Versie 1.1 Als een kolom leeg is, is e niks aangetroffen voor wat ...
Versie 1.1 Als een kolom leeg is, is e niks aangetroffen voor wat ...
Versie 1.1 Als een kolom leeg is, is e niks aangetroffen voor wat ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>eToegangEuropese beleidsontwikkelingen Standaarden nieuw en in beheer Toepassing standaarden Nederlandse betrokkenheidreeks verder uit, met de ontwikkeling van: NEN-ISO/IEC 27017-1 Informationtechnology - Security techniques -Cloud computing security and privacymanagement system - Securitycontrols – Part 1: Requirements NEN-ISO/IEC 27017-2 Informationtechnology - Security techniques -Cloud computing security and privacymanagement system - Securitycontrols - Part 2: Guidelines oninformation security controls for theuse of cloud computing servicesbased on ISO/IEC 27002 NEN-ISO/IEC 27018 Informationtechnology - Security techniques -Cloud computing security and privacymanagement system – Privacyelements/aspectsISO/IEC JTC 1/SC 27 onderhoudt ookISO/IEC JTC 1 10118-3 Informationtechnology - Security techniques - Hashfunctions- Part 3: Dedicated hashfunctions,de zogenaamde „Whirpoolhash‟ die ook op de Lijst openstandaarden <strong>is</strong> vermeld.tot <strong>een</strong> bewustwordingsimpuls enaanscherping van e<strong>is</strong>en,bij<strong>voor</strong>beeld <strong>voor</strong> gebruik van DigiD.De „Code <strong>voor</strong> informatiebeveiliging‟wordt alom erkend als bas<strong>is</strong> <strong>voor</strong>informatiebeveiligingsbeleid.NORA biedt, naast principes, <strong>een</strong>paar best practices die kunnenhelpen bij de informatiebeveiligingvan geautomat<strong>is</strong>eerdegegevensverwerking, te weten hetNormenkader <strong>voor</strong> de beveiligingvan ICT-<strong>voor</strong>zieningen (NIBI), en<strong>een</strong> architectuuraanpak, inclusief<strong>een</strong> aantal eerste IB-patronen (IBPTR).Nora 4.0 krijgt <strong>een</strong> katerninformatiebeveiliging, en daarnaast<strong>is</strong> de Baseline InformatiebeveiligingRijksdienst aangenomen, aan <strong>een</strong>versie <strong>voor</strong> de gem<strong>een</strong>ten wordtgewerkt.Ook de ICT-beveiligingsrichtlijnen<strong>voor</strong> webapplicaties van het NCSC,uit 2012, verwijzen naar NEN-ISO/IEC 27001, 27002 en 27005.Naar aanleiding van de Diginotaraffaire <strong>een</strong> interbestuurlijkeTaskforce informatiebeveiligingingericht die tussen 2013 en 2014met name op bestuurlijk niveauinformatiebeveiliging moetagenderen en laten uitvoeren
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>eToegangEuropese beleidsontwikkelingen Standaarden nieuw en in beheer Toepassing standaarden Nederlandse betrokkenheidCENELEC TC 215Aanpalend aan het werk vanISO/IEC JTC 1/SC 27 <strong>is</strong> in Europa, inCENELEC TC 215/WG3 Facilities andinfrastructures dit jaar gestart met deontwikkeling van NEN-EN 50600-2-5 Datacentre facilities and infrastructures - Part2-5: Security systemsDe NEN normcomm<strong>is</strong>sie 381888„Computerruimtes en datacenters‟heeft vanuit de invalshoek„faciliteiten en infrastructuren‟ <strong>een</strong>v<strong>is</strong>ie en benadering ontwikkeld <strong>voor</strong>het treffen van bouwkundige,elektron<strong>is</strong>che en organ<strong>is</strong>ator<strong>is</strong>chemaatregelen <strong>voor</strong> de veiligheid vandatacenters. Deze v<strong>is</strong>ie enbenadering zijn ontwikkeld binnenhet kader van de NederlandsePraktijkrichtlijn (NPR) 5313„Computerruimtes en datacenters‟.NPR 5313 „Computerruimtes endatacenters‟ zal op 1 maart 2013worden gepubliceerd.NEN NC 381888 „Computerruimtes endatacenters‟ bestaat uit: Jeffrey Gadellaa, StruktonWorksphere (<strong>voor</strong>zitter) Ton van Bergeijk, NEN (secretar<strong>is</strong>) Bas van Asten, Remtech Nederland Jarno Bloem, TelecityGroupNetherlands B.V. Michel de Boer, Wagner NederlandB.V. Hans den Boer, Hi-safe systems Jordy den Boer, KEMA Hans Hekman, Kannegieter André Hiddink, Rittal B.V. Edgar Hogenbirk, APACAirconditioning B.V. Fokke van Hijum, Lasent B.V. Kees Loer, TCN Data Hotels Peter Matlung, Grontmij Niek van der Pas, Legrand/Minkels Elbert Raben, Rittal B.V. Eric Taen, ICTroom Company B.V. Emiel Taling, Datwyler Cables GmbH Jaco Verheij, Defensie/IVENT Niek Verzijl,VROM/Rijksgebouwendienst Jan Wiersma, EvoSwitchBij de ontwikkeling van NPR 5313 <strong>is</strong>onder andere <strong>voor</strong> het onderwerpbeveiliging aangesloten op publicaties vanhet Centrum Criminaliteitsbestrijding enVeiligheid (CCV). Het draagvlak van hetCCV <strong>is</strong> breed. Hierbij aangesloten partijen
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>eToegangEuropese beleidsontwikkelingen Standaarden nieuw en in beheer Toepassing standaarden Nederlandse betrokkenheidzijn o.a.: Min<strong>is</strong>terie van Veiligheid en Justitie; Min<strong>is</strong>terie van Binnenlandse Zaken; Verbond van Verzekeraars; Werkgeversorgan<strong>is</strong>atie VNO-NCW; Vereniging van NederlandseGem<strong>een</strong>ten; Raad van Korpschefs.Relevante publicaties van het CCV: Model Integrale BrandveiligheidBouwwerken (IBB);Model Integrale CriminaliteitspreventieBouwwerken (ICB), in ontwikkeling.In IETF houden 16 werkgroepen zichbezig met aspecten van IT-beveiliging.Nieuw in 2012 <strong>is</strong> de werkgroep System forCross-domain Identity Management(SCIM) die van invloed <strong>is</strong> op identificati<strong>een</strong> authenticatie in de Cloud.De werkgroep TLS <strong>is</strong> belast met destandaard<strong>is</strong>atie van het „transport layer‟beveiligingsprotocol, dat door het ForumStandaard<strong>is</strong>atie <strong>is</strong> overgenomen als„gangbaar‟. De werkgroep heeft naast deversies 1.0, <strong>1.1</strong> en 1.2 van TLS <strong>een</strong>aantal bijbehorende ciphersuitesgedefinieerd.TLS 1.0, ontwikkeld door IETF (RFC2246), staat vermeld op de Lijstopen standaarden als „gangbaar‟De huidige versie van TLS <strong>is</strong> 1.2(RFC 5246).TLS wordt breed toegepast alstransportlaagbeveiliging.Volgens recente verslagen van IETF WGSCIM <strong>is</strong> hierin in elk geval éénNederlander actief: Bert Greevenbosch,waarschijnlijk namens het FraunhoferInstitut.In de Werkgroep TLS wordt niet doorNederlanders geparticipeerd.ECMA speelt g<strong>een</strong> rol van beteken<strong>is</strong> ophet gebied van standaarden <strong>voor</strong>G<strong>een</strong> Nederlandse betrokkenheid
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>eToegangEuropese beleidsontwikkelingen Standaarden nieuw en in beheer Toepassing standaarden Nederlandse betrokkenheidbrengen.Voorstel <strong>voor</strong> <strong>een</strong> verordening <strong>voor</strong> e-handtekeningen en eID (2012)Op 4 juni 2012 heeft de EuropeseComm<strong>is</strong>sie <strong>een</strong> <strong>voor</strong>stel <strong>voor</strong> <strong>een</strong>verordening <strong>voor</strong> eHandtekeningen en eIDuitgebracht. Deze verordening moet derichtlijn eHandtekening uit 1999 vervangen.De huidige richtlijn heeft <strong>voor</strong> <strong>een</strong> zekeremate van harmon<strong>is</strong>atie van de praktijk rondeHandtekeningen gezorgd, maar ondanksdeze kaders <strong>is</strong> het nog steeds lastig omgrensoverschrijdende elektron<strong>is</strong>chetransacties uit te voeren. Dat geldt ook<strong>voor</strong> "trust services" als elektron<strong>is</strong>chedatering, elektron<strong>is</strong>che zegels en levering,en authenticatie van websites, waar<strong>voor</strong>interoperabiliteit op Europees niveauontbreekt. Daarom staan er <strong>voor</strong> dezediensten gem<strong>een</strong>schappelijke regels enmethoden in de ontwerpverordening. Watbetreft eID biedt het <strong>voor</strong>stelrechtszekerheid op bas<strong>is</strong> van het beginselvan wederzijdse erkenning enaanvaarding: de lidstaten dienen denationale eID's te aanvaarden die officieelbij de Comm<strong>is</strong>sie zijn aangemeld. Delidstaten zijn echter niet verplicht om hunnationale eID's te reg<strong>is</strong>treren.Het <strong>voor</strong>stel <strong>voor</strong> de verordening <strong>voor</strong>eHandtekeningen en eID <strong>is</strong> technologieneutraalopgesteld. Standaarden wordendus niet benoemd. Wel <strong>is</strong> er sprake van<strong>een</strong> comité waar later techn<strong>is</strong>cheuitwerkingen zullen plaatsvinden. Ditcomité <strong>is</strong> regelgevend en kan dusimplementatieregelgeving opleggen.Vanwege de bestaande verschillen tussennationale eID-oplossingen heeftstandaard<strong>is</strong>atie van eID‟s debelangstelling van CEN (TC 224).De acties zijn gerelateerd aan deDigitale Agenda en de MalmöstrategieDe Large Scale pilots, in hetbijzonder PEPPOL en STORK(inmiddels beëindigd).Het min<strong>is</strong>terie van EL&I <strong>is</strong> betrokken bijde onderhandelingen van dit <strong>voor</strong>stel, ervindt afstemming plaats met het min<strong>is</strong>terievan BZK. Aanspreekpunten zijn Freek van Krevel, EL&I Arjan Haasnoot, EL&I John Stienen, BZK.STORKSTORK was <strong>een</strong> proefproject dat moestzorgen <strong>voor</strong> de grensoverschrijdendeSTORK heeft veel raakvlakkenwaaronder: ECAS Het EuropeanHet Min<strong>is</strong>terie van Binnenlandse Zaken,en het Min<strong>is</strong>terie van EZ participeren inSTORK 2.0. (Jan Timmermans,Freek vanKrevel); In eerdere fasen waren ook
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>eToegangEuropese beleidsontwikkelingen Standaarden nieuw en in beheer Toepassing standaarden Nederlandse betrokkenheidCEN TS15480 <strong>is</strong> ontwikkeld inCEN/TC224/WG 15. Inmiddels heeft WG15 de eindversie van ECC-3 opgeleverd.Dit <strong>is</strong> <strong>een</strong> aanvulling op ISO/IEC 24727toegepast op identificatiekaarten. In ditproces zijn ook enkele wijzigingen inISO/IEC 24727 goedgekeurd teneinde deEuropese en internationale standaardenmet elkaar in over<strong>een</strong>stemming tebrengen.Belangrijk <strong>is</strong> dat in ECC-4 <strong>een</strong> profielbeschreven zal worden dat inover<strong>een</strong>stemming <strong>is</strong> met ISO/IEC 12905en bedoeld <strong>is</strong> om de uitgifte vangepersonal<strong>is</strong>eerde identificatiekaarten tevergemakkelijken.ISO/IEC JTC1/SC17 Cards and personalidentification richt zich <strong>voor</strong>namelijk optechn<strong>is</strong>che aspecten vanidentificatiekaarten. Deze subcomm<strong>is</strong>sievan JTC 1 werkt nauw samen met ICAO(International Civil Aviation Organization),.In ICAO worden standaarden gemaakt<strong>voor</strong> re<strong>is</strong>documenten. Deze ICAOstandaardenworden overgenomen doorSC 17. WG3 Machine readable traveldocuments <strong>is</strong> verantwoordelijk <strong>voor</strong> dezeovername. WG 3 <strong>is</strong> verder betrokken bijde volgende onderwerpen. Towards better practice in Nationalidentity management. Sub-group hasb<strong>een</strong> establ<strong>is</strong>hed, terms of referencedefined, the scope of the project andcontent of the TR has b<strong>een</strong> agreed.
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>eToegangEuropese beleidsontwikkelingen Standaarden nieuw en in beheer Toepassing standaarden Nederlandse betrokkenheidProject leadership has b<strong>een</strong>assigned. Machine ass<strong>is</strong>ted document securityverification. Draft paper has b<strong>een</strong>accepted and the content of the TRhas b<strong>een</strong> approved for presentationat next ICAO TAG/MRTD Meeting. Standards for Emergency/TemporaryPassports. Work progresses towardthe specifications for incorporationinto the next <strong>is</strong>sue of the Supplementand to then be included in a newEdition of Part 1 of Doc 9303. Support Capacity-Building Work inIdentity Management and BorderSecurity. A number of workshops,seminars and m<strong>is</strong>sions have b<strong>een</strong>supported. Supported INTERPOL in theidentification and assignment of anAlpha-2 Code. WG3 ass<strong>is</strong>tedINTERPOL in identifying andreserving an Aplpha-2 Code requiredby INTERPOL to meet its PKDobligations when <strong>is</strong>suing anINTERPOL eMRTD.SAML - Security Assertion MarkupLanguage (SAML) <strong>is</strong> ontwikkeld door hetSecurity Services Technical Committeevan OASIS. SAML <strong>is</strong> <strong>een</strong> raamwerk,gebaseerd op XML, <strong>voor</strong> het uitw<strong>is</strong>selenvan informatie overSAML 2.0 staat vermeld op de Lijstopen standaarden als „Pas toe of leguit‟.SAML kent in NL verschillende niet
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>eToegangEuropese beleidsontwikkelingen Standaarden nieuw en in beheer Toepassing standaarden Nederlandse betrokkenheidgebruikersauthenticatie,gebruikersrechten en attributen. SAMLmaakt single sign-on en single sign-off bijwebbrowsing mogelijk.interoperabele implementaties.Vanuit Logius wordt daar nu projectgestart om de verschillende profielenop één lijn te krijgen.SAML 2.1 <strong>is</strong> in ontwikkeling. In november2010 heeft de SSTC van OASIS devolgende specificaties goedgekeurd: Service Provider Request InitiationProtocol and Profile V1.0 SAML V2.0 Identity AssuranceProfiles V1.0De ontwikkelingen rond SAML 2.1 zijn<strong>voor</strong>al gericht op <strong>een</strong> <strong>een</strong>voudigerimplementatie en beheer van SAML,naast kleine techn<strong>is</strong>che aanpassingen.XACML (eXtensible Access ControlMarkup Language)XACML <strong>is</strong> <strong>een</strong> standaard waarin <strong>is</strong>vastgelegd hoe bepaald kan worden of<strong>een</strong> web service voldoet aan de vere<strong>is</strong>ten.ObjectenISO/IEC JTC1/SC6 Telecommunicationsand information exchange betw<strong>een</strong>systems maakt op generiek niveaunormen <strong>voor</strong> objectidentificatie. Dit helptbij het aanvragen, toekennen, reg<strong>is</strong>trerenunieke informatie objecten, <strong>een</strong>duidig teidentificeren, verifiëren en valideren.Belangrijke normen:NEN NC 381006 „Telecommunications‟ <strong>is</strong>de Nederlandse pendant vanISO/IEC JTC 1/SC 6 en <strong>is</strong> o.a.verantwoordelijk <strong>voor</strong> ISO/IEC 8824-1,ISO/IEC 9834-1.NC 381006 bestaat uit: Herman L<strong>een</strong>ders, NXP Geert A<strong>wat</strong>er, QualComm Teus de Zwart, Echelon
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>eToegangEuropese beleidsontwikkelingen Standaarden nieuw en in beheer Toepassing standaarden Nederlandse betrokkenheid ISO/IEC 8824-1 Abstract SyntaxNotation ISO/IEC 9834-1 Procedures .ObjectIdentifiers (OID) Ton van Bergeijk, NEN (secretar<strong>is</strong>)In 2012 <strong>is</strong> de ontwikkeling gestart vandiverse nieuwe normen <strong>voor</strong> protocollenaangaande: Future networks Smart devices, homes, buildings,cities, gridsVoorbeelden zijn: ISO/IEC 29181-2 Future networks:Problem statement and requirements- Part 2: Naming and addressing ISO/IEC 17811-2 Device control andmanagement – Part 2: Protocolspecification for device control andmanagementOok <strong>is</strong> in SC 6 <strong>een</strong> aanvang gemaakt metde adaptatie van adaptatie van PKI aanomgevingen met veel onderlingverbonden systemen (zoals smart grids).
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>eDocumentenEuropese beleidsontwikkelingen Standaarden nieuw en in beheer Toepassing standaarden Nederlandse betrokkenheidSPOCSDe grootschalige pilot <strong>voor</strong> dedienstenrichtlijn SPOCS (SimpleProcedures Online for Cross-borderServices) liep oorspronkelijk van 2009 toten met 2012. SPOCS <strong>is</strong> inmiddelsafgerond. De resultaten zijn als volgt: In de meeste deelnemende landen zijnwel points of single contactbeschikbaar gesteld, maar er moetnog veel gebeuren <strong>voor</strong>dat deze 'fullyoperational' zijn. De points of single contact zijn welbeschikbaar, maar vaak nog nietingericht <strong>voor</strong> 'full case handling', dus<strong>is</strong> er in feite (nog) niet echt sprake vanéén loket. Dit verschilt wel erg tussenlanden onderling. De cross-border functionaliteit van depoints of single contact <strong>is</strong> nog erggebrekkig (bij<strong>voor</strong>beeld: hettoezenden van e-formulieren naarbuitenlandse service providers <strong>is</strong> vaaknog niet mogelijk). Wettelijke en taalkundige barrièresblijven bestaan (bij<strong>voor</strong>beeld SPOCSvertaalt all<strong>een</strong> de algemene informati<strong>een</strong> niet de formulieren waarmeedaadwerkelijk wordt gewerkt.) Er <strong>is</strong> te weinig inzicht in het wettelijkkader van andere landen, waardoorbenodigdheden <strong>voor</strong>businessuitbreiding ook onbegrijpelijkworden.De pilot moet <strong>een</strong> bijdrage leveren aan deontwikkeling van <strong>een</strong> “EuropeseBinnen SPOCS worden diversestandaarden gehanteerd:Een belangrijke specificatie <strong>voor</strong>eDelivery <strong>is</strong> ETSI TS 102 640 ElectronicSignatures and Infrastructures (ESI) -Reg<strong>is</strong>tered Electronic Mail (REM) -Architecture, Formats and Policies.ETSI werkt ook aan de ontwikkeling, <strong>voor</strong>de EC, van <strong>een</strong> TSL (Trusted ServicesL<strong>is</strong>t) Conformance Checker, die delidstaten in staat stelt om hun eigentrusted l<strong>is</strong>ts in over<strong>een</strong>stemming tebrengen met Besluit 2010/425/EU, enover<strong>een</strong>komstigheid met techn<strong>is</strong>che e<strong>is</strong>ente toetsen.Voor het ontsluiten van documenten in<strong>een</strong> digitale klu<strong>is</strong> (eSafe) <strong>is</strong> <strong>een</strong> commoninteraction model ontwikkeld, gebaseerdop de volgende protocol stack: Webprotocollen <strong>voor</strong> degebruikersinterface en control flow(<strong>voor</strong>namelijk http en SS/TLS) Webservices (WS-*) protocol(<strong>voor</strong>namelijk SOAp 1.2, WSDL) metinbegrip van de onderliggendewebstandaarden zoals http enSSL/TLS en XML-standaarden (XML,XML Schema, XML Encryption <strong>voor</strong>de gegevensstroomVerder wordt vanuit SPOCS verwezennaar diverse standaarden van WC3, IETF,WS-1 en OASIS.Een overzicht van standaarden in hetkader van SPOCS <strong>is</strong> beschikbaar:http://www.eu-Diverse „webstandaarden‟ waarnaarvanuit SPOCS wordt gerefereerdstaan op de Lijst Open Standaardenvermeld als „Gangbaar‟. Destandaarden waar het om gaat zijn:XML, XSLT, PDF ISO (ook op depas toe en leg uit lijst), PDF-A ISO(ook op de pas toe en leg uit lijst),ODF (ook op de pas toe of leg uitlijst) en MIME.SPOCS heeft <strong>voor</strong>alsnog <strong>een</strong>beperkte uptake. De hoop <strong>is</strong>gevestigd op de overkoepelendepilot eSENS die volgend jaar vanstart gaat en die het gebruik van deresultaten uit de grootschalige pilotsmoet bevorderen.Lara van Riet <strong>is</strong> Project Manager SPOCS<strong>voor</strong> ICTUDinand Tinholt van Capgemini <strong>is</strong>programmadirecteur van het SPOCSprogramma
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>eDocumentenEuropese beleidsontwikkelingen Standaarden nieuw en in beheer Toepassing standaarden Nederlandse betrokkenheidInformatiegem<strong>een</strong>schap <strong>voor</strong> Groei enBanen”. SPOCS moet de invoering van dedienstenrichtlijn bevorderen. In dedienstenrichtlijn (ingegaan in 2010) <strong>is</strong>bepaald dat lidstaten <strong>voor</strong> dienstverlenersuit EU landen, vergunningen enformaliteiten via één loket elektron<strong>is</strong>chmoeten kunnen afhandelen. Dit loket wordtin Nederland het dienstenloket genoemd.Het dienstenloket neemt <strong>voor</strong>dienstverleners nu al veel belemmeringenwe. Er <strong>is</strong> echter nog veel te verbeteren. Zoblijken niet alle gegevens tussen dedienstenloketten van de EU-lidstatenonderling uit te w<strong>is</strong>selen te zijn en biedtniet ieder dienstenloket de benodigdeinformatie in het Engels aan. De EuropeseComm<strong>is</strong>sie wil dit met SPOCS verbeteren.Het doel van dit project <strong>is</strong> dedienstenloketten aan gem<strong>een</strong>schappelijkespecificaties te laten voldoen. Eendoorontwikkeling waarmee de trans-Europese elektron<strong>is</strong>che dienstverleningaan bedrijven verder wordt verbeterd.SPOCS zal de resultaten van STORK(eID) en PEPPOL (eProcurement)m<strong>een</strong>emen in relatie tot hetgrensoverschrijdende gebruik van eID envalidatie van handtekeningen.SPOCS maakt gebruik van al bestaandeinfrastructuur, en nationale systemen (vanservice providers). Lidstaten kunnenaansluiten op SPOCS door middel vanPoints of Single Contact. SPOCS maaktgebruikt van open standaarden. BinnenSPOCS wordt gewekt aan vijf zogenaamdebouwstenen: Syndication, eDocuments,spocs.eu/index.php?option=com_processes&task=streamFile&id=18&fid=920
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>eDocumentenEuropese beleidsontwikkelingen Standaarden nieuw en in beheer Toepassing standaarden Nederlandse betrokkenheideDelivery, eSafe en eServices.PDF 1.4PDF 1.4 wordt niet door ISO beheerdmaar door Adobe, zie: PDFReference: Adobe Portable DocumentFormat, Version 1.4, Adobe SystemsIncorporated – 3rd ed. (ISBN 0-201-75839-3).PDF/A-1 <strong>is</strong> het formaat om documenten<strong>voor</strong> lange termijn te bewaren engebaseerd op PDF 1.4. PDF/A-1 <strong>is</strong> wel<strong>een</strong> ISO-norm: NEN-ISO 19005-1(PDF/A-1) Document management -Electronic document file format for longtermpreservation - Part 1: Use of PDF 1.4(PDF/A-1). PDF/A1 (ISO 19005-1:2005).Op 19005-1 zijn twee correctiesverschenen. In 2007 en 2011. Deherziening waar aan gewerkt werd, <strong>is</strong>gestopt door de ISO/TC.PDF 1.7PDF 1.7 <strong>is</strong> in tegenstelling tot PDF 1.4wél <strong>een</strong> ISO-norm: ISO 32000-1Document management - Portabledocument format - Part 1: PDF 1.7. Inontwikkeling <strong>is</strong> de op PFD 1.7gebaseerde archiefstandaard,PDF/A-2: ISO 19005-2 Documentmanagement - Electronic documentfile format for long-term preservation -Part 2: Use of ISO 32000-1 (PDF/A-2)(PDF 1.7).Op de Lijst open standaardenworden vermeld als „Pas toe of leguit‟: PDF 1.7, als ISO 32000-1:2008 PDF/A-1, als NEN-ISO19005-1:2005 PDF/A-2, als ISO 19005-2ISO 32000-1:2008 <strong>is</strong> nietovergenomen als Nederlandse NormISO 19005-1:2005 <strong>is</strong> in Nederlandovergenomen als NEN-ISO 19005-1:2005 en Documentbeheer -Elektron<strong>is</strong>che bestandsformaatdocument <strong>voor</strong> langdurigebescherming - Gebruik van PDF 1.4(PDF/A-1)ISO 19005-2 <strong>is</strong> in 2011 in Nederlandovergenomen als Nederlandse NormNEN-ISO 19005-2:2011Documentbeheer - Bestandsindeling<strong>voor</strong> elektron<strong>is</strong>ch document <strong>voor</strong>lange termijn behoud - Deel 2:Gebruik van ISO 32000-1 (PDF/A)Nederland (NEN) participeert niet actief inISO/TC 171, die verantwoordelijk <strong>is</strong> <strong>voor</strong>de formele normering van PDF, maar <strong>is</strong>observing member. Vanuit de NENcomm<strong>is</strong>sieArchiefbeheer wordt het werkvan TC 171 wel gevolgd. In dezecomm<strong>is</strong>sie nemen vanuit de overheid devolgende personen deel: Hans Hofman (Rijksarchiefdienst) Hugo Butter (ICTU, tot 2013)
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>eDocumentenEuropese beleidsontwikkelingen Standaarden nieuw en in beheer Toepassing standaarden Nederlandse betrokkenheidPDF/A-1 en PDF/A-2 staan g<strong>een</strong>'embedded objects' toe. Om aan dezebehoefte te voldoen, <strong>is</strong> in 2012gepubliceerd:ISO 19005-3 Document management -Electronic data format for long-termpreservation including embedded files- Part 3: Use of ISO 32000-1 (PDF/A-3)PDF/A2 en PDF/A3 staan op hetprogramma van ISO, maar dit zijn g<strong>een</strong>echte doorontwikkelingen. PDF/A2 moetachterwaarts compatibel zijn met PDF/A1:alle PDF/A1-documenten voldoen aanPDF/A2, maar niet alle PDF/A2-documenten zijn noodzakelijkerwijs inover<strong>een</strong>stemming met PDF/A1. Van <strong>een</strong>echte doorontwikkeling lijkt g<strong>een</strong> sprake.Dit zou ook in tegenspraak zijn met deintentie van het standaard<strong>is</strong>eren vanPDF/A, die immers moet zorgen <strong>voor</strong> <strong>een</strong>stabiel documentformaat <strong>voor</strong> langetermijnopslag.PDF 2PDF 2 <strong>is</strong> eind 2012 nog steeds inontwikkeling: ISO/NP 32000-2Document management - Portabledocument format - Part 2: PDF 2.0.ISO/TC 171 heeft in 2012gepubliceerd:ISO 14289-1 Document managementapplications - Electronic document fileformat enhancement for accessibility -
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>eDocumentenEuropese beleidsontwikkelingen Standaarden nieuw en in beheer Toepassing standaarden Nederlandse betrokkenheidPart 1: Use of ISO 32000-1(PDF/UA-1).EPUBInternational Digital Publ<strong>is</strong>hing Forum,IDPF <strong>is</strong> de ontwikkelaar van EPUB3.JTC 1/SC 34 wil samen met IEC/TC 100<strong>een</strong> Joint Working Group opzetten om deEPUB-standaard over te nemen alsISO/IEC Technical Report. SC 34 wordtde verantwoordelijke comm<strong>is</strong>sie <strong>voor</strong> deEPUB norm en alle gerelateerdeprojecten binnen ISO/IEC. Verwachtwordt dat Korea eind 2012 de EPUB3-standaard indient via de Fast-trackprocedure.ODFISO/IEC 26300:2006 Informationtechnology - Open Document Format forOffice Applications (OpenDocument) v1.0ISO/IEC 26300 <strong>is</strong> via <strong>een</strong> versneldeprocedure (PAS-procedure) vanuit OASISgeratificeerd als ISO/IEC-norm. Hetonderhoud van de norm wordt doorOASIS gedaan in samenwerking metISO/IEC JTC 1/SC 34 Documentdescription and processing languages, deformele beheerder van de norm.ODF 1.2 <strong>is</strong> door OASIS goedgekeurd enwordt waarschijnlijk via <strong>een</strong> PASprocedureook <strong>een</strong> ISO-norm. Inmiddelswerkt OASIS al aan versie 1.3. Hierbijontstaat de uitdaging dat OASIS zowel delaatste als de <strong>voor</strong>laatste versieODF 1.2 staat vermeld op de Lijstopen standaarden, als „Pas toe ofleg uit‟ <strong>voor</strong> de uitw<strong>is</strong>seling vanrev<strong>is</strong>eerbare documenten.ODF 1.2 <strong>is</strong> in Nederlandovergenomen als Nederlandse normNEN-ISO/IEC 26300:2007/A1:2012en. Het amendement A1 „upgrade‟ODF <strong>1.1</strong> naar ODF 1.2.NPR-ISO/IEC TR 29166:2011 <strong>is</strong> inNederland overgenomen alsNederlandse PraktijkrichtlijnVoor EPUB, ODF en OOXML <strong>is</strong> debetrokkenheid in handen van de zelfdeNEN comm<strong>is</strong>sie:De NEN-comm<strong>is</strong>sie Documentformatenparticipeert in het werk van ISO/IEC JTC1/SC 34. De leden zijn: Hans Bos, Microsoft BV Michiel L<strong>een</strong>aars, OpenDoc Society Jan Kees Meindersma, StichtingKenn<strong>is</strong>net (<strong>voor</strong>zitter)t Rob Weemhoff, IBM Nederland BV Jan Rietveld, NEN (secretar<strong>is</strong>)ISOC-nl <strong>is</strong> als lid van OASIS betrokken bij
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>eDocumentenEuropese beleidsontwikkelingen Standaarden nieuw en in beheer Toepassing standaarden Nederlandse betrokkenheidonderhoudt. ISO onderhoudt all<strong>een</strong> delaatste versie van <strong>een</strong> norm. Hier <strong>is</strong> nogg<strong>een</strong> oplossing <strong>voor</strong> gevondenOASIS heeft <strong>een</strong> comm<strong>is</strong>sie opgericht dieonderzoekt hoe ODF kan worden geschiktgemaakt <strong>voor</strong> het met meerdere auteurswerken aan één document. Hetbelangrijkste onderwerp <strong>is</strong> de 'changetracking' faciliteit.OOXMLISO/IEC 29500 Information technology -Document description and processinglanguages - Office Open XML FileFormats„Open XML‟ wordt steeds meertoegepast, maar nog wel steedsgeassocieerd met Microsoft Offic<strong>een</strong> niet algem<strong>een</strong> beschouwd alsopen standaard, <strong>wat</strong> het formeel wel<strong>is</strong>.Part 1: Fundamentals and MarkupLanguage ReferencePart 2: Open Packaging ConventionsPart 3: Markup Compatibility andExtensibilityPart 4: Transitional Migration FeaturesISO/IEC 29500 <strong>is</strong> via <strong>een</strong> versneldeprocedure (Fast track-procedure) vanuitECMA geratificeerd als ISO/IEC-norm.Het beheer en onderhoud van deze normwordt volledig door ISO/IEC JTC 1/SC 34gedaan. Er zijn bij ECMA g<strong>een</strong> verdereontwikkelingen op het gebied vandocumentformaten.Van alle vier de delen zijn in 2012 nieuwe
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>eDocumentenEuropese beleidsontwikkelingen Standaarden nieuw en in beheer Toepassing standaarden Nederlandse betrokkenheidversies verschenen.Noemenswaardig <strong>is</strong> <strong>een</strong> onderzoek naarin hoeverre <strong>een</strong> document geproduceerdmet bijv. Microsoft Word, met behoud vanattributen wordt weergegeven in ODF.In ISO/IEC/JTC 1/SC 34 <strong>is</strong> gewerkt aande onderlinge compatibiliteit vanISO/IEC 26300 en ISO/IEC 29500. Ditheeft geresulteerd in <strong>een</strong> TechnicalReport (TR) ISO/IEC TR 29166OpenDocument Format / Office OpenXML Translation – Guidelines.Gezien het regelmatig hergebruik vantekst(fragment)en kan het <strong>voor</strong>stel <strong>voor</strong><strong>een</strong> Reference Model for Identificationand Description of Document Fragmentsbelangrijk worden.ISO/TC46 heeft in 2012 NEN-ISO 30301gepubliceerd.NEN-ISO 30301 maakt het maken enbeheren van archiefstukken <strong>een</strong> integraalonderdeel van de activiteiten, processenOWMS 4.0 <strong>is</strong> vermeld op de Lijstopen standaarden als „Pas toe of leguit‟, <strong>voor</strong> het metadateren vanpublieke overheidsinformatie opInternetDe normcomm<strong>is</strong>sie NC 38004611Informatie- en archiefmanagement vanNEN bestaat uit: Max Beekhu<strong>is</strong>, Dox<strong>is</strong> (<strong>voor</strong>zitter)
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>eDocumentenEuropese beleidsontwikkelingen Standaarden nieuw en in beheer Toepassing standaarden Nederlandse betrokkenheiden systemen van de organ<strong>is</strong>atie en maaktbedrijfsefficiëntie, verantwoording,r<strong>is</strong>icomanagement en bedrijfscontinuïteitmogelijk. Ze maken het organ<strong>is</strong>aties ookmogelijk de informatieve waarde toe tevoegen aan bedrijfsmiddelen op zakelijk,commercieel en kenn<strong>is</strong> gebied. Deze ISOnormstelt e<strong>is</strong>en vast waar <strong>een</strong>Managementsysteem <strong>voor</strong> Archiverenaan moet voldoen. ISO 15489 <strong>is</strong> debas<strong>is</strong>norm die 'best practices' <strong>voor</strong>informatie- en archiefmanagement ordent.In 2012 heeft de normcomm<strong>is</strong>sieInformatie- en archiefmanagementvan NEN, NEN 2084:2012gepubliceerd. Deze norm geeft <strong>een</strong>taxonomie van documenttypen diesamenlevingsbreed worden gebruikt.Bij het uitw<strong>is</strong>selen van documententussen applicaties biedt hetharmon<strong>is</strong>eren van jargons<strong>voor</strong>delen. Er <strong>is</strong> rekening gehoudenmet keteninformat<strong>is</strong>ering. Het<strong>een</strong>duidig benoemen vandocumenttypen maakt het mogelijkdat processen gegevens van elkaargebruiken en <strong>is</strong> belangrijk bij hetcommuniceren over en hetexporteren en centraal beheren vandocumenten. Deze behoefte aan<strong>een</strong>duidigheid wordt groter naarmaterijks-, provinciale en gem<strong>een</strong>telijkeoverheden, het bedrijfsleven enindividuele burgers onderling meergegevens met elkaar uitw<strong>is</strong>selen. Ditbetekent dat ketenpartners, in ditgeval de overheid en hetbedrijfsleven, deze norm moetenkunnen gebruiken. Deze norm levert<strong>een</strong> bijdrage aan het structurerenvan metagegevens om hetinformatie- en archiefmanagementvorm te geven en uit te bouwen. Denorm sluit aan bij Overheid.nl WebMetadata Standaard (OWMS),versie 4.0 en de RichtlijnMetagegevens Overheidsinformatie(RMO), versie 2.5. Auke Bloembergen, PBLQ Dick Bunskoeke, Landelijk OverlegProvinciale Archiefinspectie (LOPAI) Hugo Butter, Kenn<strong>is</strong>programmaDigitale Informatiehu<strong>is</strong>houding Aart Goedewaagen, JustitiëleInformatiedienst Hans Hofman, Nationaal Archief Jan Smeekes, Centric B.V. Adrie Spruit, KING Hans Waalwijk, Hogeschool vanAmsterdam Jan Rietveld, NEN (secretar<strong>is</strong>)NPR 2083 <strong>is</strong> opgesteld door Jan Möller(Min<strong>is</strong>terie van Infrastructuur en Milieu) enAuke Bloembergen (PBLQ)
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>eDocumentenEuropese beleidsontwikkelingen Standaarden nieuw en in beheer Toepassing standaarden Nederlandse betrokkenheidNEN 2082 biedt <strong>een</strong> minimaleverzameling aan functionele e<strong>is</strong>en<strong>voor</strong> informatie- enarchiefmanagement inprogrammatuur die organ<strong>is</strong>atieskunnen gebruiken bij aanbestedingvan bouw, aanschaf of vervangingvan applicaties. De verzamelinge<strong>is</strong>en <strong>is</strong> gericht oprecordsmanagementapplicaties, enrecordsmanagementfunctionaliteit inbedrijfsapplicaties enkantoorautomat<strong>is</strong>ering. Organ<strong>is</strong>atieskunnen de verzameling e<strong>is</strong>en alsbas<strong>is</strong> gebruiken en eigen specifiekee<strong>is</strong>en toevoegen. De verzamelinge<strong>is</strong>en heeft betrekking zowel op(tekst)documenten, als op elk andertype informatieobjecten, zoalsdatabases, websites, geograf<strong>is</strong>cheinformatiesystemen (GIS), CADsystemenof multimediadocumenten.In 2010 heeft NEN haar praktijkrichtlijnNPR 2083 uitgebracht:Geïntegreerde toepassing van ISOenISO/IEC-normen in deinformatiehu<strong>is</strong>houding. Het betreft<strong>een</strong> richtlijn <strong>voor</strong> het gecombineerdgebruik van NEN-EN-ISO 9001,NEN-ISO/IEC 27001 en NEN-ISO 15489-1.ISO/IEC JTC 1/SC 29 Coding of Audio,Picture, Multimedia and HypermediaInformation beheert de JPEG-standaardISO/IEC 10918 Information technology -ISO/IEC 10918-1:1994 staatvermeld op de Lijst openstandaarden als „Pas toe of leg uit‟,<strong>voor</strong> het gebruik van graf<strong>is</strong>cheISO/IEC JTC 1/SC 29 wordt <strong>voor</strong>Nederland gevolgd door <strong>een</strong> kleinenormcomm<strong>is</strong>sie van NEN, met de
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>eDocumentenEuropese beleidsontwikkelingen Standaarden nieuw en in beheer Toepassing standaarden Nederlandse betrokkenheidDigital compression and coding ofcontinuous-tone still images:Requirements and guidelines.De JPEG-standaard <strong>is</strong> stabiel.afbeeldingen met lossy compressiebinnen ODF-documenten. Deoverige delen van ISO/IEC 10918,waaronder deel vijf dat het eigenlijkeinterchange format definieert, staanniet op de lijst.ISO/IEC 10918-1 <strong>is</strong> nietovergenomen als NederlandseNorm.volgende leden: Joop Talstra, Philips Kees Teun<strong>is</strong>se, TP V<strong>is</strong>ion Ray van Brandenburg, TNO Ton van Bergeijk, NEN (secretar<strong>is</strong>)De normcomm<strong>is</strong>sie <strong>is</strong> <strong>voor</strong>algeïnteresseerd in ontwikkelingen op hetgebied van bewegend beeld(ISO/IEC/JTC 1/SC 29/WG 11)ISO/IEC JTC 1/SC 29 Coding of Audio,Picture, Multimedia and HypermediaInformation beheert de PNG-standaardISO/IEC 15948 Information technology -Computer graphics and image processing- Portable Network Graphics (PNG):Functional specification.De PNG-standaard <strong>is</strong> stabiel.ISO/IEC 15948:2003 staat vermeldop de Lijst open standaarden als„Pas toe of leg uit‟, <strong>voor</strong> het gebruikvan graf<strong>is</strong>che afbeeldingen metlossless compressie binnen ODFdocumenten.ISO/IEC 15948 <strong>is</strong> overgenomen alsNederlandse Norm NEN-ISO/IEC15498:2004.ISO/IEC JTC 1/SC 29 wordt <strong>voor</strong>Nederland gevolgd door <strong>een</strong> kleinenormcomm<strong>is</strong>sie van NEN, met devolgende leden: Joop Talstra, Philips Kees Teun<strong>is</strong>se, TP V<strong>is</strong>ion Ray van Brandenburg, TNO Ton van Bergeijk, NEN (secretar<strong>is</strong>)De normcomm<strong>is</strong>sie <strong>is</strong> <strong>voor</strong>algeïnteresseerd in ontwikkelingen op hetgebied van bewegend beeld(ISO/IEC/JTC 1/SC 29/WG 11)
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>eFacturerenEuropese beleidsontwikkelingen Standaarden nieuw en in beheer Toepassing standaarden Nederlandse betrokkenheidIn het Europese beleid om het gebruik vaneFactureren te promoten zijn diversesporen te herkennen.Binnen de Digitale Agenda wordteInvoicing als activiteit benoemd. Dit <strong>is</strong>echter belegd bij andere DG‟s:DG ENTR heeft als doelstelling (COM(2010)712 Final - “Reaping the benefits ofelectronic invoicing for Europe”) dat in2020 eFactureren de „predominant method‟van factureren <strong>is</strong>. „Predominant‟ <strong>is</strong> nietgeprec<strong>is</strong>eerd. Voor de uitvoering van ditbeleid wordt DG ENTR ondersteund doorhet European Multi-Stakeholder Forum oneInvoicing Multi Stakeholder Forum (ziehieronder) waarin standpunten wordenuitgew<strong>is</strong>seld en uitgangspuntenonderschreven. Lidstaten wordenverondersteld dit beleid met nationale forate ondersteunen.DG MARKT beoogt het gebruik vaneFactureren te stimuleren terondersteuning van haar doelstellingen rondeAanbesteding. De acties die hieruit<strong>voor</strong>tvloeien zijn wel<strong>is</strong>waar afgestemd methet Multi-Stakeholder Forum, maar hebbenhun eigen dynamiek. Om de beleidslijn tekunnen bepalen <strong>is</strong> de EC eind 2012begonnen met <strong>een</strong> impact assessment vande alternatieven.In de Single Market Act II wordt alskernactie 10 genoemd „make electronicinvoicing the standard invoicing mode forpublic procurement‟.In 2010 <strong>is</strong> de Europese richtlijn over hetgem<strong>een</strong>schappelijk stelsel van belastingover de toegevoegde waarde <strong>wat</strong> deCEN Workshop eINV3Het werk van de CEN WorkshopeInvoicing <strong>is</strong> begin 2012 afgerond. Devolgende CWA's zijn gepubliceerd: CWA 16460 Good Practice: e-Invoicing Compliance Guidelines -The Commentary CWA 16461 Electronic invoiceprocesses in Europe and enablementof SMEs to use them efficiently CWA 16462 CEN e-Invoice Gateway CWA 16463 Code of Practice forElectronic Invoicing in the EuropeanUnion CWA 16464-1 Electronic invoicing -Part 1: Addressing and Routing CWA 16464-2 Electronic invoicing -Part 2: Model InteroperabilityAgreement for Transm<strong>is</strong>sion andProcessing of Electronic Invoices andother Business Documents CWA 16464-3 Electronic invoicing -Part 3: Conformance Criteria forInteroperability betw<strong>een</strong> ElectronicInvoicing ServicesDe CEN workshop eINV3 baseerde haarwerk mede op de CII van UN/CEFACTPer 2011 hebben alle leveranciersvan de Rijksoverheid het recht hunfactuur elektron<strong>is</strong>ch aan te leverenbij één centraal aanleverpunt, deDigipoort.Logius heeft het door haarontwikkelde Nederlandsesemant<strong>is</strong>ch factuurmodel aangemeldbij het Forum Standaard<strong>is</strong>atie <strong>voor</strong>opname op de „Lijst openstandaarden‟. Het Forum heeft hetCollege Standaard<strong>is</strong>atie geadv<strong>is</strong>eerdhet semant<strong>is</strong>ch factuurmodel nu nogniet op de lijst op te nemen. De<strong>voor</strong>naamste redenen <strong>voor</strong> ditadvies zijn gelegen in het feit dat: eerst nog verdere – op inhoudgerichte – afstemming moetplaatsvinden met de experts diein de zomer van 2012commentaar hebben geleverdop het model. om tegemoet te komen aan dedoor het Forum gewensteacceptatie en implementatieaanvullende informatieessentieel <strong>is</strong>; hierin dient teworden aangegeven op welkewijze het model in de praktijktechn<strong>is</strong>ch dient te wordengeïmplementeerd om inbedrijfsprocessen gebruikt tekunnen worden en op welkewijze (met name) deBij de CEN Workshop eInvoicing 3 warende volgende Nederlanders in meer ofmindere mate betrokken: André Groot, Normapme Fr<strong>is</strong>o de Jong,einvoicingplatform.com Henk van Maaren, Cetima Roel Crooijmans en L<strong>een</strong> van Dalen,Equens Jacob Boersma, Innopay Jelle Attema, ECP Joost Kuipers, Belastingdienst Lennard Dijkum, Lia<strong>is</strong>onTechnologies Peter Potgieser, RBS Rob Zwart, RicohHet secretariaat van WS eINV3 werdverzorgd door NEN (Jaap van der Marel)EL&I (Jan Julianus) heeft het <strong>voor</strong>touwgehad in het BNC-fiche ter beoordelingvan Kernactie 10 (“Make electronicinvoicing the standard invoicing mode forpublic procurement”) in de Single MarketAct II.
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>eFacturerenEuropese beleidsontwikkelingen Standaarden nieuw en in beheer Toepassing standaarden Nederlandse betrokkenheidfactureringsregels betreft, aangenomen.Deze stelt de BTW <strong>voor</strong> elektron<strong>is</strong>chefacturen gelijk aan die van papierenfacturen. Hierdoor wordt de drempel om e-Facturen te gebruiken verlaagd.(zie hieronder).ontvangende partij(en) hier qua'workflow' mee om moeten gaan(deze onderwerpen worden in<strong>een</strong> door MinEL&I m.b.t. dezecontext op te stellen 'Roadmap'opgenomen) het toetsingskader - ter<strong>voor</strong>koming van kosten endubbel werk - aan moet sluitenop bv. de 'Roadmap E-invoicingin public procurement' welkedoor de EC, DG MARKT terbeschikking <strong>is</strong> gesteld. In Nederland <strong>is</strong> in maart 2012de Wet op omzetbelastinggewijzigd om de richtlijn overhet gem<strong>een</strong>schappelijk stelselvan belasting over detoegevoegde waarde om tezetten.European Multi-Stakeholder Forum onElectronic InvoicingOm de invoering van eFactureren tebevorderen heeft de Europese Comm<strong>is</strong>sie<strong>een</strong> forum ingericht: het European MultiStakeholder Forum on Electronic Invoicing.Dit forum heeft tot doel de EuropeseComm<strong>is</strong>sie te adv<strong>is</strong>eren over hetwegnemen van drempels bij de bredeinvoering van eFactureren. Het oprichtenvan het Forum (C8467_en) <strong>is</strong> één van deacties die beschreven <strong>is</strong> in de Mededelingover Reaping the benefits of electronicIn het European Multi-Stakeholder Forumon Electronic invoicing wordt actiefdeelgenomen door Nederlandse experts.De formele afvaardiging vanuit Nederlandnaar het Europese Forum bestaat uit: Jan Julianus, EL&I David de Nood, VNO/NCWPeter Potgieser (RBS) vertegenwoordigtCEN in het Forum.Activity 4 van het Forum wordt geleid doorPeter Potgieser (RBS, als
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>eFacturerenEuropese beleidsontwikkelingen Standaarden nieuw en in beheer Toepassing standaarden Nederlandse betrokkenheidinvoicing for Europe (COM (20120) 712Final) die op bas<strong>is</strong> van de adviezen van deExpert Group on e-Invoicing <strong>is</strong> opgesteld.Het Europese forum overkoepelt door delidstaten in te richten nationale fora. In dienationale fora dient de aansturing van deadoptie van eFactureren <strong>voor</strong> de lidstaat tezijn belegd en via het Forum zouden dienationale plannen op elkaar kunnenworden afgestemd.Het Forum kent 4 activiteiten dieoorspronkelijk als volgt zijn geformuleerd:Activity 1: Monitoring e-invoicing uptake inMember States and at EU levelvertegenwoordiger van CEN). Daarnaastzijn de volgende Nederlandse expertsbetrokken bij de vier activiteiten van hetForum:1. Activity 1: Fred van Blommestein,RuG2. Activity 2: Henk van Heerde,Syntens, en David de Nood,VNO/NCW3. Activity 3: Rob Zwart (Ricoh)4. Activity 4: Jan Julianus, EL&I, enJelte Dijkstra (NEN)Activity 2: Exchange of experiences andgood practicesActivity 3: Propose appropriate solutionsfor remaining cross-border barriersActivity 4: Migration towards a single e-invoice standard data modelCEN/MUG ProjectDe CEN Workshops eINV3 (gesloten),Bii2 (gesloten) en EBES (in afrondendefase) maakten deel uit van het CEN MUGproject. Dit project stelde <strong>een</strong> Europese'Core' Invoice vast op bas<strong>is</strong> van <strong>een</strong>aanbeveling waarnaar o.a. in COM (2010)712 Final wordt gerefereerd metbetrekking tot eInvoice-formaten enschreef hier<strong>voor</strong> implementatie-Deelnemer in het MUG Project was vanuitNederland: Peter Potgieser, RBSHet CEN/MUG project werd <strong>voor</strong> CENbegeleid door NEN.
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>eFacturerenEuropese beleidsontwikkelingen Standaarden nieuw en in beheer Toepassing standaarden Nederlandse betrokkenheidaanbevelingen. Onder „core‟ kan wordenverstaan: <strong>een</strong> gelimiteerde dataset diedoor <strong>een</strong> groot deel van de facturerendepartijen „off the shelf‟ gebruikt zal kunnenworden als bas<strong>is</strong>informatie, waarbij aande wet- en regelgeving wordt voldaan(denk aan VAT).SEPAHet doel van SEPA (Single Euro PaymentsArea) <strong>is</strong> om in Europa één „betaalmarkt‟ tecreëren waarin eurobetalingen, credittransfert (SCT) (giro of overschrijving),direct debit (SDD) (incasso /domiciliëringen) en betaalkaarten overal opvergelijkbare wijze zullen functioneren,zowel binnenlands als tussen lidstaten. Innovember 2009 <strong>is</strong> de richtlijn in werkinggetreden.In de Digitale Agenda verbindt deEuropese Comm<strong>is</strong>sie aan SEPA ook hetondersteunen van de totstandkoming van<strong>een</strong> "Interoperable eInvoicing Framework"(key action 2 digitale agenda).SEPA moet <strong>voor</strong> 1 februari 2014 zijningevoerd.ISO/TC68ISO/TC68 heeft als scope de mondialestandaard<strong>is</strong>atie ten behoeve van desector Financiële Diensten. TC68 heeftISO 20022 Universal financial industrymessage scheme gepubliceerd,gebasseerd op SWIFT-specificaties. ISO20022 biedt <strong>een</strong> flexibel raamwerk <strong>voor</strong>de ontwikkeling van elektron<strong>is</strong>cheberichten volgens <strong>een</strong>zelfde aanpak. Eengoedkeurings- en reg<strong>is</strong>tratieproces maaktdeel uit van ISO 20022. Dit kent driesoorten reg<strong>is</strong>tration bodies: Reg<strong>is</strong>trationManagement Group (RMG), Reg<strong>is</strong>trationAuthority (RA) en diverse StandardsEvaluation Groups (SEGs). De RA en deSEGs werken samen omreg<strong>is</strong>tratieverzoeken te behandelen opaanwijzing van de RMG en in lijn met deservice levels zoals gedefinieerd in ISO20022. 1De ISO 20022 Financial Invoice MessageNEN NC 380068 <strong>is</strong> de Nederlandsependant van ISO/TC 68. Denormcomm<strong>is</strong>sie bestaat uit: Ton van Andel (ABN/AMRO) Peter Potgieser, RBS Joop Zomer, ABN/AMRO Pierre Karsten en Bas Peeters,Equens Michiel van Doeveren, DNB Michael Samson, NVB (<strong>voor</strong>zitter) Arie Schilp, Rabobank René St<strong>een</strong>beeke, Currence Allard Keuter, Currence Hein Gorter de Vries, GS 1 Jan Rietveld, NEN (secretar<strong>is</strong>)Vanuit de normcomm<strong>is</strong>sie wordt ookactief in diverse subcomm<strong>is</strong>sies enwerkgroepen van ISO/TC 68geparticipeerd.Gerard Hartsink <strong>is</strong> <strong>voor</strong>zitter van de RMG.1 Zie verder www.ISO20022.org.
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>eFacturerenEuropese beleidsontwikkelingen Standaarden nieuw en in beheer Toepassing standaarden Nederlandse betrokkenheid<strong>is</strong> relevant <strong>voor</strong> het dossier eFactureren.Peter Potgieser (RBS) <strong>is</strong> vice-<strong>voor</strong>zittervan de Trade SEG.UN/CEFACTDe UN/CEFACT Cross Industry Invoice(CII) 2.0 biedt standaard XML schema‟s<strong>voor</strong> eFactureren.De standaarden die UN/CEFACThanteert en stimuleert wordengebruikt in log<strong>is</strong>tieke ketens enadmin<strong>is</strong>tratieve processen over degehele wereld. In Nederland zijndeze standaarden van groot belang<strong>voor</strong> onder andere de financiëlesector, de retail, de Rotterdamsehaven en overheidsdiensten, inbij<strong>voor</strong>beeld de sociale zekerheid,douane en landbouw. Vooroverheidsdiensten <strong>is</strong> het belang vanUN/CEFACT <strong>voor</strong>al groot, omdatdaar het migratiepad wordt<strong>voor</strong>bereid en ontwikkeld van UBL2.0 naar UN/CEFACT CrossIndustry Invoice (CII)/Uit <strong>een</strong> onderzoek dat TNO heeftuitgevoerd ongeveer twee jaar terugbleek wel dat de samenwerkingtussen UN/CEFACT en OASISbehoorlijk <strong>wat</strong> haarscheurtjesvertoonde waardoor het ergonduidelijk <strong>is</strong> of er in de toekomstecht gemigreerd gaat worden.OASIS lijkt met UBL toch te werkenaan <strong>een</strong> doorontwikkeling waardoorde indruk ontstaat dat UN/CEFACTen OASIS beide <strong>een</strong> standaard gaanonderhouden.De Nederlandse inbreng in UN/CEFACTwordt gecoördineerd door de expertgroepeBusiness Standards (NEBES); ledenhiervan zijn veelal vertegenwoordigersvan deelnemers in ECP.Het Min<strong>is</strong>terie van EZ <strong>is</strong> bezig metherstructurering van dde Nederlandsevertegenwoordiging in UN/CEFACTHarm-Jan van Burg (Min<strong>is</strong>terie vanFinanciën) <strong>is</strong> Vice Chair van UN CEFACT.
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>eFacturerenEuropese beleidsontwikkelingen Standaarden nieuw en in beheer Toepassing standaarden Nederlandse betrokkenheidOASIS - UBLUBL, <strong>een</strong> „uniform business language‟ontwikkeld door OASIS standaard<strong>is</strong>eert<strong>een</strong> reeks elektron<strong>is</strong>che (XML)bedrijfsdocumenten <strong>voor</strong> alle typenorgan<strong>is</strong>aties. Onder deze documenten zijnook facturen te vinden.UBL 2.1 nadert zijn voltooiing en wordtnaar verwachting begin 2013 door OASISgepubliceerd.Het Forum Standaard<strong>is</strong>atie adv<strong>is</strong>eertom de Universal BusinessStandaard 2.0 te gebruiken – in decontext van de informatieuitw<strong>is</strong>selingtussen overheden entussen overheid en bedrijfsleven – insituaties waar g<strong>een</strong> dominantesectorspecifieke standaardengebruikt worden, maar welbegonnen wordt met eFactureren. .Dit advies <strong>is</strong> <strong>een</strong> aanvulling op hetbesluit van het CollegeStandaard<strong>is</strong>atie uit mei 2008, waarinwerd gekozen <strong>voor</strong> de standaardUBL 2.0 <strong>voor</strong> pilots; <strong>voor</strong> UBL geldtechter niet het „pas toe of leg uit‟-principe.Digipoort lijkt <strong>een</strong> eigen versie vanUBL te gebruiken.Voor het gebruik van standaarden,waaronder UBL 2.0, <strong>is</strong> in april 2009<strong>een</strong> convenant getekend tussenoverheid (verschillendebestuurslagen, beleid en uitvoering)en bedrijfsleven (VNO-NCW, MKBNederland en ICT-Office).Pim van der Eyk van SonnenglanzConsulting neemt deel in de OASIS UBLTC.ETSIETSI Special<strong>is</strong>t Task Force (STF) 401 ICTsecurity in information preservation werktaan <strong>een</strong> standaard <strong>voor</strong>informatiebewaring die relevant <strong>is</strong> <strong>voor</strong>eInvoicing.De Nederlandse normcomm<strong>is</strong>sie <strong>voor</strong>informatiebeveiliging, de NEN-NC381027<strong>is</strong> hiervan op de hoogte. Ook de ledenvan de CEN/WS eINV3 weten van ditETSI initiatief.In ETSI STF401 wordt <strong>voor</strong> zover bekend
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>eFacturerenEuropese beleidsontwikkelingen Standaarden nieuw en in beheer Toepassing standaarden Nederlandse betrokkenheidniet vanuit Nederland deelgenomen.eAanbestedenEuropese beleidsontwikkelingen Standaarden nieuw en in beheer Toepassing standaarden Nederlandse betrokkenheidDe Europese Comm<strong>is</strong>sie heeft in april2012 <strong>een</strong> eAanbesteding strategie naarbuiten gebracht. De strategie bevat <strong>een</strong>aantal actiepunten waaronder: Er zal worden gewerkt aan <strong>een</strong> nieuwrechtskader rond e-aanbesteding. Eenakkoord hierover moet in 2013worden bereikt. Wellicht komt er <strong>een</strong> harmon<strong>is</strong>atie vantechn<strong>is</strong>che vere<strong>is</strong>ten. Dit zou moetenplaatsvinden na de aanneming van<strong>een</strong> nieuw rechtskader. Het tijdpadhangt af van het verloop van deonderhandelingen rond datrechtskader. De Comm<strong>is</strong>sie zal de ontwikkeling van<strong>een</strong> e-aanbestedingsinfrastructuurfinancieren en ondersteunen doormiddel van het nieuwe subsidiefondsConnecting Europe Facility CEF. Deprojecten hieromtrent zullen lopen in2014 en 2015. De Europese Comm<strong>is</strong>sie gaat degrondslagen leggen <strong>voor</strong> elektron<strong>is</strong>chesystemen om deaanbestedingsuitgaven realtime teCEN\WS Bii2De CEN Workshop <strong>voor</strong> "BusinessInteroperability Interfaces for Publicprocurement in Europe" heeft ter afsluitingvan haar tweede fase in december 2012<strong>een</strong> vijftal CWA‟s gepubliceerd: CWA 16558 Bii2 Architecture; CWA 16559 eNotification; CWA 16560 eTendering; CWA 16561 eCatalogue CWA 16562 Post-AwardAlle CWA's bevatten profiles en <strong>een</strong>aantal ook guidelines.De CEN workshop Bii2 heeft haar werkmede gebaseerd op de CII V2.0 vanUN/CEFACT en op UBL.Een aantal belanghebbenden bereidt opdit moment <strong>een</strong> business plan <strong>voor</strong> BII3<strong>voor</strong>. Daarbij wordt ook overwogen - methet oog op verdere stabil<strong>is</strong>atie eninbedding in Europees beleid - om deCWA‟s „op te waarderen‟ naar EuropeseDe diverse standaarden wordentoegepast in verschillendeNederlandse Overheidsprogramma‟sals Standard Business Reporting, E-Factureren, EBF en TenderNed. Inde private sector worden dezestandaarden ook toegepast, maarsoms ook eigen standaarden zoalsbij<strong>voor</strong>beeld bij de Haven vanRotterdam. De samenhang tussende verschillende standaarden <strong>is</strong> nietaltijd duidelijk. Zie hier<strong>voor</strong> ook hetadvies over lastenverlichting.CEN BII-profielen worden gebruiktbinnen PEPPOL (zie hieronder).In de CEN Workshop Bii2 nemen devolgende Nederlandse personen deel: Hel<strong>een</strong> Mosselman en Kornel<strong>is</strong>Drijfhout, TenderNed Fred van Blommestein, FlowcantoNEN (Jaap van der Marel) verzorgt hetsecretariaat van CEN/WS BII2..
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>eAanbestedenEuropese beleidsontwikkelingen Standaarden nieuw en in beheer Toepassing standaarden Nederlandse betrokkenheidvolgen. Dit moet rond medio 2013gebeuren. De Comm<strong>is</strong>sie gaat <strong>een</strong> jaarlijksrapport over e-aanbestedingpubliceren beginnend in medio 2013.Standaarden (EN).Afhankelijk van private maar ook publiekefinanciering en akkoord van de eBCG kande workshop al in het eerste kwartaal van2013 fase 3 starten.PEPPOLTussen mei 2008 en april 2012 heeft deComm<strong>is</strong>sie <strong>een</strong> grootschalige pilotgehouden met de naam PEPPOL.PEPPOL staat <strong>voor</strong>: Pan-European PublicProcurement Online. Binnen PEPPOL <strong>is</strong>gewerkt aan de interoperabiliteit van devolgende bouwstenen: Digitale handtekeningen; Digitale Bedrijfsdossiers (hergebruikvan al beschikbare elektron<strong>is</strong>chebedrijfsinformatie); Managen van elektron<strong>is</strong>che Catalogidie gebruikt worden in het“aanbestedingsproces”; eOrdering met als doel <strong>een</strong> eOrderingraamwerk; eFactureren; <strong>een</strong> raamwerk <strong>voor</strong> hetuitw<strong>is</strong>selen van elektron<strong>is</strong>che facturentussen lidstaten.PEPPOL <strong>is</strong> afgelopen maar deimplementatie van PEPPOL zal door hetOpenPEPPOL initiatief op twee manierenDiensten die nu zijn beproefd in PEPPOLzijn onder andere elektron<strong>is</strong>cheuitw<strong>is</strong>seling van catalogi, het indienen van<strong>een</strong> tender, orders, facturen, virtuelebedrijfsdossiers. Ook <strong>is</strong> het gebruik, opbeperkte schaal, van elektron<strong>is</strong>chehandtekeningen beproefd en destandaarden en systemen om uitw<strong>is</strong>selingmogelijk te maken (PEPPOLinfrastructure). De resultaten vanPEPPOL zijn onderverdeeld ininfrastructuur en gebruik.PEPPOL heeft de BIS en de BusDoxstandaarden ontwikkeld. PEPPOLondersteunt het gebruik van UBL 2.0documenten en CEN/BII profielen. EenCEN/BII (Business InteroperabilityInterfaces) profiel <strong>is</strong> <strong>een</strong> specificatie vanhoe men business processen, zoalseFactureren kan uitvoeren. PEPPOLimplementeert de CEN/BII profielen omspecifieke business scenario‟s tedefiniëren. Een PEPPOL BusinessInteroperability Specification (BIS) <strong>is</strong> <strong>een</strong>CEN BII Profiel met toegevoegdeorgan<strong>is</strong>ator<strong>is</strong>che en techn<strong>is</strong>che vere<strong>is</strong>tenom Pan-Europees gebruik teondersteunen.Het Min<strong>is</strong>terie van EZ geeft aan dathet de standaarden enontwikkelingen binnen Peppolvolgt.Waar noodzakelijkondernemen ze actie <strong>voor</strong>bij<strong>voor</strong>beeld de dossiers eFactuuren DigiInkoop.In PEPPOL heeft Nederland (Min<strong>is</strong>terievan El&I) <strong>een</strong> toehoorderstatus.TenderNed participeerde in PEPPOLNederland <strong>is</strong> niet direct betrokken bij depilot. De uitkomsten van het werk dat indeze pilot wordt uitgevoerd zijn bepalend<strong>voor</strong> de Nederlandse omgeving zoals hetprogramma eFactureren, TenderNed,PKI.OverheidVolgens de publiekelijk beschikbareinformatie zijn er g<strong>een</strong> Nederlandsedeelnemers in de Europese pilotprojecten.Via informele kanalen volgt Nederland weldeze ontwikkelingen en zijn er plannenom verder aan te sluiten bij dezeProjecten.
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>eAanbestedenEuropese beleidsontwikkelingen Standaarden nieuw en in beheer Toepassing standaarden Nederlandse betrokkenheidworden <strong>voor</strong>tgezet. Het ISA programma zalzorg dragen <strong>voor</strong> de governance van degecentral<strong>is</strong>eerde softwareonderdelen/services (SML) <strong>voor</strong> PEPPOLtransport infrastructuur (eDelivery). Voortszullen de resultaten uit PEPPOL verderworden geïmplementeerd via de nieuw opte zetten overkoepelende grootschaligepilot eSens die in mei 2013 van start zalgaan.De PEPPOL transportinfrastructuurgebruikt <strong>een</strong> set van techn<strong>is</strong>chespecificaties die bekend staat onder denaam BusDox (Business DocumentExchange). Deze worden gebruikt omorgan<strong>is</strong>aties toe te staan om veilig enbetrouwbaar elektron<strong>is</strong>che documentenuit te kunnen w<strong>is</strong>selen. BusDox <strong>is</strong>document agnostic, dit betekent datgebruikers elk soort XML documentkunnen uitw<strong>is</strong>selen tussen elk netwerk.In het BNC-fiche 7 over de „Richtlijnhergebruik van overheidsinformatie,mededeling Open gegevens en het besluitover hergebruik van documenten van deComm<strong>is</strong>sie‟, (ziehttps://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-149919.html ) worden drie <strong>voor</strong>stellen vande Europese Comm<strong>is</strong>sie besprokenW3C besteedt in werkgroepen aandachtaan verschillende onderwerpen welke ooktoegepast kunnen worden binnen decontext van kenmerken eneigenschappen van catalogi. Zij wordendaarmee relevant <strong>voor</strong> het onderwerpeAanbesteden.Standaarden specifiek <strong>voor</strong> de overheiden het publiceren van gegevens zijnsamengebracht binnen de werkgroep“Government Linked Data”.Implementatie van GLDstandaardenin Nederland doorKenn<strong>is</strong>- en ExploitatiecentrumOfficiële Overheidspublicaties(KOOP) (ziehttp://www.forumstandaard<strong>is</strong>atie.nl/fileadmin/os/documenten/Casusbeschrijving_VU-KOOP_v1_0_concept.pdf)Vanuit Nederland neemt Bart vanLeeuwen (Netage.nl) deel in het linkeddatawerk van W3CThe m<strong>is</strong>sion of the Government LinkedData (GLD) Working Group <strong>is</strong> to providestandards and other information whichhelp governments around the worldpubl<strong>is</strong>h their data as effective and usableLinked Data using Semantic Webtechnologies.In 2012 werd gewerkt aan de volgendeontwerpen: Terms for describing people;
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>eAanbestedenEuropese beleidsontwikkelingen Standaarden nieuw en in beheer Toepassing standaarden Nederlandse betrokkenheid An organization ontology; Data Catalog Vocabulary (DCAT); The RDF Data Cube Vocabulary.In de werkgroep „Cascading Style Sheets‟en „HTML‟ <strong>is</strong> aandacht <strong>voor</strong> layoutstandaarden,die relevant kunnen zijn<strong>voor</strong> e-catalogi en daarmee <strong>voor</strong>eAanbesteden. In 2012 <strong>is</strong> gewerkt aan 28nieuwe normontwerpen op verschillendniveau: API niveau Module niveauDe werkgroep „RDF‟ en „RDFa‟ houdt zichbezig met het „beschrijven van resources‟.Dit heeft <strong>een</strong> direct raakvlak metsemantiek.De werkgroep „Rule Interchange Format‟definieert regels <strong>voor</strong> het uitw<strong>is</strong>selen enhergebruiken van gegevens in anderetoepassingen. Denk hierbij aan catalogi,aanbesteden en „bid process‟.De werkgroep „Protocols and Formats‟geeft aandacht aan „Accessible RichInternet Applications‟ to increase thesupport for accessibility andinteroperability in web specifications.De werkgroep „SOAP-JMS‟ ontwikkelt <strong>een</strong>standaard <strong>voor</strong> de „Java MessageService‟Veel belangrijke publicaties van W3C zijn
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>eAanbestedenEuropese beleidsontwikkelingen Standaarden nieuw en in beheer Toepassing standaarden Nederlandse betrokkenheidovergedragen aan ISO/IEC JTC 1 <strong>voor</strong>formele afstemming.IETF besteedt in verschillendewerkgroepen aandacht aan specifiekeonderwerpen welke ook toegepastkunnen worden binnen de context vankenmerken en eigenschappen vancatalogi. Zowel toepasbaar binnen decontext van het dossier„Dienstencatalogus‟ als binnen de contextvan het dossier „Aanbesteden‟. Vanspecifiek belang zijn de volgendewerkgroepen van IETF: Internationalized ResourceIdentifiers. Uniform Resource NamesOASIS UBLUBL, <strong>een</strong> „uniform business language‟ontwikkeld door OASIS bevat XMLschema‟s <strong>voor</strong> 31 bedrijfsdocumenten<strong>voor</strong> alle typen organ<strong>is</strong>aties. Onder dezedocumenten zijn ook schema‟s <strong>voor</strong>aanbesteding te vinden.Pim van der Eyk van SonnenglanzConsulting neemt deel in de OASIS UBLTC.OASIS - catalogiOASIS besteedt in circa 15 techn<strong>is</strong>checomm<strong>is</strong>sies aandacht aan specifiekeonderwerpen welke samenhangen met dekenmerken en eigenschappen vancatalogi. Daarmee zijn ze relevant <strong>voor</strong>
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>eAanbestedenEuropese beleidsontwikkelingen Standaarden nieuw en in beheer Toepassing standaarden Nederlandse betrokkenheidhet onderwerp eAanbesteden.De volgende <strong>voor</strong> dit dossier relevanteOASIS-comm<strong>is</strong>sies zijn actief: Business-Centric Methodology(BCM), defining methods to acquireinteroperable e-business informationsystems within communities ofinterest CGM Open WebCGM; advancing thevector graphics standard for onlinetechnical documents Content Management InteroperabilityServices (CMIS), using Web servicesand Web 2.0 interfaces to enableinformation sharing across contentmanagement repositories fromdifferent vendors Customer Information Quality (CIQ),delivering royalty free, open,international, industry and applicationneutral XML specifications forrepresenting, interoperating, andmanaging Party(Person/Organ<strong>is</strong>ation) CentricInformation (Name, Address, PartyProfile and Party Relationships)Energy Market Information Exchange(eMIX), exchanging price information andproduct definitions in energy markets andto those following marketsEuropese Dienstencatalogus - De EC wil<strong>een</strong> Europese dienstencatalogus opstellenom het zo <strong>een</strong>voudiger te maken dienstenIn Nederland zijn desamenwerkende catalogi ontwikkeld<strong>voor</strong> overheidsdiensten. Op het
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>eAanbestedenEuropese beleidsontwikkelingen Standaarden nieuw en in beheer Toepassing standaarden Nederlandse betrokkenheidover landsgrenzen h<strong>een</strong> aan te vragen enaf te nemen. Op deze manier wordt deInterne Markt gestimuleerd.De catalogus moet toegang tot informati<strong>een</strong> e-overheidsdiensten uit de lidstatenbieden. De toegang zal worden geregeldvia <strong>een</strong> centraal punt waar de lidstaten viaopen specificaties informatie kunnenaanleveren. Er wordt ook actief gezochtnaar diensten. De lidstaten kunnen huneigen taxonomie, classificaties en'description tags' behouden.moment dat de EuropeseDienstencatalogus ontwikkeld wordtzal Nederland daar bij aan moetensluiten vanuit samenwerkendecatalogi.De Europese Comm<strong>is</strong>sie <strong>is</strong> momenteelbezig met <strong>een</strong> studie naar <strong>een</strong> EuropeseDienstencatalogus.CEN/WS eCat <strong>is</strong> in 2002 opgericht methet doel produktclassificatieschema's enhun toepassing in elektron<strong>is</strong>che catalogite standaard<strong>is</strong>eren.In 2010 <strong>is</strong> WS eCat begonnen aan <strong>een</strong>tweetal nieuwe projecten onder de naamCEN/WS eCat/CC3P (Classification andCatalogue systems for Public and PrivateProcurement). Het eerste project <strong>is</strong> ePPS(electronic product property server). Hettweede lijkt van specifiek belang binnendeze verkenning: CC3P (classificationand catalogue systems for public andprivate procurement) analyseert declassificatiesystemen die in Europagebruikt worden <strong>voor</strong> openbareaanbesteding (CPV – CommonProcurement Vocabulary) en enkele in deeCAT/CC3P <strong>is</strong> van specifiek belang<strong>voor</strong> aanbestedingen. De relevantievan dit nieuwe werk <strong>voor</strong>dienstencatalogi moet naderonderzocht worden.Open standaarden <strong>voor</strong>objectclassificatie en identificatieontbreken in de Lijst openstandaarden.CWA 15971 <strong>is</strong> mede-geratificeerd doorICTU (Melle Stegeman / Hans Overbeek).Vanuit de Nederlandse overheid wordtniet deelgenomen in WS eCat/CC3P.
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>eAanbestedenEuropese beleidsontwikkelingen Standaarden nieuw en in beheer Toepassing standaarden Nederlandse betrokkenheidprivate sector (UNSPSC, GPC eneCl@ss). Vanuit het CC3P-project zullen<strong>voor</strong>stellen gedaan worden <strong>voor</strong>harmon<strong>is</strong>atie, mapping-methodes, hetgebruik van elektron<strong>is</strong>che catalogi enverbeteringen van het CPV.
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>eRapporterenEuropese beleidsontwikkelingen Standaarden nieuw en in beheer Toepassing standaarden Nederlandse betrokkenheidXBRLXBRL <strong>is</strong> de standaard die zich richt op hetuitw<strong>is</strong>selen van geaggregeerdebedrijfsinformatie. XBRL <strong>is</strong> <strong>een</strong> variantvan extensible Markup Languages (XML).CEN/WS XBRLCEN heeft begin 2012 <strong>een</strong> nieuweWorkshop opgericht met als doel hetnormal<strong>is</strong>eren van XBRL in financiële enbusiness rapportage.In het businessplan van de workshopworden de volgende twee doelengeformuleerd: Standard<strong>is</strong>e the usage of XBRLwithin the European and NationalSuperv<strong>is</strong>ory Authorities communityand therefore with the organ<strong>is</strong>ationsthat have to report using XBRL. Thefact of standard<strong>is</strong>ing the approach toXBRL will increase the number ofcurrent country implementations. Themore organ<strong>is</strong>ations employ XBRL ina standardized way, the closer wemove towards the possibility to createtransparency and interoperability. Provide a common l<strong>is</strong>t of indicators,labels and data set to describe acompany profile or report company'skey figures at a European level,connected to the ex<strong>is</strong>ting localschemes.XBRL 2.1 staat vermeld op de Lijstopen standaarden als „Pas toe of leguit‟. Bij opname <strong>is</strong> wel het verzoekgedaan om zo snel mogelijk met <strong>een</strong>Nederlandse taxonomie te komenomdat de standaard zonder dezetaxonomie niet bruikbaar <strong>is</strong>.XBRL wordt in Nederland gedragendoor de non-profit organ<strong>is</strong>atie XBRLNederland. XBRL-NL heeft alsdoelstelling het bevorderen vandigitaal rapporteren op bas<strong>is</strong> vanXBRL in Nederland.Dit initiatief wordt financieel eninhoudelijk gedragen door <strong>een</strong>veertigtal leden uit: Bedrijfsleven (IT serviceproviders) Overheid (KVK) Intermediaire organ<strong>is</strong>aties(Accountants en hunverenigingen) Onderzoek en Onderwijs (Universiteiten)XBRL wordt bij de Nederlandseoverheid ingevoerd in het Logiusprogramma SBR. Het wordt gezienals <strong>een</strong> oplossing met <strong>een</strong> grootpotentieel <strong>voor</strong> admin<strong>is</strong>tratievelastenverlichting <strong>voor</strong> bedrijven.Vanaf 2013 <strong>is</strong> SBR de enige systemto-systemaanlevermethode <strong>voor</strong> deDe volgende personen uit Nederland zijnbetrokken bij het werk vanCEN/WS XBRL: Dave van de Ende, Deloitte Paul Snijders, Semansys, XBRL-NL Roland Hommes, Rhocon Paul van der Ark, ECB EuropeNEN (Maarten Peelen) voert hetsecretariaat van CEN/WS XBRL
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>eRapporterenEuropese beleidsontwikkelingen Standaarden nieuw en in beheer Toepassing standaarden Nederlandse betrokkenheidIB- en VpB-aangiften <strong>voor</strong> hetbelastingjaar 2012ISO TC 154 Processes, data elementsand documents in commerce, industryand admin<strong>is</strong>trationISO/TC 154 ontwikkelt ISO 17369 SDMX.Deze internationale norm biedt <strong>een</strong>geïntegreerde aanpak <strong>voor</strong> hetuitw<strong>is</strong>selen van stat<strong>is</strong>t<strong>is</strong>che gegevens enmetadata (SDMX) waardoorinteroperabiliteit tussen systemenmogelijk wordt.SDMX helpt organ<strong>is</strong>aties bij het beherenvan rapportages en de uitw<strong>is</strong>seling enverspreiding van stat<strong>is</strong>t<strong>is</strong>che gegevens enmetadata.In vierde kwartaal van 2012 zal <strong>een</strong>nieuwe versie van ISO 17369 verschijnen.Sponsors achter SDMX zijn: Bank for InternationalSettlements, European Central Bank, Eurostat IMF OECD United Nations Stat<strong>is</strong>ticsDiv<strong>is</strong>ion World BankEurostat promoot het gebruik vanSDMX via het SODI-project (SDMXOpen Data Interchange).Vanuit Nederland zijn de volgendepersonen betrokken bij het werk vanISO/TC 154: Peter Potgieser, RBS Hein Gorter de Vries, GS1Nederland verzorgt het secretariaat vanISO/TC 154.CBS <strong>is</strong> partner <strong>is</strong> het SODI-project.
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>eGegevens, uitw<strong>is</strong>seling en opslagEuropese beleidsontwikkelingen Standaarden nieuw en in beheer Toepassing standaarden Nederlandse betrokkenheidCloudstrategieDe Europese Comm<strong>is</strong>sie heeft haarcloudstrategie gepresenteerd op 27september 2012 2 (COM (2012) 529). Destrategie omvat onder meer de volgendemaatregelen: De wildgroei aan techn<strong>is</strong>che normenterugdringen om interoperabiliteit,gegevensportabiliteit en reversibiliteit<strong>voor</strong> de gebruikers te verbeteren; welkenormen hier<strong>voor</strong> nodig zijn, moet in2013 zijn bepaald. Het EuropeseTelecommunicatie en Standaard<strong>is</strong>atieInstituut (ETSI) krijgt de coördinerendetaak om samen met stakeholders destandaarden <strong>voor</strong> cloud computing rondaspecten als beveiliging,interoperabiliteit en data-uitw<strong>is</strong>selingsamen te stellen. Verder moet ETSIer<strong>voor</strong> zorgen dat er Europees erkendetechn<strong>is</strong>che specificaties wordenopgezet; De Europese Comm<strong>is</strong>sie wil steungeven aan pan-Europese systemen<strong>voor</strong> het certificeren van betrouwbareclouddienstverleners; Er zal worden gewerkt aan het opstellenvan veilige en eerlijke <strong>voor</strong>waarden <strong>voor</strong>cloud computing-contracten, metinbegrip van over<strong>een</strong>komsten over hetdienstverleningsniveau; De Comm<strong>is</strong>sie zal <strong>een</strong> Europeescloudpartnerschap tussen nationaleETSI Cloud Standards CoordinationETSI <strong>is</strong> in het kader van COM (2012)529 belast met het coördineren vanEuropese standaard<strong>is</strong>atieactiviteiten<strong>voor</strong> cloud computing. Zij heeft hiertoeeind 2012 Cloud StandardsCoordination opgericht. Die moet eind2013 <strong>een</strong> aantal „standards map‟opleveren.Voorlopig worden de volgendedeelgebieden onderscheiden: Security & Privacy Interoperability Data portability SLAs ReversibilityETSI <strong>is</strong> overigens zelf al sinds 2010bezig met het onderwerp „Cloud‟,getuige ETSI TR 102 997 Cloud; initialanalys<strong>is</strong> of standardization requirementsfor Cloud servicesDe ontwikkelingen in ETSI worden vannabij gevolgd door Rob van Dorsten(BZK, Rijkscloud). Vanuit KING <strong>is</strong> HenriRauch aangesloten.De Nederlandse leden van ETSI hebbenzich verenigd in het Nederlands ETSI-Leden Overleg (NELO). Dit wordt<strong>voor</strong>gezeten door EL&I; het secretariaatwordt verzorgd door NEN.NELO bestaat uit: Sico Enzler, KPN Fokko Bos, EL&I, DGET Gabrielle Owen, EL&I, DGET Jean-Paul van Assche, EL&I, DGET Herman L<strong>een</strong>ders, NXP Johan van der Sanden, Philips Saad Mezzour, Medtronic Bakken Jacques Hulshof, Nedap Peter Sanders, One2Many Hans van Vliet, TNO ICT Hans van der Veer, Alcatel Lucent Bin Sai, Honeywell-Enraf Koen Jaspers, PIDS Hans Borgonjen, KLPD Wim Zwart, Wireless solutions Gert Gremmen, CE Test Jelle Cnossen, NLKabel Jan van der Meer, Ericsson Wouter Blom, Telefication Gert Roelofsen, BZK Steven Boogaard, MinDef2 http://ec.europa.eu/information_society/activities/cloudcomputing/docs/com/com_cloud.pdf
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>eGegevens, uitw<strong>is</strong>seling en opslagEuropese beleidsontwikkelingen Standaarden nieuw en in beheer Toepassing standaarden Nederlandse betrokkenheidoverheden en het bedrijfsleven opzettenom de uitgaven door de publieke sector(20% van alle uitgaven aan IT) in goedebanen te leiden om de Europesecloudmarkt vorm te geven, de Europeseclouddienstverleners meermogelijkheden te geven om te groeienen om de e-overheid goedkoper temaken en te verbeteren; Er zal verder gewerkt worden aan hetbevorderen van gezamenlijkeaanbestedingen van cloud computingdiensten door overheidsorgan<strong>is</strong>aties; De Comm<strong>is</strong>sie wil in 2014 <strong>een</strong> digitalediensteninfrastructuur opzetten onderhet <strong>voor</strong>gestelde Connecting EuropeFacility. Deze infrastructuur moet cloudbased public services leveren <strong>voor</strong>onder andere het online oprichten vanbedrijven, grensoverschrijdendeaanbestedingen, eHealth diensten entoegang tot openbareoverheidsinformatie. Rudi Bekkers, Dialogic Tineke Egyedi, TU Delft Gert Dirkse, NEN (secretar<strong>is</strong>)NEN verzorgt in opdracht van EL&I deafstemming van Nederlandsecommentaren en stemposities tenaanzien van ETSI-publicaties dieovergenomen worden als Europesestandaard (EN).Verder wil de Comm<strong>is</strong>sie onderzoeken ophet gebied van cloud computing stimuleren,meer bekendheid geven aan cloudcomputing en ondernemerschap rond cloudcomputing stimuleren.De Comm<strong>is</strong>sie zal eind 2013 te rapporterenover de <strong>voor</strong>tgang van alle aangekondigdeacties in deze strategie en zal wellicht naderbeleid en wetgevende <strong>voor</strong>stellen naarbuiten brengen.
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>eGegevens, uitw<strong>is</strong>seling en opslagEuropese beleidsontwikkelingen Standaarden nieuw en in beheer Toepassing standaarden Nederlandse betrokkenheidIn ISO/IEC JTC1/SC38 D<strong>is</strong>tributedApplications Platforms and Services<strong>is</strong> <strong>een</strong> begin gemaakt met destandaard<strong>is</strong>atie rond service-orientedarchitecture, web services en cloudcomputing.SC38 heeft verschillende publicatiesvan W3C geadopteerd en gepubliceerd: NEN-ISO/IEC 40280 Informationtechnology - W3C Web ServicesPolicy 1.5 – Attachment NEN-ISO/IEC 40210 Informationtechnology - W3C SOAP Version1.2 Part 1: Messaging framework NEN-ISO/IEC 40220 Informationtechnology - W3C SOAP Version1.2 Part 2: Adjuncts (SecondEdition) NEN-ISO/IEC 40230 Informationtechnology - W3C SOAP MessageTransm<strong>is</strong>sion OptimizationMechan<strong>is</strong>m NEN-ISO/IEC 40240 Informationtechnology - W3C Web ServicesAddressing 1.0 - Core NEN-ISO/IEC 40250 Informationtechnology - W3C Web ServicesAddressing 1.0 - SOAP Binding NEN-ISO/IEC 40260 InformationNPR 5317 ‘Cloud computing’In 2012 <strong>is</strong> NEN in denormcomm<strong>is</strong>sie NC 381038 gestartmet het nationale normal<strong>is</strong>atiewerk.Aan de hand van inventar<strong>is</strong>atie vanbestaande normen, de ontwikkelingvan de normenwegwijzer „Cloudcomputing‟, en te onderkennen„zorgpunten‟, <strong>is</strong> NEN gestart met deontwikkeling van de Nederlandsepraktijkrichtlijn (NPR) 5317 „Cloudcomputing‟. Dit gebeurt vanuit denormcomm<strong>is</strong>sie (NC) 381038 insamenwerking met relevantemarktpartijen, brancheorgan<strong>is</strong>aties.ISO/IEC JTC 1/SC 38 en andereinternationalestandaard<strong>is</strong>atieontwikkelingen op hetgebied van „cloud computing‟ worden <strong>voor</strong>Nederland gevolgd door normcomm<strong>is</strong>sie381038 D<strong>is</strong>tributed Application Platformsand Services van NEN. Denormcomm<strong>is</strong>sie bestaat uit: Hans Bos, Microsoft Beer Franken, AMC (<strong>voor</strong>zitter) Ton van Bergeijk, NEN (secretar<strong>is</strong>) Pieter Jansen, Gem<strong>een</strong>te Den Haag Michiel Steltman, DHPA Peter Wilms, Deloitte Nan Zevenhek, EuroCloud Lennard Zwart (CloudVPS)De Belastingdienst heeft belangstellinggetoond <strong>voor</strong> standaard<strong>is</strong>atie rond DAPS,maar <strong>is</strong> nog g<strong>een</strong> lid geworden vanNC 381038.NEN tracht experts rond de Rijkscloud bijhet werk van de normcomm<strong>is</strong>sie tebetrekken, in het bijzonder <strong>voor</strong> deontwikkeling van de Nederlandsepraktijkrichtlijn.
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>eGegevens, uitw<strong>is</strong>seling en opslagEuropese beleidsontwikkelingen Standaarden nieuw en in beheer Toepassing standaarden Nederlandse betrokkenheidtechnology - W3C Web ServicesAddressing 1.0 - Metadata NEN-ISO/IEC 40270 Informationtechnology - W3C Web ServicesPolicy 1.5 - FrameworkIETF – ‘Cloud computing’IETF <strong>is</strong> op dit moment aan het bekijkenbij welke onderwerpen standaard<strong>is</strong>atie<strong>een</strong> belangrijke rol kan spelen. Tijdensde laatste bij<strong>een</strong>komst van IETF 79 innovember 2010 zijn de volgendeonderwerpen geïdentificeerd:Deze publicaties worden door deNEN normcomm<strong>is</strong>sie geëvalueerdom vast te stellen in welke matedeze relevant zijn <strong>voor</strong> deontwikkeling van het draagvlak <strong>voor</strong>de Nederlandse praktijkrichtlijn(NPR) 5317 “Cloud computing. Cloud Audit Automated Audit,Assertion, Assessment &Assurance API, Cloud Log, VPN extension to Pvt Cloud, VNM Model for PaaS, Telecom net Virtualization, Cloud Desktop, Cloud Use cases, SDO Survey, Industry Work Items, Cloud Reference FrameworkEen belangrijke ontwikkeling <strong>is</strong> die
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>eGegevens, uitw<strong>is</strong>seling en opslagEuropese beleidsontwikkelingen Standaarden nieuw en in beheer Toepassing standaarden Nederlandse betrokkenheidbinnen de WG SCIM van IETF (ziedossier eToegang)NIST – Cloud computingNIST (National Institute for Standardsand Technology) <strong>een</strong> Amerikaansinstituut, heeft verschillende publicatiesontwikkeld welke mogelijk relevant zijn<strong>voor</strong> de ontwikkeling van Cloudcomputing.Deze publicaties worden door deNEN normcomm<strong>is</strong>sie geëvalueerdom vast te stellen in welke matedeze relevant zijn <strong>voor</strong> deontwikkeling van het draagvlak <strong>voor</strong>de Nederlandse praktijkrichtlijn(NPR) 5317 “Cloud computing.Mogelijk relevante publicaties zijn: NIST SP 500-292 NIST CloudComputing Reference Architecture; NIST SP 800-53 Security andPrivacy Controls for FederalInformation Systems andOrganizations; NIST SP 800-146 Cloud ComputingSynops<strong>is</strong> and Recommendations; …ISO/TC154ISO/TC154 Processes, data elementsand documents in commerce, industryand admin<strong>is</strong>tration heeft als scope destandaard<strong>is</strong>atie vangegevensuitw<strong>is</strong>seling <strong>voor</strong> gebruik inhandel en overheid. Dit omvat deorgan<strong>is</strong>atieprocessen en de daarbijbehorende data welke gebruikt wordenbij informatie-uitw<strong>is</strong>seling tussenorgan<strong>is</strong>aties. ISO 9735 - EDIFACT <strong>is</strong> inISO 8601:2004 staat vermeld op deLijst met open standaarden, als„gangbaar‟.ISO 8601 <strong>is</strong> overgenomen alsNederlandse norm NEN-ISO8601:2005 Data-elementen enuitw<strong>is</strong>selingsformats -Gegevensuitw<strong>is</strong>seling - Weergavevan datum en tijdDeelnemers in de internationale groepenvan ISO/TC 154 zijn <strong>voor</strong> Nederlandonder andere: Peter Potgieser, RBS Hein Gorter de Vries, GS1 NederlandNEN (Maarten Peelen) verzorgt hetsecretariaat van ISO/TC 154.
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>eGegevens, uitw<strong>is</strong>seling en opslagEuropese beleidsontwikkelingen Standaarden nieuw en in beheer Toepassing standaarden Nederlandse betrokkenheiddeze TC in beheer. EDIFACT <strong>is</strong> <strong>een</strong>internationale standaard <strong>voor</strong>elektron<strong>is</strong>che gegevensuitw<strong>is</strong>seling(EDI). De standaard beschrijft deopmaak van het bericht dat gebruiktwordt <strong>voor</strong> de elektron<strong>is</strong>chegegevensuitw<strong>is</strong>seling tussenondernemingen, met als doel hetschriftelijke verkeer bijhandelstransacties tot het minimum tebeperken.ISO/TC 154 beheert ook ISO 8601, destandaard <strong>voor</strong> de representatie vandatum en tijd.CEN/WS GITB2 (Global eBusinessInteroperability Test Beds) had totdoel om methodes te ontwikkelen <strong>voor</strong>het testen van eBusiness scenario's ende interoperabiliteit tussen diversepartijen te vergroten. Het lange termijndoel van GITB <strong>is</strong> om <strong>een</strong> GlobaleBusiness Interoperability Test Beds(GITB) infrastructuur op te zetten diedoor software verkopers eneindgebruikers wordt geïmplementeerd.Fase 2 richtte zich <strong>voor</strong>al op de vormingvan <strong>een</strong> GITB structuur en architectuur.In februari 2012 heeft CEN/WS GITB2de CWA 16408 Testing Framework forGlobal eBusiness Interoperability TestOnder de use cases die door GITBzijn bestudeerd, zijn: Public Procurement: NorthernEuropean Subset of UBL(NESUBL) and Pan EuropeanPublic Procurement (PEPPOL) Public Procurement: CENBusiness InteroperabilityInterfaces (BII)NEN verzorgde het secretariaat <strong>voor</strong> deCEN Workshop GITB2 en <strong>is</strong> betrokken bijde <strong>voor</strong>bereiding van <strong>een</strong> derde fase.Pim van der Eijk van SonnenglanzConsulting was lid van CEN/WS GITB2.
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>eGegevens, uitw<strong>is</strong>seling en opslagEuropese beleidsontwikkelingen Standaarden nieuw en in beheer Toepassing standaarden Nederlandse betrokkenheidopgeleverd. Deze <strong>is</strong> te raadplegen opde website van CEN 3 .GITB 3 wordt momenteel <strong>voor</strong>bereid. Bijgoedkeuring zal de EC uiteindelijkbesluiten of financiering tot demogelijkheden behoort. Indien dat hetgeval <strong>is</strong> zal CEN/WS GITB3 in de loopvan 2013 starten met haarwerkzaamheden. Die hebben tot doelom proof-of-concept te leveren van de<strong>voor</strong>gaande conceptuele fases.Overige relevante ontwikkelingen en observatiesVerordening Europese Standaard<strong>is</strong>atiePer 1 januari 2013 <strong>is</strong> de nieuwe Europese Verordening Normal<strong>is</strong>atie van kracht. De verordening schept <strong>een</strong> nieuw kader waarin alle vroegere richtlijnen, beschikkingen enbesluiten over normal<strong>is</strong>atie zijn samengevat.De Verordening bevestigt op <strong>een</strong> groot aantal punten de positieve waarde van normal<strong>is</strong>atie als instrument ter ondersteuning van regelgeving. Ook bevestigt het debelangen die aan normal<strong>is</strong>atie worden toegekend als het gaat om bevordering van het econom<strong>is</strong>ch- en handels verkeer, bevordering van innovatie en de bescherming vanveiligheids-, consumenten- en milieubelangenNieuw in deze verordening <strong>is</strong> de grote nadruk op de brede inspraak van alle belanghebbenden, waarbij <strong>voor</strong>al aan het MKB aandacht wordt geschonken.De belangrijkste regels worden hieronder samengevat; De NSB‟s (National Standardization Bodies) en ESO‟s (European Standardization Bodies, CEN, CENELEC en ETSI) zijn verplicht hun normal<strong>is</strong>atieprogramma bekendte maken, in ieder geval via publicatie op hun website en zij informeren elkaar hierover. De notificatieverplichting <strong>is</strong> uitgebreid. Het geldt niet all<strong>een</strong> <strong>voor</strong> normen maar ook <strong>voor</strong> standardization deliverables (NTA, NPR,NVN etc). NSB‟s zijn verplicht om <strong>een</strong>3 http://www.cen.eu/cen/Sectors/Sectors/ISSS/Workshops/Pages/Testbed.aspx
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>Overige relevante ontwikkelingen en observatieswaarnemer van andere NSB‟s op verzoek toe te laten tot hun comm<strong>is</strong>sies. NSB‟s en ESO‟s moeten normontwerpen op verzoek toe sturen aan collega NSB‟s of de Comm<strong>is</strong>sie. Zij moeten binnen 3 maanden reageren op hun eventuelecommentaar. Ook blijft het stand still principe gehandhaafd. NSB‟s zorgen er<strong>voor</strong> dat ieder<strong>een</strong> toegang heeft tot en commentaar kan geven op normontwerpen. Nieuw <strong>is</strong> dat <strong>een</strong> NSB verplicht <strong>is</strong> om indien zij opmerkingen ontvangt die er op wijzen dat <strong>een</strong> ontwerpnorm negatieve gevolgen zou hebben <strong>voor</strong> de interne markt zijoverleg moet voeren met de ESO‟s en met de Comm<strong>is</strong>sie. NSB‟s dienen deelname van alle belanghebbenden te bevorderen, met name ook MKB, consumenten, werknemers en milieubelangen. ESO‟s dienen deelname aan standaard<strong>is</strong>atie door participanten in Europese researchprojecten te bevorderen. NSB‟s dienen de toegang van het MKB tot normal<strong>is</strong>atie en normen te bevorderen, bij<strong>voor</strong>beeld door:ooooin werkprogramma‟s aan te geven welke projecten interessant zijn <strong>voor</strong> het MKBtoegang te verlenen tot normontwikkeling zonder verplichting tot lidmaatschap of tegen speciale tarieventoegang tot normontwerpen grat<strong>is</strong> te maken en/of samenvattingen op de website beschikbaar te stellen, en/of speciale tarieven te hanteren <strong>voor</strong> hetbeschibaar stellen van normen, bij<strong>voor</strong>beeld door het aanbieden van pakkettengood practices uit te w<strong>is</strong>selen <strong>voor</strong> de bevordering van deelname vanuit MKB, en jaarlijks te rapporteren over hun activiteiten in deze. De nationale overheden en met name de markttoezichtautoriteiten worden aangemoedigd deel te nemen. De Comm<strong>is</strong>sie stelt jaarlijks <strong>een</strong> eigen werkprogramma vast van onderwerpen waar<strong>voor</strong> zij verzoeken tot het opstellen van normen („mandaten‟) wil indienen. Research organen van de EU (JRC) werken mee aan normal<strong>is</strong>atie. In normal<strong>is</strong>atieverzoeken van de Europese Comm<strong>is</strong>sie zijn doel (type document) en termijn aangegeven. De ESO‟s moeten binnen 1 maand laten weten of zij <strong>een</strong>verzoek accepteren. Het Europees Parlement kan bezwaar aantekenen tegen geharmon<strong>is</strong>eerde normen. Belangrijk in het kader van deze rapportage <strong>is</strong> de bepaling dat ICT specificaties, opgesteld door consortia of fora, kunnen worden aangewezen als referentie bijopenbare aanbesteding na raadpleging van het Europese multi-stakeholderplatform inzake ICT-normal<strong>is</strong>atie. In antwoord hierop ontwikkelen CEN en CENELEC dezogenaamde „Consortium Bridge‟. Zie hieronder
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>Overige relevante ontwikkelingen en observaties De <strong>voor</strong>waarden waartegen de Eurpese Comm<strong>is</strong>sie financiële steun kan geven <strong>voor</strong> normontwikkeling zijn niet gewijzigd. Wel zijn de <strong>voor</strong>waarden <strong>voor</strong>mandaatfinanciering (steun aan ESO‟s) aangescherpt <strong>voor</strong> de e<strong>is</strong>en doorlooptijd en openheid. Europese belanghebbendenorgan<strong>is</strong>aties die financiële steun ontvangenworden expliciet genoemd: Normapme (MKB), ANEC (consumenten), ECOS ( milieu) en ETUI (werknemers).Het Bureau Forum Standaard<strong>is</strong>atie geeft in FS 37-04-09A <strong>een</strong> overzicht van de kansen, bedreigingen en maatregelen van de herziening van het Europesestandaard<strong>is</strong>atiebeleid vanuit het perspectief van het Forum.CEN CENELEC Consortium BridgeDe kernactiviteit van de Europese standaard<strong>is</strong>atie-instituten CEN en CENELEC <strong>is</strong> de ontwikkeling van Europese Normen (EN). Daarnaast worden lichtere vormen vanstandaard<strong>is</strong>atiedocumenten ontwikkeld, de Technical Specifications (TS) en Workshop Agreements (CWA). Via de bestaande processen van CEN en CENELEC zijn altalrijke specificaties die oorspronkelijk buiten CEN en CENELEC zijn ontwikkeld, overgenomen als Europese Normen. Deze „brugfunctie‟ wordt nu – ondermeer ingegevendoor de nieuwe Verordening Europese Standaard<strong>is</strong>atie – verder geprofileerd: de „CEN CENELEC Consortium Bridge‟. In <strong>een</strong> document worden de processen enprocedures beschreven als aantrekkelijke propositie <strong>voor</strong> consortia en associaties die <strong>voor</strong> hun specificaties de status van Europese Norm nastreven.eSensIn mei 2013 start <strong>een</strong> nieuwe overkoepelende grootschalige pilot onder de naam eSens (Electronic Simple European Network Services). De pilot moet toewerken naar <strong>een</strong>duurzame infrastructuur <strong>voor</strong> interoperabele overheidsdiensten. De looptijd van de pilot <strong>is</strong> drie jaar en het budget zal naar schatting tussen de 24 en 42 miljoen eurobedragen. De pilot zal deels gefinancierd worden uit het nieuwe EU-programma Connecting Europe Facility (CEF). Binnen eSens zullen use cases worden gebruikt op hetgebied van:eProcurementAgricultuureJustitie piloteWerkgelegenheidPersoonlijke/burger LevenscycluseOnderwijseGezondheidBusiness Lifecycle Piloting.Verder betreft <strong>een</strong> belangrijk onderdeel van deze pilot het versturen van eDocumenten. Een apart onderdeel zal de grensoverschrijdende erkenning beroepskwalificatieszijn. Hier<strong>voor</strong> wordt nu het Internal Market Information System (IMI) gebruikt en dit systeem zou geïntegreerd kunnen worden. Binnen eSens zal verder worden gekekennaar mogelijke ander pilots op gebieden zoals belastingen, persoonlijke mobiliteit, transport en wellicht op het gebied van de financiële sector. Het Nederlandse min<strong>is</strong>terievan Econom<strong>is</strong>che zaken trekt het werkpakket “Sustainability and Long-Term Governance”.De Nederlandse overheid deelnemers aan eSens zijn: het min<strong>is</strong>terie van EZ, het min<strong>is</strong>terie van V&J, het Forum Standaard<strong>is</strong>atie, Tenderned en TNO
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>Overige relevante ontwikkelingen en observatiesCEN eBusiness Co-ordination Group (eBCG)NEN, het Nederlandse Normal<strong>is</strong>atie-instituut en <strong>voor</strong> Nederland lid van CEN en CENELEC, heeft in 2011 na consultatie van belanghebbende partijen in Nederland devolgende knelpunten gesignaleerd in de Europese standaard<strong>is</strong>atie van eBusiness (B-to-B, B-to-G, G-to-B): Het door de Europese Comm<strong>is</strong>sie ingestelde concept van „Call for Proposals‟ in de context van eEurope 2010 en soortgelijke initiatieven heeft in principe tot gevolg dater activiteiten en projecten kunnen worden gestart waarbij de onderlinge samenhang niet vanuit <strong>een</strong> overkoepelend niveau op <strong>een</strong> gecentral<strong>is</strong>eerde wijze wordtgecontroleerd en bestuurd,. Daardoor kunnen overlap en witte vlekken niet worden vermeden - met als gevolg dat brede acceptatie en implementatie „in het veld‟worden belemmerd. Sommige organ<strong>is</strong>aties, van oudsher opgericht <strong>voor</strong> het ontwikkelen van normen, hebben - mede om tegemoet te komen aan de wensen ten aanzien van korteredoorlooptijden dan degene die normaliter bij formele consensusvorming optreden - procedures opgesteld die uiteindelijk ook kunnen leiden tot het formuleren vanafspraken om (business-)problemen op te lossen zónder dat die echter <strong>een</strong> formele „norm‟-status hebben. Een impliciet gevolg van deze aanpak <strong>is</strong> echter, dat deontwikkelde afspraken overlap vertonen c.q witte vlekken open laten en niet noodzakelijkerwijs allen onder dezelfde strategie vallen. Voor Nederlandse overheidsprogramma's <strong>voor</strong> de stimulering van eBusiness <strong>is</strong> het nagenoeg ondoenlijk om <strong>een</strong> volledig en actueel beeld te krijgen van – de impactvan – al deze verspreide initiatieven en hun samenhang; In Nederland gedefinieerde interoperabiliteitsoplossingen sluiten vaak niet optimaal aan op Europese en Mondiale initiatieven; Nederlandse belanghebbenden weten platformen <strong>voor</strong> de ontwikkeling van standaarden en de daardoor geleverde producten, zowel in Europa als daarbuiten, nietvoldoende te vinden of te gebruiken; Het Nederlandse bedrijfsleven loopt het r<strong>is</strong>ico dat er bij de uitw<strong>is</strong>seling van goederen en/of diensten e<strong>is</strong>en worden gesteld door niet-Nederlandse derden door teverwijzen naar het gebruik van Internationale standaarden. Het r<strong>is</strong>ico <strong>is</strong> dat de Nederlandse situatie onvoldoende aansluit bij deze Internationale standaarden,waardoor in Nederland extra kosten moeten worden gemaakt om aan de e<strong>is</strong>en te kunnen voldoen. Nationale innovaties en initiatieven die interoperabiliteit in eBusiness bevorderen, kennen <strong>een</strong> lange weg om tot de facto en de jure normen te worden overgenomen.Vanuit die innovaties en initiatieven gezien <strong>is</strong> de kans klein dat Nederland zich hierdoor op de eerste rang op dit vlak kan bevinden, waardoor organ<strong>is</strong>aties inNederland zich moeten schikken naar andere oplossingen.Op <strong>voor</strong>stel van NEN heeft CEN <strong>een</strong> coördinatiegroep <strong>voor</strong> eBusiness-standaard<strong>is</strong>atie (eBCG) opgericht, die het hoogste techn<strong>is</strong>che beleidsorgaan van CEN adv<strong>is</strong>eertover het werkprogramma van CEN op het gebied van eBusiness – en de aanpak daarvan. De eerste vergadering van de eBCG vond plaats op 27 september 2012.Ofschoon ingericht om met name binnen de organ<strong>is</strong>atie van CEN en haar leden – de nationale normal<strong>is</strong>atie-instituten in 33 landen – te opereren wordt de eBCG in depraktijk door de Europese Comm<strong>is</strong>sie geconsulteerd bij het vertalen van Policy Objectives in Standard<strong>is</strong>ation Activities. Daarmee <strong>is</strong> op Nederlands initiatief <strong>een</strong> belangrijkebrug geslagen tussen beleidsontwikkeling en standaard<strong>is</strong>atie.Voorzitter van de eBCG <strong>is</strong> Peter Potgieser (RBS). Het secretariaat wordt verzorgd door NEN (Jelte Dijkstra). Voor meer informatie, zie www.ebusinesscg.eu.Connecting Europe Facility (CEF)In oktober 2011 heeft de Europese Comm<strong>is</strong>sie <strong>een</strong> <strong>voor</strong>stel gedaan <strong>voor</strong> <strong>een</strong> nieuw subsidiefonds CEF. Dit fonds zal 50 miljard euro bevatten en moet de ontwikkeling vanEuropese transportnetwerken, energienetwerken en digitale netwerken bevorderen. Binnen die 50 miljard <strong>is</strong> 2,2 miljard geoormerkt <strong>voor</strong> de uitrol van „pan-europeanservices‟ als eID, eProcurement en eJustice. Op 7 en 8 juni heeft de Raad (Transport, Telecommunications and Energy) <strong>een</strong> eerste akkoord over het CEF gesloten. Ditbetekent dat de algemene richting van het <strong>voor</strong>stel <strong>is</strong> geaccepteerd. Er zijn plannen in CEF <strong>voor</strong> <strong>een</strong> gecentral<strong>is</strong>eerd management <strong>voor</strong> CEF. Wellicht via de Europese
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>Overige relevante ontwikkelingen en observatiesComm<strong>is</strong>sie of via <strong>een</strong> agentschap. Over details zal nog onderhandeld worden. Het Europees Parlement zal waarschijnlijk eind 2012 of begin 2013 over het <strong>voor</strong>stelstemmen.ISAInteroperabiliteitsoplossingen <strong>voor</strong> Europese overheidsdiensten‟ (ISA-programma - interoperability solutions for admin<strong>is</strong>trations), <strong>is</strong> gericht op back-officeoplossingen terondersteuning van de interactie tussen Europese overheidsdiensten en de implementatie van communautaire beleidsacties en activiteiten. Het ISA-programma moetbijdragen tot het aanpakken van de uitdagingen en het verzekeren van de continuïteit, en tegelijk <strong>een</strong> forum bieden <strong>voor</strong> de uitw<strong>is</strong>seling van ideeën en ervaringen.ISA heeft <strong>een</strong> zesjarig programma <strong>voor</strong> het bevorderen van de interoperabiliteit van de informatie infrastructuren van overheden in de lidstaten. Het programma heeft 5actielijnen, waarmee lidstaten hun beleid en systemen op elkaar kunnen afstemmen en gebruik kunnen maken van gem<strong>een</strong>schappelijke diensten.1. Het ontwikkelen en verbeteren van gem<strong>een</strong>schappelijke kaders ter ondersteuning van de interoperabiliteit over landsgrenzen en tussen sectoren (zoals richtsnoeren,specificaties)2. De beoordeling van ICT implicaties van <strong>voor</strong>- en vastgestelde EU wetgeving, en planning van de ICT implementatie ter ondersteuning van implementatie van dewetgeving.3. De ontwikkeling en het beheer van nieuwe en bestaande gem<strong>een</strong>schappelijke <strong>voor</strong>zieningen(zoals het s-TESTA netwerk)4. Het ontwikkelen en beschikbaar stellen van herbruikbare generieke <strong>voor</strong>zieningen (bijv. open source gebaseerde toepassingen)5. Aanvullende maatregelen (zoals kenn<strong>is</strong>overdracht).De Comm<strong>is</strong>sie wil met de hulp van ISA effectieve en efficiënte communicatie tussen lidstaten mogelijk maken en <strong>voor</strong>komen dat elektron<strong>is</strong>che barrières ontstaan door deontwikkeling van elektron<strong>is</strong>che overheid (e-overheid) <strong>voor</strong>zieningen, die de doelstellingen van de Interne Markt kunnen belemmeren. Daarnaast wil de Comm<strong>is</strong>sieherbruikbaarheid van <strong>voor</strong>zieningen stimuleren om te <strong>voor</strong>komen dat lidstaten en sectoren steeds eigen oplossingen bedenken.Het programma bouwt <strong>voor</strong>t op het Europese programma on interoperable delivery of pan-European eGovernment services to public admin<strong>is</strong>trations, businesses andcitizens (IDAbc) dat eind 2009 afliep, en heeft <strong>een</strong> relatie met I2010 en het CIP programma. Het programma heeft <strong>een</strong> budget van € 164 mln.In 2011 <strong>is</strong> onder het ISA programma <strong>een</strong> onderzoek uitgevoerd naar de mogelijkheden om bas<strong>is</strong>reg<strong>is</strong>traties over de grens „te ontsluiten‟. Het onderzoek moest uitwijzenhoe het speelveld eruit zag en of de lidstaten bereid waren tot gezamenlijke actie op EU-niveau. Daarnaast ging het onderzoek in op de noodzaak en verwachtingen vanhet ontsluiten van bas<strong>is</strong>reg<strong>is</strong>traties en de kansen en r<strong>is</strong>ico's.De uitkomsten van dit onderzoek omvatten <strong>een</strong> aantal aanbevelingen gericht op het bevorderen van interoperabiliteit op de verschillende interoperabiliteitsniveaus(jurid<strong>is</strong>ch, organ<strong>is</strong>ator<strong>is</strong>ch, semant<strong>is</strong>ch en techn<strong>is</strong>ch). De belangrijkste aanbevelingen zijn: het opzetten van <strong>een</strong> jurid<strong>is</strong>ch referentiekader <strong>voor</strong> bas<strong>is</strong>reg<strong>is</strong>traties in Europaen het bevorderen van verplichte raadpleging van bas<strong>is</strong>reg<strong>is</strong>traties via meertalige interfaces.Inmiddels <strong>is</strong> duidelijk dat er <strong>een</strong> vervolg op dit onderzoek gaat komen. Dit onderzoek zal zich waarschijnlijk meer gaan richten op de cross-sectorale vere<strong>is</strong>ten vaninteroperabiliteit van bas<strong>is</strong>reg<strong>is</strong>traties. De Comm<strong>is</strong>sie doet dit omdat de publieke sector steeds meer gebruik maakt van informatie van verschillende typenbas<strong>is</strong>reg<strong>is</strong>traties. Dit vraagt om cross-sectorale interoperabiliteit
<strong>Versie</strong> <strong>1.1</strong>Overige relevante ontwikkelingen en observatieseCodexIn 2010 <strong>is</strong> er <strong>een</strong> grootschalige eJustice pilot van start gegaan eCodex genaamd. De pilot loopt tot en met 2013. Het doel van deze pilot <strong>is</strong> het ontwikkelingen vanbouwstenen die de werking van grensoverschrijdende processen binnen het werkveld van justitie ondersteunen. Er zal gewerkt worden op <strong>een</strong> aantal verschillendeterreinen, van elektron<strong>is</strong>che identificatie tot document standaarden. eCodex richt zich <strong>voor</strong>namelijk op bestaande oplossingen in de lidstaten; er zal g<strong>een</strong> nieuw pan-Europees systeem ontwikkeld worden maar in plaats daarvan staat de interoperabiliteit tussen de diverse nationaliteiten centraal. Hierbij wordt <strong>voor</strong>tgeborduurd op bestpracticeservaringen uit de hoek van eJustice en de eOverheid. Bij deze pilot zal hecht worden samen worden gewerkt met de pilot STORK. Het Nederlandse Min<strong>is</strong>terievan Veiligheid en Justitie neemt deel aan de pilot.eCodex richt zich op <strong>een</strong> aantal verschillende onderwerpen: eID <strong>voor</strong> natuurlijke en rechtspersonen, data en document transport in <strong>een</strong> veilige omgeving, documentstandaarden en semantiek. Alle oplossingen die uit deze werkpakketen <strong>voor</strong>tkomen worden in de praktijk getest met bestaande use cases.Het eCodex consortium heeft het afgelopen jaar gewerkt aan generieke e<strong>is</strong>en en de beschrijving van de rand<strong>voor</strong>waarden <strong>voor</strong> de real<strong>is</strong>atie van e-Codex. Naast dejurid<strong>is</strong>che aspecten <strong>is</strong> de globale IT-architectuur beschreven en zijn de e<strong>is</strong>en <strong>voor</strong> de informatiebeveiliging, elektron<strong>is</strong>che identiteiten, infrastructuur en semantiekgeformuleerd en vastgesteld.In eCodex wordt momenteel gewerkt aan het inrichten van verschillende use-cases, de identiteit en ondertekening van/door gebruikers, de uitw<strong>is</strong>selingsinfrastructuur en desemant<strong>is</strong>che standaarden. Op dit moment wordt er gewerkt aan de doorontwikkeling van <strong>een</strong> open source koppelvlak (ebMS-stekker) om hiermee <strong>een</strong> alternatief te bieden<strong>voor</strong> bestaande commerciële koppelvlakken. Een binnen JustID ontwikkelde metadata workbench <strong>is</strong> omarmd als de tool om het metadata management <strong>voor</strong> e-CODEX teondersteunen. Verder worden er bij eCodex nu ook actief uitvoeringsorgan<strong>is</strong>aties betrokken. In juni zijn hier binnen de deelnemende lidstaten bij<strong>een</strong>komsten <strong>voor</strong> belegd.De uitvoerders zijn <strong>voor</strong>bereid op de testfase die eind 2012 zal starten. Inmiddels <strong>is</strong> besloten dat het e-CODEX project <strong>een</strong> vervolg zal krijgen van 14 maanden, waarinmeer use-cases worden opgenomen en nog meer landen zullen participeren.eCodex sluit <strong>wat</strong> betreft standaarden rond e-delivery aan bij twee andere grootschalige pilots PEPPOL en SPOCS.Voor het Min<strong>is</strong>terie van V&J <strong>is</strong> Ernst Steigenga de contactpersoon bij eCodex.
Change language