Fietsen in Zwitserland - ANWB

Tekst & fotografie Jan Mark Moquette
STIJGEND
FIETSEN
NAAR
ZWITSERSE
PASSHÖHEN
De Basler Zeitung belooft de komende
dagen alleen maar zon. Dag saaie, vlakke
Hollandse wegen! Wij gaan zes passen
fietsen in Zwitserland.
24
4 - 2009

FIETSEN LANGS HEIDI,
JAMES BOND EN
WILHELM TELL
4 - 2009 25

Het is frisjes tussen Oberaar en de Grimselpass,
maar de ochtendzon belooft warm weer.
Hoogteprofiel
26 4 - 2009

We besluiten om een ranglijst van
onze bergpassen samen te stellen
De Oberaarsee (2303 m)
ontwaakt.
Grimselpass ³2165 m
Over een bergpas ging je vroeger niet voor
de lol, alleen als er iets te halen viel aan de
andere kant. Sterker nog, zonder handel
waren de passen nooit ontstaan. Die
handel raast tegenwoordig door de
Gotthardttunnel. Over de Grimselpass
reizen slechts mensen die blijkbaar niets
beters te doen hebben. Op hun motor, in
hun cabriolet of zoals wij, op de fiets.
Omhoog en aan de andere kant weer naar
beneden.
‘Steigt 1650 m auf 30 km’, waarschuwt het
speciaal voor fietsers geplaatste bord even
buiten Meiringen. ‘Daar zijn we toch
speciaal voor gekomen?’, knipoogt Hotze.
‘Precies’, zeg ik, ‘de handjes ontspannen op
het stuur en gewoon door blijven trappen.’
Een kwestie van geduld en zes uur later
staan we op een mistige Grimsel Passhöhe,
de tong op de stuurpen, waar we
ontdekken dat ons bed aan de Oberaarsee
nog eens 200 meter klimmen hoger ligt.
MET STIP OP ÉÉN
In Berghaus Oberaar zijn we de enige fietsers
tussen bergsporters - Oberaar is de perfecte
uitvalsbasis voor de vierduizenders
van Berner Oberland. Tijdens het verorberen
van Zwitserse Geschnetzeltes met roomsaus
besluiten we deze week voor Op Padlezers
een ranglijst van onze bergpassen
samen te stellen. ‘Maar wat maakt een bergpas
perfect voor fietsers?’, vraagt Hotze. Ik
denk na. ‘Uiteraard smalle autoluwe wegen,
een hoogte om over op te scheppen, scherpe
en vooral veel haarspelden en uitzichten
die niet in woorden te vatten zijn. En oh ja.
Bovenop de pas staat uiteraard een oude
herberg met een krakend bed.’ Voorlopig
staat de Grimsel met stip op nummer één.
4 - 2009 27

Zicht op gehucht Gletsch,
de splitsing tussen Furka en
Grimsel.
Furkapass ³2436 m
Als perfecte voorbereiding op de
Furka pass bekeek ik thuis James Bonds
Goldfinger. Bond stuurt in deze film uit
1964 zijn zilvergrijze wagen, vol elektronische
snufjes, behendig over de fraaie pas.
Op zoek naar schurk Goldfinger. In de
beroemde Furka-achtervolging weet James
zijn tegenspeelster van de weg te werken
dankzij een knap staaltje stuurmanskunst.
De Furka ligt er sinds de jaren zestig vrijwel
onveranderd bij: hotel Belvedere bij
de inmiddels gekrompen Rhônegletsjer
staat nog fier overeind, groene alpenweides
zijn nog altijd bezaaid met dezelfde
rotsblokken en taps toelopende grijze
paaltjes markeren de rand van de
afgrond. Vanaf de pas suizen we met
Bond-snelheid door het brede dal, terwijl
de paaltjes langs zoeven. Beneden in
Hospenthal wacht de tweede grote klim
van vandaag: naar de Gotthardpass. Eerst
nog wat drinken. ‘Rivella?’
‘Shaken, not stirred, uiteraard.’
Nog kort geleden was op deze
foto de Rhônegletsjer
zichtbaar geweest.
NU AL EEN MENINGSVERSCHIL
’s Avonds begint het gedonder al: wij zijn
het oneens over ons klassement en de Gotthard
doet nog niet eens mee. ‘De Furka is
zonder twijfel mooier dan de Grimsel’, zeg
ik, terwijl ik mijn verdiende schnitzel in
stukken snijd. ‘Klopt’, zegt Hotze, ‘maar té
mooi, waardoor hij teveel auto’s trekt. De
Grimsel is weliswaar grimmiger met zijn
hoogspanningleidingen, maar ze benadrukken
dat er gewerkt moet worden om boven
te komen. Daarmee voldoet de Grimsel aan
de belangrijkste eisen: lang en hoog!’
28 4 - 2009

Achter elke bocht verwachten we
het meesterstuk van de duivel
Gotthardpass ³2091 m
Het Museo Nazionale del San Gottardo,
bovenop de Gotthardpas, heeft ons gisteren
warm gemaakt voor de Teufelsbrücke.
Dit unieke asymmetrische bruggetje werd
rond 1200 gebouwd over een woeste
rivierkloof. Door de duivel zelf, zo gaat de
legende. De brug bleek de sleutel tot de
snelle handelsroute van zuid naar noord
over de Gotthard en was van cruciaal
belang voor het ontstaan van de staat
Zwitserland. Verwachtingsvol denderen
we over de oude klinkers van de kronkelende
Tremola, de oude bochtige pasweg
met klinkers waar, dankzij een nieuw
traject door tunnels, weinig auto’s rijden.
Achter elke bocht verwachten we het
meesterstuk van de duivel aan te treffen,
maar dat gebeurt niet. Als we in Airolo de
kaart bestuderen, blijkt de brug ook aan
de noordkant te liggen. Op het traject dat
wij vanwege onze aanrijroute over de
Furka hebben gemist. Niet getreurd,
nieuwe kansen zullen volgen. Wij rollen
rustig bergafwaarts verder door een
wereld waar alles Italiaans lijkt: Ticino.
ZOU DIT NOG GOEDKOMEN?
‘Je gaat me toch niet vertellen dat je de
Grimsel mooier kwalificeert dan Gotthard’,
roep ik verbaasd terwijl Hotze
nogmaals een glas fonkelrode Tessiner
wijn inschenkt. ‘Man, wat een afdaling!
Oude klinkertjes, duizend hoogtemeters
lang! En 46 bochten voordat je Airolo
binnenrolt! Gottardo verdient wat mij
betreft de gele trui.’
‘De klim is te rommelig’, vindt Hotze. ‘Ik
blijf bij de Grimsel.’
De Feiten
HET GEBIED Zuidoost-Zwitserland,
kantons Bern, Wallis, Uri, Ticino,
Graubünden, St. Gallen, Glarus.
DE TOCHT 7-daagse fietstocht
over zes bergpassen: Grimsel-,
Furka-, Gotthard-, Bernardino-,
Kunkels- en Klausenpas.
Overnachten in (berg)hotels.
ZWAARTE & MOEILIJKHEIDS-
GRAAD Speciaal voor liefhebbers
van bergpassen. Klims van 1600
meter of meer en enkele dagafstanden
boven 100 kilometer. Maar
op te delen in meerdere etappes.
GEORGANISEERD zie veloland.
myswitzerland.com.
NAVIGATIE Perfect gemarkeerd
met rode fietsborden. Je maakt
gebruik van het netwerk van Zwitserse
nationale en regionale fietsroutes
die op elkaar aansluiten.
BESTE TIJD Juni t/m september.
ER NAAR TOE In de nachttrein (City
Night Line) naar Basel kan de fiets
mee (prijs variabel, reken op € 270,-
p.p., reistijd 10,5 uur), lokaal verder
per trein naar Meiringen of Luzern.
Kijk op www.citynightline.nl.
MEER FEITEN www.oppad.nl.
De Tremola is met klinkers en
spaghettibochten impopulair
bij motorrijders. Fijn voor ons.
4 - 2009 29

Via Mala is een smalle, soms honderden meters
hoge kloof, vroeger de gevaarlijkste passage
over de Bernardino en de Splugenpass
Passo del San Bernardino ³2066 m
Na de 1600 meter lange klim genieten we
op het zonovergoten terras van het oude
Ospizio op Passo del San Bernardino. Naast
ons zit Vlaamse Paul. Paul, de vijftig
gepasseerd, woont nog bij zijn ouders en
spendeert uitkering en vrije tijd aan fietstochten.
Paul is een echte passenkeizer. Op
zijn Michelinkaart wemelt het van met
stift gemarkeerde namen van bekende en
minder bekende bergpassen. Paul is een
bruisend vat met tips voor fietsers zoals
wij. ‘De Kunkels, die moet u morgen doen!
Want dat gaat zo omhoog.’
Pauls hand duidt het stijgingspercentage
aan. Gedrieën dalen we af door Benardinobochten
naar Hinterrhein in Duitstalig
Zwitserland. Bij Splügen pakt Paul de Splügenpass
en wij duiken in bliksemvaart verder
richting de Via Mala, een smalle, soms
honderden meters hoge kloof, vroeger de
gevaarlijkste passage voor reizigers over de
Bernardino en de Splugenpass. ‘En vast veel
mooier dan die nare Teufelsbrücke!’.
PERFECT?
In het bergdorpje Feldis doen we ons
tegoed aan Zwitsers wild. Aan de horizon
vangt de berg Tödi het laatste gouden
avondlicht. ‘De Bernardino heeft alles
wat een pas moet hebben’, vindt Hotze.
‘En in de juiste mate. Lang, hoog, afwisselend
en bovenop krullen de haarspelden
door een duinachtig landschap naar de
door jouw gewenste krakende herberg
waar de Zwitserse vlag fier wappert in het
kraakheldere bergmeer. De ene kant
Italiaans-, de andere Duitstalig. Perfect!’
Ik ben een beetje dwars vandaag. ‘Van de
Grimsel wint-ie het eenvoudig. Maar
Gotthard blijft toch beter.’
Via Mala betekent ‘slechte
weg’. Maar dankzij deze
brug rij je inmiddels moeiteloos
over de nauwe kloof.
30 4 - 2009

Ook op het minder steile deel
van de Kunkelspass is het
zweten geblazen.
Kunkelspass ³1357 m
De Kunkels dus, Vlaamse Paul krijgt zijn
zin. Er blijkt slechts één techniek te zijn
om boven te komen op de steile, smalle
weg door het bos: op het zadel blijven zitten,
kin op het stuur, anders komt je voorwiel
van de grond. Vervolgens in de allerlichtste
versnelling hard doortrappen om
voldoende snelheid te houden, anders valt
de fiets om. De moeite wordt beloond. Boven
wordt de weg minder steil en fietsend
langs een loodrechte rotswand zien we
zeshonderd meter onder ons de Hinter- en
de Vorderrhein tot echte Rhein samenstromen.
Door donkere, ruw uitgehakte
tunneltjes rijden we naar de relatief lage
pashoogte waar een fantastisch lange
afdaling volgt door het groene Taminatal
met klingelende koebellen. We voelen ons
net zo gelukkig als Heidi en Peter die in
deze streek hun mooiste jaren beleefden.
Om commerciële reden is de streek zelfs
officieel Heidiland genoemd, tot ongenoegen
van veel bewoners.
EENSGEZIND OORDEEL
In Walenstadt, aan de Walensee, duikelt
een roodoranje zon sprookjesachtig achter
de bergen aan het einde van het meer. Op
de plek waar het immense openluchtpodium
voor Heidi-The-Musical in aanbouw is,
worden we het eens over de pas van vandaag.
De Kunkels is een wonderlijke pas.
Steil om zot van te worden en slordig uitgebikte
tunneltjes die bovenop plotseling
veranderen in Heidi-weiden. Maar 1357
meter is geen hoogte om over op te scheppen.
‘Eigenlijk past ze niet in ons rijtje.’
4 - 2009 31

Het scheefgezakte Hotel Klausen-Passhöhe
staat eigenlijk onder de echte pas. Telefoon
had men meteen bij de opening begin vorige
eeuw, elektriciteit pas sinds kort.
Klausenpass ³1952 m
Het scheefgezakte Hotel Klausen-Passhöhe
is het ultieme pashotel met krakend bed, al
staat het net iets onder de pas. ‘Kijk!’
Ik wijs vanuit de ontbijtzaal naar boven en
heel even zien wij door een gaatje in het
wolkendek een klein stukje bergtop met
gletsjer. Dan sluit het wolkendek zich weer
voorgoed. Het regent, het is koud en het
zicht op de pas is slechts enkele tientallen
meters. We pakken de fietsen. Buiten staat
de ronkende gele postbus naar Altdorf
voor ons klaar, compleet met fietsenrek
aan de achterkant. Maar die blijft leeg,
want wie A zegt moet ook de laatste pas
fietsend volbrengen. De capuchons worden
vastgesnoerd en ik zie Hotzes silhouet
al verdwijnen in een dichte natte wolk.
WELKE PAS WINT?
Met soppende schoenen en handen en
voeten als ijsklompen worden we 1400
hoogtemeters lager weer een beetje mens
tijdens de diashow in het Tell-Museum te
Bürglen. We ontdekken dat Wilhelm Tell
niet voor niets met pijl en boog de appel
op het hoofd van zijn zoon doorboorde.
Voor Zwitserland. Maar was het nou de
Gotthard of Wilhelm die Zwitserland
redde? Hoe dan ook, dit lijkt ons een
symbolische plek om de pijp aan Maarten
te geven. Met de Klausen is onze tocht
volbracht en bij het eerstvolgende station
pakken we de trein. Maar ons klassement:
welke pas wint? Lastig. Misschien wel de
oppad.nl
Fietsen in Zwitserland
Op Pad volgde in Zwitserland nationale fietsroutes, zie
www.veloland.ch. De totaal negen nationale routes
zijn perfect gemarkeerd en vormen samen een netwerk
waardoor ze eenvoudig te combineren zijn. De
tocht over de Kunkelspass is een lokale gemarkeerde
mountainbikeroute (steil omhoog maar over verharde
weg). We sliepen waar mogelijk in pensions bovenop
de pas; dat kan op de Grimsel-, de Gotthardt- en de
Klausenpass. Download op www.oppad.nl de pdf met
alle prakische info, de gps-tracks van alle dagetappes en
bekijk de slideshow met filmpjes van de afdalingen.
Download de pdf met
praktische informatie
Klausenpass, vinden we beide. ‘Maar de
pas heeft ons door regen en wolken weinig
meer prijsgegeven dan haar asfalt en
haar hellingshoek’, vindt Hotze. ‘Je voelt
dat het een formidabel landschap moet
zijn, maar zeker weten doe je ’t niet.’
Daarom besluiten we hier ooit terug te
keren om het karwei af te maken.
32 4 - 2009