Richtlijnen materiaal voor Medische Microbiologisch onderzoek - Olvg

Richtlijn2MedischeMicrobiologieOLVGPagina 3 van 18Gemaakt op 17-07-02Gemaakt door M.v.O.Versie 2: 02-11-10Versie 3: 05-07-1304-03-14Paraaf K.M.:Locatie:- klapper- internetRichtlijnen inzenden materiaal voor medisch microbiologisch onderzoek:handleiding voor huisartsen3.3 Openingstijden medisch microbiologisch laboratoriumOp werkdagen van 8.30 uur tot 16.30 uur.3.4 Aanvraagformulieren en afnamematerialenAanvraagformulieren en verzendmaterialen kunnen via het laboratorium kosteloos wordenaangevraagd. Een goede afname en verzending bepaalt voor een belangrijk deel de waardevan het onderzoek. Sommige micro-organismen vereisen namelijk specifieke media om teoverleven. Algemene aanwijzingen over afnemen en verzenden staan verderop in dehandleiding weergegeven.3.5 Identificatie patiëntenmateriaal/ aanvraagformulierEen volledig ingevuld aanvraagformulier is van belang voor een goede identificatie van depatiënt en de aanvrager. Gebruik bij voorkeur het ponsplaatje of stickers met patiëntengegevens.Relevante klinische gegevens zijn voor het laboratorium erg belangrijk voor een goedeuitvoering van het onderzoek en een goede interpretatie van de uitkomsten daarvan.Aanvraagformulier moet minimaal voorzien zijn van de volgende gegevens:Naam, voorletter, geboortedatum, geslacht, polisgegevens, afnamedatum, aanvragendarts en klinische gegevens.Potjes of transportmedia moeten minimaal voorzien zijn van de volgende gegevens:naam, voorletter, geboortedatum plus aanduiding materiaal en afnamedatum.3

Richtlijn2MedischeMicrobiologieOLVGPagina 4 van 18Gemaakt op 17-07-02Gemaakt door M.v.O.Versie 2: 02-11-10Versie 3: 05-07-1304-03-14Paraaf K.M.:Locatie:- klapper- internetRichtlijnen inzenden materiaal voor medisch microbiologisch onderzoek:handleiding voor huisartsen3.6 Aanvraagformulieren4

Richtlijn2MedischeMicrobiologieOLVGPagina 5 van 18Gemaakt op 17-07-02Gemaakt door M.v.O.Versie 2: 02-11-10Versie 3: 05-07-1304-03-14Paraaf K.M.:Locatie:- klapper- internetRichtlijnen inzenden materiaal voor medisch microbiologisch onderzoek:handleiding voor huisartsen5

Richtlijn2MedischeMicrobiologieOLVGPagina 7 van 18Gemaakt op 17-07-02Gemaakt door M.v.O.Versie 2: 02-11-10Versie 3: 05-07-1304-03-14Paraaf K.M.:Locatie:- klapper- internetRichtlijnen inzenden materiaal voor medisch microbiologisch onderzoek:handleiding voor huisartsen4 AFNEMEN PATIËNTENMATERIAALAlgemeen:Bij het afnemen van kweken dienen handschoenen gedragen te worden.Na afname en opruimen materialen de handen desinfecteren met handenalcohol.4.1 SOA-onderzoek, genitaal onderzoek4.1.1 Banale kweek, Gonokokken(GO) kweek, Candida kweekBenodigdheden: wattenstok met zwarte dop en transportkoker met transportmedium.Materiaal afnemen met een wattenstok.Wattenstok in transportkoker met transportmedium plaatsen en na afname maximaal 24 uurin de koelkast bewaren.Voor GO kweek bewaren bij kamertemperatuur.4.1.2 Bacteriële vaginoseVoor onderzoek op bacteriële vaginose een uitstrijk op een objectglas maken en inbeschermhuls opsturen.Na afname maximaal 24 uur in de koelkast bewaren.4.1.3 Chlamydia trachomatis, Gonokokken en Trichomonas–onderzoek (moleculairediagnostiek)4.1.3.1 UrineBenodigdheden: APTIMA® urine specimen collection kit (buis met geel etiket) enurinecontainer (bijv. steriel potje).• De urine afname dient bij voorkeur op uw praktijk te gebeuren.• Patiënt dient het laatste uur niet geürineerd te hebben en vrouwen mogen zich nietwassen vlak voor het plassen.• De patiënt moet de allereerste 10 à 20 ml urine van de urineplas opvangen in eenurinecontainer (dus eerste deel van de plas).• De doktersassistente brengt een deel van de urine met de bijgeleverde pipet over in debijgeleverde buis met geel etiket (tot de urine tussen de twee zwarte streepjes komt, zieafbeelding). Let op: er zit al vloeistof (transportmedium) in het plastic buisje, giet hetbuisje niet eerst leeg.• Draai de dop waterdicht op het buisje.• Noteer naam, geboortedatum en afnamedatum op het etiket van de buis.• Na afname maximaal 24 uur in de koelkast bewaren.7

Richtlijn2MedischeMicrobiologieOLVGPagina 8 van 18Gemaakt op 17-07-02Gemaakt door M.v.O.Versie 2: 02-11-10Versie 3: 05-07-1304-03-14Paraaf K.M.:Locatie:- klapper- internetRichtlijnen inzenden materiaal voor medisch microbiologisch onderzoek:handleiding voor huisartsenN.B. De afname van de urine en het vaginale wattenstaafje kunnen ook door de patiënt zelfworden uitgevoerd, bij voorkeur in uw praktijk. Hiervoor is een instructiefolder gemaakt. Naafname door de patiënt dient u zelf voor controle en verzending te zorgen.4.1.3.2 Vaginaal wattenstaafjeBenodigdheden: APTIMA® vaginal swab specimen collection kit (buis met oranje etiket).1. De afname van het vaginale wattenstaafje dient bij voorkeur op uw praktijk te gebeuren.2. Scheur de bovenkant van de verpakking van het wattenstaafje op roze stok een stukjeopen, raak het watje niet aan. Leg het wattenstaafje ook niet ergens neer.3. Breng het wattenstaafje voorzichtig in de vagina.4. Draai het wattenstaafje ongeveer 20 seconden rond. Het watje moet de vaginawandraken zodat er voldoende vocht wordt opgenomen.5. Breng het wattenstaafje over in de bijgeleverde buis met oranje etiket. Let op: er zit alvloeistof (transportmedium) in het plastic buisje, giet het buisje niet leeg.6. Breek de bovenkant van het wattenstokje voorzichtig af tegen de wand van het plasticbuisje.7. Draai de dop waterdicht op het buisje.8. Noteer naam, geboortedatum en afnamedatum op het etiket van de buis.9. Na afname maximaal 24 uur in de koelkast bewaren.N.B. De afname van de urine en het vaginale wattenstaafje kunnen ook door de patiënt zelfworden uitgevoerd, bij voorkeur in uw praktijk. Hiervoor is een instructiefolder gemaakt. Naafname door de patiënt dient u zelf voor controle en verzending te zorgen.4.1.3.3 CervixBenodigdheden: APTIMA® unisex specimen collection kit (buis met witte etiket).1. Verricht speculum onderzoek2. Verwijder met het bijgeleverde witte wattenstaafje eventueel overtollig slijm, gooi ditwattenstaafje weg!.3. Neem nu het dunnere wattenstaafje op blauwe stok en breng deze in het cervixkanaal,draai het wattenstaafje ongeveer 20 seconden rond.4. Vermijd bij verwijdering van dit wattenstaafje contact met de vaginawand.5. Breng het wattenstaafje over in de bijgeleverde buis met witte etiket. Let op: er zit alvloeistof (transportmedium) in het plastic buisje, giet het buisje niet leeg!6. Breek de bovenkant van het wattenstaafje voorzichtig af tegen de wand van het plasticbuisje.7. Draai de dop waterdicht op het buisje.8. Noteer naam, geboortedatum en afnamedatum op het etiket van de buis.9. Na afname maximaal 24 uur in de koelkast bewaren.8

Richtlijn2MedischeMicrobiologieOLVGPagina 10 van 18Gemaakt op 17-07-02Gemaakt door M.v.O.Versie 2: 02-11-10Versie 3: 05-07-1304-03-14Paraaf K.M.:Locatie:- klapper- internetRichtlijnen inzenden materiaal voor medisch microbiologisch onderzoek:handleiding voor huisartsen6. Breek de bovenkant van het wattenstokje voorzichtig af tegen de wand van het plasticbuisje.7. Draai de dop waterdicht op het buisje.8. Noteer naam, geboortedatum, afnamedatum en locatie op het etiket van de buis.9. Na afname maximaal 24 uur in de koelkast bewaren.4.2 BloedBenodigdheden: set bloedkweekflesjes (aërobe flesje met groen dop en anaërobe flesjemet oranje dop).1. Verwijder de (bescherm)dopjes van de beide bloedkweekflesjes.2. Vul de beide bloedkweekflesjes elk met ongeveer 10 ml bloed (kijk voor indicatie vanhet volume op de zijkant van het flesje, een streepje is 5 ml). Gebruik voor afname bijvoorkeur de bijgeleverde vleugelnaald met adapterhuls.3. Noteer naam, geboortedatum en afnamedatum op de flesjes of plak een sticker met depatiëntengegevens hierop.4. Na afname bloedkweekflesjes zo snel mogelijk naar het laboratorium brengen,maximaal 24 uur bewaren bij kamertemperatuur.N.B.: plak nooit een sticker over de barcodes van de bloedkweekflesjes en/ of verwijdernooit een gedeelte van de barcode.Voor kinderen is er ook een pediatrische flesje (flesje met gele dop). Dit flesje hoeft slechtsmet 0,5 à 4 ml bloed worden gevuld.TBC kan hiermee niet worden gedetecteerd, stuur hiervoor een grote heparinebloedbuis inmet als aanvraag TBC bloedkweek.Indien verdenking op endocarditis, dit graag vermelden bij de klinische gegevens ivmverlengde incubatie flesjes.4.3 FecesBenodigdheden: niet steriel fecespotje met blauw dekseltje.Zowel voor kweek op banale bacteriele verwekkers van gastroenteritis (Salmonella,Shigella, Yersinia, Campylobacter) als voor onderzoek op Clostridium difficile, Helicobacterantigeen, parasieten en virale verwekkers een hoeveelheid feces ter grootte van eenhazelnoot (maximaal halfvol) inzenden in een potje met een blauw dekseltje. Sluit het potjewaterdicht.Clostridium difficile onderzoek wordt niet verricht van vaste feces.Het materiaal mag na afname maximaal 24 uur in de koelkast bewaard worden.10

Richtlijn2MedischeMicrobiologieOLVGPagina 11 van 18Gemaakt op 17-07-02Gemaakt door M.v.O.Versie 2: 02-11-10Versie 3: 05-07-1304-03-14Paraaf K.M.:Locatie:- klapper- internetRichtlijnen inzenden materiaal voor medisch microbiologisch onderzoek:handleiding voor huisartsen4.4 Feces voor parasieten – Triple Feces Test (TFT) (zelden, alleen in overleg metmicrobioloog)Benodigdheden: TFT set met instruktieformulier. In potje1 en potje3 zit fixatievloeistof (SAF)(N.B. deze vloeistof niet weggooien), potje2 is een leeg potje.Doe op 3 achtereenvolgende dagen, feces in de TFT potjes. Dus feces van dag 1 in potje1,feces van dag 2 in potje2, feces van dag 3 in potje3. Vul potje1 en potje3 zodanig met fecesdat het vloeistofniveau tot aan de rode pijl komt. Vul potje2 met drie grote scheppen feces.Sluit de potjes waterdicht en schud potje1 en potje3 rustig, totdat de fixatievloeistof goed isverdeeld over de feces in het potje.Het materiaal kan na afname op kamertemperatuur bewaard worden.N.B. de fixatievloeistof (SAF) is giftig.4.5 Herpes PCRBenodigdheden: 2 rayon wattenstokken met witte dop, zie afbeelding.Maak met beide watten een uitstrijk van de bodem van de verdachte lesie. Maak bij eenintact blaasje eerst het blaasje kapot met een naald, voordat de lesie wordt uitgestreken.Wattenstok in transportkoker (zonder transportmedium) terugplaatsen en na afnamemaximaal 24 uur in de koelkast bewaren.4.6 KeelBenodigdheden: wattenstok met zwarte dop en transportkoker met transportmedium,tongspatel.Bij goed zicht en goed licht en met behulp van een tongspatel in één keer een zo grootmogelijk oppervlak van de pharynxboog (of van eventuele lesies) afstrijken met eenwattenstok. Wattenstok in transportkoker met transportmedium plaatsen en na afnamemaximaal 24 uur in de koelkast bewaren.11

Richtlijn2MedischeMicrobiologieOLVGPagina 13 van 18Gemaakt op 17-07-02Gemaakt door M.v.O.Versie 2: 02-11-10Versie 3: 05-07-1304-03-14Paraaf K.M.:Locatie:- klapper- internetRichtlijnen inzenden materiaal voor medisch microbiologisch onderzoek:handleiding voor huisartsenN.B.: Voor onderzoek op Chlamydia of Gonokokken zie SOA-onderzoek, oog(Chlamydia/ GO).4.11 OorBenodigdheden: wattenstok met zwarte dop en transportkoker met transportmedium. Oorwatten wordenalleen afgenomen bij een loopoor en bij otitis externa.Materiaal afnemen met een wattenstok.Wattenstok in transportkoker met transportmedium plaatsen en na afname maximaal 24 uur inde koelkast bewaren.4.12 PunctatenBenodigdheden: steriel potje, bloedkweekflesjes (aëroob en anaëroob).Het beste materiaal wordt verkregen door aspiratie na punctie (bij voorbeeld pus, ascites-,pleura-, gewrichtsvocht), door een intacte huid na grondige reiniging. Dit materiaal opvangenin een steriel potje. Materiaal in spuiten wordt alleen geaccepteerd als de naald verwijderd isen de spuit afgesloten is met een dopje. Het verdient aanbeveling, naast materiaal in eensteriel potje, ook een deel van het materiaal in een set bloedkweekflesjes te spuiten.Na afname potje in koelkast en bloedkweekflesjes bij kamertemperatuur maximaal 24 uurbewaren. Spoedeisende materialen direct naar het medisch microbiologisch laboratoriumbrengen of buiten normale werktijden hiervoor de dienstdoende arts-microbioloog oproepen.4.13 SchimmelsBenodigdheden: steriel potje of petrischaal .Haar: verzamel met een pincet tenminste 10-12 aangetaste haren, met de haarschachtintact. Verzamel, indien aanwezig, tezamen met schraapsels van de actieve randen van delaesies, ook hoofdhuidschilfers. Doe deze in een steriel potje.13

Richtlijn2MedischeMicrobiologieOLVGPagina 14 van 18Gemaakt op 17-07-02Gemaakt door M.v.O.Versie 2: 02-11-10Versie 3: 05-07-1304-03-14Paraaf K.M.:Locatie:- klapper- internetRichtlijnen inzenden materiaal voor medisch microbiologisch onderzoek:handleiding voor huisartsenHuid: reinig het geïnfecteerde gebied met 70% ethanol. Schraap voorzichtig hethuidoppervlak rond de actieve rand van de laesie af zonder daarbij bloedingen teveroorzaken. Doe het materiaal in een steriel potje.Nagel: Veeg de nagel schoon met gaasje (geen watje) gedrenkt in 70% ethanol. Knip ofschraap een flinke hoeveelheid van aangetast gebied af. Verzamel ook materiaal van onderde nagelrand.Doe het materiaal in een steriel potje.Na afname materiaal maximaal 24 uur bij kamertemperatuur bewaren.4.14 SinusBenodigdheden: steriel potje of wattenstok met zwarte dop en transportkoker mettransportmedium.Vloeibaar materiaal insturen in steriel potje.Anders kweek afnemen met een wattenstok.Wattenstok in transportkoker met transportmedium plaatsen.Voor onderzoek op anaërobe micro-organismen materiaal zo spoedig mogelijk naar hetmedisch microbiologisch laboratorium brengen, anders na afname maximaal 24 uur in dekoelkast bewaren.4.15 SputumBenodigdheden: steriel potje.Materiaal uit de diepere luchtwegen opvangen in steriel potje en na afname maximaal 24 uurin de koelkast bewaren.Ochtendsputum verdient de voorkeur, omdat het gewoonlijk minder gecontamineerd is metmond- en keelflora dan sputum dat overdag wordt opgehoest.Het sputum kan op verschillende onderzoeken aangevraagd worden:banale kweek, eventueel aangevuld met kweek op gisten, schimmels, Legionella, Bordetellaen Tuberculose.14

Richtlijn2MedischeMicrobiologieOLVGPagina 15 van 18Gemaakt op 17-07-02Gemaakt door M.v.O.Versie 2: 02-11-10Versie 3: 05-07-1304-03-14Paraaf K.M.:Locatie:- klapper- internetRichtlijnen inzenden materiaal voor medisch microbiologisch onderzoek:handleiding voor huisartsen4.16 UrineBenodigdheden: steriel potje.Na grondig wassen van de genitalia eerste gedeelte van de urinelozing weg laten lopen,tweede gedeelte opvangen in steriel potje.Catheterurine opvangen in steriel potje.Materiaal na afname maximaal 24 uur in de koelkast bewaren.4.17 ViruskwekenBenodigdheden: rayon wattenstok met witte dop, virusmedium (dit moet bewaard worden bij-20°).Voor afname per afnameplaats, zie bij gewone kweken. Virusmedium ontdooien enwattenstok afknippen in potje met virusmedium.NB deze afzonderlijke wattenstok teruggeplaatst in de transportkoker of de afgekniptewattenstok in virusmedium kan ook gebruikt worden voor moleculair diagnostisch onderzoek(PCR).Materiaal zo snel mogelijk naar het medisch microbiologisch laboratorium brengen, andersmateriaal na afname maximaal 24 uur in de koelkast bewaren.4.18 Wond- en/ of puskwekenBenodigdheden: steriel potje of wattenstok met zwarte dop en transportkoker mettransportmedium.Bij wondinfecties en abcessen bij voorkeur vloeibaar materiaal insturen in een steriel potje.Materiaal in spuiten wordt alleen geaccepteerd als de naald verwijderd is en de spuitafgesloten is met een dopje.In andere gevallen materiaal afnemen met een wattenstok.Wattenstok in transportkoker met transportmedium plaatsen.Voor onderzoek op anäerobe micro-organismen materiaal zo spoedig mogelijk naar hetmedisch microbiologisch laboratorium brengen, anders maximaal 24 uur in de koelkastbewaren.15

Richtlijn2MedischeMicrobiologieOLVGPagina 16 van 18Gemaakt op 17-07-02Gemaakt door M.v.O.Versie 2: 02-11-10Versie 3: 05-07-1304-03-14Paraaf K.M.:Locatie:- klapper- internetRichtlijnen inzenden materiaal voor medisch microbiologisch onderzoek:handleiding voor huisartsen16

Richtlijn2MedischeMicrobiologieOLVGPagina 17 van 18Gemaakt op 17-07-02Gemaakt door M.v.O.Versie 2: 02-11-10Versie 3: 05-07-1304-03-14Paraaf K.M.:Locatie:- klapper- internetRichtlijnen inzenden materiaal voor medisch microbiologisch onderzoek:handleiding voor huisartsen17

Richtlijn2MedischeMicrobiologieOLVGPagina 18 van 18Gemaakt op 17-07-02Gemaakt door M.v.O.Versie 2: 02-11-10Versie 3: 05-07-1304-03-14Paraaf K.M.:Locatie:- klapper- internetRichtlijnen inzenden materiaal voor medisch microbiologisch onderzoek:handleiding voor huisartsen18