Friso Woudstra/Res Nova - vakbladvitruvius.nl

nieuws U I T H E T W E R K V E L DVITRUVIUS NUMMER 17 OKTOBER 2011Kasteeltje BruinhorstKarakteranalyse en-herstel van eenmonumentaal ensembleGelegen aan de Luntersekade nummer 1, aande noordelijke rand van Ederveen, ligt hetgemeentelijk monument kasteeltje Bruinhorst.Dit in 1879 gebouwde complex omvat eenhoofdhuis met groot koetshuis, gelegen in een parktuin.In de loop der jaren is de oorspronkelijk ruiméén kilometer lange tuin grotendeels afgestoten. Hetdeel dat nu nog resteert, heeft omstreeks 1966 haarhuidige omvang en verschijningsvorm gekregen.Ook het huis is destijds, na onder andere lange tijdals onderkomen voor repatriërende KNIL-militairente hebben gediend, flink onder handen genomen.De huidige eigenaar, de familie Dunsbergen, heeftBruinhorst in 2009 aangekocht en wenst het in oudeluister te herstellen, waarbij zo optimaal mogelijkwordt uitgegaan van de kwaliteiten die nog aanwezigzijn en van historische (typologische en cultuur -historische) waarden. Friso Woudstra Architectenen Res nova zijn bij dit project betrokken om zorgte dragen voor een verantwoorde totstandkomingen realisatie van de nieuwe plannen.Architectuurhistorisch onderzoeken ontwerptrajectHoewel het exterieur van kasteeltje Bruinhorstvandaag de dag nog in hoofdlijnen representatief isvoor de negentiende-eeuwse verschijningsvorm, isvan het oorspronkelijke interieur weinig tot nietsbehouden. Aangezien het de wens was van de opdrachtgeversom bij de herinrichting van Bruinhorstde beleving van het negentiende-eeuwse interieur alsuitgangspunt te nemen, heeft Res nova een inspi -ratiedocument opgesteld, waarin de verschillendekarakteristieke aspecten van de interieurarchitectuuruit de periode van de bouw van Bruinhorst wordenuitgediept.Aan de hand van nog aanwezige bouwhistorischewaarden en sporen en van bronnenonderzoek, waarbijvooral aandacht is besteed aan (historisch) beeldmateriaalvan negentiende-eeuwse interieurs, is eenbeeld geschetst van de wijze waarop het interieurvan Bruinhorst in haar gloriedagen zou zijn uit -gemonsterd. Hierbij speelde de ‘karakterleer’ eenbelangrijke rol. Deze leer was toonaangevend bij hetinrichten van luxe interieurs in vooral het laatstekwart van de negentiende eeuw. Bij de karakterleerspeelt de functie van het vertrek een belangrijke rolbij de aankleding. Salons en tuinkamers waren vaakin een lichte neoclassicistische stijl uitgewerkt.Stucwerk was vaak frivool door het gebruik vanflorale motieven. De hal is de eerste indruk diebezoekers van een woning kregen en moet daaromimponeren. Centrale hallen kenden daarom meestaleen ietwat zwaardere afwerking, waarbij sprake isvan rijker aangezet stucwerk. Bij woonvertrekken isde uitvoering vrijwel altijd in een neoclassicistischestijl met lage lambriseringen en een licht kleuren -palet opgezet. Stucwerkplafonds bestonden vaak uitlijstwerk met centrale ornamenten, voorzien van eendelicate detaillering. Eetvertrekken en andere meerprivate kamers als rookkamers, kenmerkten zichechter vaak door meer houtwerk (hogere lambri -seringen) en zwaarder aangezette plafonds (stucwerkvaak uitgevoerd als lijstwerk met blindeKasteeltje Bruinhorst, gezien vanaf de Luntersekade.Bruinhorst anno 1910. Vanaf de straat was sprake vaneen rechte laan, gericht op de salon van het huis. Delaan liep door een bosje. BRON: GEMEENTEARCHIEF EDEvlakverdelingen tussen de binnenste en buitenstelijst). Kleurstellingen in deze kamers waren wat donkerder,waardoor een meer intieme sfeer ontstond.Bij deze historische interieurs was eenheid in stijldus ondergeschikt. In het verlengde van de negentiende-eeuwsearchitectuur, waarbij op een soortgelijkewijze per type gebouw werd gezocht naar een(neo)stijl die ‘passend’ was bij de functie van hetgebouw, werd dus ook in het interieur per vertrek eenpassende aankleding gezocht.Op basis van de in het inspiratiedocument om -schreven karakterleer heeft Res nova een reeksaanbevelingen opgesteld op basis waarvan FrisoWoudstra Architecten haar plannen voor Bruinhorstheeft opgesteld. Hoewel de indeling van het huisniet volledig wordt teruggebracht tot de oorspronkelijkesituatie (deze was al grotendeels verdwenengedurende eerdere bouwactiviteiten), wordt in hetontwerp van Friso Woudstra wel een ambianceneergezet die past bij de historische grandeur vanhet gebouw. De aanwezige achtzijdige salon zalhierbij weer als spil van het huis gaan dienen, zoalsin de gloriedagen van Bruinhorst.FRISO WOUDSTRA RUBRIEKinfo@frisowoudstra.nlTelefoon 0575 - 519 455www.frisowoudstra.nl36

VITRUVIUS NUMMER 17 OKTOBER 2011nieuws U I T H E T W E R K V E L DDe werkzaamheden aan het exterieur zijn tot eenminimum beperkt. De grootste ingreep zal hetnieuwe terras zijn dat tegen de zuidelijke gevel (deSchauseite) wordt geplaatst. Het grote in 1966geplaatste terras wordt vervangen door een kleinerexemplaar dat de contouren van de gevel volgt en inverschijningsvorm is geïnspireerd op de situatiezoals deze zichtbaar is op oude foto’s. Door ditnieuwe terras wordt de geleidelijke overgang vanhuis naar tuin versterkt: huis – salon – terras – tuin.De plannen van Friso Woudstra Architecten zijn,aangevuld met een door Res nova opgestelde effecttoetswaarin de gemaakte keuzes in woord en beeldworden onderbouwd, aan de gemeente Ede en haarmonumentencommissie gepresenteerd en enthousiastontvangen.Tuinhistorisch onderzoek en ontwerptrajectDe gemeente en haar commissie wensten niet alleeninzicht te krijgen in de plannen die voor de bebouwingvan Bruinhorst werden opgesteld, maar wildenvanwege de ensemblewaarde van bebouwing entuin, ook al in een vroeg stadium inzicht krijgen inde plannen die de familie Dunsbergen eventueelvoor de tuin voor ogen had.Res nova heeft in dit kader een cultuur- en tuin -historische rapportage opgesteld: Bruinhorst, tuin -historisch onderzoek Luntersekade 1 te Ederveen. Dithad als doel inzicht te geven in de ontwikkelingsgeschiedenisvan de locatie Bruinhorst. De basis voorde analyse werd gevormd door de aanwezigecartogra fische bronnen en de ruim voorhandenzijnde historische foto’s, waarop de oorspron kelijketuinopzet rondom het huis duidelijk zichtbaar was.De huidige omvang van de tuin van Bruinhorstomvat een al op de kadastrale minuutkaart uit circa1832 zichtbaar, omgracht terrein en een in hetverlengde hiervan gelegen perceel aan de Luntersekade.Waarom de opdrachtgeefster van het landgoedje,mevrouw Fisler-Reiger, juist deze plek haduitgekozen als locatie voor een nieuw landgoed,is onduidelijk. Ederveen is gelegen in de GelderseVallei, een relatief laaggelegen veen- en broekgebiedtussen de Utrechtse Heuvelrug in het westen en deVeluwe in het oosten. Het overgrote deel van delandgoederen ligt in of aan de rand van de UtrechtseHeuvelrug of in of aan de rand van de Veluwe. In deGelderse Vallei werden in de negentiende eeuwnauwelijks landgoederen aangelegd. Niettemin lietze hier bij haar nieuw opgerichte huis een parktuinaanleggen die ruim een kilometer in lengte was.Deze oorspronkelijke in landschappelijke stijl uitgevoerdeparktuin is zichtbaar op laat-negentiendeeeuwsen vroeg-twintigste-eeuws kaartmateriaal.Vanaf de jaren dertig begint het goed in omvang afte nemen. In verschillende stadia worden delen vande tuin afgestoten. In de jaren vijftig is, ten tijde vande functie van Bruinhorst als onderkomen van KNILmilitairen,nagenoeg alle negentiende-eeuwse aanplantgerooid. Bruinhorst lag lange tijd vrij in hetlandschap.In 1966 werd de tuin opnieuw aangelegd. De grachtwerd behouden, maar werd tot aan de Luntersekadenaar het zuiden toe doorgetrokken. Hierbij werd terplekke van de oorspronkelijke zuidelijke tak eennieuwe vijver aangelegd. Tijdens deze werkzaam -heden is ook de oriëntatie van de oprijlaan gewijzigd,waardoor de karakteristieke (door begroeiing bege -leide) rechte zichtas vanaf de straat op de Schauseitevan het kasteeltje verdween.Op basis van de resultaten van het tuinhistorischonderzoek heeft Margreeth Bangert namens Resnova een tuinontwerp opgesteld, waarbij de huidigeaanwezige waarden én de historische (verdwenen)kwaliteiten tot een samenhangend geheel zijnsamengevoegd. Hierbij vormt de huidige opzet,ontstaan omstreeks 1966, de onderlegger van hetschetsontwerp. Binnen dit kader zijn enkele wijzigingenaangebracht waarbij de situatie, zoals dezezichtbaar is op historische bronnen, als inspiratiebronen referentiebeeld dient. Hierbij is tevensrekening gehouden met de karakteristieke ecologischekenmerken van de locatie. Uit het historischbeeldmateriaal blijkt dat bij de aanleg uit 1879 ookal rekening was gehouden met het karakter van delocatie.Dit tuinontwerp is samen met een onderbouwingvan de gemaakte keuzes naar de gemeente toe -gestuurd. In deze notitie, Bruinhorst. Notitie bij voorsteltuinontwerp Luntersekade 1 te Ederveen, wordtpunt voor punt ingegaan op de ontwikkelingen diein de tuin zullen plaatsvinden.Tot slotBij Bruinhorst vormen de onderzoeken, effecttoetsenen notities één geheel met het door Res novaopgestelde tuinontwerp en de door Friso WoudstraArchitecten opgestelde plannen voor het kasteeltje.Door deze nauwe samenwerking waarbij onderzoeken ontwerp één op één op elkaar zijn afgestemd,waarbij is uitgegaan van een karakteranalyse en eenkarakterherstelplan, ontstaat een totaalbeeld datrecht doet aan de (historische) kwaliteiten die ditnegentiende-eeuwse kasteeltje kenmerken.Don RackhamRes novaHet doorMargreeth Bangertvan Res novaopgesteldetuinontwerpvoor Bruinhorst.De rapporten van Res nova met de hierbesproken werken van Friso WoudstraArchitecten kunnen ingezien worden via:www.res-nova.nl/uitgever.html.info@res-nova.nlTelefoon 0475-552 330www.res-nova.nlRES NOVA RUBRIEK37