De gezichten van de Mosel - Vinites

Rieslingstokken op Schweicher Annaberg
Bocht bij Trittenheim
Piesporter Goldtröpfchen
tiuslay en de Trittenheimer Apotheke: vrijwel al deze producenten
hebben ook elders in de Mittelmosel en zelfs verder weg wijngaarden.
Trittenheimer Apotheke is de meest bijzondere wijngaard,
maar dan wel het deel tegenover het dorpje, aan de andere kant van
de Mosel. Dit stuk is maar deels geherstructureerd, kent vele oude
stokken en is met zijn ligging op het west-zuidwesten een echte
Abendsonne-Weinberg. Er komen Rieslings met een mooie structuur
en fijne zuren vandaan.
Druivenspektakel
Vanaf Trittenheim is het volgende beroemde wijndorp,
Piesport, slechts een paar kilometer stroomafwaarts, in de volgende
bocht van de Mosel. Maar wie het Piesporter Goldtröpfchen
in al zijn grootsheid wil zien, moet niet vanaf Trittenheim vertrekken,
maar in Minheim de bordjes Panoramastrasse volgen.
Dan rijd je van bovenaf een van de indrukwekkendste wijngaarden
van Europa binnen, een natuurlijk amfitheater met een
breedte van zo’n 3 kilometer, bijna in zijn geheel beplant met
Leisteen
Het basisgesteente van de wijngaarden van de Mittelmosel (en van de Saar,
Ruwer en delen van de Untermosel, Ahr en Mittelrhein) bestaat uit leisteen, dat
ontstaan is in het Devoon, zo’n 400 miljoen jaar geleden. Vandaar de in de Duitse
wijnbouw veelgebruikte term Devonschiefer. Ook Hunsrückschiefer kom je tegen
als aanduiding; deze term verwijst naar het leisteengebergte de Hunsrück, ten
zuiden van de Mosel. Een andere aanduiding, Tonschiefer, legt het verband met
het uitgangsmateriaal van de leisteen: klei.
Leisteen is een metamorf gesteente: een gesteente dat door toedoen van druk
en temperatuur is veranderd. Bij het Devonschiefer van de Mittelmosel – dat geen
kalk bevat – staat klei aan de oorsprong, die onder druk van bovenliggende sedimenten
en temperatuur verhardde tot kleisteen. Die kleisteen kreeg vervolgens
onder invloed van thermische processen en plooiing een andere minerale structuur,
waardoor de typerende plaatstructuur ontstond en de kleisteen leisteen werd.
Kleurtje
Het Devonschiefer van de Mittelmosel kent verschillende verschijningsvormen,
die vernoemd zijn naar hun kleur. De dominante vorm is grijze leisteen (Grauer Devonschiefer
of Grauschiefer), maar op vele plekken hebben mineralen en andere
bodembestanddelen de leisteen een andere typerende kleur gegeven. Zo bevat de
leisteen op bepaalde plaatsen veel ijzeroxiden, die hem een roodbruin-oranje gloed
geven. Deze vorm wordt Roter Schiefer of Rotschiefer genoemd en is zeer opvallend
in Schweicher Annaberg. (Strikt genomen is dit iets anders dan Rotliegendes, dat op
enkele plaatsen ook aan de Mittelmosel te vinden is, maar als uitgangsgesteente
zandsteen heeft en gevormd is in het Perm.) Een derde typerende vorm voor de
De gezichten van de Mosel 31
riesling. Woorden schieten eigenlijk tekort voor dit spektakel, dat
al in 371 n.Chr. door de Romeinse dichter Ausonius in zijn
Mosella uitbundig wordt bezongen.
Zigzaggend afzakkend door de wijngaarden arriveer je vanzelf
bij het kerkje van Alt Piesport, en wie net voor de brug naar
rechts gaat, komt bij het Weingut dat de eer van Piesport grotendeels
heeft hersteld: Reinhold Haart. Die eer was enorm aangetast
door de wijnboeren die hun druiven verkochten aan
Großkellereien, waarna de wijn gebotteld werd als Piesporter
Michelsberg, de naam van de Großlage waarbinnen Piesport ligt.
Theo Haart heeft dat nooit gedaan, maar kon pas halverwege de
jaren negentig voldoende druiven bijkopen om in behoorlijk volume
Piesporter Goldtröpfchen te maken. Sindsdien maakt hij,
tegenwoordig geholpen door zijn zoon Johannes, klassewijnen.
Het zijn misschien wel de meest exotische Rieslings van de Mittelmosel,
zonder dat ze ooit zwaar of vermoeiend zijn.
Haart is inmiddels geen roepende in de woestijn meer. Ook de
wijnen van Weingut Kurt Hain en Weingut Joh. Haart overtuigen.
De wijnen van producenten van buiten Piesport, met percelen in
Goldtröpfchen, zijn eveneens erg goed. Voorbeelden zijn Reichsgraf
von Kesselstatt en Sankt Urbans-Hof. Terroir spreekt voor zich,
Mittelmosel is Blauschiefer, een zeer fijnkorrelige leisteen, waarin het ijzermineraal
pyriet het gesteente bij sterke verwering een blauwige glans geeft.
Toplaag
De toplaag (de echte bodem) is in de hellingwijngaarden van de Mittelmosel
vaak ondiep. Deze bevat relatief weinig organisch materiaal en zit vol verweerd leisteen
van de basisbodem. Hij warmt snel op en houdt beperkt water vast. Voor hun
voeding moeten de wortels vaak diep de leisteen in; ze gebruiken daarvoor de vele
spleten in het gesteente. De vlakkere wijngaarden in binnenbochten van de Mosel
hebben diepere bodems, met daarin allerlei door de rivier afgezet materiaal, zoals
zand en kiezels.
Invloed op wijn
De verschillende vormen van leisteen hebben ieder hun invloed op het aroma en
de smaak van Riesling. Hoewel een directe link tussen de mineralen in het gesteente
en het aroma en de smaak van de wijn (nog) niet bewezen is, zijn de kleur, diepte en
structuur van de bodem wel van grote invloed op de ontwikkeling van de druif, en
daarmee in principe op de geur en smaak van de latere wijn. Op basis van proefondervindelijk
onderzoek is vooral een goede algemene typering van Rieslings van blauwe
en rode leisteen mogelijk. Rieslings van blauwe leisteen zijn doorgaans aromatisch
zeer expressief, met geuren van perzik, en geven vaak de associatie met ‘natte leisteen’.
De Rieslings van rode leisteen zijn aanvankelijk ingetogen, met aroma’s van geel-rode
appels, veldbloemen en wilde kruiden. Hun smaak is veelal wat breder en kruidiger
dan die van Rieslings van blauwe leisteen.