Hoofdstuk 1 Gedrag en privaatrecht - Ivo Giesen

Hoofdstuk 1G e dr ag e n pr i va at r e c h t :inleiding en verantwoording1W.H. van Boom, I. Giesen en A.J. Verheij1 In l e i d i n gHet vermogensrecht staat bol van gedragspresumpties en gedragseffecten. De Hoge Raadstelt bijvoorbeeld dat werkgevers extra zorg in acht moeten nemen wat betreft werknemersdie met gevaarlijke machines werken, omdat het dagelijkse gebruik daarvantot verminderde waakzaamheid zou leiden. 2 Dat is een gedragspresumptie. De vraag isechter of die presumptie ook feitelijk juist is.De wetgever voert een bedenktermijn in met als doel dat de contracteerbeslissing vanéén van de partijen evenwichtiger wordt en de druk van de beslissing wordt verminderd.Dat is een beoogd doel. Maar wordt dat doel ook werkelijk bereikt, of blijft het effect inde praktijk uit?Als persoonlijke aansprakelijkheid van bestuurders tot defensief besturen leidt, dankunnen we misschien spreken van een onbedoeld – en mogelijk zelfs ongewenst –gedragseffect. Zijn er empirische bewijzen die het bestaan van dat effect of het ontbrekenervan aantonen?1 Willem van Boom is hoogleraar privaatrecht aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, Ivo Giesen is hoogleraar burgerlijkrecht aan de Universiteit Utrecht, Albert Verheij is advocaat bij Stibbe te Amsterdam en honorair universitairhoofddocent aan de Universiteit Utrecht. Zij danken Brigitte Bethlehem voor de onderzoeksassistentie en de deelnemersaan de workshop (Utrecht, september 2007) ter voorbereiding van deze uitgave.2 Bijv. HR 14 april 1978, NJ 1979, 245 (Messaoudi/Hoechst); HR 29 april 1983, NJ 1984, 19 (De Vries/Kuyt). Ten aanzienvan het gebruik van psychologische inzichten op het terrein van het aansprakelijkheidsrecht, is de hier genoemde enveelgebruikte frase in arresten dat de dagelijkse omgang met gevaren tot een zekere mate van onvoorzichtigheid leidt(zie bijv. ook nog HR 18 september 1998, NJ 1999, 45 (Van Doorn/NBM)) en dat de aangesprokene daarmee rekeninghad behoren te houden, een goed voorbeeld. Het betreft hier een thema dat zeer wel vanuit de psychologie (‘human error’)bestudeerd zou kunnen worden. Vgl. Matthews e.a. 2000, p. 141 e.v.19Giesen_01.indb 1 20-5-2008 16:29:09