Hoge Atlas bergwandelen, Marokko - Op Pad

Praktische informatie bij het artikel
over Marokko, Op Pad 8-2010.
Hoge Atlas
Bergwandelen, Marokko
Samenstelling: Ronald Naar Foto: Ronald Naar
Het gebied
De tocht
Zwaarte/moeilijkheidsgraad
Hoogteverschil
Navigeren
Beste reistijd
Taal
Geld
Overnachten
Eten, drinken, inkopen doen
Uitrusting
Tips
Gidsenbureaus
Kaarten en gidsen
Adres en sites
Dag tot dag routebeschrijving
Andere trektochten
Feiten
Activiteit Bergwandelen
Land Marokko
Het gebied Centrale gedeelte van de
Hoge Atlas, dichtbij de 4071 meter
hoge Ilhil M’goun.
De tocht Vijfdaagse wandeltrektocht
van de vruchtbare Vallée de Aït
Bouguemez, waarin tra-ditionele berberdorpjes
liggen, tot de ruige Tessaout-kloof.
Hoogte varieert tussen
1800 en 2860 meter (Tizi n’Rouguelt
pas).
Zwaarte/moeilijkheidsgraad
Gemiddeld. Ongeveer 5 à 6 uur lopen
per etappe. In het voorjaar kan het
HET Gebied
De Hoge Atlas strekt zich diagonaal uit door Marokko over een lengte van liefst zo’n
duizend kilometer, van Agadir aan de Atlantische Oceaan tot aan de Middellandse
Zee. Het bestaat grofweg uit vier bergketens waarvan de Hoge Atlas – de naam zegt
het al: de hoogste is. Het ‘dak’ van de Hoge Atlas ligt bij de Toubkal (4167 meter)
Deze trektocht vindt plaats in het centrale gedeelte van de Hoge Atlas, dichtbij de Ilhil
M’goun, met 4071 meter hoogte de tweede top van het gebergte. Deze hoge toppen
zijn ongeveer acht à tien maanden per jaar met sneeuw bedekt. Onze tocht begint
in de brede en vruchtbare Val-lée de Aït Bouguemez, ook wel de Vallei der
Gelukkigen genoemd, waarin een veertiental tra-ditionele berberdorpjes lig¬gen. Een
soort Shangri-La in de Hoge Atlas met en uitgestrekte wal-noot- en appelboomgaarden.
De trektocht eindigt in de ruige Tessaout-kloof waar de locale berbers indrukwekkende
verdedigingsburchten tegen de hellingen hebben gebouwd.
De tocht
Deze trektocht bestaat uit dagetappen van ongeveer vijf à zes uur, die over het algemeen
zijn verdeeld over drie uur lopen ’s ochtends en drie uur lopen ’s middags, met
op het heetst van de dag een lunch en een korte siesta.
Hemelsbreed is deze trektocht een kilometer of veertig lang, maar je loopt van ‘betrekkelijk
groen’ naar ‘woestijnachtig’, en weer terug.
Pagina
1 22-11-2010 11:56:48

Marokko
Praktische informatie bij het artikel over
Marokko, Op Pad 8-2010.
Pagina
passeren van beken en riviertjes de
nodige energie en moed vergen. De
meeste dagen blijven de hoogteverschillen
beperkt tot hooguit een paar
honderd meter.
Hoogteverschil Je begint en eindigt
de tocht op ongeveer 1800 meter
en stijgt alleen aan het einde van de
tweede en in de ochtend van de derde
dag naar de hoge Tizi n’Rouguelt van
2860 meter.
Navigeren Geen bewegwijzering.
Daarom adviseren wij om deze tocht
met een locale berber-gids te maken
die ook kan helpen met het aankopen
en be¬reiden van het eten, het huren
en bepakken van de muildieren en ervoor
zorgt dat de omgang met de locale
bevolking soepel verloopt.
Beste tijd Tussen half april en half
juni. Dan staan de bloemen in de
groene bergweiden in bloei en ligt er
nog sneeuw op de bergtoppen. Eerder
ligt er teveel sneeuw, later wordt het
te heet.
Overnachten Tenten en in gîtes
d’etappes (herbergen die door locale
berbers worden ge-rund).
Er naar toe Met een van de budget
airlines vanaf Schiphol of Wezel op
Marrakech vliegen en van daar per
taxi of met de bus in vier à vijf uur
naar de Vallée de Aït Bouguemez reizen.
Zwaarte/moeilijkheidsgraad
Gemiddeld. Ongeveer 5 à 6 uur lopen per etappe. In het voorjaar kan het passeren
van beken en riviertjes de nodige energie en moed vergen. De meeste dagen blijven de
hoogteverschillen beperkt tot hooguit een paar honderd meter.
Hoogteverschil
Je begint en eindigt de tocht op ongeveer 1800 meter en stijgt alleen aan het einde
van de tweede en in de ochtend van de derde dag naar de hoge Tizi n’Rouguelt van
2860 meter. Op de overige dagen blijven de te overbruggen hoogteverschillen beperkt
tot enkele tientallen me-ters of hooguit een paar honderd meter.
Navigeren
Er is op de meeste wandelpaden in Marokko noch markering noch bewegwijzering
voor han-den. Daarom adviseren wij om deze tocht met een locale berbergids te maken
die onderweg ook kan helpen met het aankopen en be¬reiden van het eten, het
huren en bepakken van de muildieren, en ervoor zorgt dat de omgang met de locale
bevolking soepel verloopt. Zie ‘Gid-senbureau’ hieronder voor adressen en telefoonnummers.
Er naar toe
Marrakech geldt als dé uitvalsbasis voor vrijwel alle trektochten in de Hoge Atlas. Op
dit mo-ment kun je met Ryan Air vanuit het vliegveld Wezel over de grens bij Nijmegen
zeer goed-koop op Marrakech vliegen, soms voor hooguit enkele tientjes. Iets
duurder, maar ook recht-streeks kun je vanaf Schiphol met Transavia reizen. De
meeste flexibiliteit en onder andere mogelijkheden om vanuit het gunstiger gelegen
Ouazazate terug te vliegen heb je met Royal Air Maroc (RAM).
Om bij het beginpunt van deze trektocht te komen kun je het beste vanuit Marrakech
de taxi nemen. Vanuit deze prachtige stad is het per auto ongeveer drie à vier uur
rijden naar de Val-lée de Aït Bouguemez. Je kunt ook per openbaar vervoer vanuit
Marrakech naar het gebergte van de M’goun reizen, maar trek er dan maar een volle
dag voor uit.
Vanaf het eindpunt van de trektocht kun je via een nieuwe, deels onverharde pasweg
die op de meeste kaarten nog niet staat aangegeven in nog geen anderhalf uur naar
het zuidelijke gar¬nizoenstadje Ouazazate rijden. Van hier vliegt Royal Air Maroc
met een overstap in Cassablan-ca naar Amsterdam.
Beste reistijd
Deze trektocht kan het beste worden gemaakt tussen half april en half juni. Dan
staan de bloemen in de groene bergweiden in bloei en ligt er nog sneeuw op de bergtoppen.
Bij de bronnen is er voldoende water. Vóór half april ligt er nog te veel
sneeuw, in het bijzonder op de bergpas Tizi n’Rougoult, en stroomt er te veel smeltwater
door de bergrivieren om ze veilig te kunnen oversteken. Na half juni wordt het
zelfs in de dalen van de Centrale Hoge Atlas te heet om er met plezier te wandelen.
Taal
Het Marokkaans is een dialect van het Arabisch. In de bergen worden Berber-dialecten
ge-sproken. De meeste Marokkanen spreken ook goed Frans. Een enkeling kan
zich ook in het Engels verstaanbaar maken.
Geld
De lokale munteenheid is de dirham. In mei 2009 kon je voor één euro elf dirham
krijgen. Kijk voor de actuele koers op www.gwk.nl. In Marrakech kun je bij banken
pinnen. Je kunt echter op veel plaatsen ook gewoon met euro betalen.
Pagina
2 22-11-2010 11:56:48

Marokko
Praktische informatie bij het artikel over
Marokko, Op Pad 8-2010.
Pagina
Overnachten
Kamperen
In de Vallée de Aït Bouguemez vind je enkele eenvoudige campings. Verwacht niet
veel meer dan een grasveldje of een terreintje van harde klei dat wordt omringd door
een lemen muur. Vaak is de ‘camping’ ook de stal voor geiten, ezels en muildieren.
Onderweg kun je bij berbers op de binnenplaats van hun boerderij of kashba kamperen.
Verwacht bij de bewoonde gebie-den geen ‘vergeten’ grasveldje waar je even je
tent kunt opzetten, want elk vlak en irrigieer-baar stukje land is in cultuur gebracht.
In de bergen stuit je echter wel op alpweiden waar je wild kunt kamperen.
Herbergen en gasthuizen
In de hele Hoge Atlas, en in het bijzonder in de vallei van de Aït Bouguemez kun je
overnach-ten in talrijke ‘guesthouses’, hetgeen over het algemeen betekent dat je bij
mensen thuis slaapt. Je kunt de verschillende accommodaties in de Vallée de Aït
Bouguemez bekijken en boeken op de gites-du-maroc.org.
Voor een wat luxer, maar nog steeds zeer betaalbaar onderkomen: www.hotel-aitbouguemez.com.
In het berggebied van de Ighil M’goun vind je ook twee berghutten: één aan het Lac
du Izouar en één aan de voet van de Ighil M’goun zelf. Stel je van deze berghutten
niet te veel van voor. Het zijn vaak niet meer dan smerige, betonnen karkassen waarvan
de vensters en de deuren door lokale herders zijn opgestookt en de wind derhalve
vrijuit doorheen loeit. Beide hutten, die niet aan de hier beschreven trektocht liggen,
schijnen echter de laatste jaren door lokale ondernemers weer te zijn opgeknapt.
We hebben dit echter niet kunnen controleren.
Eten, drinken, inkopen doen
Aan het begin van de tocht vind je in Tabant in de Vallée des Aït Bouguemez een bazar
waar je bijna alles wat je onderweg nodig hebt kunt kopen, maar ook langs de
hele hier beschreven route kom je kleine winkeltjes tegen waar je chocolade, limonade
of gewoon drinkwater in flessen kunt kopen.
Uitrusting
Stevige lage of hoge wandelschoenen en een dagrugzak, een hoofdlampje en een
slaapzak. De meeste gidsen kunnen tegen een betrekkelijk lage vergoeding voor een
tent, bestek en slaap-matjes zorgen zodat je daarmee later niet tijdens je eventueel
aansluitende reis door Marokko mee hoeft te zeulen.
Tips
Fotograferen
In de berberdorpjes van de Hoge Atlas is de verleiding groot om erop los te fotograferen,
maar vooral vrouwen stellen er vaak absoluut geen prijs op als er een foto van
hen wordt genomen. Zelfs voor een fikse geldvergoeding weigeren ze als ‘fotomodel’
op te treden. Het is belangrijk dit te respecteren.
Vanuit hun cultuur bezien reageren ook mannen vaak afwerend op foto-apparatuur.
Gek is dat niet. De meeste boerenerfjes liggen open en bloot aan het ‘eigen’
wandel¬pad en de verleiding is groot om met je camera achter een groepje kinderen
aan te stuiven om dat ‘mooie kinderfo-tootje’ te maken.
Hygiëne en schoon drinkwater
Het kan lastig zijn je onderweg schoon te houden omdat water schaars is. Het meenemen
van een Wetties is een uitkomst. Wij hadden op sommige plaatsen tijdens
onze trektocht hinderlijk last van de aanwezigheid van steekvliegen die ons in korte
tijd zo heftig staken dat we er tot één à twee weken na afloop van de trektocht nog
last van hadden. Wie of wat ons gestoken heeft, weten we nog steeds niet, maar het
Pagina
3 22-11-2010 11:56:48

Marokko
Praktische informatie bij het artikel over
Marokko, Op Pad 8-2010.
Pagina
leidde bij ons tot dagenlange vermoeidheid en in één geval zelfs tot hoge koorts.
Neem dus sterk anti-vliegen spray mee (dade).
In tegenstelling tot wat je veel leest is er onderweg voldoende in flessen verpakt zuiver
drink-water te verkrijgen waardoor, althans op deze trektocht, waterzuiveringspillen
en –apparatuur eigenlijk niet nodig is.
Gidsenbureaus
Het Nederlandse bureau Atlas Mountain Biking in Fes van Steven en Hennie Westerink
kan bemiddelen bij het aanwerven van lokale gidsen. Zij kennen ook de meeste
gîtes d’etappes in de Hoge Atlas (herbergen die door locale berbers worden gerund)
en kunnen helpen bij het maken van reserveringen.
Email: office@atlas-mountainbiking.com
Website: www.atlas-mountainbiking.com
Onze berbergids Ahmad El Allaly kun je zowel via Steven als direct inhuren via amazightrek-king@live.fr
Zijn mobiele nummer: (00)212 73 16 87 82.
Het is natuurlijk ook mogelijk om zonder vooraf iets te regelen naar de Vallée des Aït
Bougue-mez te reizen en ter plekke in een van de gîtes d’etappes een locale berbergids
te huren. Het hoeft geen betoog dat de betere gidsen, die vaak ook nog een leuk
woordje Frans of Engels kunnen spreken, vaak al enige tijd vantevoren zijn vastgelegd,
zeker in het hoogseizoen, zodat je bij een last-minute arrangement genoegen
moet nemen met de tweede-garnituur aan trek-kinggidsen.
Kaarten en gidsen
Kaarten
De meeste reisboekhandelaren in Nederland hebben de 1:160.000 topografische
kaarten van EWP Publications (ewp@ewpnet.com). Deze kaarten brengen de gehele
Hoge Atlas en Midden Atlas in kaart op een schaal waarop je je nog net kunt oriënteren,
mits je de gebaande wegen volgt.
Voor deze trektocht heb je EWP-blad “Azilal M’goun” nodig, redelijke kaart. Het is
een verta-ling van een kaartenserie van Russische makelij, niet erg goed qua schaal, €
17,50, schaal 1:160.000.
Verlaat je echter de gebaande wegen of wil je zonder gids hoog in de bergen wandelen,
dan bestaan er ook Marokkaanse stafkaarten met schaal 1:100.000. Deze Cartes
de Maroc zijn weliswaar nauwkeuriger en maken globale orientatie mogelijk, maar
ze voldoen nog steeds niet aan onze westerse maatstaven.
Gidsen
Trekking- en wandelgidsen
De beste en meest actuele trekking- en wandelgids hoofdstukken uit de Lonely planet
reis-gidsen van Marokko zijn ook als PDF te downloaden voor € 3,50 per hoofdstuk.
Kijk op www.lonelyplanet.com.
Cicerone Trekking in the Atlas Mountains 2009, A Walking and Trekking Guide,
door: Karl Smith (ISBN13 9781852844219). Goede beschrijvingen van een aantal
routes met schetsmati-ge kaarten. Daarnaast algemene tips voor trekking in de Atlas
Mountains, € 19,95.
Great Atlas Traverse, Volume 1 & 2, Michael Peyron (West Col Productions, 1990.
Alleen nog verkrijgbaar via internet, antiquariaat of in de bibliotheek.
Le Haute Atlas Central – Guide Alpin, André Fougerolles (zeer complete, Franstalige
wandel- en klimgids; Casablanca, 1982)
Atlas Mountains Morocco, Robin G. Collomb (West Col Productions, 1980). Alleen
nog ver-krijgbaar via internet, antiquariaat of in de bibliotheek.
Der Hohe Atlas – Wandern, Klettern und Skibergsteigen in Marokko, door: Thomas
von Clarmann (Hofbauer Verlag, 1984). Alleen nog verkrijgbaar via internet, antiquariaat
of in de bibliotheek.
Pagina
4 22-11-2010 11:56:48

Marokko
Praktische informatie bij het artikel over
Marokko, Op Pad 8-2010.
Pagina
Literair wandelboek
The Mountains Look On Marrakech, Hamish Brown (Whittles Publishing, ISBN13
9781852844219),2007. Tegelijk een fotoboek en wandelverslag van een lange tocht
door Ma-rokko. Mooi – vrij groot – boek van een gerenommerde wandelaar/fotograaf,
256 pagina’s, € 35,-.
Algemene reisgidsen
Marokko, Capitool Reisgidsen (Nederlandstalige uitgave, 2010; pagina’s 254 tot en
met 259), € 26,99.
Morocco, Lonely Planet (Camberra, 2009 – inclusief een 20 pagina’s dik katern met
vier trek-kingroutes dat je echter ook apart kunt downloaden op www.lonelyplanet.
com, € 22,95
Rough Guide to Morocco, Rough Guides, 2004 (ISBN 1 84353 313 8)
Rough Guide Marokko – nu in het Nederlands, 2010, 645 pagina’s, € 19,99.
Uitgebreidere info over kaarten zie ook www.dezwerver.nl > kaarten.
De kaarten en gidsen zijn doorgaans verkrijgbaar bij de gespecialiseerde reisboekhandel.
Bron: De Zwerver, Oude Kijk in ’t Jatstraat 32, 9712 EK Groningen, tel. (050)
312 69 50, in-fo@dezwerver.nl; www.dezwerver.nl. Zie ook: www.reisboekhandel.nl
voor een winkel bij jou in de buurt.
Adressen en sites
Adres
Office National Marocain du Tourisme
402 Avenue Louise-1050
Bruxelles
België
Tel : +32 2 646 63 20
Fax :+32 2 646 73 76
Sites
www.morocco.com
www.reisboekhandel.nl
Dag tot dag routebeschrijving
Dagprogramma’s zevendaagse trektocht in de Hoge Atlas
Vallée de Aït Bouguemez naar Magdaz en de Tessaout-kloof
In de Centrale Hoge Atlas volgden wij goeddeels de trektocht die staat beschreven in
de Lonely Planet-gids Morocco. Maar de tijd schrijdt voort: het grootste gedeelte van
het eerste dagtra-ject zoals het in deze reisgids staat beschreven werd anno 2009 omgebouwd
tot een brede, onverharde weg die in de zeer nabije toekomst zal worden geasfalteerd.
Ook het laatste ge-deelte van de beschreven trektocht eindigt inmiddels
op een verharde weg. Deze veranderin-gen maken de tocht in de nabije toekomst
minder aantrekkelijk. Vandaar dat we op basis van onze bevindingen onder¬staande
variant voorstellen.
Enkele belangrijke geografische berbertermen:
Tizi betekent bergpas
Jebel betekent bergketen
Ighil betekent bergtop
Aankomstdag
Vroeg vertrek vanuit Marrakech per taxi of per bus via Azilal naar de Vallée de Aït
Bouguemez. Deze rit duurt een uur of vier, vijf. Bij een gîte d’etappe in de omgeving
Pagina
5 22-11-2010 11:56:48

Marokko
Praktische informatie bij het artikel over
Marokko, Op Pad 8-2010.
Pagina
van Tabant of Imleghas (1750 meter) laat je je bagage achter en arrangeer of ontmoet
je de gids en de kok voor de komende trektocht.
Oefenwandeling
Tijd: 2,5 uur wandelen
Hoogteverschil: + 300 meter, - 300 meter
Vanuit het dorpje kun je een taxi nemen naar Zazouïa Oulemsi aan het einde van het
linker-been van het Y-vormige dal van de Aït Bouguemez. Van hier loop je in een
klein uur naar het Lac d’Izouar, een moerassig bergmeer met prachtig uitzicht op de
meestal besneeuwde Jebel Azourki (3677 meter) in het noorden en de ongeveer even
hoge Ighil Ouaougoulzat in het zui-den. Aan de oevers van het meer tref je soms nomaden
in hun lichtbruine berbertenten.
Traject 1
Tijd: 3 uur wandelen
Hoogteverschil: + 650 m
Na het pakken van de muildieren of ezels loop je naar het Plateau de Tafenfent waar
de eerste kampplaats is op (2400 meter).
Traject 2
Tijd: 5,5 uur tot 6 uur wandelen.
Hoogteverschillen: + 760 m, - 1300 m.
Beklimming van eerst de l’Assif Aït Hmoudou en daarna de Tizi Tazit (3150 meter).
Afdaling door een landschap van rode leem en rots naar het berberdorpje Rou¬guelt
(1860 meter) aan de voet van de Jebel Tarkeddidd, in de buurt waarvan je je kamp
opslaat.
Traject 3
Zwaarte: 6 uur wandelen
Hoogteverschillen: + 1000 m, -560 m
Door een lange kloof stijg je vanuit het berberdorpje Rouguelt (1860 meter) – eerst
tamelijk egaal, vervolgens steiler – naar de Tizi n’Rouguelt (2860 meter). Vanaf de
pas heb je een ge-weldig uitzicht op de meanderende Tassaout in een geel en roodbruin
woestijnlandschap. Je daalt via een schuin afdalend pad naar het berberdorpje
Amezri (2250 m.). Je kun kamp op-slaan tussen Amezri en Tassgaiwart op ongeveer
2300 m.
Traject 4
Tijd: 6 uur wandelen, waarbij een paar keer de rivier moet worden doorwaad
Hoogteverschil: - 475m
Je volgt de Tessaout-rivier stroomafwaarts tot aan het prachtige, gefortificeerde berberdorpje
Ichebbaken waar je kunt lunchen in een gloednieuw ‘berberhotel’. Na de
lunch vervolg je de Tassaout naar Aït Hamza. Onderweg is het landschap op de bodem
van de kloof steeds meer in cultuur gebracht. Je maakt het kampement bij het
berberdorpje Aït Ali n’Itto (1825 m.)
Traject 5
Tijd: 5 uur wandelen
Hoogteverschillen: + 625 m, - 350m
Door een ondiepe vallei stijg je naar het berberstadje Megdaz. Dit is een van de mooiste
ber-bernederzettingen in de hele Hoge Atlas met onder andere verdedigingstorens
van kunstig gestapelde natuursteen, maar ook met talrijke lemen blokwoningen
temidden van een gewel-dige ambiance. Na de lunch verlaat je via de walnotenboomgaard
Megdaz om naar de Tizi Tagoukht (2450 meter) te stijgen. Kampement op
2100 meter hoogte.
Pagina
6 22-11-2010 11:56:48

Marokko
Praktische informatie bij het artikel over
Marokko, Op Pad 8-2010.
Pagina
Traject 6
Tijd: 5 uur wandelen
Hoogteverschillen: + 520m, - 320m
Oversteek van de Tizi Tiferdzine (2420 meter). Je kruist nu achter elkaar enkele lage
passen en alpweiden waarop semi-nomadische herders hun kudden weiden. Na de
Tizi Taoudja (2400 m.) daal je door smalle kloven af. De laatste kampplaats is op een
plateau tegenover een prachtig, uit rode leem gebouwd berberdorp (2300 m.).
Traject 7
Tijd: 3 kwartier wandelen
Korte wandeling naar de Tizi Fedghat, waar je op de weg stuit. Hier vandaan kun je
per taxi of per bus naar Marrakech (5 uur rijden), dan wel naar Ouazazate (1½ uur
rijden).
Andere trektochten
Andere trektochten in de Hoge Atlas
We hebben hier maar één trektocht voorgesteld uit een arsenaal van ongetwijfeld vele
tiental-len, of wellicht zelfs honderden voettochten die in de verschillende bergen
van Marokko mo-gelijk zijn. In de Hoge Atlas wordt vooral het gebied direct ten zuiden
van Marrakech zeer druk door trekkers bezocht. Niet alleen is dit gebied in een
uur rijden vanuit Marrakech bereikbaar, hier ligt ook de hoogste berg van Marokko,
de 4167 meter hoge Toubkal, wat op veel toeristen een extra aantrekkingskracht
biedt. Uitgangspunt voor de technisch eenvoudige beklimming van de Toubkal is
het dorpje Imlil. Vanuit dit bergdorpje in westelijke richting lopend bereik je de
schilderachtige Vallée des Roses.
Andere gebergten waar je in Marokko trektochten kunt maken
Behalve in de Hoge Atlas kun je ook prachtige trektochten maken in de bosrijkere
Midden-Atlas, een middelgebergte ten zuiden van de Koningssteden Fès en Meknès.
Dit gebied is door toeristen nog niet of nauwelijks ontdekt. Ten zuiden van de Hoge
Atlas liggen de Djebel Sashro en de Anti-Atlas, waar je vooral in het mid¬den van de
winter nog prima kunt wandelen, zonder bezorgd te moeten zijn over sneeuwval.
Verder naar het noorden kun je ook gedurende de zomer in het aan de Middellandse
Zee gelegen Rif-gebergte trektochten maken.
Pagina
7 22-11-2010 11:56:48