Onze leidingen doen hun kunstje graag opnieuw. - BureauLeiding
19.05.2015 • Views
Share Embed Flag

Onze leidingen doen hun kunstje graag opnieuw. - BureauLeiding

Onze leidingen doen hun kunstje graag opnieuw. - BureauLeiding

Onze leidingen doen hun kunstje graag opnieuw. - BureauLeiding

SHOW MORE
SHOW LESS
ePAPER READ
DOWNLOAD ePAPER
bureauleiding.nl

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

START NOW

RONDLEIDING<br />

6/2008<br />

INFORMATIE EN INSPIRATIE ROND KUNSTSTOF LEIDINGSYSTEMEN DOOR BUREAULEIDING<br />

<strong>Onze</strong> <strong>leidingen</strong> <strong>doen</strong> <strong>hun</strong><br />

<strong>kunstje</strong> <strong>graag</strong> <strong>opnieuw</strong>.<br />

De schone<br />

missie van<br />

Vinyl 2010<br />

Streven naar betere milieuprestaties<br />

in de hele PVC-keten<br />

People,<br />

Planet, Profit<br />

en Polymeer<br />

Energie-efficiency in de kunststof industrie<br />

Duidelijke<br />

taal voor de<br />

installateur<br />

ISSO montage- en verwerkingsrichtlijn<br />

Dankzij het unieke Buizen Inzamel Systeem van <strong>BureauLeiding</strong> kunnen er, op maar liefst 56 plaatsen in<br />

Nederland, dagelijks gebruikte kunststof <strong>leidingen</strong> worden ingeleverd. Van daaruit beginnen ze gewoon<br />

weer aan <strong>hun</strong> tweede leven. Of <strong>hun</strong> derde. Ze worden gereinigd, vermalen en vervolgens wordt er<br />

nieuw leven ingeblazen. Van KOMO krijgen ze dan ook nog het keurmerk mee. En daarna begint alles<br />

weer <strong>opnieuw</strong>.<br />

Het is rond met <strong>leidingen</strong> van kunststof.<br />

www.bureauleiding.nl/bis<br />

BIS! We want more • Ondergronds Parijs • De ultieme woondroom •<br />

Investeren in de energiezorg • Het water komt • Verkoop uw huid duurzaam •<br />

Ook een PVC rioolleiding gaat meer dan 100 jaar mee • Kunstig hergebruik •

RONDLEIDING<br />

INLEIDING<br />

Nog steeds duurzaam!<br />

4<br />

8<br />

4<br />

8<br />

10<br />

12<br />

16<br />

18<br />

20<br />

De schone missie van Vinyl 2010<br />

Streven naar betere milieuprestaties in de hele PVC-keten<br />

BIS!<br />

We want more<br />

Kunstig hergebruik<br />

Kunstzinnige vazen uit PVC-buizen, van rioolbuis tot trommel<br />

People, Planet, Profit en Polymeer<br />

Energie-efficiency in de kunststof industrie<br />

Ondergronds Parijs<br />

Toeristisch uitstapje en decor voor wereldberoemde musical<br />

Ook een rioolleiding van PVC gaat meer dan 100 jaar mee<br />

Onderzoek van TNO bevestigt het<br />

Alstublieft<br />

Een gratis flexibele handleiding voor ingegraven buizen<br />

24<br />

26<br />

Kunststof leidingsystemen? U hebt wel iets anders aan uw hoofd! Bestaat er nog<br />

leven na de kredietcrisis? Wat valt er nog meer om, behalve banken?<br />

RondLeiding weet het antwoord niet. We zouden hooguit kunnen zeggen dat we -<br />

nu al weer voor de 6e keer - proberen voor enige verstrooiing te zorgen door middel<br />

van ons magazine met informatie en inspiratie rond kunststof leidingsystemen.<br />

Maar om verstrooiing zal het u nu niet gaan. Nee, het gaat nu om wezenlijke zaken.<br />

En toch leveren we daar een bijdrage aan! Want u hebt eigenlijk geen omkijken naar<br />

kunststof <strong>leidingen</strong>. Als ze goed worden gelegd of goed worden aangesloten, dan<br />

<strong>doen</strong> ze in alle rust, jarenlang (eeuwenlang?), <strong>hun</strong> werk. En dat geeft u de gelegenheid<br />

om over andere zaken na te denken.<br />

Zo leest u bijvoorbeeld in RondLeiding 6 dat niet alleen druk<strong>leidingen</strong> een levensduur<br />

van meer dan 100 jaar hebben - zoals 2 jaar geleden door TNO is aangetoond -,<br />

maar dat dit ook geldt voor drukloze <strong>leidingen</strong>, zeg maar de riool- en afvalwaterbuis.<br />

Minstens 100 jaar geen omkijken naar.<br />

Maar een lange levensduur alleen zegt niet alles over duurzaamheid. En dat is<br />

tegenwoordig zo’n belangrijk begrip dat u daar ook geen omkijken naar wenst. Ook<br />

dan zit u met kunststof <strong>leidingen</strong> goed. Bij alle criteria voor duurzaam inkopen die<br />

SenterNovem momenteel voor de overheid aan het opstellen is, doorstaan kunststof<br />

<strong>leidingen</strong> met gemak de toets, mede dankzij <strong>hun</strong> langcyclische karakter en het goed<br />

functionerende Buizen Inzamel Systeem BIS, waarover meer in deze uitgave. En ook<br />

over Duurzaam Inkopen - dat ondertussen geen hype meer is, maar werkelijkheid -<br />

vindt u praktische informatie in RondLeiding 6.<br />

12<br />

16<br />

22<br />

24<br />

26<br />

30<br />

34<br />

37<br />

Verkoop uw huid vooral duurzaam<br />

Duurzaam Inkopen van de overheid<br />

De ultieme woondroom van UNETO-VNI<br />

TV-programma zet installatiebranche in de spotlights<br />

Het water komt!<br />

Waterschappen werken aan gevolgen klimaatverandering<br />

Duidelijke taal voor de installateur<br />

De ISSO montage- en verwerkingsrichtlijn<br />

Investeren in de energiezorg<br />

Energie-efficiency in de kunststof industrie<br />

Van Living Machine tot soepschildpadden<br />

Jaarlijkse bijeenkomst <strong>BureauLeiding</strong> in De Waterfabriek<br />

30<br />

34<br />

Om er voor te zorgen dat u het ook eens van een ander hoort, hebben we enkele<br />

stakeholders geïnterviewd: Tjerk Feenstra, voorzitter van de Stuurgroep PVC, over<br />

de inspanningen van de PVC industrie in Europa om PVC en haar toepassingen<br />

duurzaam te houden. Het belangrijkste initiatief is het zogenaamde “voluntary commitment”,<br />

dat PVC inzameling in heel Europa stimuleert. Erik de Ruijter, directeur van<br />

de NRK, de koepelorganisatie voor alle kunststofverwerkers in Nederland, vertelt<br />

over afspraken die deze industrie met de overheid maakt over energiebesparing en<br />

hoe de kunststof industrie daarin een duidelijke koploper is! En ook dat is duurzaam!<br />

En Oscar Nuijten van het ISSO, het kennisinstituut voor de installatiesector, gaat in<br />

op het belang van een goede opleiding voor de installateur, de rol die ISSO hierbij<br />

speelt, en wat <strong>BureauLeiding</strong> hierin kan betekenen.<br />

Een andere zorg die we u uit handen nemen is het berekenen van krachten en vervorming<br />

van ingegraven buizen. In samenwerking met Teppfa bieden we u via internet<br />

een gratis ontwerphandleiding aan. Meer informatie verder in RondLeiding, maar vooral<br />

ook via de website.<br />

Mocht u echter toch toe zijn aan wat verstrooiing, dan blijven we u dat natuurlijk ook<br />

bieden. Zo past Jonas Samson gebruikte buizen toe in zijn kunstwerken en geeft ze<br />

zo een compleet nieuw aanzien. Toegepaste kunst eigenlijk, want nadat ze door zijn<br />

handen zijn gegaan, begint de buis aan een 2 e jeugd.<br />

20<br />

38<br />

Buizen en muizen<br />

37<br />

Ik wens u wederom veel kijk- en leesplezier met deze RondLeiding<br />

R.M.P. Loop<br />

directeur<br />

RONDLEIDING<br />

4

De<br />

schone<br />

missie<br />

van<br />

Vinyl<br />

2010<br />

De stuurgroep PVC, onder<br />

leiding van Tjerk Feenstra,<br />

zet zich in om PVC een<br />

waarheidsgetrouw imago<br />

te bezorgen<br />

5 RONDLEIDING RONDLEIDING 6

Streven naar betere milieuprestaties<br />

in de hele PVC-keten<br />

PVC is een van de oudste en tot op de dag van vandaag wereldwijd meest gebruikte grondstoffen.<br />

Die populariteit heeft het materiaal te danken aan de sterke verhouding tussen prijs, kwaliteit en<br />

functionaliteit. Je zou dan ook verwachten dat er een roze wolk rond het begrip PVC hangt, maar<br />

dat is allerminst zo. Er blijken nog altijd veel mythen en misverstanden rond de milieuaspecten van<br />

PVC de ronde te <strong>doen</strong>.<br />

De Stuurgroep PVC, aangesloten bij de federatie NRK (Nederlandse<br />

Rubber- en Kunststofindustrie), zet zich onder meer in om<br />

PVC een waarheidsgetrouw imago te bezorgen. Tjerk Feenstra<br />

is voorzitter van de Stuurgroep: “Begin jaren ’90 barstte in<br />

ons land een emotionele discussie los over PVC. Aanzet<br />

daartoe was de Likkebaard affaire. In een natuurgebied werd<br />

dioxine in de bodem aangetroffen. Dat werd toegeschreven<br />

aan PVC, maar dat bleek later niet zo te zijn. Het heeft jaren<br />

geduurd tot dat allemaal wetenschappelijk was weerlegd,<br />

maar intussen was de toon in de publieke opinie wel gezet.”<br />

De rel, want zo mogen we het rustig noemen, was voor de<br />

bedrijfskolom, van fabrikanten tot verwerkers, aanleiding om<br />

de Stuurgroep PVC in het leven te roepen. Doel: op basis van<br />

wetenschappelijke informatie een juist beeld van de milieueffecten<br />

van PVC in de markt te zetten en een bijdrage te<br />

leveren aan de vermindering van milieubelasting in de hele<br />

levenscyclus van PVC en PVC-producten.<br />

Natuurlijke bronnen<br />

De levenscyclus van een product begint aan de basis, bij de<br />

grondstoffen. Duurzaamheid is een kardinaal begrip en zuinig<br />

omgaan met natuurlijke grondstoffen is een wereldwijd issue:<br />

“ De twee basisingrediënten voor de productie van PVC zijn<br />

chloor, gemaakt uit zout, en ethyleen, afkomstig uit aardolie<br />

of aardgas. PVC bestaat voor ongeveer 57 procent uit chloor,<br />

dat afkomstig is van de enorme, wereldwijde voorraad steenzout.<br />

Wij zijn daarnaast afhankelijk van olie, dat niet zozeer een<br />

eindige maar wel een steeds schaarsere grondstof is, hoewel<br />

slechts een klein percentage van de olie voor de fabricage<br />

van kunststoffen gebruikt wordt. De vraag naar olie wordt<br />

echter steeds groter. De productie zal dat niet kunnen bijbenen.<br />

Olie zal dan ook duurder worden en ‘eindig’ is in die zin meer<br />

een kostenbegrip. Overigens wordt voor de productie van<br />

PVC naar verhouding veel minder aardolie gebruikt dan voor<br />

de productie van andere kunststoffen.”<br />

Voorschriften<br />

PVC wordt geproduceerd in moderne fabrieken die vol<strong>doen</strong><br />

aan de strengste normen op het gebied van gezondheid, veiligheid<br />

en milieu. In de productie <strong>doen</strong> zich dan ook weinig problemen<br />

voor. In de gebruiksfase al evenmin: PVC is een uiterst<br />

positief materiaal dat erg effectief is in de gebruikte toepassingen.<br />

Is er in de gebruiksfase geen transitie van mogelijke<br />

risicostoffen? “Nee, dat zou onacceptabel zijn. Daar gelden<br />

ook hele scherpe restricties voor. Voor drinkwater<strong>leidingen</strong><br />

worden er maximum niveaus gehanteerd voor elke stof die je<br />

gebruikt.” Het enige mogelijke minpunt, vertelt Feenstra, zit in<br />

de afvalfase: “En dat minpuntje wordt sterk gereduceerd op<br />

het moment dat je het materiaal weer herverwerkt. Simpelweg<br />

omdat PVC zo een bijna oneindige levensduur krijgt.”<br />

Recovinyl<br />

Al in 1991 werd in Nederland door <strong>BureauLeiding</strong> (toen nog FKS)<br />

een landelijk inzamelsysteem opgezet voor alle vrijkomende,<br />

gebruikte PVC-<strong>leidingen</strong>. Dit systeem kennen we tegenwoordig<br />

als BIS. De <strong>leidingen</strong> die retour komen, worden herverwerkt in<br />

een duurzaam product met hoogwaardige technische en functionele<br />

eigenschappen. “In 1995 begonnen de fabrikanten van<br />

kunststof kozijnen met een soortgelijk systeem. Deze twee<br />

grote stromen hebben in ons land een sterke terugname van<br />

het product geregeld. In het jaar 2005 is door de Europese<br />

Vereniging van Vinylproducenten het project Recovinyl gestart:<br />

een initiatief waarbij door gerichte subsidies de recycling van<br />

PVC wordt gestimuleerd. Dit heeft ertoe geleid dat naast buizen<br />

en kunststof kozijnen ook ander afval wordt gerecycled, zoals<br />

kabelafval, verpakkingen en dergelijke. De subsidies worden<br />

gegeven aan degenen die PVC afval verzamelen en sorteren<br />

en dit vervolgens naar geaccrediteerde afvalverwerkers en<br />

recyclingbedrijven sturen. Recovinyl werkt dan ook met een<br />

breed scala van partners uit de industrie, ondernemingen op<br />

afvalgebied, herverwerkers en lokale en landelijke overheden.”<br />

(Meer info via http://nl.recovinyl.com/)<br />

200.000 ton<br />

Recovinyl is een project binnen Vinyl 2010, het meerjarenprogramma<br />

van de gehele Europese PVC-industrie om te komen<br />

tot structurele verbetering van de milieuprestaties in de gehele<br />

PVC-keten. Doel is om zoveel mogelijk PVC uit ‘post consumer’,<br />

niet gereglementeerde stromen te sorteren en zo voor een<br />

gestage toevoer aan de Europese recyclingstroom te zorgen.<br />

Een van de milestones van deze verbintenis is 200.000 ton<br />

post consumer PVC recyclen in 2010. Vorig jaar zaten we<br />

bijna aan 150.000 ton. Belangrijk is dat Vinyl 2010 sinds dit<br />

jaar een andere financieringsstructuur kent. De financiering is<br />

ondergebracht in de Vinyl Foundation. Die krijgt zijn geld van<br />

producenten en verwerkers en besteedt deze fondsen aan<br />

projecten als bijvoorbeeld BIS, de recycling van de VKG en<br />

Recovinyl. Het subsidiesysteem van Recovinyl is gericht op<br />

alle partijen in de inzamel- en sorteerfase. Een sorteerder of<br />

inzamelaar ontvangt subsidie als hij kan aantonen dat hij een<br />

bepaalde hoeveelheid PVC uit de stromen heeft gehaald. Dat<br />

is belangrijk omdat je voor de grote stromen wel systemen zoals<br />

BIS kunt opzetten, maar je houdt dan lekken op het niveau van<br />

de kleinere hoeveelheden afval. Deze kleinere stromen ontstaan<br />

bijvoorbeeld door doe-het-zelven of andere kleinschalige activiteiten.<br />

Als je die lekken kunt dichten ben je goed bezig.<br />

PVC of alternatieven<br />

Laatste vraag: wat zou het voor Nederland betekenen als<br />

PVC wegvalt? “Heel veel. Zonder enige twijfel kun je in een<br />

aantal applicaties een andere kunststof toepassen, echter<br />

niet met dezelfde optimale eigenschappen of dezelfde prijsprestatie<br />

verhouding. Bovendien is er een aantal toepassingen<br />

waarbij PVC onvervangbaar is. Raamprofielen is een heel<br />

duidelijk voorbeeld: er is in dit geval geen andere kunststof<br />

die aan alle eisen voldoet. Bij leidingsystemen kun je PVC<br />

door andere kunststoffen vervangen, maar ik denk niet dat<br />

zoiets kosteneffectief is. Ook op milieugebied leidt vervanging<br />

van PVC in leidingsystemen helemaal niet vanzelfsprekend<br />

tot een verbetering. De recycling zoals we die in Nederland<br />

hebben opgezet, zorgt voor een “level playing field” voor alle<br />

kunststoffen.”<br />

7 RONDLEIDING<br />

RONDLEIDING<br />

8

BIS dateert al uit 1991 en is hiermee het eerste operationele<br />

kunststof inzamelsysteem in Nederland. Maar gek genoeg<br />

blijkt dat het Buizen Inzamel Systeem niet bij iedereen even<br />

goed bekend is. En dat terwijl BIS steeds vaker voorkomt in<br />

bestekteksten als het gaat om het verwijderen van gebruikte<br />

kunststof <strong>leidingen</strong>. Binnenkort wordt BIS ook opgenomen in<br />

de criteria voor Duurzaam Inkopen (zie ook p. 22). Vol<strong>doen</strong>de<br />

aanleiding dus om BIS nog eens nadrukkelijk onder de aandacht<br />

te brengen.<br />

BIS!<br />

We want more<br />

Al heel wat jaren geleden, toen we ons in Nederland nog weinig tot geen zorgen maakten over ons klimaat<br />

en een kreet als ‘duurzaam ondernemen’ nog niet was uitgevonden, bestond er al een recyclingsysteem<br />

voor kunststof<strong>leidingen</strong>: het Buizen Inzamel Systeem, kortweg BIS genoemd. BIS wordt voor de volle<br />

100% gefaciliteerd door <strong>BureauLeiding</strong>.<br />

Wat kan naar BIS?<br />

In principe alle afval van (gebruikte) kunststof <strong>leidingen</strong> dat<br />

vrijkomt bij sloop- of renovatiewerkzaamheden, ongeacht de<br />

toepassingen, van GWW tot installatie. Alle buizen en hulpstukken<br />

van PVC, PE en PP kunnen worden ingezameld via BIS.<br />

Wat gebeurt er mee?<br />

Kunststof leidingafval dat via BIS wordt ingezameld, komt terecht<br />

bij een van de twee grote verwerkers waarmee Bureau-<br />

Leiding afspraken heeft gemaakt. De diverse kunststofsoorten<br />

worden gescheiden, daarna vermalen tot granulaat of, in het<br />

geval van PVC, gemicroniseerd tot poeder, waarna de grondstof<br />

weer voor de productie van bijvoorbeeld nieuwe, 3-laags<br />

kunststof<strong>leidingen</strong> met keurmerken als KOMO kan worden<br />

gebruikt.<br />

Voordelen in meerdere opzichten!<br />

Kunststof leidingafval komt op deze wijze niet meer terecht<br />

op de vuilnisbelt of in de verbrandingsoven. BIS is echter niet<br />

alleen winst voor het milieu, maar ook winst voor degene die<br />

van het kunststof leidingafval af moet.<br />

Via BIS kan men kosteloos van schoon kunststof leidingafval<br />

af. In bijzondere gevallen, bijvoorbeeld bij 2 ton en meer schoon<br />

afval, wordt er zelfs een vergoeding per kilo gegeven. Maar wat<br />

is nu schoon kunststof leidingafval? Heel simpel: PVC, PE of<br />

PP buizen en hulpstukken moeten vrij zijn van modder, zand,<br />

klei, chemische of andere vervuiling. Andere soorten kunststof,<br />

en/of andere producten worden niet ingenomen. In geval van<br />

twijfel kan men altijd contact opnemen met <strong>BureauLeiding</strong>.<br />

Cradle to Cradle<br />

Rondom het begrip ‘cradle to cradle’ (letterlijk: van wieg tot<br />

wieg), bestaan meerdere opvattingen. De centrale gedachte<br />

van de cradle to cradle filosofie is dat alle gebruikte materialen<br />

na <strong>hun</strong> leven in het ene product, nuttig kunnen worden ingezet<br />

in bijvoorbeeld een ander product. Het grote verschil met<br />

conventioneel hergebruik is dat er geen kwaliteitsverlies is<br />

en geen restproducten die alsnog gestort worden. Dus geen<br />

downcycling naar een ‘minderwaardige’ toepassing, maar<br />

recycling tot producten die aan dezelfde strenge eisen en<br />

criteria vol<strong>doen</strong> als producten die volledig uit nieuwe grondstof<br />

bestaan. En dat is wat BIS doet. En dat al ver voordat dit<br />

begrip ooit werd geïntroduceerd.<br />

Hoe werkt BIS?<br />

U brengt het schone kunststof leidingafval naar een van de<br />

ruim 50 inzamelpunten, verspreid over heel Nederland (zie<br />

www.bureauleiding.nl/bis voor de adressen). Maak vooraf een<br />

afspraak en controleer zorgvuldig of het afval aan de eisen<br />

voldoet, om een nodeloze rit te voorkomen. Voor grote volumes<br />

bestelt u via <strong>BureauLeiding</strong> een BIS container. Deze 30m 3<br />

container (die ca. 2 à 3 ton kunststof leidingafval kan bevatten)<br />

wordt bezorgd en uiteraard t.z.t. weer opgehaald door SITA.<br />

U krijgt hiervoor weliswaar transport- en huurkosten in rekening<br />

gebracht, maar u ontvangt ook een vergoeding over het schone<br />

kunststof leidingafval, waardoor uw kosten doorgaans lager<br />

zijn dan bij het rechtstreeks storten als bouwafval.<br />

9 RONDLEIDING RONDLEIDING 10

Kunstig hergebruik<br />

Kunstzinnige vazen uit PVC-buizen<br />

Jonas Samson is productontwerper. Hij maakt kunstzinnige<br />

vazen van PVC-buizen. Om een duurzame draai aan zijn ontwerpen<br />

te geven oriënteert hij zich op de mogelijkheden om<br />

in de productie van de vazen gebruik te maken van te recyclen<br />

PVC-buizen. <strong>BureauLeiding</strong> denkt met hem mee.<br />

“Ik heb aan de Kunstacademie in Utrecht de opleiding Industrieel<br />

Productontwerpen gedaan. De vazen zijn een resultaat<br />

van een van mijn afstudeerprojecten. Het idee was een product<br />

te ontwerpen dat goedkoop kan worden geproduceerd maar<br />

dat toch uniek is, dus geen massaproduct. Daarmee wil ik<br />

aantonen dat je op een industriële manier iets kunt maken<br />

waar je de liefde voor het ontwerp nog in terugziet. De eerste<br />

rioleringsbuis heb ik gewoon bij de bouwmarkt gekocht. Met<br />

een PET preform, die normaal wordt gebruikt voor het maken<br />

van cola-flesjes, ben ik de buis gaan opblazen. Maar dat leverde<br />

niet het verwachte resultaat op. Daarna ben ik met PVC gaan<br />

experimenteren. Uiteindelijk heb ik <strong>BureauLeiding</strong> benaderd<br />

met de vraag of zij een idee hadden waar ik geschikte PVCbuizen<br />

vandaan kon halen. Ze reageerden enthousiast op mijn<br />

sponsorverzoek en hebben me tips en advies gegeven. Ik heb<br />

toen voor een aardig bedrag aan PVC-buizen gekregen.”<br />

“Ik ben nu bezig om de vazen daadwerkelijk in productie te<br />

laten nemen. Daarvoor wil ik te recyclen PVC-buizen gebruiken.<br />

Daarmee krijgt het ontwerp ook een duurzaam element. Ik<br />

vind het een mooi idee om van een oude, lelijke buis een<br />

mooie vaas te maken. <strong>BureauLeiding</strong> denkt ook mee in het<br />

productieproces. Via hen heb ik een goed inzicht in de PVCwereld<br />

gekregen. Er zijn al een aantal publicaties over de vazen<br />

in designtijdschriften geweest. Daar heb ik positieve reacties<br />

op gekregen. Ik zou het ontwerp het liefst bij een designerlabel<br />

willen onderbrengen. Die onderhandelingen lopen ook. Het<br />

uiteindelijke resultaat is wat mij betreft een design vaas met<br />

een aantrekkelijk prijskaartje.”<br />

Van rioolbuis tot trommel<br />

Je moet er maar op komen: Christien de Kam gebruikte<br />

kunststof <strong>leidingen</strong> voor het zelf maken van trommels voor haar<br />

muziekatelier. Ze blijken prima bestand tegen het enthousiaste<br />

getrommel van de kinderen die ze lesgeeft. En wat ze zelf nog<br />

belangrijker vindt: het geluid is opvallend goed.<br />

In oktober vorig jaar is Christien de Kam in Almere gestart<br />

met haar muziekatelier ‘De Muziekkoffer’. De muziektherapeute<br />

geeft daar kleinschalig muziekonderwijs aan kinderen tussen<br />

de 6 en 12 jaar oud. Als beginnend ondernemer kon ze niet al<br />

te veel geld uitgeven aan de aanschaf van materialen. Christien:<br />

“Instrumenten zijn duur. Ik moest dus creatief zijn. Ik had al<br />

wel eens een paar knutselboeken doorgebladerd over het zelf<br />

maken van instrumenten. Maar ik twijfelde aan de kwaliteit<br />

en het geluid. Ik wilde in ieder geval trommels hebben, want<br />

die zijn heel uitnodigend voor kinderen. Opeens kwam ik op<br />

het idee om voor het maken ervan een PVC-buis te gebruiken.<br />

Maar ja, hoe kom je daaraan? Na wat speurwerk op internet<br />

kwam ik bij <strong>BureauLeiding</strong> terecht. Ze reageerden meteen<br />

enthousiast. Ik mocht langskomen om zelf buizen uit te zoeken.<br />

En daarna ben ik aan de slag gegaan. De buis is in stukken<br />

gezaagd en met plakplastic, natuurvellen van oude drumstellen<br />

en touw heb ik daar trommels van gemaakt.”<br />

Recycling kan op vele manieren. Je kunt van een kunststofbuis natuurlijk weer <strong>opnieuw</strong> een kunststofbuis<br />

gaan maken. Leuk. Maar het is ook leuk om te zien dat er mensen zijn die van kunststof<br />

<strong>leidingen</strong> iets totaal anders weten te maken. Trommels, bijvoorbeeld. Of zoals productontwerper<br />

Jonas Samson, die er prachtige designvazen van creëert. RondLeiding zocht beide ‘artistieke<br />

hergebruikers’ op.<br />

“De kinderen vinden het schitterend om de mooiste trommel<br />

uit te kiezen en er met z’n allen op te spelen. De Smartiestrommel<br />

is favoriet. Qua materiaal is het ijzersterk en dat<br />

moet ook wel als je ziet hoe intensief de trommels worden<br />

gebruikt. Maar wat ik vooral heel belangrijk vind is dat het<br />

geluid goed is. Ik overweeg nu om workshops te geven<br />

waarin de kinderen zelf een trommel kunnen maken. Maar ik<br />

ben er nog niet uit of dat misschien toch te moeilijk voor ze<br />

is. Ik wil nu van dezelfde kunststof buizen proberen een<br />

djembé te maken. Ik heb nog genoeg materiaal, dus daar<br />

kan ik voorlopig mee vooruit. Met dank aan <strong>BureauLeiding</strong>!”<br />

11 RONDLEIDING RONDLEIDING 12

People,<br />

Planet,<br />

Profit en<br />

Polymeer<br />

Het NRK en het dubbele<br />

resultaat van de<br />

doelstelling in de MJA<br />

13 RONDLEIDING RONDLEIDING 14

Energie-efficiency in de kunststof industrie<br />

De overheid heeft met een groot aantal sectoren meerjarenafspraken (MJA) gemaakt over de<br />

verbetering van de energie-efficiency. Dat heeft de afgelopen 16 jaar mandenvol vruchten afgeworpen:<br />

jaarlijks is er gemiddeld 2 procent energie bespaard. De Rubber– en Kunststofindustrie<br />

laat elk jaar zelfs een gemiddelde besparing van 3,6 procent noteren: bijna het dubbele van de<br />

doelstellingen in de MJA.<br />

Minister Maria van der Hoeven van EZ was vorig jaar vol lof.<br />

Bij het 15-jarig jubileum van de MJA overhandigde zij koepelorganisatie<br />

NRK een oorkonde “als blijk van waardering voor<br />

de uitzonderlijke inspanningen op het gebied van energieefficiency”.<br />

Die pluim verdiende de NRK ook afgetekend op<br />

basis van de resultaten. Tot vorig jaar behaalden de Nederlandse<br />

producenten van rubber- en kunststofproducten maar<br />

liefst 63 procent energie-efficiency. Overigens, wel aardig om te<br />

vermelden: de kunststofleiding producenten van <strong>BureauLeiding</strong><br />

hadden daar een niet gering aandeel in.<br />

Duurzaam ondernemen<br />

De NRK behartigt de belangen van de rubber-, lijm- en kunststofindustrie.<br />

Onder het motto “Duurzaam Ondernemen. Blij<br />

met rubber- en kunststofproducten!” geeft de NRK, naast andere<br />

thema’s, prioriteit aan een gezond klimaat voor de maakindustrie,<br />

concurrentiekracht, innovatie, kennisoverdracht,<br />

milieubevordering en recycling. “De NRK focust op drie aspecten<br />

van de bedrijfsvoering: de zaken rond de productie, de<br />

marketingstrategieën en, wat wij noemen de Need To Innovate.<br />

Innovatie is een cruciale factor in onze industrie.<br />

Duurzaam ondernemen heeft nadrukkelijk de aandacht. <strong>Onze</strong><br />

sector is onderdeel van het totaal aan oplossingen om een<br />

duurzame maatschappij te creëren, tekenen we op uit de<br />

mond van Erik de Ruijter, directeur van de NRK: “Dat geldt<br />

zeker ook voor kunststof leidingsystemen voor schoon en vuil<br />

water, elektriciteit, ICT, gas, enzovoort. Wezenlijk als basis voor<br />

ons welzijnsniveau, en de innovaties daarin raken direct aan<br />

de grote thema’s klimaatverandering, CO2, schoon en veilig<br />

water, natuur en milieu.”<br />

Verbreding<br />

Na de eerste MJA volgde een verdieping in MJA2 en afgelopen<br />

zomer werd MJA3 geratificeerd. Gekozen is voor intensivering,<br />

verlening en verbreding van MJA2: “ De lat is veel hoger gelegd.<br />

Bij MJA2 was het nog zo dat je als bedrijf een besparingsonderzoek<br />

deed, je bracht in kaart waar en hoeveel je kon besparen.<br />

Als daar een redelijk rendement en acceptabele terugverdientijd<br />

van de kosten op zat, zette je die maatregel in je uit te<br />

voeren energie-efficiencyplan. Dat blijven we nu <strong>doen</strong>, maar<br />

we hebben ook samen als doelstelling om 30 procent besparing<br />

in 2020 te halen. Dit betekent onder meer dat bedrijven wordt<br />

gevraagd meer ambitie in <strong>hun</strong> EEP (energie-efficiencyplan,<br />

red.) te stoppen. Zij gaan eerder positief beslissen om maatregelen<br />

uit te voeren. Ook heel belangrijk is dat je niet alleen<br />

gaat kijken naar wat er in het productieproces van het bedrijf<br />

gebeurt, maar ook wat er daarna met je producten gebeurt.<br />

Dat noemen we verbredingsthema’s. Een kopje kun je bijvoorbeeld<br />

dunner maken zodat er minder materiaal in zit. Dat is slim<br />

in de gebruiksfase. Het is nog slimmer het kopje zo te maken<br />

dat je er twee keer water uit kunt drinken. Je kunt er, met andere<br />

woorden, voor zorgen dat de functionaliteit optimaal past bij het<br />

gebruik. De derde stap is dat je nadenkt over wat je met het<br />

kopje doet als het niet meer gebruikt wordt. Als het even kan<br />

recyclen. Dan kom je op wat <strong>BureauLeiding</strong> doet met het inzamelsysteem<br />

BIS. Daarmee realiseren ze een heel belangrijke<br />

doelstelling. Ze hebben een infrastructuur opgebouwd<br />

waar inmiddels alle partijen in de bouw en infra aan gewend<br />

zijn. Deze partijen hebben bouw- en sloopafvalregels en vinden<br />

het heel plezierig om zo’n BIS container te kunnen gebruiken.”<br />

Kennis delen<br />

De Ruijter kent geen exacte cijfers, maar hij is ervan overtuigd<br />

dat de producenten van kunststof leidingsystemen goed<br />

mee<strong>doen</strong> met de energie-efficiency: “Binnen de rubber- en<br />

kunststofindustrie gebruiken de spuitgietbedrijven, schuimende<br />

bedrijven en extrusiebedrijven behoorlijk veel energie. Het zijn<br />

allemaal bedrijven met professionele stafafdelingen en duidelijke<br />

strategieën, waarbinnen ook goed wordt gekeken naar<br />

de productieprocessen. In <strong>hun</strong> strategie en activiteiten hanteren<br />

de bedrijven duidelijk duurzaamheidscriteria en is er aandacht<br />

voor maatschappelijk verantwoord ondernemen.<br />

Door deze combinatie van factoren zijn ze ook voorlopers op<br />

sommige trajecten.” Kennisnetwerken is de sector niet vreemd,<br />

constateert een gedreven De Ruijter: “De bedrijven zitten bij<br />

elkaar en wisselen <strong>hun</strong> ervaringen uit, ze leren van elkaar.<br />

Oplossingen op het gebied van milieu, energie en arbo worden<br />

vaak vrijelijk gedeeld met collega’s. Ze zitten dan bij elkaar en<br />

kijken bijvoorbeeld samen naar hoe ze nog meer energie kunnen<br />

besparen in het spuitgietproces. In de markt zijn ze concurrent,<br />

maar als het gaat om dit soort maatschappelijke belangen en<br />

kosten werken ze samen. Dan zijn het 100% collega’s.”<br />

Lobbyen<br />

Binnen de NRK behoren de producenten van kunststof leidingsystemen<br />

tot de grotere bedrijven. Volgens Erik de Ruijter zijn<br />

dergelijke participanten, met een professionele strategie en een<br />

volwassen, toekomstgerichte visie, van wezenlijk belang voor<br />

zijn koepelorganisatie: “Binnen deze bedrijven is nagedacht over<br />

de koers die je moet uitzetten, met welke lobbies ga je richting<br />

politiek, men heeft het kaf ook al van het koren gescheiden:<br />

‘dit lijkt interessant, maar het is een doodlopende weg.’<br />

Op allerlei dossiers, people, planet, profit en polymeer, hebben<br />

zij vaak al over de toekomst nagedacht.”<br />

Integraal innoveren<br />

Even terug naar de aanleiding van dit gesprek: de energiebesparing<br />

door de kunststofindustrie. Waar komt die jubel<br />

score eigenlijk vandaan? “Het feit dat wij de hoogste besparing<br />

realiseren komt aan de ene kant omdat onze industrie in staat<br />

is dat te <strong>doen</strong>. Dat heeft met het soort industrie, onze kunststof<br />

materialen te maken en is dus geen verdienste, maar een<br />

meevaller. Het tweede is dat bedrijven daar heel systematisch<br />

mee bezig zijn, en dat is wel <strong>hun</strong> verdienste. Derde punt is dat<br />

we hebben gezegd: iedereen kan het wel allemaal voor zich<br />

<strong>doen</strong>, maar samen werkt beter. Eén en één is dan drie. De<br />

NRK probeert de Energie-efficiency echt te stimuleren en dat<br />

geeft een goed rendement. Om nog even aan te haken bij een<br />

eerder onderwerp: milieu, energie en innovatie liggen dicht bij<br />

elkaar en moeten integraal bezien worden met andere onderwerpen.<br />

Of anders gezegd: één onderwerp kun je van verschillende<br />

kanten bekijken. Laat ik een voorbeeld geven.<br />

Als je met perslucht werkt heb je leidingsystemen, dus altijd<br />

drukverlies. Een eerste actie kan dan zijn dat je onderzoekt of<br />

de <strong>leidingen</strong> wel dicht zijn. Stel dat er 25 procent drukverlies is,<br />

dat zijn praktijksituaties, en je hebt vier van die pompen staan,<br />

dan heb je een overcapaciteit van 25 procent. Een van de vier<br />

pompen kan dan weg, of worden uitgeschakeld en als reserve<br />

fungeren. Die dingen maken ook een hoop lawaai. Er zijn bedrijven<br />

die eens goed zijn gaan nadenken hoe je daar wat aan<br />

kunt <strong>doen</strong>: geluidsvermindering, arbeidsomstandigheden verbeteren,<br />

de efficiency verhogen, dus energie en elektriciteit<br />

besparen, en ook het onderhoudsplan verbeteren. Ik ken een<br />

bedrijf dat tot de slotsom kwam dat het beter was drie in plaats<br />

van vier pompen te gebruiken en die bij elkaar in een huisje te<br />

zetten, buiten de productievloer, en het leidingsysteem aan te<br />

passen.<br />

Zij hebben een enorme verbetering gerealiseerd in energiegebruik,<br />

geluidsbelasting en arbeidsomstandigheden. Waarmee<br />

ik maar zeggen wil: als je integraal kijkt naar energie, milieu,<br />

arbo en duurzaamheidsaspecten, dan kun je daar heel veel<br />

aan <strong>doen</strong>. Dat is ook waar de leden van <strong>BureauLeiding</strong> mee<br />

bezig zijn en waar wij elkaar heel goed in steunen. Zij hebben<br />

de praktijkervaring en komen met de best practice oplossingen,<br />

wij maken daar beleid van en gaan dan weer naar het volgende<br />

project. Dat is onze industrie “no nonsense”: plannen maken<br />

en projecten <strong>doen</strong>!”<br />

Erik de Ruijter<br />

15 RONDLEIDING RONDLEIDING 16

Ondergronds Parijs<br />

Toeristisch uitstapje en decor<br />

voor wereldberoemde musical<br />

Zin in een keer iets anders dan de Eiffeltoren of de Notre Dame? Maak een excursie door de riolen<br />

van Parijs. Inderdaad geen alledaags uitstapje, maar zeker de moeite waard. Er is zelfs een heus<br />

rioolmuseum ingericht waar de bezoekers de geheimen van het ondergrondse Parijs leren kennen.<br />

Ondergronds Parijs speelt ook een belangrijke rol in de wereldberoemde musical Les Misérables.<br />

Geschiedenis en vermaak met een luchtje…<br />

17 RONDLEIDING<br />

Voor het ontstaan van het huidige rioleringstelsel moeten we<br />

terug naar de Middeleeuwen. In Middeleeuws Parijs wordt afval,<br />

urine en ontlasting gewoon op straat gegooid. Met als gevolg<br />

een ondraaglijke stank in de straten. Omdat de toestand onleefbaar<br />

dreigt te worden, wordt in 1348 een verordening uitgevaardigd<br />

dat iedere burger het vuil voor zijn eigen huis moet opruimen.<br />

In 1370 wordt in Montmartre de eerste overdekte beerput<br />

gemaakt. De inhoud daarvan komt terecht in de Seine. De<br />

denkbeelden van de verlichting zorgen ervoor dat beter wordt<br />

nagedacht over de sanitaire problemen van de grootstedelijke<br />

samenleving. De cholera-epidemie in 1832, die in Parijs 20.000<br />

slachtoffers maakt, draagt bij aan een brede maatschappelijke<br />

discussie. Riolen worden in versneld tempo aangelegd. Om de<br />

hygiëne bovengronds te verbeteren, komen er openbare toiletten,<br />

fonteinen en hydranten (brandkranen die de straten reinigen).<br />

Na de revolutie van 1838 wordt Parijs ingrijpend gemoderniseerd.<br />

De toevoer van water wordt verdubbeld door de aanleg<br />

van aquaducten, naar het ontwerp van de oude Romeinen.<br />

Alle huizen moeten op het openbare rioolsysteem worden<br />

aangesloten. Het is in die dagen overigens de bedoeling dat<br />

het rioolstelsel alleen het water van de straten en van de huishoudens<br />

transporteert en zeker niet urine en uitwerpselen.<br />

Tijdens de wereldtentoonstelling van 1867 zijn de Parijse<br />

riolen voor het publiek te bezichtigen. De excursies in luxe<br />

reinigingskarren en boten blijken een groot succes. De moderne<br />

riolen zijn niet langer een bron van angst en walging, maar<br />

het visitekaartje van de overheid.<br />

In hetzelfde jaar wordt begonnen met experimenten om het<br />

rioolwater door filtratie en irrigatie te reinigen. Verrassend genoeg<br />

blijkt het afvalwater in staat zelfs op onvruchtbare zandgrond<br />

gewassen te laten groeien. In 1920 komt aan deze reinigingsmethode<br />

een einde door het lozen van vergiftigd industrieel afval.<br />

Vanaf 1870 wordt het in het openbaar legen van de beerputten<br />

maatschappelijk niet langer getolereerd, zodat de inhoud ervan<br />

ook in het riool terechtkomt. Het is in die tijd overigens nog steeds<br />

droevig gesteld met de sanitaire mentaliteit van de bevolking,<br />

getuige een zinsnede in de Wet voor de afvalverzameling van<br />

1884 waarin nadrukkelijk wordt verboden huisvuil, urine en<br />

ontlasting uit het raam te gooien.<br />

In 1892, na de laatste grote cholera-uitbarsting, breekt de<br />

maatschappelijke overtuiging definitief door dat het nodig is<br />

alles via het riool af te voeren. Onder hedendaags Parijs ligt<br />

een riolenstelsel met een lengte van meer dan tweeduizend<br />

kilometer. Een deel daarvan kunt u bekijken via het ondergrondse<br />

rioolmuseum Musée des Egouts de Paris. Vanaf daar<br />

loopt u vijfhonderd meter de riolen van Parijs in en ontdekt u<br />

op een originele manier de geschiedenis van de stad. U kunt<br />

zich ook op een andere manier in de sferen van ondergronds<br />

Parijs ‘onderdompelen’, door het bezoeken van de musical<br />

Les Misérables. Maar dan moet u wel snel zijn, de voorstelling<br />

is nog tot eind november in het Nieuwe Luxor Theater in<br />

Rotterdam te zien. In de bekende musical van Joop van den<br />

Ende Theaterproducties dient het riool van Parijs als belangrijk<br />

decor. De musical vertelt het verhaal van Jean Valjean, een<br />

man die negentien jaar in een strafkamp heeft gezeten voor<br />

het stelen van een brood. Na zijn vrijlating schopt hij het tot<br />

fabriekseigenaar en burgemeester. Het dramatische verhaal<br />

beleeft een climax tegen de achtergrond van de Parijse studentenopstand<br />

van 1832. Als we even teruglezen is dat rond de<br />

tijd van de cholera-epidemie en voor de grote modernisering.<br />

Met een beetje fantasie ziet u het decor dan al voor u verschijnen.<br />

Het luchtje mag u er tijdens de voorstelling gelukkig<br />

zelf bij denken...<br />

Weetjes:<br />

• Het riool van Parijs is in totaal 2.500 km lang, vergelijkbaar<br />

met de afstand Parijs- Istanboel.<br />

• Het boek Les Misérables is in 1862 geschreven door de<br />

Franse schrijver Victor Hugo.<br />

• In 1980 hebben Claude Michel Schönberg en Alain Boublil<br />

van het boek van Victor Hugo een musical gemaakt.<br />

• De Londense productie van Les Misérables is de langst-<br />

lopende musical ter wereld (sinds 1985).<br />

• Les Misérables geldt als het begin van de musicalcultuur<br />

in Nederland. De première van de eerste productie was in<br />

1991 in Het Koninklijk Theater Carré in Amsterdam.<br />

RONDLEIDING<br />

18

Onderzoeksrapport TNO bevestigt<br />

Ook een rioolleiding van PVC gaat meer dan 100 jaar mee<br />

In onze allereerste uitgave van RondLeiding, in het voorjaar van 2006, stond een artikel met de<br />

enthousiaste kop: “Het keiharde bewijs is geleverd. Een waterleiding van PVC gaat meer dan 100<br />

jaar mee.” Inmiddels zijn we tweeënhalf jaar verder en hebben we wederom een mooi resultaat te<br />

melden. Want TNO Industrie en Techniek heeft ondertussen ook enkele opgegraven PVC rioolbuizen<br />

aan inspectie onderworpen. En de resultaten mogen er wat ons betreft zijn.<br />

In aansluiting op het project “Levensverwachting van Bestaande<br />

PVC Leiding”, waarin de restlevensduur van bestaande PVC<br />

drinkwater<strong>leidingen</strong> werd onderzocht, werden ook PVC buizen<br />

die gebruikt werden in drukloze rioleringsystemen aan een<br />

inspectie onderworpen. In samenwerking met <strong>BureauLeiding</strong><br />

werden o.a stukken rioleringsbuis geselecteerd vanuit het BIS<br />

inzamelsysteem (zie pagina 8). De stukken buis werden door<br />

TNO visueel en microscopisch beoordeeld en tegelijkertijd<br />

werden de oppervlakteruwheid, wanddikte en geometrische<br />

vervorming van de leiding bepaald. Hoewel sommige PVC<br />

rioleringsbuizen duidelijk sporen vertoonden van intensief<br />

gebruik, was de integriteit van de buis nog intact.<br />

De aanwezige krassen in de buis duidden op het transport<br />

van bijvoorbeeld zanddeeltjes. Aantasting door agressieve,<br />

chemische stoffen werd niet waargenomen.<br />

TNO doet al sinds de jaren ’70 van de vorige eeuw onderzoek<br />

naar de duurzaamheid van PVC leidingsystemen. Deze projecten<br />

hebben TNO veel inzicht gegeven in het lange termijngedrag<br />

van PVC leidingsystemen. De hierbij opgedane kennis en<br />

ervaring zijn uiteraard ook van belang geweest bij de vaststelling<br />

van de levensduur van PVC rioleringssystemen.<br />

TNO komt dan ook mede dankzij deze kennis en expertise tot<br />

de conclusie dat er bij een zekere maximale wandspanning,<br />

geen scheurgroei, craze-groei of craze-initiatie kan worden<br />

verwacht, die zou kunnen leiden tot degradatie van de buis.<br />

Wanneer er geen voor PVC agressieve stoffen door de buis<br />

worden afgevoerd en het transport van zogenaamde abrasieve<br />

stoffen (bijv. zand) tot normale proporties beperkt blijft, is de<br />

verwachte levensduur van de onderzochte stukken meer dan<br />

100 jaar.<br />

Bent u geïnteresseerd in de volledige rapportage van het<br />

onderzoek, ga dan naar de website van <strong>BureauLeiding</strong><br />

(www.bureauleiding.nl), daar kunt u het gehele rapport als<br />

PDF bestand downloaden.<br />

19 RONDLEIDING RONDLEIDING 20

<strong>BureauLeiding</strong> stelt in samenwerking met de<br />

Europese branchevereniging voor de kunststof<br />

leidingindustrie Teppfa een gratis webtool ter<br />

beschikking voor het ontwerpen en berekenen<br />

van het installeren van ingegraven buizen.<br />

Alstublieft<br />

Binnen de kunststof leidingindustrie ontstond enige tijd geleden<br />

de behoefte om allerlei misvattingen over kunststof leidingsystemen<br />

uit de wereld te helpen.<br />

Een belangrijke misvatting was bijvoorbeeld dat stijve buizen<br />

per definitie beter zouden zijn dan flexibele buizen. Ook bleek er<br />

bij ontwerpers weinig kennis aanwezig te zijn over de karakteristieken<br />

van flexibele, kunststof <strong>leidingen</strong>.<br />

Het Sustainable Municipal Pipes onderzoek (kortweg: SMP),<br />

waar we in RondLeiding al eerder aandacht aan hebben besteed,<br />

heeft aangetoond dat het met de kwaliteiten in de<br />

grond juist omgekeerd is: een flexibele buis volgt de zetting<br />

van de grond beter, hetgeen tot minder milieuschade door<br />

in- en exfiltratie leidt dan ‘stijve’ buizen.<br />

Uit het onderzoek kwam ook duidelijk naar voren dat in de<br />

praktijk de omstandigheden waaronder de buis wordt gelegd<br />

(bij wijze van spreken) van meter tot meter kunnen verschillen.<br />

Bijvoorbeeld door verschillen in de ondergrond, invloed van<br />

het weer en in de logistiek ter plekke.<br />

Dit betekent dat er al tijdens het ontwerp met behoorlijk veel<br />

variabelen rekening gehouden moet worden. Ontwerpers gaan<br />

over het algemeen uit van stabiele parameters en van installatie<br />

op de voorgeschreven wijze. Dit leidt steevast tot uitkomsten<br />

gebaseerd op de meest gunstige omstandigheden, die dus<br />

(vaak onterecht) leiden tot een ontwerp met lage vervorming.<br />

Maar, zoals wel vaker, is de praktijk ook hier anders. Daar blijken<br />

de parameters niet stabiel en zal er ook niet altijd optimaal<br />

worden aangelegd.<br />

Het gebruik van flexibele, kunststof <strong>leidingen</strong> blijkt hier een<br />

prima antwoord op.<br />

Een andere belangrijke les uit het onderzoek is dat kunststof<br />

<strong>leidingen</strong> een deel van <strong>hun</strong> sterkte juist aan de ondergrond<br />

ontlenen. Een lichte mate van vervorming levert dus een positieve<br />

bijdrage aan de sterkte. Vervorming blijkt een voordeel<br />

te zijn, in plaats van een nadeel, zoals tot nu toe werd aangenomen.<br />

In tegenstelling tot flexibele buizen, moeten stijve buizen het<br />

helemaal hebben van <strong>hun</strong> eigen kracht; ze verzetten zich tegen<br />

vervorming, met alle gevolgen van dien.<br />

Maar het belangrijkste blijft uiteraard een goede installatie. Dit<br />

heeft meer effect dan welke andere omgevingsfactor dan ook.<br />

21 RONDLEIDING<br />

Een gratis<br />

flexibele<br />

handleiding<br />

voor<br />

ingegraven<br />

buizen<br />

Daarom heeft <strong>BureauLeiding</strong> in samenwerking met haar<br />

Europese branchevereniging Teppfa een gratis ontwerp- en<br />

be rekeningshandleiding voor toepassing van ingegraven<br />

buizen beschikbaar gesteld via internet. Deze webtool is zowel<br />

via de site van Teppfa als de <strong>BureauLeiding</strong> website beschikbaar.<br />

Op dit moment alleen nog in het Engels, maar aan een<br />

Nederlandse versie wordt hard gewerkt.<br />

Hoe de handleiding te gebruiken?<br />

De uitkomst van een berekening laat vervorming zien. Zowel<br />

onmiddellijk na aanleg als na enige tijd wanneer de grond<br />

zich heeft gezet.<br />

Voorwaarde voor een betrouwbare uitkomt is een aanleg van<br />

minimaal 60 cm diep en een diameter van maximaal 110 cm.<br />

De verschillen in de ondergrond spelen eigenlijk geen rol en<br />

ook de te verwachten verkeersbelasting is van minder belang<br />

dan gedacht. Sterker nog, een zwaardere verkeersbelasting<br />

zorgt voor het sneller zetten van de grond, waardoor de<br />

stabiele fase eerder intreedt.<br />

RONDLEIDING 22

Verkoop uw huid<br />

vooral duurzaam<br />

Duurzaam Inkopen. Een begrip dat u vast wel eens bent tegengekomen. De overheid streeft<br />

naar een duurzame samenleving en wil daarbij zelf het goede voorbeeld geven door als grootste<br />

“klant” in Nederland, goed voor jaarlijks meer dan 40 miljard Euro, vooral duurzame producten<br />

en diensten in te kopen.<br />

People, Planet en Profit<br />

De filosofie erachter is helder: in het streven naar een duurzame<br />

samenleving wil de overheid zelf het goede voorbeeld<br />

geven. Door duurzaam in te kopen, denkt men de markt een<br />

stevige impuls richting duurzame producten en diensten te<br />

geven.<br />

Het gaat hier eigenlijk om de uitwerking van de 3 bekende P’s<br />

(People, Planet en Profit) in concrete, generieke milieu- en<br />

sociale criteria.<br />

Men is nu druk bezig criteria te ontwikkelen om het mogelijk<br />

te maken dat de rijksoverheid in 2010 voor 100% duurzaam<br />

kan inkopen (voor gemeenten geldt: 75% in 2010 en 100% in<br />

2015. Provincies en waterschappen: 50% in 2010).<br />

Bovenwettelijke criteria<br />

Maar wat is nou een duurzaam product of dienst? 100%<br />

duurzaam betekent niet letterlijk 100% duurzaam. Het wil<br />

eigenlijk zeggen dat er voor 100% ingekocht moet worden op<br />

basis van bepaalde criteria.<br />

Deze bovenwettelijke criteria worden in opdracht van het<br />

mini sterie van VROM opgesteld door SenterNovem en moeten<br />

leiden tot een proportioneel duurzaamheids- of maatschappelijk<br />

effect en voorwaarden scheppen waarmee leveranciers zich<br />

kunnen onderscheiden.<br />

Voor al deze productgroepen is een planning opgezet, waarbij<br />

doorgaans minstens éénmaal in een bijeenkomst met zogenaamde<br />

stakeholders is voorzien. Een stakeholder is in dit<br />

verband overigens iedereen die interesse heeft.<br />

Alle stakeholders kunnen hier reageren op de door Senter-<br />

Novem, tezamen met direct betrokkenen ontwikkelde startnotitie.<br />

De reacties worden verwerkt in concept-criteria, waar de<br />

stakeholders nog éénmaal schriftelijk op kunnen reageren.<br />

De volgende fase speelt eigenlijk alleen nog maar bij de overheid:<br />

de conceptcriteria gaan na de consultatieronde door de<br />

ambtelijke molen om onder meer juridisch getoetst te worden<br />

en om onderling inhoudelijk te worden afgestemd.<br />

Alle uiteindelijke documentatie is op de SenterNovem Duurzaam<br />

Inkopen website te lezen en kan worden gedownload.<br />

Op dit moment is ongeveer een kwart van alle documenten<br />

met criteria gereed. Het ministerie van VROM gaat er nog<br />

steeds vanuit dat alle criteria eind 2009 gereed zijn, zodat er<br />

met ingang van 2010 voor 100% duurzaam kan worden<br />

ingekocht!<br />

Deze criteria dienen wel te vol<strong>doen</strong> aan de juridische regels<br />

van het Europees aanbesteden ten aanzien van proportionaliteit,<br />

non-discriminatie, beschikbaarheid en verifieerbaarheid.<br />

Dat wil zeggen dat de overheid in deze als klant een bijzondere<br />

positie inneemt, en niet, zoals in een gewone zakelijke verhouding<br />

mogelijk is, plotseling geheel andere of zelfs onhaalbare<br />

eisen kan stellen aan producten.<br />

Deze speciale marktpositie leidt tot vele onduidelijkheden, niet<br />

in de laatste plaats bij de overheid zelf. Vandaar dat juristen<br />

alle criteria nauwlettend in de gaten houden om strijd met<br />

Europese regels en marktverstoring als gevolg daarvan te<br />

voorkomen.<br />

Juist door deze complexiteit is het waarschijnlijk niet te<br />

voorkomen dat de rechter vanaf 2010 soms uitsluitsel over<br />

toepassing van de criteria zal moeten geven.<br />

Tachtig productgroepen<br />

SenterNovem heeft alle producten en diensten die overheidsorganisaties<br />

inkopen opgedeeld in 80 productgroepen. Die<br />

zijn niet allemaal even groot. Sommige productgroepen bevatten<br />

subgroepen waarvoor eigen criteria ontwikkeld moeten<br />

worden.<br />

Duurzaam Inkopen en<br />

kunststof leidingsystemen<br />

Kunststof leidingsystemen komen ondermeer in de volgende<br />

productgroepen aan de orde: Riolering, Kabels & Leidingen,<br />

Kleine kunstwerken, Gebouwen, incl. renovatie en sloop.<br />

Of kunststof leidingsystemen vol<strong>doen</strong> aan de criteria?<br />

Nou en of. In bepaalde situaties worden kunststof leidingsystemen<br />

zelfs als voorbeeld genomen. Bijvoorbeeld als het<br />

gaat om het goed functionerende Buizen Inzamel Systeem<br />

BIS, en het hergebruik van ingezameld kunststof leidingafval.<br />

Kunststof leidingsystemen, met <strong>hun</strong> duurzame toepassing,<br />

<strong>hun</strong> goede inzamelsysteem en het goede hergebruik, doorstaan<br />

de toets prima. Dat geldt voor alle kunststofsoorten,<br />

inclusief PVC.<br />

De kunststof industrie spreekt daarom trouwens ook liever<br />

over de 4 P’s. Die vierde is de P van Polymeer. Deze P dekt<br />

dan alles af wat met Innovatie te maken heeft, iets waarbij<br />

kunststof natuurlijk veelvuldig betrokken is.<br />

23 RONDLEIDING RONDLEIDING 24

TV-programma zet<br />

installatiebranche in de spotlights<br />

Dit najaar wordt op SBS6 het woonprogramma De Ultieme Woondroom<br />

uitgezonden. Iedere aflevering brengt een onhoudbare situatie van een<br />

gezin of bedrijf in beeld. Met de hulp van een vakteam wordt een volledige<br />

renovatie van een woning of gebouw gerealiseerd. De Ultieme Woondroom<br />

is een initiatief van UNETO-VNI. Ze wil met het programma de installatiebranche<br />

op de kaart zetten. Op een herfstige woensdagmiddag bezoekt<br />

RondLeiding het vakteam op een van de locaties.<br />

De ultieme<br />

woondroom<br />

van UNETO-VNI<br />

25 RONDLEIDING<br />

In een volksbuurt in Hilversum is men bezig met de verbouwing<br />

van een eengezinswoning. Helaas mogen we niet binnen kijken.<br />

We spreken het vakteam, bestaande uit drie professionals, onder<br />

het afdak van een tentje aan de overkant van de straat. Raymon<br />

Veugen (36) is klimaatinstallateur en de oudste van het stel. Hij<br />

heeft een eigen bedrijf op het gebied van sanitair, elektra en<br />

klimaat. Hoe hij bij het programma terecht is gekomen? “Mijn<br />

vriendin zag een spotje op tv. Ik heb gereageerd omdat het<br />

programma mensen in nood helpt. Ik dacht dat het om advies<br />

achter de schermen ging, maar uiteindelijk ben ik voor de camera's<br />

terecht gekomen.” Martine Beijer (22) is loodgieter en<br />

tijdens haar werk van de straat geplukt: “Een vrouwelijke loodgieter<br />

is natuurlijk vrij uniek. Ik heb een eigen sanitairbedrijf, dus<br />

mijn eerste reactie was dat ik daar geen tijd voor heb. Ze hebben<br />

me toch weten te overtuigen en daar heb ik geen seconde spijt<br />

van gehad.” En tenslotte is daar Marc Bos (29), hij werkt bij een<br />

beveiligingsbedrijf als elektromonteur.<br />

Erbarmelijke situaties<br />

Ze zijn alledrie geschrokken van de erbarmelijke situaties die<br />

ze hebben aantroffen. Marc: “Waar we nu bezig zijn was het<br />

echt een enorme puinhoop: geen verwarming, geen douche en<br />

gas, water en licht waren afgesloten. De buurt heeft de bewoners<br />

opgegeven omdat het hele sociale mensen zijn die veel voor<br />

de buurtspeeltuin hebben gedaan.” Martine: “Ieder verhaal is<br />

bijzonder. Je gunt het de mensen echt. Heel speciaal vond ik<br />

de woonboerderij in Friesland die we hebben verbouwd voor<br />

een gezin met drie kinderen en tien pleegkinderen. Het voelt<br />

gewoon goed dat die kinderen daar nu <strong>hun</strong> plekje hebben<br />

gevonden en lekker kunnen spelen op de speelzolder.”<br />

Ontlading<br />

De drie professionals zijn het erover eens dat het meewerken<br />

aan het programma een bijzondere ervaring is. Marc: “Je bent<br />

samen heel intensief bezig met het eindresultaat. Per aflevering<br />

hebben we twee weken om de klus te klaren. De kandidaten<br />

worden 'overvallen' door presentatrice Tooske Ragas en twee<br />

weken op een andere locatie ondergebracht. Per klus huren we<br />

vakmensen in. Tijdens een van de afleveringen waren er 39<br />

mensen tegelijk aan het werk. Dan loop je elkaar bijna voor de<br />

voeten. Uitlopen kan niet. Als aan het eind van de dag de planning<br />

niet gehaald is, gaan we 's avonds en desnoods 's nachts<br />

door. Dat is een paar keer gebeurd. Aan het eind van die twee<br />

weken is de onthulling zowel voor de kandidaten als voor<br />

degenen die eraan gewerkt hebben een enorme ontlading.”<br />

Raymon moet af en toe zelfs een traantje wegpinken: “Je<br />

hebt er zo hard aan gewerkt en dan is het fantastisch om te<br />

zien hoe blij de kandidaten ermee zijn."<br />

Make-over met inhoud<br />

De huizen worden niet alleen helemaal opgeknapt, maar ook<br />

voorzien van de laatste technische hoogstandjes: zonnecollectoren,<br />

airco, computergestuurde bediening van apparaten,<br />

verwarming en beveiligingsapparatuur. Daarin zit 'm ook het<br />

verschil met andere woonprogramma's. Raymon: “Het gaat<br />

in dit programma niet alleen om het likje verf. Je ziet in detail<br />

hoe materialen worden gebruikt en technieken worden geïnstalleerd.<br />

We hebben van vakgenoten gehoord dat ze vooral<br />

dat aspect waarderen. Het programma heeft daarmee ook<br />

een informatief karakter.” Alle materialen worden door sponsors<br />

gratis ter beschikking gesteld. Dat betekent natuurlijk wel dat<br />

er regelmatig een merk wordt genoemd of in beeld wordt gebracht.<br />

Met name Marc vindt dat lastig: “Dat komt wel eens<br />

gekunsteld over. Je hebt het gevoel dat woorden je in de<br />

mond worden gelegd. Ik ben op m’n best als ik gewoon mezelf<br />

mag zijn. Maar ja, het is natuurlijk ‘part of the deal’.”<br />

Beroepstrots<br />

Of het programma bijdraagt aan een beter imago van de<br />

branche? Martine denkt van wel. Met haar bijdrage hoopt<br />

men natuurlijk meer meisjes voor het vak te interesseren: “Het<br />

is niet alleen zwaar werk en met je bilnaad onderin keukenkastjes<br />

hangen. Het is een heel mooi beroep met steeds meer<br />

moderne technieken. Helaas ben ik nog nooit een vrouwelijke<br />

collega tegengekomen. Op school was ik ook het enige meisje.<br />

Ik vind het hartstikke leuk om in een mannenwereld te werken.<br />

Mannen zijn lekker direct en er wordt veel gelachen. Beter<br />

dan dat geroddel onder vrouwen.” Raymon hoopt dat ze als<br />

team uitstralen dat ze trots op <strong>hun</strong> beroep zijn: “Het is een<br />

mooi vak waar je alle kanten mee op kunt. En je zit nooit om<br />

werk verlegen.” Marc verwacht dat ze naar aanleiding van de<br />

reeks gevraagd worden voor beurzen en open dagen van<br />

scholen: “Ik denk dat je aan jongeren vooral de praktijk moet<br />

laten zien. Van een theoretisch verhaal worden ze niet blij.<br />

Laat ze gewoon lekker aan de slag gaan. Daar worden ze<br />

enthousiast van. En gezien het personeelstekort in de branche<br />

kunnen we in de toekomst nog genoeg nieuwe collega’s<br />

gebruiken. Daar draag ik <strong>graag</strong> mijn steentje aan bij.”<br />

RONDLEIDING 26

Het water komt!<br />

Waterschappen werken aan<br />

gevolgen klimaatverandering<br />

Het klimaat verandert en de waterschappen in ons land beseffen als geen ander dat we tot actie<br />

moeten overgaan om Nederland veilig en leefbaar te houden. Waterschappen willen bijdragen<br />

om Nederland klimaatbestendig te maken door de watersystemen aan te passen en daarbij in<br />

te zetten op veerkracht, weerstand en aanpassingsvermogen. Erik Kraaij, directeur van de Unie<br />

van Waterschappen, geeft zijn visie op de klimaatverandering en wat de waterschappen kunnen<br />

<strong>doen</strong> om ons land daartegen te beschermen.<br />

27 RONDLEIDING<br />

De gevolgen van klimaatverandering<br />

Er zijn 27 waterschappen, verdeeld over heel Nederland. Die<br />

zijn verenigd in de koepelorganisatie Unie van Waterschappen.<br />

De taken van de UvW zijn gezamenlijk beleid formuleren en<br />

de belangen behartigen van de waterschappen, zowel in Den<br />

Haag als in Brussel. Veel van het nieuwe beleid heeft te maken<br />

met klimaatverandering. Want dat zal grote gevolgen hebben.<br />

‘Het belangrijkste gevolg van het veranderende klimaat is dat<br />

de zeespiegel zal stijgen,’ vertelt Erik Kraaij. ‘Deskundigen zijn<br />

het er nog niet over eens hoeveel het precies zal zijn, maar<br />

alles wijst erop dat we toch wel moeten denken aan een<br />

stijging van een meter à anderhalf in deze eeuw.<br />

We zullen ook te maken krijgen met hogere afvoeren van rivieren.<br />

Door temperatuurstijging komt er namelijk meer smeltwater<br />

vanuit de bergen naar Nederland. Dat komt allemaal in<br />

onze delta terecht. Daarnaast zullen windpatronen gaan veranderen.<br />

Tijdens perioden van hoog water kan het dus ook flink gaan<br />

stormen en worden de golven dus nog hoger. Maar er is niet<br />

alleen sprake van wateroverlast. Door de droge zomers die<br />

we gaan krijgen, zullen we rekening moeten houden met lage<br />

rivierwaterstanden. Daarop moeten we inspelen met onze zoetwaterinrichting.<br />

De verschillen tussen droge en natte perioden<br />

worden extremer. Hier gaan we ons waterbeheer op inrichten.<br />

Enerzijds door de waterveiligheid te verhogen, dus de dijken<br />

langs de rivieren en de kust, en anderzijds door de zoetwatervoorziening<br />

te verbeteren.<br />

In eerste instantie zal de discussie gaan over de nieuwe veiligheidsnormen<br />

die we gaan hanteren in de toekomst. Tegenwoordig<br />

is er een kans van 1 op 10.000 dat een dijk langs de<br />

kust doorbreekt. Voor een dijk langs de rivieren is die kans 1<br />

op 1.250. De vraag is nu of die normen nog steeds vol<strong>doen</strong>de<br />

waarborgen bieden. De waarde van de gebieden achter de<br />

dijken is namelijk flink gestegen sinds de normen voor de dijken<br />

in 1960 werden ingesteld.’<br />

Maatschappelijke bewustwording<br />

In toenemende mate groeit het besef dat er iets moet gebeuren<br />

om ons land goed te kunnen bescherming tegen de klimaatverandering,<br />

aldus Erik Kraaij: ‘Dat heeft natuurlijk vooral te<br />

maken met het advies van de Deltacommissie. Bovendien<br />

neemt de maatschappelijke bewustwording op het gebied<br />

van klimaatverandering alleen maar toe.<br />

Een jaar of drie geleden was het nog vooral een discussie<br />

tussen techneuten en wetenschappers, maar nu leeft het breed<br />

in de politiek en de maatschappij. En omdat het probleem<br />

zich voornamelijk zal manifesteren in water, is iedereen er nu<br />

van overtuigd dat we hier goed op voorbereid moeten zijn. Dit<br />

is voor ons een voordeel bij beleidsvorming. Waterschappen<br />

hebben zich altijd al aangepast aan veranderende omstandigheden.<br />

Ze zijn in de middeleeuwen ontstaan omdat boeren <strong>hun</strong> land<br />

wilden beschermen tegen overstromingen. Samen legden ze<br />

een dijkje aan om <strong>hun</strong> gebied, zodat ze er veilig konden wonen<br />

en gewassen verbouwen.<br />

Door de eeuwen heen hebben we ons steeds weer aangepast<br />

aan de veranderende omstandigheden in Nederland. Denk<br />

bijvoorbeeld aan de stormvloeden. Nu <strong>doen</strong> we het onder de<br />

noemer klimaatverandering, maar in feite zijn we nog steeds met<br />

hetzelfde bezig. Het is alleen een stuk ingewikkelder geworden<br />

RONDLEIDING 28

door de vele inwoners en belangen die we inmiddels hebben.<br />

Bovendien moeten we nu sneller actie ondernemen, omdat<br />

de veranderingen in het klimaat snel optreden.<br />

De wetenschap laat zich steeds duidelijker uit over waar klimaatverandering<br />

toe gaat leiden en daardoor hebben wij steeds<br />

betere uitgangspunten waar we naartoe kunnen werken. Natuurlijk<br />

moeten we daarbij wel zo flexibel blijven dat we de ruimte<br />

hebben om onze inspanningen tijdelijk te intensiveren als dat<br />

nodig is.’<br />

Waterstijging aan beide kanten<br />

Het smeltwater dat vanuit de berggebieden richting Nederland<br />

stroomt, kan door de toenemende hoeveelheid water voor<br />

problemen gaan zorgen in de toekomst. De waterschappen<br />

kunnen hiertegen op twee manieren maatregelen nemen,<br />

geeft Erik Kraaij aan: ‘Ten eerste moeten de dijken langs onze<br />

grote rivieren hoger en sterker worden. Daar zijn we op dit<br />

moment bijvoorbeeld mee bezig door middel van het programma<br />

Ruimte voor de Rivier. Ten tweede moeten we kijken<br />

hoe we omgaan met de waterstijging aan beide kanten, aangezien<br />

er niet alleen extra water naar de zee stroomt, maar<br />

ook de zeespiegel stijgt.<br />

Al dit water komt bijvoorbeeld in de Zeeuwse delta samen.<br />

We moeten dus goed nadenken over hoe we in de toekomst<br />

de deltawerken willen bedienen en wellicht willen veranderen.<br />

Het kan best zijn dat we naar andere technische oplossingen<br />

moeten zoeken om het water beter naar zee af te voeren. Dit<br />

zal vooral spelen in Zeeland en rondom Rotterdam. Om even<br />

een voorbeeld te noemen: de stormvloedkering in de Nieuwe<br />

Waterweg kan tijdens storm en hoog water dicht om Rotterdam<br />

te beschermen.<br />

Maar aan de andere kant komt er veel water van de rivieren<br />

naar Rotterdam en Dordrecht en zo worden deze steden dan<br />

van de andere kant bedreigd, omdat het water niet weg kan<br />

vanwege de gesloten stormvloedkering. Wij denken er nu dus<br />

over om bijvoorbeeld onder Rotterdam door voorzieningen te<br />

treffen waardoor dat water wel weg kan. In Drenthe gebeurt al<br />

iets soortgelijks, maar dan kleinschaliger.<br />

Meppel is namelijk een stad die van allerlei kanten te maken<br />

heeft met water. Als door een noordwesterstorm het water in<br />

het IJsselmeer hoog wordt opgevoerd, kan het water uit de<br />

rivieren ten oosten van Meppel niet weg en dan stuwt het bij<br />

Meppel op.<br />

In het Dwingelderveld in Drenthe wordt daarom nu landbouwgrond<br />

omgezet in natuur. Water dat in het Dwingelderveld<br />

valt, wordt langer in dit gebied vastgehouden. Deze maatregel<br />

verkleint het risico op overstroming van het lager gelegen<br />

Meppel.’<br />

De gevolgen van klimaatverandering<br />

Overbelaste rioleringen<br />

Een ander waterprobleem waar we in de toekomst mee te<br />

maken gaan krijgen is overbelasting van rioleringssystemen<br />

door de toenemende hevigheid van extreme buien.<br />

Erik Kraaij: ‘Het weerpatroon kan grilliger worden en dat betekent<br />

meer hevige regenval. Ons rioleringssysteem is daar<br />

niet op berekend, aangezien bij de aanleg daarvan werd uitgegaan<br />

van gemiddelden en niet van extremen.<br />

Als er dus ineens heel veel water tegelijk naar beneden komt,<br />

kan het geen kant op, ook omdat we vooral in stedelijke gebieden<br />

de afgelopen jaren heel veel open ruimte hebben<br />

dichtgebouwd.<br />

Toenemende verzilting<br />

De kustprovincies kunnen door de stijgende zeespiegel te<br />

maken krijgen met toenemende verzilting. Erik Kraaij legt uit<br />

wat dit voor gevolgen heeft: ‘We hebben in de kustgebieden<br />

Klimaat en waterveiligheid<br />

Waterveiligheid is een van de primaire doelstellingen van het (regionaal)<br />

waterbeheer. Het gaat bij waterveiligheid om zowel de<br />

kustverdediging en de bescherming tegen hoge rivierafvoeren<br />

als het functioneren van de regionale waterkeringen. Behalve<br />

maatregelen om overstromingen te voorkomen, zijn de inspanningen<br />

er ook op gericht om de gevolgschade van eventuele<br />

overstromingen te beperken en potentiële rampen via calamiteiten<br />

plannen in goede banen te leiden.<br />

Zwakke schakels Delflandse Kust en<br />

Scheveningen<br />

Op verschillende plaatsen langs de Nederlandse kust zijn locaties<br />

die op termijn niet meer vol<strong>doen</strong>de veilig zijn. Zwakke schakels<br />

noemen we die plekken. De Delflandse kust en Scheveningen<br />

zijn twee van deze zwakke schakels. Het Hoogheemraadschap<br />

van Delfland wil de veiligheid kunnen garanderen en zorgt voor<br />

een stevige, aantrekkelijke zeewering.<br />

altijd te maken gehad met brak grondwater. Door de zeespiegelstijging<br />

komt er meer landinwaartse druk van zout<br />

water. Gevolg daarvan is dat we meer te maken krijgen met<br />

het zogenaamde zoute kwel. In sommige van die gebieden<br />

liggen vlak achter de duinen intensieve landbouwgebieden.<br />

Landbouwers krijgen dus op den duur last van te zout grondwater.<br />

We pompen nu veel zout water weg daar, maar daardoor<br />

trekken we automatisch meer zout water aan en bovendien<br />

zakt de bodem steeds meer.<br />

Andere oplossingen zijn dus nodig, want de druk van het<br />

zoute water neemt alleen maar toe. Je zou daarbij kunnen<br />

denken aan andere vormen van landbouw, maar dat gaat wel<br />

heel ver.<br />

De landbouw zou ook verder landinwaarts verplaatst kunnen<br />

worden of we moeten ons watersysteem intensiever doorspoelen<br />

met zoet water. Maar daar zijn ook weer kosten aan<br />

verbonden, dus daar zal goed over nagedacht moeten<br />

worden.’<br />

klimaatverandering op de uiteindelijke plannen voor het voetlicht.<br />

Hiervoor is het waterschap een aantal onderzoeken gestart:<br />

• Doorbraakvrije dijk<br />

Onderzoek naar de mogelijkheden om op de dijk te bouwen als<br />

oplossing voor stedelijke uitbreiding langs de kustzone. Uiteraard<br />

mag de waterveiligheid ook op lange termijn niet in het geding<br />

komen. Het waterschap bekijkt de mogelijkheden en varianten<br />

van een zogenaamde ‘doorbraakvrije dijk’.<br />

• Buitendijkse ontwikkelingen in Markermeer/ IJmeer<br />

Om een buitendijkse ontwikkeling robuust en toekomstbestendig<br />

te laten zijn, moet het vol<strong>doen</strong>de hoog worden aangelegd. Het<br />

waterschap, als toekomstig waterbeheerder, heeft de levensduurkosten<br />

(beheer, onderhoud, inspectie, vervanging e.d.)<br />

van eilandvarianten onderzocht en ingebracht in de ruimtelijke<br />

planprocessen.<br />

Erik Kraaij<br />

Ruimte voor de Rivier<br />

Het programma Ruimte voor de Rivier werd net al even aangehaald.<br />

Dit is een landelijk programma dat is ontstaan na de<br />

laatste situatie van hoog water op de grote rivieren, vertelt<br />

Erik Kraaij: ‘In 1995 en in 1998 bleken onze dijken nog maar<br />

net toereikend te zijn bij hoog water.<br />

Een paar gebieden zijn toen zelfs nog uit voorzorg ontruimd.<br />

Ruimte voor de Rivier is een programma waarbij we voor alle<br />

plekken langs de grote rivieren, zoals de Rijn, de Waal, de Lek<br />

en de IJssel, hebben gekeken waar we met hoge rivierwaterafvoeren<br />

rekening moeten houden met dijkverhoging of meer<br />

ruimte gecreëerd moet worden voor de rivier.<br />

Dit laatste kan bijvoorbeeld door rivieren af te graven of dijken<br />

te verleggen. Als er maar meer water door kan. In elk gebied<br />

moet er 16.500 km 3 rivierwater per seconde worden afgevoerd<br />

en per locatie bekijken hoe we dat het beste kunnen <strong>doen</strong>. Bij<br />

Zutphen en Deventer wordt Ruimte voor de Rivier bijvoorbeeld<br />

gecombineerd met een stuk natuurontwikkeling of stadsuitbreiding.<br />

Het ligt er maar net aan hoe het uitkomt.’<br />

Veilig en aantrekkelijk<br />

Om de veiligheid ook voor de komende vijftig jaar te kunnen garanderen<br />

zijn structurele, duurzame maatregelen nodig. Het Hoogheemraadschap<br />

van Delfland werkt samen met andere partijen<br />

aan het versterken van de zeewering. Het gaat daarbij niet alleen<br />

om de veiligheid van het achterland, maar ook om de verbetering<br />

van de ruimtelijke kwaliteit. De kust van Scheveningen wordt versterkt<br />

met een dijk onder de nieuwe boulevard. Het strand wordt<br />

breder en hoger dan nu het geval is. Daardoor hoeft de dijk in de<br />

boulevard minder hoog te zijn en blijft het zeezicht zoveel mogelijk<br />

behouden. De Delflandse kust wordt zeewaarts versterkt door de<br />

aanleg van een nieuwe duinenrij. Zo ontstaat een breder duingebied<br />

met kansen voor natuurontwikkeling en een gemakkelijker te onderhouden<br />

kustboog.<br />

Veilig wonen in Flevoland<br />

Almere groeit. Tot 2030 worden er nog 60.000 woningen gebouwd.<br />

Waterschap Zuiderzeeland brengt de consequenties van de<br />

• Compartimentering en vluchtroutes/ -plekken<br />

Onderzoek heeft uitgewezen dat compartimentering van Zuidelijk<br />

Flevoland economisch gezien niet zinvol is. Wel komt naar voren<br />

dat risicobeperkende maatregelen zoals de aanleg van vluchtheuvels<br />

en op hoogte bouwen de moeite waard zijn.<br />

• Invloed peilstijging IJsselmeer op bodemgesteldheid en<br />

kwelbezwaar (kwantiteit en kwaliteit)<br />

Door klimaatverandering zal in de toekomst het peil van het<br />

IJsselmeer en de randmeren mogelijk stijgen tot maximaal één<br />

meter in 2100. Hierdoor neemt de kwel en kweldruk in het beheergebied<br />

toe. Dit heeft niet alleen gevolgen voor de hoeveelheid<br />

water die via gemalen moet worden afgevoerd, maar levert<br />

ook problemen op bij stabiliteit van dijken en het opbarsten van<br />

de bodem. Het opbarsten van de bodem is een zeer bepalende<br />

factor voor de ontgravingsdiepte, locatie en vorm van aan te<br />

leggen waterpartijen.<br />

Bron: Klimaat en Waterschappen, op weg naar klimaatbestendig<br />

waterbeheer. Te vinden op www.uvw.nl.<br />

29 RONDLEIDING RONDLEIDING 30

Duidelijke<br />

taal voor de<br />

installateur<br />

31 RONDLEIDING RONDLEIDING 32

De ISSO montage- en verwerkingsrichtlijn<br />

In februari was het zover. Na langdurige en<br />

intensieve voorbereidingen kreeg het instructieboek<br />

‘Montage- en verwerkingsrichtlijn kunststof<br />

leidingsystemen sanitair’ zijn officiële doop.<br />

RondLeiding toog naar ISSO en sprak met<br />

projectcoördinator Oscar Nuijten.<br />

ISSO is het kennisinstituut voor de installatiesector. Kort en<br />

bondig zijn de activiteiten van ISSO te omschrijven als kennisidentificatie<br />

(waaraan heeft de installatiesector behoefte?),<br />

kennisontwikkeling en kennisoverdracht. Het instituut maakt<br />

deze kennis toegankelijk in vorm van praktische publicaties,<br />

instructiebijeenkomsten, digitale producten en andere diensten.<br />

Een van de meer recente wapenfeiten is het uitbrengen van<br />

het in de aanhef genoemde instructieboek. Aanleiding voor de<br />

samenstelling van het boek was een rondetafelgesprek bij<br />

UNETO-VNI.<br />

Beleidsmedewerker Sanitaire Technieken Will Scheffer heeft<br />

daar met een aantal grote fabrikanten uit de kunststof leidingindustrie<br />

om de tafel gezeten om de status van kunststof<br />

leidingsystemen in Nederland onder de loep te nemen. 10 tot<br />

15 jaar geleden waren dat allemaal verschillende leidingsystemen,<br />

met dito koppelingen en geen enkele standaardisatie.<br />

Hamvraag was: "is er inmiddels wel zoveel homogeniteit dat je<br />

landelijk een onafhankelijke technische richtlijn over kunststof<br />

leidingsystemen kunt neerleggen?” Projectcoördinator en lid<br />

van het redactieteam Oscar Nuijten heeft het project van A tot Z<br />

meegemaakt. Hij deelde de mening met de overige betrokkenen<br />

dat met name het aanbod in toevoer<strong>leidingen</strong> weliswaar nog<br />

altijd behoorlijk divers is, maar dat de tijd wel rijp was voor een<br />

algemene technische richtlijn.<br />

Oscar Nuijten<br />

Wijze mannen<br />

Zo werd besloten de ‘ISSO Montage- en verwerkingsrichtlijn<br />

kunststof leidingsystemen sanitair’ gestalte te geven. Het opleidingsfonds<br />

van de installatiebranche (OTIB) tekende voor<br />

financiële steun. De opzet en de inhoud van het boek kwamen<br />

tot stand in samenwerking met specialisten op dit gebied. Bij<br />

de redactiecommissie waren verschillende marktpartijen als<br />

adviseurs, ontwerpers, installateurs, fabrikanten en docenten<br />

betrokken. De vier marktleiders op het gebied van kunststof<br />

leidingsystemen en de UNETO-VNI vakgroepen Projectmatige<br />

Sanitair Installateurs en Sanitair Techniek maakten <strong>hun</strong> wensen<br />

ten aanzien van de inhoud kenbaar. Dit is door ISSO vertaald in<br />

een inhoudsopgave. Vervolgens is met een veelkoppig redactieteam<br />

de inhoud ontwikkeld. “Het is een montagerichtlijn en<br />

daarom echt bestemd voor de doelgroep die met de handen<br />

bezig is, de werkvoorbereiders, installateurs en andere uitvoerenden<br />

in de sanitaire techniek. Dat vraagt om eenvoudige taal.<br />

We hebben daarvoor het bureau Tutorial benaderd, dat gespecialiseerd<br />

is in educatieve teksten. “<br />

Opleidingsboek<br />

Het instructieboek heeft een aantal doelstellingen. De eerste is<br />

het verbeteren van de kwaliteit van nieuw aan te leggen water<strong>leidingen</strong><br />

en rioleringen. Tweede is het bevorderen van het gebruik<br />

van kunststof <strong>leidingen</strong> bij de aanleg van sanitaire systemen:<br />

“Voor toevoer<strong>leidingen</strong> is metaal nog altijd erg populair bij installateurs.<br />

Hoewel zich nu, door de prijs van koper, toch wel<br />

duidelijk een kentering aftekent in de richting van kunststof.<br />

Voor de afvoersystemen zie je nauwelijks meer gres, gietijzer<br />

of staal, dat is al vrijwel allemaal kunststof.” Als derde moet het<br />

boek de kennis over de aanleg en het onderhoud van kunststof<br />

leidingsystemen verhogen. Ook in het onderwijs: “Bert<br />

Smit, directeur van ROI-Nederland (gezamenlijke Regionale<br />

Opleidingsbedrijven Installatietechniek), is ook<br />

betrokken geweest bij de samenstelling van het<br />

boek. De ROI’s moeten een belangrijke rol gaan<br />

spelen bij de verspreiding van de kennis die hierin<br />

zit. Zij verzorgen voor een heel groot deel de praktijkop<strong>leidingen</strong><br />

voor de installatiebedrijven. Het is ook de bedoeling<br />

om samen met de fabrikanten van <strong>BureauLeiding</strong> deze<br />

boeken op de ROC’s te krijgen. Op de ROC’s kunnen dan instructies<br />

worden gegeven met dit boek als onderlegger. Het<br />

zou mooi zijn als deskundigen van bedrijven die zijn aangesloten<br />

bij <strong>BureauLeiding</strong> deze instructies op de scholen konden<br />

geven. Wat de haalbaarheid van zoiets is weten we nog niet,<br />

daarover is het in dit stadium nog te vroeg.” Meer informatie<br />

kunt u krijgen via www.isso.nl of via <strong>BureauLeiding</strong>.<br />

33 RONDLEIDING<br />

RONDLEIDING 34

Investeren in de energiezorg<br />

Meten is weten<br />

Machines of groepen machines zijn uitgerust met meet- en<br />

regelinstrumenten. Door de metingen wordt vastgesteld wanneer<br />

de machine het meest efficiënt produceert in relatie tot het<br />

energie- en grondstoffenverbruik.<br />

Elders in deze RondLeiding wordt in een interview<br />

met NRK-directeur Erik de Ruijter het<br />

onderwerp energie-efficiency belicht. Een topic<br />

dat niet is weg te denken uit de agenda van<br />

maatschappelijk verantwoord ondernemen. De<br />

afgelopen jaren hebben leden van <strong>BureauLeiding</strong>,<br />

geflankeerd door de NRK, tal van maatregelen<br />

getroffen om zo efficiënt mogelijk om te gaan<br />

met energie. Een bloemlezing.<br />

Good housekeeping<br />

Bij een professioneel energiezorgsysteem hoort ook aandacht<br />

voor simpele, veelvoorkomende dingen als het licht uit<strong>doen</strong> als<br />

je de ruimte verlaat, bewust omgaan met airconditioning, elektronica<br />

niet op stand-by maar op off als het niet wordt gebruikt,<br />

enzovoort. Dit scheelt 1 tot 2 procent energie per jaar. Dat lijkt<br />

misschien weinig, maar na 5 jaar is er wel 10 procent bespaard.<br />

Machines isoleren<br />

Van extrusie- en spuitgietmachines kunnen delen worden<br />

geïsoleerd. Dit heeft tot resultaat dat de machinewarmte niet<br />

de hal in gaat maar bij de machine blijft. Je hoeft daardoor<br />

minder energie toe te voeren om het proces op de juiste<br />

warmte te houden en het verwarmen gaat sneller. Dit kan<br />

heel substantieel zijn. In het verlengde hiervan is onderzocht<br />

of de warmte tijdens de processen niet een graadje omlaag<br />

kan, uiteraard met als uitgangspunt dat dit geen kwalitatieve<br />

achteruitgang mag betekenen. Elke graad omhoog kost naast<br />

energie ook tijd. Tijd winnen betekent ook dat de cyclustijd<br />

omlaag gaat. Bij spuitgieten impliceert dit dat er meer geproduceerd<br />

kan worden in dezelfde tijd. Zo gaat energie besparen<br />

samen met meer rendement.<br />

Warmtekrachtkoppeling<br />

Bij een productieproces komt warmte vrij. Deze overtollige<br />

warmte wordt bij een aantal leden van <strong>BureauLeiding</strong> in de<br />

bodem opgeslagen en ’s winters gebruikt om de gebouwen te<br />

verwarmen.<br />

Lay-out<br />

Moderne machines zijn vergaand geautomatiseerd. Dit betekent<br />

dat de noodzaak van veel ruimte om de machines<br />

(voor bediening en onderhoud) minder wordt. Gevolg is dat<br />

er op de beschikbare oppervlakte meer machines geplaatst<br />

kunnen worden. Efficiëntere productie, wat onder meer leidt<br />

tot een efficiënter energiegebruik.<br />

Productontwikkeling<br />

Gerecycled leidingmateriaal wordt gebruikt voor de productie<br />

van een drielaags leiding. Door te schuimen tussen de binnenen<br />

buitenwand is er geen derde laag nodig en blijft de prestatiekwaliteit<br />

minimaal gelijk. Er is minder materiaal nodig en<br />

het recyclaat kan worden toegepast op een hoogwaardig<br />

product. Er is iets meer energie nodig voor het schuimen,<br />

maar per saldo wordt er veel meer grondstof uitgespaard.<br />

35 RONDLEIDING RONDLEIDING 36

- advertentie -<br />

Van Living Machine<br />

tot soepschildpadden<br />

Educatie van<br />

het zuiverste water<br />

<strong>BureauLeiding</strong> sympathiseert sterk met deze initiatieven en levert dan ook een sponsorbijdrage.<br />

Wilt u ook een waterzuiveringsunit sponsoren, bel dan Basic Water Needs Foundation<br />

Jaarlijkse bijeenkomst <strong>BureauLeiding</strong> in De Waterfabriek<br />

De jaarlijkse <strong>BureauLeiding</strong> dag vond deze keer plaats in het Dierenpark Emmen. Aanleiding<br />

voor deze locatie was het unieke project De Waterfabriek, waarover u in ons vorige nummer van<br />

RondLeiding al uitgebreid hebt kunnen lezen.<br />

via 06 - 455 50 539. Kijk voor de sponsoring van het centrum of de bus op<br />

www.avalokita.org of bel 06 - 481 09 085 / 06 - 536 41 106.<br />

Elk jaar zoekt <strong>BureauLeiding</strong> een passende locatie voor de<br />

jaarlijkse bijeenkomst voor haar leden en andere genodigden.<br />

Waren we in 2007 nog te gast in het Watermuseum in Arnhem,<br />

dit keer was de locatie voor velen een feest van herkenning en<br />

weerzien. Want wie is er nou niet eerder in het Dierenpark<br />

Emmen geweest? Sommigen als kind, anderen als ouder of<br />

zelfs als grootouder. De ontvangst vond plaats in het ondergrondse<br />

Auditorium, vlak bij de hoofdingang van het park. Na<br />

een welkomstwoord van voorzitter Maarten Roef, volgde een<br />

korte presentatie over de activiteiten van <strong>BureauLeiding</strong> in<br />

de afgelopen twee jaren. Na de naamswijziging van FKS in<br />

<strong>BureauLeiding</strong> begin 2006 en de sindsdien ontplooide marketingactiviteiten,<br />

is de vereniging volgens Maarten Roef van een<br />

“stoffig clubje uitgegroeid naar een dynamische branchevertegenwoordiger,<br />

die op een geheel eigentijdse wijze met haar<br />

stakeholders communiceert en als partner ook zeker serieus<br />

wordt genomen."<br />

Arjan Frentz van VEWIN, Vereniging van Waterbedrijven in<br />

Nederland, gaf daarna een zeer interessante presentatie, waarin<br />

de standpunten van VEWIN ten aanzien van het waterbeleid in<br />

Nederland helder werden weergegeven en tevens aanleiding<br />

waren voor een interessante discussie. De presentatie van<br />

Arjan Frentz betekende tevens het einde van het officiële<br />

gedeelte, waarna de groep in tweeën werd verdeeld voor<br />

een rondleiding door respectievelijk De Waterfabriek “Living<br />

Machine” en de unieke pinguïnkolonie. Hoewel bij de laatste<br />

locatie zeker ook de soepschildpadden de aandacht trokken.<br />

De dag werd afgesloten met een “beestachtige” borrel bij de<br />

steuren, een dinerbuffet tussen de citroenhaaien en eindigde<br />

met een avondrondleiding in het dierenpark. We zijn benieuwd<br />

naar de locatie voor 2009!<br />

24 37 RONDLEIDING<br />

RONDLEIDING 38

Informatie en inspiratie rond kunststof leidingsystemen. Dat is RondLeiding. Geen technisch<br />

en productgericht vakblad. Daar zijn er naar onze mening al genoeg van en bovendien kunt<br />

u voor meer gedetailleerde en goed gedocumenteerde<br />

productinformatie terecht bij de leden van<br />

<strong>BureauLeiding</strong>. Bezoekt u daarvoor ook eens<br />

onze website www.bureauleiding.nl. Maar naast<br />

onze eigen website zijn er ook nog diverse andere,<br />

interessante sites die de moeite waard zijn. Dus als<br />

u meer wilt weten over de onderwerpen die in deze<br />

RondLeiding zijn behandeld, kijkt u op deze sites.<br />

COLOFON<br />

www.nrk.nl<br />

Hét domein voor de Nederlandse Rubber en Kunststofindustrie.<br />

RondLeiding is een uitgave van<br />

<strong>BureauLeiding</strong>, informatiebureau<br />

kunststof leidingsystemen.<br />

RondLeiding verschijnt tweemaal<br />

per jaar. RondLeiding wordt naar<br />

een vast aantal adressen verstuurd<br />

binnen een door <strong>BureauLeiding</strong><br />

gedefinieerde doelgroep. Het<br />

magazine kan ook worden aangevraagd<br />

via www.bureauleiding.nl<br />

Aan de hand van sfeervolle artikelen,<br />

reportages en zeer uiteenlopende<br />

onderwerpen, brengt RondLeiding<br />

de innovatieve wereld van kunststof<br />

leidingsystemen onder de aandacht<br />

van een brede doelgroep. Wij zijn<br />

uiteraard geïnteresseerd in uw<br />

mening. Heeft u opmerkingen of<br />

suggesties, laat het ons weten:<br />

rondleiding@bureauleiding.nl<br />

www.isso.nl<br />

ISSO, het kennisinstituut voor de installatiesector, voorziet in de<br />

technische kennisbehoefte van die sector. ISSO versterkt de<br />

installatietechniek in de bouwkolom, bevordert de eenduidigheid<br />

en maakt via normatieve richtlijnen de kwaliteit van installaties<br />

inzichtelijk.<br />

www.teppfa.com<br />

De site van The European Plastic Pipes and Fittings Association.<br />

De Europese koepelorganisatie voor de kunststof <strong>leidingen</strong>industrie.<br />

www.senternovem.nl/duurzaaminkopen/index.asp<br />

SenterNovem ontwikkelt criteria en praktische instrumenten om<br />

Duurzaam Inkopen in de organisatie op te starten en om<br />

duurzaamheid bij inkopen en aanbestedingen mee te nemen.<br />

Aan dit magazine werkten mee:<br />

Concept, vormgeving, tekst en<br />

beeldbewerking: DeFirma marketing,<br />

reclame en communicatie, Hengelo.<br />

Eindredactie: <strong>BureauLeiding</strong>.<br />

Fotografie: Studio Paul Haverkort,<br />

Enschede, stockbeelden en<br />

<strong>BureauLeiding</strong>.<br />

Druk: Den Haag Media Groep<br />

Met dank aan Alphacan, DYKA,<br />

Martens Kunststoffen, Pipelife en<br />

Wavin, voor redactionele bijdragen<br />

en het beschikbaar stellen van foto’s.<br />

© Zonder schriftelijke toestemming<br />

van <strong>BureauLeiding</strong> is gehele of<br />

gedeeltelijke overname van teksten,<br />

foto’s, illustraties en onderwerpen<br />

uitdrukkelijk verboden. Aan de in<br />

deze uitgave vermelde feiten en<br />

gegevens kunnen geen rechten<br />

worden ontleend.<br />

www.uvw.nl<br />

De website van de Unie van Waterschappen voor de<br />

waterprofessional ontsluit informatie over waterbeleid en<br />

de uitvoering ervan door de waterschappen.<br />

Postbus 152<br />

2260 AD Leidschendam<br />

Telefoon: 070 4440650<br />

Fax: 070 4440661<br />

www.bureauleiding.nl<br />

info@bureauleiding.nl<br />

RONDLEIDING 39

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!