Jaarverslag 2008 - Keunstwurk

advies en begeleiding culturele centra
advies en begeleiding schrijvers friestalig toneel
advies en ondersteuning fries jeugd harmonie orkest
advies en ondersteuning fries jeugd symfonie orkest
advies en ondersteuning fries jongeren koor
advies en ondersteuning friese jazz federatie
advies en ondersteuning friese jeugd brass band
advies en ondersteuning friesland pop
advies en ondersteuning sako
advies en ondersteuning samo
advies en ondersteuning talentenopleiding vak m
advisering en begeleiding opdrachten in openbare ruimten
byldewacht
coaching jonge regisseurs
cursus interne cultuur coördinator
dance explosion
danspaleis
dansstart
database kunst in publieke ruimte
de broeikas
de grize lok
de kunstbende
de vloer
design vouchers
documentatie/database bk
documentatie/database vormgeving
e-nieuwsbrief bk
e-nieuwsbrief dans
e-nieuwsbrief theater
e-nieuwsbrief vormgeving
exposities omrop fryslân
harmoniefestival
himmelskoft
hjir en der / fryks festival
huis voor amateurkunst
informatie en advies bk
informatie en advies dans
informatie en advies muziek

Voorwoord
Renée Waale
Frysk Festival
p. 4/5
p. 6/11
Slachtemarathon
Kultuerfilter
p. 12/17
p. 18/23

Keunstwurk heeft in 2008 natuurlijk veel meer gedaan. Evenals in andere jaren
hielden we ons bezig met amateurkunst, professionele kunst en cultuureducatie
en gaven we advies, boden we ondersteuning en ontwikkelden we projecten
en programma’s op het gebied van dans, muziek, theater, beeldende kunst en
vormgeving.
Verder werd er met man en macht gewerkt aan het bouwen en inrichten van
het Huis voor Amateurkunst. Deze nieuwe voorziening voor amateurkunst in
Fryslân werd op 21 november 2008 feestelijk geopend. Het is een plek waar
amateurkunstenaars elkaar kunnen ontmoeten. Waar workshops en cursussen
worden gegeven, waar gerepeteerd kan worden en voorstellingen te zien zijn.
Maar waar ook lezingen of debatten plaatsvinden en waar gewerkt wordt aan
vernieuwende projecten.
2008 was ook het jaar waarin we het nieuwe beleid voor 2009-2012 geformuleerd
en vastgesteld hebben. Meer nog dan nu het geval is, willen we een culturele
organisatie zijn die op provinciale schaal werkt en zich concentreert op datgene
waar we goed in zijn: expertise en ondersteuning bieden, verbindingen maken en
impulsen geven. Daarbij werken we voor en met verschillende groepen mensen
in Fryslân: amateurkunstenaars en -verenigingen, professionele kunstenaars
en vormgevers, opdrachtgevers, culturele en maatschappelijke organisaties,
gemeenten en provincie.
voorwoord
Kultuerfilter, Slachtemarathon en Frysk Festival; het is een
selectie uit een aantal grote projecten waar Keunstwurk zich
in 2008 intensief mee bezig heeft gehouden. Omvangrijke,
provinciebrede activiteiten, waar we ons, samen met en voor
anderen, voor hebben ingezet. In deze publicatie vertellen
betrokkenen over de drie genoemde projecten.
We leveren kennis, artistiek inhoudelijk en beleidsmatig, in de vorm van
informatie, advies, scholing, onderzoek, publicaties en debatten. We hebben een
ontwikkelfunctie; nemen initiatieven en brengen partijen bij elkaar en streven
er naar op provinciaal niveau dingen mogelijk te maken die anders niet zouden
gebeuren. We bieden facilitaire of projectondersteuning aan nieuwe initiatieven
of bestaande culturele organisaties in Fryslân; aan gemeenten of de provinciale
organisatie. We gebruiken daarbij onze kennis en ervaring op het gebied van
organisatie en bedrijfsvoering. Te denken valt aan dienstverlening op het gebied
van het organiseren van grootschalige evenementen, subsidieaanvragen,
automatisering, financiële of personele administraties en huisvesting.
De komende jaren willen we - samen met alle betrokkenen – verder werken aan het
onderhouden en versterken van de culturele infrastructuur in de provincie, zodat
zoveel mogelijk Friezen met kunst en cultuur in aanraking komen. Verbinden en
versterken, dat is wat Keunstwurk nog meer dan de voorgaande jaren gaat doen!
Renée Waale, directeur
4
5

frysk
festival
Van 22 tot 31 augustus genoten 23.000 toeschouwers van theater, film, muziek,
poëzie en locatieprojecten. Het thema van het festival was ‘de gemeenschap’.
Verspreid over de hele provincie waren er meer dan veertig voorstellingen.
De grote publiekstrekkers waren de locatievoorstellingen Lân, Rite fan Wetter,
Compagnie Marius, Vertigo, Gleone Gloede en Opera Spanga. Bestuurs -
voorzitter van het Frysk Festival Gerard van Klaveren: “Keunstwurk heeft het
geheel op een bijzonder professionele manier gemanaged. De strakke
begeleiding was voor het bestuur bijzonder prettig.”
In augustus 2008 stond Fryslân tien dagen in het teken
van het Frysk Festival. Keunstwurk was een van de
organisaties die nauw betrokken was bij dit festival.
In artistiek opzicht, we ontwikkelden en realiseerden
twee producties: Vertigo en Friese dorpsbakens, Hjir en
der, maar daarnaast waren we vooral organisatorisch
betrokken. Keunstwurk ondersteunde het bestuur van
de stichting Frysk Festival, de artistiek leider Guy Coolen
en de zakelijk leider, Andries van Weperen. We voerden
het bestuurssecretariaat uit, leverden ondersteuning in
huisvesting en automatisering, stelden begrotingen op,
beheerden budgetten, zagen toe op het nakomen van
afspraken, zorgden voor de contracten en betaling van
de kunstenaars en deden de financiële administratie
en afhandeling van het gehele festival.
Van Klaveren kreeg vanuit de provincie de vraag om een voortrekkersrol
te vervullen bij het opstarten en organiseren van het
Frysk Festival. “Het leek mij het beste om te beginnen met het
mobiliseren van een groep mensen en samen te onderzoeken
hoe zo’n festival er uit moest gaan zien. Daaruit is een lijst met
aanbevelingen gekomen. Minder van en voor Friezen, meer
internationaal georiënteerd, dat was er een van.” Een stap in die
richting was het aantrekken van de Vlaamse artistiek leider Guy
Coolen, de directeur van Muziektheater Transparant in Antwerpen,
die aangaf ‘de Friese cultuur wat internationaler te willen maken.
En de internationale cultuur wat Frieser.’
De persoonlijke missie van Van Klaveren is om het goede aan
cultuur dat in Fryslân ontwikkeld wordt, verder dan de provinciegrenzen
te brengen. “Cultuur verbindt. Door een groot aantal
nationaliteiten te betrekken bij het Frysk Festival worden grenzen
verlegd en nieuwe contacten opgedaan; je zet als het ware het
Friese talent in de etalage. Het is toch fantastisch dat iemand
als Sytze Pruiksma uitgenodigd is om naar New York te komen;
zonder zijn performance op het Festival kun je je afvragen of dat
ook was gebeurd.” Van Klaveren denkt dat er nog wel een aantal
keren nodig is om het culturele festival te verankeren. “Wij hebben
de gedeputeerde van cultuur Jannewietske de Vries geadviseerd om
eens in de twee jaar, maar toch zeker eens per drie jaar het Frysk
Festival te laten plaatsvinden. Pas als het een structureel karakter
krijgt, zal de investering rendement opleveren.”
6 7

jir
dêr
friese dorpsbakens, hjir en der
uitgevoerd in coproductie met het Frysk Festival.
Om het thema van het Frysk Festival tot uitdrukking te brengen,
bedacht Keunstwurk het project Friese dorpsbakens, Hjir en dêr,
Hjir en dêr is een laagdrempelig project, dat bedoeld was om
inwoners – en dan vooral jongeren – van de Friese dorpen te
stimuleren met elkaar een kunstwerk te maken; in de vorm van een
dorpsbaken en samengesteld uit gebruikte materialen. Keunstwurk
benaderde alle Friese gemeenten en riep alle Friese dorpen op
om mee te doen. Er werd een speciale website voor het project
gelanceerd, waarop mensen ideeën konden opdoen, ervaringen
konden uitwisselen en foto’s konden plaatsen. Keunstwurk stelde
een jury samen die alle dertien gerealiseerde bakens in Fryslân
bezocht. De winnaar, Stavoren met Flessenpost , kreeg als prijs een
muzikaal feest aangeboden van het Frysk Festival met een optreden
van Stockholm Lisboa.
gemaakt met als titel ‘Flessenpost’. Een baken bestaande uit een
aantal palen uit de visserij, waarin bewoners een fles met een
boodschap aan de wereld konden ophangen. Renske en Loekie
vertellen erover.
“Het idee voor ‘Flessenpost’ was er binnen een paar minuten”,
zegt Loekie. “Het was als een stripverhaal: plop ... plop .. plop
.., volgden de ideeën elkaar op.” De organisatie kostte meer tijd.
“We lichtten de mensen van Stavoren in een huis-aan-huis-notitie
in over ons plan - we hebben het over zo’n 500 adressen - en
vroegen hen om een fles in te leveren met een boodschap voor de
wereld. Maak er iets moois van: schrijf een verhaal, een gedicht,
een tekening, of fluister er desnoods iets in.” Al snel kwamen de
flessen binnen, maar liefst 150 in totaal. Renske: “Ze brachten ze
persoonlijk langs of lieten ze op de stoep achter. Was ik even weg,
stond er bij terugkomst een doos met flessen voor mijn atelier.
Met lieve aardige, mooie, romantische, boodschappen. En een
enkele vervelende.”
Op dertien plaatsen in Fryslân was tijdens het Frysk Festival een
baken te zien:
• Schiermonnikoog – Polderketting
• Westergeest – Rêst en romte
• Twijzel – Omer
• Hurdegaryp – Thús, ’t is ast in plakje berikst om dy hinne
sjochst en wit dasto thús bist
• Wyns – Wat overblijft zijn de verhalen (verdiende een eervolle
tweede plaats)
• Drachten – Molen
lk dorp
• Warten – WB01
bouwt
• Jorwert – Schilderijen(vuur)toren
• Deinum – Jan Heech in China
• Kimswerd – Dorpskasteel Ilumina
mooiste baken
• Stavoren – Flessenpost (de winnaars)
• Harich-Ruigahuizen – Linen Ferbine
• Noordwolde – Bamboetoren
Fryslân?
flessenpost
Op initiatief van de kunstenaars Pieter Bollen, Loekie Heintzberger,
Clasien Flapper en Renske Wierda werd in Stavoren een baken
Hjir
& dêr
‘ons baken’
Al die flessen moesten een plek krijgen in een baken aan het
strand. Loekie: “Het leek er in het begin op dat we het gevaarte
met z’n drieën moesten bouwen, maar gaandeweg kwam er
steeds meer hulp, ook van jongeren.” Uiteindelijk stond het
geraamte binnen een dag. De flessen werden er in gehangen en
het geheel werd op een avond met muziek en gedichten uit eigen
dorp geopend. Ook dat was een succes. Renske:
“De drempel voor kunst lijkt op het platteland vrij hoog, dit soort
projecten maakt het draagvlak van de bevolking voor kunst en
de kunstenaars groter. Omdat de mensen het in dit geval samen
hebben gemaakt, hadden ze het al snel over ‘ons baken.’ Iedereen
groeit en geniet er van.”
De jury van Hjir en dêr was unaniem in haar oordeel over het
winnende baken in Stavoren: ‘Een krachtig plaatje, een eenheid in
vorm en beeld, consequent in materiaalgebruik en als baken heel
herkenbaar’. De flessenpost gaf in de wind een rammelend geluid
en juist deze flessenpost maakte het baken zo speciaal.
‘De flessen geven een tweede laag, het geluid fluistert als het ware
een boodschap’.
8 9

inspirerend
De beide kunstenaars zijn enthousiast over de onderlinge samenwerking.
“Het is leuk en gezellig”, vindt Renske. “De ideeën gaan
stromen, je vult elkaar aan, je inspireert elkaar en ook je omgeving.
Niets dan lof is er ook voor de gemeente Gaasterlân-Sleat. Loekie:
“Die was bijzonder coöperatief. We kregen alle medewerking om
het baken te plaatsen op de plek die we hadden uitgezocht, en
toen we wonnen en er in twee dagen een concert moest worden
georganiseerd, was de vergunning zo maar geregeld.”
Trots en met een goed gevoel kijken de dames terug op het project.
“Dat je iets bedenkt en het uitvoert en dat het werkt! Alles zat mee,
wat een fantastische plek – het water vroeg als het ware om de
flessenpost. Wat ons betreft hadden wij bij voorbaat al gewonnen!”
vertigo
De tweede productie van Keunstwurk voor het Frysk Festival is
Vertigo. Keunstwurk benaderde hiervoor jonge, talentvolle kunstenaars
in Fryslân uit verschillende disciplines, zoals een architect,
een theatermaker, een vormgever, een regisseur en twee beeldende
kunstenaars. Een combinatie van twee kunstenaars kreeg vervolgens
de vraag om samen tot een voorstelling te komen, die gespeeld
moest kunnen worden door amateurtoneelspelers. Het resultaat
was drie theatrale producties: Verbouwval, Henk & Hans en Tsjuster,
gespeeld op één locatie: het voormalige fabrieksterrein van Jan
Hofstra Reizen in Drachten.
Met Vertigo wilde Keunstwurk een verbinding maken tussen
beeldende kunst en theater én tussen amateurkunst en professionele
kunst. Om zo jonge kunstenaars te stimuleren om voor hen
onbekende paden in te slaan. Keunstwurk ontwikkelde het idee
voor het project, selecteerde de kunstenaars, trok theatermaker
Jeroen van den Berg en decorontwerper Catharine Scholten aan
om de deelnemers te coachen, benaderde de amateurspelers,
vroeg subsidies aan, regelde de bijzondere locatie, stelde een kleine
publicatie samen en ondersteunde verder in organisatorische zin.
Een van de deelnemers aan dit project was illustrator/vormgever
Edith Stultiens. “Toen Keunstwurk mij benaderde met de vraag of ik
mee wilde doen aan dit project, twijfelde ik eerst nog wel. Ik wist niet
goed wat het inhield, maar toen ik beter geïnformeerd was, leek het
me heel leuk om te doen. Ik heb sowieso veel affiniteit met theater,
en dit was een mooie kans om eens nader kennis te maken. Het
was niet een kwestie van een decor maken en rekwisieten, maar om
beeld en spel te integreren, een hele uitdaging.”
een bende
Edith haalt voor haar werk inspiratie uit dingen uit het dagelijks
leven: een keukentafel, een fluitketel, een koffiepot, dat soort dingen.
Groot was haar verrassing dan ook toen ze de locatie bezocht waar
het stuk zich zou gaan afspelen. “Het was een oude bende, een
rommeltje, wat een troep lag er, fascinerend. Stapels restanten van
oude motorblokken, gereedschap, stukken roestig metaal, een gekke
takel aan het plafond, een man met een zwarte veeg over zijn gezicht
die een serieus gesprek met me aanging. Die laatste wilde ik er zeker
in hebben!”
Samen met de andere beeldend kunstenaar Sannah den Engelsen
en een regisseuse – “gelukkig, want hoe maak je een toneelstuk?”
– werd gewerkt aan een decor. Wat nog best lastig was, geeft Edith
aan, omdat Sannah een groot deel van de repetitieperiode op reis
was. In het begin werd uitgegaan van één speler, één persoon, de
man met de zwarte veeg op zijn gezicht, maar gaandeweg bleek
dat het zowel voor de vormgeving als voor het spel beter zou zijn
als er met twee karakters gewerkt zou worden. “Ja, dat is een van
de dingen die ik geleerd heb, dat er in het theater in principe altijd
sprake is van een conflict.”
Het werd het verhaal van Hans & Henk. Edith lacht er om. “De
spelers heten écht zo, dat kan toch niet mooier?” Er werd begonnen
met improvisaties en gaandeweg ontwikkelde zich de verhaallijn:
Hans de metaalman woont in de loods en krijgt bezoek van Henk
de papierman. “Het harde van metaal versus het zachte van papier
gaf een mooi contrast, en ook het verschil in geluid konden we goed
gebruiken.” De acteurs hadden zelf heel veel ideeën, dat was prettig
voor Edith, omdat het allemaal zo nieuw voor haar was. “Ik heb
enorm veel geleerd, genoten van de samenwerking en veel inspiratie
opgedaan voor mijn eigen werk. Ik vond het een heel geslaagd
project en ik ben zeker van plan vaker iets te gaan doen met theater.”
10 11

SLACHTE-
MARATHON
Eenmaal in de vier jaar vindt de Slachtemarathon plaats; een culturele
wandeltocht over de Slachte, een eeuwenoude, 42 km lange binnendijk, die loopt
door de greiden van Fryslân, van Oosterbierum aan de Waddenzeekust tot Raerd,
gelegen aan de vroegere Middelzee. De Slachtedyk telt 42.600 meter; voor de
wedstrijd wordt precies de marathonafstand, 42.192 meter, uitgezet. Tijdens de
derde editie op 14 juni 2008 genoten 13000 wandelaars en 1300 hardlopers, en
vele duizenden bezoekers van het culturele aanbod.
De organisatie van het culturele aandeel van de
Slachtemarathon was in handen van Keunstwurk.
Mensen en ideeën werden bij elkaar gebracht, dans,
muziek en theateracts werden bedacht en uitgevoerd,
er werd opdracht gegeven om voor de negentig
deelnemende muziekkorpsen arrangementen te maken
van het Slachtelied ‘Allinne rinsto noait’, en er was de
openingsact met de ‘Slachtiatoren’.
Keunstwurk bedacht, organiseerde en begeleidde het culturele
programma, waaronder de performance van de Slachtiatoren
(startritueel bij de zeedijk) en de muzikale ‘weach’ (wave)
van start tot finish. Ook de programmering van het centraal
podium, bij de oases in Tzum en Reahûs en bij de ‘skouplakken’
was in handen van Keunstwurk.
3
14 juny
Op vele plaatsen langs de route was locatietheater, dans en
muziek; er waren 24 dorpspresentaties, 90 korpsen en andere
muziek ensembles gaven acte de présence. Locaties werden
bezocht; er was regelmatig overleg met cultureel betrokkenen
in de dorpen; met kunstenaars, dansers, korpsen, met culturele
commissies en medewerkers van dorpshuizen.
Keunstwurk leverde niet alleen het culturele aandeel, ook werd
op verzoek van de Stichting Slachtemarathon ondersteuning op
het gebied van de bedrijfs voering geboden: het was postadres,
stelde vergaderruimte beschikbaar en bood hulp op het gebied
van administratie en financiële afhandeling.
12 13

culturele kuiertocht
Jelle Bangma, voorzitter van de Stichting Slachtemarathon: “De
combinatie van wandeltocht en cultureel aanbod onderscheidt
deze marathon van alle andere en maakt het heel bijzonder.
Een deel van de lopers komt nooit in aanraking met cultuur,
nu vinden ze het op hun weg, ze kunnen er - soms letterlijk
- niet omheen. En dat werkt! De uitdaging is het bedenken
van activiteiten die gaandeweg opgepikt kunnen worden, het
‘aangenaam hinderen’, van de wandelaars zeg maar. Want de
mensen staan niet altijd stil bij wat ze onderweg tegenkomen.
Hoewel, ik weet een ploeg lopers die er twaalf uren over doet,
omdat ze overal blijven staan kijken. Dat is leuk. Het is immers
geen prestatieloop, maar een culturele kuiertocht!”
De deelnemende dorpen langs de Slachtedyk – alle binnen
een straal van vijf kilometer – zijn nauw betrokken bij de
voorbereiding en de uitvoering, en zetten hun beste beentje
voor. Zij laten op allerlei manieren zien wat ze in huis hebben
aan toneelgezelschappen, dansers en muzikanten. Het spreekt
voor zich dat er niet alleen voor de lopers, maar zeker ook voor
de bezoekers veel te beleven valt. Bangma: “Het is dankbaar
publiek om je performance te tonen. De mensen zijn vrolijk.
Neemt niet weg dat er wel wat van ze wordt gevraagd, 42 km
lopen is geen peulenschil. Het is wel geweldig om te zien hoe
de mensen bij de finish binnenkomen, euforisch omdat ze het
hebben gehaald, maar ook om wat ze onderweg allemaal hebben
gezien en beleefd.”
gemeenschapszin
Bangma zegt blij te zijn met de medewerking van Keunstwurk.
“In de afgelopen acht jaar is het een geweldige partner gebleken.
Er is veel knowhow, maar ook een uitgebreide database van
onder andere kunstenaars, korpsen en amateurs. Ze weten
mensen te mobiliseren. Maar liefst 90 korpsen waren van
de partij bij de Slachtemarathon.” Ook heel bijzonder noemt
Bangma het dat er iedere editie een nieuw Slachtelied wordt
gemaakt. Keunstwurk zorgt voor het arrangement hiervan, dat
ook later door de korpsen nog wordt gespeeld.
pleisterplaats
Kubaard, is een van de dorpen aan de route. De inwoners hebben
zich dit jaar weer met man en macht ingezet om er wat moois van
te maken. Durk Hibma: “In 2000 en 2004 deden we ook mee.
Kubaard ligt precies op de helft van de tocht en er werd ons
gevraagd om dit jaar een ‘pleisterplaats’ in te richten. Het
thema van de tocht was ‘Vriendschap’, voor de vormgeving was
gevraagd om de Griekse mythologie als uitgangspunt te nemen.
De pleisterplaats bij Kubaard werd met aanwijzingen van BUOG
door de dorpsbewoners zelf ingericht. Het werd ‘Het orakel van
Delphi’. “Een immens vraagteken, gemaakt van kuilbalen in wit
landbouwplastic”, vertelt Hibma. Acht gigantische betonnen
beelden – 3,5 meter hoog, 2 ton per stuk - stonden in verband
met allerlei jubilea in 2008 aan de ingangen van het dorp. Ze
werden verhuisd naar de Slachtedyk, waar ze in een lang lint
werden opgesteld en de mensen overdenkingen meegaven voor de
rest van hun tocht. “We hadden in holtes aan de achterkant cd-
14 15

spelers geplaatst, waaruit teksten klonken. De deelnemers zagen
al van verre de beelden staan en wisten: daar gaat wat gebeuren.”
Korpsen speelden, mannen in Griekse gewaden deelden spreuken
en vragen uit aan de deelnemers. Gestapelde strobalen dienden
als rustplaats en tribune voor wandelaars en publiek.
De sfeer was goed, het weer was mooi. Hibma: “Wij als dorpsbewoners,
maar ook de korpsen, hebben het als heel bijzonder
ervaren. We zijn ook erg te spreken over de begeleiding van
Keunstwurk; de communicatie was dik in orde, regelmatig was er
overleg en met vragen of voor advies konden we er altijd terecht.
het eerste zetje
Grote mannen in witte gewaden deden de deelnemers bij de start
uitgeleide in Easterbierrum. Choreografe Jenny Nijkamp zocht,
net als voor de editie in 2004 (Funny Walks) samenwerking met
performer Alex Kooistra. Samen met slagwerker Robert van der
Dam werkten zij met negen mannen aan een begroeting- en
uitgeleideritueel. Nijkamp: “Wij waren direct weg van de locatie:
de imposant hoge dijk, met de lucht daar direct boven, prachtig.
Het was ook duidelijk dat ik weer iets met mannen wilde doen.
Waarom? Omdat ik mannen wil uitnodigen, uitdagen deel te
nemen aan een culturele activiteit.” Bewegen, muziek, het zingen
van een lied, er kwam heel wat bij kijken, maar het resultaat mocht
er zijn. Brullend en trommelend, op onder andere een enorme
Japanse trom, gaven de ‘Slachtiatoren’ de wandelaars het eerste
zetje mee.
keihard trainen
‘Slachtiatoren gezocht. Mannen die kunnen imponeren, het leuk
vinden om te acteren en te bewegen, lef hebben en kunnen zingen.
Leeftijd: 30-60 jaar. Zo stond het in de advertentie. Johan Visser
reageerde op de oproep. “Een vriend van mij had vier jaar geleden
meegedaan met de ‘Funny Walks’, tijdens de Slachtemarathon
in 2004, en was daar erg enthousiast over. Het leek mij ook wel
leuk om mee te doen, het is weer eens wat anders, dus heb ik
me opgegeven.” Eerst werd er een keer in de week gerepeteerd
in het dorpshuis van Easterbierrum, later werd er ook op de dijk
geoefend. “Het was keihard trainen,” zegt Visser. “We moesten
zingen, lopen, bewegingen maken en met grote vlaggen zwaaien.
Maar de eerst keer opkomen over de dijk was helemaal geweldig,
later het koor erbij, wat een geweldige ervaring. Ik vond het mooi
dat ik een bijdrage mocht leveren aan zo’n bijzonder evenement.”
ginnegappen
Ook Kees Moltmaker was van de partij. “Mijn vrouw zag de
oproep en vond het wel wat voor mij. Ik zing in een koor, dus ik
ben gewend om op te treden, en met mijn 1.90 m en 100 kg dacht
ik wel in het profiel te passen.” In het begin was het tijdens de
repetities wel wat onwennig en werd er geginnegapt, maar het ijs
was snel gebroken. En dan de uiteindelijke performance op 14 juni
2008. Moltmaker: “Het succes zat in het beeld van ons daar op
de dijk, met wapperende kleden, zwaaiende vaandels en een grote
Japanse trom. Het was fantastisch om te doen, jammer dat het na
een ochtend voorbij was.”
16 17

KULTUER-
FILTER
Cultuureducatie omvat kunst-, erfgoed- en media-educatie. Anders gezegd:
educatie in kunstdisciplines zoals dans, muziek, theater, beeldende kunst of
vormgeving. Het betreft hierbij cultureel erfgoed zoals monumenten, het
landschap, collecties in musea en archieven en media zoals kranten, radio,
televisie, film en nieuwe media. Cultuureducatie maakt sinds enige tijd een vast
onderdeel uit van het lesprogramma van leerlingen van het primair en
voortgezet onderwijs.
Keunstwurk ontwikkelde in 2008 het idee voor Kultuerfilter, een
meerjarig programma waarmee cultuureducatie in het primair en
voortgezet onderwijs in Fryslân op verschillende manieren wordt
gestimuleerd. Kultuerfilter is een samenwerkingsverband tussen
zestien provinciale instellingen die actief zijn op het gebied van
cultuureducatie voor het onderwijs. Er wordt gebruik gemaakt
van een website, www.kultuerfilter.nl, een digitale nieuwsbrief, er
worden lezingen en cursussen georganiseerd en pilot-projecten
opgezet. Keunstwurk is penvoerder, heeft subsidie aangevraagd en
faciliteert op verschillende manieren het samenwerkingsverband.
Verder houdt de provinciale erfgoedcoördinator kantoor bij
Keunstwurk en wordt er nauw samengewerkt.
Met Kultuerfilter willen we de actuele ontwikkelingen in het
werkveld signaleren en breed bekend maken bij het onderwijs,
de culturele instellingen en de beleidsmakers in Fryslân.
Kultuerfilter brengt vraag en aanbod bij elkaar en maakt de
vele cultuureducatie-activiteiten van de provinciale instellingen
toegankelijk voor het onderwijs. En, last but not least, wil
Keunstwurk met Kultuerfilter het beleid op het terrein van
cultuureducatie bij gemeenten en provincie stimuleren.
Keunstwurk stimuleerde scholen in Fryslân al langer om kunst
en cultuur deel te laten uitmaken van het onderwijs. Met
een project als Prikcult zijn vier jaar geleden tien regionale
netwerken in het leven geroepen waarbij cultuuraanbieders en
het basisonderwijs samen in een netwerk zitten.
De cultuuraanbieders kunnen kunstenaars zijn, maar ook
musea, muziekscholen, bibliotheken, een fanfarekorps of
privéverzamelaars. In een netwerk komen de vraag van het
onderwijs voor kunst en cultuur op school en het aanbod
van de cultuuraanbieders bij elkaar en worden samen nieuwe
projecten opgezet.
De reikwijdte van Prikcult is regionaal. Provinciaal was er nog
geen overzicht van het aanbod, geen afstemming en samenwerking.
Met Kultuerfilter is hierin nu verandering gekomen.
18 19

De zestien deelnemende organisaties zijn:
• Afûk Fryske taal
• Bibliotheekservice Fryslân literatuur
• Cedin Fryske taal, (primair)
onderwijs
• Centrum voor Film in Friesland film
• Fries Museum kunst, erfgoed
• Fries Scheepvaartmuseum erfgoed
• Fryske Boek Fryske literatuur
• Keunstwurk kunsten
• ‘n Meeuw theater
• Museumfederatie Fryslân erfgoed
• Natuurmuseum Fryslân natuur
• Omrop Fryslân Fryske taal, kunst
en cultuuruitzendingen
• Steunpunt Monumentenzorg Fryslân erfgoed
• Tresoar erfgoed
• Tryater theater
• Verzetsmuseum erfgoed
in één oogopslag
Jan van Zijverden, hoofd van de afdeling educatie en informatie
van het Fries Museum is blij met het initiatief. “We hadden –
en hebben nog steeds – onze eigen kanalen waarlangs we de
informatie aanbieden, maar het is behoorlijk arbeidsintensief om
dat allemaal bij te houden. Het mooie van Kultuerfilter.nl is dat je
als organisatie het aanbod niet steeds hoeft samen te stellen en
op te sturen, er wordt namelijk doorgelinkt naar je eigen website,
het is dus voldoende om die up-to-date te houden. En de
docenten kunnen in één oogopslag zien wat er allemaal mogelijk
is, en dat is vaak veel meer dan ze verwachten.”
Cultuureducatie in het onderwijs is enorm belangrijk, vindt Van
Zijverden. “Geschiedenis heeft het imago van stoffig en saai,
maar ongemerkt houdt iedereen zich er wel mee bezig. Kijk
alleen maar naar hoeveel mensen sleutelen aan oude auto’s en
brommers. En als je over de Nieuwestad in Leeuwarden loopt,
20 21

tussen al die prachtige historische gebouwen, maak je er zelf
deel van uit.” Van Zijverden is er van overtuigd dat besef van
cultuur bijdraagt aan een beter begrip van de wereld om je heen.
Mensen die betrokken zijn bij cultuur zijn gelukkiger en voelen
zich verantwoordelijker voor hun omgeving en daarmee voor de
samenleving. “Daarom is het ook zo belangrijk om kinderen al
vroeg met cultuur in aanraking te brengen. Kultuerfilter.nl is wat
dat betreft echt van toegevoegde waarde.”
dwarsdoorsnede
Obby Veenstra en Heleen Haytema van Het Centrum voor Film
in Friesland vinden Kultuerfilter.nl een interessante netwerksite.
Haytema: “Scholen worden gebombardeerd met lespakketten en
zien soms door de bomen het bos niet meer. Met deze website
wordt er een mooie dwarsdoorsnede van het cultuuraanbod
gepresenteerd, waaruit een keus kan worden gemaakt.”
Het Fries Film Archief is een van de onderdelen van het
Centrum. Het archief beschermt sinds oktober 1988 het
audiovisuele erfgoed van Fryslân en maakt historische opnamen
voor een breed publiek toegankelijk. “Onze missie is om film -
als audiovisuele productie - onder een zo groot mogelijk publiek
onder de aandacht te brengen,” vertelt Veenstra. “Hoe vroeger
je daarmee begint, hoe beter. Het verbreedt de horizon van
kinderen als ze ook andere dan de gangbare, toegankelijke films
zien, zoals een Mega Mindy. Dat doet niet alleen een groter
beroep op het inlevings- en voorstellingsvermogen, maar omdat
de films in alle delen van de wereld worden gemaakt, leren ze
ook andere talen kennen. De historische films zijn bovendien een
goede manier om kinderen te laten kennismaken met vroeger, ze
groeien op in een beeldcultuur, daar sluiten wij prima op aan.”
sprokkelen
CKV (culturele en kunstzinnige vorming) is een verplicht vak in
het voortgezet onderwijs, dus de leerlingen móéten culturele
activiteiten ondernemen. Betty Meester, docent BKV (Beeldende
Kunst en Vormgeving) aan CSG Bogerman in Sneek: “In de
lessen zit een theoretische component, en een praktische.” Om
de leerlingen kennis te laten maken met een zo breed mogelijk
cultureel aanbod, biedt de school activiteiten aan: films, muziek,
theatervoorstellingen en museumbezoek.
De docent beeldende kunst en vormgeving vindt het belangrijk
dat de leerlingen weten wie Karel Appel is, dat ze het Groninger
en het Fries Museum kunnen vinden en het Bolwerk. “En dat ze
eens naar de bioscoop gaan in plaats van een dvd in de speler
stoppen.” Ze hoopt de jongeren enthousiast te kunnen maken
voor kunst en cultuur. Meester: “Voorheen sprokkelden we via
allerlei wegen van alles bij elkaar, met de website Kultuerfilter.nl
is dat niet meer nodig, en het aanbod brengt je eens op andere
ideeën dan dat wat je kent.” Ook de nieuwtjes op de website zijn
handig, vindt Meester. “Ik ben geabonneerd op de nieuwsbrief,
zo blijven we goed op de hoogte. De informatie over fondsen en
regelingen die op de site staat, komt ook goed van pas!”
Bernarda Hinrichs is nu lerares in Winsum, tot voor kort gaf
ze les aan de basisschool van Wjelsryp. Zij volgde twee jaar
geleden de cursus Interne Coördinator Cultuureducatie (ICC),
die door Keunstwurk wordt aangeboden. De ICC’er zorgt ervoor
dat cultuur op de kaart van de school komt te staan. Hinrich: “Ik
heb de cursus samen met een collega gedaan, het was leuk om
te doen en leerzaam.” De website Kultuerfilter.nl is een welkom
initiatief. “Het is een mooie, heldere website, met een praktische
vormgeving, waardoor je de informatie gemakkelijk kunt vinden.”
22 23

Postbus 1288
8900 CG Leeuwarden
T (058) 2343434
F (058) 2343499
E info@keunstwurk.nl
Bezoekadres
Wissesdwinger 1
8911 ER Leeuwarden
www.keunstwurk.nl
Colofon
Teksten: Zegge en Schrijve, Gerry Hijlkema
Vormgeving: BW H ontwerpers
Druk: Rekladruk
Fotografie Slachtemarathon: Jikkie & Wietse Cats
Foto voorwoord: Jikkie Cats

informatie en advies projectbureau
informatie en advies theater
informatie en advies vormgeving
jeugdstudiedagen hafabra
jongeren theaterdag
keunstmarkt
korte regiecursus
kultuerfilter
kunstlokaal
lesprogramma jeugdtheaterschool
manuscriptenbibliotheek en repertoire advies
netwerk dansdocenten
ondersteuning productiehuis ‘n meeuw
ondersteuning staf
openingsfanfare / ondersteuning frysk festival
philips jongeren designprijs
platée / ondersteuning frysk festival
prikcult netwerken
provinciaal eenakterfestival
regie-opleiding 12 en 13
slachtemarathon / cultureel programma
studiedag koor
studiedag vakleerkrachten
studiedagen dsm
studiedagen instrumenten
studiedagen werelddans
studietraject koordirigenten lichte muziek
teaterklaai
theatercircuitdag
theaterkick
twee oude vrouwtjes / ondersteuning frysk festival
uur cultuur
vertigo / frysk festival
voortraject opleiding koordirigent
vormgeving ouderencentrum
vormgeving voor actieve ouderen
vredeman de vriesprijs - architectuur
www.kunstenaars.nu