onderwijs

september 2016 | nummer 02 

Uitgeverij Deviant 

MAGAZINE 

Vluchteling in de 

burgerschapsles 

De vluchtelingenproblematiek 

bespreekbaar maken 

Kenniskring 

ROC Nijmegen 

Kennis delen en draagvlak 

vergroten 

Uitdagingen in het 

praktijkonderwijs 

Het belang van een goede band 

met de leerling 

Praktisch rekenen 

Activerende werkvormen ter 

verrijking van de rekenles 

Passie voor 

onderwijs

Colofon 

September 2016 | nummer 2 

Uitgever: 

Uitgeverij Deviant Magazine is een uitgave 

van Uitgeverij Deviant, een educatieve 

uitgeverij die lesmethodes ontwikkelt voor het 

praktijkonderwijs, het voortgezet onderwijs 

en het middelbaar beroepsonderwijs. 

Het fonds van Uitgeverij Deviant bestaat 

uit boeken en digitale leermiddelen voor 

de vakken Nederlands, rekenen, Engels, 

Duits, geschiedenis, burgerschap en 

ondernemerschap. 

Redactie: 

Ruud van den Belt, Ilse Keuenhof, 

Piet Lekkerkerk, Ron Visser, Rieke Wynia 

Aan deze uitgave werkten mee: 

Jasper van Abswoude, Rutger Cornelissen, 

Marjan Dorresteijn, Jelte Folkertsma, Ramon 

Groenendijk, Sander Heebels, Ruth Jansen, 

Cyriel Kluiters, Maurits van der Mersch, 

Marleen Tienstra, Suzet Volders 

Vormgeving en opmaak: 

John Beijer, Jasper Hoekstra, 

Menno Riphagen, Stefan Roelfsema 

Druk: 

Drukkerij Wilco, Amersfoort 

© 2016 Uitgeverij Deviant 

Niets uit deze uitgave mag op welke wijze dan 

ook worden verveelvoudigd en/of openbaar 

worden gemaakt zonder voorafgaande 

schriftelijke toestemming van de uitgever. 

Redactieadres: 

Uitgeverij Deviant 

Zuidsingel 13 

3811 HA Amersfoort 

www.uitgeverij-deviant.nl 

info@uitgeverij-deviant.nl 

Tel: (033) 4650831 

Voorwoord 

Voor u ligt nummer 2 van het Uitgeverij Deviant Magazine. 

Als educatieve uitgeverij met hart voor onderwijs willen we 

meer met u delen dan we in onze methodes kwijt kunnen. 

Daarom bieden we onder andere een breed aanbod aan 

workshops waarmee we graag langskomen op scholen. 

De rekenredactie trekt het land in met een rekenkoffer vol 

materialen om de rekenles te verrijken (zie pag. 14). En sinds 

kort heeft de redactie Nederlands een eigen variant: de taalkoffer. 

Een van de populairste onderdelen in de taalkoffer 

is het door de redactie ontwikkelde kaartspel Spraakwater, 

waarvan inmiddels ook een docentenvariant is verschenen. 

Enkele docenten van MBO Amersfoort speelden samen 

een potje (zie pag. 24). “Dit is geen spelletje, dit is bloedserieus,” 

riep een van hen. Door Spraakwater raakten zij 

geïnspireerd en er kwam een gepassioneerd gesprek over 

onderwijs op gang. 

Passie voor onderwijs staat centraal in dit nummer van het 

magazine. De artikelen gaan over docenten en didactici die 

het beste uit leerlingen willen halen. Daarbij moet je kunnen 

aansluiten op de belevingswereld van de leerlingen. Dit doe 

je bijvoorbeeld door apps functioneel in de les in te zetten 

(zie pag. 8) of door leerlingen aan de hand van een vernieuwende 

methodiek plezier in lezen en verhalen schrijven bij 

te brengen (zie pag. 31). Docenten kunnen ook inspiratie 

halen uit het openingsartikel over docent burgerschap 

Maurits van der Mersch. Hij gaf de vluchtelingenproblematiek 

voor zijn leerlingen letterlijk een gezicht door de Syriër 

Naja Alhadi in de klas uit te nodigen. Voor wie dat moeilijk te 

realiseren is, heeft onze redactie burgerschap de Nieuwsles 

Vluchtelingen ontwikkeld. 

Ideeën, voorbeelden en verhalen: iedereen die met passie 

aan steeds beter onderwijs werkt, kan zijn hart ophalen in 

dit nummer. Veel leesplezier! 

Jelle Pol 

Directeur Uitgeverij Deviant 

Abonneren 

Wilt u zich op het Uitgeverij Deviant Magazine 

abonneren of wilt u nog een exemplaar 

ontvangen, neem dan contact op via 

info@uitgeverij-deviant.nl.

Inhoudsopgave 

Hoe maak je vluchtelingenproblematiek bespreekbaar in de klas? 

Docent burgerschap Maurits van der Mersch nodigde Naja Alhadi uit in zijn klas. 

Hiermee gaf hij de anonieme vluchteling een gezicht. 

4 

Apps in taallessen 

Docenten Nederlands Rutger Cornelissen en Ramon Groenendijk over hoe apps 

kunnen helpen de taalvaardigheid van leerlingen te bevorderen. 

8 

Mijn inspiratie: Frits de Kok 

Rekendocent Frits de Kok van het Koning Willem I College vertelt waarom zijn 

leerlingen hem elke dag inspireren. 

11 

De uitdagingen van het praktijkonderwijs 

Een gesprek met docenten van het Da Vinci College in Roosendaal: “Ons 

uiteindelijke doel is om de leerlingen trots en tevreden van school te laten gaan.” 

12 

Concreet handelen als uitgangspunt voor de rekenles 

Rekendocent Elise Dekker start elke les met een praktische rekenopdracht. 

Concreet handelen vormt het uitgangspunt voor haar rekenlessen. 

14 

Geen foutloze teksten, wel een betere schrijver 

Dr. Joy de Jong vertelt hoe je op een effectieve manier feedback op 

schrijfproducten kunt geven. 

17 

Young Ambition helpt jongeren hun ambities ontdekken 

Oprichters Maaike Pheifer en Marieke Hengelaar vertellen hoe hun bedrijf 

kwetsbare jongeren bijstaat in hun zoektocht naar een passende opleiding of baan. 

20 

Spraakwater voor docenten 

Vier docenten van MBO Amersfoort raken aan de hand van een kaartspel in gesprek 

over onderwijs en lesgeven. 

24 

Het succes van de kenniskring op ROC Nijmegen 

Onderlinge kennisdeling zorgt voor goed geïnformeerde docenten en draagvlak 

voor het gevoerde taal- en rekenbeleid. 

28 

De zeepkist: Angstzweet 

Docent Caroline Wisse-Weldam over de door haar ontwikkelde lessenserie waarin 

taalvaardigheden worden geïntegreerd en leesplezier centraal staat. 

31

Hoe maak je vluchtelingenproble 

matiek bespreekbaar in de klas? 

Vluchteling Naja Alhadi doet zijn verhaal tijdens burgerschapslessen bij MBO Amersfoort. 

Beelden van grote vluchtelingenstromen in Oost-Europa, berichten over uit de hand gelopen protesten tegen 

asielzoekerscentra en schokkende opmerkingen over vluchtelingen op sociale media: de vluchtelingencrisis 

beheerst al lange tijd de media en zorgt voor veel maatschappelijke onrust. Docenten ervaren die onrust ook 

in de klas. Aan hen de belangrijke taak om het vluchtelingenprobleem bespreekbaar te maken. Maar hoe bespreek 

je zo’n gevoelig en complex onderwerp? 

Maurits van der Mersch is docent burgerschap aan het 

MBO Amersfoort. Maurits: “De vluchtelingenproble matiek 

leeft erg onder de leerlingen. Ik ervaar het als een 

grote uitdaging om het onderwerp klassikaal bespreekbaar 

te maken, zonder leerlingen tegen me in het harnas 

te jagen. Veel leerlingen hebben de neiging om een 

standpunt in te nemen op basis van onderbuikgevoelens 

en de negatieve berichtgeving in sommige media. 

“Ik heb van tevoren tegen de 

leerlingen gezegd dat we allemaal 

met onze vragen, twijfels en 

zorgen zitten met betrekking tot dit 

onderwerp. 

Ik vind het belangrijk dat ze zich een genuanceerd beeld 

vormen van een situatie als deze, zeker bij een vak als 

burgerschap.” De vluchtelingenproblematiek kwam in de 

lessen van Maurits vaak ter sprake tijdens de nieuwsronde. 

Maurits: “Elke les nam een aantal leerlingen een 

nieuwsartikel mee over een aan burgerschap verwant 

onderwerp. Aan de hand van het artikel ging ik het 

gesprek met de klas aan. Steeds vaker had het artikel 

te maken met vluchtelingen. Ik merkte dat de discussies 

over dit onderwerp tot niets leidden. Het was moeilijk om 

een vorm te vinden waarin ik de leerlingen die fel tegen 

asielzoekers en vluchtelingen waren een genuanceerdere 

mening kon bijbrengen. Alleen al het aansnijden van het 

onderwerp werkte bij de fanatiekelingen als een rode 

lap op een stier. Ik realiseerde me dat ik zelf ook steeds 

fanatieker werd in mijn reactie. Dit droeg niet bij aan een 

zinvolle dialoog.” 

De Syrische vluchteling Naja Alhadi en docent burgerschap Maurits van der Mersch. 

4

TURKIJE 

Naja woonde in het dorp Sahnaya, vlak bij de Syrische 

hoofdstad Damascus. 

Middellandse Zee 

SYRIË 

“De ouders van een leerlinge zaten 

altijd te schelden op vluchtelingen en 

ze wist niet goed wat ze terug moest 

zeggen. Nu wist ze dat wel.” 

LIBANON 

DAMASCUS 

SAHNAYA 

IRAK 

religieuze minderheid liepen mijn familie en ik bovendien 

gevaar om vermoord te worden. 

JORDANIË 

Syrische vluchteling Naja 

Maurits kreeg uiteindelijk de helpende hand toegestoken 

door een collega die hem tipte over Naja Alhadi 

(28). “Naja is een jaar geleden uit Syrië naar Nederland 

gevlucht. Mijn collega vertelde dat hij hoog is opgeleid 

en goed Engels spreekt. Ik merkte al tijdens mijn eerste 

ontmoeting met Naja dat hij een ontzettend sociale en 

slimme vent is en dat het een goed idee zou zijn om hem 

in mijn lessen uit te nodigen. Zo konden leerlingen ook 

eens de andere kant van het verhaal horen.” Naja vond 

het een eer om te worden uitgenodigd: “Zo kon ik mijn 

ervaringen met leerlingen delen. Daarnaast was het voor 

mij een uitgelezen kans om even te ontsnappen aan de 

verveling in het asielzoekerscentrum en iets terug te 

doen voor de Nederlandse samenleving.” 

Onbezorgd bestaan 

Tijdens het interview verblijft Naja in een asielzoekerscentrum 

(azc) in Budel, waar hij met drie andere Syrische 

vluchtelingen een kamer deelt. Het is al de zesde locatie 

waar hij sinds zijn komst in Nederland verblijft. Zijn leven 

staat door de crisis in zijn thuisland op zijn kop: “Ik had 

in Syrië een vrij gemakkelijk bestaan. Ik woonde in het 

dorp Sahnaya, vlak bij Damascus. Na mijn middelbare 

school studeerde ik Engels en heb ik een master Business 

Administration gevolgd. Daarvoor heb ik ook vier 

maanden in Barcelona gestudeerd. In 2013 studeerde ik 

cum laude af. Terug in Syrië vond ik direct een goede 

baan als productmanager.” 

De oorlog maakte een einde aan Naja’s zorgeloze 

bestaan in Syrië. In korte tijd daalden de lonen zo sterk 

dat van zijn oorspronkelijke loon minder dan een kwart 

overbleef. Naja: “Zelfs voedsel kopen werd lastig. Ondertussen 

waren rebellengroepen en het regeringsleger hard 

op zoek naar rekruten om aan hun kant mee te vechten. 

Weigeren was absoluut geen optie. Als leden van een 

Mijn vrouw en ik besloten dat ik moest vluchten. Als man 

liep ik het meeste gevaar en de reis was te duur om mijn 

vrouw mee te nemen. Met financiële steun van mijn familie 

kon ik mijn vlucht betalen. Samen met een vriend ben ik 

eerst naar Libanon gevlucht, waarna we met het vliegtuig 

naar Turkije zijn gegaan. Vanuit Turkije zijn we per boot 

naar Griekenland gereisd en via Oost-Europa en Duitsland 

hebben we uiteindelijk Nederland bereikt. De reis 

heeft zo’n drie weken geduurd. We hebben nachten in de 

bossen moeten slapen en mensensmokkelaars hebben 

zelfs op het punt gestaan om ons te vermoorden.” 

Weerstand 

Toen Maurits de komst van Naja aankondigde in zijn 

klassen, reageerde een aantal leerlingen heftig. Maurits: 

“Sommige reacties waren best pijnlijk. Eén leerlinge gaf 

bijvoorbeeld aan dat ze niet met ‘dat soort mensen’ wilde 

praten. Ik bood aan dat ikzelf haar vragen aan Naja zou 

stellen. Een andere leerling werd oprecht boos op me en 

vroeg me waarom ik dit deed.” 

“Wat ik daarom van tevoren tegen de leerlingen heb 

gezegd is dat we allemaal met onze vragen, twijfels en 

zorgen zitten met betrekking tot dit onderwerp. Ik zei 

dat dat ook voor mij geldt en dat ik ook niet altijd alle 

antwoorden weet. Daarom leek het mij goed om het 

verhaal ook eens van de andere kant te horen. Uiteindelijk 

hebben mijn leerlingen dit goed opgepakt. Ze zijn als 

een soort reporters te werk gegaan en hebben ook echt 

heel goede vragen gesteld.” 

Ver-van-mijn-bedshow 

Tara is een tweedejaars leerling op mbo-niveau 4 en zit in 

een van de klassen die Naja bezocht. In eerste instantie 

maakte het aangekondigde bezoek niet zoveel indruk op 

haar. “Maar toen hij eenmaal in de klas stond, had dat 

best veel impact op me. Ik zag natuurlijk wel het een en 

ander op televisie, maar in mijn nabije omgeving merkte 

ik eigenlijk weinig van het vluchtelingenprobleem. Het 

was best wel een ver-van-mijn-bedshow. Dat iemand er 

persoonlijk over vertelde, maakte een groot verschil.” 

5

“Het voornaamste doel van mijn 

bezoek was om de leerlingen te laten 

zien dat er geen verschil is tussen mij 

en hen.” 

Maurits merkte dat het bezoek de leerlingen hielp om 

zich in de situatie van een vluchteling te verplaatsen: 

“Het mooie is dat het meisje dat vooraf zo sceptisch was, 

tijdens de les toch zelf vragen ging stellen en na de les 

zelfs nog een kwartier met Naja bleef doorpraten.” 

Ervaring voor de klas 

Naja vond het niet zwaar om op één dag voor vijf klassen 

te staan: “In Syrië heb ik een tijd gewerkt als docent 

Engels. Ik houd van de interactie met leerlingen en ik 

wil graag mijn kennis met anderen delen. Ik heb me niet 

voorbereid, omdat ik ervan houd als het spontaan en 

echt is. Ik wilde de leerlingen het pure verhaal vertellen.” 

“Ondanks dat sommige leerlingen een negatief beeld 

hadden over vluchtelingen, waren ze allemaal heel 

vriendelijk tegen me. Ik merkte tijdens de lessen een 

verandering in de houding van de leerlingen. Sommige 

kwamen de klas binnenlopen en reageerden niet toen ik 

‘Goedemorgen’ zei. Toen ik ze in de loop van de les zag 

lachen, wist ik dat er iets was veranderd. Ze stelden heel 

goede vragen, ook over bijvoorbeeld terrorisme. Het is 

goed om daar openlijk met elkaar over te kunnen praten, 

omdat het ons gezamenlijke probleem is.” 

Ook voor klasgenote Sharon was de komst van Naja een 

bijzondere ervaring: “Ik verwachtte in eerste instantie niet 

veel van zijn bezoek. Toen hij zijn verhaal in de klas kwam 

vertellen, vond ik het eigenlijk wel heel erg zielig voor hem. 

Ik vind het belangrijk dat vluchtelingen bereid zijn om te 

werken en om zich in te zetten voor de maatschappij. 

Naja wilde duidelijk iets voor Nederland betekenen en 

iets terugdoen. Dat heeft mijn beeld best wel veranderd.” 

“Ik vond het ook heftig om te horen 

dat hij als hij zijn vrouw belt, op de 

achtergrond bommen hoort inslaan.” 

Van alle verhalen die Naja aan de klas vertelde, maakte 

met name het feit dat hij zijn vrouw in Syrië moest achterlaten 

veel indruk. Tara: “Ik kan me echt niet voorstellen dat 

ik moet vluchten en dat mijn vriend moet achterblijven. In 

de les had iedereen volgens mij kippenvel bij het horen 

van zijn verhaal.” Sharon: “Ik vond het ook heftig om te 

horen dat hij als hij zijn vrouw belt, op de achtergrond 

bommen hoort inslaan.” 

Genuanceerde mening 

Maurits denkt niet dat het bezoek van Naja de meningen 

van de leerlingen radicaal heeft veranderd. “Maar ze 

kijken door zijn bezoek wel wat genuanceerder tegen 

de vluchtelingenproblematiek aan. Mijn doel was om de 

leerlingen te laten nadenken over vluchtelingen en om ze 

de andere kant van het verhaal te laten zien. De mooiste 

reactie kreeg ik van een meisje dat me wel vier keer 

bedankte. Ik vroeg haar waarom ze er zo blij mee was. 

Ze vertelde dat haar ouders altijd zaten te schelden op 

vluchtelingen en dat ze niet goed wist wat ze terug moest 

zeggen. Nu wist ze dat wel.” 

Tara merkt dat ze sinds het bezoek van Naja in haar 

klas meer met vluchtelingen bezig is: “Ook buiten de 

lessen om praat ik nu veel over het probleem. Zelfs met 

mensen in de kroeg en thuis met mijn ouders.” Sharon: 

“Mijn beeld van de vluchtelingen is veranderd. Ik vind 

dat we als Nederland veel meer moeten kijken naar wat 

vluchtelingen kunnen en willen. Ik heb gezien dat er heel 

verschillende vluchtelingen zijn. Sommigen willen echt 

een bijdrage leveren aan Nederland.” 

6

Middelandse zee 

Nieuwsles over vluchtelingen 

Uitgeverij Deviant heeft een lesbrief burgerschap 

ontwikkeld over de vluchtelingenproblematiek: 

de Nieuwsles Vluchtelingen. In 

de Nieuwsles Vluchtelingen ontdekken leerlingen 

wat er speelt in de conflictgebieden 

waar veel vluchtelingen vandaan komen, 

zodat een genuanceerd gesprek over de 

vluchtelingencrisis mogelijk wordt. 

Vluchtelingen 

Nieuwsles Vluchtelingen 

Werkblad Syrië (mbo 3-4) 

Nieuwsles Vluchtelingen 

Vluchtelingen 

Docenteninstructie 

Libanon 

Turkije 

Werkblad Syrië (mbo 3-4) 

Syrië 

Irak 

Jordanië 

De Nieuwsles Vluchtelingen bestaat uit de 

volgende materialen: 

• Docenteninstructie met lesinstructie, 

lessuggesties, achtergrondinformatie en 

antwoordenbladen. 

• Sheets om in de klas te tonen. 

• Werkbladen voor de leerlingen. Hiervan 

zijn versies voor entreeopleidingen/mbo 

2 en voor mbo 3/4 beschikbaar. 

Nigeria 

NIEUWSLES Vluchtelingen 

Syrië 

Eritrea 

Somalië 

Afghanistan 

De Nieuwsles Vluchtelingen is onderdeel 

van de Nieuwsrubriek. Dit is een online 

programma met wekelijks een nieuwstest 

en een poll over de actualiteit, en twee keer 

per jaar een Nieuwsles. De Nieuwsrubriek is 

toegankelijk voor gebruikers van Kies Online 

en Schokland Online. 

Een vluchteling is: 

“ iemand die vanwege een gegronde vrees 

voor vervolging wegens zijn ras, godsdienst, 

nationaliteit, het behoren tot een bepaalde 

sociale groep of zijn politieke overtuiging 

zich buiten het land bevindt waarvan hij de 

nationaliteit bezit … 

… en niet in staat is, of vanwege deze vrees 

niet bereid is, een beroep te doen op de 

bescherming van dat land.” 

Bezoek in de klas 

Maurits is zelf zeer te spreken over het bezoek van Naja: 

“Ik nodig normaal niet zo snel gastsprekers uit in mijn les, 

maar ik heb nu gemerkt hoe belangrijk het is om af en 

toe iemand van buitenaf te laten spreken. Het werkt veel 

beter dan dat ik met ze praat of dat ik een documentaire 

laat zien. Door de stortvloed aan informatie in de media 

weten leerlingen vaak niet meer wat ze moeten geloven. 

Als iemand live zijn verhaal vertelt, wordt het veel sprekender. 

Het opent werelden die normaal gesproken voor 

hen gesloten blijven.” 

Terugblikkend op zijn bezoek had Naja als voornaamste 

doel om de leerlingen te laten zien dat er geen verschil is 

tussen hem en de leerlingen: “Het enige verschil is dat ik 

“Als iemand live zijn verhaal vertelt, 

wordt het veel sprekender. Het opent 

werelden voor leerlingen die normaal 

gesproken voor hen gesloten 

blijven.” 

door nare omstandigheden mijn land moest ontvluchten. 

Wij vluchtelingen zijn hier niet om banen in te nemen, 

maar zijn gedwongen ons eigen land te verlaten omdat 

het daar onveilig is. Aan het einde van elke les gaf ik de 

leerlingen daarom het volgende mee: ‘Beste leerlingen: 

wij hebben nooit gehad wat jullie hebben en ik hoop dat 

jullie nooit zullen hebben wat wij hadden.’” 

Naja is inmiddels in het bezit van een verblijfsvergunning 

en verblijft bij een Nederlands gastgezin. 

Via de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) 

probeert Naja zijn vrouw te laten overkomen 

naar Nederland, maar vanwege het hoge aantal 

asielaanvragen zou het nog zes maanden kunnen 

duren voordat haar aanvraag in behandeling 

wordt genomen. Ondertussen is Naja druk bezig 

met solliciteren. Hij wil heel graag aan het werk, 

zodat hij iets kan terugdoen voor de Nederlandse 

samenleving. 

7

APPS IN 

TAALLESSEN 

Hoe het gebruik van apps leerlingen 

kan helpen met hun taalvaardigheid 

Aan de digitalisering binnen het onderwijs lijkt niet meer te ontkomen. Ook niet binnen het 

taalonderwijs. Bij de lessen moderne vreemde talen maken docenten al op grote schaal 

gebruik van apps en webtools, zoals WRTS voor het leren van idioom. Maar bij zowel het 

vreemdetalenonderwijs als bij het vak Nederlands liggen nog meer mogelijkheden. Als je 

maar onderscheid maakt tussen middel en doel, zo stellen docenten Nederlands Rutger 

Cornelissen en Ramon Groenendijk. 

‘Boeken in de tas, telefoons op tafel!’ Een wat ongewone 

uitspraak voor een docent Nederlands. Toch 

hoorde Ramon Groenendijk het zichzelf pas tegen zijn 

vwo 3-klas zeggen. Apps zijn leuk en passen binnen de 

belevingswereld van de leerling. Gebruik van apps en 

webtools in de klas maakt een les spannender en het 

competitieve element dat apps kunnen bieden, houdt de 

leerlingen bij de les. De vraag is of leerlingen ook iets 

leren van het gebruik van apps. Kunnen apps structureel 

een nuttige bijdrage leveren aan het taalvaardiger maken 

van leerlingen? 

Uit een onderzoek van Studiekring, studiebegeleiding 

(2015) blijkt dat tachtig procent van de onderwijsprofessionals 

in Nederland kansen ziet voor het gebruik van 

sociale media en educatieve apps in de klas. Docenten 

zien educatieve apps vooral als nuttig binnen het kader 

van passend en gedifferentieerd onderwijs. In dit artikel 

ligt de focus op de mogelijkheden en de meerwaarde die 

edu catieve apps in het sociale en interactieve leerproces 

binnen het moedertaalonderwijs kunnen bieden. Apps 

kunnen als digitaal leermiddel dit interactieve leren versterken, 

als je maar goed nadenkt over hoe je ze gebruikt. 

Leuk en laagdrempelig 

Een webtool die naadloos aansluit bij de huidige 

ICT-trend van ‘gamification’ is Kahoot!. Hoe het werkt? 

Kahoot! is een ‘student response system’: de docent 

maakt een quiz en leerlingen beantwoorden individueel 

de meerkeuzevragen op bijvoorbeeld hun smartphone. 

Een goed antwoord levert punten op, maar snelheid telt 

ook mee. In combinatie met het zenuwslopende muziekje 

en de wegtikkende klok zorgt dit ervoor dat Kahoot! een 

enerverende belevenis is in je les. Kahoot! leent zich het 

meest voor reproductieve en toepassingsgerichte onderdelen, 

zoals spelling en grammatica. Of de leerling er iets 

van leert? De meningen lopen uiteen. Enerzijds maakt 

de tijdsdruk dat leerlingen minder op leren gericht zijn. 

Anderzijds herhalen ze de stof intensief en merk je na 

afloop vaak dat leerlingen onthouden welke woordjes ze 

fout hadden. 

“Apps kunnen als digitaal leermiddel 

interactief leren versterken, als je 

maar goed nadenkt over hoe je ze 

gebruikt.” 

8

Directe feedback 

De app Socrative is vergelijkbaar met Kahoot!, maar wat 

didactische mogelijkheden betreft is deze app rijker. 

Naast meerkeuzevragen geeft Socrative de mogelijkheid 

tot true/false-vragen en open vragen. De directe 

feedback blijft bij deze app niet beperkt tot het goede 

antwoord; de docent kan uitleg toevoegen over waarom 

een antwoord goed of fout is: ‘Bij café kun je de -s aan het 

woord toevoegen, zonder dat er een uitspraakprobleem 

ontstaat’. Deze feedbackmogelijkheid maakt Socrative 

tot een effectieve tool voor formatief toetsen, waarbij je 

gedifferentieerde leerroutes kunt uitzetten, afhankelijk 

van de scores van leerlingen. Een groep leerlingen die 

zwak scoort, kan persoonlijk begeleid worden door de 

docent. Groepjes die gemiddeld scoren, kunnen met 

elkaar opdrachten maken uit het boek. Een groepje dat 

sterk scoort, kan zélf een quizje maken om de lessen serie 

mee af te sluiten. Dit heet een ‘hogere-orde-activiteit’: 

leerlingen denken na over vraagstellingen en antwoorden, 

en categoriseren de stof. 

Beantwoord 

... deze vraag! 

18 

Show image 

Beantwoordt 

Kahoot! leent zich goed voor reproductieve en 

toepassingsgerichte onderdelen, zoals spelling en 

grammatica. 

Naast de gewone quiz vorm is ook de Space Race van 

Socrative het vermelden waard. De leerlingen werken 

hierbij samen in een groepje. Met iedere vraag die ze 

goed beantwoorden, beweegt hun raketje op het digibord 

vooruit. Het competitie-element zorgt ervoor dat 

leerlingen tot in elke vezel gemotiveerd zijn. Maar wat er 

bij de Space Race nog bijkomt, is het discussie-element. 

Zo kun je ook leerlingen die zich doorgaans niet erg 

betrokken tonen bij de lesstof, verwoed horen discussiëren, 

bijvoorbeeld over een ‘foutieve beknopte bijzin’. Al 

met al zorgt Socrative voor een werksfeer die effectief op 

leren gericht is en de stof kan daar enigszins op worden 

aangepast. 

Een tour door de lesstof 

Steeds vaker wordt online video gebruikt om het leren 

van leerlingen te faciliteren. Op YouTube alleen al zijn 

5 

Next 

meer dan 20.000 kanalen gewijd aan onderwijs. Zaption 

is een tool die op dit ‘nieuwe leren’ inspeelt. In Zaption 

wordt een bestaande video ingebed, waar je zelf tekst, 

afbeeldingen en vragen aan toevoegt. De presentatie die 

zo ontstaat, wordt in Zaption een ‘learning tour’ genoemd. 

Socrative is een effectieve tool voor formatief toetsen, 

waarbij je gedifferentieerde leerroutes kunt uitzetten. 

Een video over bijvoorbeeld grammatica wordt zo een 

interactieve belevenis: wanneer is uitgelegd hoe je een 

persoonsvorm herkent, pauzeert de video en volgt een 

checkvraag: ‘Wat is de persoonsvorm in de volgende 

zin?’ Als een leerling antwoord heeft gegeven, volgt de 

uitleg waarom het antwoord goed of fout is. Afwisselende 

vraagstellingen dagen hem telkens weer uit. Deze applicatie 

is daarom bij uitstek geschikt voor toepassingsgerichte 

onderdelen, zoals grammatica, spelling en formuleren. 

De docent ontvangt na afloop een learning report. 

Op basis hiervan kan de docent gerichte feedback geven 

en een gedifferentieerd leertraject samenstellen. 

“Wil je daadwerkelijk dat leerlingen 

met hun eigen device kunnen werken 

in de klas, dan moet de school een 

goed wifi-netwerk hebben.” 

Interactieve taallessen 

Een app waarmee interactief leren een extra dimensie 

krijgt, is Nearpod. Via Nearpod bouw je in een leerweg 

interactieve stappen in. Als docent heb je de regie in 

handen: jij bepaalt wat de leerlingen te zien krijgen op hun 

scherm. De gratis versie van Nearpod geeft de mogelijkheid 

om leerlingen open vragen, meerkeuzevragen, 

draw-vragen (waarbij leerlingen op tekst of afbeelding 

allerlei handelingen kunnen verrichten) en polls via hun 

eigen scherm te laten maken. Dit kan individueel of in 

groepen. Nearpod zorgt voor een podium om de verschillende 

antwoorden te bespreken. Je kunt heel concreet 

met je klas ingaan op waarom een leerling of een groep 

een bepaald antwoord heeft gegeven. Na de les genereert 

ook deze app rapportages per leerling, zodat je 

als docent kan zien wat een groep per (soort) vraag 

9

heeft geantwoord. Zo wordt het heel gemakkelijk om 

leerlingen hun eigen resultaten te laten inzien. 

Nearpod kan, juist vanwege het interactieve karakter, 

worden ingezet bij nagenoeg alle onderdelen van het vak 

Nederlands. Ook biedt deze app de mogelijkheid voor 

differentiatie: door de homework-optie kunnen leerlingen 

ook individueel een interactieve les volgen, die jij als 

docent voor ze klaarzet. Iedere leerling kan dan in een 

les op zijn eigen niveau met de stof bezig zijn. Natuurlijk 

moet je als docent dan wel verschillende Nearpod-routes 

ontwikkelen op verschillende niveaus. 

Voorbeeld 

Om een duidelijker beeld te geven van een Nearpod-les, 

schetsen we hier een les schrijfvaardigheid voor vwo 

4. Het doel van deze les is leerlingen leren hoe je een 

betoog opbouwt. Daarnaast leren ze een goede inleiding, 

duidelijke argumentatieve alinea’s en een helder slot te 

schrijven. De les begint daarom met informatieve sheets 

over tekstopbouw en schrijfdoel. Daarna volgt een eerste 

schrijfopdracht. In deze opdracht moeten de leerlingen 

in tweetallen de theorie toepassen en zelf een inleiding 

schrijven bij een hypothetisch betoog over oorlogvoering 

met drones, waaruit de functie van de inleiding blijkt 

(aandacht trekken, onderwerp introduceren). De docent 

bepaalt vervolgens welke inleiding hij als eerste met de 

klas wil bespreken en door simpelweg de share-knop 

aan te klikken, verschijnt de gekozen inleiding op ieder 

scherm. 

“Veel educatieve apps zijn simpel 

en zeer gebruiksvriendelijk. Jezelf 

een app eigen maken is vooral een 

mentale drempel die moet worden 

overgegaan.” 

De docent kan nu heel makkelijk het gesprek met de 

leerlingen aangaan over het schrijfproduct. Een draw-itopdracht 

kan leerlingen bijvoorbeeld heel goed ondersteuning 

bieden bij het schrijven van het middenstuk 

van een betoog, waarin zij hun argumenten geven. Bij 

zo’n opdracht leren zij onderscheid te maken tussen 

argumenten, subargumenten (uitwerkingen) en voorbeelden, 

om een inhoudelijk goede alinea te schrijven. Je 

biedt de leerlingen dan een voorbeeldalinea aan waarin 

zij op hun eigen device de verschillende delen kunnen 

markeren of onderstrepen. Uiteindelijk mondt de les uit 

in een opdracht waarin de leerlingen aan de hand van 

een documentaire een volledig betoog moeten schrijven 

over de stelling ‘Er bestaat geen vaste definitie voor een 

goede leraar’. 

Voorwaarden 

Het gebruik van apps in de klas vraagt wel wat van een 

docent en zeker ook van de digitale infrastructuur van een 

school. Wil je daadwerkelijk dat leerlingen met hun eigen 

device kunnen werken in de klas, dan moet de school 

een goed wifi-netwerk hebben. Dit is echt een basisvoorwaarde: 

een niet goed werkend draadloos netwerk zorgt 

voor veel frustraties, bij docenten en leerlingen. 

Veel educatieve apps zijn simpel en zeer gebruiksvriendelijk. 

Jezelf een app eigen maken is vooral een mentale 

drempel die moet worden overgegaan. De eerste keer 

kost het wat meer tijd om bijvoorbeeld een quiz te maken, 

maar na enkele keren proberen gaat dit veel sneller en 

gemakkelijker. Een quiz maken kost je dan een halfuurtje 

tot een uur. Maar de tijd die je investeert wordt zeker 

terugbetaald, als je quizzen of presentaties ontwerpt die 

meerdere jaren meegaan. 

Tot slot 

Binnen een les Nederlands kunnen apps dus goed 

gebruikt worden om de taalvaardigheid van leerlingen 

te verbeteren. Ze vormen niet alleen een middel om de 

motivatie te verhogen, ook bieden ze kansen voor differentiatie. 

Daarnaast ondersteunen ze sociaal en interactief 

leren. Het gebruik van apps zou nooit een doel op 

zich moeten zijn, maar docenten Nederlands kunnen ze 

wel in hun didactische aanpak gebruiken als structureel 

instrument om leerlingen zich de verschillende vaardigheden 

binnen het vak eigen te laten maken. 

Dit artikel is in bewerkte vorm overgenomen uit Levende Talen Magazine (www.lt-tijdschriften.nl). Het artikel is geschreven door 

Rutger Cornelissen en Ramon Groenendijk. 

10

In deze rubriek is een docent aan het woord over zijn of 

haar passie voor het onderwijs en de voldoening die hij of 

zij uit het docentschap haalt. In deze aflevering Frits de 

Kok (62), rekendocent op de Middelbare Techniekschool 

van het Koning Willem I College in Den Bosch. 

In 1990 werd Frits de Kok praktijkdocent stratenmaken op 

het Koning Willem I College. Hij bleef dat, tot hij in 2006 

werd getroffen door slokdarmkanker. Gelukkig genas hij, 

maar een praktijkvak geven werd te zwaar. Daarom geeft 

hij sinds 2012 les in wat altijd zijn lievelingsvak is geweest: 

rekenen. 

Frits werkt nog maar twee dagen per week en het is vaak 

erg vermoeiend, maar omdat er voor Frits zoveel plezier 

tegenover staat, gaat hij graag nog een paar jaar door. 

“Als iemand mij, toen ik op mijn vijftiende als stratenmaker 

begon, gezegd had dat ik ooit docent zou worden, had 

ik hem voor gek verklaard.” Maar eigenlijk zat lesgeven 

Frits in het bloed. “Ik leidde iedereen op in ons bedrijf. De 

jongeren trokken vaak naar mij toe en dat gebeurt nog 

steeds. Ik was zelf een moeilijke puber en heb in mijn 

jeugd best problemen gehad. Er kwam geen politie aan 

te pas, maar ik kon mijn verhaal niet kwijt. Ik wil niet dat 

andere jongeren dat overkomt. Ik sta open voor hen, en 

dat voelen ze. Daarom ben ik denk ik docent geworden. 

Ik geniet van elke dag dat ik lesgeef. Mijn inspiratie haal ik 

echt uit het contact met de leerlingen.” 

“Lesgeven is voor mij een beetje opvoeden. Als leerlingen 

in mijn ogen iets verkeerds doen, zeg ik niet dat ze het fout 

doen, maar eerder: ‘Je doet het nu zo, maar je kunt het 

ook anders doen.’ Ik wil ze het gevoel geven dat ze zelf 

de regie hebben. Een les die ik alle leerlingen meegeef, is 

dat als ze iets beweren of beloven, ze daar volledig achter 

moeten staan. Als ze er niet achter staan, merkt een 

volwassene dat direct aan hun houding en mimiek. Leerlingen 

zijn er ontzettend mee geholpen om dat te horen.” 

“Bij het Koning Willem I College laten wij leerlingen zelfstandig 

werken. Dat betekent niet dat je als docent niets 

hoeft te doen. Je benadert en begeleidt iedere leerling juist 

individueel. Zo krijg je een betere band met je leerlingen, 

waardoor ze ook met hun zorgen naar je toe komen. 

Wanneer je vriendinnetje het op die leeftijd uitmaakt, is 

dat een gigantisch probleem. Het is dan fijn als je het er 

met iemand over kunt hebben.” 

“Als je band met de leerling goed is, gaat het leren 

vanzelf. Dat geldt ook voor onderdelen waar leerlingen 

veel moeite mee hebben, zoals breuken. Ik heb ervoor 

gekozen om het oplossen van breuken op twee manieren 

uit te leggen. Sindsdien gaat het goed. Toen een leerling 

die er eerst helemaal niets van begreep voor zijn oefeningen 

bij breuken een 8,3 haalde, liep hij juichend door 

de klas. Dat vond ik zo geweldig. Daar doe ik het voor en ik 

kan er weer weken op teren. Ik werk veel met certificaten, 

die ik ten overstaan van de hele klas uitdeel. Dat maakt 

de vorderingen voor leerlingen tastbaar en zorgt voor 

succeservaringen.” 

“Als ik terugkijk op mijn carrière, had ik dingen anders 

kunnen doen. Ik had bijvoorbeeld sneller het onderwijs 

in kunnen stappen. Maar het is misschien juist op tijd 

geweest. Als stratenmaker heb ik veel geleerd over hoe 

je jongeren in de praktijk moet aansturen. Ik heb nog met 

veel leerlingen contact via Facebook en daar volg ik ze 

ook. Ik ben zelfs een paar keer op kraamvisite geweest. 

Dat is toch schitterend!” 

11

De uitdagingen van het 

praktijkonderwijs 

“Ons uiteindelijke doel is om de leerling trots en 

tevreden van school te laten gaan.” 

Het praktijkonderwijs van het Da Vinci College 

in Roosendaal leidt veel leerlingen met succes 

op voor het mbo. Natuurlijk niet ten koste van 

alles, maar het team probeert wel het maximale 

uit de leerlingen te halen. De sleutel tot 

succes: veel geduld hebben en de leerlingen 

serieus nemen. De hoogste opleiding is niet 

per definitie het beste voor de leerling. 

In het oude gebouw van de praktijkschool van het Da 

Vinci College praten teamleider Peter Pellis en docenten 

Calle Kuijlaars en Marlieke Borst over lesgeven in het 

praktijkonderwijs. Aan de andere kant van de snelweg 

verrijst een compleet nieuw gebouw waarin het praktijkonderwijs 

en vmbo van het Da Vinci College ondergebracht 

zullen worden. Ze kijken ernaar uit, want de 

nieuwe locatie biedt uitgebreide mogelijkheden voor de 

praktijklessen. 

Peter kwam negen jaar geleden vanuit het mbo op het 

Da Vinci College werken. Hij weet nog goed hoe het 

was: “Nederlands en rekenen waren ondergeschoven 

kindjes, want ‘het was maar praktijkonderwijs’. Destijds 

was er ook nog geen lesmateriaal dat specifiek voor deze 

doelgroep was geschreven. Onze zestienjarige leerlingen 

zagen in hun boek dat het bedoeld was voor leerlingen 

van de basisschool. Dat was beledigend.” 

“De leerlingen willen niet dat het 

vrijblijvend is en hebben houvast aan 

structuur.” 

Ook werd in die tijd nog veel gewerkt met werkbladen. 

Marlieke: “Je wist als docent niet eens hoe je die moest 

beoordelen. Ik ben toen proefwerken gaan ontwikkelen, 

zodat ze echt punten konden krijgen. De kinderen 

voelden zich toen veel serieuzer genomen. Het lesmateriaal 

dat Uitgeverij Deviant op een gegeven moment voor 

het praktijkonderwijs uitbracht, droeg hier ook aan bij. De 

toon, de opmaak en de illustraties motiveren onze leerlingen. 

In het begin vielen de leerlingen in onze entreeklas 

over de hoeveelheid theorie. Nu we een paar jaar met 

de methodes bezig zijn, merk ik een gedragsverandering.” 

Calle: “In een les vertelde ik de leerlingen dat zij 

iets voor zichzelf mochten doen. Waarop een leerling zei: 

V.l.n.r.: Marlieke Borst, 

Peter Pellis en Calle 

Kuijlaars. 

12

‘Waarom? Ik ga in Studiemeter werken.’ Ze willen niet 

dat het vrijblijvend is en hebben houvast aan structuur.” 

Marlieke: “Ze voelen zich heel belangrijk wanneer ze 

huiswerk krijgen. Ik krijg ’s avonds wel eens appjes met: 

‘Mevrouw, ik heb een 8,3!’ Ik kan het natuurlijk zelf ook 

zien, maar hun enthousiasme is geweldig.” 

Doorstroom 

Peter: “Het merendeel van onze entreeleerlingen gaat 

door naar mbo-niveau 2. Ter voorbereiding willen we de 

leerlingen zoveel mogelijk bagage meegeven. Pas nog 

wilden twee jongens een horeca-opleiding gaan volgen 

aan De Rooi Pannen, een school die in principe geen 

leerlingen aanneemt van het praktijkonderwijs. Maar we 

konden laten zien dat deze jongens met rekenen tussen 

september 2014 en april 2016 een enorme progressie 

hebben geboekt en nu het vereiste 2F-niveau beheersen. 

Wij maken ons er, samen met hun werkgevers, hard voor 

dat deze jongens een kans krijgen op het mbo. 

Er gaan bij ons meer leerlingen door naar het roc dan 

je van een praktijkschool zou verwachten. We zitten nu 

misschien wel op 30 à 40% doorstroom naar vervolgonderwijs. 

Door de roc’s uit de regio werd onlangs de zorg 

uitgesproken of wij als praktijkschool niet te snel een 

advies geven voor niveau 2. Hierop vroeg ik om cijfers 

waaruit zou blijken dat een groot percentage van onze 

leerlingen uitvalt, maar die waren er niet. We vertellen 

onze leerlingen echt wel dat als ze niet vijf uur geconcentreerd 

kunnen werken, ze op het mbo weinig te zoeken 

hebben.” 

Band met de leerlingen 

Calle: “Een goede docent in het praktijkonderwijs heeft 

vooral geduld en moet goed kunnen aanvoelen wat er in 

een kind omgaat. Je moet niet voortdurend op je strepen 

willen staan, maar je moet leerlingen serieus kunnen 

nemen en met ze kunnen praten.” Peter: “Docenten 

zullen hier vooral moeten investeren in de relatie. Als je 

een band met de leerling hebt, dan doet het hem iets als 

je boos op hem bent. Mensen die heel goed contact met 

leerlingen kunnen leggen, kunnen heel goede docenten 

voor onze vorm van onderwijs zijn. De focus ligt bij ons 

niet op kennisoverdracht.” 

“Wij maken ons er hard voor dat 

deze jongens een kans krijgen op 

het mbo.” 

Veel leerlingen in het praktijkonderwijs hebben geen fijne 

thuissituatie. Marlieke: “Soms wil een kind zijn jas niet 

uittrekken. Hier laat je dat in eerste instantie gaan, om er 

tien minuten later naast te gaan zitten en te vragen wat 

er aan de hand is. Dan blijkt dat hij chocomel op zijn trui 

heeft gemorst, maar omdat hij bij zijn oma was, kon hij 

geen schone kleren aantrekken. Door direct te eisen zijn 

jas uit te trekken, help ik deze jongen natuurlijk niet. Vorig 

jaar stond ik voor de vakantie bijna op het punt om een 

leerling bij mij thuis op te vangen vanwege de slechte 

thuissituatie. Na de vakantie kwam hij niet meer terug 

op school. Dat zijn erge dingen. Niet dat wij zo’n jongen 

hadden kunnen redden, maar hier op school lukte het 

wel met hem. In het begin nam ik zulke dingen mee naar 

huis, maar je moet je er op een gegeven moment toch 

overheen zetten.” 

Evenwicht vinden 

Marlieke: “De leerlingen die hier zitten, hebben allemaal 

een beperking en die hoeft niet alleen cognitief te zijn, 

maar kan ook sociaal of emotioneel zijn. Ze puberen 

langer en krijgen op deze school wat langer de tijd. Ze 

krijgen hier honderden kansen. Op een roc krijg je drie 

kansen en dan word je vaak van school gestuurd. Het is 

mooi om te zien dat je zo’n enorm drukke leerling toch 

weer in rustiger vaarwater krijgt.” 

Peter: “Elk voortijdig afscheid van een leerling voelt als 

een verlies. Maar soms moet je zo’n beslissing nemen, 

vanwege de draagkracht in het team. Werken in het 

praktijkonderwijs kost heel veel energie. Je moet altijd 

op scherp staan, want als een klas onzekerheid bij jou 

proeft, dan krijg je het moeilijk. Het is geen gemakkelijke 

baan, maar je krijgt er wel veel voor terug. Die persoonlijke 

band met leerlingen bijvoorbeeld.” Calle: “Vaak 

komen oud-leerlingen het trots laten zien als ze een 

diploma hebben gehaald.” 

De voldoening die het werk in het praktijkonderwijs oplevert, 

is bij alle drie groot. Marlieke: “Zodra ik leerlingen 

heb weten te motiveren om ergens voor te gaan, denk 

ik: hier doe ik het voor. Het lukt helaas niet bij iedereen. 

Ik leg de lat vrij hoog, maar je moet wel het evenwicht 

vinden met wat een kind aankan. Dat is zoeken, en het 

evenwicht ligt bij elk kind anders. Als het lukt, is het 

fijn; lukt het niet, dan moet je opnieuw beginnen. Zodra 

leerlingen een tijdje alleen hoge cijfers halen, vinden ze 

het saai worden. Als we het niveau vervolgens omhoogschroeven, 

vinden ze het gelijk te moeilijk en raken ze 

gedemotiveerd. Ik vertel ze dan dat ze moeten genieten 

als ze onvoldoendes halen, omdat ze dan aan het leren 

zijn. Een jongen zat een keer te steunen bij een toets, 

waarop ik vroeg of hij het moeilijk vond. Hij antwoordde 

met een diepe zucht: ‘Ja, en ik probeer er maar van te 

genieten, want nu ben ik aan het leren.’” 

13

Praktisch rekenen in de entreeopleiding 

De meeste rekendocenten willen hun rekenlessen 

graag verrijken door hun studenten activerende 

werkvormen aan te bieden, maar beschouwen deze 

werkvormen vaak als ‘extra’. Dit geldt niet voor 

Elise Dekker, rekendocent bij de entreeopleidingen 

van ROC Nijmegen. Zij en haar collega’s beginnen 

elke les met een praktische opdracht, meestal door 

henzelf bedacht. Zo is informeel handelen de basis 

voor het rekenonderwijs. 

Waarom zijn jullie het rekenonderwijs voor de 

entreeopleiding zo praktisch gaan inrichten? 

Elise: “We vonden dat er voor deze groep een praktische 

leerlijn moest komen. Het programma is ontwikkeld 

door mij en collega Inge van Oorsouw, in samenwerking 

met Madeleine Vliegenthart, die nu werkt bij 

het Expertisecentrum Rekenen en Wiskunde. Wanneer 

je werkt vanuit het handelingsmodel (zie afbeelding), 

start je de rekenles met informeel handelen. Vervolgens 

is het een kwestie van rondkijken, nadenken, werkvormen 

bedenken en heel veel materialen verzamelen. 

Het is een sport om geschikte materialen te vinden. We 

plakken bijvoorbeeld stickers met kortingspercentages 

in een reclamefolder en bij het domein meten en meetkunde 

gebruiken we niet alleen weegschalen en meetlinten, 

maar ook echt laminaat en rollen behang. Soms 

hebben we een activiteit buiten de klas. Dan vraag ik de 

studenten bijvoorbeeld om in het schoolgebouw 2D- en 

3D-figuren te fotograferen.” 

Mentaal handelen 

Verwoorden / communiceren 

Het handelingsmodel. 

Formeel handelen 

(formele bewerkingen uitvoeren) 

Voorstellen - abstract 

(representeren van de werkelijkheid aan 

de hand van denkmodellen) 

Voorstellen - concreet 

(representeren van objecten en werkelijkheidssituaties 

in concrete afbeeldingen) 

Informeel handelen in 

werkelijkheidssituaties (doen) 

Hoe zijn je lessen opgebouwd? 

“Mijn lessen hebben een vaste structuur. Ik begin altijd 

met een starter, sluit altijd af met een examenvraag en 

daartussen zitten een doe-opdracht, een moment van 

zelfstandig werken en een instructie. We werken zoveel 

mogelijk in blokken van twee uur. Sommige collega’s 

vinden dat heel lang, maar de les is heel afwisselend. 

Rekenvaardigheden moet je onderhouden. Als 

je het één keer in de week een uurtje geeft, blijft het 

voor studenten een bijvak. Nu bouw je iets op met de 

student. Ik geloof in lesgeven vanuit de relatie die je 

opbouwt met de student.” 

14

Hoe breng je een opbouw in deze aanpak? 

“We hebben 36 lesweken, dus vier periodes van 

circa acht weken per domein. Je bent steeds bezig 

met terugpakken: ‘Weet je nog dat we dit behandeld 

hebben?’ Soms merk ik dat iets te hoog gegrepen was. 

Het afgelopen jaar bespraken we meerdere lessen 

achter elkaar het metriek stelsel en dan merk je dat 

studenten afhaken. Breuken en delen deden we juist te 

weinig, dus daar gaan we dit schooljaar meer aandacht 

aan besteden.” 

Het lokaal waar je nu zit is redelijk kaal, waar 

zijn al je rekenmaterialen? 

“In een kast verderop in de gang, omdat ik momenteel 

geen eigen lokaal heb. In een boodschappenwagen 

sleep ik steeds mee wat ik nodig heb in de les. Ik droom 

van een eigen rekenlokaal, zodat we de rekenposters 

die studenten gemaakt hebben ook kunnen ophangen. 

Ik laat me er niet door afleiden dat het eigen lokaal er 

nog niet is.” 

Merk je dat de resultaten van studenten door 

jullie aanpak verbeteren? 

“Bij de voortgangstoets zie ik een stijgende lijn in de 

resultaten, maar ik kan niet aantonen dat het door onze 

aanpak komt. Daarvoor zijn we er nog te kort mee 

bezig. Wat ik wel merk in de klas, is dat ik rekenangst 

en rekenaversie doorbreek. Rekenen is heus nog niet 

hun favoriete vak, maar de studenten zijn wel duidelijk 

gemotiveerder. Veel studenten komen de klas in met het 

idee dat ze breuken en delen niet kunnen. Ze hebben 

zoiets van ‘doe voor mij vooral geen moeite’. In zulke 

gevallen formeer ik een groepje dat met dominostenen 

en eierdozen aan de slag gaat met daarbij de vraag: 

wat is nu eigenlijk delen? Waar delen in hun beleving 

eerst alleen een dubbele punt was waar ze zich geen 

voorstelling bij konden maken, probeer ik het concept 

delen concreet voor hen te maken. Als docent wil ik 

niets liever dan dat mijn studenten de lesstof begrijpen. 

Als ik eenmaal zie dat ze het snappen, dan groei ik 

ook. Wij werken met de boeken op 2F-niveau, maar 

je kunt rekenen op elk niveau praktisch maken. Soms 

moeten we de theorie iets makkelijker maken, maar 

uiteindelijk moeten ze dat niveau toch beheersen. Het 

helpt en motiveert studenten dat ze weten dat ze op het 

‘gewone’ niveau zitten.” 

Kost deze manier van lesgeven je veel tijd? 

“Wanneer je directie of manager je tijd geeft om praktische 

rekenlessen te ontwikkelen, is het daarna alleen 

maar uitvoeren. Vorig jaar heb ik met mijn collega twee 

hele studiedagen gehad om aan ons rekenprogramma 

te werken, dit jaar anderhalve dag. Als je drie periodes 

goed op de rails hebt, is het wel de kunst om de vierde 

Elise Dekker voor de kast met rekenmaterialen. 

ook nog net zo enthousiast neer te zetten. Want op 

een gegeven moment raken je ideeën op. Ik vraag heel 

bewust feedback aan studenten. Zij zijn mijn spiegel en 

moeten mijn lessen goed en leuk vinden. Soms hoef ik 

niet eens om hun mening te vragen, omdat het bijvoorbeeld 

al duidelijk is dat een opdracht te moeilijk is. Zo 

had ik eerst een opdracht met een pak laminaat, maar 

de inhoud van zo’n pak heeft een oppervlakte van 2,48 

m 2 . Daarom werk ik nu met tapijttegels van 50 x 50 cm.” 

Lukt het om elk rekenonderdeel praktisch in te 

vullen? 

“In principe kun je voor elk onderwerp een praktische 

werkvorm bedenken. Voor het domein verbanden vond 

ik dat het lastigst. Ik liet de studenten elkaar interviewen, 

bijvoorbeeld over de vraag aan welke drie zaken ze hun 

geld uitgaven. Daarna gingen we in gesprek hoe ze de 

verkregen gegevens konden verwerken, en keken we 

of een tabel of grafiek het meest overzichtelijk was.” » 

15

Op welke vondst ben je het meest trots? 

“Ik laat de studenten een metriek stelsel visualiseren. 

Dat geeft ze heel veel inzichten. Ik begin heel algemeen 

en oriënterend: wat zijn eenheden en waar kom je ze 

tegen? Welke eenheid gebruik je in welke situaties? 

De fase daarop gaan ze zand en macaroni afwegen. Ik 

laat hen alle eenheden die ze kennen opschrijven en er 

foto’s van maken. De studenten zoeken plaatjes van wat 

ze niet kunnen wegen, en deze eenheden verwerken 

ze in een poster. Het maakt ze trots dat ze de poster 

zelf hebben gemaakt. Daarnaast kun je ze ook naar de 

poster terugverwijzen en ze ermee laten rekenen. Het 

leren van de lesstof met behulp van schema’s die ze 

zelf hebben gemaakt is een mooie voorbereiding op de 

toets.” 

Kun je je voorstellen dat je de rekenles weer 

gaat geven zoals vroeger? 

“Nee. Ik kan me niet voorstellen dat ik het in de les moet 

doen zonder al die praktische attributen waar ik nu al 

automatisch naar grijp. We gaan dit schooljaar met een 

nieuwe collega werken en die ga ik ook proberen te 

‘besmetten’. De lessen op een andere manier insteken 

zit ook wel in me, want op het vwo waar ik lesgaf aan 

zo’n 20 klassen, moest bij mij elke les een leerling de 

starter organiseren. Dat was een filmpje waarin hij of 

zij een rekensom behandelde. Ze waren dan bezig met 

monteren, maar ook met rekenen. En als dan bij het 

begin van de les het filmpje startte, had ik altijd meteen 

van iedereen de aandacht.” 

Wat zou je anderen aanraden die hun rekenles 

ook praktischer willen inrichten? 

“Investeer in de voorbereiding. Dat kunnen kleine 

dingen zijn, zoals folders zoeken, of ander reclamemateriaal 

waarop cijfers en sommen staan. Vooral de 

zwakkere rekenaars vinden het heel prettig om met 

concrete materialen te rekenen, in plaats van met 

plaatjes. Werk vooral ook samen met collega’s, dan kun 

je de taken verdelen en elkaar stimuleren. Veel van mijn 

studenten hoefden op de basisschool vanaf groep zes 

niet meer met rekenen mee te doen. Zij worden vaak 

te snel afgeschreven, maar ook zij kunnen uiteindelijk 

leren rekenen. Natuurlijk heb je studenten met problematiek 

waardoor het ook voor mij nog lastig is, maar in 

principe kunnen ze heel veel leren. En als ze zelf willen, 

heb je al zo veel gewonnen. Ik vraag de studenten aan 

het begin van het jaar wat hun eerste gedachten zijn bij 

rekenen. Ik maak de angst en aversie die ze dan uiten 

bespreekbaar. Ik zeg dan dat ik hun zal laten zien dat 

ook zij kunnen wat ze nu moeilijk vinden of wat hun 

onmogelijk lijkt. Je moet vertrouwen scheppen om een 

goed rekenklimaat te krijgen.” 

Rekenkoffer 

Praktische rekenlessen 

De rekenredactie van Uitgeverij Deviant gaat bij 

scholen langs met de eigen rekenkoffer, dit is een 

koffer vol materiaal voor leuke, praktische rekenlessen. 

Tijdens een interactieve workshop demonstreert de 

workshopleider de inhoud van de rekenkoffer, waarbij 

hij toelicht hoe je de verschillende werkvormen kunt 

inzetten om bepaalde rekenproblemen aan te pakken. 

De docenten gaan vervolgens zelf aan de slag. Binnen 

de kortste keren zitten ze elkaar met fanatieke hoofden 

zoveel mogelijk dwars tijdens een potje Canadees 

vermenigvuldigen of meten ze elkaars reactiesnelheid 

en proberen ze hun collega’s te snel af te zijn. In 

een hoekje van het lokaal zijn twee andere docenten 

ondertussen druk in gesprek over de beste strategie 

om een afstand op een kaart uit te rekenen. Plezier, 

enthousiasme, competitie; het inzetten van concrete 

materialen raakt de gevoelige rekensnaar, of je nu 

docent of student bent. Zelfs als je je er helemaal niet 

van bewust was dat je zo’n snaar had. 

Inspirerende workshop 

De docenten rekenen en wiskunde op het Regius 

College in Schagen hebben een workshop met de 

rekenkoffer gevolgd. Zij vonden het een inspirerende 

workshop: “We hebben in korte tijd veel verschillende 

werkvormen voorbij zien komen. De redacteur leidde 

de workshop op een prettige manier en liet heel veel 

bruikbaar materiaal zien dat we kunnen aanschaffen 

of eenvoudig zelf kunnen ontwikkelen. Ook kregen we 

een paar goede ideeën voor groepswerk. De werkvormen 

waren uitdagend en zijn direct in de les toe te 

passen. En er zaten een paar mooie suggesties in die 

we bij onze RT-groep kunnen inzetten.” 

Vraag een workshop met de rekenkoffer bij u op school aan via 

info@uitgeverij-deviant.nl. 

16

Geen 

foutloze 

teksten, wel 

een betere 

schrijver 

Dr. Joy de Jong over 

hoe je effectievere 

feedback op 

schrijfproducten 

geeft 

Je bent docent en zit in het klaslokaal. Je 

leerlingen zijn naar huis en er ligt een stapel 

ingeleverde schrijfopdrachten op je bureau. 

Je pakt een rode pen en vanuit je routine kijk 

je het werk na. Twee uur later ben je door de 

stapel heen. De volgende les geef je het werk 

terug en belanden de papieren ongezien 

in de tas, of zelfs in de prullenbak. Bij een 

volgende opdracht zie je weer dezelfde fouten 

voorbijkomen. Herkenbaar? Dat moet toch 

beter kunnen. Dr. Joy de Jong, coördinator 

van het Academisch Schrijfcentrum van de 

Radboud Universiteit Nijmegen en senior 

trainer voor Radboud in’to Langua ges, deelt 

tips en tricks voor het geven van betere 

feedback op schrijfproducten. 

17

Docenten geven vanuit hun automatisme vaak inefficiënt 

schriftelijk feedback op schrijfproducten, stelt Joy. “Veel 

docenten zijn druk en gaan uit gewoonte nakijken en 

corrigeren. Het woord corrigeren zegt het al: het is feedback 

gericht op fouten die leerlingen hebben gemaakt. 

Dit kunnen zowel fouten in de opbouw zijn als grammaticale 

of spelfouten. De docent pakt een pen en voor je 

het weet, staat er van alles bij de tekst. En vaak staat 

alleen aangestreept wat fout is. Veel docenten zetten er 

ook meteen het goede antwoord bij. Daar leert de leerling 

natuurlijk niet veel van. 

“Je kunt je afvragen of het niet 

efficiënter is om de leerling te 

helpen om zelf de oplossing te 

bedenken.” 

Regelmatig krijgen leerlingen een digitaal schrijfproduct 

terug dat vol staat met bijgehouden wijzigingen. Met één 

druk op de knop kan de leerling er een foutloze tekst 

van maken. Van leermomenten of een leereffect is dan 

natuurlijk geen sprake meer. 

Uit onderzoek blijkt dat het corrigeren van een tekst de 

schrijfvaardigheid van leerlingen niet bevordert: de tekst 

wordt wel beter, maar de leerling leert niet hoe hij zelf 

een fout kan ontdekken en verbeteren. Bovendien raken 

docenten ontmoedigd, omdat de leerlingen ondanks alle 

feedback dezelfde fouten blijven maken.” 

Bij scriptiegesprekken die Joy observeerde, zag ze keer 

op keer leerlingen een probleem opperen en docenten 

automatisch een oplossing geven. “Je kunt je afvragen 

of het niet efficiënter is om de leerling te helpen om zelf 

de oplossing te bedenken. Doe je dit niet, dan is de kans 

groot dat de leerling de volgende keer terugkomt met 

hetzelfde probleem.” 

Doel van feedback 

Bij het geven van feedback helpt het volgens Joy als 

je jezelf deze vraag stelt: ‘Wat wil ik bereiken met mijn 

feedback: wil ik een betere tekst of wil ik een betere 

schrijver van mijn leerling maken?’ “Als je het antwoord 

op deze vraag weet, geef je veel gerichtere en efficiëntere 

feedback.” 

“Uit onderzoek is gebleken dat het vooral goed is als 

schrijvers oefenen met herschrijven. Het effect van feedback 

is dus veel groter wanneer je tips of opdrachten 

meegeeft waarmee de leerling zijn eigen tekst kan verbeteren. 

Feedback moet dan aanzetten tot een activiteit. 

“Wanneer je luistert naar iemand 

anders die jouw tekst voorleest, 

hoor je beter hoe je woorden 

overkomen.” 

Denk aan feedback als: ‘Er staan in je tekst zes fouten 

in de werkwoordspelling. Laat mij de volgende les zien 

welke zes dat waren.’” 

Probleem 

Oorzaak 

Oplossing 

Strategie 

Feedbackstroom voor schrijfopdrachten: niet de 

oplossing geven, maar via een verklaring een 

strategie aanbieden of laten uitvoeren waarmee 

de schrijver het probleem kan (leren) vinden en 

oplossen. 

Geen oplossingen maar strategieën 

Bij feedback is het nuttig om geen oplossingen aan te 

dragen, maar om leerlingen strategieën aan te leren 

waarmee ze zelf betere teksten kunnen schrijven. “Laat 

leerlingen bijvoorbeeld zelf over het verhaal of de situatie 

vertellen en maak hier aantekeningen van. Als ze 

deze aantekeningen vergelijken met de door henzelf 

geschreven tekst, zien ze vaak waar het mis gaat. 

“Leerlingen weten beter wat 

ze kunnen en zijn tijdens het 

schrijven veel bewuster met hun 

eigen schrijfproces bezig.” 

Een andere manier is om leerlingen hun teksten te laten 

voorlezen. Dit kan zowel een-op-een met de leerling 

als klassikaal of in tweetallen. Wanneer je luistert naar 

iemand anders die jouw tekst voorleest, hoor je beter hoe 

je woorden overkomen. Eigenlijk komt het erop neer dat 

niet alleen de docenten de teksten nakijken, maar dat 

de leerlingen zelf ook leren hoe ze inhoud, structuur en 

formulering van hun teksten kunnen controleren.” 

18

Betere schrijvers 

Leerlingen die deze controlestrategieën toepassen, zijn 

verrast over wat ze al weten en over het feit dat ze zelf 

vaak een oplossing hebben voor de problemen in hun 

teksten. Controlestrategieën kunnen ze keer op keer zelf 

toepassen en zo leren ze zelf hun teksten na te kijken. 

Dit betekent echter niet dat leerlingen altijd foutloze 

teksten schrijven. “De geboekte winst zit vooral in de 

opbrengst op de lange termijn, want het aanleren van 

deze strategieën kost natuurlijk tijd. Op den duur worden 

de leerlingen wel betere schrijvers: ze weten beter wat 

ze kunnen en zijn tijdens het schrijven veel bewuster met 

hun eigen schrijfproces bezig.” 

De tien tips van Joy 

Voor het geven van effectieve feedback op schrijfproducten heeft Joy de Jong de volgende tips: 

1. Begin met positieve feedback. Eindig met iets 

motiverends. 

2. Draag niet direct een oplossing aan, maar probeer 

eerst de oorzaak van de fout(en) te achterhalen en 

de leerling handvatten te bieden om de oplossing 

zélf te vinden. (Bijvoorbeeld eerst het eigen werk 

nog eens doorlezen en daarbij letten op […].) 

3. Gebruik voor het vinden van een oplossing de 

volgende stap pen: probleem – oorzaak – strategie 

– oplossing. 

4. Breng prioritering aan: becommentarieer niet 

direct alle aspecten van het schrijfproduct, maar 

focus bijvoorbeeld eerst alleen op de inhoud of de 

opbouw. 

5. Probeer doelgericht te blijven. (Vraag je bijvoorbeeld 

af: wil ik de tekst beoordelen of de schrijver 

begeleiden?) 

6. Denk goed na over de manier waarop je de feedback 

overbrengt. (Bijvoorbeeld mondeling, schriftelijk, 

klassikaal, via peer feedback of een-op-een.) Soms 

is het veel efficiënter om even samen te zitten met 

een leerling. 

7. Wees concreet (niet: ‘dit is vaag’, maar: ‘dit begrip 

kan veel verschillende betekenissen hebben’) en geef 

voorbeelden. Zorg voor duidelijke criteria. 

8. Laat leerlingen elkaars werk nakijken en elkaar daarbij 

feedback geven. 

9. Controleer of de leerling de feedback begrepen heeft, 

bij voorkeur met open vragen. Nodig de leerling uit om 

vragen te stellen als hij iets niet helemaal begrepen 

heeft. 

10. Laat leerlingen veel oefenen met het kritisch beoordelen 

van teksten: gebruik hiervoor bijvoorbeeld de 

strategieën voor kritisch lezen. 

Vijffasenmodel en peer response 

In de methode Starttaal biedt Uitgeverij Deviant leerlingen 

richtlijnen om tot een kwalitatief goed schrijfproduct 

te komen. Deze richtlijnen zijn gebaseerd 

op de vijf fasen van het schrijfproces (Kouwenberg 

& Hoogeveen, 2007). Met dit vijffasenmodel werkt 

een leerling gestructureerd aan een schrijfproduct, 

waardoor hij meer grip krijgt op het schrijfproces. Dit 

verhoogt het schrijfplezier en verbetert de kwaliteit 

van zowel de schrijflessen als van de schrijfproducten 

structureel (Graham & Perin, 2007). 

Het vijffasenmodel is gebaseerd op de drieslag 

plannen, schrijven en reviseren. Leerlingen leren in 

verschillende rondes hun teksten te herschrijven en 

te verbeteren. Peer response speelt hierbij een grote 

rol: leerlingen werken samen tijdens de verschillende 

fasen van het schrijfproces en ze helpen elkaar doelen 

publiekgerichte teksten te schrijven. 

Vijffasenmodel 

Fase 1: Oriënteren op het onderwerp 

Fase 2: Oriënteren op de opdracht 

Fase 3: Schrijven 

Fase 4: Bespreken en herschrijven 

Fase 5: Verzorgen en publiceren 

Meer informatie over peer response: ‘Effecten van 

leren schrijven met peer response en instructie in 

genrekennis’ door Mariëtte Hoogeveen en Amos van 

Gelderen in Levende Talen Tijdschrift, jaargang 15 

nummer 2-2014. U kunt dit artikel gratis downloaden 

op: www.lt-tijdschriften.nl. 

19

Marieke Hengelaar (l) 

en Maaike Pheifer, de 

vrouwen achter Young 

Ambition.

helpt jongeren hun 

ambities ontdekken 

“Elke jongere is voor ons uniek.” 

Veel jongeren kunnen bij het maken van een studie- of beroepskeuze een zetje in de goede 

richting gebruiken. Het bedrijf Young Ambition helpt kwetsbare jongeren in de regio Utrecht 

om hun ambities te ontdekken en een passende baan of opleiding te vinden. 

Vanuit hun werk als jongerenwerkers merkten Maaike 

Pheifer en Marieke Hengelaar, de oprichters van Young 

Ambition, dat veel jongeren moeite hebben een goede 

studie- en/of beroepskeuze te maken. Marieke: “Kwetsbare 

jongeren hebben vaak te kampen met een laag 

zelfbeeld. Deze jongeren hebben doorgaans geen idee 

dat ze veel talenten hebben en waar die precies liggen. 

Daarnaast hebben zij vaak een negatief beeld van school 

en werk. Zij denken dat naar school gaan of werken iets 

is wat je doet, omdat het nu eenmaal moet en omdat 

er brood op de plank moet komen.” Maaike: “Wij weten 

dat leren of werken juist heel leuk kan zijn, als je maar 

ontdekt wat bij je past en waar je goed in bent. We zijn 

Young Ambition begonnen om jongeren bij te staan in 

de zoektocht naar de juiste opleiding en/of het juiste 

beroep.” 

Niet vanzelfsprekend 

Maaike: “Young Ambition richt zich op jongeren van 16 

tot en met 23 jaar. Over het algemeen werken we vooral 

met jongeren die dreigen uit te vallen of al uitgevallen 

zijn op het vmbo en mbo. Vaak zijn dit jongeren in een 

kwetsbare positie. Omdat zij meestal nog niet zelfstandig 

genoeg zijn of de vaardigheden missen om het overzicht 

te houden, is het kiezen van een juiste studie of passend 

beroep een hele opgave. Alleen al bij het inschrijven 

voor een opleiding komen heel veel praktische zaken 

kijken.” 

“Kwetsbare jongeren leven vaak heel erg bij de dag 

en kijken dus niet zo snel naar volgende week. Ze 

schrijven zich in voor een vervolgopleiding, bedenken 

zich vervolgens, maar zijn dan te laat om zich voor een 

andere opleiding aan te melden. Wat voor ons meestal 

vanzelfsprekend lijkt, is dat voor hen vaak nog niet. Op 

tijd komen of je kleden op een sollicitatiegesprek is voor 

hen vaak al een hele opgave.” 

Marieke: “Vaak werkt de thuissituatie van kwetsbare 

jongeren ook niet motiverend. Ouders zijn bijvoorbeeld 

niet betrokken, spreken de taal niet of kennen zelf het 

systeem niet. In veel gevallen hebben de ouders zelf 

ook geen opleiding gevolgd, waardoor de relevantie 

van een opleiding minder hoog lijkt. We werken ook 

veel met jongeren met bijvoorbeeld ADHD of autisme. 

Zulke stoornissen maken het voor jongeren lastiger om 

bepaalde processen te doorlopen.” 

“Wat voor ons meestal 

vanzelfsprekend lijkt, is dat voor hen 

vaak nog niet. Op tijd komen of je 

kleden op een sollicitatiegesprek is 

voor deze jongeren vaak al een hele 

opgave.” 

Begeleiding 

Samen met de jongeren gaat Young Ambition na wie 

ze zijn, wat ze willen en wat ze kunnen. Maaike: “We 

hebben een methodiek ontwikkeld waarmee we jongeren 

helpen hun talenten en ambities te ontdekken: TalentTalk. 

TalentTalk is ontwikkeld op basis van onze eigen ervaringen 

in het jongerenwerk. De jongere werkt samen met 

ons een studiekeuzeboekje door en komt zo stapsgewijs 

achter zijn of haar talenten, werkwaarden en interesses. 

Uiteindelijk leggen de jongeren zelf de match tussen hun 

talenten en interesses en een beroep dat daarbij past.” 

“Elke jongere krijgt een coach toegewezen die tijdens het 

traject met hem of haar meeloopt”, vult Marieke aan. “De 

lengte van het traject is afhankelijk van de situatie. We 

bieden geen standaardoplossingen, want elke jongere is 

voor ons uniek. Soms bestaat een traject uit anderhalf 

jaar solliciteren, waarbij de kans bestaat dat de jongere 

een paar keer ontslagen wordt. In andere gevallen 

21

heeft iemand al na een aantal weken een passende opleiding 

gevonden.” 

“De coach doet alles wat nodig is om de jongere te 

ondersteunen. Het belangrijkste is dat de coach geen 

(voor)oordelen heeft en uitstraalt dat hij in de jongere 

gelooft. Het is voor een groot deel ook verwachtingsmanagement. 

Het is heel frustrerend om vijftig keer ‘nee’ 

te horen. We bereiden jongeren er daarom op voor dat 

dit kan gebeuren. Met onze coaches hebben ze altijd 

iemand aan hun zijde als het even niet lukt, onder het 

mom van: we balen nu samen en morgen gaan we er 

weer voor.” 

Praktisch ingesteld 

De jongeren die Young Ambition begeleidt, zijn vaak 

doorverwezen door leerplichtambtenaren of door scholen. 

Jongeren kunnen zich daarnaast ook zelf aanmelden. 

Marieke: “Jongeren die bij ons een traject volgen hebben 

over het algemeen moeite met stilzitten en zijn praktisch 

“Met onze coaches hebben de 

jongeren altijd iemand aan hun zijde 

als het even niet lukt.” 

Een deelnemer over 

Young Ambition 

Julia (17 jaar): “Nadat ik mijn vmbo-diploma 

op kaderniveau had behaald, ben ik de 

Sport academie gaan doen. Daar moest ik 

veel voor de groep staan en ik merkte dat 

dit toch niet helemaal bij me paste. Via mijn 

hulpverlener ben ik toen in contact gekomen 

met Young Ambition. Hier heb ik verschillende 

opdrachten gedaan waardoor ik mijzelf beter 

heb leren kennen. Op een gegeven moment 

moest ik een top drie maken van opleidingen 

die me het leukst leken. Mijn top drie was 

visagist, dansen en iets met kinderen. Nadat 

ik bij de open dag van de opleiding schoonheidsspecialiste 

was geweest, wist ik dat ik 

deze opleiding wilde gaan doen. Mijn tip voor 

andere jongeren die niet weten welke opleiding 

ze willen gaan volgen: kies een opleiding 

die echt bij je past en die je heel leuk vindt. 

Uit ervaring kan ik zeggen dat als je iets kiest 

wat je eigenlijk helemaal niet leuk vindt, je niet 

gemotiveerd bent. Dat is natuurlijk zonde!” 

Maaike Pheifer en Marieke Hengelaar, oprichters van Young Ambition. 

22

ingesteld. Het is niet voor niets dat ze in het onderwijs 

zijn uitgevallen. Een BBL-opleiding, waarbij ze vier dagen 

werken en één dag naar school gaan, is daarom vaak bij 

uitstek geschikt voor hen. Ze moeten eerst werk hebben 

en kunnen zich dan pas aanmelden bij een BBL-opleiding. 

Het is voor ons dus belangrijk om een groot netwerk aan 

werkgevers op te bouwen om de jongeren een werkplek 

te kunnen bieden.” 

“Uit ervaring kan ik zeggen dat als 

je iets kiest wat je eigenlijk helemaal 

niet leuk vindt, je niet gemotiveerd 

bent. Dat is natuurlijk zonde!” 

Maaike: “Als ze eenmaal een werkplek hebben gevonden 

en zijn aangenomen op de opleiding, dan is onze rol 

in principe uitgespeeld. We bieden de jongeren nog 

wel de mogelijkheid voor een Talentbuddy. Dit is een 

vrijwilliger die ongeveer een keer per maand met een 

jongere afspreekt en hem of haar ondersteunt waar dat 

nodig is. Zo heeft de jongere altijd nog iemand op wie 

hij kan terugvallen. Naast het behalen van persoonlijke 

Een deelnemer over 

Young Ambition 

Leanne (17 jaar): “Omdat ik in mijn vrije tijd 

veel met paarden bezig ben, koos ik na mijn 

middelbare school voor de opleiding Paardenhouderij. 

Naarmate het jaar vorderde, kwam 

ik erachter dat de opleiding niks voor mij 

was, omdat ik er geen toekomst in zag. Toen 

mijn afwezigheid toenam en leerplicht hierbij 

betrokken werd, boden ze mij een traject aan 

bij Young Ambition. Ik had op dat moment 

geen idee wat ik dat jaar wilde doen. Young 

Ambition heeft mij een aantal vragen gesteld, 

opdrachten met me gedaan en gesprekken 

met mij gevoerd om erachter te komen wat 

ik leuk vind. Ik wilde graag leidinggeven en 

vooral zelfstandig werken. Met behulp van 

Young Ambition ben ik uitgekomen bij een 

financiële opleiding: Assistent-Accountancy 

op niveau 4. Heel wat anders dan paarden 

dus! Het traject was fijn voor mij. Het was 

niet dat ik het zelf niet kon, maar het was wel 

fijn dat iemand mij af en toe een schop onder 

mijn kont gaf en zei dat ik toch wel echt wat 

moest gaan doen.” 

leerdoelen is er met de Talentbuddy ook ruimte voor 

gezellige activiteiten.” 

Uitval naar preventie 

Young Ambition staat in nauw contact met roc’s uit de 

regio. Maaike: “Op dit moment lopen er samenwerkingen 

met MBO Amersfoort, MBO Utrecht en ROC Midden- 

Nederland. Het is de verantwoordelijkheid van het roc 

om jongeren die dreigen uit te vallen te ondersteunen. 

Wij kunnen die rol dus niet op ons nemen. Roc’s kunnen 

ons wel benaderen voor trajecten of workshops gericht 

op uitvalpreventie. 

Omdat jongeren vaak moeite hebben om een realistisch 

beeld te vormen van een bepaald beroep, laten we ze veel 

meelopen in de praktijk. Ook geven wij workshops die 

bijvoorbeeld gericht zijn op solliciteren of empowerment.” 

“De meeste vmbo-leerlingen krijgen 

genoeg begeleiding, maar er is vaak 

niet genoeg tijd voor diegenen die 

juist iets meer steun en aandacht 

nodig hebben.” 

LOB 

Maaike en Marieke vinden niet dat het voortgezet onderwijs 

op het gebied van loopbaanoriëntatie en -begeleiding 

(LOB) tekortschiet. 

Marieke: “Scholen moeten het vaak doen met een klein 

budget. Decanen hebben al snel 200 leerlingen onder 

zich, terwijl ze daarnaast ook nog gewoon lesgeven. 

De meeste vmbo-leerlingen krijgen genoeg begeleiding 

van hun decaan, maar er is vaak niet genoeg tijd voor 

diegenen die juist iets meer steun en aandacht nodig 

hebben. Voor die leerlingen zijn wij er.” 

Maaike: “Het LOB-programma op middelbare scholen 

is de afgelopen jaren sowieso al naar een hoger plan 

getild. Decanen worden beter opgeleid om de overgang 

naar vervolgopleidingen te verbeteren. Als die trend zich 

doorzet, dan worden wij in principe over een paar jaar 

overbodig. Mooi toch?” 

23

Spraakwater 

Voor docenten 

Van elkaar leren door op een andere manier in gesprek te gaan over onderwijs. 

Als docent maak je de hele dag door keuzes en sta je voor dilemma’s. Sta ik mobieltjes 

toe in de klas? Moet ik iets uitleggen of het de leerling zelf laten ontdekken? Het kaartspel 

Spraakwater voor docenten daagt docenten uit om met elkaar in gesprek te gaan over deze 

en andere dilemma’s. Eveline Hemke (docent Engels), Peter Kayser (docent economie), 

Moniek Godthelp-de Wijer (docent toerisme) en Nienke Cobussen (docent burgerschap en 

SLB’er) van MBO Amersfoort speelden samen een potje Spraakwater voor docenten. 

Bij binnenkomst in het lokaal is de sfeer uitgelaten; de 

koffie en stroopwafels staan klaar en de vier docenten 

nemen ontspannen plaats aan tafel. Ze bekijken rustig 

de spelinhoud die voor hen op tafel ligt: een stapel speelkaarten, 

een joker, een kaart met speltips en een boekje 

met toelichting en spelregels. Peter stelt voor om de 

spelregels gezamenlijk door te nemen. 

Peter pakt het boekje en leest de spelregels hardop voor: 

“De eerste speler trekt een kaart en leest deze voor. Je 

besluit vervolgens of je deze kaart speelt of dat je een 

volgende kaart wilt trekken. In dat laatste geval zet je de 

joker in. Dit is maar één keer per beurt toegestaan. Als 

je eenmaal een kaart speelt, moet je jezelf tot een keuze 

dwingen bij een dilemma of moet je zo volledig mogelijk 

antwoord geven op een vraag. De andere docenten 

hebben daarna de mogelijkheid om een vervolgvraag 

aan je te stellen.” 

V.l.n.r.: Nienke Cobussen, Eveline Hemke, Peter Kayser en Moniek Godthelp-de Wijer. 

24

“Ik verwacht van leerlingen dat als ik 

ze ergens op aanspreek, ze hier iets 

mee doen.” 

Eveline heeft de kaart met speltips voor zich: “Geef 

jezelf de ruimte om je keuze of vraag bij te stellen. Stel 

elkaar zoveel mogelijk open vragen en respecteer elkaars 

mening. Stel geen suggestieve vragen.” Ze wijst naar 

de stapel met speelkaarten: “Want hier staat dus een 

dilemma of vraag op?” Peter pakt een voorbeeldkaart en 

leest deze voor: “‘Inzetten op succeservaring of inzetten 

op resultaat?’ Je kunt er dus voor kiezen om deze kaart 

te spelen of over te slaan. Vervolgens mogen jullie om 

de beurt een vervolgvraag stellen.” Nienke: “Het is dus 

eigenlijk een soort intervisie?” Peter: “Ja, in die zin eigenlijk 

wel.” Moniek lachend: “Het is dus eigenlijk helemaal 

geen spel, het is bloedserieus!” 

Tijd om te beginnen. Moniek: “De oudste begint.” Peter: 

“Wie zou dat nou zijn?” Nienke: “Nee joh, ik begin 

gewoon. Ik ben veel te nieuwsgierig.” Nienke pakt een 

kaart en leest voor: “Wat zou je als docent nog willen 

leren?” Het blijft even stil. “Hm…” Moniek: “Wat ben jij 

goed zeg!” Nienke: “Nee, ik ben echt even serieus aan 

het denken. Er zijn nog zoveel dingen waarvan ik vind dat 

ik daar niet goed in ben, maar ik twijfel of dit een vraag 

voor mij is.” Nienke besluit om de joker te spelen en trekt 

een nieuwe kaart: 

HERSENKRAKER 

HOE ZIET JOUW 

IDEALE 

LEERLING ERUIT? 

“Kijk, dat vind ik nou een goede vraag!”, zegt Nienke en 

ze denkt even na. “Mijn ideale leerling is enthousiast, 

leergierig en neemt zelf verantwoordelijkheid. Het belangrijkste 

vind ik dat leerlingen nadenken en progressie laten 

zien. Ik weet niet wat ik allemaal verwacht van een leerling. 

Een leerling moet in staat zijn om te reflecteren 

Categorieën van de kaarten 

Spraakwater voor docenten heeft kaarten in vijf categorieën: 

• didactiek & vakinhoud 

• pedagogisch handelen 

• organisatie 

• samenwerken & reflecteren 

• hersenkrakers 

De categorieën zijn ontleend aan de zeven competenties van de docent. 

25

en te leren van zijn fouten. Mijn ideale leerling kan ook 

een leerling zijn die…” Moniek onderbreekt haar: “Hoe 

lang mag een antwoord zijn?” Nienke: “Ik ben bijna klaar 

hoor. Het kan ook een leerling zijn die zegt: ‘Ik zit niet op 

de juiste opleiding.’” Moniek: “Eigenlijk dus een leerling 

die gewoon nadenkt?” Nienke: “Ja, precies! Een leerling 

die nadenkt.” 

“Ik hou er van als een leerling 

initiatief toont. Zo’n leerling geef ik 

graag de ruimte.” 

ideale leerling dan van de zeurende leerling. Maar ik geef 

nooit op. Bij elke zeurende leerling denk ik: het kan nog 

omslaan.” 

ORGANISATIE 

TELEFOONS 

BINNEN DE KLAS 

Eveline is aan de beurt om een vervolgvraag te stellen: 

“Hoe reageer jij op jouw ideale leerling?” Nienke: “Oei, 

dat is een lastige vraag. De ideale leerling inspireert mij, 

denk ik. Ik kan van deze leerling leren, bijvoorbeeld van 

de feedback die ik op mijn lessen krijg. Ik hou er ook 

van als een leerling initiatief toont en geef zo’n leerling 

graag de ruimte.” Peter vraagt aan welk type leerlingen 

Nienke dan een hekel heeft. Nienke: “Leerlingen die veel 

schreeuwen en zeuren. Ik verwacht van leerlingen dat 

als ik ze ergens op aanspreek, ze hier iets mee doen. 

Niets is zo vervelend als leerlingen die geen persoonlijke 

progressie boeken.” 

Moniek is als derde en laatste aan de beurt om een 

vervolgvraag te stellen: “Lijk jij op je ideale leerling?” 

Nienke: “Wat een goede vraag zeg! Ik hoop het wel. Ik 

denk in sommige opzichten wel en in andere opzichten 

niet. Ik kan redelijk assertief en recalcitrant reageren, 

maar ben tegelijkertijd prima in staat om ‘sorry’ te zeggen 

en om mijn gedrag aan te passen.” 

Eveline, Peter en Moniek mogen nog één bonusvraag 

stellen. Nienke heeft duidelijk de smaak te pakken: “Maak 

het me maar moeilijk, jongens!” Moniek: “Hoe zorg je voor 

gelijke behandeling als je in de klas te maken hebt met 

een ideale leerling en een niet zo ideale leerling?” “Nou, 

dat is absoluut geen sturende vraag hoor”, reageert 

Nienke lachend. “Ik streef ernaar om leerlingen zo gelijk 

mogelijk te behandelen en ik blijf daar ook serieus moeite 

voor doen. Natuurlijk word ik gevoelsmatig blijer van de 

TELEFOONS 

BUITEN DE KLAS 

Eveline: “Haha, typisch dat ik deze kaart moet pakken.” 

Ze besluit de kaart te spelen en geeft antwoord: “Ik heb 

telefoons toch liever buiten de klas. Het is wetenschappelijk 

aangetoond dat het kijken op je mobieltje je uit je 

concentratie haalt, en dat wil je in de klas niet.” Peter: 

“Wat denk jij dat de telefoon voor leerlingen betekent?” 

Eveline denkt even na en geeft dan antwoord: “Ik denk 

dat de mobiele telefoon een deel van hun identiteit is. 

Die identiteit is voor mij, mede door de generatiekloof, 

niet helemaal te vatten. Met het verbieden van mobieltjes 

neem je dus in feite een deel van hun identiteit af. Daar 

ben ik mij wel van bewust.” 

Moniek: “Waarom moeten leerlingen volgens jou in hun 

concentratie blijven?” Eveline: “Dat lijkt mij een beetje 

een retorische vraag. Hoe kun je leren, wanneer je continu 

wordt afgeleid? Het duurt bij leerlingen even voor ze in 

hun concentratie zitten, maar als ze er eenmaal in zitten, 

dan voel je een stuk rust over de klas komen. Ze vinden 

het dan bijna jammer als de les is afgelopen.” Nienke: 

“Wat is in de praktijk jouw oplossing voor het mobieltjesprobleem?” 

Eveline: “De echte oplossing heb ik niet. 

Mobieltjes blijven bij mij in de tas. Het gaat er uiteindelijk 

om dat je ondanks alle afleiding de aandacht van de klas 

krijgt. Dat is met mobieltjes eigenlijk niet mogelijk.” 

Spraakwater voor leerlingen 

Spraakwater is er ook voor leerlingen. Leerlingen maken een keuze 

bij dillema’s en beantwoorden vragen als: ‘Eerlijk verliezen of 

valsspelend winnen?’, ‘Geld of geluk?’ en ‘Wat maakt jou uniek?’. Met 

Spraakwater trainen leerlingen op een leuke en interactieve manier 

hun gespreksvaardigheid en leren ze elkaar beter kennen. 

26

PEDAGOGISCH HANDELEN 

REGELS VOOR LEERLINGEN 

REGELS DOOR LEERLINGEN 

Moniek: “Allebei.” Nienke vraagt zich af wat Moniek hier 

precies mee bedoelt. Moniek: “Nou, sommige regels zijn 

onderhandelbaar en kunnen door leerlingen zelf worden 

opgesteld. Andere regels zijn niet onderhandelbaar en 

die bepaal ik. Op tijd in de les komen is bijvoorbeeld 

een schoolregel, dus die regel is niet onderhandelbaar. 

Mobiele telefoons in de tas of op tafel is wel onderhandelbaar, 

omdat de school hier geen regels voor heeft 

opgesteld.” 

Eveline: “Bij regels horen ook sancties. Hoe ga je 

daarmee om?” Moniek: “Alles waar nog geen sanctie 

op staat, is wat mij betreft onderhandelbaar. Voor de 

mobiele telefoons zijn geen sancties, dus ik ga mezelf 

daarbij niet verliezen in een politiespel. Dat win ik nooit. 

Als leerlingen te laat zijn, dan worden zij genoteerd als 

te laat. Er is in dit geval een duidelijke sanctie, dus dat 

is handhaafbaar.” Peter: “Wat zou jij aan regels en sancties 

op school willen veranderen?” Moniek: “Veel.” Peter 

vraagt Moniek er een paar te noemen. Eveline: “Ik vind 

eigenlijk dat we als docenten samen een duidelijke en 

eenduidige visie moeten vormen over hoe om te gaan 

met regel overtreders. Dat maakt het handhaven van de 

regels een stuk makkelijker. Zolang die eenduidige visie 

mist, kan ik slechts voor een klein deel handhaven. De 

rest moet ik op mijn eigen manier afhandelen.” 

“Sommige regels zijn 

onderhandelbaar en kunnen 

door leerlingen zelf worden 

opgesteld. Andere re gels zijn niet 

onderhandelbaar en die bepaal ik.” 

Terugblik 

Wat vonden de vier docenten van Spraakwater voor 

docenten? Peter: “Ik vond het erg leuk. Docenten zijn van 

zichzelf heel spraakwaterig, waardoor de vergaderingen 

en overleggen op school al snel eindigen in oeverloze 

discussies. Dit is een fantastische oefening om elkaar 

socratisch te bevragen: laat elkaar aan het woord en laat 

de ander kernachtig uitleggen wat hij bedoelt, zonder de 

discussie aan te gaan.” 

“Het zijn bovendien erg leuke stellingen die iets 

oproepen”, stelt Nienke. “Het grote verschil met intervisie 

is dat je bij dit spel niet zelf de onderwerpen inbrengt, 

maar dat je een onderwerp voor je neus krijgt en hierover 

in gesprek moet gaan. Dit zorgt ervoor dat je van elkaar 

leert en elkaar echt beter leert kennen.” Moniek is het 

hiermee eens: “Je raakt echt op een andere manier met 

elkaar in gesprek over onderwijs.” 

27

Het succes van de kenniskring op 

ROC Nijmegen 

Onderlinge kennisdeling zorgt voor draagvlak 

en goed geïnformeerde docenten. 

Bij ROC Nijmegen hebben ze het goed voor elkaar: drie keer per jaar komen alle docenten 

Nederlands, rekenen en Engels bijeen. Ze worden bijgepraat over recente ontwikkelingen 

in hun vakgebied, volgen didactische workshops en wisselen ervaringen en ‘good practices’ 

met elkaar uit. Het doel van deze zogenaamde kenniskringen: kennisdeling en draagvlak 

creëren voor het gevoerde taal- en rekenbeleid. Het succes ervan is zo groot dat er 

inmiddels ook kenniskringen zijn opgericht voor Duits, loopbaan & burgerschap en beroepspraktijkvorming 

(bpv). 

Hermine Grubben en Marleen Heijsen zijn als leden van 

de projectgroep Taal en Rekenen nauw betrokken bij de 

organisatie van de kenniskringen van ROC Nijmegen. 

Hermine stond dertig jaar voor de klas als docente 

Nederlands en is tegenwoordig projectleider Taal en 

Rekenen en projectleider bpv. Marleen werkt drie dagen 

in de week voor de projectgroep Taal en Rekenen en 

geeft nog één dag in de week Nederlands. Hermine: 

“De kenniskringen zijn in 2010 opgericht als reactie op 

de invoering van de referentieniveaus taal en rekenen. 

We moesten destijds nog grote stappen zetten met het 

oog op deze referentieniveaus. Het vak rekenen stond 

binnen een aantal teams bijvoorbeeld niet eens op de 

agenda. Met de kenniskringen wilden we een platform 

creëren voor het delen van kennis en het bespreken van 

de laatste ontwikkelingen.” 

Draagvlak 

“Drie keer per jaar vindt er een kenniskringbijeenkomst 

plaats”, vult Marleen haar collega aan. “De bijeenkomsten 

duren altijd van 17:00 uur tot 20:00 uur en zijn 

inclusief maaltijd. Door met el kaar te eten, houden we 

het gezellig en informeel. Collega’s leren elkaar zo ook 

op een andere manier kennen. Inhoudelijk proberen we 

de kenniskringbijeenkomsten zo attractief en actueel 

mogelijk te maken. We beginnen elke bijeenkomst met 

mededelingen, bijvoorbeeld over wijzigingen in de weten 

regelgeving. Daarna volgen de docenten vaak didactische 

workshops, vertelt een collega over zijn ‘good 

practices’ uit zijn lespraktijk of praat een uitgever de 

docenten bij over het lesmateriaal. Ook is er gelegenheid 

voor het delen van ervaringen, zodat docenten van elkaar 

weten tegen welke problemen zij aan lopen.” 

Marleen Heijsen en 

Hermine Grubben van 

ROC Nijmegen. 

28

Kenniskringen 

Rekenen 

BPV 

Nederlands 

Burgerschap 

Engels 

Duits 

Interne portal 

Binnen de interne docentenportal van ROC Nijmegen is een speciale kenniskringomgeving ingericht. Hier delen 

docenten per vak alle relevante informatie uit de kenniskring, zoals handleidingen bij de gebruikte lesmethodes, 

data van de centrale examens en PowerPoints van de kenniskringbijeenkomsten. 

Kennisdeling staat tijdens de bijeenkomsten centraal. 

Hermine: “De inhoud en onderwerpen van de bijeenkomsten 

moeten altijd aansluiten op wat docenten op 

dat moment nodig hebben. Ze moeten echt met extra 

bagage naar huis gaan. Eigenlijk willen we dat docenten 

die er niet bij zijn geweest, het gevoel hebben dat zij echt 

iets gemist hebben.” Dat lukt vooralsnog goed, want 

de kenniskring heeft ROC Nijmegen al veel opgeleverd. 

Hermine: “We hebben de afgelopen jaren grote stappen 

gezet op het gebied van ons taal- en rekenbeleid. We 

hebben leerlijnen opgesteld en we maken een roc-brede 

methodekeuze.” 

“Met de kenniskringen wilden we 

een platform creëren voor het delen 

van kennis en het bespreken van de 

laatste ontwikkelingen.” 

“De bijeenkomsten geven ons ook de mogelijkheid om 

de methodekeuze toe te lichten”, voegt Marleen toe. 

“Een speciale werkgroep verdiept zich in verschillende 

methodes en maakt een keuze voor een methode. 

Deze keuze verantwoordt ze tijdens een bijeenkomst. 

Zodoende draagt de kenniskring bij aan het creëren 

van draagvlak. We meten elk jaar de tevredenheid van 

de gebruikte methodes met een enquête. De resultaten 

hiervan worden ook weer in de kenniskring gepresenteerd. 

De kenniskring is dus ook een klankbord voor de 

organisatie.” 

“Een speciale werkgroep verdiept 

zich in verschillende methodes en 

maakt een keuze voor een methode. 

Deze keuze verantwoordt ze tijdens 

een bijeenkomst.” 

Betekenisvol onderwijs 

Hermine: “Ik ben trots op hoe wij het taal- en rekenbeleid 

momenteel organiseren. De kenniskring is volledig door 

onszelf vormgegeven en is inmiddels geïmplementeerd 

in de gehele organisatie. Het is goed om te zien dat de 

school de kenniskring vanaf het begin heeft omarmd 

en dat er nu ook kenniskringen voor andere vakken zijn 

opgericht.” 

De kenniskring heeft veel aandacht voor bpv. Hermine legt 

uit waarom: “Tijdens je mbo-opleiding doe je een groot 

deel van je competenties op binnen bpv. De stof uit de 

lessen is een basis en het beroep leer je uiteindelijk in het 

werkveld. Op dit roc zijn wij van mening dat goede taal- en 

rekenvaardigheden hierbij essentieel zijn: het zijn basiscompetenties 

die je nodig hebt om maatschappelijk 

29

asaal te kunnen functioneren. Daarom proberen we met 

alle lessen zo goed mogelijk aan te sluiten op het beroep 

en om vakken geïntegreerd aan te bieden.” 

“In het mbo is betekenisvol onderwijs heel belangrijk, 

omdat er tussen de oren van de studenten anders niks 

gebeurt”, vertelt Marleen. “Het is dus van groot belang dat 

je de stof in de lessen in een betekenisvolle en beroepsgerichte 

context plaatst. Vroeger noemde men dat 

normaal-functioneel onderwijs, tegenwoordig noemen 

we dat betekenisvol onderwijs. Je kunt dat met name bij 

het toekomstige vak zoeken, maar ook bij andere zaken 

uit de belevingswereld van de student. Denk bijvoorbeeld 

aan televisieprogramma’s als Oh oh Cherso en Spuiten 

en Slikken. Daarmee kun je in je lessen enorm veel doen.” 

Hermine: “We zijn voortdurend op zoek naar nieuwe 

aanvliegroutes om ons onderwijs actueel en relevant te 

houden. We spelen binnen deze school bijvoorbeeld ook 

in op het gebruik van nieuwe media. Er is veel aandacht 

voor de ontwikkeling van ‘21st century skills’.” 

Training taalactiverende didactiek 

Het delen van kennis gebeurt binnen ROC Nijmegen op 

nog veel meer manieren. Zo worden er vanuit de projectgroep 

Taal en Rekenen veel interne trainingen gegeven. 

Marleen: “Eén van onze paradepaardjes is de training 

‘taalactiverende didactiek’. In deze training leren wij de 

praktijkdocenten om effectiever om te gaan met de taal 

die in hun lessen zit. De training leert de praktijkdocenten 

taal beter te gebruiken en zich bewuster te zijn van de rol 

van taal in hun lessen. Laat studenten bijvoorbeeld hun 

voorkennis activeren door niet alleen de tekst te lezen, 

maar ook door ze de moeilijke woorden te laten onderstrepen 

en te laten toelichten.” 

Hermine vult aan: “De didactische tips die we tijdens 

deze training geven, hebben als doel om de inhoud van 

het vak beter bij de studenten te laten overkomen en 

te laten beklijven. In de training ligt veel nadruk op het 

activeren van de student. Laat studenten niet enkel op 

een stoel zitten en naar jou luisteren, maar laat ze op een 

actieve manier met taal bezig zijn. De praktijkdocenten 

zijn heel blij met de training. Het gaat niet over d’s en t’s, 

maar over hoe je de lesstof op een leuke en effectieve 

manier op de studenten kunt overbrengen. Onze ervaring 

is dat de mbo-student heel graag wil leren als je hem op 

de juiste manier aanspreekt en benadert.” 

“Doordat we binnen de kenniskring 

zo hameren op betekenisvol 

onderwijs, krijgen de studenten 

uiteindelijk echt interessanter 

onderwijs.” 

Opbrengst voor de student 

Niet alleen de docenten profiteren van de kenniskring. 

Hermine: “Doordat we binnen de kenniskring zo hameren 

op betekenisvol onderwijs, krijgen de studenten uiteindelijk 

echt interessanter onderwijs. Het is bovendien wel 

zo prettig als je docent op de hoogte is van de laatste 

ontwikkelingen. Daarom besteden we veel aandacht aan 

het referentiekader. Studenten mogen uiteindelijk niet de 

dupe worden van landelijke ontwikkelingen, dus zorgen 

we ervoor dat de docenten goed op de hoogte zijn van 

bijvoorbeeld de nieuwe 2ER-, 3ER- en 2A-examens bij 

rekenen.” 

Marleen: “De kenniskring zorgt binnen de school voor 

uniformiteit. Waar moet een verslag aan voldoen? Hoe 

moet een brief geschreven worden? Door de kennisdeling 

onder docenten weet de student waar hij aan toe 

is. In samenwerking met een aantal vmbo-scholen uit 

de regio hebben we een boekje gemaakt waarin vaste 

formats staan voor de manier waarop wij dingen willen 

aanleren. Dit boekje is gepresenteerd tijdens de kenniskring 

en het wordt inmiddels zowel door de vmbo- scholen 

als ROC Nijmegen gebruikt. Nu leren leerlingen op het 

vmbo zaken al aan op de manier waarop wij werken. Zo 

hebben ze een voorsprong als ze met hun mbo-opleiding 

starten.” 

Tips voor het opzetten van een eigen succesvolle kenniskring 

Voor scholen die overwegen om ook een kenniskring op te zetten, hebben Hermine en Marleen een aantal tips: 

• Peil of er behoefte aan is; draagvlak is essentieel. 

• Begin klein. 

• Betrek docenten bij de organisatie van de kenniskring. 

• Zorg dat elke bijeenkomst de moeite waard is. 

Neem voor advies bij het opzetten van een kenniskring contact op met Hermine of Marleen via 

h.grubben@roc-nijmegen.nl of m.heijsen@roc-nijmegen.nl. 

30

In deze rubriek bieden wij een docent of onderwijskundige 

een platform om een vernieuwend lesconcept of didactisch 

inzicht toe te lichten. In deze aflevering Caroline Wisse- 

Weldam, docent Nederlands op het St-Gregorius College in 

Utrecht, over Angstzweet. 

Angstzweet, dat klinkt spannend. Wat is het precies? 

Angstzweet is een lessenserie, ontwikkeld door Gerdineke 

van Silfhout (SLO) en mij. In de lessenserie integreren we 

verschillende taalvaardigheden en staat leesplezier centraal. 

Leerlingen worden uitgedaagd om spannende verhalen 

te lezen en met elkaar in gesprek te gaan over hun 

eigen leeservaringen. Hierbij krijgen ze inzicht in (tekst)elementen 

die een verhaal spannend maken en deze passen 

ze vervolgens toe in een zelfgeschreven verhaal. In groepjes 

geven de leerlingen daarna feedback op elkaars verhalen. 

De leerlingen vergelijken hun eerste versie en de revisie aan 

de hand van een ‘leerdriehoek’, waardoor ze inzicht krijgen 

in hun eigen leerproces. De definitieve verhalen kunnen ze 

bundelen en mogen ze aan elkaar voorlezen. 

Waarom speelt lezen een centrale rol binnen Angstzweet? 

Ik vind lezen de belangrijkste taalvaardigheid. Uit onderzoek 

blijkt ook dat je er slimmer van wordt. Leerlingen zien 

er echter vaak tegenop. Dit komt denk ik door het gebrek 

aan succeservaringen en het moeten beantwoorden van 

begripsvragen. Dit laatste is funest voor het leesplezier. 

Door leeservaring centraal te stellen en leerlingen een 

mening over het verhaal te laten vormen, begrijpen leerlingen 

de inhoud van de tekst beter. Op die manier worden 

zelfs zwakke lezers goede lezers die tegelijkertijd veel leren. 

Kan iedereen aan de slag met Angstzweet? 

Angstzweet is geschreven voor de onderbouw van het 

voortgezet onderwijs, maar is ook geschikt voor de 

eerste twee leerjaren van het mbo. De materialen voor 

Angstzweet stellen Gerdineke en ik gratis beschikbaar 

voor iedereen, zodat elke docent ermee aan de slag kan. 

Angstzweet is slechts een klein onderdeel van wat ik 

ontwikkel. Het sluit aan op mijn visie op taalonderwijs. 

Welke visie is dit? 

Taalonderwijs moet zoveel mogelijk worden afgestemd 

op de belevingswereld van leerlingen. Het is belangrijk 

om de stof binnen aansprekende contexten aan te bieden 

en vaardigheden te integreren, zoals bij Angstzweet. Ik 

wil dat leerlingen tijdens mijn lessen op het puntje van 

hun stoel zitten. Haal die vier muren om het lokaal weg 

en haal de buitenwereld in de klas. Als er iets in de levens 

van de leerlingen gebeurt, is het mooi als je hier in je 

lessen op inspeelt. Zo zorg je voor nut en noodzaak en 

uiteindelijk voor gemotiveerde leerlingen. 

Waar zien we jouw visie nog meer terug? 

Momenteel werk ik mee aan de ontwikkeling van een 

nieuwe methode voor het voortgezet onderwijs: PLOT26. 

Deze methode is volledig digitaal en maakt gebruik 

van moderne technologieën, zoals apps. Voor PLOT26 

hebben we bekende auteurs korte verhalen en novellen 

laten schrijven, zodat de lengte van teksten geen 

drempel vormt. In de methode wordt niet gewerkt met 

hoofdstukken en paragrafen, maar met cursussen. Naast 

cursussen zijn er ook verhalen, zoals een moordzaak 

waarbij leerlingen verschillende taalvaardigheden geïntegreerd 

moeten inzetten. Bij dat verhaal moeten ze een 

zakelijke brief aan de rechercheur schrijven, een dossier 

samenvatten, krijgen ze tips in de vorm van kijken luisteropdrachten 

en presenteren ze de reconstructie. 

Wilt u aan de slag met Angstzweet? Stuur dan een e-mail 

naar nederlands@uitgeverij-deviant.nl. 

Neem voor vragen aan Caroline contact met haar op via 

taalenttraining@gmail.com. 

31

Zij vluchten omdat het moet. Wij helpen omdat het kan. 

Ga naar vluchteling.nl of geef direct op IBAN 999.

onderwijs

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?