Congresbundel definitief zonder dln lijst

Werkconferentie Samen om het kind in de wijk
27 november 2015

Samen om het kind in de wijk:
van elkaar leren om verder te komen
Betere zorg en dichtbij huis. Dat is misschien wel de
belangrijkste gedachte achter de nieuwe Jeugdwet en
de decentralisatie van jeugdhulp naar gemeenten
begin dit jaar. Een transitie die veel gemeenten en
instellingen met veel energie hebben aangegrepen om
vernieuwingen in gang te zetten met als doel een
(kosten)effectiever jeugdstelsel dichterbij te brengen.
Een stelsel waar iedereen beter van wordt.
Veel gemeenten vinden dat dit dichtbij de burger
moet gebeuren, in de wijk of de buurt. Overal in het
land zijn wijk- en buurtteams ontstaan die qua
samenstelling en doel lokaal zijn ingekleurd en daardoor
sterk van elkaar kunnen verschillen. De gemeenschappelijke
ambitie is: hulp die beter aansluit bij wat
gezinnen nodig hebben; integraal, nabij en laagdrempelig.
Hulp die de mogelijkheden en wensen van de
kinderen, jongeren en ouders als vertrekpunt neemt.
Nu bijna een jaar later maken we tijdens de werkconferentie Samen om het kind in de wijk een eerste
balans op. Lukt het om het gezin en de kinderen weer centraal te zetten? Lukt het om huishoudens met
kinderen dichtbij huis optimale en integrale ondersteuning te bieden? Hoe zorgen we ervoor dat de
beschikbare expertise over opvoeden en opgroeien een structurele plek krijgt binnen de integrale aanpak
in de wijk? Lukt het om de ervaringen van gezinnen en kinderen een plek te geven in de aanpak en
sturing? Hoe vertalen gemeenten dat in hun beleid en hoe geven ze daar sturing aan? Op welke manier
brengen professionals dat vervolgens in de praktijk? En, welke lessen kunnen we daar dan weer van leren?
Op de werkconferentie van vandaag vormt de Utrechtse aanpak een belangrijke inspiratiebron. Daar
begon de vernieuwing in de zorg voor jeugd met de ontwikkeling van de eerste buurtteams al in 2012.
Inmiddels is deze vernieuwing uitgegroeid tot een lokaal stelsel waarbij Utrechters langs drie sporen
ondersteuning op maat krijgen. Zo dicht mogelijk bij het gewone leven: informeel als dat kan,
professioneel waar nodig. Het buurtteam is daarbij niet alleen de spil in de jeugdzorg maar ook de
aanjager van een stelsel dat zich blijft vernieuwen op grond van nieuwe inzichten en ervaringen.
Het Utrechtse model is in de praktijk ontstaan, door te leren van ervaringen en van elkaar. Tijdens de
werkconferentie laten we ons daardoor inspireren maar we beperken ons niet tot de Utrechtse ervaringen.
Op ontwikkelpleinen, bij ronde tafels en in masterclasses passeren ook andere voorbeelden de revue. We
hopen zo bij te dragen aan een leerproces dat ons weer een stap dichterbij dat betere stelsel brengt. Zodat
we er daadwerkelijk voor zorgen dat kinderen gezond en veilig kunnen opgroeien en bij problemen de hulp
en ondersteuning krijgen die ze in staat stelt zo goed mogelijk hun ‘gewone’ leven voort te zetten.
We wensen jullie een inspirerende dag!
Victor Everhardt
Wethouder Jeugd & Jeugdzorg,
Volksgezondheid en Werk & Inkomen
Kees Bakker
Raad van Bestuur
Nederlands Jeugdinstituut

Programma
#samenomhetkind
@HetNJi
09.30 uur Inloop
10.00 uur Welkom Victor Everhardt, wethouder Jeugd en Jeugdzorg gemeente Utrecht en
Kees Bakker, Raad van Bestuur Nederlands Jeugdinstituut
Presentatie publicatie Samen om het kind. In de wijk
Introductie van het Utrechtse model met de Utrechtse Buurtteams Jeugd en Gezin
11.00 uur Transitiemoment (pauze en verplaatsing)
11.15 uur Buurten: ontwikkelpleinen, rondetafelgesprekken en masterclass
12.45 uur Lunch, ontmoeting en uitwisseling
14.00 uur Lezing Michael Ungar
Designing coordinated interventions and integrated multiple services
14.45 uur Transitiemoment (pauze en verplaatsing)
15.00 uur Buurten: ontwikkelpleinen, rondetafelgesprekken en masterclass
16.30 uur Borrel (aangeboden door de gemeente Utrecht) en afsluiting
Organisatie van de werkconferentie Samen om het kind in de wijk is in handen van gemeente Utrecht en
het Nederlands Jeugdinstituut in samenwerking met Lokalis. Lokalis biedt ambulante basishulp voor
jeugd en gezinnen in de buurtteams jeugd en gezin in Utrecht.
1

Buurten
Ochtendsessies: 11:15 - 12:45
Masterclass Sturen op maatschappelijke outcome met Tom van Yperen
Locatie: Meetplein (Productieruimte)
Doel van de transformatie in het nieuwe stelsel is dat er (1) minder behoefte is aan intensieve zorg, (2) er
meer samenwerking is en (3) er meer ruimte voor de professionals komt. De gemeente is een van de
actoren die daaraan sturing zal moeten geven, maar zeker niet de enige. Hoe komen we dan van A naar B?
Hoe zorg je ervoor dat het aanbod van goede kwaliteit is zodat er minder intensieve zorg nodig is en meer
samenwerking tot stand komt? Welke rol speelt leiderschap daarin en hoe krijgt de publieke
verantwoording daarbij vorm? In deze masterclass gaat u met deze vragen aan het werk.
Deze masterclass wordt verzorgd door Tom van Yperen (Nederlands Jeugdinstituut) en Germie van den
Berg (Nederlands Jeugdinstituut). Tom van Yperen is expert jeugdstelsel van het Nederlands
Jeugdinstituut en bijzonder hoogleraar Monitoring bij de Rijksuniversiteit Groningen.
Integraal werken in het sociaal domein
Locatie: Sociaal Domein Plein (Dealingroom)
In deze sessie nemen we de deelnemers mee naar het speelveld van het sociaal domein. We baseren ons
daarbij op de Utrechtse praktijk maar geven ook een voorzet voor een bredere discussie die we in
subgroepen voeren. Dat doen we aan speeltafels waarbij we gebruik maken van levensgebieden en de
vraag stellen: ‘Waar zet je op in?’ Aansluitend bespreken we wat het van wijkteams, gemeenten en
kennisinstituten vraagt als we dit daadwerkelijk willen realiseren.
Deze sessie wordt verzorgd door Herma Ooms (Nederlands Jeugdinstituut), Marlies Kennis (gemeente
Utrecht), Gaby van Bommel-Willemse (gemeente Utrecht), Margreet Freesen (Lokalis), Barbara Groen
(Vilans), Hilde Xanten (Movisie), Marjan Hurkmans (Vilans) en ondersteuning Frouke Sondeijker
(Nederlands Jeugdinstituut).
De nieuwe professional voor jeugd en gezin
Locatie: Generalistenbuurt (Schatkamer)
In elke gemeente wordt het werken in de wijk op eigen wijze vorm gegeven, de teams zijn nu een jaar op
weg. Wat betekent deze manier van werken voor de professionals die dagelijks hulp bieden aan jeugd en
gezin? In deze sessie nemen we samen die nieuwe professional voor jeugd en gezin onder de loep. Wat
kan, wil, moet en doet deze professional? Welke competenties zijn nodig en hoe ontwikkelen professionals
die? Welke ondersteuning hebben professionals nodig? In deze sessie gaan we samen op zoek naar
voorbeelden.
Deze sessie wordt verzorgd door Karlijn Stals (Nederlands Jeugdinstituut) en Mariët Janse (Lokalis).
2

Samen met ouders en kinderen: beslissen in dialoog
Locatie: Dialooglaan (Oranjezaal)
Het is van belang dat professionals samenwerken met ouders en de jeugdigen tijdens het hulpverleningsproces
en dat ouders en jeugdigen zelf de regie hebben en houden. Samen beslissingen nemen over de in te
zetten hulp helpt daarbij. Door samen te beslissen sluit de hulpverlening aan bij de vragen van ouders en
jeugdigen. Het versterkt hun mogelijkheden, vaardigheden en eigenwaarde; het activeert hen om hun
situatie te verbeteren. Hoe pakken gezinswerkers van de Utrechtse buurteams dit aan en hoe ervaren
ouders en jeugdigen in Utrecht dit?
Deze sessie wordt verzorgd door Lian Raaijmakers (Lokalis), Fedoua Himich (Lokalis), Connie van
Belzen (Lokalis), Cora Bartelink (Nederlands Jeugdinstituut), Marja Valkestijn (Nederlands Jeugdinstituut)
en cliënten.
Aansluiting specialistische zorg
Locatie: Specialistenbuurt (Stijlkamer)
In deze sessie laten we zien hoe de aansluiting met specialistische jeugdhulp en doorontwikkeling ervan
vorm krijgt vanuit het Utrechtse model. Daarbij passeren de belangrijkste ontwikkelopgaven de revue.
Professionals uit het buurtteam en de specialistische jeugdhulp presenteren aan de hand van casuïstiek
hoe dit in de praktijk werkt. Deelnemers inventariseren vervolgens met elkaar de belangrijkste do’s en
don’ts voor een goede aansluiting tussen professionals in wijkteams en specialistische jeugdhulp. De
ervaringen van de deelnemers vormen daarbij het uitgangspunt.
Deze sessie wordt verzorgd door Jet Smit (gemeente Utrecht), Esther Alblas (Lokalis), Macheline Baayen
(Lokalis), Anouschka Franken (Lokalis), 2 professionals specialistische jeugdhulp en Marjan de Lange
(Nederlands Jeugdinstituut).
De basis versterken, de link met opvoedsteun en de pedagogische civil society
Locatie: Basisplein (Bibliotheek)
In deze workshop laten we door middel van een filmpje zien wat het versterken van basisvoorzieningen
aan rendement kan opleveren. De gemeente Utrecht geeft haar visie op het ‘gewone opvoeden’ en de
kansen die er liggen om de basis te verstevigen. Aan de hand van een praktijkvoorbeeld van samenwerking
tussen wijkteams en basisvoorzieningen, en tussen onderwijs en opvang maken we dit concreet. Uiteraard
gaat het daarbij ook over de sociale basis rondom het kind in de wijk. Vragen die daarbij de revue passeren
zijn: welke partners zijn betrokken? Hoe versterken we de kracht van ouders? Hoe zorgen we ervoor dat de
professional zijn kennis en ervaring optimaal kan inzetten?
Deze sessie wordt verzorgd door Hester Verschoor (gemeente Utrecht), Annemiek Schooten (Lokalis),
Jitty Runia (Youké), Joke Spruit (SKA), Sanne Berens (Nederlands Jeugdinstituut) en Marielle Balledux
(Nederlands Jeugdinstituut).
Kwetsbare kinderen in de wijk
Locatie: Verbindingsstraat (De Beurs)
Kinderen met een beperking, stoornis of (chronische) ziekte doen bij voorkeur zoveel mogelijk mee in de
wijk. Maar wat verstaan we eigenlijk onder inclusie? Tijdens deze sessie gaan we aan de hand van
voorbeelden uit het onderwijs, de sport en de wijk in gesprek over inclusie (en exclusie) van deze groep
kwetsbare kinderen. We sluiten de sessie af met een aantal mooie voorbeelden van inclusie uit de praktijk.
Deze sessie wordt verzorgd door Krista Okma (Okma op Maat en moeder van een dochter met een
meervoudige handicap), Astrid van der Kooij (Movisie en moeder van een dochter met een verstandelijke
handicap en autisme), Floris Fonville (gemeente Utrecht), Christiaan Kwint (Stichting Kansz) en Hein
Ursupuny.
3

Buurten
Middagsessies: 15:00 - 16:30
Masterclass integrale jeugdzorg, met Michael Ungar
Locatie: Integraalbuurt (Productieruimte)
De Canadese dr. Michael Ungar is een van de bekendste auteurs en onderzoekers op het gebied van
veerkracht (resilience) en integrale jeugdhulp. Volgens Ungar wordt bij de behandeling van kwetsbare
groepen té vaak de nadruk gelegd op individuele problemen, zoals conflicten met ouderlijk gezag.
Daardoor worden andere factoren die van invloed kunnen zijn op de behandeling vergeten. Ungar
benadrukt het belang van de directe omgeving, zoals vrienden, familie, docenten en ouders. In zijn functie
als gezinstherapeut en hoogleraar Social Work aan Dalhousie University, werkte hij mee aan het
vaststellen van de belangrijkste factoren die de veerkracht van jeugdigen kunnen beïnvloeden in perioden
van stress. Hij benadrukt daarbij hoe belangrijk het is dat de verschillende partijen rondom jeugdigen
integraal samenwerken aan een verbetering van de situatie.
Deze masterclass wordt verzorgd door Micheal Ungar.
De voertaal bij deze masterclass is Engels.
Zorgcontinuïteit 18+
Locatie: Adolescentenwijk (Bibliotheek)
Hoe kun je ervoor zorgen dat kwetsbare jongeren ook na hun 18e levensjaar de zorg blijven krijgen die ze
nodig hebben? Daarover gaat deze thematafel. De leeftijdsgrens van 18 jaar is voor gemeenten en
zorgaanbieders een complex kruispunt waar verschillende wetten en regels samenkomen en elkaar in de
weg kunnen zitten. Kwetsbare jongeren mogen daar natuurlijk geen last van hebben. Hun zorgvragen
moeten gewoon beantwoord kunnen worden. Maar wie moet wat doen en wie voert regie? Aan de hand
van een praktijkcasus van het mbo-team, een generalistisch buurtteam met de mbo als wijk, ontrafelen we
deze problematiek. Wie zijn de stakeholders en welke oplossingen kunnen zij samen bieden? Welke rol
heeft de gemeente daarin en wat moet landelijk op de agenda komen? De inzet is dat de deelnemers aan
deze sessie met nieuwe inzichten over de aanpak voor 18-plussers naar huis gaan.
Deze sessie wordt verzorgd door Esther Schepers (Lokalis), Wytze de Jong (gemeente Utrecht), Pink
Hilverdink (Nederlands Jeugdinstituut), Vincent Fafieanie (Nederlands Jeugdinstituut), Luuke Janssen
(Lokalis) en Rian Zwart (Lokalis).
Samenwerking wijkteams en (huis)artsen
Locatie: Weg naar samenwerking (Dealingroom)
Bij de nieuwe jeugdhulp is een belangrijke rol weggelegd voor huisartsen en andere medici die met jeugd
te maken hebben. De huisarts is vanouds een vertrouwenspersoon aan wie gezinnen gemakkelijk hun
vragen en problemen voorleggen. De huisarts kan zelf besluiten om voor een kind of jongere gespecialiseerde
hulp in te schakelen en hoeft daarvoor dus niet het wijkteam te betrekken. Tegelijkertijd is het
wijkteam voor diezelfde doelgroep een andere toegang tot informatie, ondersteuning en hulp. In deze
sessie buigen we ons over de vraag hoe wijkteam en (huis)arts elkaar kunnen versterken bij het realiseren
van optimale ondersteuning en hulp voor kinderen, jongeren en opvoeders. Zijn er goede voorbeelden van
samenwerking? Hoe kan men elkaar het beste informeren en waar kan men elkaar aanvullen?
Deze sessie wordt verzorgd door Gert van den Berg (Nederlands Jeugdinstituut), Annelies Tukker
(gemeente Utrecht), Jeanine ten Haaf (Lokalis), Stephanie Bekkers (Lokalis), Marleen Beumer (Ouder en
kindteams Amsterdam) en Rebecca Houtman (huisarts Gezondheidscentrum Ondiep).
4

Samenwerken rondom veiligheid
Locatie: De veilige steeg (Stijlkamer)
Wijkteams en veiligheid vormen een actueel onderwerp waarbij goede samenwerking bij uitstek essentieel
is. Deze sessie gaat daarover. We onderscheiden daarbij samenwerking op drie niveaus:
Samenwerking met gezinnen waar (mogelijk) sprake is van kindermishandeling of huiselijk geweld, en
natuurlijk samenwerking met hun netwerken. Hoe kunnen we vanuit partnerschap met gezinnen
werken, ook in onveilige opvoedingssituaties? Welke methodes helpen ons daarbij?
Bij samenwerken in het wijkteam is de vraag aan de orde of er voldoende kennis aanwezig is in het
team. Zijn er collega’s met specifieke deskundigheid op de onderwerpen huiselijk geweld en
kindermishandeling? Hoe delen generalisten en specialisten kennis, hoe verdelen ze de taken? Kan de
Wet meldcode ons helpen?
Tot slot is het van belang dat er een goede samenwerking is met ketenpartners, zoals Veilig Thuis, de
jeugdbescherming (bijvoorbeeld in SAVE-teams), de Raad voor de Kinderbescherming en de Eigen
Kracht Centrale. Welke elementen dragen bij aan een succesvolle samenwerking? Denk daarbij aan:
werken vanuit dezelfde visie en methodiek, elkaar ondersteuning bieden in plaats van dingen op elkaar
afschuiven, kennis van veiligheidsplannen etc.
Deze sessie wordt verzorgd door Nic Drion (Nederlands Jeugdinstituut), Paul van Dijk (gemeente
Utrecht), Vincent van Miert (Lokalis), Miriam Witsenburg (Samen Veilig Midden-Nederland).
School en wijk verbonden
Locatie: Participatieplein (Schatkamer)
Deze sessie gaat over de Utrechtse verbinding tussen de wijkaanpak en scholen in primair, voortgezet
onderwijs en mbo. Wat werkt en wat vraagt nog aandacht? In Utrecht werkt de gemeente intensief samen
met de verschillende onderwijspartners om de samenhang tussen sterke gezinnen, sterke wijken en sterke
scholen te bevorderen. De uitgangspunten van het beleid geven richting aan de manier van samenwerken
in de praktijk. We gaan kort in op de ontstaansgeschiedenis van de huidige praktijk, waarna de betrokken
professionals van jeugdhulp en onderwijs agenderen wat de kracht ervan is en welke ontwikkelpunten er
zijn. Deze interactieve sessie wordt mede ingevuld op grond van de vragen die de deelnemers hebben. We
sluiten af met een reflectie op vraag hoe deze samenwerking aansluit bij wat we weten over de stand in het
land rond dit onderwerp.
Deze sessie wordt verzorgd door Manon Moonen (gemeente Utrecht), Diana van Heumen (Lokalis),
Marije Bakker (Lokalis), Claudia van Dijk (Lokalis), Janneke Verhoeven (Leidsche Rijn College), een IBer
uit Utrecht West en Chaja Deen (Nederlands Jeugdinstituut).
Informele steun en de pedagogische basis
Locatie: Steunplein (Oranjezaal)
Deze sessie haakt aan bij de ervaringen die in Utrecht zijn opgedaan met het benutten van de pedagogische
kracht van vrijwilligers en opvoeders als basis voor een sterk pedagogisch klimaat. Wat kunnen we
daarvan leren, wat zijn de successen en aandachtspunten en welke vragen dienen zich aan? Hoe kom je er
bijvoorbeeld achter wie de sleutelfiguren zijn? (Hoe) moet je hierop sturen, of juist loslaten? We gaan hier
samen over in gesprek. De Universiteit Utrecht en het Nederlands Jeugdinstituut reageren daarop met
hun inzichten.
Deze sessie wordt verzorgd door Danielle van Schaik (Lokalis), Gaby van Bommel-Willemse (gemeente
Utrecht), Marije Kesselring (Universiteit Utrecht), Pieter Paul Bakker (Nederlands Jeugdinstituut) en
Hilde Xanten (Movisie).
5

Aantekeningen
10

Aantekeningen
11

Aantekeningen
12

Plattegrond

Wat helpt jeugdprofessionals in lokale wijkteams?
Binnenkort ‘verkrijgbaar’:
de digitale toolbox voor jeugdprofessionals in wijkteams
Wat kun je vinden in de toolbox?
‣ Methodische hulpmiddelen zoals:
Korte, overzichtelijke factsheets met de meest
recente kennis
Ondersteunende vragenlijsten en tools
‣ Online snel te doorzoeken, overzichtelijk en voorzien
van meer informatie en aanvullende mogelijkheden
voor professionalisering
De toolbox is vanaf half januari te vinden op www.wijkteamswerkenmetjeugd.nl
Waarom hebben we deze toolbox ontwikkeld?
‣ Het voorkomt dat het wijkteam in iedere gemeente het wiel opnieuw gaat uitvinden
‣ De ontwikkelde, opgebouwde en verzamelde kennis uit de jeugdzorg, jeugd-ggz en zorg
voor lvb-jeugd is goed bruikbaar en zonde om verloren te laten gaan
‣ Het vergt specifieke kennis en vaardigheden om samen in dialoog te beslissen over wat
nodig is, oog te hebben voor veiligheid en hulp te kunnen bieden aan kinderen, ouders
en gezinnen. Alle hulpmiddelen hierbij zijn welkom.
Deze gereedschapskist is ‘gevuld’ door
het Nederlands Jeugdinstituut, Movisie, PI Research, Van Montfoort en Praktikon