Gerard van der Linden - Dag van het Sportonderzoek

Voor een belangrijk deel zijn dit voor het beleid interessante aspecten. Maar het gaat ook hiervoornamelijk om min of meer planologische en sociale maatregelen, die niet direct iets metsport te maken hebben. Overigens heeft sporten in de stedelijke buitenlucht volgens bepaaldeonderzoeken ook gezondheidsrisico's. viiiHet Rotterdamse programma 'Lekker fit" heeft positieve effecten laten zien. Na een schooljaarwas er bij de deelnemende scholen een lagere toename van kinderen met overgewicht dan bijde andere scholen. ix De school speelt hierbij een belangrijke rol en de rol van sport is datbepaalde activiteiten aantrekkelijk worden, doordat naar de officiële sportvoorzieningengegaan wordt en doordat bekende sporters als rolmodel ingezet worden.Een van de effecten van sport op bewegen is dat sporters gezonder bewegen dan nietsporters.x Ze voldoen nauwelijks vaker aan de NNGB dan niet-sporters, maar ze halenaanzienlijk vaker de fitheidsnorm. Het onderzoek concludeert dat om de NNGB te halen hetefficiënter en haalbaarder is om allerlei vormen van lichaamsbeweging te stimuleren. Hier isde rol van sport duidelijk.Van het gezondheidseffect van de afzonderlijke typen sport is nog niet zo veel bekend. In degezondheidssector is zijn de effecten van verschillende beleidsmaatregelen al onderzocht.Het hiervoor genoemde Rotterdamse programma “Lekker fit” lat zien dat het percentagekinderen met overgewicht in de middenbouw in één schooljaar tijd nog gestegen, zij het veelminder sterk dan op de controlescholen (1,1% versus 4,6%). Dat programma richt zich vooralop meer sporten onder schooltijd, maar ook op een ander voedingspatroon.Ook volgens Engels onderzoek zou in de meest achtergestelde wijken een community-basedsocial ecological benadering het sport- en beweeggedrag en houding positief kan veranderen.Van andere projecten zoals “Fit & fun” of “Kies voor hart en sport” is wel bekend datleerlingen daarna wel lid worden van een sportvereniging, maar niet of hun gezondheiddaardoor verbetert. Dat is wel het geval bij het GALM-project, maar het is de vraag of dit nuecht naar sport toeleidt en niet veel meer naar gewoon lekker bezig zijn.Uit weer ander onderzoek blijkt dat er ook verschillen in (genetische) aanleg voor sport. Hetis kennelijk niet voor iedereen weggelegd om sporten als prettig te ervaren. Om mensen aanhet bewegen te krijgen lijkt het belangrijk om een individuele aanpak te hanteren. Op dezemanier kan gekeken worden welke sportieve activiteit het beste bij een persoon past, zodatmeer mensen met plezier sportief bezig zijn. Onderzoek naar deze relatie zou voor hetsportbeleid interessant kunnen zijn.Beleidsmatig gezien is sport en gezondheid op deze manier niet zondermeer zo´n geweldigkoppel.Sport en economische effecten.Maar gelukkig voor sport valt sport niet alleen in het oog door de gezondheidseffecten. Er isbij verschillende overheden ook belangstelling gewekt voor de economische effecten vansport. Die economische effecten spelen veelal een rol bij de argumenten voor het organiserenvan sportevenementen of om de Olympische Spelen of de WK voetbal naar Nederland tehalen. De economische waarde van sport wordt dan omschreven als Sport in Nederlandgenereert een totale toegevoegde waarde van € 7 miljard (1.3% van het BBP). xi Volgens devrijetijdsomnibus in Rotterdam besteden Rotterdammers 12 miljoen euro per jaar aan sport,maar Rotterdammers besteden ook 11 miljoen euro aan Horeca (excl. uit eten gaan) of aanUitgaan.Hier is sport onderwerp van een andere discussie. Ook op dit onderwerp is veel onderzoekgedaan. De directe opbrengsten van een sportevenement worden dan een belangrijke factor.Om dichtbij huis (d.w.z. in Rotterdam) te blijven. In het sportjaar 2005 in Rotterdam heeftgerard van der linden Pagina 3 19-10-2010

ureau Meerwaarde de economische effecten van de evenementen uit dat voor de gemeenteRotterdam uitgerekend xii . Grofweg kwam daaruit dat een sportevenement voor 3 fte aan werkzorgde. Sport England vermeldt op haar website ook onderzoeken die dit soort effectengevonden hebben bij sportevenementen xiii . Er is een schaal gevonden die gaat van "spectatordriven to competitor driven". Op de opbrengsten van dit soort evenementen kan je alsoverheid sturen. Evenementen moeten enkele dagen duren, niet te groot zijn en bezoekerstrekken vanbuiten de regio, dan brengen economische gezien ze het meeste op. Dat is logischwant als een evenement meerdere dagen duurt moeten de bezoekers overnachten en als ze niette groot zijn verdringen ze ook geen andere bezoekers.Sportevenementen volgen wat dit betreft dezelfde wetten als andere evenementen. Het zijn inwezen gewoon toeristische attracties. De start van de Giro of de Grand Départ verschillenvooral doordat ze meer of minder mensen trekken en omdat de naam van de stad in meer ofminder mate over de wereld gecommuniceerd wordt. Er zijn natuurlijk allerlei slimmemarketiers die zeggen dat je met bepaalde sporten speciale groepen kan bereiken. Enwaarschijnlijk dat is ook zo.Voor het overheidsbeleid kunnen die verschillen afgewogen worden tegen andere attracties,culturele evenementen, de kermis, etc. Sport wordt daarbij een manier om via een evenementje als stad, dorp of land van ander te onderscheiden. En dat is tegenwoordig als onderdeel van"Branding" erg belangrijk.Het is inmiddels ook wel geaccepteerd als een gegeven dat grote sportevenementen zoalsOlympische Spelen en WK voetbal zelden opbrengen wat ze gekost hebben. Er is ook nogwel veel discussie over, maar die gaan over de vraag op welk schaalniveau je dit soorteffecten mag berekenen. Ook speelt hierbij de vraag hoe je de immateriële aspecten mee zoukunnen rekenen. Dat laatste is natuurlijk een aspect, dat voor economen waarschijnlijk eeninteressant vraagstuk is, maar of het sportonderzoek dit op moet lossen is de vraag.Er is ook een discussie over de vraag of de bouw van sportstadions positieve effecten heeftvoor een regionale economie. Ook hier wordt vaak verwezen naar de immateriële effecten, dieechter economisch gezien nog niet goed gemeten kunnen worden. De vraag naar effecten opde omgeving is ook erg afhankelijk van de schaal waarop dit gemeten wordt. Het lijkt er opdat hoe groter de schaal hoe lastiger het is om die effecten te meten. In Rotterdam heeft eengroep studenten voor drie accommodaties berekend, waar het geld dat een deelgemeente inzo'n voorziening stopt blijft. Een sportvoorziening zoals het zwembad Charlois naast hetwinkelplein het Zuidplein leverde een grotere opbrengst voor het gebied op dan anderevoorzieningen. Duidelijk is dat met name het aantal bezoekers van buiten de deelgemeenteeen belangrijke factor speelt.De economische waarde van sport voor een wijk kan ook op basis van de effecten van sportberekend worden. Zo verhoogt een sportveld de waarde van het vastgoed in de omgeving metca. 6% als het een sportterrein is xiv . Dat gegeven is op zich niet uniek voor sport, want uitzichtop groen verhoogt op zich de waarde van huizen. Een nog betere manier om de waarde teverhogen is om woningen te laten uitkijken op water. Dus meer watersport??Het is waarschijnlijk ook mogelijk om de economische waarde van de afzonderlijke sportennog verder te preciseren. Bij een sportactiviteit wordt gemiddeld € 7 uitgegeven en voor hetbijwonen van een wedstrijd gemiddeld € 14. Economisch gezien kun je dus beter te makenhebben met bezoekers dan met deelnemers xv . Sporten die erg dicht tegen het toerisme aanliggen, zoals verschillende watersporten, scoren beter op dit onderdeel. Ze zijn dan weerinteressanter voor de overheid..gerard van der linden Pagina 4 19-10-2010

Een andere manier om de economische waarde van sport te berekenen is door de effecten vansport te monetariseren. Door intensief te sporten leef je ongeveer 3 jaar langer xvi . Dat moetdan wel intensief sporten zijn. Het probleem hierbij is echter dat deze winst voor degezondheid in het niet lijkt te vallen doordat de ziektekosten (verpleegkosten etc.) als gevolgvan dit langer leven hoger worden. Als je nu eenmaal in de trend redeneert kun je je ookafvragen of het voor het individu wel zo interessant is. Als je iedere week minstens 2,5 uurmatig intensief beweegt dan is dat ongeveer 2% van de ca. 110 uur per week, die overblijftvan een week (zonder slaapuren). Gerelateerd aan het gemiddelde van 40 uur vrije tijd perweek is dat ruim 6% . Per jaar is dat ruim 13 vrije dagen en op een leeftijd van 60 jaar is datbijna 1,5 jaar tijd 1 . Als het resultaat dan 3 jaar langer gezond leven is, dan is de winst niet zoformidabel. Hier gaan dit soort redeneringen toch al een beetje schuren.Ook blijkt dat de kosten voor de gezondheidszorg voor mensen met zware obesitas lager zijndan voor andere omdat zij eerder sterven en minder vaak last hebben van ouderdomsziekten.Dat zijn uitkomsten van effecten die zich weliswaar buiten de sportsector afspelen, maar diede discussie om het nut van sport wel kunnen beïnvloeden.De economische effecten van sport zijn ook uit te breiden tot werk. Mensen, die sportenverzuimen minder. Ook dit is tot zekere hoogte te kwantificeren en dus om te zetten in eenwinst- en verliesrekening. Sport kan ook leiden tot ziekteverzuim als gevolg van blessures. Indit geval ligt het voor de hand dat het beleid zich vooral richt op die sporten te nemen dieweinig blessures veroorzaken. Dat deel heb ik nog niet onderzocht.Ook kan sport bijdragen aan minder schooluitval en betere prestaties op school. xvii Ook ditzal waarschijnlijk niet voor alle sporten even sterk op gaan en dus kan het beleid hierindifferentiëren. .Maar als sportsector echt met een economische bril op bekeken wil worden dan gaan er ookandere factoren een rol spelen. Je kunt je afvragen waarom concurrentie niet een grotere rolzou moeten spelen. Grote sportorganisaties zijn redelijk goed te vergelijken metmarktmeesters. Alleen van de marktmeesters zijn er velen. Daarmee vergeleken isbijvoorbeeld de UEFA een monopolist. Wordt het dan niet tijd dat de Europese commissie omdaar een onderzoek naar in te stellen??Sociale waarden in de sport.Een andere belangrijke invalshoek voor het overheidsbeleid zijn de sociale waarden van sport.De in de beleidssector veel gehoorde veronderstelling is dat het beoefenen van sport zowelbruggen kan slaan als mensen met elkaar kan verbinden. Onderzoeken laten echter zien datook het tegenovergestelde waar kan zijn.Op de website van Sportengland staan een aantal onderzoeken beschreven met positieveeffecten. xviii Noors onderzoek komt tot de conclusie dat lid zijn van een sportorganisatiesociaal kapitaal genereert, maar dat dit minder is dan bij andere type vrijetijdsorganisaties.Het zijn echter niet altijd de beleidsmatig voor de handliggende effecten die belangrijk zijn.Zo laat een Noors onderzoek zien dat expressieve sporten voor moslim meisjes belangrijk zijnomdat het hen helpt bij de vorming van hun identiteit. De traditionele teamsporten werkenvolgens dat onderzoek niet bij deze groep meisjes.Onderzoek in Nederland laat zien dat migranten die een gemengde kennissen kring hebbendat ook in sport hebben en migranten, die meer op hun eigen cultuur georiënteerd zijn, datook tijdens de sportsector doen. Ander onderzoek bevestigd dat.1 2,5 uur per week; 52 weken per jaar d.w.z 130 uur per jaar en 7800 uur op 60 jaar; dat is 70 weken van 110 uurof 175 weken van 44 uur vrije tijdgerard van der linden Pagina 5 19-10-2010

andere niet. Bij die verschillende sporten zouden dan ook de gezondheid, economische en/ofsociale waarden de boventoon moeten krijgen. Dat betekent "Sport als medicijn", "Sport alsmoneymaker" en/of Sport als socializer" en anders niet. Veel sporten zouden hierdoor buitende boot vallen. "Daarmee zou ik mijn verhaal kunnen stoppen. Maar daarvoor loop ik inmiddels te lang mee indeze sector.De betrokkenheid van de overheid bij de sportsector is niet altijd een geweest van nut,gezondheid of economische opbrengsten. Ik heb het niet bestudeerd, maar de gemeentelijkeoverheid is aanvankelijk vooral vanuit een vorm van enthousiasme bij sport betrokkengeraakt. Enthousiasme dat samenhing met de trots op een dorp, stad of groep of vanwegebewondering voor die atleet. Of om kinderen de gelegenheid te geven zich te ontwikkelen,enzovoort. Dat zijn andere argumenten dan de hier onderzochte. De aantrekkingskracht vansport is toch ook competitie tegen anderen of tegen jezelf, al dan niet samen met anderen.Maar ook een mooie voetbalactie of het lef hebben iets te doen, waarden die steeds meerterugkeren bij de zgn. nieuwe en extreme sporten.De vraag naar het nut is natuurlijk onderdeel van een bredere maatschappelijke trend en het isniet aan sport om zich hier tegen te verzetten. Maar het is wat anders om het nut van sport alsbelangrijkste aspect naar voren te brengen. Een mooi voorbeeld is de manier waarop dekandidaatstelling voor het WK 2018 in de pers onthaald is en de reacties daarop. Het accentbij de presentatie op het nut (vooral economisch nut) leidde tot een discussie die niet zogunstig was. Ik denk dat het beter is om naar voren te brengen dat Nederland een trotsevoetbalnatie is, die in de ontwikkeling van het voetbal een belangrijke rol heeft gespeeld.Dat is de reden om die andere naties uit te nodigen om hier te komen voetballen. Ongeveerzoals je vrienden uitnodigt voor housewarmingsparty. Die economische en andere argumentenzouden vooral op het tweede plan moeten blijven. Bij zo'n party krijg je bovendien ook welcadeaus.Ditzelfde gevaar loopt ook de 'gewone' sport. Het is verstandiger om de waarden en de krachtvan sport beter naar voren te brengen. Daarvoor is een andere benadering nodig, die veel leuntop de echte emotionele en eigenlijk ook wel irrationele waarden van sport.Bij sport past eigenlijk veel meer de economie van het geschenk xxiii , waarbij sport een functieheeft in wederkerigheid, invloed, macht en tegelijkertijd ook een rol vervult in het stabiliserenvan onderlinge verhoudingen. ''Wie goed doet, goed ontmoet''. Daarmee worden heel anderewaarden van sport naar voren gebracht.Veel van het hiervoor genoemde sportonderzoek houdt zich hier niet mee bezig en is dan naarmijn mening ook geen sportonderzoek, maar economische onderzoek, gezondheidsonderzoekof sociaal onderzoek. Sportonderzoek (en ook het sportbeleid) zou zich met de echte waardenvan sport bezig moeten houden.gerard van der linden Pagina 7 19-10-2010

i Sportnota Rotterdam 2016 Uitgave: Sport en Recreatie, gemeente Rotterdam in samenwerking met RotterdamTopsport en Rotterdam Sportsupport Redactie: Pim Uijtdewilligen, Sport en Recreatie, Daniël Klijn, RotterdamSportsupport en Steef van der Boom, Rotterdam Topsport Oktober 2009 – conceptversieii Rotterdammers in hun vrije tijd 2009/2010, Centrum voor onderzoek en Statistiek (COS), september 2010iiiHet gelijkspel van de sport INDEX No. 6 - juni 1999 Nico van Horniv bijvoorbeeld Mensen sporten en bewegen meer voor hun gezondheid is een van de doelen van VWS in debegroting van 2010. artikel 46 sport;http://www.rijksbegroting.nl/2010/voorbereiding/begroting,kst132834b_8.htmlv De Nederlandse Norm Gezond Bewegen (Bron: Kemper et al., 2000 ; Ooijendijk et al., 2007 ).ophttp://www.nationaalkompas.nl/gezondheidsdeterminanten/leefstijl/lichamelijke-activiteit/wat-is-lichamelijkeactiviteit/vi http://www.groeigids.nl/calorie_verbruik.htmlvii Effecten van beleidsmaatregelen buiten het volksgezondheidsdomein op de gezondheid. Een verkennendestudie RIVM-rapport 270304001/2009 I. Storm J. Jansen A.J. Schuitviii Sporten in stedelijke buitenlucht: gezondheidsrisico’s, De Waegeneer E, Van Larebeke N 2009ix Effectevaluatie van Lekker Fit! in Rotterdam , GGD Rotterdam-Rijnmond, 7 augustus 2008 , A. (Bram) Meima,E. (Evelien) Joosten - van Zwanenburg, W. (Wilma) Jansen , Cluster Jeugd, sectie Monitoring & Registratiex Sporters bewegen gezonder dan niet-sportersHildebrandt VH, Ooijendijk WTM, TNOCopyright © 2004,www.tno.nlxi SPORT EN ECONOMIE IN NEDERLAND: CONCLUSIES Policy Research Corporation april 2008xii Rotterdam Sportjaar 2005 Evaluatie economische impact Rapportage voor dienst Sport en Recreatie en hetOntwikkelingsbedrijf van de gemeente Rotterdam, versie 1.0 © 2006 MeerWaarde Onderzoeksadvies,Amsterdam, WVB Marketing, Deurnexiii The economic impact of major sporting events Sport England 1998xiv De economische waarde van sport in de wijk. Geschreven door Innosport, stadsallianties flux in Compact, hetspel en de knikkers, maart 2009xv Economisch belang toerisme & vrije tijd Augustus 2008, Afdeling Onderzoek Nederlands Bureau voorToerisme & Congressenxvi http://www.rijksbegroting.nl/2010/voorbereiding/begroting,kst132834b_8.htmlxvii De invloed van sport en loopbaanbegeleiding De effecten van sport- en LOB- programma Dubbel Doel op deonderwijskansen en loopbaanmogelijkheden van risicojongeren. Nina van Bunningen, Dirkje van Nes &Marinda Schuiling; Begeleider: Jarno Hilhorst; Tweede beoordelaar: Paul Baar; BacheloronderzoekPedagogische Wetenschappen, Faculteit Sociale Wetenschappen, Universiteit Utrecht, 26 juni 2009xviii Summaries of entries in social capacity and social cohesion http://www.sportengland.org/research_categoriesxix A Good Sport?: Research into the Capacity of Recreational Sport to Integrate Dutch Minorities,AndréKrouwel, Nanne Boonstra, Jan Willem Duyvendak and Lex Veldboer INTERNATIONAL REVIEW FOR THESOCIOLOGY OF SPORT 41/2(2006) 165–180 165xx Sport And Inclusion, Kristin Walseth Oslo University College, Norwayxxi Communitarianism, Sport And Social Capital ‘Neighbourly Insights into Scottish Sport’ Grant JarvieUniversity of Stirling, UKxxii ONDERZOEKSRAPPORT Bronnenonderzoek Rapport Verwey-Jonker Instituut .xxiii Aafke Komter, « Gifts and Social Relations, The Mechanisms of Reciprocity », Revue duMAUSS permanente, 10 April 2007 [en ligne].http://www.journaldumauss.net/spip.php?article17gerard van der linden Pagina 8 19-10-2010