Handicap of chronische ziekte? Gelijke behandeling wettelijk geregeld

Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekteHandicap ofchronische ziekte?Gelijke behandelingwettelijk geregeldMinisterie van Volksgezondheid, Welzijn en SportDirectie Gehandicaptenbeleid

1 Wat houdt de wet in? 52 Gelijke behandeling op het werk 83 Gelijke behandeling in het beroepsonderwijs 124 Gelijke behandeling in het openbaar vervoer 145 Als u ongelijk behandeld wordt 156 Meer weten? 17

Het is in Nederland verboden om iemand ongelijk te behandelenvanwege een handicap of chronische ziekte. Dat staat in de Wetgelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte.Deze wet is op 1 december 2003 in werking getreden. Het recht opgelijke behandeling geldt allereerst op het werk en in het beroepsonderwijs.Later zal de wet ook van toepassing zijn op het openbaarvervoer. In deze brochure leest u wat de wet concreet inhoudt.

1 Wat houdt de wet in?De Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekteverbiedt ongelijke behandeling vanwege een handicap of chronische ziekte.Anders gezegd: het is verboden om mensen te discrimineren omdat zegehandicapt of chronisch ziek zijn. De wet is van toepassing op drie terreinen:werk, beroepsonderwijs en het openbaar vervoer.Waarom deze wet?Ieder mens in Nederland heeft recht op gelijke behandeling. Dat is geregeldin de Grondwet. Discriminatie, op welke grond dan ook, is verboden. Toch isde praktijk soms anders. Zo hebben mensen met een handicap of chronischeziekte wel degelijk te maken met ongelijke behandeling. Vooral in het werk,op school en in het openbaar vervoer stuiten ze op belemmeringen. De regeringwil dat mensen met een handicap of chronische ziekte volwaardig kunnendeelnemen aan de maatschappij. Daarom is de Wet gelijke behandeling opgrond van handicap of chronische ziekte gemaakt.Welke handicaps en ziekten?Alle lichamelijke, verstandelijke en psychische beperkingen vallen onder dewet. Met opzet zijn de verschillende handicaps en ziekten niet genoemd. Dewet is namelijk ook bedoeld voor mensen die gediscrimineerd worden omdater wordt gedácht dat zij een handicap of chronische ziekte hebben.Bijvoorbeeld als een sollicitant met een kaal hoofd niet wordt aangenomenomdat de werkgever denkt dat hij kanker heeft. Of als een studente in eenrolstoel niet op een opleiding wordt toegelaten omdat men denkt dat zij ookeen verstandelijke handicap heeft.5 Handicap of chronische ziekte?

Direct en indirect onderscheid: allebei verbodenEr mag alleen niet direct onderscheid worden gemaakt, ook indirect onderscheidis verboden.Bij direct onderscheid wordt er rechtstreeks gediscrimineerd. Een werknemerkrijgt bijvoorbeeld geen promotie, enkel en alleen omdat hij of zij een handicapof ziekte heeft.Indirect onderscheid is vaak lastiger te zien. Bij indirect onderscheid lijkt hetalsof iemand niet vanwege een handicap of ziekte wordt benadeeld, maar inde praktijk leidt die behandeling toch tot onderscheid.VoorbeeldIn een bedrijf is het verboden om honden mee te nemen naar hetwerk. Met deze maatregel wordt indirect onderscheid gemaakt.Het betekent immers dat het bedrijf niet toegankelijk is voor werknemersmet een blindengeleidehond.Soms mag onderscheid welHet is niet altijd verboden om direct onderscheid te maken. Soms mag het wel:– Als er risico’s zijn voor de gezondheid en veiligheid van de persoon zelfen van anderen (bijvoorbeeld als een operatiearts hepatitis B heeft).– Als mensen met beperkingen speciale voorzieningen nodig hebben omte kunnen functioneren in de maatschappij (zoals een speciale parkeerplaatsof een REA-voorziening); het gaat dan om voorzieningen diemensen zonder handicap niet krijgen.– Als het om positieve actie gaat die nodig is om een achterstand in telopen (voorkeursbeleid).Indirect onderscheid mag op grond van bovenstaande redenen én als hetonderscheid ‘objectief gerechtvaardigd’ is. Er moet dan worden aangetoonddat het onderscheid niets te maken heeft met discriminatie en dat het echtnoodzakelijk is.6 Handicap of chronische ziekte?

VoorbeeldEen vrouw met een nierziekte solliciteert naar de functie vanbeleidsmedewerker. In de advertentie staat dat vrouwen engehandicapten uitdrukkelijk worden verzocht te solliciteren. Bijgelijke geschiktheid krijgen zij voorrang. De vrouw wordt in deeerste ronde afgewezen. Ze schakelt de Commissie GelijkeBehandeling in voor een onderzoek. Uit het onderzoek blijkt dat devrouw is afgewezen op grond van functie-eisen en niet omdat zijchronisch ziek is. De Commissie oordeelt dan ook dat de werkgeverniet in strijd met de wet heeft gehandeld.Gelijke behandeling in Nederland goed geregeldIn de Grondwet staat dat alle mensen in Nederland in gelijke gevallengelijk moeten worden behandeld. Dit fundamentele recht op gelijkebehandeling is in verschillende wetten uitgewerkt. Zo is er de Wetgelijke behandeling van mannen en vrouwen en de Algemene wetgelijke behandeling. In deze laatste wet staat dat er niet mag wordengediscrimineerd vanwege godsdienst, levensovertuiging, politiekegezindheid, ras, geslacht, nationaliteit, hetero- of homoseksuelegerichtheid en burgerlijke staat. De Wet gelijke behandeling opgrond van handicap of chronische ziekte is hier een aanvulling op.Naar verwachting zal het wetsvoorstel voor gelijke behandeling opgrond van leeftijd op het werk binnenkort eveneens in werkingtreden.7 Handicap of chronische ziekte?

2 Gelijke behandelingop het werkIedere werknemer met een handicap of chronische ziekte heeft recht op gelijkebehandeling. Dat geldt ook voor sollicitanten en tijdelijke werknemers.Werkgevers, uitzendbureaus, headhunters en selectiebureaus zijn verplichtom mensen met een handicap of chronische ziekte een gelijke kans te bieden.Het maken van onderscheid is verboden.Werving en selectieSollicitanten hebben recht op gelijke behandeling. Natuurlijk is de werkgevervrij om de meest geschikte kandidaat te kiezen. Maar tijdens de hele sollicitatieprocedure– vanaf de advertentie tot en met het sluiten van de arbeidsovereenkomst– mogen mensen met een handicap of chronische ziekte nietongelijk worden behandeld. Het enkele feit dat een kandidaat een handicapof chronische ziekte heeft, maakt de kandidaat niet minder geschikt.VoorbeeldEen reclamebureau zoekt een copywriter. In de advertentie staatdat de kandidaat een geschreven tekst zonder hulpmiddelen moetkunnen lezen. Hier is sprake van indirect onderscheid omdat dezeeis tot gevolg heeft dat blinde of slechtziende mensen onevenredigworden getroffen.ArbeidsvoorwaardenEen werkgever mag in de arbeidsvoorwaarden geen onderscheid maken tussenwerknemers met en zonder handicap of chronische ziekte. Iemand met eenhandicap mag dus bijvoorbeeld niet minder salaris krijgen dan iemand zonderhandicap die hetzelfde werk doet. Deze regel geldt ook voor alle anderearbeidsvoorwaarden, zoals de vakantieregeling, verlof, reiskostenvergoeding,een promotie of een opleiding. Ook de arbeidsomstandigheden vallen onderde wet.OntslagWerknemers hebben recht op gelijke behandeling bij ontslag. Een werkgevermag hierbij geen onderscheid maken tussen werknemers met en zonderhandicap of chronische ziekte. Bij iedere ontslagaanvraag wordt gecheckt of8 Handicap of chronische ziekte?

de werkgever de regels voor gelijke behandeling heeft nageleefd. Is er sprakevan ongelijke behandeling, dan kan de werknemer het ontslag nietig latenverklaren bij de rechter.Bent u gezond?De Wet op de medische keuringen bepaalt dat er tijdens eensollicitatiegesprek niet mag worden gevraagd naar iemandsgezondheid. Er mag geen vragenlijst over de gezondheid wordeningevuld. Ook een medische keuring tijdens een selectieprocedureis in beginsel verboden. Een medische keuring mag alleen om vastte stellen of de sollicitant de functie kan uitoefenen zonder gevaarvoor de eigen gezondheid en veiligheid. Zo’n keuring mag pas alsde betreffende persoon de laatst overgebleven kandidaat is.Voorafgaand krijgt de sollicitant schriftelijke informatie over hethoe en wat van de keuring.Soms zijn aanpassingen nodigMensen met een handicap of chronische ziekte hebben soms een aanpassingnodig om te kunnen werken. Bijvoorbeeld de drempels uit een kantoor ofaangepaste werktijden. Zij moeten dit zelf bij hun werkgever aangeven. Eenwerkgever mag immers niet naar de gezondheidssituatie vragen. Een werknemerhoeft overigens niet gedetailleerd aan te geven wat voor aanpassinger nodig is. Een werkgever is verplicht om deze aanpassingen speciaal voorde betreffende werknemer te doen. Er zijn twee voorwaarden: de aanpassingmoet geschikt zijn én noodzakelijk. Met geschikt wordt bedoeld dat de aanpassinginderdaad een belemmering wegneemt en de zelfstandigheid van debetreffende persoon vergroot. Noodzakelijk wil zeggen dat hetzelfde doelniet op een andere manier kan worden bereikt. De arbodienst kan de werkgeverhierbij adviseren.Een aanpassing moet overigens niet onevenredig belastend zijn. Hierbijspelen mee: de grootte van de organisatie, de kosten van de aanpassing,eventuele financiële tegemoetkomingen, de haalbaarheid en uiteraard definanciële draagkracht van de organisatie. Een kostbare lift aanleggen terwijlde betreffende medewerker een tijdelijk contract heeft, kan wellicht ook opeen andere manier worden opgelost. Bijvoorbeeld door het creëren van eenwerkplek op de begane grond.9 Handicap of chronische ziekte?

TipEr zijn wettelijke vergoedingsmogelijkheden om werkgevers tegemoette komen in de kosten van een aanpassing. Kijk op www.szw.nl ofwww.ehbw.nlVrije beroepenOok de vrije beroepen vallen onder de wet. Er mag kort gezegd geen onderscheidworden gemaakt bij de toegang tot en uitvoering van een vrij beroep.Denk bijvoorbeeld aan een maatschap van fysiotherapeuten die op zoek zijnnaar een fysiotherapeut om toe te treden tot de maatschap. Zij mogen eenfysiotherapeut niet weigeren vanwege diens handicap of chronische ziekte.10 Handicap of chronische ziekte?

Regels voor werkgevers– In een personeelsadvertentie mogen alleen eisen staan dierelevant zijn voor het werk.– Tijdens het sollicitatiegesprek mogen geen vragen gesteldworden die direct of indirect onderscheid maken op grond vanhandicap of chronische ziekte.– Er mogen geen vragen worden gesteld over de gezondheidvan een sollicitant. Ook mag niet bij de oude werkgevergeïnformeerd worden naar het ziekteverzuim van de kandidaat.Dit is bepaald in de Wet op de medische keuringen.– Op het werk mag geen onderscheid gemaakt worden tussenwerknemers met en zonder handicap of chronische ziekte. Ditgeldt voor de arbeidsvoorwaarden, de arbeidsomstandighedenen bij het ontslag.– Als een werknemer een aanpassing nodig heeft om het werk tekunnen uitoefenen, dan is de werkgever in beginsel verplichtom die aanpassing te doen. De arbodienst kan adviseren oversoorten aanpassingen.11 Handicap of chronische ziekte?

3 Gelijke behandeling inhet beroepsonderwijsHet beroepsonderwijs is in Nederland voor iedereen toegankelijk, zo stelt dewet. Er mag geen onderscheid worden gemaakt tussen leerlingen en studentenmet en zonder handicap of chronische ziekte. Onderwijsinstellingen, maarook docenten, decanen en ieder ander die beroepsonderwijs aanbiedt, zijnwettelijk verplicht om zich hieraan te houden. Het maken van onderscheid isverboden.Mbo, hbo, universiteitenDe Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte geldtvoor alle opleidingen die leerlingen en studenten voorbereiden op eenberoep. Concreet gaat het om alle mbo-, hbo- en universitaire opleidingen,openbaar en bijzonder, publiek en particulier onderwijs. Ook het praktijkonderwijsvan het speciaal voortgezet onderwijs valt onder deze wet.Lessen en stagesHet recht op gelijke behandeling geldt voor alle onderdelen van het beroepsonderwijs:de toegang tot het onderwijs, de lessen zelf, de stages, de voorlichtingover de beroepskeuze en de examens. Het feit dat de leerling in detoekomst het beroep niet zal kunnen uitoefenen, is geen reden om deberoepsopleiding te weigeren. Uiteraard moet iemand wel aan de (essentiële)opleidingsvereisten voldoen, bijvoorbeeld een vwo-diploma hebben vooreen universitaire opleiding.Aanpassingen nodig?Als een leerling of student met een handicap of chronische ziekte een aanpassingnodig heeft, dan moet de school die bieden. Denk bijvoorbeeld aanextra studietijd of aan een aanpassing van het gebouw. De school hoeft pasiets aan te passen als een leerling of student dat aangeeft. Er zijn twee voorwaarden:de aanpassing moet geschikt zijn én noodzakelijk. Met geschiktwordt bedoeld dat de aanpassing inderdaad een belemmering wegneemt ende zelfstandigheid van de betreffende leerling of student vergroot.Noodzakelijk wil zeggen dat hetzelfde doel niet op een andere manier kanworden bereikt. Ook nu geldt: een aanpassing moet geen onevenredigebelasting zijn. Hierbij spelen mee: de grootte van de school, de kosten vande aanpassing, eventuele financiële tegemoetkomingen, de haalbaarheid enuiteraard de financiële draagkracht van de school.12 Handicap of chronische ziekte?

VoorbeeldEen dyslectische eindexamenkandidaat vroeg het schoolbestuurom de eindexamentekst van Nederlands en Duits te mogenmeeluisteren via een ingesproken band op een walkman. Hetschoolbestuur weigerde dit. De rechtbank oordeelde dat het schoolbestuuronrechtmatig handelde. De faciliteit was een adequaatmiddel om de nadelige effecten van dyslexie te kunnen compenseren,aldus de rechtbank.Regels voor het beroepsonderwijs– Een leerling of student mag niet worden geweigerd op eenschool voor beroepsonderwijs vanwege een handicap ofchronische ziekte.– In de lessen, tijdens de stages en de examens mag geenonderscheid gemaakt worden tussen leerlingen/studenten meten zonder handicap of chronische ziekte.– Schooldecanen die voorlichting geven over de beroepskeuzemoeten iedereen dezelfde voorlichting geven: zij mogen geenonderscheid maken op grond van een handicap of chronischeziekte.– Als een leerling of student een aanpassing nodig heeft omde opleiding te kunnen volgen, dan is de school verplicht omdie aanpassing te doen.13 Handicap of chronische ziekte?

4 Gelijke behandeling inhet openbaar vervoerEen kaartje kopen, de dienstregeling lezen, in de bus of trein stappen… Voormensen met een handicap of chronische ziekte valt het vaak niet mee omgebruik te maken van het openbaar vervoer. Het kabinet vindt dat mobiliteiteen belangrijke voorwaarde is om volwaardig deel te kunnen nemen aan demaatschappij. Daarom staat er in de nieuwe wet dat het openbaar vervoerop termijn voor iedereen toegankelijk moet zijn, ook voor mensen met eenhandicap of chronische ziekte.Wat houdt dit in?De wet zal op termijn ook op het openbaar vervoer van toepassing zijn.Daarbij gaat het om de toegankelijkheid: de toegang tot het openbaar vervoer,het gebruik van reisinformatie (dienstregeling) en het kopen van een kaartje.Uitgangspunt is dat mensen met een beperking zoveel mogelijk zelfstandiggebruik kunnen maken van het openbaar vervoer. Dit betekent bijvoorbeelddat loketten en betaalautomaten toegankelijk moeten zijn, dat de reisinformatiein braille te lezen is en dat er liften zijn naar ieder perron. De preciezetoegankelijkheidseisen voor het openbaar vervoer komen in een algemenemaatregel van bestuur te staan.Al het vervoerAl het openbaar vervoer in Nederland moet toegankelijk worden: bus, trein,tram, metro en trolley. De wet is niet van toepassing op (lucht)vaartuigen,besloten busvervoer en taxi’s.14 Handicap of chronische ziekte?

5 Als u ongelijk behandeldwordt…Wie ongelijk wordt behandeld vanwege een handicap of chronische ziekte,kan een klacht indienen. Hieronder staan de stappen die u kunt zetten.Naar werkgever of onderwijsinstellingBent u van mening dat u ongelijk wordt behandeld, leg uw klacht dan vooraan uw werkgever of onderwijsinstelling. U kunt zich ook wenden tot deklachtenfunctionaris of klachtencommissie van het bedrijf of de onderwijsinstelling.Overleg samen over een oplossing.Naar de Commissie Gelijke Behandeling (CGB)Een klacht over ongelijke behandeling kan ook worden voorgelegd aan deCommissie Gelijke Behandeling. Dit is een onafhankelijke instantie die kijktof de wetten op het gebied van gelijke behandeling goed worden nageleefd.Zowel particulieren als organisaties kunnen de Commissie inschakelen. Ditgeldt ook voor een werkgever of onderwijsinstelling die wil weten of heteigen beleid rechtmatig is. De Commissie Gelijke Behandeling kan eenonderzoek instellen en een oordeel geven. Hier zijn geen kosten aan verbonden.Let wel: de Commissie beoordeelt alleen of er sprake is van ongelijkebehandeling. Het oordeel is niet juridisch bindend. In de praktijk worden hetoordeel en de aanbevelingen vaak wel opgevolgd. Komt er een juridischeprocedure, dan kan het oordeel worden voorgelegd aan de rechter.Naar de rechterWie zich gediscrimineerd voelt, kan de zaak voorleggen aan de burgerlijkeof bestuursrechter. Dit kan meteen of nadat de Commissie een oordeel heeftuitgesproken. De kosten van de advocaat komen voor eigen rekening. Eenrechter mag niet zelf de zaak onderzoeken en is dus afhankelijk van de informatiedie de partijen hem voorgeven. De rechter kan wel de Commissie GelijkeBehandeling vragen om advies.15 Handicap of chronische ziekte?

Zo is de procedure1 Wie een verzoek indient bij de Commissie Gelijke Behandelingof de rechter, moet met feiten komen om het verzoek te onderbouwen.Alleen de uitspraak ‘ik ben gediscrimineerd’ is dusniet voldoende.2 Als de Commissie of rechter vindt dat er een vermoeden vanonderscheid is, dan wordt de bewijslast omgedraaid. Dit betekentdat degene die mogelijk onderscheid maakt, met feiten moetkomen waaruit blijkt dat er geen onterecht onderscheid wordtgemaakt.3 De Commissie heeft een actieve onderzoekstaak en kan ookzelf op zoek gaan naar bewijsmateriaal.En dan?Als er inderdaad sprake is van onterecht onderscheid, wat dan:– De commissie houdt na het geven van een oordeel contact metpatijen om te onderzoeken wat partijen met het oordeel doen– De rechter kan betrokkene aansprakelijk stellen (dit kan leidentot een schadevergoeding)– De rechter kan betrokkene alsnog verplichten om alsnog eenaanpassing te doen– Kan een contract of ontslag nietig worden verklaard(niet geldig)Commissie Klachtenbehandeling AanstellingskeuringenEen sollicitant die vragen krijgt van een werkgever over zijn gezondheid ofmee moet werken aan een medisch onderzoek, kan een klacht indienen bij deCommissie Klachtenbehandeling Aanstellingskeuringen. De klacht kanbetrekking hebben op de werkgever maar ook op de keuringsarts. Het oordeelvan deze Commissie is juridisch niet bindend, net als dat van de CommissieGelijke Behandeling. Het oordeel kan wel worden voorgelegd aan de rechter.Wettelijk beschermdWie een klacht indient, heeft recht op wettelijke bescherming. Dathoudt in dat er geen maatregelen door een werkgever of onderwijsinstellingtegen iemand mogen worden genomen, vanwege het feitdat hij of zij een klacht heeft ingediend.16 Handicap of chronische ziekte?

6 Meer weten?www.cgb.nlOp de website van de Commissie Gelijke Behandeling vindt u informatieover de gelijke behandelingswetgeving en oordelen van de Commissie.Ook kunt u bij de Commissie terecht als u meer wilt weten over te voerenprocedures.Postadres:Postbus 160013500 DA UtrechtTelefoon (030) 888 38 88Fax (030) 888 38 83E-mail: info@cgb.nlJuridisch spreekuur: iedere werkdag van 14.00-16.00 uur.www.minvws.nlOp de website van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sportvindt u meer informatie over de Wet gelijke behandeling op grond vanhandicap of chronische ziekte. U kunt ook Publieksvoorlichting bellen:(070) 340 78 90.U kunt hier de volgende brochures aanvragen:– Leerling met handicap of chronische ziekte? Informatie voor schooldirecties,docenten en decanen.– Gelijke behandeling. Informatie voor werknemers.– Gelijke behandeling. Informatie voor werkgevers.www.szw.nlOp de website van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheidis meer informatie te vinden over gelijke behandeling (klik ‘werk’ of ‘loon’).U kunt ook de Informatietelefoon bellen: 0800-9051 (gratis).U kunt hier de volgende brochures aanvragen:– Gelijke behandeling. Informatie voor werknemers.– Gelijke behandeling. Informatie voor werkgevers.– Meer werken of juist minder? Informatie voor werknemers over de WetAanpassing Arbeidsduur.17 Handicap of chronische ziekte?

www.lvadb.nlWie twijfelt over het indienen van een klacht, kan advies vragen bij eenanti-discriminatiebureau. Kijk voor het bureau in uw regio op de website vande landelijke vereniging.www.ehbw.nlDeze website van de Commissie Werkend Perspectief biedt informatie aanwerkgevers en werknemers over werk en gezondheid en aanpassingen. Detelefonische helpdesk is iedere werkdag bereikbaar van 12.00 tot 20.00 uur:(020) 480 03 00.www.cg-raad.nlDe Chronisch zieken en Gehandicaptenraad Nederland biedt collectievebelangenbehartiging en ondersteuning van ledenorganisaties. De site biedtactuele informatie over o.a. gelijke behandeling en beeldvorming.www.aanstellingskeuringen.nlHeeft u een klacht over de keuring, wendt u zich dan tot de CommissieKlachtenbehandeling Aanstellingskeuringen.Adres:Postbus 5353500 AM UtrechtTelefoon (030) 888 38 9918 Handicap of chronische ziekte?

Uitgave:Ministerie van Volksgezondheid,Welzijn en SportBezoekadres:Parnassusplein 52511 VX Den HaagPostadres:Postbus 203502500 EJ Den HaagTelefoon (070) 340 79 11Telefax (070) 340 78 34Publieksvoorlichting:Telefoon (070) 340 78 90Internetadres:www.minvws.nlNovember 2003DVC 03-0129, ontwerp: Studio Bau Winkel [Den Haag], illustratie: Len Munnik