De som en de delen

centralisatieprocessen of juist na afloop. Omdat de inhoudelijke
ordening hier zo dwingend is, is het belangrijk om voor alle partijen
helder te maken hoe het proces rondom die ordening verloopt.
• Duidelijkheid scheppen over wie het laatste woord heeft in conflictsituaties.
Hoe sterk en stevig de inhoudelijke ordening ook is, er zal
altijd sprake zijn van conflictsituaties. Omdat partijen een belang
hebben bij het herdefiniëren van de eerder gemaakte ordening, maar
ook omdat er nieuwe gevallen bij komen die niet direct helder in de
bestaande ordening te brengen zijn. De vraag is dan hoe het proces
verloopt rond dergelijke gevallen. Een daaraan gekoppelde vraag is of
die inhoudelijke ordening in het veld gemaakt kan worden, of dat er ook
nog partijen daarbuiten zijn die zich er dwingend mee mogen bezig
houden. Deze vraag geldt overigens ook op andere momenten in de
inhoudelijke route, bijvoorbeeld in het ‘opstellen van de lijst’ en het
afspreken van de onderlinge verhoudingen in een domein. Is dat iets
van de betrokkenen zelf, of is het een onderwerp waarin anderen een
dwingende of codificerende rol hebben?
5.2.2 Grensverkeer langs de procesmatige route
Naast de inhoudelijke route is er ook een procesmatige route. De focus ligt
daarbij op het organiseren van het proces waarin betrokkenen in de tijd
tot tijdelijke inhoudelijke overeenstemming kunnen komen. Hierin is
inhoud dus wel degelijk aan de orde, het is geen ‘open’ route. Wat hier
cruciaal is, is de erkenning dat er ondanks goede inhoudelijke afspraken
altijd grijs gebied zal zijn, dat niet op voorhand helemaal te regelen is.
Daarvoor zoeken partijen ex ante al naar afspraken over hoe zij hun
onderlinge gesprek gaan inrichten. Dat vereist op een aantal punten
duidelijkheid:
• Duidelijkheid scheppen over de contouren van het grijze gebied. Niet
alles is ambigu en omstreden, er is veel waarover partijen heel helder
kunnen zijn in de rolverdeling en relaties. Die helderheid vormt een
eerste vereiste voor een goed proces. Afbakenen wat kan en moet,
zodat vervolgens het gesprek over de andere delen ingericht kan
worden.
• Duidelijkheid scheppen over de proces- en spelregels waarop in
gezamenlijkheid over dat grijze gebied gesproken kan worden.
Wat zijn de omgangsvormen en ‘manieren’ om met het grijze gebied
of omstreden taken of onderwerpen om te gaan?
• Duidelijkheid scheppen over de vraag wie er meepraten en arena’s
vormgeven waarin het debat over systeemverantwoordelijkheid wordt
40 Vorm geven aan inhoud