De som en de delen

gebeurt in concrete gevallen of over het beoordelen wat er in het algemeen
speelt? Het vierde dilemma richt zich op ordening versus werking: heeft
systeemverantwoordelijkheid betrekking op hoe het gebeurt, of ook op wat
er gebeurt? Het vijfde dilemma heeft betrekking op het beleidssysteem
versus maatschappelijk systeem: gaat systeemverantwoordelijkheid over
de beleidsmatige ordening van het systeem of over het beïnvloeden van
maatschappelijke fenomenen?
De vijf dilemma’s laten de ambivalentie van het begrip zien, en systeemverantwoordelijkheid
blijkt in de praktijk dan ook een broos gedefinieerd
begrip. Bestaande beschrijvingen en definities helpen doordat ze helderheid
verschaffen waarmee ordening en organisatie plaats kunnen vinden,
maar vervolgens kunnen ze eenvoudig weer open worden gebroken als
betrokken partijen gaan doorvragen naar de exacte grenzen en de precieze
inhoud van de indeling. De onhelderheid en ambiguïteit concentreert zich
op de volgende aspecten (zie schema 3). Ten eerste is er de inhoud van de
systeemverantwoordelijkheid. Tot hoe ver reikt de systeemverantwoordelijkheid
van de bewindspersoon en hoe intens dient het door de bewindspersoon
te worden ingevuld? Daarnaast is er de afbakening van het systeem en
het stelsel. De centrale vraag die zich hierbij voordoet is waar de grenzen
van verantwoordelijkheid nu concreet liggen? Tenslotte is er onhelderheid
over het onderscheid tussen deel en geheel nu eigenlijk ligt: hoe ziet de
verdeling van taken en bevoegdheden eruit?
Inhoud van de
systeemverantwoordelijkheid
Afbakening van
systeem en stelsel
Onderscheid
tussen deel en
geheel
Aard van het onderscheid
De reikwijdte van het begrip bepaalt
de mate van overlap tussen centrale
en decentrale verantwoordelijkheden.
De intensiteit van het begrip bepaalt
de aard van de verhouding tussen
centrale en decentrale partijen.
De mate van concreetheid van formele
afbakeningen bepaalt ook de
grenzen van verantwoordelijkheden.
De verdeling van taken en bevoegdheden
bepaalt in de praktijk niet de
verdeling van verantwoordelijkheden.
Vervloeiende grenzen
Heeft het alleen betrekking op
medebewindstaken of ook op
autonome taken van decentrale
overheden?
Gaat het alleen om faciliteren en
geïnformeerd zijn of ook om toezichthouden
en ingrijpen?
Gaat het alleen om objectief vast
te stellen begrenzingen of ook
om zaken die daarbuiten liggen?
Gaat het alleen om taken en
bevoegdheden die via het subsidiariteitsbeginsel
worden
belegd of ook om de politieke
verantwoordelijkheden die deze
overstijgen?
Schema 3 Vervloeiende grenzen
36 Vorm geven aan inhoud