228, 12-07-2012 - faculteit Bètawetenschappen - Universiteit Utrecht

FacNieuwSNieuwsbriefUniversiteit Utrechtdepartement Natuur- en Sterrenkunde22812 juli 2012STW subsidie voor Hans Gerritsenin het buitenland.promotiesagendaSTW heeft het groene licht gegeven aan vijfnieuwe onderzoeksprogramma’s die onderdeeluitmaken van het programma “STW - Perspectiefvoor de Topsectoren”.Een van deze programma’sbetreft Microscopy Valleywaarvan Hans Gerritsen(SCM&BP) programmaleideris. Het programma, eensamenwerking van drieuniversiteiten, drie universitairemedische centra,één onderzoeksinstituut,dertien bedrijven en vijfandere organisaties, betreftde ontwikkeling vancombinaties van fluorescentie-en elektronenmicroscopietechnieken ommoleculen zoals eiwitten incellen zichtbaar te maken.Er is een groeiend aantalgebruikers voor deze nieuwe techniek en hetaantal toepassingen neemt ook snel toe. Hetprogramma past goed binnen de topsectorenHigh Tech Systemen en Materialen en Life Science& Health (thema ‘enabling technology’).De totale omvang van Microscopy Valley is 6m€ waarvan 5 m€ STW geld en daarvan wordtongeveer 25 % in Utrecht besteed, voornamelijkbij Natuur- & Sterrenkunde (Hans Gerritsen),maar gedeeltes van de projecten wordenook bij Biologie en UMCU uitgevoerd.http://www.stw.nl/nl/NWO Rubicon-subsidie voor Van deMeentMaarten van de Meent (ITF) iseen van de jonge wetenschappersvan de Universiteit Utrechtdie een Rubicon-subsidie vanNWO krijgt om onderzoekservaringop te doen‘Afbeelding: Microscopy Valleyoverbrugt de micro- en nanowereldendoor fluorescentiemicroscopieen elektronenmicroscopiete combineren. Links een opnamemet een elektronenmicroscoopvan een stukje spierweefsel metspierdystrofie. Hier overheen iseen afbeelding met een fluorescentiemicroscoopgeprojecteerddie de aanwezigheid van hetenzym creatinekinase laat zien.Inzoomen met de elektronenmicroscoop(rechts) laat zien dat decreatinekinase opgehoopt zit inmitochondriën. Dit is indicatiefvoor spierdystrofieMaarten van de Meent zal voor 24 maandennaar de University of Southampton gaanbij de General Relativity Group (GB) om hetvolgende onderzoek te doen: volgens derelativiteitstheorie zenden om elkaar draaiendezwarte gaten zwaartekrachtsgolven uit.Voor de detectie hiervan is een nauwkeurigevoorspelling van hun baan noodzakelijk. Ditonderzoek beschrijft de baan van een lichtzwart gat om een roterend superzwaar zwartgat.Practicumcommissie N&SDe opleidingsdirecteur, Arjen Vredenberg,heeft een commissie gevraagd advies tegeven over de praktische en inhoudelijkeinrichting van een vernieuwd Practicum Natuurkundebinnen de bacheloropleiding. Hetis de bedoeling om een vernieuwd modernpracticum te realiseren dat goed is ingebedin zowel de bacheloropleiding als de onderzoeksorganisatie.Een inspirerend practicumkan een brug slaan naar zowel het experimentelenatuurkundeonderzoek als naar theoretischevakken.De commissie bestaat uit Peter van der Straten(Vz), Peter van Capel, Erik Langereis, Dries vanOosten, Marijn van Huis, Rupert Holzinger, GerhardBlab, Marco van Leeuwen, Ingmar Swarten een student-lid.Vakdidactici naar Wiskunde (FISM)Na een positief advies van de faculteitsraadheeft het faculteitsbestuur besloten dat per 1juli personeel en middelen van de vakdidacticibiologie, natuurkunde en scheikunde overgaan naar de afdeling Fisme van hetdepartement Wiskunde.De vakdidactici werkten al veel langermet elkaar samen in samenwerkingsverbandenzoals het Centrum voor Bètadidactieken het Freudenthal Instituut. Denieuwe inbedding binnen Wiskunde kandit mogelijk organisatorisch verder versterken.[Faculteit Bètawetenschappen]

Met de hoofden van de departementenworden gesprekkengevoerd om tot afspraken tekomen over duurzame samenwerkingmet de disciplines ophet gebied van onderwijs.Fysica van Devices naar EindhovenVrijdag 29 juni is in de bovenkantinevan het Minnaert formeelafscheid genomen van RuudSchropp en zijn onderzoeksgroep‘Physics of Devices”.Als gevolg van de keuzes die zijngemaakt in het Profiel Bèta 2015heeft de groep afscheid moetennemen van het Debye Instituteen het departement Natuur- ensterrenkunde.Het departement wenst RuudSchropp en zijn groep alle succesvoor de toekomst.Symposium BONZ succesOp 15 juni presenteerden achtstudenten hun onderzoek ter afsluitingvan het Bachelor OnderzoekNatuurkunde (BONZ).De Jury verkoos MassimilianoUngheretti tot beste sprekerover “Clustering methods for theFoCal detector” . Acht anderestudenten presenteerden eenposter. De jury verkoos de postervan Marcus Morsink over “Phytoplanktonblooms in oceans”.Deze vernieuwde opzet van hetBONZ slaat goed aan bij alle partijen.Het symposium zal in iedergeval komende januari en juniherhaald worden. Meer informatiedaarover bij initiatiefnemerBONZ vernieuwing Joke van Dijk,BBL181Theorie & Experiment inPhysical Review Letters overCarbon NanotubesPaul van der Schoot (ITF/TU-Eindhoven), Marjolein Dijkstra(Debye), en René van Roij (ITF/Debye) hebben samen met deUtrechtse postdoc MatthewDennison (Debye) en een consortiumvan Franse experimentatorenin Physical Review Lettersgepubliceerd over de verrassendgeringe oplijning van kleinekoolstof nanobuisjes in colloïdalevloeibare kristallen. Dit gedragbiedt interessante perspectievenvoor nieuwe hybride composietmaterialen met goede geleidings-en sterkte eigenschappen.Een vruchtbare samenwerkingop het focusgebied van de SmartMaterials tussen Utrecht (DebyeInstituut en het Instutuutvoor Theoretische Fysica), de TUEindhoven en een internationaalconsortium.[Phys. Rev. Lett. 108, 247801(2012) [5 pages] OrientationalOrder of Carbon NanotubeGuests in a Nematic Host Suspensionof Colloidal Viral Rods.http://prl.aps.org/abstract/PRL/v108/i24/e247801]Nieuw deeltje ontdekt opCERN - waarschijnlijk HiggsbosonMet spanningvolgden velen vanons het bijzonderseminar van CERNop woensdagochtend4 juli, waarintwee experimentenbij de LargeHadron Collider(LHC) aankondigdendat er eennieuw deeltje ontdekt is, meteen massa van ongeveer 134maal de proton-massa (125 GeV).Volgens Marco van Leeuwen(SAP) is de ontdekking van hetnieuwe deeltje het eerste groteresultaat van de LHC, die sindseind 2009 in bedrijf is. Al indecember hadden de experimentenlaten weten dat ze eenglimp van het nieuwe deeltjezagen, maar toen was het ooknog mogelijk dat het signaaleen statistische fluctuatie was.Sindsdien zijn meer botsingengeproduceerd door de versnellerwebcast of seminar with ATLAS and CMS latestresults from ICHEP ATLAS Experiment© 2012 CERNen het signaal is nu zo sterk dathet geen statistische fluctuatiemeer kan zijn. Het onderzoekgaat verder om kritischer te testenof het deeltje inderdaad hetHiggsboson is.In het Instituut voor SubatomaireFysica in Utrecht wordt ook gewerktaan metingen bij de LHC,legt Thomas Peitzmann uit, maarop een iets ander gebied, namelijkde sterke wisselwerking ende vorming van het Quark GluonPlasma. In het Standaardmodel,dragen zowel de sterke als dezwakke wisselwerking bij aan devorming van massa.Ook in het Instituut voor TheoretischeFysica (ITF) heerst er opwinding.Gerard ’t Hooft verteltdat het ITF zeer nauw betrokkenwas bij de ontwikkelingen in dejaren ‘60 en ‘70, toen bleek datdit Higgsdeeltje een essentieelonderdeel vormt van de theorie.In Utrecht werd als eerste vastgestelddat zonder Higgsdeeltje dietheorie niet te handhaven zouzijn, omdat pogingen nauwkeurigeberekeningente doen dan tegenstrijdighedenzouden opleveren.Bernard de Wit(ITF) legt uit dathet Higgs ‘mechanisme’,dat eenmassa genereertvoor vectorbosonenen tevensaanleiding geeft tot een nieuwdeeltje dat nu het Higgsdeeltjewordt genoemd, werd voorgesteldin ‘64, eerst door FrancoisEnglert en Robbert Brout,(zie volgend vel)FacNieuwsRedactie van FacNieuwSPeter Mertens (2725)Joshua Peeters (2922)Fons van der Laan (4049)www1.phys.uu.nl/facnieuws/science.phys.nieuws@uu.nlFacNieuwS 229 verschijnt opwoensdag 29 augustus 2012deadline vr. 21 augustus 2012met de bedoeling om de zwakkewisselwerking te beschrijven,maar zonder aandacht te bestedenaan het Higgs mechanisme.Al die ontwikkelingen kwamenbij elkaar vanaf 1970, toen dejuiste quantum-mechanischebehandeling van ijktheorieënwerd begrepen door Veltman en‘t Hooft en toen ‘en passant’ hetstandaard model (of althans eenbelangrijk deel hiervan) doorGerard ’t Hooft werd herontdekt.Ook bij de experimentele ontdekkingvan het Higgsdeeltjeis theoretisch werk van grootbelang. In Utrecht wordt dooro.a. prof. Laenen (ITF) belangrijkwerk gedaan aan het gedragvan het Higgsdeeltje (en andereelementaire deeltjes) bij de LHCbotsingen.Het zal duidelijk zijn dat deontdekking van het Higgsdeeltjehet voorlopige sluitstuk is vaneen lange ontwikkeling.DOT formeel overgedragenOp donderdag 5 juli 2012 is deDutch Open Telescope (de DOT)formeel overgedragen aan deStichting Dutch Open Telescope.Faculteitsdirecteur Klaas Druijfen het bestuur van de StichtingDOT de voorzitter van dhr. vanSchie, penningmeester RobHammerschlag, secretaris FelixBettonvil tekenden de overeenkomstvan schenking. Bij deplechtigheid waren ook GerardBarkema en Peter Mertens namenshet departement Natuuren Sterrenkunde aanwezig. Eenontwerpmodel van de stalenopen toren waarop de zonnetelescooprust werd symbolischovergedragen aan de voorzittervan de stichting, de heer VanSchie (TU Delft).Rob Hammerschlag stond, metde hoogleraar zonnefysica Keesde Zwaan, in de jaren ’70 aande wieg van de DOT. Rob verteltnog steeds met enthousiasmeover het project: ‘telescopen meteen gesloten dome, zoals datheet, ondervinden veel hindervan temperatuurverschillenvan de lucht. Het innovatievevan de open constructie is dathete opstijgende lucht verwaait,die de waarnemingen kunnenverstoren.’Met flinke ondersteuning, o.a.van STW, kon de mechanischeconstructie in 1996 op La Palmaworden gebouwd en in 1997nadat de optiek was gemonteerden de eerste beelden warenverkregen, werd de DOT officieeldoor Prins Willem Alexandergeopend.Een tweede revolutionaire toepassingaan de DOT is opvouwbaretentconstructie die tijdenswaarnemingenopen kan en bijzware storm helemaalgesloten kanworden. VolgensFelix Bettonvil, alswerktuigbouwersinds 1992 bij deDOT betrokken,maar daarnaastactief in hetEuropean SolarTelescope-project(EST) is er duidelijkbelangstellingvoor de gebruikteconcepten.Dat er nog steeds wetenschapwordt bedreven met de DOTen dat er grote interesse is voorde toegepaste technieken enconcepten bewijst de recentetoekenning (2012) van de STWaanvraag‘Light-weight towerswith stable platform for astronomical,meteorological and civilengineeringmeasurements’. Eenproject waarin wetenschappersuit heel verschillende disciplinessamenwerken.De DOT is een stuk wetenschapen engineering van het SIU ende Instrumentatie afdeling vande Faculteit om trots op te zijn.Wij wensen de stichting DOT danook veel succes met de verdereontwikkeling.AGENDAInternational Conference of PhysicsStudents Een internationaal congres voornatuurkundestudenten. Bereid je voor op eenweek vol nobelprijswinnaars, hedendaagstoponderzoek en heel veel gezelligheid. Ditjaar vindt het plaats in Utrecht en Enschedeen wordt het georganiseerd door A-Eskwadraaten Arago!www: http://www.icps2012.comDruijf, Hammerschlag, Bettonvil enVan Schie bij de overdracht vanDOT (Foto: Pieter van Dorp van Vliet/ Communicatie & Vormg.)FacNieuws[Faculteit Bètawetenschappen][Faculteit Bètawetenschappen]