met Andere ogen - GGZ-Forum.nl

More documents

Recommendations

Info

dossier Visolie Voedingsadviezen zijn een belangrijk onderdeel van de integrale benadering. Voor De Jonge is eten, dat zal niemand verbazen, een gevoelig punt. ‘Toen ik jong was, heb ik al ontdekt dat als ik weinig of niets at, beter mijn gevoelens onder controle heb en daardoor minder gauw kans loop op psychoses. Anorexia werkt bij mij als een soort antipsychoticum, zou je kunnen zeggen.’ Antipsychotische medicatie daarentegen verdraagt ze niet. ‘Als ik die slik, gaat m’n hele systeem plat. Zelfs Seroquel, dat ik nog enigszins kan verdragen, geeft me het gevoel alsof ik een klap met een hamer krijg.’ Ik hou dan mijn baan niet vol. Een uitkomst voor haar is de visolie. ‘Omdat ik zo slecht eet, krijg ik zodoende nog iets binnen. Maar het belangrijkste is dat door de visolie mijn hersenen weer op scherp staan.’ Eerder was haar dat al aangeraden door René Sieders van de anorexia-patiëntenvereniging. ‘Toen ik bij Hoenders kwam, kon ik me helemaal niet concentreren op mijn werk en ook in het verkeer was ik met mijn scooter een gevaar op de weg. Mijn psychiater heeft me meteen twee capsules visolie per dag aangeraden, en het werkt echt geweldig.’ Daarnaast krijgt ze van haar internist, vanwege haar fragiele lichamelijke conditie, nog stoffen als ijzer, ‘Mijn psychiater is geïnteresseerd in hoe ik leef’ kalium, glucosamine, calcium en vitamine B voorgeschreven. De meerwaarde van de integrale aanpak ligt er voor Marlieke de Jonge vooral in dat de behandelaars zo ruimdenkend zijn. Als een reguliere behandeling met medicatie niet goed uitpakt, kijken ze verder dan hun ‘reguliere neus lang’ is. ‘Bij de polikliniek integrale psychiatrie proberen ze zoveel mogelijk aan te sluiten, zo is mijn ervaring tenminste, bij hoe ik de realiteit beleef. Het gaat hier niet alleen om mijn ziektebeeld. Ik heb ook het idee dat men niet oordeelt. Dat is belangrijk, want ik laat me echt niet aanpraten dat ik gek ben.’ Wel vindt ze het essentieel dat er in Groningen ‘gecontroleerd’ gekeken wordt of iets werkt. Ze noemt dat ‘gezond verstand’-hulpverlening. ‘We hebben het per slot van rekening over kwetsbare mensen, en die kun je niet overlaten aan gebedsgenezers als Jomanda. Dat is veel te link.’ Bang voor de alternatieve genezer Bram Peeters redactie@psy.nl Veel allochtone cliënten bezoeken een alternatieve genezer. Maar vaak durven hulpverleners dat niet te bespreken. En dat kan gevaarlijk zijn, zegt cultureel antropoloog Cor Hoffer. ik frappant vind, is dat iedere instelling zelf het wiel blijft uitvinden’, zegt socioloog ‘Wat en cultureel antropoloog Cor Hoffer, over interculturele psychiatrie. Hoffer die als medewerker van Bavo Europoort onderzoek doet naar de manier waarop allochtone patiënten psychische klachten beleven, vindt het beleid versnipperd. ‘Er zijn hoopvolle initiatieven, maar bij veel organisaties zit de interculturele hulpverlening min of meer in het verdomhoekje. Ondertussen voelen hulpverleners zich onmachtig door gebrek aan kennis over de invloed van cultuur op psychiatrische ziektebeelden en hulpzoekgedrag.’ Hoffer, auteur van het proefschrift Volksgeloof en religieuze geneeswijzen onder moslims in Nederland heeft veel onderzoek gedaan naar psychische problemen onder allochtonen. Hij schat dat zeker vijftien tot twintig procent van de allochtonen gebruik maakt van een alternatieve genezer (zie kader). Maar de meeste hulpverleners zijn hier niet van op de hoogte. ‘Hulpverleners zijn niet geneigd daar naar te vragen. Het gebeurt vaak dat mensen een alternatieve genezer bezoeken, terwijl ze tegelijkertijd in behandeling zijn in de ggz, zonder dat beide circuits dat van elkaar weten. Dan kan het misgaan, bijvoorbeeld wanneer traditionele genezers de medicatie van de arts ontraden. Bij iemand met bijvoorbeeld schizofrenie kan dat natuurlijk gevaarlijk zijn.’ Zelfs als de hulpverlener weet dat zijn cliënt gebruik maakt van alternatieve geneeswijzen, heeft hij moeite om er naar te vragen, zegt Hoffer. ‘Hulpverleners zijn bang voor het begrip cultuur. Ze weten dikwijls niet wat zij moeten met begrippen als cultuur en religie, onder meer omdat ze er nauwelijks iets over hebben gehoord in hun opleiding. En wat de boer niet kent, dat eet hij niet. Zelfs in een stad als Rotterdam. Ik kom hulpverleners tegen die zeggen: ik weet niks van de islam dus daar ga ik het niet met een Marokkaan over hebben. Dat is jammer, want je kunt vragen wat zijn geloof voor hem betekent en wat een genezer allemaal doet. Dan denkt een willekeurige moslimpatiënt ook: wat is dit nou? Maar dodelijk is het als je uit angst niks vraagt.’ Duistere sector Gebrek aan kennis over cultuur en religie leidt tot wederzijds onbegrip, meent Hoffer. ‘Er is dan totaal geen vertrouwen, en dat is toch de basis van iedere therapie. De kans is vervolgens groot dat iemand gaat shoppen. Je raakt ze kwijt. Een 28 nr 4 * psy * 2008 nr 4 * psy * 2008 29
dossier deel zal bij traditionele genezers uitkomen. Dat goed kan uitpakken, maar het kan ook van kwaad tot erger leiden.’ Het probleem van traditionele genezers is dat er geen zinnig woord valt te zeggen over de betrouwbaarheid, stelt Hoffer. ‘Het is een ongereguleerde en duistere sector. Ik durf niks te zeggen over het percentage dat wel of niet deugt. Er doen genoeg verhalen de ronde over misbruik en oplichting. Niemand weet wat ze uitspoken en dat maakt het lastig.’ Doorverwijzen naar alternatieve genezers vindt Hoffer dan ook niet verstandig. ‘Ggz-hulpverleners weten niet wie de betrouwbare genezers zijn, dus moet je daar je vingers niet aan branden. Bovendien komen mensen bij jou voor bepaalde hulp waarin jij bent geschoold. Blijf in godsnaam bij je leest, schoenmaker. Je bent niet opgeleid als magiër. Dat zit niet in je pakket en dat moet je je cliënten ook goed uitleggen. Maak echter ook duidelijk wat de ggz wel inhoudt, want een heleboel allochtone patiënten weten dat niet. Die denken dat je daar alleen komt als je gek bent, ze weten niet dat je er ook terechtkunt met relationele problemen, spanningen of angsten. Dus zeg wat je te bieden hebt en vraag hoe zij daar naar kijken. Als je weet dat je cliënt tevens een alternatieve genezer bezoekt, vraag dan wat daar gebeurt en probeer te checken of het verantwoord gebeurt en het niet indruist tegen je eigen therapie. Blijf daarbij neutraal, want het kan naast elkaar bestaan. Er zijn vragen die we in de ggz niet kunnen beantwoorden. Als je het idee hebt dat een alternatieve therapie iemand kan helpen en het staat jou niet in de weg, dan is dat toch prima?’ Als het bezoek aan een alternatieve genezer de behandeling wel in de weg staat, vindt Hoffer het raadzaam dit de cliënt duidelijk te maken. ‘Leg de cliënt uit dat de genezer zijn behandeling heeft, maar dat jij vanuit jouw deskundigheid een andere therapie nastreeft. En vertel bijvoorbeeld waarom een bepaald medicijn nodig is.’ Weggegooid geld Kan de ggz ook leren van de alternatieve genezers? Hoffer denkt van wel. ‘Die genezers spreken vaak een taal die dichter bij de mensen staat dan die van hulpverleners. Ik denk dat hulpverleners vaak onderschatten hoeveel jargon ze gebruiken. Genezers hebben soms een betere aansluiting bij de cliënt en kunnen dan net meer bereiken. Allochtonen zitten vaak met de vraag waarom ze ziek zijn geworden. Dat soort zingevingsvragen zijn makkelijker vanuit hun geloof te beantwoorden. De gemiddelde hulpverlener kan daar niks mee.’ Grote valkuil van de hulpverlener is dat hij niet ziet wie er tegenover hem zit en hoe die persoon zijn klachten ervaart. ‘Als je lang in een vak zit, zijn sommige dingen zo vanzelfsprekend, dat je je niet meer kunt voorstellen dat iemand het niet Wie gaat waar naar toe? begrijpt. Dat moet je je voortdurend realiseren, zeker bij mensen uit een andere cultuur.’ Daarom moet de hulpverlening, zegt Hoffer, zich verdiepen in de cultuur en religie van haar allochtone cliënten. ‘Je hoeft de koran niet uit je hoofd te leren, maar lees eens een inleiding. Of bezoek een moskee of hindoetempel. Probeer vooral de individuele cliënt te zien en probeer hem in zijn leefwereld te plaatsen. Als hulpverleners niet weten hoe zij daarmee moeten omgaan, maar toch een behandeling geven, is het weggegooid geld.’ Bavo Europoort kent sinds zes jaar zogeheten interculturele consultaties, waarbij hulpverleners kunnen aankloppen bij Hoffer of een collega als ze worstelen met cliënten waarbij culturele of religieuze factoren een rol lijken te spelen. ‘Door een casus te bespreken kun je proberen de schroom die hulpverleners hebben ten opzichte van cultuur of alternatieve geneeswijzen weg te nemen. Je kunt de angst voor het onbekende begeleiden en ze helpen het gesprek met de cliënt open te breken. Er is veel vraag naar de consultaties en diverse hulpverleners geven zich daarna op voor onze cursus Intercultureel Werken, waarin we ook aandacht besteden aan alternatieve geneeswijzen. We zien dat mensen opgelucht zijn omdat ze er eindelijk wat mee kunnen.’ Cor Hoffer: ‘Marokkanen hebben hun eigen genezer, de fqih, die kennis over de koran en uitspraken van de profeet Mohammed gebruikt in gebedsgenezing of amuletten schrijft van teksten uit de koran die mensen op het lichaam kunnen dragen. Turken hebben een soortgelijke islamitische genezer, de hoça of hodja. In de praktijk zie je dat veel Turken naar een Marokkaanse genezer gaan omdat er meer Marokkaanse genezers zijn. Turken zoeken daarnaast ook vaak reguliere hulp in het land van herkomst. Hindoestanen bezoeken een pandit. Daarbij geldt een onderscheid tussen officiële pandits die bij tempels werken, zoals de imam bij een moskee en pandits die informeel allerlei dingen doen voor geld zoals reinigingsrituelen of duivelsuitdrijvingen. Dan heb je de ojha die nog iets slechter staat aangeschreven vanwege duistere magische rituelen. Surinaamse moslims consulteren een maulana, voor wie ook de koran een belangrijke rol speelt. De Afro- Surinamers hebben de winti-religie, waarin voorouderverering een belangrijke rol speelt. De lukuman stelt de diagnose, de bonuman doet de therapie, hoewel meestal een persoon beide handelingen verricht. Antillianen hebben brua, vergelijkbaar met winti.’ 30 nr 4 * psy * 2008
Page 1 and 2: dossier beeld: maarten noordijk Met
Page 3: dossier Marty PN van Kerkhof mvkerk

met Andere ogen - GGZ-Forum.nl

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?