Geestelijke ongezondheid in Nederland in kaart gebracht - CBS

5. Geestelijke ongezondheid naar kenmerken van de Nederlandsebevolking5.1 Dynamische Stress-KwetsbaarheidsmodelSommige mensen lopen een grotere kans op het ontwikkelen van psychische klachtendan anderen. In de literatuur wordt hierbij vaak verwezen naar het zogenaamdeDynamische Stress-Kwetsbaarheidsmodel (Maas e.a., 2000). Dit model geeft aan hoekenmerken van de persoon zelf, de omgeving en gebeurtenissen in het leven elkaar, endaarmee het risico op geestelijke ongezondheid, beïnvloeden. In figuur 1 is het modelschematisch weergegeven.1. Dynamische Stress-Kwetsbaarheidsmodelervaringen en gedragTOEVALPsychologischeKWETSBAARHEIDgenetische factorenlevensgebeurtenissen(objectieve kenmerken)betekenisverleningperceptie van verlies,dreiging, etc.copingpersoonlijkheidskenmerkengezondheidstoestandomgevingscontrolebehandelingsruimtesociale of fysiekeKWETSBAARHEIDsociale relatiessociaaleconomischestatusverstedelijkingfysische factorenPSYCHISCHE (ON)GEZONDHEIDBron: Witte (2004).Er is sprake van een ingewikkeld samenspel tussen biologische kwetsbaarheid, socialekwetsbaarheid en lichamelijke kwetsbaarheid, dat bepaalt hoe iemand reageert op zowelnegatieve als positieve levensgebeurtenissen. Factoren die invloed kunnen hebben opgeestelijke ongezondheid zijn daardoor zeer divers. Gedacht kan worden aan genetischbepaalde factoren zoals geslacht en persoonlijkheid (geremdheid of sociale vaardigheid),leeftijd, het wel of niet hebben van lichamelijke ziekten, sociale steun, gezinssituatie, eenzaamheid,sociaaleconomische status (opleiding, inkomen en beroep) en traumatischeervaringen (van der Stel, 2004; Maas e.a., 2000).In de gezondheidsenquête van het CBS worden gegevens verzameld over de meeste vandeze achtergrondkenmerken, met uitzondering van de persoonlijkheidskenmerken entraumatische ervaringen. Het is daardoor mogelijk om aan de hand van deze kenmerkente analyseren bij welke bevolkingsgroepen in Nederland geestelijke klachten het meestvoorkomen. Dit is het onderwerp van de volgende paragraaf.Let wel, op basis van de gezondheidsenquête is het echter niet mogelijk om uitspraken tedoen over het causale verband tussen de kenmerken en geestelijke gezondheid. Dat komtdoordat er geen longitudinale gegevens beschikbaar zijn. Als bijvoorbeeld blijkt dat laagopgeleidenvaker ongezond zijn dan hoogopgeleiden, dan betekent dat niet persé dat eenlage opleiding als zodanig leidt tot een hoger risico op psychische problemen. Het kan ookzijn dat het lage opleidingsniveau juist veroorzaakt is door geestelijke klachten.11