Rijgedrag en verkeersafwikkeling bij werk in uitvoering ... - TU Delft

Sam<strong>en</strong>vatt<strong>in</strong>gDe steeds groei<strong>en</strong>de belast<strong>in</strong>g van het Nederlandse autosnelweg<strong>en</strong>net vraagt om nieuwe maatregel<strong>en</strong> <strong>en</strong> meer k<strong>en</strong>nisover het rijgedrag. In het kader van het Beter B<strong>en</strong>utt<strong>en</strong> zijn voorstell<strong>en</strong> gedaan voor perman<strong>en</strong>t versmalde rijstrok<strong>en</strong>.Maar, hoewel versmalde rijstrok<strong>en</strong> al jar<strong>en</strong> word<strong>en</strong> toegepast <strong>bij</strong> weg<strong>werk</strong>zaamhed<strong>en</strong>, is er nauwelijks fundam<strong>en</strong>telek<strong>en</strong>nis over het rijgedrag op versmalde rijstrok<strong>en</strong>. Dit geeft de twee red<strong>en</strong><strong>en</strong> aan voor de volg<strong>en</strong>de onderzoeksvraag:“Wat zijn de belangrijkste verschill<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> rijgedrag <strong>bij</strong> versmalde rijstrok<strong>en</strong> <strong>en</strong> normale rijstrok<strong>en</strong> <strong>en</strong> hoe kunn<strong>en</strong>deze verschill<strong>en</strong> kwantitatief beschrev<strong>en</strong> word<strong>en</strong>?”. Enerzijds heeft dit als doel het beschrijv<strong>en</strong> van huidige situaties metweg<strong>werk</strong>zaamhed<strong>en</strong>. Anderzijds, biedt deze studie mogelijkhed<strong>en</strong> voor het voorspell<strong>en</strong> van gedrag op toekomstigerijbaan<strong>in</strong>del<strong>in</strong>g<strong>en</strong>.Onderzochte groothed<strong>en</strong>In eerste <strong>in</strong>stantie is bepaald welke onderdel<strong>en</strong> van het rijgedrag onderzocht di<strong>en</strong><strong>en</strong> te word<strong>en</strong>. Aangezi<strong>en</strong> het lateralegedrag al onderzocht is <strong>en</strong> wordt <strong>in</strong> andere onderzoek<strong>en</strong>, wordt <strong>in</strong> dit onderzoek geconc<strong>en</strong>treerd op longitud<strong>in</strong>aalgedrag. Dit heeft geleid tot vier belangrijke groothed<strong>en</strong>: de mate van gestaffeld rijd<strong>en</strong>, het aantal strookwissel<strong>in</strong>g<strong>en</strong>, devrije snelheid <strong>en</strong> de <strong>in</strong>vloed van verkeer op de andere rijstrook. Om deze waarnem<strong>in</strong>g<strong>en</strong> op microniveau teondersteun<strong>en</strong> zijn ook relevante macroscopische groothed<strong>en</strong> als capaciteit <strong>en</strong> rijstrookverdel<strong>in</strong>g onderzocht.Data verzamel<strong>in</strong>gOm het gedrag op bestuurderniveau te beschrijv<strong>en</strong> is zeer gedetailleerde data nodig. Hiervoor zijn drie bronn<strong>en</strong> vandata gebruikt. De belangrijkste bron bestaat uit uitge<strong>werk</strong>te videobeeld<strong>en</strong> vanuit de helikopter. Deze beeld<strong>en</strong> word<strong>en</strong>gebruikt om van alle voertuig<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> stuk snelweg de precieze trajectorieën te bepal<strong>en</strong>. Deze beeld<strong>en</strong> word<strong>en</strong>ondersteund door RESI-data; de gedetailleerde gegev<strong>en</strong>s van de <strong>in</strong>ductieluss<strong>en</strong>. Hiermee is over langere tijd, 10 dag<strong>en</strong>,van alle voertuig<strong>en</strong> de rijstrook, snelheid <strong>en</strong> mom<strong>en</strong>t van passage bek<strong>en</strong>d. Tot slot is er ook gebruik gemaakt vanmov<strong>in</strong>g-observer video gegev<strong>en</strong>s. E<strong>en</strong> auto met camera’s voor- <strong>en</strong> achter<strong>in</strong> is meegered<strong>en</strong> met het verkeer, de beeld<strong>en</strong>hiervan zijn gebruikt voor e<strong>en</strong> algem<strong>en</strong>e analyse.Macro analyse van het verkeersprocesUit e<strong>en</strong> eerste analyse blijkt dat automobilist<strong>en</strong> zich op versmalde rijstrok<strong>en</strong> duidelijk anders gedrag<strong>en</strong>. De rijstrookverdel<strong>in</strong>g is opvall<strong>en</strong>d anders; e<strong>en</strong> veel kle<strong>in</strong>er deel van de steekproef populatie rijdt op de l<strong>in</strong>kerrijstrook. Ookvolgtijd<strong>en</strong> <strong>en</strong> snelhed<strong>en</strong> zijn anders, dit heeft echter ook te mak<strong>en</strong> met de lagere maximumsnelheid van 70 km/h. Ditalles leidt tot e<strong>en</strong> totale capaciteit die ongeveer 8% lager is <strong>bij</strong> de versmalde rijstrok<strong>en</strong>.Kwantitatieve analyse van het rijgedragIn e<strong>en</strong> eerste analyse van het rijgedrag zijn e<strong>en</strong> aantal hypothes<strong>en</strong> getoetst waarmee bepaald wordt wat k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>degedragsvorm<strong>en</strong> zijn op de versmalde rijstrok<strong>en</strong>. Hieruit is geblek<strong>en</strong> dat vooral het passeergedrag anders verloopt opversmalde strok<strong>en</strong> <strong>in</strong> vergelijk<strong>in</strong>g met de normale situatie. Er is verder gekek<strong>en</strong> naar drie andere mogelijkegedragsvorm<strong>en</strong>. Het gestaffeld rijd<strong>en</strong>, waar<strong>bij</strong> auto’s om <strong>en</strong> om l<strong>in</strong>ks <strong>en</strong> rechts rijd<strong>en</strong>, komt op versmalde rijstrok<strong>en</strong> nietmeer voor dan op normale rijstrok<strong>en</strong>. Het aantal strookwissel<strong>in</strong>g<strong>en</strong> is wel lager, maar het is niet mogelijk om de oorzaakhiervoor aan te wijz<strong>en</strong>. De lagere snelheid <strong>en</strong> snelheidsverschill<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> hier namelijk ook e<strong>en</strong> duidelijk <strong>bij</strong>drage <strong>in</strong>.Ook dit verschil <strong>in</strong> snelheid valt niet op de versmalde strok<strong>en</strong> terug te voer<strong>en</strong>, doordat er e<strong>en</strong> maximumsnelheid van 70km/h van kracht is. Wel is geblek<strong>en</strong> dat de huidige modell<strong>en</strong> niet <strong>in</strong> staat zijn deze snelhed<strong>en</strong> goed te voorspell<strong>en</strong>.Specifieke analyse van het passeergedragWat overblijft aan verklaarbaar gedrag is het passeerproces. Hier<strong>bij</strong> is duidelijk zichtbaar dat voertuig<strong>en</strong> terughoud<strong>en</strong>dzijn <strong>bij</strong> het passer<strong>en</strong> van ander verkeer, dit valt met name op <strong>bij</strong> het passer<strong>en</strong> van brede vrachtwag<strong>en</strong>s. In detail ziet ditgedrag er als volgt uit. E<strong>en</strong> voertuig op de l<strong>in</strong>kerrijstrook nadert e<strong>en</strong> voertuig op de rechterrijstrook. Hiervoor remt hij,waarna hij <strong>en</strong>ige tijd volggedrag vertoont om uite<strong>in</strong>delijk toch te passer<strong>en</strong>. Dit gedrag valt niet <strong>bij</strong> alle bestuurders waarte nem<strong>en</strong>, slechts 5 tot 25% van de bestuurders op de l<strong>in</strong>kerrijstrook laat zich beïnvloed<strong>en</strong> door verkeer op derechterrijstrook. De afstand waarop voertuig<strong>en</strong> beg<strong>in</strong>n<strong>en</strong> met remm<strong>en</strong> lijkt rond de 10 meter te ligg<strong>en</strong> <strong>en</strong> valt tebeschrijv<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> Gam(1.8,10) verdel<strong>in</strong>g. Het volggedrag t<strong>en</strong>slotte, kan beschrev<strong>en</strong> word<strong>en</strong> door e<strong>en</strong> e<strong>en</strong>voudigvolgmodel uit te breid<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> gevoeligheid voor de andere rijstrook. Hiermee kunn<strong>en</strong> 90% van de trajectorieëngoed voorspeld word<strong>en</strong> t<strong>en</strong> opzichte van 70% <strong>bij</strong> het standaard model. Deze verbeter<strong>in</strong>g geeft aan dat het me<strong>en</strong>em<strong>en</strong>van verkeer op de andere rijstrook de voorspelbaarheid van het gedrag duidelijk verbeterd.Toekomstige modeller<strong>in</strong>gOp basis van het ontwikkelde model, zoud<strong>en</strong> simulatiepakkett<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> uitgebreid om het gedrag opversmalde rijstrok<strong>en</strong> te voorspell<strong>en</strong>. Het verdi<strong>en</strong>d echter de aanbevel<strong>in</strong>g meer data te verzamel<strong>en</strong> om het model tekalibrer<strong>en</strong> <strong>en</strong> valider<strong>en</strong>. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> geeft het huidige model nog ge<strong>en</strong> oorzaak aan voor de verschill<strong>en</strong>de gevoelighed<strong>en</strong>die verschill<strong>en</strong>de bestuurders hebb<strong>en</strong> t<strong>en</strong> opzichte van verkeer op de andere rijstrook. Deze gevoeligheid is afhankelijkvan e<strong>en</strong> aantal factor<strong>en</strong>. Hier<strong>bij</strong> moet gedacht word<strong>en</strong> aan de eig<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> van de passer<strong>en</strong>de bestuurder, hetgepasseerde voertuig <strong>en</strong> de precieze eig<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> van de rijbaan. Om gedrag goed te kunn<strong>en</strong> voorspell<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> dezefactor<strong>en</strong> onderzocht moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.Naast deze modeller<strong>in</strong>g van het rijgedrag, moet ook rek<strong>en</strong><strong>in</strong>g word<strong>en</strong> gehoud<strong>en</strong> met de verander<strong>in</strong>g van populatie opde rijstrok<strong>en</strong>. Voorafgaand aan de zone met <strong>werk</strong>zaamhed<strong>en</strong> wissel<strong>en</strong> veel automobilist<strong>en</strong> van de l<strong>in</strong>ker naar derechterrijstrook, dit heeft effect<strong>en</strong> op de capaciteit <strong>en</strong> de rijstrookverdel<strong>in</strong>g <strong>in</strong> de zone zelf.