Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
..l<br />
..\<br />
.\<br />
~ .<br />
'-..<br />
\
1<br />
TATISTI~CH JAARBOEK.
(!)<br />
~Tnf~Tnm J!HBOE~<br />
VUO !\ HET<br />
VEERTIENDE EN VIJFTIENDE JAARGANGEN.<br />
TWEEDE GEDEELTE.<br />
rma:1a;rn\ noon HET f)fiPARTE~IENT<br />
L\N BINNENtANDSCllE ZAK~N.<br />
(~!,. ~ . r-::-<br />
. ~~I - -. ... ~-. l,
~T! THTH~H J URBOEK .<br />
VOOR HET<br />
VEER.TIENDE EN VIJFTIENDE JAAR.GANGE N.<br />
TWEEDE GEDEELTE.
•<br />
\<br />
!<br />
1<br />
GEZONIJllEIDTOESTAND EN GENEESKUNDIGE DIENST<br />
OHH Ul6~<br />
EN IR6l.<br />
j De gezorn1heidt~estand<br />
. ·-«»--- .<br />
was met uitzonderiug van Overijssel in t81J3 over het algemeen gunstig. Zulks \V8S<br />
,loornl het geval in Noordholl11nd en G1·oninge11. Ue eerntc pro\·incie gaf l overleden op 40 inwoners, tegen t<br />
p 38 in t 86::J en f op 31.57 in 1839- t s;,9; in de laatste had men serlert f 854 geeue zoo geringe sterfte. In<br />
t864 v.11s de tiestnnd minder gunstig in Utrecht, Overijssel, Groningen, Limburg en vooral in Zeeland. Na<br />
~trek der levenloos aangegevenen stierven in 1 RG3 t ,!H2, in t 864 O,!J.U personen meer dan in l 8Gi. Daar in<br />
t 863 12, 7:?n kindrren meer dan in het jaar te voren zijn geboren, wns de geringe v.ermeerdering enkel het<br />
volg van 1le ovennnat der geboorten. Overleden zijn beneden het jaar in 1863 23,0U kinderen, tegen 21,736<br />
i 18ti:?, zoodat het verschil in meer in t 803 grheel aan meer sterfte beneden het jaar moet worden tof'geschreven.<br />
uor l8G.i deeltlen in de vermeC'r1lering der sterfte de kinderen ove1·leden binnen het jaar na de geboorte met<br />
Il I 6 , 1le personen rP!l en meer jaren on!G.<br />
1 In Noor
- '<br />
. ;~·~.<br />
rheumatisch, welk karakter geheel week in de drie zomermaanden om -voor den gastrischen vorm plaa~\-'~ -~<br />
maken. ·In October was het ziektekarakter voortdurend catarrhaal-gastrisch. In December f863 éil_ JaïJ.uarij j.~6f'::::<br />
heerschten epidemisch de gewone catarrhi. Catarrhi der borst en buiksingewanden kwamen voo_ra.l voor ni' ® }:·<br />
vier laatste maanden van 1864. . _ - . _\e oogziekte in de rijksgestichfän te Veenhuizen wa8 in f864 genoegzaam geweken. ._<br />
In Limburg was, met uitzondering van Maa.Stricht, St. Pieter, .Mehr en Vaals, de gezondheidtOestand in<br />
t863 gunstig. Ónder de ácute ziekten n:anién long- en borstvliesontstekingen de eerste _plati:ts- in, de terste<br />
kwamen v:oor in zevenenzestig, de làatste in zesenzestig gemeenten, waarvan achtendèrtig en~e,y~~emg tot<br />
bet arrondissement Roermond, negenentwintig tot . dat van Ma.aStricht behoorden: Bronchi~am voor in<br />
negenendertig, longtering in éénenzeventig gemeenten, waarvan drieëntwintig en zevenendertig tot het eer8te,<br />
zestiën en vierendertig, tot het tweede árrondissement behoorden. Ook klieniekte en rheuaia~us kwamen<br />
me-er voor in het nt>t>rdèlijke · da'ó -in het zuiàelijkè gede.elte der provinmé; Voota.l>in het"v-oor- ;-en :.na.jaar Wàs<br />
rheUniatisii:nis in de ·geWrichtén menigVu1dig. -·Verschèidene plotSelliï'ge s~i-fge.vaUen -werdè~ _ in beillejanJ9 -imïi -·<br />
hartziekte toege8chreven; in t86i werd die ziekte bij vele lijdêts door wateriucl}.t ·gévolgd;' In M '
est voqr te Simpel veld, Voerendaal, Geleen, Munstergeleen, Kerkrade, Nieuwenhag·en, Susteren, Weert.,<br />
Venlo en Venraij.<br />
Eren als in de vorige jaargangen gaan wij thans over tot eene afzonderlijke beschouwing der onder de<br />
kinderen en volwassenen gF:Jheerscht hebbende ziekten.<br />
Onder de kinderziekten hebben mazelen en pokken in 1863 vrij algemeen geheerscht. In Noordbrabant hadden<br />
de mazelen , roodvonk en kinkhoest een goedaardig karakter. - In Gelderland hebben de mazelen, die in<br />
November en December 18G2 zich reeds .te Wageningen, Hemmen en Zetten vertoond hadden, zich van daar<br />
•1oor de Nederbetuwe naar Tiel, door de Overbetuwe naar Nijmegen en Arnhem uitgebreid. In de laatste<br />
gemeente hebben zij in Á pril 1863 haar toppunt bereikt en waren in Augustus geheel verdwenen. Van de 962<br />
in die gemeente opgegeven lijders zijn 50 overleden, waarvan enkelen aan longontsteking, de meesten aan<br />
naziekten vooral diarrhee. Voorts heerschten de mazelen in de eerste helft van 1863 te Beest, Bemmel, Elden,<br />
Ewijk, Winssem, Heteren, Nijmegen en Tiel. Te Wageningen, waar zij in het laatst. van f862 de grootste<br />
uitbreiding hadden gekregen, verminderden zij tegen het einde van .Tanuarij en hielden op in Februarij, nadat<br />
een aantal kinderen, meest van de arbeidende en behoeftige klassen, aan de gevolgen waren ov~rleden. Te<br />
Dreumel vertoonde zich eerst de ziekte van .T ulij tot December, in welke gemeente door onvoorzigtigheid eenige<br />
kinderen zijn overleden. De roodvonk bepaalde zich tot enkele gevallen te Apeldoorn, Elburg, Elspeet en<br />
'l'erborg. Te Arnhem kwamen van Aug·ustus tot November een groot aantal rubeolae voor. In die gemeente<br />
en te Bemmel werden vele kinderen na of gelijktijdig met de mazelen door de kinkhoest aangetast. Zij heerschte<br />
van Mei tot Augustus te Beek, van Augustus tot September te Harderwijk, van Februarij tot J ulij te Haaften,<br />
van September tot December te Bommel, in welke laatste gemeente geen kind verschoond bleef en enkelen zijn<br />
O\'erleden. Te Heerde was de ziekte algemeen gedurende het geheele jaar met geringe sterfte, te Nijmegen<br />
inJanuarij en Februarij; in de buitenwijken werden aldaar in December enkele kinderen aangetast. De bof<br />
kwam te Ewijk, Heteren, Scherpenzeel, Arnhem en Wageningen veelvuldig voor; in de beide laatste gemeenten<br />
vertoonden zich de eerste gevallen in October en was de ziekte algemeen in November en December. Zij bestmd<br />
in eene belangrijke zwelling meest aan beide zijden van de parotis , de onderkaakklier en de klieren achter<br />
hi:oor, soms deelden de tonsillen in die zwelling , waardoor het slikken werd bemoeijelijkt, terwijl in enkele gevalen<br />
de ziekte met koorts en gastrische aandoeningen gepaard ging. Zij genas onder diaetetitische behandeling<br />
enplaatselijke aanwending van drooge warmtf' binnen veertien dagen. Te Maurik verkregen de pokken . uit<br />
.Aiste?dam overgebragt, eene groote uitbreiding, zoodat 180 personen zijn aangetast , waarvan slechts 2 overlm"<br />
:Gevaccineerde kinderen beneden 10 jaren bleven meest verschoond. De lijders waren meest van het<br />
runnelijke geslacht, jongelingen of van den mannelijken leeftijd. Ook te Zoelen vertoonden zich de pokken<br />
i1A{aart en kwamen 23 lijders aan ware en gewijzigde pokken in behandeling, waarvan 4, waaronder 3 van<br />
qeveer 30 jaren, zijn overleden. In de laatste maanden van het jaar vertoonde zich de ziekte te Renkum. -<br />
l:Zuij:lholland vertoonden zich de mazelen in het ressort 's Gravenhage slechts in enkele gemeenten, terwijl<br />
zin dat van Dordrecht overal epidemisch heerschten, vooral te Schiedam, waar van 1,644 aangetasten 176<br />
zn O'V.flrleden. Ook de kinderziekte heeft zich in dat ressort in verscheiden gemeenten vertoond, terwijl zij<br />
cler 's Gravenhage in slechts zeer geringe mate geheerscht heeft. In tweeëntwintig gemeenten dezer provincie<br />
a van 857 aangetasten 132
7<br />
o·evaccineerden 23 overleden. Deze ziekte werd van daar naar Maartensdijk, Langbroek -en Wijk-bij-Duurstede<br />
~vergebragt. Ook te Maarssen, Achttienhoven en ·wouden berg zijn eenige gevallen van pokken behandeld. -<br />
In Friesland bepaalden zich de kinderziekten tot enkele gevalleu van mazelen in een zestal gemeenten, rubeolae<br />
te Dokkum, Ferwerderadeel en Gaasterland en tot de waterpokken, welke laatste ziekte te Baarderadeel, Hindeloopen<br />
en Leeuwarden vooral in Maart en April veel voorkwam. - In Overijssel ontstond te Deventer in het<br />
laatst van 1863 eene mazelenepidemie, welke verreweg de meeste kinderen trof en bij minvermogenden met<br />
veel sterfte gepaard ging, zoodat in enkele weken de sterfte, vooral onder de kinderen, het dubbele bedroeg<br />
van het gewone cijfer. Kroep en kinkhoest kwamen nu en dan voor zonder epidemisch karakter. - In de provincie<br />
Groningen bepaalden zich de mazelen tot enkele sporadische gevallen te Groningen , Grootegast, D~lfzijl,<br />
Finsterwolde , Nieuwe Pekela en Nieuweschans. Van roodvonk zijn enkele gevallen voorgekomen te Gronmgen<br />
en in een zestal gemeenten van het arrondissement Winschoten, terwijl te Winschoten ongeveer 200 kinderen<br />
hieraan g·eleden hebben. Slechts enkele kinderen zijn door het bijkomen der keelzi~kte, anderen ~oor morbus<br />
brighti. als naziekte weggesleept. Kinkhoest heerschte in het arrondissement Gromngen_ te .~romngen, waar<br />
omtrent 2 °/ 0<br />
der overledenen aan die ziekte stierven en in een vijftal gemeenten; voorts m VIJf gemeenten van<br />
het arrondissement Appingadam. De pokken bepaalden zich tot een enkel geval te Noorddijk, terwijl va_n gewijzigde<br />
pokken enkele gevallen voorkwamen te 't Zandt. - In Drenthe waren de mazelen zeer algem~en ~e<br />
Emmen , goedaardig te Westerbork, terwijl te Beilen enkele gevallen voorkwamen. Kroep vertoonde zich m<br />
een tiental gemeenten, van welke enkele gevallen te Emmen doodelijk afliepen. Van kinkhoest zijn te Vledder<br />
vele gevallen voorgekomen. Te Dalen, Emmen, Havelte en Zweelo zijn enkele kinderen aangetas~. - "In<br />
Limburg heerschten in '1863 roodvonk, mazelen en kinkhoest epidemisch. De eerste ziekte bepaalde zich biJna<br />
uitsluitend tot het zuidelUke gedeelte ·der provincie, zoodat van de zestien gemeenten slechts drie tot het noordelijke<br />
gedeelte behoorden. Vooral te Maastricht en omstreken had de roodvonkepidemie eene groote uitgebreidheid.<br />
De ziekte, aanvankelijk goedaardig, nam aldaar in de maand October, ten gevolge van een zwaren<br />
vochtigen killen nevel, een kwaàdaardig karakter; vooral kinderen boven de twee jaren werden aangetast: De<br />
meest doodelijke vormen waren de hersen- en keelontsteking, waardoor soms binnen 24 tot 36 uren de zie~üe<br />
bijna zonder uitzondering met den dood eindigde. Klier- en celweefselontstekingen van den hals waren memgvuldig<br />
en gingen veeltijds in kanker over. Bij een groot getal lijders w.erd de ro~dvon~ gevolgd door wat~rzucht,<br />
vooral van de huid, die steeds werd voorafgegaan door de scherpe br1ghtsche merenziekte. Tengevolge di~r<br />
kwaadaardig·e epidemie stierven in 1863 één op 32.62 inwoners, tegen één op 46 in 1862; eene sterfte die<br />
sedert eene reeks van jaren slechts door die van het cholerajaar 1848 werd overtroffen. Mazelen. overal van<br />
goedaardig karakter, kwamen voor in éénenveertig gemeenten, waarvan in drie~ndertig epidemisch; kink~oest<br />
in v~jfenveertig. eveneens in drieëndertig epidemisch. Zij was goedaardig , behalv~ m zes gemee~ten. '!e N eentter ,<br />
Roermond , Schimmert en Venlo maakte zij vele slagtoffers; vooral te Vaals stierven zeer ~le~ne km deren , ook<br />
te Herten was zij hardnekkig. In zes gemeenten van het noordelijke gedeelte der provmrie heerschte eene<br />
ligte, soms uitgebreide griep. .<br />
In Noordbrabant hebben in 1864 ware en gewijzigde pokken vooral gewoed te Breda van Mei tot aan het<br />
einde van het jaar, zoodat in die gemeente het cijfer der overledenen klom tot 453 en veel grooter was dan. in<br />
de laatste jaren. Het meest stierven de kinderen van 3 maanden tot 3 jaren. Bij volwassenen vertoonden zich<br />
enkele gevallen van pokken met bloeding uit neus en mond, welke met den dood ei~~igden. Te 's.Hertogenbosch<br />
heerschte de ziekte het meest onder de volwassenen , waarvan eenig·en bezweken; ZlJ vertoonde zich aldaar eerst<br />
in de laatste maanden van het jaar. Te Zundert en omstreken wapen de pokken van goedaardig karakter en<br />
werden in J unij waargenomen. Ook te Bergen op Zoom, Veghel en omstreken kwamen enkele gevall~n voor. -<br />
In Gelderland zijn in zeventien gemeenten 778 personen door die ziekte aangetast, waarvan 183 met gevaccineerd·<br />
van de laatsten stierven 39, van de overige slechts i 1. Van de 723 herstelden bleven f6 met gebreken.<br />
De ziekte was het hevigst te Brakel, Renkum en Beesd. Varicellen ver~~onden zich te Arnhem, ~eek, Nijkerk,<br />
Nijmegen en Wageningen; slechts in de laatste gemeente hadden ZIJ .door h~~r ontsteekacht1g karakter en<br />
het bijkomen van gastrische stoornissen een nadeeligen invloed op de JO~ge hJders. De _mazelen ~eerschten<br />
vooral te Apel doorn van J anuarij tot en met Maart, waar verscheiden kmderen aan naziekten stierven. Te<br />
Arnhem , waar van Julij tot en met September 479 kinderen zijn aangetast, zijn '..overleden. Ook te Brummen<br />
en omstreken werden van Februarij tot Junij de meeste kinderen aangetast, terwiJl ook vele volwassenen onder<br />
behandeling kwamen. Slechts eenige klierachtige kind~ren .z~n ten gevo~ge va~. ~ron:hitis. overleden. V:~oral ·<br />
te Oene, gemeente Epe, kreeg de ziekte eene groote mtbreidmg, zoodat m JnmJ m daL kleme do~p 200. hJders<br />
voorkwamen niet slechts kinderen maar ook volwassenen. Bij klierachtige kinderen ontaarde de ziekte m eene<br />
chronische o~gontsteking. Vijf kinderen zijn overleden. In vele andere gemeenten der prov~ncie heers~hte de<br />
mazelen in mindere mate. De rnbeolae waren in groot getal te Arnhem. Ook te Doesburg m het vo01:iaar en<br />
in den zomer te Wageningen. Van roodvonk kwamen 15 gevallen voor te Arnhem, 3 te Doesburg e~ 1 te<br />
Nijkerk. Kinkhoest heerschte in een groot gedeelte der provincie, vooral te Arnhem, Br~mmen, D1da~,<br />
Doesburg, Ewijk, Nijmegen, Rossum, 'l'iel , Vorden, Wageninge~. ' W~mel .e~ Zutphen. ~ier en daar ZIJn<br />
enkele kinderen overleden. De kroep kreeg te Dieren eene belangnJke mtbreidmg, zoodat m ~e laatste h~lft<br />
van 1863 en in 1864 66 personen , 35 van het mannel~jke, 31 van het vrouwelijke geslacht, m behandelmg<br />
kwamen. De meeste lijders behoorden tot den deftigen en den meer of min gegoeden ?urger- of ?oerenstand<br />
en waren van 2 tot 13 jaren oud. Ook kwam eene vijfendertigjarige zwang~re vrouw m. behandelmg. In den<br />
loop der epidemie zijn 18 l~jders overleden. In andere gemeenten kwam de ziekte ~poradis~h voor. Te Arnhem<br />
zijn !l, te Nijkerk 3, te Oldebroek 2 kinderen hieraan bezweken. De bof kwam o?k m 1864 m en~ele gemeenten<br />
yeelvuldig voor , als te Arnhem en Beek in de drie eerste maanden van het Jaar , te Buren m het tweede<br />
halfjaar, te Doesburg in Maart en April , te Ewijk van Junij tot en ·rriet Augustus, te Nijmeg·en en Vorden<br />
van Mei tot en met J'ulij, te Putten van Junij tot en met Aug·ustus, te Ruurlo in Maart en April, te Oene,<br />
gemeente Epe, in November en te Terborg, gemeente Wisch, in J unij. - In Zuidholland heerschten de<br />
mazelen het geheele jaar goedaardig in verscheiden gemeenten van het ressort Dordrecht; zij kwamen slechts<br />
op enkele plaatsen voor in dat van 's Gravenhage. Ook de roodvonk vertoonde zich in enkele gemeenten. In<br />
..-het ressort 's Gravenhage verkreeg de kinderziekte eene uitgebreidheid, die zij sedert verscheiden jaren niet<br />
bereikt had, zoodat bijna g·eene gemeente van dat ressort van die ziekte bevrijd bleef. Alleen te 's Gravenhage zijn<br />
313 lijders aan ware, 45 aan gewijzigde pokken overleden, of 7 % der geheele sterfte. In die gemeente openbaarden<br />
de pokken zich het eerst in Januarij en bereikten haar toppunt in Mei, zoodat alleen in die maand<br />
90 personen aan die ziekte stierven. In de laatste maanden van het jaar heerschten zij vooral te Scheveningen.<br />
De opgaven der aangetasten en overledenen zijn hoogst onvolledig. In het ressort Dordrecht zouden op 4,213<br />
aangetasten 318 gestorven zijn, waarvan 85 te Rotterdam. - In Noordholland hebben de pokken in 1864 niet<br />
epidemisch geheerscht. Te Amsterdam bepaalden zich bijna alle gevallen tot personen die nooit ingeënt wa.ren<br />
en meerendeels uit andere besmette plaatsen kwamen. Mazelen heerschten vrij algemeen, terwijl de sterfte ten<br />
gevolge dier ziekte aanmerkelijk grooter was dan in 1863. Zij kwamen het meest voor te Amsterdam in de drie,<br />
te Alkmaar in de .~es eerste maanden van het jaar. Zij vertoonden zich te Haarlem van Augustus tot het begin<br />
van den winter, eerst bijna uitsluitend onder de minvermogenden , later ook veel onder de gegoeden. Het<br />
karakter was zeer goedaardig. Te Alkmaar heerschte de ziekte van J anuarij tot J unij en bereikte haar toppunt<br />
in Mei. Te Hoorn, waar zij van Junij tot September heerschte, kreeg zij langzamerhand een meer kwaadaardig<br />
karakter. Kinkhoest werd, hoewel niet in hevigen graad, het geheele jaar door waargenomen en eischte te<br />
Amsterdam nog al offers onder de jonge kinderen. Te Zaandam was eene epidemie in de eerste helft van het<br />
jaar, welke voor sommige kinderen· noodlottig was. Ook te .Haarlem, Haarlemmermeer en Alkmaar zijn vele<br />
gevallen voorgekomen. Roodvonk vertoonde zich sporadisch gedurende het geheele jaar. In de eerste maanden<br />
van hetjaar waren de gevallen vrij talrijk te Amsterdam. - In Zeeland werden vele gemeenten door heete uitslagziekten<br />
getroffen. Vooral Zuid-Beveland had veel van de pokken te lijden, van waar de ziekte zich ook<br />
naar andere streken der provincie uitbreidde. Van de 4,529 aangetasten behoorden 2,839 tot Zuid-Beveland en<br />
1,259 tot Tholen, hiervan waren slechts i,426 gevaccineerd. Van de 337 overledenen waren 271 niet ingeënt.<br />
Baarland en Oudelande, waar in vier jaren (1859-1862) geene inenting verrigt werd, telden in 1863 en 1864<br />
op 654' en 571 inwoners -147 en 127 pokzieken, terwijl te IJerseke, waar in vijf jaren geene inenting verrigt<br />
werd, op 929 personen 143 pöklijders voorkwamen. In drieënvijftig gemeenten dezer provincie heerschten ware,<br />
in achttien gewijzigde pokken , in veertien varicellen, in elf roodvonk, in zevenentwintig mazelen, in d1·ie<br />
rubeolae. Vooral ten gevolge van de pokken stierven op Zuid-Beveland 1 op 26.1 en zelfä te 's Gravenpolder<br />
1 op 16.6, op Tholen 1 op 28.5 zielen. De kinkhoest vertoonde zich in negen gemeenten. - In de provincie<br />
Utrecht kwamen de pokken voor in meer dan de helft der gemeenten; zij bepaalden zich echter in verscheiden<br />
tot enkele gevallen. Te Utrecht zelf hebben zij een groot getal personen aangetast; ook te Zeist kwamen in<br />
de eerste maanden van het jaar vele gevallen voor. Het meest uitgebréid was de epidemie te Achttienhoven<br />
en West broek, te Linschoten, Maartensdijk, Montfoort, Soest, Tienhoven en vVoudén berg. Mazelenepidemie<br />
· was zeer -uitgebreid te Lopik, Jaarsveld, Montfoort, Linschoten, Polsbroek , Veenendaal, Zegveld, Utrecht<br />
in de laatste maanden des jaars en vooral te Zeist. Te Veenendaal , waar minstens 250 kinderen werden aaHgetast,<br />
moet hieraan de groote sterfte worden toegeschreven. Kinkhoest kwam op vele plaatsen voor doch niet<br />
in hevige mate. Roodvonk was zeldzaam. Te Utrecht zijn van de 392 opgegeven poklijders 38 overleden. Voorts<br />
werden in die gemeente 63 gevallen van varicellen opgegeven. Te Achttienhoven zijn van 141 poklijders slechts<br />
8 overleden. In die gemeente en te Westbroek hebben de pokken gedurende het geheele jaar, de kinkhoest<br />
van September tot het einde van het jaar geheerscht, terwijl in de drie laatste maanden van het jaar zeer vele<br />
kinderen, vooral onder twee jaren, door diarrhee werden aangetast, waaraan velen bezweken. - In Friesland<br />
werden in achttien gemeenten ware of gewijzigde pokken waargenomen. Te Leeuwarden, waar in Februarij<br />
en Maart reeds vele gevallen van waterpokken voorkwamen, begon de epidemie op 5 April en heerschte in<br />
meer of minder mate gedurende het geheele jaar, zoodat alleen in de strafgevangenis 77 gevangenen en<br />
5 ambtenaren aan pokken werden behandeld. Onder Wijmbritse:radeel heerschten de pokken zeer hevig in het<br />
dorp Woudsend, waar de epidemie op 21 Julij begon en 145 lijders gedurende het jaar in behandeling kwamen,<br />
waarvan 19 zijn overleden. Mazelen vertoonden zich in eenige . gemeenten, doch niet in grooten getale. Op<br />
Ameland zijn eenige kinderen door onachtzaamheid aan de gevolgen overleden. In elke der gemeenten Barradeel<br />
en Leeuwarden zijn in de laatste helft van het jaar een honderdtal kinderen door de ziekte aangetast. Ook te<br />
Franeker kregen verscheiden kinderen in Deèember de mazelen meest in ligten graad. In een tiental gemeenten<br />
werden rubeolae waargenomen, het meest te Hennaarderadeel. Roodvonk was in vele gemeenten vrij menigvuldig<br />
en had meermalen den dood ten gevolge; zoo zijn bijv. te Leeuwarden van H 2 lijders 8 overleden.<br />
Kinkhoest was vrij menigvuldig te Harlingen, waar eenige kinderen stierven, te Hennaarderadeel en te Schier<br />
~.onnikoog. Te Leeuwarden werden van Februarij tot September eenige gevallen waargenomen, na welken<br />
t!Jd de ziekte zich meer verspreidde en menig kind hevig werd aangetast, hoewel slechts zeer weinigen stierven.<br />
Ook te Sneek vertoonde zich de ziekte in de laatste maand van het jaar bij sommige kinderen in vrij hevigen<br />
graad. - In Overijssel vertoonden zich de pokken te Zwolle, Kampen, Raalte, Tubbergen en Zwartsluis. In<br />
de laatste gemeente heerschten zij sedert Mei en breidden zich in December tot eene epidemie uit. Van de<br />
aangetasten zijn in deze provincie 55 zonder gebreken hersteld, 9 overleden. De mazelen vertoonden zich zonder<br />
ernstig epidemisch karakter te Zwolle, Deventer, Almelo, Goor, Markelo, Holst, Raalte en Vollenhove. Te<br />
Zwolle bezweken in de zomermaanden vele kinderen aan diarrheën en hoest met stuipen gepaard. In de gemeente
-- ---_ . -=<br />
=<br />
~ -- - - -- -- or"'<br />
'<br />
I~!<br />
a:ro~ing·ei~ kw~men de~pokkeu voor eerst in April, later in Mei, Junij, September en November meest aa.ngE•<br />
biagt do01 schippers mt Holland. In het laatst van December waren eenige huisgezinnen in de voorst.ad buiten<br />
~le Oosterpoort aangetast. De ziekte bepaalde zich dus tot sporadische gevallen. Meer epidemisch heerschte zij<br />
m andere gemeenten , zooal~ te Delfzijl , Appingedam, Termunten, Hoogezand, Sappemeer, Leek en vVarffum.<br />
~e sterfte"was echter germg. In veel grooter getal kwamen de gewijzigde pokken voor, waaraan enkele<br />
kmrleren ziJn bezweken. W aterp~kke~ zijn in g·eringe mate te Winschoten, Hoogezand, Groningen en andere<br />
g~meenten waargenomen. De epidemie van roodvonk te Winschoten eindigde in het begin van April met gunstigen<br />
afloop, daar slechts ee.n betrekkelijk g·ering g·etal kinderen bezweek. Deze ziekte k·wam ook voor te<br />
Pekela, Vlagtwedde, Stadskanaal , Hoogezand, Zuidbroek, Meeden, Bierum, Grijpskerk en Groningen· in<br />
de laatste gemeente was de afloop dikwijls doodelijk door bijkomende long-, luchtpijp- en hartontsteking.<br />
Van mazelen kwamen slechts enkele gevallen voor, als te Hoogezand en Wildervank. Rubeolae kwamen zonder<br />
verontr~1stende verschijnsel~n sporadisch voor in de geheele provincie. De bof bleef te Hoogeza.:nd en Sappemeer<br />
alsook m he~ kanton Gronmgen, t~ Onderdendam, Appingedam en Zuidbroek een geruimen tijd heerschen<br />
zonder ernsti.g :rnrakter. .Ook de kmkhoest, hoewel niet epidemisch en verontrustend, vertoonde zich door de<br />
geheele provmcie. ~e W mschot~n heeft in het midden van den zomer eene catarrhale oogontsteking, die echter<br />
ge~ne ?evolg~.n nah~t, ~ooral kmderen aangetast. Te Groningen blijft steeds het getal kin.deren overleden aan<br />
bmktermg Vl'lJ aanzie~hJk; het was iets grooter in 1864 dan het vorige jaar. - Te Meppel heerschten de<br />
mazelen en de ~atuurhjke po.kken in vrij -~evige mate, de laatste ziekte openbaarde zich tevens te Borger,<br />
Hoo~eveen, R:umerwold, Smilde en de WiJk. Te Assen hebben griep en kinkhoest vrij algemeen geheerscht. -<br />
In ~imburg eis_c~te de _roo~:onk vele slagtoffers, _zoowel gedurende haren loop als door bijkomende angina<br />
angmosa, parot1tis, memngitis en anasarca. Vooral m veertien bij elkander liggende gemeenten van het zuidelijk<br />
gedeelte der provincie nam ~ij in. uitgebreidheid toe .en was te Maastricht, Ambij, Mheer, Noor beek, Margraten,<br />
Meer~sen en Borgharen !3p1demisch. en kwaadaardig. In het noordelijk gedeelte der provincie kwam zij slechts<br />
voor m twee ge:neenten, t~ Ve~lo m November en December als sporadisch en goedaardig, te Weert in den<br />
zomer en het naJaar als epidemisch en kwaadaardig; in welke laatste gemeente de ziekte vele kinderen ten<br />
grave ~leepte~ _De m~ze~en vertoonden zich in negenentwintig gemeenten, waarvan acht tot het arrondissement<br />
Maastricht, eenen twi~tig tot dat van Roermond behoorden; zij waren goedaardig, behalve te Maastricht en<br />
Beegden, wa~r vele hJders stierve~- B.~halve _in. deze twee gemeenten waren zij epidemisch te Haelen, Nunhem<br />
en Weert. Kmkhoest kwam voor m VlJfentwmtig gemeenten, het meest in zeventien van het arrondissement<br />
Roermond, als epidemisch te Beesel, ~eer, Baarlo , Maasbree, Helden en Beegden; in de laatste gemeente in<br />
November en December zeer h~rdnekki.t? _en kwaadaardig, zoodat vele kinderen van 1-10 jaren stierven. In<br />
twaalf geme_enten vertoonden zich gew1Jzigde en waterpokken. Te Schimmert en Venlo zijn drie kinderen aan<br />
echte P?kken overleden. De kroep werd waargenomen in tien gemeenten, waaronder Maastricht en Weert.<br />
vooral m October en December, waar vele kinderen stierven. Ook te Roermond eischte de ziekte vel~<br />
slagtoffers. ·<br />
Wij gaan thans over tot eene beschouwing van de voornaamste ziekten onder de volwassenen , waaronder<br />
op nieuw eene eerste plaats. bekleedden de koortsen.<br />
I~ Noordbrabant waren in "1863 de koortsen over het" algeme~n goedaardig; slechts te Veghel kwamen<br />
eemge gevallen van b.esmettehJke koorts voor die den dood ten gevolge hadden. Van de overige soorten van<br />
ko?rtsen vertoonden zi~h vooral tusschenpoozende, gastrische en catarrhale. - In 1864 waren de voor- en<br />
naJaarskoortsen veel mmder dan in vorige jaren en zeer goedaardig. Daarenboven kwamen voor typheuse<br />
catarrhale, rheumatische. en gastrische koortsen en enkele gevallen van typhus.<br />
'<br />
In Gel~~rl~nd .waren m 1863 tusschenpoozende koortsen veel minder dan in het vorige jaar. Het meest vertoonden<br />
ZlJ zich m den Bommelerwaard en daaraan grenzende gemeenten. Zii heerschten te Hard ·'k<br />
J ·· t t t A z lh . A • • " erw1_J van<br />
anuarlJ o en me Apn<br />
•1 .'.te e em m April en Mei, te Ruurlo van Mei tot en met Julij. Te Gameren,<br />
Haaften, Heerde<br />
tk b''<br />
en<br />
·<br />
Zmhchem werd een groot getal kinderen aangetast. Te Ede kwamen t<br />
wee geva<br />
11<br />
en<br />
voor van ro oorts _iJ Jongens van 10 tot 12 jaren, die met den dood eindigden. Typhus kwam minder voor dan<br />
elders,. ~och kreeg m e~kele gemeenten eene epidemische uitbreiding. Die ziekte heerschte te' Arnhem van '<br />
J anuar~J to.t en met Mei, meest in de armoedige buurten ; van de 353 l\jders zijn 22 bezweken. Te Bemmel<br />
heeft die ziekte geduurd van tO Januarij 1863 tot 2 Januarij 1864, gedurende welken tiJ'd meest J ··<br />
tot e<br />
n me<br />
t<br />
.<br />
M<br />
a~r<br />
t<br />
,<br />
100<br />
"<br />
l"d<br />
lJ_ ers m<br />
. b<br />
. ~<br />
h<br />
an<br />
d<br />
e<br />
1·<br />
i~~<br />
k<br />
wamen , waarvan 7 gestorven. Ook te Driel ,<br />
'<br />
gemeente<br />
van<br />
Heteren',<br />
anuar11<br />
was de epi.demi~· vrlJ hevig, terwijl te Zmhchem van J unij tot Octo ber typhus contagiosus heerschte, waardoor<br />
ge~eele hmsgezmnen werde_n aangetast.' doch slechts weinigen stierven. - In 1864 kwamen slechts zeer weinig<br />
tusschenpoozende koortsen m behandelmg. Te Apeldoorn waren zij in Junij en Julij hardnekkig. Zij heerschten<br />
te Doesburg als alledaagsch en derdedaagsch van April tot en met J uniJ'. Te Terborg gemee t w· h<br />
·· ·· · Id· D t h h h , n e isc , waren<br />
ZlJ vrlJ men~?"u i~. e YP us eersc te t~ Apeldoorn .van Augustus tot het einde van het jaar. Van de 91<br />
opg~geven hJders ZIJn_ ·12 bezweken. Ook te D~~am en omstreken wordt sedert de laatste jaren voortdurend typhus<br />
waa1genomen. Te ?nel kwam~n van Januan_J tot en met Maart belangrijke gevallen voor, meest in ééne buurt;<br />
voorts te Harderw~Jk van Apnl tot December, vooral onder de mindere klasse, en te Nijmegen in de drie laatste<br />
maanden van het Jaar. Te Apeldoorn werden 6 gevallen van kraamvrouwenkoorts behandeld, 5 in ééne week ,<br />
waa:van 5 overleden. Ook te Arnhem kwamen 14 gevallen voor, waarvan 5 bezweken, en te Maas-Bommel verscheiden.<br />
gevallen van J a~uarij tot half Februarij, waarvan 3 met den dood eindigden.<br />
. I~ Zmd~olland w~ren m 1863 de tusschenpo?zen~e en .typheuse koortsen niet menigvuldig; ook in 18fl4<br />
kw.,,men .zlJ ~elclen 'oor. Typheuse vertoonden zich m dat Jaar sporadisch op enkele plaatsen en waren meest<br />
goedaardig·. l'e Koudekerk heeft nogtans de typhus velen ten grave gesleept. Zij heeft aldaar bij gebrek aan<br />
1-<br />
'geneeskundige hulp groote verwoestiug·en aang·erig·t. Catarrhale en gastrische koortsen kwamen veelvuldig· voor<br />
in het voor- en najaar, als gevolg van de langdurige noord- en noordoostenwinden. Ook te 's Gravenhage heeft<br />
de typhus het geheele jaar slagtoffers geëischt. .<br />
Ook in N oordholland waren in beide jaren de tusschen poozencle koortsen zeldzaam en nergens epidemisch.<br />
Te Amsterdam was in 1864 het getal het grootst in Januarij en Junij; de sterfte aan koortsen het grootst<br />
in Januarij en April. In die gemeente heerschte de typhus in 1863 niet slechts onder de behoeftige volksklasse,<br />
maar ook onder de meer geg·oeden, en eischte vooral van Maart tot J unij vele slagtoffers. Te Haarlem, Alkmaar,<br />
Hoorn en Zaandam als ook op andere plaatsen werden. in dat jaar slechts sporadische gevallen op<br />
verschillende tijden van het jaar waargenomen. In 1864 vertoonde zich de typhus meer dan gewoonlijk; in<br />
Amsterdam bijna het geheele jaar door. In die gemeente waren de meeste gevallen in April en Mei, vooral in<br />
de wijken door de Israëlieten bewoond. Het g·etal overledenen aan die zi!'lkte was het grootst in Augustus,<br />
hoewel in die maand dat der lijders slechts gering was. Te Huissen bezweken 18, te Hilversum 14 van de<br />
60 typhuslijders.<br />
In Zeeland hebben in heto1ajaar van 1863 de koortsen slechts in weinig gemeenten epidemisch geheerscht;<br />
. zij ware_n over het algemeen van goedaardig karakter. Te Arnemuiden waren op het einde van J unij 18 lijders<br />
aan typhus, waarvan eenigen bezweken. Deze laatste ziekte vertoonde zich in acht gemeenten. Ook in 1864<br />
waren weinig najaarskoortsen. Typhus vertoonde zich in zesentwintig gemeenten; zij had echter slechts in<br />
enkele een besmettelijk karakter.<br />
In de provincie Utrecht waren met weinig uitzonderingen de tusschenpoozende koortsen in 1863 niet talrijk;<br />
ook werden typhus en typheuse koortsen zelden gezien. In 1864 kwamen te Amersfoort de koortsen, waaronder<br />
hardnekkige derdedaagsche, het meest voor in J unij, October en December. Te Utrecht waren van half J unij<br />
tot half September aanhoudende koortsen, waaronder enkele malen typhus. De tusschenpoozende koortsen waren<br />
aldaar iets menigvuldiger van half September tot half November. Te Eemnes heerschten gedurende het gehe\<br />
le jaar tusschenpoozende koortsen het meest in het begin en in September. Te Leusden en Stoutenburg·<br />
kwamen in het laatste halfjaar vele lijders aan typhus en besmettelijke koorts in behandeling. Ook te Mijdrecht<br />
waren tusschenpoozende en catarrhale koortsen menigvuldig·; in die gemeente bezweken 2 van de 14 typhuslijders.<br />
Te Wilnis .en IJsselstein kwamen tusschenpoozende, aanhoudende en catarrhale koortsen het grootste gedeelte<br />
van het jaar voor, in den zomer met typheuse neiging. Ook te Znijlen vertoonden zich het geheele jaar;<br />
hoewel in geen groot getal, tusschenpoozende koortsen. In de overige gemeenten dezer provincie waren zij<br />
zeldzaam.<br />
In Friesland kwamen in 1863 tusschenpoozende koortsen voor in bijna alle gemeenten. Zij waren echter. niet zoo<br />
menigvuldig en kwaadaardig als in vorige jaren. In de eerste maanden van het jaar waren zij meest derdendaags<br />
en dubbel-derdendaags. Van April tot en met Junij kregen zij een anderdaagsch karakter. In de vier<br />
laatste maanden van het jaar waren overal betrekkelijk weinig tusschenpoozende koortsen. Van Maart tot en<br />
met J unij heerschten in verscheiden gemeenten catarrhale koortsen, veel met ontsteekachtige aandoeningen.<br />
Nalatende koortsen waren minder dan in vorige jaren. Daarentegen heerschte in vele gemeenten de typhus<br />
meer dan in de vier laatste jaren, vooral op het Bildt, Dantumadeel, te Dokkum, Franeker, in Gaasterland<br />
en Hennaarderadeel; in welke laatste gemeente zij zeer besmettelijk was. Te J..Jeeuwarden werden bijna in alle<br />
maanden gevallen van typhus waargenomen. Van de 171 lijde.rs zijn 16 overleden, op één na allen 20 tot 30<br />
jaren oud. In 1864 werden tusschenpoozende koortsen veel minder dan vroeger waargenomen en hadden zelfs<br />
in verscheiden gemeenten geheel opgehouden. In de laatste maanden van dat jaar zag men zeer vele hardnekkige<br />
derdedaagsche koortsen. Te Wanswerd, gemeente Ferwerderadeel , stierven eenige lijders aan beroertekoorts.<br />
Nalatende koortsen waren gering in getal; typhus en typheuse koortsen vrij menigvuldig in verscheiden gemeenten,<br />
vooral in de laatste maanden van het jaar. Te Marrum, gemeente Ferwerderadeel, zijn van de 16<br />
aangetaste personen 5 aan typhus van den onderbuik overleden. De ziekte was aldaar zeer besmettelijk en van<br />
een zeer langdurig beloop. Ook te Leeuwarden heeft de typhus, behalve van April tot en met J unij, het geheele<br />
jaar vrij hevig geheerscht. Van de 60 lijders in het ziekenhuis opgenomen zijn 10 overleden. - Van<br />
kraamvrouwenkoorts kwamen in beide jaren in verscheiden gemeenten gevallen voor, in 1863 meest met ongunstigen<br />
, in het volgende jaar meest met gunstigen afloop.<br />
In Overijssel heerschten in de laatste maanden van 1863 catarrhaal-bilieuse koortsen; ook de typhus bleef<br />
dat jaar heerscheff, en bezocht zelfs streken waar zij zich vroeger niet vertoond had. Te Zwolle duurde zij het<br />
geheele jaar voort en vergrootte zeer het getal slagtoffers door haren besmettelijken aard. Door de geneesheeren<br />
werden 850 lijders opgegeven, waarvan ruim 100 in het ziekenhuis verpleegd, met eene sterfteverhouding van<br />
6 ten 100. Te Oldenzaal, waar de ziekte hevig heerschte, wordt de oorzaak toegeschreven aan de woningen<br />
omringd door diepten met vloeibare meststoffen gevuld. In 1864 kwamen in die gemeente slechts in het begin<br />
van het jaar enkele gevallen van typhus voor. Te Zwolle daarentegen werd die ziekte in de binnenstad en de<br />
buitenwijkea bij voortduring waargenomen, het minst in Augustus en September. In het geheel werden 700<br />
lijders verpleegd, waarvan 120 in het tijdelijke typhus-hospitaal; de sterfte bedroeg 7 tot 8 ten 100. Behalve<br />
te Steenwijk en Zwartsluis, waar nog al lijders bezweken, was de aard der ziekte in de overige gemeenten<br />
niet hevig.<br />
In de provincie Grouingen hebben in 1863 de tusschenpoozende koortsen weinig geheerscht en waren veel<br />
goedaardiger, zoodat weinig gevallen van beroertekoortsen voorkwamen. Zeer algemeen waren daarentegen de<br />
vermomde koortsen onder den vorm van aangezigts-, oog-, oor- en tandpijn. Typhus, hoewel niet in erge<br />
mate, vertoonde zich hier en daar en gaf te Groningen 5 °/ 0<br />
der sterfgevallen. In 1864 werden tusschenpoozende<br />
koortsen in alle maanden van het jaar meer of min waargenomen; meest met rheumatische ziektevormen in het<br />
II. 2<br />
r<br />
J<br />
~<br />
1<br />
1<br />
1<br />
1<br />
1<br />
JI<br />
,,
vo01jàar als anderdaag·s , in het najaar als derdendaags. 'l'e G-roning·e11 ·heeft de typhus yerscheiden hnisgezinneri<br />
uangefast; zij was zeer besmettelijk doch niet boosaardig. In de overig·e gemeenten dezer proviucie vertoonde<br />
zich de typhus slechts sporadisch. In het Westerkwartier kwamen alledaagsche en anderdaagsche koortsen voor.<br />
In het Fivelingokwartier zag men alle vormen en in het arrondissement Winschoten, waar zij in het algemeen<br />
goedaardig waren, kwamen ook vermomde koortsen voor , meest onder den vorm van zenuwpijnen.<br />
In Drenthe waren te Gieten vele gevallen van tusschenpoozende en nalatende . koortsen; in de overige ge-·<br />
meenten kwamen zij slechts sporadisch voor. In 1864 heerschte te Meppel eene epidemie van typhus, waaraan velen<br />
bezweken; ook in J ulij 1863 en in de twee laatste maanclPn van dat jaar had die ziekte aldaar reeds ondc:r de<br />
behoeftige volksklasse geheerscht. In het eerste halfjaar van 1863 was de typhus epidemisch te Gasselte, terwijl<br />
in dat jaar te de Wijk van de 28 lijders 6 overleden.<br />
In Limburg waren de tusschenpoozende koortsen in de gemeenten gelegen ten oosten en zuidoosten van de<br />
Peel in 1863 veel minder menigvuldig dan in de laatste jaren. Van typheuse koortsen werd in vijfenveertig<br />
gemeenten, waarvan negentien tot het arrondissement Roermond, zesentwintig tot dat van Maastricht behooren,<br />
melding gemaakt. Zij waren goedaardig en nergens epidemisch. Gastrische kdortsen kwamen weinig voor,<br />
even als ook leverziekten. In 1864 werden tusschenpoozende koortsen aangetroffen in vierendertig gemeenten<br />
van het arrond!ssement Maastricht, in negenendertig van dat van Roermond, het meest te Spaubeek en Elsloo,<br />
in de laatste jaren door uitdampingen van den grond ten gevolge van uitgravingen voor den aanleg van den<br />
spoorweg. Nalatende koortsen kwamen veel voor te Oud-Vroenhoven, Munstergeleen, Susteren en Haelen,<br />
in de laatste gemeente vooral in het najaar; vermomde te Echt, Baexem en vooral in den herfst te Ambij<br />
en Maastricht. Te Herten, Roermond, Venlo, Bergen en Ottersum vertoonden zich tusschenpoozende koortsen<br />
het geheele jaar; ook te Maasbree waren zij menigvuldig en hardnekkig, .te Helden bij sommigen zeer kwaadaardig.<br />
Typhuskoortsen werden aang·etroffen in drieëndertig gemeenten, waarvan v~jftien tot het arrondissement<br />
Maastricht behoorden. Zij waren epidemisch en hevig in October en November te Ohe en Laak en Sevenum,<br />
in de drie eerste · maanden van het jaar te Venlo; in de overig·e gemeenten goedaardig en gering in getal.<br />
Gastrische koortsen, niet menigvuldig, werden het meest in het arrondissement Maastricht waargenomen, waar<br />
ook enkele gevallen van slijmkoorts voorkwamen. Kraamvrouwenkoorts vertoonde zich in zestien gemeenten,<br />
het meest te Roermond, waaronder één doodelijk geval; ook te Linnen, Posterholt en Maasbree zijn enkele<br />
lijders bezweken.<br />
De keelziekte bepaalde zich in Noordbrabant in 1863 tot 21 gevallen te Gilze, waarvan 4 àoodelijk en tot<br />
enkelen te 's Hertogenbosch en Deurne. In 1864 was · te Halsteren in het eerste halfjaar het getal lijders betrekkelijk<br />
groot, vooral onder de kinderen. Van de 100 lijders zijn 25 tot 30 overleden. Ook te Dommelen,<br />
Deurne, 's Hertogenbosch en Geffen kwamen eenige gevallen voor, enkelen met roodvonk, die met den dood<br />
eindigden.<br />
In Gelderland zijn in '1863 en 1864 in negenendertig en negenentwintig gemeenten 1,-162 en 886 personen door<br />
keelziekte aangetast, waarvan 638 en 484 boven 10 jaren. Hiervan zijn overleden 193 en 1H, waaronder 123 en<br />
1l1 kinderen beneden 10 jaren. Het getal aangetasten was in elk van beide jaren het grootst te Nijkerk 184 en<br />
100, en Arnhem 140 en 108. Te Barneveld en Putten werden in 1863 122 en 109, in 1864 slechts 59 en 30 aangetast.<br />
Te Rossem, waar in 1863 geene gevallen voorkwamen, waren in ·1864100 lijders. In beide jaren was de ziekte<br />
over de verschillende deelen der provincie ongelijkmatig verspreid. In elk jaar kwamen in behandeling in het<br />
arrondissement Arnhem 700 en 556 lijders in zestien en veertien, in dat van Nijmegen -in tien 346 en 314,<br />
in zeventien en dertien, in dat van Zutphen 116 en 16. in zes en twee gemeenten. In 1863 werden de meeste<br />
gevallen in Ja~uarij, in 1864 in Januarij en November waargenomen; de minste in het eerste jaar in Februarij<br />
en December, in het laatste in Julij. Te Nijkerk bedroeg de sterfte in 1863 23 °/ ,<br />
0<br />
in 1864 slechts U.75 °fo.<br />
Het getal recidiven bedroeg 145 in 1863, 130 in 1864. Voor de geheele provincie bedroeg de verhouding der<br />
overledenen tot de aangetasten 16.5 % in 1863, in 16.2 % in 1864, tegen 18.2 % in 1862, zoodat de ziekte<br />
langzamerhand g·oeclaardiger wordt. Vooral te Garderen bleek dat slechte woningen en onzindelijkheid de<br />
kwaadaardigheid der ziekte zeer begunstigden. Ook in de meeste gemeenten werden de naziekten minder veelvuldig<br />
dan vroeger waargenomen.<br />
In Zuidholland werden in het ressort Dordrecht in 1863 158 , in 1864 242 lijders aan keelziekte behandeid in<br />
negentien en elf gemeenten, waarvan 26 en 31 overleden. In dat ressort werden in 1863 op verscheiden plaatsen<br />
veel keelaandoeningen waargenomen met ligte kenteekenen van diphtheritis. In het ressort 's Gravenhage<br />
kwamen in beide jaren slechts enkele gevallen van keelziekte voor.<br />
· In N oordholland werden 202 en 208 personen aangetast in tweeëntwintig en éénentwintig gemeenten,<br />
waaronder 79 en 99 beneden 10 jaren. Het getal overledenen bedroeg in elk jaar 44 en 58.<br />
De keelziekte brak in Zeeland in Februar~j 1863 uit te St. Maartensdijk op Tholen, waar van de 13 lijders<br />
7 bezweken, terwijl te Vlissingen en Zoutelande vele gevallen voorkwamen. Aan de belgische grenzen kwam<br />
zij voor te Hontenisse, waar van de 6 lijders 4 , te Sas van Gent, waar op de 2, 1 bezweken, terwijl te Westdorpe<br />
3 personen werden aangetast. In 1864 was Arnemuiden de voornaamste zetel dezer ziekte, waar van<br />
137 lijders 21 zijn overleden. In het geheel werden in elf gemeenten dezer provincie 265 personen aangetast ,<br />
waarvan 65 overleden. Vooral kwaadaardig was de ziekte te St. Annaland, waar van de 37 lijders 23 stierven.<br />
In de provincie Utrecht kwamen in 1863 en 1864 96 en 218 gevallen voor in twaalf en vijftien gemeenten,<br />
waaronder 32 en 72 te Bunschoten, 26 en 47 te Utrecht; hieronder waren 34 en 70 lijders boven 20 jaren.<br />
In het eerste halfjaar van elk jaar zijn 39 en 141, in het tweede halfjaar 57 en 77 gevallen voorgekomen. Het<br />
getal overledenen bedroeg 9 en 21.<br />
In Friesland openbaarde zich de keelziekto in elk jaar in veertien en zestien gemeenten , waar zij 386 en 368<br />
personen heeft aang·etast, waarvan 32 en 37 :lijn ov~rlei.j menigvuldig; zij waren meest van catarrhalen aard. In het<br />
voorjaar waren vele keelontstekingen, en bij kinderen bronchitis; zij namen vooral in de tweede helft van het<br />
jaar te Dokkum den vorm aan van kroep , laryng·itis tracheïtis , gastro-enteritis catarrhalis, en wa~en niet zeld~n<br />
doodelijk. Bij klierachtige kinderen werd veel meningitis waargenomen'. die veel met. ongu~stig~n afloop m<br />
waterzucht der hersenholte einclig·de. Van de overig·e soorten van ontstekmgen werden m dat Jaar m het voorjaar<br />
, het laatst van Jul~j en de eerste helft van Augustus oogontstekingen veel gezien onder den vorm van<br />
conjllnctivitis; terwijl long- en borstvliesontstekingen meest in het voorjaar en den herfst werden behandeld.<br />
Verscheiclen gevallen gingen in de laatste maanden van het jaar te Dantumadeel in typhus over. C?ok in ~8M<br />
zijn in het vo01jaar en in den voórzomer de ontstekingen van het celweefsel, der oor- en onderkaakskheren ep1demi~ch<br />
opgetreden. In de drie eerste maanden van het jaar werden zeer vele catarrhaal-inflammatoire ziektevormen<br />
waargenomen. Vooral te Leeuwarden waren bronchitis, kroep, laryngitis. longontsteking in Februarij en Maart<br />
vrij algemeen; oók werden aldaar vele personen sterk aangegrepen en verzwakt door de griep. Keelontstekingen ,<br />
pneumonie, pleuritis, anginae tonsillares, meningitis en catarrhale aandoeningen van het buikvlies, de maag en<br />
de ingewanden waren ook in 1864 menigvuldig. Oogontstekingen werden veel behandeld in April en Mei door<br />
het drooge en schrale weder.<br />
Te Hellevoetsluis zijn_ van de oogziekte, diè in de beide voorgaande jaren zoo menigvuldig voorkwam, in 1863<br />
slechts enkele gevallen behandeld. Oogontstekingen openbaarden zich te Dordrecht vooral in Junij en Jul~j 1863 -<br />
· en verminderden in het najaar. In Julij ·1864 heeft zich te Rotterdam eene besmettelijke oogziekte (ophtalmia<br />
granulosa) vooral op de scholen bij kinderen beneden acht jaren geopenbaard. - In Zeeland was in 1863 te<br />
Goes veel oogontsteking. - De oogziekte in de rijksgestichten te Veenhuizen was in 1864 nagenoeg geweken.<br />
Slepende of koortsvrije huidziekten waren in Friesland in beide jaren vooral in 1864 zeer menigvuldig. Zij<br />
werden het meest waargenomen biJ scorbutische personen en klierachtige kinderen. De ong·unstige toestand,<br />
waarin arbeiders en armen door onzindelijkheid, slecht voedsel en bedompte woningen verkeeren , geeft hiertoe<br />
vooral aanleiding. Anthraces furnnculi en carbunculi werden in heide jaren in verscheiden gemeenten aangetroffen.<br />
vooral te JJeeuwarrlen, meest in hPt voor- en najaar. ,
...<br />
=-·~·~---- -~ -<br />
12<br />
Zenuwpijnen (neuralgien) waren in peide jaren in Friesland vrij menigvuldig, in :1863 vooral te Leeuwarden<br />
e_n Menaldumadeel, deels bij vrouwen en meisjes.<br />
Nieraandoeningen (morbus brighti) met verschijnselen van waterzucht waren in 1863 vrij menigvuldig te<br />
Dantumadeel, Dokkum, Ferwerderadeel, I.Jeeuwarden , Leeuwarderadeel, Opsterland en Schoterland; ook in<br />
1864 kwamen zij in een zevental gemeenten nu en dan voor; zij hadden bijna altijd een doodelijk gevolg.<br />
Te Leeuwarden kwamen in beide jareu, in 1863 ook te Opsterland verscheiden gevallen voor van verouderde<br />
beenzweren bij slecht gevoedde kwaadsappige lieden. Alleen in het ziekenhuis werden 15 gevallen<br />
behandeld.<br />
In Gelderland bereikten in '1863 de diarrheën een veel hooger cijfer dan in 1862, en kwamen het meest voor<br />
te Haaften , Gameren , Arnhem, Elburg, Neede, Oene, Ewijk, Laren, Nijmegen , Heerde, Ruurlo, Buren ,<br />
Tiel, Zuilichem en Tuil, het meest in Januarij, Augustus en October. In 1864 waren zij veel minder in getal<br />
doch zeer hardnekkig te Aalten, waar twee lijders stierven. Ook waren diarrheën en dysenterien zeer menigvuldig<br />
in Augustus te Beek, in Augustus en September te Harderwijk en Nijmegen, in September en October<br />
te Lienden. - In de provincie Utrecht waren in beide jaren de diarrheën talrijk te Utrecht, in 1863 van Junij<br />
tot en met Augustus , vooral onder de kinderen, te Amersfoort en te Bunnik. 'In 1864 waren in het najaar te<br />
Benschop vele zeer hardnekkige diarrheën bij kinderen. - In Friesland waren in 1863 vele diarrheën en dysenterien<br />
te Barradeel. In het vo01jaar vertoonden zich vele gevallen van cholerine en cholera-nostras in Gaaster<br />
Jand niet zelden met doodelijken afloop. Voorts heerschten vooral diarrheën in Hennaarderadeel, Leeuwarderadeel,<br />
Oostdongeradeel, Opsterland en Rauwerderhem, in de laatste gemeente vooral in den zomer bij kinderen<br />
met ongunstigen afloop. Ook te Leeuwarden werden dikwijls diarrheën en enkele dysenterien waargenomen.<br />
In Wonseradeel waren in Julij en Augustus verscheiden gevallen met typheuse verschijnselen, waarvan een<br />
paar doodelijk. In Wijmbritseradeel hadden vele chronische diarrheën een zeer langdurig beloop. In 1864 kwamen<br />
bloedige diarrheën en dysenterien zelden voor. - In de provincie Groningen heerschten in 1863 diarrheën van<br />
verschillenden aard en graad. Te Holwierda heerschte de persloop in J ul~j epidemisch en vrij hevig.<br />
In 1863 zijn te Amsterdam twee sporadische gevallen van cholera voorgekomen, waarvan één doodelijk. In<br />
de provincie Utrecht werd in dat jaar een geval van cholera vermeld met doodelijken afloop, in het begin van<br />
Augustus bij eene behoeftige vrouw in eene zeer ongezonde woning te Vreeswijk. Voorts wordt melding gemaakt<br />
van een geval te Utingeradeel in Friesland en een te Finsterwolde in Groningen, welk laatste met<br />
den dood eindigde. - In Arnhem is in September 1864 een geval van cholera asiatica bij eene vrouw uit den<br />
gegoeden stand binnen 24 uren met den dood geëindigd. Ook te Dordrecht en te Amsterdam stierf in dat jaar<br />
een lijder aan die ziekte.<br />
Beroerte vertoonde zich in 1863 in Friesland in de eerste en laatste maanden van het jaar in Kollumerland<br />
en Nieuw-Kruisland, Leeuwarderadeel, Wijmbritseradeel en te Leeuwarden. Wanneer zij niet dadelijk met<br />
den d.ood eindigde, volgde meestal hierop eene halfaijdelingsche verlamming, belemmering van de spraak of<br />
stoornis der verstandelijke vermogens. In 1864- vertoonde zich de ziekte nu en dan bij plotselinge weêrsverandering,<br />
waarop enkele malen, zooals te Tietjerksteradeel, spoedig de dood, anders meest aanvallen van<br />
verlamming volgden. - In de provincie Groningen kwamen in beide jaren gevallen van beroerte nog al<br />
voor, vooral te Groningen, waar 4.35 % der overledenen hieraan stierven. In Limburg kwamen hersen~<br />
beroerten voor in 1864 in zestien gemeenten of acht van elk arrondissement, vooral in April en Mei te Maastricht,<br />
in den zomer te Brunssum , in den zomer en den herfst te Voerendael, in het najaar te Weert. Te<br />
Helden bezweken vele lijders.<br />
In beide jaren zijn in Friesland verscheiden gevallen van delirium tremens voorgekomen bij mannen, die zich<br />
bij herhaling aan misbruik van sterken drank schuldig maakten; z~j waren niet zelden doodelijk.<br />
Van syphilis zijn te Middelburg in 1863 134 primaire, 97 secundaire, tertiaire en aangeboren gevallen opgegeven.<br />
Ook in 1864 bleef die gemeente niet vrij. In de overige gemeenten dezer provincie bepaalden ·zich<br />
de gevallen tot gonorrheae, behalve te Vlissingen, waar in 1864 vele gevallen voorkwamen, aangebragt door.<br />
vreemdelingen , vooral Amerikanen. - Syphilis werd veel te Franeker en Leeuwarden waargenomen, vooral bij<br />
spoorwegwerlrnrs onder allerhande vormen. - In de provincie Groningen zijn de berigten omtrent die ziekte<br />
gunstiger; zij werd in 1864 slechts in enkele gemeenten gezien. - In Limburg kwam in 1863 te Venlo<br />
de syphilis· menigvuldig voor; in 188i wordt in zes gemeenten van het arrondissement Maastricht en in tien<br />
van dat van Roermond hiervan melding gemaakt. - Te Rotterdam bedroeg het g-etal ingeschreven publieke<br />
vrouwen op 31 ])~cember 1863 en 1864 311 en 293, waarvan 102 en 92 ·inwonende, 209 en 201 op haar zelve<br />
wonende. Men schrijft de vermindering van haar getal toe aan de toeneming der g·eheime prostitutie en aan<br />
het zich vestigen in aangrenzende gemeenten, ten einde zich aan het toezigt der politie te onttrekken. In elk<br />
jaar werden 8,987 en ~,282 visitatien verrigt, waar onder 8,040 er: 7,806 bij vrouwen reeds· bij de politie ingeschreven,<br />
130 en 122 bij vrouwen, die zich aan geheime prostitutie hadden overgegeven, 140 en 108 bij vrouwen<br />
komende van andere plaatsen , 277 en 246 bij vrouwen uit het ziekenhuis ontslagen. Van deze vrouwen werden<br />
300 en 280 ziek bevonden , waarvan 18 en 17 onmiddellijk naar haar onderstandsdomicilie werden opgezonden, -<br />
282 en 263 in het ziekenhuis aan de Hoogst.raat zijn opgenomen. De opgenomen vrouwen waren i1aar de ziekten<br />
op de volgende wijze ingedeeld: syphilitische aandoeningen bij 53 en 46, venerische bij 208 en 183, ziekten<br />
van niet syphilitischen of venerischen aard , als: schurft, gezwellen en beenzweren, bij 'iH en 34. Daarenboven<br />
werden in 1864 8 kinderen van moeders opgenomen. Op 1 .Jannarij 1863 en 1864 waren 67 en 62 vrouwen in<br />
behandeling; gedurende elk jaar werden dus 349, en 325 vrouwen in liet ziekenhuis verpleegd, waarvan in den loop<br />
van elk jaar 277 en 247 als genezen zijn ontslag·en, 8 en 7 verbeterd naar haar onderstandsdomicilie zijn opgezonden,<br />
1 en 1 naar het ziekenhuis aan rl0n Coolsing-Al ovArgehrn.gt., en in 1 Rli3 ·t naar hf>t kl'ankzinnigeng'flst.icht.<br />
1 ,,<br />
~l<br />
.;<br />
fi<br />
~ ::I<br />
Van zelfmöorden wordt op nieuw melding gemaakt in de verslagen van Zeeland, Friesland en Drenthe. In<br />
de eerste provincie werden in elk jaar in zes en vijf geme.enten 9 '.:'a~ronder 4 te ~ier~kzee, .en 6 zelfmoorden<br />
en in twee 3 en 2 pogingen daartoe gepleegd. - In Fneslaud ZIJn m elk van beide Jaren m negen en acht<br />
gemeenten 1:1 en 9 zelfmoorden gepleegd en 1 beproefd. In Drenthe werden in 1863 5 zelfmoorde~ ,gepleegd<br />
te Anlo, Assen, Meppel, Vries en de Wijk; voor 1864 ontbreken de opgaven. - In Limburg hebben in 1864<br />
7 zelfmoorden, 3 in het arrondissement Maastricht, 4 in dat van Roermond plaats gehad. .<br />
Van gevallen van krankzinnigheid wordt melding gemaakt in de verslagen va~ z.eela~d 48 i~ 1863 '. 62 in<br />
1864, waaronder 7 en 6 idioten. - In Friesland kwamen gevallen van krankzmmgheid voor m zestien en<br />
zeventien gemeenten ten getale van 28 en 38. De opgaven zijn echter niet volledig, daar onder anderen uit<br />
W onseradeel in 1864 vermeld wordt, zonder opgave van getal, dat meer gevallen van melancholie voorkwamen<br />
dan in andere jaren. - In Drenthe werden in 1863 10 gevallen van krankzinnigheid vermeld. - In Limburg<br />
kwamen voor in 1863 56, in 1864 62 gevallen tegen 37 in 1862, hieronder in elk jaar 41 en 44 in het arrondissement<br />
Maastricht, waarvan 19 en 31 te Maastricht, 15 en 18 in het arrondissement Roermond.<br />
Onder de maatregelen ter voorkoming van ziekten genomen behooren te 's Gravenhage de vleeschkeuringen, -<br />
het onderzoek van visch , de keuringen van aardappelen, fruit enz" Voorts werden stilstaande vuile slooten<br />
weggeruimd en voorzorgmaatregelen genomen bij de groote dempingwerken. Te Scheveningen werd in 1864 de<br />
proef genomen om de riolen door doorspoeling met water uit het kanaal schoon te maken, waartoe eene<br />
leiding over eene lengte van 400 ellen werd gelegd, terwijl het water door eene stoompomp in het riool wordt<br />
gebragt.<br />
Uit de jaarlijksche verslagen der werkzaamheden van het collegie van wetenschappelijke keurders en keurmeesters<br />
te Amsterdam blijkt, dat in 1863 en 1864 het volgend getal overtredingen werd aangetroffen: door<br />
keurmeesters van meel, brood, beschuit, koek en gebak 790 en 657, waarbij aan tarwe- en roggebrood en<br />
bedorven meelsoorten 2,299 en 2,803 ned. p. werden afgekeurd tegen 3,319 in 1862. De verkoopplaatsen werden<br />
in '1863 elf-, in 1864 vijftienmalen bezocht. Door de keurmeesters van v~e en vleesch; die in 1863 twaalf-, in<br />
'1864 negenmalen winkelinspectie hielden en zelfs in dat laatste jaar éénentwintigmalen de winkels der varkensslagters<br />
bezochten, werden 127 en 134 stuks vee, 394 en 941 ned. p. vleesch, spek en worst afgekeurd en<br />
ter bestemde plaats begraven. Ditzelfde geschiedde met verschillende partijen visch, waaronder in elk jaar<br />
2,353 en 2,262 tongen, 881 en 436 schollen, 5,777 en 220 scharren, 12,800 en 2,028 bokkingen; in 1864 met<br />
f20,025 panharingen, 7,884 spieringen. Door de keurmeesters van de dag- en weekmarkten werden in elk jaar<br />
verscheiden partijen fruit en een aantal bedorven. eij,!lren, citroenen, chinaasappelen, kaas enz. afgekeurd, alsook<br />
in 1864 eene aanzienl~jke partij kokosnoten. De keurmeesters van wijnen, bieren, sterke dranken, azijnen en<br />
kruidenierswaren deden in elk van beide jaren 369 en 430 bekeuringen; zij bezochten in elk jaar negenmalen<br />
de verschillende verkoopplaatsen. Volgens getuigenis van de keurders 'fan drinkwater en melk wordt de melk,<br />
waarvan het gebruik op 70,ûOO ned. k. geschat wordt, steeds meer in geheel onvermengden staat aangebra~t.<br />
Kunstmatig gekleurde melk wordt slechts - zelden aangevoerd , terwijl het vermengen der melk met water ~n<br />
rninder mate plaats heeft dan vroeger. Van de zestien aan de kerken grenzende regenbakken werd slechts m<br />
één in 1863 loodhoudend water aangetroffen. Het Vechtwater werd in elk van beide jaren door 1,033 en 804<br />
waterhaalders aangevoerd. Het in waterleggers bewaarde water werd dikwijls als zeer brak afgekeurd. Over<br />
het ongewoon hoog chloorgehalte vau het duinwater werd zoowel in .T ulij 1863 als in November 1864 geklaagd,<br />
de aanleiding echter spoedig door de directie der duinwatermaatschappij weggenomen.<br />
In de provincie Utrecht zijn in 1863 te Benschoten, Breukelen St. Pieters en Vreeland maatregelen genomen<br />
om de schadelijke dampen weg te nemen voortspruitende uit eene slechte afwatering. Ook te Achttienhoven<br />
werd in 1864 te gemoet gekomen aan het bezwaar dat het ruigt uit de slooten gehaald vijf tot zes<br />
weken op den kant blijft leggen. Te IJsselstein zijn vele huizen vochtig en ongezond door de nadeelige gassen,<br />
die zich des zomers uit de gooten ontwikkelen. Ook wordt de groote kindersterfte te Harmelen aan de stilstaande<br />
slooten, de opene secreetputten, de varkenshokken en mestvaalten toegeschreven. Voorts missen de<br />
slooten eene behoorlijke uitwatering aan de Bildt, te Zeist , Veenendaal , Houten, Kockengen en Vinkeveen.<br />
Te Utrecht draagt veel bij tot de verbetering van de gezondheid de nitbreidmg der. stad sedert de laatste<br />
jaren. Arbeiderswoningen werden in een groot getal door bouwvereenigingen buiten de stad gebouwd. Ook<br />
werd in de laatste jaren veel gedaan tot verbetering van het rioolstelsel. In elk jaar hadden grondboring·en<br />
ploats, die zich ook tot de buitenwijken uitstrekten. Te Utrecht is met 1 October 1862 eene commissie van<br />
keuring en toezigt op vee en vleesch in werking getreden, aan welke in 1863 13,437, in 1864 14,228 stnks<br />
vee, en in het laatste jaar '109 geslagte of gestorven paarden ter keuring zijn aangeboden. Afgekeurd en beg-raven<br />
werden in elk jaar 1,794 en 248 ned. p. vleesch, en in -1864 3 geslagte runderen, 2 kalveren en 5.5<br />
gerookte hammen. '.l'er keuring aangeboden werden in elk jaar 17 ,965.5 en 25,750 ned. p. vleesch.<br />
In Overijssel kwamen in '1863 verordening·eu tot stand te Hasselt, Lonneker, Oldenzaal en Olst; in 1864<br />
te Genemuiden en Giethoorn op het vervoer van :vuilnis , schoonhouden der straten enz.<br />
In de bad- en waschinrigting te 's Gravenhag·e \.verden gebruikt in 1863 14,926, in 186-1- 1 ·4,462 baden ,<br />
waarvan 11 ,\H7 en 11,740 mannen-, 3,009 en 2,722 vronwenbaden. Van deze baden behoorden 5,497 en 5.245<br />
tot de eerste, 9,429 en 9,217 tot de tweede klasse. Van de baden der eerste klasse waren 93 · en 119 koude<br />
baden voor mannen, 19 en 25 voor vrouwen; 4,019 en 3,906 warme baden voor mannen, 1,183 en 1,089 voor<br />
vrouwen, 184 en 106 regenbaden. Van die der tweede klasse 23 en 5 koude baden voor mannen, 2 en .32 voor<br />
vrouwen, 7 ,'105 en 7 ,31 o warme baden voor mannen, 1,805 en 1,576 voor vrouwen, . 494 en 294 regen baden.<br />
Van het waschhuis werd in elk jaar gebruik gemaakt door 4,166 en 3,154 personen gedureude :12,832 en 9,65\:1<br />
wnsch11ren. Gerlurende 186.t wns . wegens herstelling r1e inrigting van 1 Febrnar~j tot f9 Maart gesloten. -<br />
- _ !!'., "-,<br />
1<br />
f<br />
l1<br />
'~<br />
~<br />
1<br />
'!<br />
\l<br />
-<br />
f<br />
,.,,<br />
1J<br />
I~
Aan de g·emeentebadinrigting te Scheveningen, sedert -1 Mei '1861 in eigen beheer, werd in de laatste vijf jaren<br />
het volgend getal baden gebruikt:<br />
JAREN. GROOTE KOETS. KI.ÈINE KOETS. BINNENBADEN EN DOUCHES.<br />
·1860 9,365 4,768 2,447<br />
f861 15,257 8,709 3,227<br />
1862 15,630 6,429 2,594<br />
1863 i 7,324 7,736 3,151<br />
1864 13,796 7,110 2,398<br />
In 1860 was de weêrsgesteldheid, doorgaans koud en vochtig, ong·unstig voor het baden; iu 186t was<br />
daarentegen de weêrsgesteldheid zeer gunstig · en het bezoek gedurende het badsaizoen buitengemeen groot. In<br />
'1862 oefende de langdurige koude gedurende den voorzomer een nadeeligen invloed uit op het gebruik der<br />
zeebaden, zoodat niettegenstaande in dat jaar de zeebadinrigting van den heer MAAS had opgehouden te bestaan,<br />
aan de gemeenteinrig'ting minder baden werden gebruikt dan in het vorige jaar. In 1863 was, niettegenstaande<br />
het weder in den nazomer zeer ongunstig was, het gebruik van baden aanzienlijk. In '1864 hebben<br />
de heerschende pokkenepidemie en het gure weder op het gebruik een zeer ongunstigen invloed uitgeoefend.<br />
Wij achten het niet onbelangrijk van het gebruik van baden in zee naar maanden een vijfjarig overzigt te geven;<br />
MAANDEN. 1860. 186L 1862. 1863. 1864.<br />
Jnnij. 291<br />
Julij . 3,836<br />
Augustus 6,133 10,550<br />
September. .. 3,809 5,097<br />
October .. 64 2H<br />
1<br />
1<br />
843<br />
194 842<br />
550<br />
1<br />
7,232 1 4,772 7,789 6,315<br />
1<br />
1<br />
J<br />
12,2 ·16 11,207 9,8ü7<br />
4,526 4,959 4,012<br />
351 263 132<br />
In het badhuis te Ftrecht werden genomen in '1863 6,250, in 1864 6,120 baden. Aan de bad- en waschinrigting<br />
werd door ·13,4-11 vrouwen in 1863 en 8,866 in 1864 gewasschen gedurende 35,315 en 24-,156 uren,<br />
en gebruikt 18,638 en 17,173 baden, waaronder 11,735 en 10,813 mannenbaden eerste, 2,329 en 1,959 tweede<br />
klasse, 4,138 en 3,981 vrouwenbaden eerste, 436 en 420 tweede klasse. De opbrengst bedroeg in elk jaar<br />
./ 10,818.49 en .f 8,897.68. In 18M heeft de inrigting slechts negen maanden gewerkt, daar zij gedurende drie<br />
gesloten is geweest wegens het plaatsen van een tweeden ketel en de noodige herstellingen. - In Over~jssel .<br />
is te Enschedé door bijzondere personen in den nazomer van 1864 een bad- en waschinrig'ting geopend, die<br />
voor de baden zeer goed voldeed, terwijl van de waschinrigting, niettegenstaande de prijzen zeer laag gesteld<br />
waren, slechts. zeer weinig gebruik werd gemaakt. In het badhuis te Groningen werden gebruikt in 1863<br />
138, in 1864 530 baden, waarvan 708 en 510 gewone 1<br />
30 en 20 douches en stortbaden.<br />
Het getal persouen, die de in- en uitwendige geneeskundige praktijk uitoefenden op 31 December 1863<br />
en '1864 en zich met he.t bereiden van geneesmiddelen bezig hielden , is opgenomen in nevensgaande staten ,<br />
welke de uitkomst geven van de bewerking der lijsten, jaarlijks voorkomende in de provinciale bladen en door<br />
de provinciale commissien van geneeskund.ig onderzoek en toevoorzigt ter voldoening aan de artikelen 25 en 26<br />
van Zijner Majesteits besluit van 31 Mei 1818 (Staatsblad n° 25) opgemaakt. Op 31 December 18û3 en<br />
1.864 waren, behalve de rustende en nog niet gevestigde personen, doctoren in de geneeskunde 1,026 en<br />
1,021 , waaronder 1 en 2 tot de uitoefening der praktijk toegelaten officieren van gezondheid, in de heelkunde<br />
245 en 305, waaronder 1 en 1 tevens plattelandsheelmeester, in de vroedkunde 1'29 en 538, in 1864 1<br />
in de artsenijmengkunde, tot de inwendige geneeskunde, volgens de Koninklijke besluiten van 23 November 1823 ,<br />
n° 96, en 5 J anuarij 1824 , n° 63, toegelaten chirurgijn-majoors en officieren van gezondheid 31 en 20, heelmeesters<br />
1,443 en 1,438, waaronder 11 en 5 officieren van _gezondheid, toegelaten krachtens het Koninklijk<br />
besluit van 23 November 1823, vroedmeesters 1,330 en 1,209, waaronder 3 en 4 officieren van gezondheid,<br />
apothekers 958 en 947; droogisten 273 en 277; oogmeesters 3 en 2; tandmeesters 84 eri 89; vroedvrouwen<br />
824 en 832. Van de heelmeesters oeîenden enkel uit de uitwendige geneeskunde of de heelkunde 363 en 343 ,<br />
waarvan 303 en 285 met de vroedkunde; de overige 1,080 en 1,095 de in- en uitwendige geneeskunde, waarvan<br />
1,010 en 1,013 met de vroedkunde. Van voornoemde personen oefenden in elk van beide jaren uit de inwendige<br />
geneeskunde 2,125 en 2,129, of 1 op 1,625 en 1,641, de uitwendige 1,G87 en 1,691, of 1 op 2,047 en 2,066,<br />
de artsen~jmengkunde 1,188 en t,176, of t op 2,900 en ~ , ü71, de vroedkunde 2,704 en 2,697 , of ·1 op ·J,277 en<br />
1,2!J5 zielen.<br />
ioi 1 sr11 1:98 I .10quraoaa<br />
rn do ~u!lf[OAaq ap ioi uapa'lI<br />
·s1aisaam~oo<br />
. ·uaM.nou:pao1 A<br />
·s1alsaam<br />
:pao.u.. spuu1all'llid ua aJJ:Çnapais<br />
·s.100Çmu-·.funl!l{;i ua p1a11puoz<br />
-a~ U'llA uaJapyi:o ual'llFJ~aoi<br />
l]J~J['ll.Id lap ~U!lJaJaOHU ap io.:r,<br />
·s1a+saau:rraaI{ ua<br />
apumrpao.u.. ua -saauan<br />
·s.raisaampao.u..<br />
ua -paq' apumi:saaua{)<br />
·s1aisaam<br />
-pao.IA ua apunJ[saaua{)<br />
'Slaisaam<br />
-1aalJ ua apumi:saaua{)<br />
·apumi:<br />
-pao.u.. ua-1aal{ '-saauan<br />
·apumi:pao.IA ue -saauaB<br />
_l,c-1. C"1 oo CQ
-l
4 ,923 en 1,931 dagen. Het getal vervleeg·
gebreken van onzuivei·en aard, 'lO en 2'1. syphilitisehen. Hiervan verlieten het g·esticht geheel hersteld 157 en<br />
79, zijn overleden 17 ('10 mannen en 7 vrouwen) en 20. Daarenboven z\jn in elk jaar 5 en 4 personen levenloos<br />
ingebragt, waaronder in 1864 2 pasgeboren kinderen. In 1863 zijn in het gesticht geboren 9 kinderen, waarvan<br />
5 onecht, en 3, 2 jongens en 1 meisje, levenloos aangegeven; in ·1864 zijn 2 kinderen kort na de geboorte in<br />
het gesticht overleden. Van het geheele getal overledenen in l 864 waren 12 van het mannelijke, H van<br />
vrouwelijke geslacht. Het getal verpleegdagen bedroeg in elk jaar 6,05'1 en 6269. Onder de verpleegden waren<br />
uit Alkmaar 76 en 95, armlastig iu andere gemeenten 98 en 110. - In het gast- en proveniershuis te Purmerend<br />
werden in elk jaar 24 en 16 zieken, 11 en 8 mannen, 13 en 8 vrouwen opgenomen, terwijl 1 O en 1 O mannen,<br />
5 en :1.2 vrouwen op 1 Januarij aanwezig waren, zoodat in elk jaar 39 en 38 personen, 2·1 en 18 mannen, 18<br />
en 20 vrouwen verpleegd werden. ' Hiervan zijn in elk van beide jaren ·J en 5 mannen, 3 en 2 vmuwen overleden,<br />
vertrokken 10 en 6 mannen, 3 en 7 vrouwen, zoodat op 31 December 1864 7 mannen en 11 vrouwen<br />
in behandeling bleven. Het getal verpleegdagen bedroeg 2,988 en 4,041 , waarvan 2,205 en 2,117 voor de mannen,<br />
783 en 1,924 voor de vrouwen. - Van het gasthuis te Hoorn is het eerste perceel, bestaande uit vier groote<br />
ziekenzalen, in 1864 voltooid, terwijl de plannen voor het tweede perceel door den gemeenteraad zijn goedgekeurd.<br />
In de gemeente-apotheek· werden gereed gemaakt in J 863 1t,373, in 1864 12,330 recepten, tegen '12,462 in<br />
1862. - Aan den Helder is met 1 J anuarij 'l 863 het nieuwe ziekenhuis geopend, waarin in elk jaar 46 en 51<br />
zieken, 22 en 28 mannen, 24 en 23 vrouwen, gedurende 1,000 en 2,0·l 5 dagen verpleegd werden. Daarenboven<br />
zijn 39 en 32 publieke vrouwen gedurende 'l,490 en 548 dagen opgenomen. Overleden zijn in elk jaar 9 en 7<br />
mannen, 7 en 6 vrouwen. In behande'fing bleven op 31 December 1864 H personen, waaronder 3 publieke<br />
vrouwen. In de gemeente-apotheek werden gereed gemaakt 6,565 en 5,711 recepten.<br />
In de zes gasthuizen van· Zeeland werden verpleegd in 1863 380, in 1864 397 zieken, gedurende n,872<br />
e'n fi.4,658 dagen, waarvan overleden 71 en 74, hersteld 225 en 220. Op 31 December 18M zijn 94 in<br />
behandeling gebleven. - In het gasthuis te Middelburg werden hiervan verpleegd in '1863 234, in 1864 256<br />
armlastige personen, waarvan 54 en /~7 reeds aanwezig· op 1 Januarij. Hiervan hadden 157 en 160 hun domicilie<br />
van onderstand in, 77 en 96 buiten de gemeente, overleden zijn 37 en 45, terwijl 150 en 154 hersteld het<br />
gesticht verlieten, zoodat 47 en 57 op 3-L December 'l863 en 1864 aanwezig waren. Het getal verpleegdagen<br />
beliep 18,165 en 19,583, waarvan 15,649 en 15,,H3voor rekening van armbesturen , 2,516 en 4,170 voor die van<br />
bijzondere personen. Uit de gemeente~apotheek in het burgerweeshuis zijn in elk van beide jaren afgeleverd<br />
45,8'.Jö en H,6'14 recepten, waarvan 9,285 en 9,399 voor de gestichten, 14,037 en 14,1 H voor bedeelden en<br />
minvermogenden bij het burgerlijk armbestuur, 11,639 en 11,309 voor bedeelden bij de kerkelijke armbesturen,<br />
10,316 en 9,287 voor elders armlastigen, 51~9 en 508 voor de polykliniek voor rekening· der geneeskundige<br />
school. - In het burgergasthuis te Aardenburg werden verpleegd in '1863 3'1, in 1864 41 lijders, gedurende<br />
1,905- en 2,'l 63 dagen, waarvan 6 en 5 overleden, 25 en 36 hersteld. - Het gasthuis te Sluis telde in elk jaar<br />
8 verpleegden, waarvan in 1863 3 zijn overleden en in elk jaar 4 en 6 hersteld ontslagen, zoodat op 31<br />
December ·1864 2 in behandeling bleven. Het getal verpleegdagen bedroeg 1,071 en 1,233. - In het gasthuis te<br />
Goes, tevens godshuis, zijn in elk jaar 56 en 50 zieken verplegd, waarvan 24 en 26 g·eke nhuis tt> Venlo w errl in 18G3 yer-
22<br />
groot, doordien twee lokalen, waarvan één vroeger kapel , tot ziekenzaal zijn ing·erigt, elk voor 5 of 6<br />
lijders; het getal bedden is met 1 O vermeerderd, terwijl 4 nieuwe bedsteden zijn aangeschaft. In 1864 is een<br />
oud gebouw, grenzende aan het ziekenhuis, hersteld en tot kapel ingerigt en werd het getal geneesheeren op<br />
3 gebragt. In elk jaar zijn verpleegd 115 en 109 personen, 61 en 58 mannen, 54 en 5i vrouwen, waarvan<br />
7 en 14, 3 en 6 mannen, 4 en 8 vrouwen reeds op 1 Januarij aanwezig. Hiervan zijn overleden 21 en 29,<br />
7 en 13 mannen, 14 en 16 vrouwen, ontslagen 80 en 65 , 48 en 37 mannen, 32 en 28 vrouwen; zoodat op<br />
31 December van elk jaar 14 en 15, 6 en 8 mannen, 8 eri 7 vrouwen in behandeling bleven. Onder de verpleegden<br />
waren in elk jaar 99 en 96 inwendig, 16 en 13 uitwendig zieken; van de eersten leden 14 en 7 aan<br />
typhus, 31 en 32 aan tusschenpoozende koortsen , 35 en 32 aan borstziekten.<br />
De klinische school te Rotterdam telde gedurende de schooljaren 1862/63 en 1863fs 4 .1,.1-- en 41 leerlingen, 4r 756 lijders; onder de laatsten<br />
waren 477 mannen en 279 vrouwen. De lessen in de verloskunde werden in elk jaar door 14 en 10 mannelijke,<br />
7 en 5 vrouwelijke kweekelingen bijgewoond; voor de leerlingen van het tweede studiejaar bestond in elk jaar<br />
gelegenheid om beurtelings bij 69 en 79 verlossingen in de kraamzaal tegenwoordig te zijn, terwijl daarenboven<br />
de vrouwelijke kweekelingen onder leiding van gemeentevroedvrouwen in elk jaar 38 verlossingen bijwoonden<br />
en de leerlingen bij 7 en 13 kunstmatige verlossingen tegenwoordig waren. Het anatomisch kabinet werd in<br />
het laatste schooljaar met belangrijke geschenken verrijkt, waaronder 16 schedels van dayakkers en 8 zeer fraaije<br />
van dieren. In elk schooljaar hebben 12 en 6 leerlingen een voldoend examen afgelegd.<br />
. Op de klinische school te Amsterdam bedroeg in elk schooljaar het getal leerlingen 26 en 39 , waaronder<br />
8 en 9 pharmaceuten . . De lessen over algemeene ziektekunde en therapie werden bijgewoond door 7 en 10 leerlingen<br />
van het tweede studiejaa!' en door 3 en 2 studenten. Aan de lessen over bijzondere therapie en heelkunde<br />
namen deel 2 en 7 leerlingen van de derde en vierde studiejaren, 3 en 2 studenten in de geneeskunde, 3 en 5<br />
heelmeesters en in 1862/ 63 10 geneesheeren. De oefeningen in de diagnostische kliniek werden in elk schooljaar<br />
bijgewoond door 'I en 10 leerlingen van het tweede studiejaar , 3 en 2 studenten, in 1862/63 door 5 geneesheeren<br />
en in 1863/64 door 4 heelmeesters. Aan het onderwijs in de verloskunde namen deel 2 en 7 leerlingen van de<br />
derde en vierde studiejaren , 4 en 2 studenten , 39 en 35 vrouwelijke leerlingen , waarvan 27 aan de Rijks<br />
kweekschool voor vroedvrouwen verbonden en in ·1863/64 door 3 heelmeesters. Van de lijders in het binnengasthuis<br />
werden in elk schooljaar uitgekozen voor het klinisch onderwijs in de geneeskunde -4-08 en 383 mannen,<br />
210 en 179 vrouwen , de diagnostische kliniek 92 en 171 mannen, 177 en 281 vrouwen, de praktische oefeningen<br />
in de heelkunde 551 en 604 mannen , 420 en 348 vrouwen , het verloskundig- onderwijs 4 10 en 385, het onderwijs<br />
in de gynaeologie in 1863/ 64 140 vrouwen. Het pathologisch anatomisch museum werd in elk jaar verrijkt<br />
met 74 en 1'5 praeparaten en telde bij het einde van het laatste schooljaar 1,423 nummers. - Bij de genees-,<br />
heel- , verlos- en artsenijmengknndige school te Haarlem waren voor elk schooljaar 18 en 13 leerlingen ingeschreven,<br />
waarvan 13 en 8 voor alle vakken, 3 en 5 voor de artsenijbereidkunde, en in 1862/63 2 voor de<br />
verloskunde; in elk jaar zijn 4 en 2 leerlingen na afgelegd examen tot het uitoefenen van verschillende takken<br />
van geneeskunde toegelaten. Op 31 December 1864 waren op de school 10 leerlingen overgebleven. - Op de<br />
geneeskundige school te Alkmaar waren op 31 December 1863 en 1864 0 en 8 mannelijke, 3 en 2 vrouwelijke<br />
leerlingen; in het eerste jaar werd één leerling tot plattelands heelmeester, één plattelands heelmeester tot<br />
vroedmeester en ééne vrouwelijke leerling tot vroedvrouw, in het tweede één leerling tot vroedmeester bevorderd<br />
en ééne vrouwelijke leerling geplaatst op de Rijksschool te Amsterdam. - De school te Hoorn telde gedurende<br />
elk sehooljaar 7 en 13 leerlingen , waaronder 2 en 5 vrouwelijke. Van de laatste hebben in 1864 2 met goed<br />
gevolg examen afgelegd; terwijl van de mannelijke leerlingen 1 tot plattelands heel- en vroedmeester werd<br />
bevorderd. Op het einde van 1864 waren op de school 6 mannelijke en 3 vrouwelijke leerlingen.<br />
Op de school te Middelburg waren op 1 Januarij 1863 en 1864 26 en 21~ leerlingen, waarvan 14 en 11 voor<br />
de heel- en 'Terlos- , 11 en 13 voor de artsenijmeng- en op het eerste tijdstip ééne vrouw voor de verloskunde;<br />
8 en 4 verlieten in elk jaar de school , terwijl 6 en 8 zich in den loop van elk jaar lieten inschrijven. Op<br />
31 December i8M bleven 28 leerlingen over. Voor het klinisch onderwijs in de geneeskunde waren 68 en 72<br />
lijders beschikbaar, voor dat in de heelkunde 70 en 77. De polykliniek werd in elk jaar bezocht door 103 en<br />
1t7 personen, terwijl door de leerlingen onder toezigt 58 en 55 verlossingen verrigt werden, waarvan in 1863<br />
12 door ééne vrouwelijke leerling te Vlissingen werden waargenomen.<br />
Op de Rijks kweekschool voor vroedvrouwen te Amsterdam bevonden zich bij het begin der schooljaren<br />
1862/ 63 en 1863/ 64 13 en 14 leerlingen , terwijl U en 13 zijn opgenomen , zoodat elk schooljaar met 27 leerlingen<br />
is geopend. Daar ééne leerling , in October 1862 op verzoek werd ontslagen , ééne in December van dat jaar<br />
tot vroedvrouw werd bevorderd en ééne is overleden, bleven voor het schooljaar 1862/63 slechts 24 Rijks kweekelingen<br />
over. Daarenboven heeft nog ééne door het gemeentebestuur geplaatst de lessen tot het einde van<br />
den cursus gevolgd. B ehalve door deze 25 werden nog de lessen bijgewoond door 12 vrouwelijke leerlingen<br />
der klinische school. In 1863/64 hebben , behalve de 27 kweekelingen , 8 leerlingen dier school de lessen gevolgd.<br />
Met de praktische oefeningen op de kraamzaal in het binnengasthuis wordt door de leerlingen van het tweede<br />
stnrli.ejaar terstoncl nfl h At openen Vfl n clen c1mrns . ri.oor de overig-en en st in April een hegin gemaakt. Gedu-<br />
23<br />
rende elke week wordt bij afwisseling· telkens door twee leerlingen van 'smorgens 10 tot 'savonds 101/2 uur<br />
onder toezigt van den direkteur of van de inwonende meestei'esse-vroedvronw beurtelings bijstand en verzorging<br />
verstrekt aan zwangere en_ barende vrouwen en aan jonggeborenen; zoodat _gedurende el~ schoolj~ar door<br />
de gezamelijke leerlingen aan ruim 350 en 400 zwangere vrouwen, het verloskundig onderzoek is geschied, aan<br />
300 en ruim 350 barende bijstand werd verleend en de verzorging en behand~ling van meer dan 400 kraamvrouwen<br />
in elk jaar werd gadegeslagen. Op de gynaecologische afdeeling van het binnengasthuis worden de meer gevorderde<br />
geoefend in het zetten van bloedzuig·ers, het gebruik van het speculum en het aanwenden van pessaria.<br />
Op het einde van elk schooljaar hebben 6 en 14 leerlingen met goed gevolg het examen als vroedvrouw afgelegd.<br />
In 1864 is ééne leerling wegens langdurige ziekte ontslagen, terwijl aan eene andere het verder verblijf<br />
aan de school ontzegd werd.<br />
Op 's Rijkskweekschool voor militaire geneeskundigen te Utrecht begon het studiejaar 1862/63 met 88 kweekelin<br />
O"en, waarvan één spoedig overleed. Van de overige 87 waren 37 voor de landmagt , 16 voor de zeemagt hier<br />
te Îande, 33 voor het leger in Oost-Indie , één voor dat in W est-Indie. De 18 kweekelingen van het vierde<br />
studiejaar zijn allen tot officier van gezondheid derde klasse bevorderd, waarvan 4 bij het leger hier te lande,<br />
12 bij dat in Oost-Indie, 2 bij de zeemagt. Van de overige 69 gingen 56 naar een hooger studiejaar over,<br />
terwijl aan 3 eervol ontslag werd verleend. waarvan één op verzoek, twee wegens gebrek aan aanleg en<br />
ijver. Van de 53 aspiranten zijn 5 niet opgekomen , 10 geneeskundig afgekeurd, terwijl van de 38 overigen<br />
23 aan de vereischten bij het examen voldaan hebben, die op één na allen tot kweekeling zijn bevorderd. Het<br />
studiejaar 1863/ 64 begon dus met 88 kweekelingen, waarvan één wegens ziekte werd ontslagen. De kweekelingen<br />
van het vierde studiejaar zijn allen ten getale van 20 tot officier van gezondheid bevorderd, waarvan<br />
11 voor het leger hier te lande, 6 voor dat in Oost-Indie , 3 voor de zeemagt. Van de overige 67 moesten 6<br />
de lessen van het studiejaar herhalen. Voor het volgende studiejaar 186 4 /65 hebben 50 aspiranten zich tot het<br />
afleggen van het examen opgegeven , waarvan 2 niet opgekomen , 7 ligchamelijk voor de militaire dienst afgekeurd.<br />
Van de overige 41 deden 30 een voldoend examen , waarvan 29 als kweekeling zijn aangesteld, 6 voor<br />
de dienst hier te lande , 17 voor die in Oost-Indie, 6 voor de zeemagt. Daarenboven zijn nog bij de school<br />
de volgende examens afgenomen: in 1862/ 63 voor officier van gezondheid der eerste klasse bij het leger hier te<br />
lande 2 , der tweede klasse 8 , voor offi·~ier van gezondheid derde klasse voor de dienst van West-Indie 3 , de<br />
drie laatsten met ong unstig gevolg; voorts ·,,,c<br />
apotheker der tweede klasse bij het leger hier te lande één<br />
met g unstig gevolg, voor apotheker •ler, kh ,,;::;c bij het leger hier te lande 5, bij dat in Oost-Indie 4,<br />
waarvan 3 en 2 met g u !ls~ig gevolg. J~, l1 oti:icier ··an g ezondheid der derde klasse uit W est-Indie werd tegen<br />
h
-~ - ---<br />
onregelmatige verlossingen aan de kweekelingen van het laatste studiejaar worden toevertrouwd; z~j waren in<br />
1863/ 64 tegenwoordig en behulpzaam bij 15 regelmatige verlossingèn bij koeijen en 3 bij paarden. Slechts in<br />
186216 3 zijn teg·ennatuurl~jke verlossing·en voorgekomen bij één paard, één ezel en twee koe~jen. Door aankoop<br />
van 3 voor de ontleedkundige I.essen bestemde koeijen in 186'2/63 zijn de oudste kweekelingen in staat gesteld<br />
zich in de ovariotomie te bekwamen. Iu 1863/ 64 zijn aan de hoefsmeder~j 412 paarden beslagen, waaronder 1,347<br />
ijzers gelegd zijn, terwijl daarenboven 123 kunstijzers zijn aangelegd b~j paarden wegens voetgebreken. Voor<br />
het onderwijs in het hoefbeslag zijn voor dat jaar 2\:l paarden aangekocht, voor de ontledingen en verdere<br />
kunstbewerkingen 9 runderen en 3 geiten. In elk jaar zijn in de apotheek gereed gemaakt l;,294 en 3,088<br />
recepten. De verzameling voor ontleedkunde is met belangrijke praeparaten verrijkt.<br />
GEZONDHEIDTOESTAND EN GENEESKUNDIGE DIENST DER LANDMAGT.<br />
--~ ------- -· .,,,,,,... - .<br />
/<br />
,f<br />
De gezondheidtoestaud van het leger was in 1864 en !865 bevredigend. Het ziektecijfer was in het eerste<br />
van beide jaren hooger dan in 1863, zoowel in de militaire ziekeninrigtingen als in de kwartieren, hetgeen<br />
hieraan moet worden toegeschreven: dat een oefeninglegerkamp bij Millingen heeft plaats gehad, waardoor<br />
de legersterkte is vermeerderd.<br />
In 1864 wisselde het heerschende ziektekarakter weinig af en was meest catarrhaal , in December bij strengs<br />
koude meer ontstekingachtig. Te 's Gravenhage, Leeuwarden, Kampen en Nijmegen bestond eene neiging tot<br />
het rheumatische en typheuse. Tusschenpoozende koortsen, meest gepaard met gastrische en rheumatische ongesteldheden<br />
, kwamen het meest voor in de garnizoensplaatsen Haarfom , Helder, Hoorn , Naarden, Leeuwarden ,<br />
Groningen, Middelburg, Vlissingen, en vooral Veere. Mazelen, roodvonk en andere koortsachtige uitslagziekten<br />
kwamen over het · algemeen veel voor en waren in verscheiden garnizoenen epidemisch. Ten gevolge<br />
van de pokkenepidemie, die zeer algemeen was, zijn in de hospitalen slechts 2 krijgslieden overleden, één te<br />
Breda en één te Leijden, en in de buitendienst ééne kraamvrouw. De kwaadaardige keelziekte werd in verscheiden<br />
garnizoensplaatsen, als te Arnhem, Gorinchem , Kampen, Maastricht, Venlo en Neuzen waargenomen,<br />
hoewel geene lijders zijn bezweken. Vele gevallen van oorklierontsteking kwamen· voor tijdens het heerschen<br />
der mazelen en roodvonk bij het garnizoen te Nijmegen en vooral onder de kadetten te Breda.<br />
In 1865 was het ziektekarakter nog al afwisselend. In het begin en op het einde van het jaar catarrhaalontstekingachtig,<br />
in den zomer, die reeds vroeg inviel, doorgaans gastrisch, niet zelden met een rheumatisch<br />
karakter gepaard. Het ziektecijfer, lager dan in i864 , was vooral zeer laag in de drie laatste maanden van het<br />
jaar. Tusschenpoozende koortsen kwamen het meest in behandeling in de garnizoensplaatsen Veere, Middelburg<br />
en Hoorn, mazelen, waaraan 5 lijders stierven, kwamen voor te Arnhem, Deventer, 's Gravenhage,<br />
Groningen" Kampen, Leeuwarden, Neuzen en Utrecht; roodvonk, die aan 3 het leven kostte, te Amsterdam,<br />
Arnhem, Deventf,lr, Groningen, 's Gravenhage, Haarlem, 's Hertogenbosch, Kampen, Leeuwarden, Venlo en<br />
Utrecht. De pokken werden in de meeste garnizoensplaatsen waargenomen, het meest onder lotelingen die<br />
eerst korten tijd uit hunne haardsteden onder de wapenen waren gekomen. Negen lijders zijn aan de pokken<br />
overleden , waarvan één in zijn kwartier té Utrecht, de overigen in de ziekeninrigtingen te Arnhem , Delft ,<br />
Haarlem, Leeuwarden, Leijden, Middelburg, Utrecht en Veere. Aan de typhus stierven te Leeuwarden 9 .<br />
Arnhem 5 , Nijmegen 3 lijders. Zij kwam in meer garnizoenen sporadisch voor, het hevigst te Woerden;<br />
Deventer en 's Gravenhage, waar enkele krijgslieden zijn gestorven. Ook in de kwartieren te Naarden, Breda<br />
en Harlingen vertoonde zij zich met doodelijken afloop. Van kwaadaardige keelziekte werden enkele gevallen<br />
te Arnhem, Kampen, Iieeuwarden, Amsterdam en Breda waargenomen; in elke der beide laatste gemeenten<br />
stierf één lijder. Kroep gaf één sterfgeval te 's Gravenhage en één te Nijmegen. Oatarrhale keelontsteking<br />
kwam veelvuldig voor te Amsterdam, Bergen op Zoom, Gorinchem, 's Gravenhage, Grave, 's Hertogenbosch,<br />
Vlissingen , v\T oerden en Zutphen , roos te Gouda, Leijden en Vlissingen. Te Kampen werden 8 gevallen van<br />
oorklierontsteking vermeld.<br />
In 1864 heeft de granuleuse besmettelijke oogziekte, te Geertruidenberg uitgebroken, zich ook onder de krijgslieden<br />
van het garnizoen verspreid. In 1865 heerschte zij onder het garni~oen te Deventer. In beide gemeenten<br />
werd de verspreiding door doeltreffende maatregelen spoedig gestuit. Onder de oogzieken in de militaire ziekeninrigtingen<br />
behandeld zijn voor elk jaar begrepen de schepelingen en marinièrs in die inrigtin·gen te Amsterdam ,<br />
Vlissingen en Utrecht.<br />
'Wij geven in den volgenden staat voor elke drie maanden van 1864 en 1865 het getal behandelde lijders,<br />
naar de voornaamste ziekten en naar de onderscheiding in binnendienst of verpleegden in militaire ziekeninrigtingen<br />
en in buitendienst of verpleegden in kwartier, waarin de officieren , onderofficieren en manschappen<br />
met hunne vrouwen en kinderen worden behandeld.<br />
II.<br />
/<br />
/
11<br />
-~ -<br />
11<br />
i " 0<br />
kwartaal.<br />
2(i<br />
KOOR">GM, OGG"EKEN. 1 GEKWET"EN. vmrn
Ziekten<br />
der ademhaling·<br />
'verktuigen.<br />
(1\lonurc;anid pneumouici.)<br />
AARD DER ZIEKTEN.<br />
' u 1· •<br />
. orsh 1esmat•tek1ng . .... .<br />
Borstwate1•zucht . . . . . . . . . . . . . .. . .. .. . ..... . ........ . . .<br />
\<br />
Longontsteking. . . . . . . . . . . . . : . . . . . . . . . . . . . .<br />
1<br />
28<br />
Borst-vHeslongontsteking . . . .. .. . . .. . . . . . . . . . . ... .<br />
Loog-verlamming .. , . . . . . . . . . . . . . . . . . .. .. , . . . . . . .<br />
Luchtpijp• en luchtpijptakontsteki113 . . ..<br />
, Strotienhoofdootsteking . . . . . . . . . . . . . . . . • j<br />
1864. 1865.<br />
Binnen- Buit.en- Binnen- Buit.endienst.<br />
dienst. dienst. dienst.<br />
19 6<br />
2<br />
i3 2<br />
12 6 4 3<br />
2<br />
29<br />
D·e inentingen vooi· d'e- eerste rtla;al en de- herinentingen· in de jaren t8füt, f$64 en f8'ga zijn met hare- uitkomsten<br />
op den volgenden staat vermeld. Uit dien staat blijkt dat in elk der drie jaren 1 ,056, 1 ,435 en 1 ,255<br />
personen voor de eerste maal zijn ingeënt, waarvan 260, 378 en 423 van glaasjes, 796, 1,057 en 832 van arm<br />
op arm. Hiervan bleven in elk der drie jaren zonder likteekens van pokken 980, 1,335 en 1,U3, met likteekens<br />
76 , 100 en 112. Onder de ingeenten voor de eerste maal telde men in elk jaar 585, 636 en 561 officieren,<br />
onderofficieren en manschappen, 471, 793 en 690 kfnderen, in 1864 6, in 1865 4 vrouwen. Op nieuw werden ·<br />
ingeënt in elk der drie jaren 6,t32 , 9,637 en 9,686 personen, waarvan van glaasjes f,271, 1,792 en 2,483, van arm<br />
op arm 4,861 , 7 ,845 en 7 ,203; hiervan behielden enkel likteekens van koepokken 5,973 , 9,145 en 9,165, lidteekens<br />
van koepokken en pokken 159, 492 en 52i. Onder hen telde men in elk jaar 6,102, 8,770 en 9,163 officieren,<br />
onderofficieren en manschappen , 12, 544 en 1. 99 vrouwen, 18 , 323 en 324 kinderen. Met goed gevolg werden<br />
ingeënt voor de eerste maal '108, 1,035 en 819, op nieuw 1,374, 2,010 en 1,679 , met onvolkomen gevolg voor<br />
de eerste maal 181, 214 en 177, op nieuw 1,755, 3,167 en 3,100, zonder gevolg voor de eerste maal 167, 186<br />
en 259, op nieuw 3,003, 4,460 en 4,907.<br />
1 Buikvliesontsteking. , ....<br />
Inwendige buikbloe1ling . .... . .. . . .... . . , . ....... " ..... .. .<br />
Darmontsteking ........ .<br />
1<br />
3<br />
5 3 4 2<br />
Ziekten..<br />
der spijs-vertering•<br />
werktuigen.<br />
(Monorganici enterici.)<br />
Darmzweren .. . . .. .. .. . . . " , .""" . " . 1<br />
( Le-verkanker . . . .. ... .. . . .... · · · · · · · · · · · · · · · · · • · · · · · • · · 1<br />
Le'Verontsteking"." ..."."".". " ." . . ". _. "" ._" . . ._ . 1<br />
Slepende maagontsteking ....... ...... ._.. , .. . ... . ..... . .<br />
Maagbloeding (bloedbraking) .. .. ...... . .... . . . ....... .<br />
l'tlaag'Verweking .... . .. . ....... . . .. ... .. .... ..... .<br />
\ MiUontsteking" .. " " . .. .. " " " . " . " " "" " . .<br />
Ziekten der pis,'Vegen. \ Slepende blaasontsteking . .... .... . ... .... . . .<br />
('fonorrranici 11cphritici.) ~ Piswloed .. , . ..... . . . . . ...... . .. . ..... . . .. . .... . .... . . .... .<br />
l<br />
Leodenspierontsteking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. .<br />
Ziekten<br />
'Van het ligchaamsgestel Liespijpz,veer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . .<br />
door 'Verz,-vering. Melaatsehbcid . . . . . . . ...... . . . . , . . . . ... . . .<br />
(Chro t1c1.)<br />
l\legenoogen (antraeesl··<br />
Ziekten<br />
in de ontwikkeling.<br />
(Mctamorphic i. )<br />
~ Baarmoederbloeding ....... . . . .-..... .. . .. . ... . .......... .<br />
~<br />
2<br />
Kwetsing·<br />
en verwonding.<br />
(Thanali physici.)<br />
Schedelbreuk" . . . . . . . ... .. ... . .. . . . .......... .<br />
1 Hersenschudding .. .... . . . . .<br />
( Wervelbreuk . . . . ...... . ...... .. .. .... . .. . . . .. .... . .... . . .<br />
Verstikking door indringing van een vreemd ligchaa1n<br />
in de luchtpijp . . . .... . .. .... . .. . . . . . . .. . .. .. .... . . . . . . .<br />
2<br />
. 1<br />
r<br />
\ Verstikking dool' verdrinking . . .. . . . .... .. .. ... . . .. , . . .<br />
Gedurende 1863 is slechts één geval vau ware pokken bij het leger voorgekomen, 3 van gewijzigde en 6<br />
van windpokken , die allen herstelden. In 1864 heeft in de meeste gemeenten eene pokken-epidemie geheerscht,<br />
zoodat in de ziekeninrigtingen 22 krijgslieden met ware pokken, waarvan 2 overleden, 107 met gewijzigde, 71<br />
met windpokken in behandeling kwamen. Ook in 1865 werden in de meeste garnizoensplaatsen de pokken<br />
waargenomen , zoodat 44 krijgslieden met ware, 103 met gewijzigde, 65 met waterpokken in de militaire<br />
ziekeninrigtingen in behandeling kwamen. Van de eersten zijn 8 overleden. De door ware pokken aa.ngetasten<br />
waren meest lotelingen sedert kort onder
i<br />
_] -<br />
iiO<br />
I"<br />
·'<br />
Van Van<br />
1 tot 5 jar. 5 tot 10 jar.<br />
Van<br />
10 tot 20jar.<br />
INGEiNT VOOR DE EERSTE MAAL<br />
Van<br />
20 tot 30 jar.<br />
Van<br />
tot 40 j<br />
~oven<br />
40 jar.<br />
TOTAAL.<br />
Van<br />
1tot10jar.<br />
Van<br />
10 tot 20jar.<br />
OP NIEUW INGEËNT.<br />
Van<br />
Van<br />
20 tot 30 jar. 30 tot 40 jar.<br />
Boven -f<br />
TOTAAL.<br />
de 40 jar. 1<br />
---------1•<br />
Likteekens van Likteekens van Likteekens van Likteekens van Lik.teek teekens Likteekens Met likteekens Met likteekens Met likteekens · Met likteekenslMet likteekens Met likteekens van<br />
pokken. pokken. pokken. pokken. van pok: pokken. van pokken. van van van van van<br />
I<br />
~ ~~ ~ ------------- ~ ~ ----------~ ..---......~ ~ ~/..---_,,.._ K,;;;:: ~ Koe- ---------~<br />
Zoncler. Met. Zonder. Met. Zonder. Met. Zonder. Met. Zondr. ~" fd··. Met. Zonder. Met. r~T.:~. po::cn Koepokken. po~~Cll Koepokken. po;~en p~kt:~l. r 0 ;:•<br />
------ ---<br />
1<br />
11<br />
p~~,:;l. r 0 ~:· 11 Koepokken. po~~Cll<br />
~ __---___ 1_•o_kl_
33<br />
De volgende staat g·eeft de indeeling der in elk ·van beide jaren behandelde l~jders naar den aard der ziekten:.<br />
GEZONDHEIDTOESTAND EN GENEESKUNDIGE DIENST DER ZEEMAGT.<br />
Wij ontleenen aan de bijlagen tot de staatsbegrootingen voor 1866 en 1867 de verslag~n<br />
van d de~ff:z:~~:<br />
heidtoestand bij de nederlandsche zeemagt over de jaren 1863 en 1864. Deze verslagen ZIJn op eze J<br />
ingerigt als die over de jaren 18 60 162· d h<br />
De staten geven voor elk der twée jaren een overzigt van den g~zondheidt.oestand der .zeei:nagt op e se epen,,<br />
in kazernen enz.' waaronder het koninklijk instituut voor de marme te Willemsoord met is begrepen.<br />
INWENDIGE 1 UITWENDIGE . . d<br />
ZIEKTEN. ZIEKTEN.<br />
$<br />
~<br />
""" """ .<br />
Q)<br />
d<br />
Q) .N<br />
~ '.'Sl<br />
0 0 Q)<br />
1 ~ ~<br />
~ d<br />
Q) ;'.j<br />
a5 ~ o::! Q)<br />
Q) Q)<br />
a5<br />
.N ..::::<br />
Q):~ >ri:::1<br />
Q) ~ 0 p. ~<br />
1 Op 8chepen in Mnnenland8che dien8t" .... . ...... 188 174 548 :145 209 83 414 232<br />
Niet ingescheepte mariniers, in kazernen enz . . '129 79 304 54 122 35 149 132<br />
Op schepen buiteHgaats, niet in de overzee8ehe<br />
bezittingen .................................. · ... • 88 80 669 222 307 150 400 322<br />
Op 8chepen uit Oo8t· en West-Indie naar 1'le·<br />
der land teruggekeerd .............. . .. ....... . .. 99 14 256 50 99 23 44 32<br />
1863 ( Westindiseh eskader ............................. 248 67 273 -131 213 34 H4 84<br />
\ Oostindisch eskader ..... 1,632 1,528 394 649 172 891 82<br />
Europ. •chepelingen ~ OJ> bodem8 in de .Jap.<br />
'vateren gestationeerd ...<br />
76 45 237 71 123 22 233 27<br />
Totaal .. 2,460 459 3,815 1,067 1,722 519 2,245 911<br />
VERSCHILLENDE DIENSTEN.<br />
j<br />
d<br />
Q) ZIEKTEi:i..<br />
i:i..<br />
c;l<br />
GEVALLEN.<br />
O"\'.:ERLEDEN.<br />
door<br />
~ door ziekte. TOTAAL.<br />
rtJ<br />
ongelukken.<br />
§<br />
s<br />
10p>OO<br />
1<br />
] Op ioo<br />
1 Op ""<br />
1 Op ""<br />
Q) Getal. ransch. Getal. mansch. Getal. mansch. Getal. mansch.<br />
ó<br />
1863 1,361 1,993 146.44 14 1.03 1 0.07 15 uo<br />
Op de schepen binnengaats . ..... . · · · · · · · · 1864 1,642 1,906 116.08 14 0.85 3 0.18 17 i.04<br />
~ 1863 776 1,004 129.38 4 0.52 4 0.52<br />
" "<br />
Bij de mariniers in garnizoenen ... ···•··· . 1864 909 1,491 164.03 6 0.66 1 O.H 7 0.77<br />
) 1863 1,019 2,238 219.63 4 0.39 4 0.39 8 0.79<br />
0.22 2 0.09 7 0.30<br />
Op de schepen buitengaats ..... . . . · . · · . · • ·<br />
~ 1864 2,310 1,856 80.35 5<br />
313 617 197.13 5 1.60 1 0.32 6 1.92<br />
Op de schepen die uit Oost• of West· ' 1863<br />
260 77.61 2 0.60 2 0.60<br />
lndie naar Nederland teruggekeerd zijn ~ 1864 335<br />
" "<br />
501 1,164 232.33 " "<br />
1 0.20 1 0.20<br />
West·Indie gestationeerde 1863<br />
Op de in<br />
~ 1864 395 593 15-0.13 " " " " " "<br />
schepen . ... .. ....... ······· · ··············<br />
2,226 5.348 240.25 5'l 2.29 12 0.54 63 2.83<br />
~ 1863<br />
0.17 64 2.24<br />
~ Europ. schepelingen . . . I 1864 2,862 5;568 194.55 59 2.06 5<br />
Eskader in<br />
2.60<br />
770 1,556 202.08 17 2.21 3 0.39 · 20<br />
Oost•Indie. 1863<br />
1 0.:11 17 1.95<br />
1864 870 1,477 169.77 16 1.84<br />
Bodems ge8tat. I<br />
~ Inland, schepelingen ..<br />
~<br />
,_<br />
2 2.90 "<br />
2 2.90<br />
1863 69 112 162.32 "<br />
3 2.36<br />
127 153 120.47 3 2.36 1864 " "<br />
1<br />
---·----------- -. -----<br />
475 83.i, 175.58 5 1.05 4 0.84 9 1.89<br />
~ 1863 6 0.88<br />
( Europ. •chepelingen . . . 1864 681 808 118.65 3 0.44 3 o.u<br />
in de .Jap. wat. ~ Inland. scl1epelingen".<br />
t·•••' maoo•h•pp••<br />
• • ······<br />
) •••• I 7,5!0<br />
~<br />
14,866 197.95 102 i.36 26 0.35 128 1.70<br />
108 1.07 15 0.15 123 1.21<br />
' 1864 10,131 14,112 139.30<br />
. 1<br />
1<br />
1<br />
1<br />
".<br />
1 Op schepen in binnenlandse he dienst .. , ......... 154 14 545 165 240 123 366 299<br />
Niet ingeschee1>te mariniers, in kazernen enz .. -132 14 427 76 207 153 ·185 297<br />
Op schepen buitengaats, niet in de overzeesche<br />
bezittinge11 ......... .............. ... .. ....... . .. . '146 5 524 199 345 126 255 256<br />
Op schepen uit Oost• en D"est-lndie naar 1'le·<br />
derlancl teruggekeerd ........................... 64 120 14 28 5 20 9<br />
1864 \ Westindi8ch eskader ................... .......... 112 233 56 75 11 76 30<br />
) Oostindiseh c8kader ... , . 1,420 99 1,692 425 628 126 1,082 96<br />
Europ. •chepelingcn op bodems in de dap.<br />
. wateren gestationeerd ... 61 18 206 89 101 21 294 18<br />
------------------------<br />
Totaal . ........... 2,089 150 3,747 1,024 1,624 565 2,278 1,005<br />
Op de schepen in binnenlandsche dienst waren op 1 Januarij 1863 en 1864 12 en 24 zieken in behandeling<br />
gebleven, zoodat in het geheel in elk jaar 2,005 en 1,930 zieken werden behandeld, waarvan 687 en 655 aan<br />
boord herstelden, 1,294 en 1,258 naar ziekeninrigtingen werden overgebragt, zoodat op 31 December van elk<br />
jaar 24 en 14 in behandeling bleven. In 1863 zijn op de vaartuigen geene sterfgevallen voorgekomen, terwijl<br />
in 1864 3 sterfgevallen hebben plaats gehad, waaronder één ten gevolge van verdrinking omkwam. Van de<br />
15 en 14 overledenen in de ziekeninrigtingen stierf in 1863 één aan de gevolgen van een linkerbeenbreuk, in<br />
1864 2 aan verwondingen.<br />
Bij de niet ingescheepte mariniers waren op 1 Januarij van elk jaar 8 en 9 zieken in behandeling, zoodat<br />
in het geheel 1,012 en i,500 werden behandeld, waarvan in de kazernen 269 en 471 herstelden, 2 en 1 stierven,<br />
de laatste door zelfmoord, 732 en i,008 naar de ziekeninrigtingen werden overgebragt, zoodat op 31 December<br />
van elk jaar 9 en 14 in behandeling bleven. Van de naar ziekeninrigtingen overgebragten zijn in elk jaar 2<br />
en 6 overleden.<br />
Op de schepen buitengaats , die niet in de overzeesche bezittingen station houden, waren op 1 J anuarij van<br />
elk jaar 49 en 91 zieken in behandeling. Van de 2,287 en 1,947 in elk jaar behandelde zieken herstelden aan<br />
boord 1,708 en 1,336, stierven aldaar 8 en 5, waarvan 4 en 3 door ziekten, 4 door verdrinken en over boord<br />
vallen, 2 door verwonding bij het vallen uit het tuig, terwijl 481 en 467 naar ziekeninrigtingen werden overgebragt,<br />
waarvan in 1864 2 overleden; zoodat op 31 December van elk jaar 90 en 139 op de verschillende<br />
bodems in behandeling bleven.<br />
Op de uit Oost- en West-Indie naar Nederland terugkeerende schepen waren op 1 Januar~j van elk jaar<br />
23 zieken in behandeling. Van de 640 ·en 283 gedurende elk jaar behandelde zieken zijn aan boord hersteld<br />
503 en 227 ~ overleden 3 en 2, terwijl na hunne aankomst in het vaderland naar de ziekeninrigtingett in de<br />
zeeplaatsen 134 en 41 zijn overgebragt, waarvan 3 en 2 overleden. Aan boord van één schip, dat op 1 Januarij<br />
1865 nog op de terugreis uit ost-Indie was, bleven 13 lijders in behandeling. Eén der drie eersten stierf ten<br />
gevolge eener breuk in de hersenpan.<br />
Op de schepen in West-Indie waren op 1 Januarij van elk jaar 7 en 6 zieken in behandeling. Van !'{e 1,171<br />
Il. 5
en 599 behandelde zieken zijn in elk Jaar aan boord hersteld 662 en 272, naar_ d~ ziekeninrigtingen ovei•gebragt<br />
502 en 318. Slechts in 1863 is één der aan boord behandelden door verdrmkmg overleden,_ zoodat op 31<br />
ûecember van elk jaar 6 en 9 in behandeling bleven. - De bijzondetheden omtrent den gezondheidtoestand v~n<br />
eene kompagnie mariniers, sterk 200 manschappen, die op 21 December 1862 aan b~ord van· een koopvaar~IJschip<br />
hier te lande werd ingescheept en die van 12 Februar~ to~ 21 December 186~ te Suriname bleef ter versterkmg<br />
van het garnizoen, zijn hieronder niet begrepen, dewijl die manschappen met regtstreeks stonden onder de<br />
nederlandsche vlag.<br />
Van de schepelingen behoorende tot het oostindische eskader, waren op 1 J anuarij van elk jaar 120 en '123<br />
europesche en 20 en 33 inlandsche in behandeling. In elk jaar werden 5,468 en 5,691 europeanen, _ 1,576 ~n<br />
1,510 inlanders behandeld; hiervan herstelden aan boord 3;160 en 3,571 europeanen, 840 en 892 mlande_1s,<br />
stierven aldaar europeanen 12 en 15, inlanders 6 en 12, terwijl van de europeanen 2,2~6 en 1,908, :van de m<br />
landers 707 en 575 naar verschillende ziekeninrigtingen werden overgebragt. Op het emde van elk Jaar bleven<br />
aan boord in behandeling 70 en 169 europeanen, 23 en 31 inlanders. In de ziekeninr~gtingen zijn i~ elk _jaar<br />
overleden 51 en 49 europeanen, 14 en 5 inlanders. - Het g·etal schepelingen ongesch1~t voor de active chenst<br />
bij het oostindisch eskader of die naar Nederland werden opgezonden, om wegens ziekten of gebreken geheel<br />
uit de zeedienst ontslagen te worden, bedroeg 87 en 96, waaronder 16 en 13 officieren der zeemagt. Van<br />
deze schepelingen zijn in 1863 43 met verschillende oorlogsbodems naar Nederland. teruggezonden. :rot herstel<br />
van gezondheid zijn uit de hospitalen 119 en 60 officieren en europesche onderofficieren en schepelmgen naar<br />
verschillende gezondheidinrigtingen van Java overgebragt. .. .<br />
In de wateren van Japan vertoefden in. elk jaar 4 oorlogsbodems, met eene gezamehJke bemannmg ge--_<br />
middeld dagelijks op 475 en 681 europesche en 69 en 127 javaansche en maleisch~. manschap?en geschat .. Onder<br />
de europesche manschappen zijn, met inbegrip van 3"1 en 68 zieken op i JanuanJ van elk Jaar aanwezig, 86!><br />
en 876 gevallen behandeld, waarvan 673 en 686 aan boord herstelden, 8 en 5 aldaar zijn ~verleden, 132 en 12.i<br />
naar de ziekeninrigtingen te Yokohama en Nagasaki zijn overgebragt, waarvan één in ellqaar overle~en. 0~_31<br />
:December van elk jaar bleven dus 52 en 61 op de bodems in behandeling. Onder de inlandsche schepelmgen ZlJn,<br />
met 7 en 11 op 1 J anuarij reeds in behandeling, in elk jaar 1 '19 en 164 zieken voorgekomen, waarvan aan boord<br />
87 en 126 herstelden, 2 en 3 stierven, naar de ziekeninrigtingen werden overgebragt 19 en 25, zoodat op 31<br />
December van elk jaar 11 en 10 in behandeling bleven. . .<br />
In 1863 heerschten geene gevaarlijke of ernstige ziekten in groote uitbreiding·. In 1864 was noch het ziekte-,<br />
noch het sterfte~ijfer belangrijk. De cholera asiatica heeft zich in dat jaar epi~_emisch vertoond ond~r d~ europeschebemanning<br />
van het oostindisch eskader, waarvan op 42 aangetasten 23 ZIJn overleden. In be1~e Jaren war~n<br />
weinig gevallen van granuleuse oogziekte. Meest waren het recidiven of verouderde gevallen bIJ personen, die<br />
tijdelijk de dienst hadden verlaten. · . ..<br />
Onder de in 1864 door ongelukken overledenen, zijn 3 europeanen , die door verwondmg door den VIJand d~n<br />
dood vonden in de gevechten tegen de Japanners in de straat Simonoseki. Eén inlandsch matroos s~euvelde m<br />
een gevecht tegen de opstandelinge~ in de westerafdeeling van ~~rneo.<br />
Op het koninklijk instituut te "\V1lJemsoord war~n op 1 Januar!J 186~ en !.864 7 adelbo~sten, 4 en 2 aan_<br />
boord, 3 en 5 in het marinehospitaal, in behandelmg gebleven. In elk Jaar ZIJn op een gemiddeld getal van ~6' •<br />
en 86 jongelingen, 212 en 185 ziektegeval1en_behan~eld, waar~an _ 167 en 162 aan boord hersteld, ~ en 1. 111<br />
behandeling gebleven, 40 en 17 naar het marmehospitaal te VV1llemsoord overgebragt. Van 43 e~ 22 m ellq~ar<br />
in het hospitaal verpleegden zijn 37 en 19 herste~d, overled~n. in elk ja~~ één, zoodat ~ en 2 111 behandelmg<br />
bleven. In '1863 was het ziektecijfer zeer groot. De ziekten, wem1g belang-rIJk, bepaalden zich tot zeer vele gevallen<br />
van catarrhen der ademhaling- en spijsvertering·-slijmvliezen in Januarij. In ~e volgende maanden was d~ ge~<br />
dheidtoestand zeer gunstig, tot dat in December door het gure en regenachtige weder zeer vele rheumatisch<br />
~~~arrhale ziektegevallen voorkwamen. In 1864 was bij een betrekkelijk hoog ziek~ecijfer ~~ gezondheidtoe~tancl<br />
gunstig. In het begin en op het einde v~n hetjaar .?af de heersc~~nde weêrsges:eldheid aanleidmg tot rheuma_tische<br />
en catarrhale aandoeningen; vooral m J anuarlJ en FebruarIJ waren catanhen der lu~ht':egen en bmklo~p<br />
:rp.enigvuldig, gepaard met enkele gastrisch~ aando~ningen. D~ ziektegevallen waren_ ger~ng m Maart .en Apnl,<br />
·~enigvuldiget in Mei, daar door de ongunstige weersgesteldheid ~eer catarrhe~ en gastnsche aandoenmgen ~et<br />
neiging tot huiduitslagen voorkwamen. Vooral waren snel voorbijgaande brakmgen, voorafg_egaan door dmzer<br />
_ zeer menigvuldig. In de volgende maanden waren weinig ziektegevallen, behalve 111<br />
December toen<br />
meer mgen catarrhen ' en en,kele rheumatische aandoeningen z1c · h vertoon d en. H e t l mm~ . kl . IJ ""k ms . ft ~ _uu_, t ver l oor d oo r de n<br />
dood in 1863 2 adelborsten, waarvan één aan longaandoening, één aan pleuritis, terwijl een door eene belangrijke<br />
verstuiking van het regter voetgewricht ~ngeschikt voor de zeedienst verklaard werd. Op 30 J anuarij<br />
i864 stierf één aan snelverloopende knobbellongtermg.<br />
KRANKZINNIGENGESTICHTEN<br />
O\'EU ·1865 E~<br />
In het geneeskundig gesticht voor krankzinnigen te 's Hertogenbosch werd in November 1863 met de verbouwing<br />
van het afgtstaan gedeelte der kazernegebouwen begonnen, zoodat de aldaar voorloopig gevestigde<br />
werkplaatsen tijdelijk naar de overige gedeelten van het gesticht moesten worden teruggebragt. De verbouwing<br />
was in September 1.864 voltooid. Men verkreeg gelijkvloers twee benedenzalen met een klein vertrek en badkamer<br />
en op de drie verdiepingen zes slaapzalen. Door e_ene perspomp, die het water in een vergaarbak op<br />
het dak voert, wordt het geheele gebouw van water voorzien. In het voorjaar van 1864 begon een nieuvve bouw<br />
voor mannen der derde klasse, welk gebouw reeds in November van dat jaar kon worden betrokken. Het<br />
bestaat uit eene ruime verblijfplaats eri vier slaapzalen op de verdieping en wordt op dezelfde wijze als het<br />
vorige gebouw van water v·oorzien. Het gebouw voor werkplaatsen, in het najaar van 1864 opgetrokken, werd<br />
reeds in de eerste helft van December in gebruik genomen. Ruim 200 lijders kunnen met verschillende bedrijven<br />
en ambachten worden bezig gehouden. Daar deze gebouwen voor mannelijke lijders zijn bestemd, zijn de<br />
vrouwelijke in het door hen ontruimde gedeelte getrokken. De lijders eerste en tweede klasse zijn thans voor<br />
elke kunne in twee afdeelingen , rustigen en onrustigen, verdeeld, terwijl daarenboven voor de derde klasse<br />
eene afdeeling bestaat onzindelijken en onoogelijken. Bovendien werd voor de derde klasse zoowel aan de<br />
mannen- als aan de vrouwenzijde eene zaal voor zieken bestemd. De vrouwenzijde is met eep.e ruime zaal<br />
vermeerderd door de vereeniging vaJ:l een gang met de daaraan grenzende lokalen. De groote ruimte onder de<br />
kapel werd deels tot een ruim magazijn voor kleederen van mannen derde klasse, deels tot afgesloten bergplaatsen<br />
voor steenkolen en hout, deels tot een inrid voor rijtuigen ingerigt. Ook het voorportaal van het<br />
gesticht werd aanmerkelijk verbeterd. Bij de afdeeling voor mannen der eerste klasse werden drie nieuwe kamers<br />
gemaakt. Ter verbetering der luchtverversching zijn openingen in de gewelven en aan den grond gemaakt<br />
welke naar verkiezing geopend en gesloten kunnen worden. Voor de verlichting bij dag werd gezorgd door<br />
het aanbreng·en van ronde ijzeren ramen in de gangen der vrouwenafdeeling , voor die bij avond door vermeerdering<br />
van het getal gaspitten. Ook werd door het toevoegen van eene open plaats aan de mannenafdeeling<br />
derde klasse en het aanleggen van eene ruime wandelplaats voor de mannelijke bevolking gezorgd voor<br />
de beweging in de open lucht; zoodat men hiertoe thans eene oppervlakte bezit van 47 roeden. Behalve<br />
het aantal gewone kagchels bezit men thans twee groote ventilatiekagchels, welke door buizen onder den<br />
grond versche verwarmde lucht in de vertrekken voeren. De kamers der eerste klasse werden in 1864 bijna<br />
geheel nieuw gemeubeld. De dagverblijven dier klasse bezitten thans mahonyhouten speeltafels, canapés en<br />
stoelen. In dat der vrouwen is eene fraaije nieuwe pianino geplaatst, terwijl de vroegere naar de mannenzaal<br />
eerste klasse is overgebragt, welke tevens een uitmuntend billard verkreeg. De tweede mannenklasse kreeg eene<br />
groote kast voor opgezette vogels, de tweede klasse van elk van beide kunnen rekken gevuld met boeken.<br />
Voorts werd een werktuig aangeschaft ter zuivering door middel van een hoogen warmtegraad van kleedingstukken<br />
met ongedierte verontreinigd. De badkamer van beide afdeelingen werd voorzien van regendouches.<br />
Ook werden voor de ligging nieuwe houten kribben met veerkrachtige onderlagen aangeschaft. Behalve den<br />
geneesheer en den directeur bestond het dienstpersoneel in ·1864 uit 57 personen, 27 mannelijke en 30 vrouwelijke;<br />
op 3 mannelijke bedienden na voor huisselijke dienst , allen geestelijke broeders en zusters. De hoofdbezigheid<br />
blijft steeds bij de mannen het matten maken, waarmede in 1864 60 tot 80 werden bezig gehouden. In 1863<br />
werden 4,401 matten van onderscheiden grootte gevlochten; voorts werden in dat jaar 520 borstels, 134 matrasseu<br />
'149 peluwen , 72 vischnetten , 300 pijpendoppen , 07 e~jernetten. behalve het kleêr- en schoenmakers- en timmer~<br />
186t<br />
{
,....<br />
!<br />
,,<br />
37<br />
,.,<br />
J<br />
,,<br />
,,<br />
we1'k door de mannelijke krankzinnigen gemaakt. De lijders der hoogste klasse vlechten meest ijzerdraad. Ook<br />
werd in 1864 met het maken van cigaren, waarmede 4 tot 6 mannen, en met het boekbinden, waarmede ;l<br />
werden bezig gehouden, begonnen. Van de vrouwen hielden zich in 1864 bezig 30 tot 40 met naa~jen , 12 tot<br />
20 met breijen, 18 tot 24 met huiswerk, 15 tot 20 met keukenwerk, 12 tot 14 met pluksel maken, 16 tot 24<br />
met de wasch. Sedert Augustus 1864 nemen 30 tot 40 lijders geregeld tweemalen in de week deel aan gymnastische<br />
oefeningen. Ook werd de bibliotheek in '1864 met 27 banden vermBerderd. De gezondheidtoestand was<br />
in beide jaren over het alg·emeen gunstig. Ten gevolge der epidemie van pokken die zich in October 1864 te 'sHertogenbosch<br />
vertoonde, werden in het laatst van dat jaar ook in het g·esticht 28 lijders, 12 mannen en 16 vrouwen<br />
aang·etast, waarvan 7, 3 mannen en 4 vrouwen , de ware pokken kregen. De ziekte had echter een gunstig<br />
verloop, zoodat geen der lijders is overleden. -<br />
In de meeste badlokalen van het gesticht te Zutphen werd reeds in 1860 een warmwaterleiding aangebragt.<br />
Door aankoop van een aangrenzend stuk grond met de daarop staande loodsen langs de rivier de Berkel<br />
werden nieuwe oeconomiegebouwen aangelegd, afgescheiden van het hoofdgebouw, die in 1863 voltooid zijn.<br />
Zij vormen een langwerpig vierkant, lang 40, breed 6.25 ellen, over eene oppervlakte van 250 vierkante<br />
ellen. De verdieping, hoog 3 ellen, met eene zoldering van 2.25 ellen, bevat bergplaats.en voor brandstoffen,<br />
kalk, stroo en zeewier, twee vertrekken voor zuivering en herstelling van bedden en matrassen, ééne droogkamer<br />
met droogstoof, waar de verwarmde lucht door buizen rondgaat, ééne wasscherij met 6 waschkuipen,<br />
één vertrek ter drooging van gewasschen goederen met een ijzeren middelpuntvliedend droogwerktuig en één<br />
vertrek tot ontvangst der te wasschen goederen. Voorts werd in 1861 ééne kagchel geplaatst in den ruimen<br />
gang op welken de cellen uitkomen en als voorzorg tegen ontvlugting de buitenmuur der open ~laats_voor storende<br />
mannen verhoogd. De zolder werd door togtluiken aan weêrszijden aangebragt tot droogzolder mgengt, waardoor<br />
de vroegere droogkamer bij àe afdeeling voor storende vrouwen der laagste klasse gevoegd is.<br />
"regens toeneming van het getal verpleegden zijn in den mannenvleugel van het gesticht te _'s Gravenhage<br />
twee slaapzalen aangebouwd, en in den vrouwenvleugel vier afzonderingvertrekken. De gezondheidtoestand ::as<br />
in beide jaren uitmuntend. In 1864 zijn bij de heerschende pokkenepidemie 4 verpleegden en ééne vrouwel~1ke<br />
dienstbode aangetast, die allen herstelden.<br />
In het O"eneeskundig gesticht te Rotterdam werden in 1863, door het wegbreken van scheidsmuren in de<br />
verblijfpla~tsen der rustige mannen en der storende vrouwen, vier bekrompen kamers in twee ruime zalen veranderd.<br />
De tuin der rustige vrouwen werd versierd door eene fraaije fontein, gevoed door den waterbak op de?<br />
zolder van het gesticht, terwijl in den bak, waaruit zij opstijgt, waterplanten en goudvisschen geplaatst zijn.<br />
Ook werd de verblijfplaats der meer beschaafde lijderessen begiftigd met eene zeer fraaije papegaai met kooi<br />
en de verblijfplaats der rustige vrouwen met een -kolossaal borstbeeld des Konings. In 1864 werden de twee<br />
verblijfzalen der storende mannen in eene ruime goed verlichtte zaal herschapen. Ook werd in de. mannenafdeeling<br />
eene proef voor toevoer van warm water met buizen met goed gevcrlg genomen. De g·ezondheidtoestancl<br />
was in beide jaren gunstig. In het begin van 1864 vertoonden zich de pokken bij 2 lijders en één oppasser. Het<br />
touwpluizen blijft steeds de algemeene bezigheid bij de mannen en de storende vrouwen; ook worden vel~ mannen<br />
bezig gehouden met het zagen en kloven van hout, kleêr- en schoenmakerswerk. De vrouwen verngten het<br />
huiswerk en herstellen het ondergoed. Verscheiden door verpleegden vervaardigde voorwerpen, als één fraai<br />
schaakspel met kistje en schaakbord, twee gebreide tafelkleedjes , één werkmandje en twee kindermutsjes, werden<br />
in t863 voor de loterij van het idiotengesticht te 's Gravenhage als prijzen ingezonden.<br />
Door de verbouwing aan het gesticht te Dordrecht, met 1 October '1862 voltooid, bestaat thans gelegenheid<br />
om aan enkele vrouwen van de hoogste klasse afzonderlijke welingerigte dag- en slaapkamers te verschaffen.<br />
Ook de tuin voor de vrouwen der beide hoogste klassen is door verplaatsing en vernieuwing der heining verruimd<br />
en aangenamer gemaakt. De opene plaatsen voor lijders derde klasse werden door het rooijen van hoornen,<br />
het beplanten met heesters en het aanleggen van gras- en bloemperken in tuinen hervormd, terwijl op de<br />
opene plaats voor storende mannen een bloemperk is aangebragt. Behalve eenige kleine verbeteringen werd in<br />
1863 ééne afzonderlijke badkamer uitsluitend voor de mannenafdeeling ingerigt; voorts een ruim gedeelte van<br />
den zolder tijdelijk tot werkplaats afgezonderd , eene afzonderingkamer voor storende mannen van beide eerste<br />
klassen bestemd en een nieuw lokaal tot berging van brandstoffen daargestel!J. In 1864 zijn een paar huizen<br />
en erven aangekocht, waardoor men in staat werd gesteld tot het inrigten van eene algemeene werkplaats.<br />
Te Delft werd het aan het gesticht grenzend gebouw reeds in 1860/61 grootendeels uitg·ebroken en in twee<br />
goede ziekenkamers veranderd. Ook werd eene reinigingkamer daargesteld en vier slaapkamers gebouwd voor<br />
vrouwen der lagere klasse, die niet ten laste van gemeente- of armbesturen verpleegd worden. Eene groote<br />
verblijfkamer van de mannen en eene groote slaapkamer van de vrouwen der beide eerste kl~ssen ·werden elke<br />
in twee kleinere nette kamers verdeeld. Door het zeer toenemen der verpleegden van de beide eerste klassen<br />
zag men zich verpligt in 1863 de lokalen voor de derde klasse bestemd tot woning v~or de beide eerste kl~~sen<br />
in te rigten , zoodat de lokalen der verschillende klassen verwisseld werden. De verw1sselmg had plaats bIJ de<br />
vrouwen in 1863, bij de mannen in 1864. Aan de achterzijde der tuinen met verbindinggang naar het gesticht<br />
werd op ruime schaal een huis voor den geneesheer-direkteur ingerigt. Door dien verbindingg·ang zijn tl~ans<br />
de hoofdafdeelingen voor mannen en vrouwen volledig gescheiden. Voorts werd in 1864 een gebouw opger1gt,<br />
waarin alle werkzalen voor mannen der vierde klasse, twee boven en twee beneden, vereenigd zijn. Ook zijn<br />
belangrijke aankoopen van meubelen geschied voor de vertrekken der verschillende afcleelingen.<br />
In hët provinciaal krankzinnigengesticht te Meerenberg werd in 1863 in het midden van het gesticht een<br />
geheel nieuw stoomketelhuis met aangrenzend vertrek g·ebouwd , waarin drie nieuwe stoomketels zijn geplaatst,<br />
die door Rtoompijpen in de kruisgangen met de bestaande verwarmingp~jpen in verband zijn gebrag-t. De ruimte ,<br />
waar vroeger de stoomketels ziéh bevonden, is met de aanliggende g·asfabriek door den aanleg en de plaatsing<br />
van zeven nieuwe retorten vere'enigd. In 1864 is een gedeelte van den zolder als tweede tijdelijke slaapzaal<br />
voor de lijders der vijfde klasse ingerigt. Ook werd een riool aangelegd ter afvoering van het vuile water uit<br />
de wasscherij en keukens. Ten einde in de bezwaren aangaande het drinkwater en het rioolstelsel te g·emoet<br />
te komen, werd in December 1864 de oprigting van een nieuw gebouw voor f 43,000 aanbesteed. Het geheele<br />
personeel der bedienden en vaste werklieden bestond op het einde van 1864 uit 138 personen, 77 mannen en<br />
61 vrouwen, waarvan H en 42 belast met oppassing en bediening der lijders, 9 van elk geslacht met huis- en<br />
keukendienst, terwijl 26 en 10 zijn vaste werklieden of arbeiders, onder wier leiding de krankzinnigen werkzaam<br />
zijn; voorts bezit het gesticht één veldwachter of buitenveldwachter. In 1863 werden 12 mannelijke en<br />
16 vrouwelijke personenJ waarvan 2 overleden, in 1864 55 personen door anderen vervangen. Van de 562 en<br />
604 verpleegden, op 31 December 1863 en 1864 aanwezig, leden 91 en 9-4 aan epilepsie. Van de 139 en 172<br />
in elk jaar opgenomen lijders waren 97 en H9 onherstelbaar. In 1863 hebben geene epidemische ziekten geheerscht<br />
en waren zeer weinig bedlegerige zieken. Vooral in de tweede helft van dat jaar werd een groot getal<br />
oude, zwakke en onherstelbare lijders opgenomen. Men schrijft hieraan toe de vermeerdering van het getal<br />
sterfgevallen; in 1864 62 tegen _ 39 in 1863. Het getal arbeidenden neemt bij voortduring toe; ook worden in<br />
de zomermaanden de gymnastische lessen door velen met groot genoegen bijg·ewoond. De catalogus der leesbibliotheek<br />
telde op het einde van 18()4 1,830 nummers. Rust en orde werden in beide jaren zelden gestoord.<br />
Dwangmiddelen werden toegepast in 1863 bij 2 mannen en 2 vrouwen, in 1864 bij één man en ééne vrouw.<br />
De uitg·aven bedroegen /181,936.425 in 1863, /177,614.29 in 1864; hiervan voor verpleegkosten f101,9G0.84<br />
enf106,846.8i5, voor geneeskundige behandeling /10,405.155 en /13,909.46, voor begrafeniskosten .f228.18<br />
enf389.51 , onderhoud van gebouwen, gronden, meubelen en kosten van beheer f64,241.31 enf5J,526.1Ó,<br />
verschillende uitgaven f 5,100.94 en f8,102.53. Van de verpleeggelden werden in elk van beide jaren betaald<br />
door b\jzondere personen f 54,914.915 en f 62,604.31 , door gemeenten en instellingen van weldadigheid f 82,234·.81<br />
en f 88,807.82, door de provincie en het Rijk f 41,080.81 en f 44,361.35.<br />
:rer vergrooting van het gesticht voor krankzinnige israëlieten te Amsterdam zijn eenige aangrenzende pakhmzen<br />
aangekocht, waartoe door de provincie in 1864 een subsidie van f 15,000 werd verleend. Het werk werd<br />
in 1861~ begonnen. ·<br />
Daar in het gesticht te Utrecht het nieuw g·ebouwde gedeelte voor de bevolking der derde klasse, berekend<br />
op 75 mannen en 75 vrouwen, reeds spoedig ontoereikend was bevonden, werd reeds in den herfst van 1862<br />
eene nieuwe verbouwing aanbesteed, waardoor de oude cellen en bijge~ouwen door een nieuw gebouw met<br />
ééne verdieping werden vervangen, waarvan de eerste afdeeling· der derde klasse mannen ééne kamer beneden<br />
en ééne boven in gebruik kreeg. Het overige werd tot eene afdeeling voor storende vrouwen ingerigt, terwijl<br />
drie bovenvertrekken voor de stille werkzaamheden der mannen in gebruik werden genomen. Daar in 18G4 het<br />
getal krankzinnigen op nieuw aanmerkelijk is vermeerderd, kwam een nieuw plan tot vergrooting van het gesticht<br />
in overweging.<br />
In het gesticht te Franeker werd de vroeger zeer beperkte opene plaats voor storende vrouwen vergroot door<br />
verplaatsing der cellen en het sekreet. Ook werden de rookleidingen in het gesticht aanmerkelijk verbeterd.<br />
Op de groote slaapkamer voor mannen zijn drie overtollige ramen weggemetseld. De zitkamer voor storende<br />
en onzindelijke vrouwen en die voor de vrouwen-tusschenklasse werden vergroot door het aantrekken van eene<br />
overdekte plaats en het verplaatsen van een scheidsmuur .. Ook is de zitkamer voor rustige mannen aanmerkelijk<br />
verbeterd door het aanbrengen van eene glazen deur in een zeer breeden dam. De gezondheidtoestand<br />
was in 1863 v~·ij_ gunstig; slechts korten tijd leden enkele lijders aan tusschenpoozende koortsen en aangezigtsroos,<br />
doch wem1g verpleegden behoefden naar de ziekenzalen te worden overgebragt. In 1864 zijn betrekkelijk<br />
veel krankzinnigen overleden, 25, 13 mannen en 12 vrouwen, tegen 7, één man en 6 vrouwen in 1863. De<br />
groote sterfte in 1864 wordt hieraan toegeschreven, dat eenige oude en zwakke lijders, het vorige jaar doorgesukkeld,<br />
in dat jaar overleden zijn. Voorts waren enkelen reeds in uitgeteerden en geheel verlamden toestand<br />
in het gesticht gebragt, die na een korten verpleegtijd zijn overleden. Door het zeer gure weder, waarmede<br />
het jaar eindigde, werd een groot g·etal verpleegden ziek, waardoor in de laatste helft van December 7 vrouwen<br />
stierven. Onder de overledenen telde men 2 zelfmoorden. De rust was onder de verpleegden in de eerste<br />
helft van 1863 zeer g·oed , in de laatste minder, vooral bij de vrouwen , waarvan niet zelden 4 of 5 gelijktijdig<br />
moesten worde~ afgezonderd, terwijl ééne of twee in linnen buizen gekleed werden. Men schrijft die onrust bij<br />
de vrouwen, die ook in het eerste halfjaar van 1864 voortduurde, toe aan de aanwezigheid van mannelijk<br />
werkvolk bij de verbouwing in de storende vrouwenafdeeling. De werkzaamheden zijn bij de daartoe geschikte<br />
vrouwen steeds voldoende; zij laten bij de mannen gedeeltelijk te wenschen over. Zoolang de gelegenheid be-<br />
staat worden zij geregeld aan land- en tuinarbeid gehouden. Sommigen verrigten timmer- en schoenmakerswerk,<br />
enkelen plakken zakjes of doen huiswerk. Gedurende den zomer van 1864· werd meer dan vroeger werk<br />
gemaakt van ligchaamsoefeningen en het kegelen op de vernieuwde baan. In het voorjaar van 1864 werd eene<br />
eigene bibliotheek opgerigt, waarin '167 banden, die, even als de godsdienstige traktaatjes door de predikanten<br />
te Franeker bezorg·d , met belangstelling worden gelezen.<br />
. In het gesticht te Deventer is de nieuw gebouwde vleugel in 1864 geheel in gebruik genomen; men verkreeg<br />
hierdoor voor 30 mannen en een gelijk getal vrouwen meer slaapplaatsen. Beneden zijn twee ziekenzalen, ééne<br />
verblijf- en ééne slaapzaal voor storende vrouwen der hoogere klassen, boven twee nieuwe slaapzalen, ééne<br />
voor mannen en ééne voor vrouwen , gebouwd. De onbruikbare oude cellen in de afdeeling voor mannen zijn afgebroken<br />
en door nieuwe elders geplaatste Yervangen. B~j de nieuwe verblijfzaal voor vrouwen der laagste klassen<br />
werd een tnin verkregen. Voorts zijn ruime kelders en droogzolders ingerig-t en de stal voor het melkvee<br />
t<br />
,1<br />
'<br />
1
'<br />
=<br />
·~ -<br />
1:<br />
11<br />
li<br />
aanmerkelijk yerg·root en verbeterd. De gezondheidtoestand was in beide jaren zeer gunstig. Daar verscheiden<br />
lijders in hoogst uitg·eputten staat in het gesticht worden opgenomen, hebben de meeste sterfgevallen plaats<br />
kort na de opname. Zu1ks was onder -anderen het geval met 2 in November '1863 en met 4 in '1864.<br />
In het geneeskundig gesticht te Maastricht kwamen in beide jaren geene noemenswaardige veranderingen.<br />
Door de beperkte ruimte moest in beide jaren een aantal lijders worden afgewezen en in 1863 6 in 1864 3<br />
onherstelbare verp\eegden naar het gesticht te 's Hertogenbosch worden overgebragt. In elk van beide jaren<br />
werden 37 en 43 mal,lnen, 4,5 en 48 vrouwen met verschillend werk bezig gehouden.<br />
Het gesticht van J. J. ],11l?PENS te 's Hertogenbosch heeft, krachtens Zijner Majesteits besluit van 21 December<br />
1864 opgehouden tot de bewaarplaatsen voor krankzinnigen te behooren.<br />
1<br />
Op 1 Januarij 1863 waren in de geneeskundige gestichten voor krankzinnigen ·t,161 mannen en 1,249 vrouwen,<br />
terwijl gedurende het jaar 407 mannen en 438 vrouwen werden opgenomen; het getal verpleegden<br />
gedurende het jaar bestond dus uit 1,568 mannen en 1,687 vrouwen. Van dezen werden gedurende het jaar<br />
ontslagen 197 mannen en 24 t vrouwen, terwijl 111 mannen en 96 vrouwen zijn overleden, zoodat op 31 December<br />
1863 ~anwezig waren 1,260 mannen en 1,350 vrouwen. Gedurende 1864 werden opgenomen 483 mannen<br />
en 460 vrouwen. Er werden dierhalve gedurende dat jaar verpleegd 1,743 mannen en 1,810 vrouwen of 175<br />
mannen en 123 vrouwen meer dan het vorige jaar. Vi:}n dezen werden gedurendé den loop van het jaar ontslagen<br />
275 mannen en 238 vrouwen, terwijl 156 mannen en 154 vrouwen zijn overleden, zoodat op den laatsten December<br />
'1864 1,312 mannen en 1,418 vrouwen in behandeling b1even of 52 manueu en 68 vrouwen meer dan<br />
op hetzelfde tijdstip van 1863 en ~ 51 mannen en 169 vrouwen meer dan op ~H December 1862.<br />
In de drie bewaarplaatsen voor krankzinnigen waren aanwezig op 1 J anuarij 1863 54 mannen en 15 vrouwen,<br />
op 1 Januarij 1864· 50 mannen en 13 vrouwen. Gedurende elk van beide jaren werden opgenomen 5 en 6<br />
mannen , verpleegd 59 en 56 mannen, 15 en '13 vrouwen, terwijl in elk van beide jaren 4 mannen werden<br />
o.nts1agen en in het eerste jaar 1 man en 1 vrouw, in het laatste 2 mannen en 1 vrouw zijn overleden. Er<br />
bleven in behandeling op 31 December 1863 54 mannen en 14 vrouwen, op 3'1 December 1864 50 mannen en<br />
12 vrouwen.<br />
In het buitengasthuis te Amsterdam waren aanwezig op 1. Januarij 1863 1 man en 2 vrouwen, 1864 1 man.<br />
Gedurende elk van beide jaren zijn ingekomen 32 en 35 mannen, 37 vrouwen, terwijl daarenboven in '1863 18<br />
mannen en 23 vrouwen van de ziekenzalen zijn overgeplaatst, zoodat in het geheel tijdelijk werden verpleegd<br />
51 en 36 mannen , 62 en 37 vrouwen. Hiervan zijn ontslagen en naar krankzinnigengestichten overgebragt 39<br />
en 22 mannen, 42 en 21 vrouwen, naar de ziekenzalen overgebragt 10 en 12 mannen, 19 en 15 vrouwen,<br />
overleden in elk jaar 1 man en 1 vro·uw, zoodat op 1 Januarij 1.864 en 1865 slechts ·l man overbleef.<br />
In de reden tot de bevolking is het getal verpleegden in de geneeskundige gestichten voor krankzinnig·en<br />
op nieuw toegen,omen. Men verkrijgt namelijk op 31 December 1863 7.45, op 31 December 1864 7.73 verpleegden<br />
op de 10,000, tegen 6.91~ op 31 December 1862. Het getal verpleegden · was, als in vorige jaren, het<br />
grootst in Noordhollancl 11.29 en 11.95, Utrecht 10.87 en 10.92 en Zuidholland 8.82 en 8.97, het kleinst in<br />
Drenthe UH> en 2.52. Zeeland 3.58 en !1-.!1-0 en Groningen 4.72 en 4.87 op de 10,000 zielen. De middenterm<br />
voor het Rijk werd op nieuw in beide jaren slechts overtroffen in de drie eerstgenoemde provincien.<br />
In 1863 werden verpleegd HO, in 1864 67 vrouwen meer dan mannen; de laatsten overtroffen de eerste in<br />
beide jaren te Zutphen, Dordrecht, Franeker , in 1864 te 's Hertogenbosch, Deventer en Maastricht. De overmaat<br />
was voor de mannen het grootst in 1863 te Zutphen en Dordrecht, in 1864 te 's Hertogenbosch, Zutphen<br />
en Dordrecht, voor de vrouwen in elk van beide jaren te Rotterdam, Meerenberg en Amsterdam.<br />
Naar den vorm der krankzinnigheid waren de opgenomen en ingedeeld in 1863 in mannen wegens mania 173 ,<br />
monomania 26, melancholia 88, dementia 61, idiotismus 21, epilepsia 33; vrouwen mania 209, monomania 29,<br />
melancholia 89, dementia 62, idiotismus 13, epilepsia 29; terwijl men in 1864 voor voornoemde vormen verkrijgt:<br />
mannen 214, 38 , 87, 70, 21 en 50; vrouwen 215, 12, 129, 55, 22 en 23. Op de 1,000 opgenomenen van elk geslacht<br />
verkrijgt men: voor de mannen in het eerste jaar 430, 65, 219, 152, 52 en 82, in het tweede !1-46, 79, 181, '146,<br />
44 en 10j; voor cle vrouwen in het eerste 485, 67, 206, 141~, 31en67, in het tweede 472, 26, 283, 121, 4..8 en 50,<br />
Er werden opgenomen in 1863 in de eerste klasse 26 mannen en 25 vrouwen, tegen 38 mannen en 33 vrouwen<br />
in 1864; in de tweede /;8 mannen en 42 vrouwen, tegen 56 mannen en 51 vrouwen in 1864; in de derde 328<br />
mannen en 364 vrouwen, tegen 386 mannen en 372 vrouwen in 1864.<br />
Naar de woonplaats tijdens het ontstaan der krankzinnigheid waren zij ing·edeeld in 1863 : in 498 stedelingen<br />
(239 mannen en 259 vrouwen) en 335 landbouwers (163 mannen en 172 vrouwen), in 1864 569 stedelingen (287<br />
mannen en 282 vrouwen) en 367 landbouwers ( 193 mannen en 174 vrouwen). Naar den burgerlijken staat: in het<br />
eerste jaar in 534 ongehuwden (252 mannen en 282 vrouwen) en 299 gehuwden (150 mannen en 149 vrouwen);<br />
in het tweede in 556 ongehuwden (282 mannen en 274 vrouwen) en 380 gehuwden (198 mannen en 182 vrouwen).<br />
Naar de godsdienst: in 1863. in 507 protestanten (256 mannen en 251 vrouwen), 297 roomsch-katholijken ('135<br />
mannen en 162 vrouwen) en 29 israëlieten (H mannen en 18 vrouwen); in 1864 in 543 protestanten (280 mannen<br />
en 263 vrouwen) , 351 roomsch-katholijken (l 88 mannen en 1. 65 vrouwen) en 42 israelieten ( 14 mannen en 28 vrouwen).<br />
Onder hen waren krankzinnig·en voor de eerste maal in 1863 638 (318 mannen en 320 vrouwen), in 1864 731<br />
(365 mannen en 366 vrouwen), voor de tweede maal in 1863 1.28 (56 mannen en 72 vro11wen), in 1864 125 (73<br />
mannen en 52 vrouwen); voor de derde maal in 1863 36 ( 19 mannen en 17 vrouwen), in 186-1 45 (24 mannen en<br />
21 vrouwen); meer dan drie malen in 1863 31 (9 mannen en 22 vrouwen), in 1864 35 (18 mannen en 17 vrouwen).<br />
Onder hen waren erfelijk krankzinnig in het eerste jaar 223 (I 01 mannen en 122 vrouwen), in het laatste 216<br />
(t08mannenen 108vrouwen); terwijldekrankzinnigheicluitdronkenschap ontstaan was in 1863 b~j ûO (77 mannen<br />
en 13 vrouwen), in 18\H .bij 96 (17 mannen en 19 vrouwen).<br />
Naar den oudei:'doin liet()n de opg·enomenen zich splitsen als volgt:<br />
OUDERDOM.<br />
Getal.<br />
MANNEN. VROUWEN. TOTAAL.<br />
Reden Rèden Reden<br />
Getal.<br />
Getal.<br />
tot de 1,000.<br />
tot de 1,000. tot de 1,000.<br />
11863. j 1864. 1863. , 1864. 1863.11864. 1863. , 1864. \ 1863. \ 1864. 1863.1 1864.<br />
Jonger dan 10 jaren. 3 6 7.4 12.5 5 4 H.6 8.8 8 10 9.6 10.7<br />
Van 10 tot 2 O " • 35 38 87.0 79.2 23 22 53.l~ 48.2 58 60 69.6 64.1<br />
20 Il 30 100 96 248.8 200.0 114 105 264.5 230.3 214 201 257.0 214.7<br />
1<br />
30 Il 40<br />
!H 124 233.8 258.3 10'1 108 234.3 236.9 195 232 234.1 247.9<br />
40 Il 50 80 105 199.0 2'18.8 78 87 181.0 190.8 158 192 189.7 205.1<br />
50 Il 60 . 52 58 '129.4 120.8 53 66 123.0 144.7 105 124 126.0 132.5<br />
60<br />
"<br />
70 27 42 67.2 87.5 38 41 88:1 89.9 65 83 78.0 88.7<br />
Boven de 70 11 il 27.4 22.9 19 23 44.1 50.4 30 34 36.0 36.3<br />
---- ----<br />
TOTAAL. 402 480 431 456 8331~<br />
~!~r~~t ~lij~~~at in 1~?3 het getal opgen~menen voor beide geslachten het grootst was voor den leeftijd vali<br />
hoo 20 eren 'ie nft"d d voor ien va.n 30 tot 40 Jar0.u. De opgenomen vrouwen hadden vooral in 1864 een veel.<br />
iJ . an de opgenomen mannen. Men telde namelijk onder de opgenomenen beneden de 30 .<br />
. 1k ~ _<br />
:;n :;: .:'~~<br />
0J:'.;:~:::. en 140 mannen tegen 142 en 131 vrouwen, boven de 50 ja"n 90 en !tl .:::::<br />
Van de verpleegden zijn in 1863 overleden 1 H (7 08 °; ) . ·<br />
(12.56 °lol mannen en 241 (14.29 o/) vrouwe . cl .d l mannen en 96 (5.69 °lol vrouwen, ontsl~gen ·197<br />
zin~ig bevonden, 18 mannen en 2; vrouwenn ~i:: v::be~:;d ,a~~s~:n::~e:n 5 3 ::~~~:e~ v~r~:~~~en ~i:t kranken<br />
I 76 vrouwen hersteld. In 1864 overleden 156 (8.95 o; ) mannen en 154 (8 51 o; ) • en 142 mannen<br />
mannen en 238 (13.·15 o/) vr . d. d o. . o vrnuwen, ontslagen 275 (15.780/,.)<br />
d o ouwen, on e1 eze laatsLen waren 3 mannen en 4 vrouwen niet kra k · · .. b<br />
von en, 27 mannen en 16 vrouwen niet verbeterd, 52 mannen en 57 vrouwen verbeterd en 193 n zmmg ' e<br />
vrouwen hersteld. Op de 100 verpleegden herstelden in 1863 9.06 mannen 10.43 vrouwen. i , "mannen en t 61<br />
8.90 vrouwen. Voor beide jaren was de reden der overledenen tot de v'erpleeg
- -<br />
_" . l -<br />
.u<br />
)<br />
De sterfte was dierhalve in elk yan beide jaren het grootst voor het mannelijke geslacht van 30 tot 40, voor<br />
het vrouwelijke van 60 tot 70. Boven de 40 jaren was in beide jaren de sterfte bétrekkelijk grooter bij het<br />
vrouwelijke dan bij het mannel\jke geslacht. Er stierven beneden de 50 jaren in 1863 mannen 76 of 685 , vrouwen<br />
41~ of 458, in 18M mannen 1 OÖ of 64-1 , vroUwen 69 of 448; boven de 50 jaren in 1863 mannen 35 of 315 ,<br />
vrouwen 52 of 54·2, in 1864- mannen 56 of 359, vrouwen 85 of 552 op de 1,000.<br />
De volgende staat geeft de indeeling der als hersteld ontslag·enen naar den ouderdom:<br />
OUDERDOM.<br />
Getal.<br />
MANNEN. VROUWEN. TOTAAL.<br />
Reden<br />
Reden<br />
Getal.<br />
Getal.<br />
Reden<br />
tot de 1,000. tot de 1,000. tot de 1,000.<br />
1863.11864. 1863.1 1864. 1863.11864. 1863.1 1864. 1863. , 1864. ·1863. 11864.<br />
Jonger dan fO jaren.<br />
Van 10 tot 20 6 17 42.3 88.1 8 7 45.5 !~3.4 14 24 44.0 67.8<br />
20 Il 30 36 39 253.5 202.1 59 45 335.2 279.5 95 84 298.7 237.3<br />
30 Il 40 38 53 267.6 274.6 50 ' 44 284.1 273.3 88 97 276.7 274.0<br />
40 ,, 50 29 48 204 .2 248.7 32 33 18L8 205.0 61 81 19L8 228.8<br />
50 " 60 25 19 176.1 98.5 20 18 113.7 111.8 45 37 141.5 104.5<br />
60 " 70 5 14 35.2 72.5 4 9 22.7 55.9 9 23 28.3 65.0<br />
Boven de 70 3 3 21.1 15.5 3 5 17.0 31.1 6 8 19.0 22.6<br />
---- ----<br />
TOTAAL. 142 193 176 161 3'18 354<br />
Uit dezen. staat blijkt dat ~ 186~ v~n de mannen nagenoeg vier vi/.fden, van de vrouwen drie vierdett, in<br />
· f ·~64 van beide geslachten :mm drie vierden der herstelden na eene verpléging van minder dan één jaar hersteld<br />
Z·IJn. De reden was vooral m 1863 gunstiger voor de mannen dan voor de vrouwen. Indien men de herstelden<br />
splitst naar den tijd van verpleging beneden en naar dien boven het jaar, verkrijgt men voor den eersten: in 1863<br />
~annen H 1 of 782, vrouwen f32 of 750, in '1864 mannen 146 of 757, vrouwen 122 of 758; voor deu tweeden :<br />
m 18~3 mannen 31 of 2~8, vrouwen 44 of 250, in 1864 mannen 47 of 243, vrouwen 39 of 242 op de t,000.<br />
De mtkomst der verp~eg~ng gedurende minder dan één jaar was voor beide geslachten gunstiger dan in 186t,<br />
voor de mannen ongunstiger, voor de vrouwen gunstiger dan in 1862.<br />
Voor de .overledenen verkr\jgt men de volgende reden: beneden het jaar in 1863 mannen 53 of 477 .5, vrouwen<br />
37 of 385, i_n 1864 mannen 73 of 468, vrouwen 53 of 344; boven het jaar in 1863 mannen 58 of 522.5, vrouwen<br />
59 of ~15,. m 1864. mannen 83 of 532, vrouwen 101 of 656 op de 1,000. Uit deze vergelijking blijkt dat in elk<br />
van beid~ Jaren min.~M· dan de helft der overledenen gestorven is binnen het jaar der opname in het gesticht,<br />
en dat bmnen dat tlJdperk betrekkelijk meer mannen dan vrouwen zijn overleden. De betrekkelijke reden der<br />
overlede~en binn~n het jaar was voor het mannelijke geslacht in elk van beide jaren gunstiger dan in 1861,<br />
ongunstiger dan m 1862, voor het vrouwelijke in elk jaar gunstiger dan in 1861 en 1862.<br />
l<br />
Het getal herstelden was het grootst in beide jaren voor de mannen van 30 tot 40, voor de vrouwen<br />
van 20 tot 30 jaren. Beneden de 50 jaren was de reden in 1863 gunstiger voor het vrouwelijke dan voor het<br />
mannelijlrn , in 1864 iets gunstiger voor het mannelijke dan voor het vrouwelijke geslacht. De herstelden geven<br />
namelijk beneden de 50 jaren: in 1863 mannen 109 of 768, vrouwen 149 of 847, in 1864 mannen 157 of 814,<br />
vrouwen 129 of 801; boven de 50 jaren: in 1863 mannen 33 of 232 , vrouwen 27of153, in 1864 mannen 36<br />
of 186, vrouwen 32 of 199 op de 1,000. De ontslagenen waren, na aftrek der niet krankzinnig bevondenen ,<br />
ingedeeld: in 1863 naar de woonplaats tijdens he~ ontstaan der krankzinnigheid, in 407 (190 mannen en 217<br />
vrouwen) stedelingen en 226 (H 3 mannen en 113 vrouwen) landbouwers; naar den burgerlijken staat in 377 (176<br />
mannen en 201 vrouwen) ong·ehuwden en 256 (127 mannen en 129 vrouwen) gehuwden; naar de godsdienst in<br />
390 (193 mannen en 197 vrouwen) protestanten, 218 (i05 mannen en 113 vrouwen) roomsch-katholijken, 25 (5<br />
mannen en 20 vrouwen) israëlieten. Onder hen waren krankzinnigen voor de eerste maal 458 (241 mannen en<br />
217 vrouwen), voor de tweede maal 105 (40 mannen en 65 vrouwen), voor de derde maal 36 (H mannen en 22<br />
vrouwen), meer dan drie malen 34 (8 mannen en 26 vrouwen); erfelijk krankzinnig 153 (65 mannen en 88 vrouwen),<br />
krankzinnig uit dronkenschap 56 (49 mannen en 7 vrouwen). In 1864 in 498 (256 mannen en 242 vrouwen)<br />
stedelingen en 318 ('172 mannen en 146 vrouwen) landbouwers; 499 (253 mannen en 246 vrouwen) ongehuwden<br />
en 317 (175 mannen en 142 vrouwen) gehuwden; 468 (246 mannen en 222 vrouwen) protestanten, 314 (170<br />
mannen en 144 vrouwen) roomsch-katholijken , 34 ( 12 mannen en 22 vrouwen) israëlieten; krankzinnigen voor de<br />
eerste maal 648 (330 mannen en 318 vrouwen), voor de tweede maal 109 (64 mannen en 45 vrouwen), voor de<br />
derde maal 37 (23 mannen en 14 vrouwen), meer dan drie malen 22 (H mannen en 11 vrouwen), erfelijk<br />
krankzi~nig 187 (90 mannen en 97 vrouwen) , krankzinnig uit dronkenschap 89 (78 mannen en 11 vrouwen).<br />
Op den volgenden staat zijn de personen, die de krankzinnigengestichten in beide jaren hebben verlaten door<br />
herstel en overlijden , ingedeeld naar den tijd van verpleging:<br />
11<br />
HERSTELD.<br />
OVERLEDEN.<br />
1,<br />
1<br />
TIJD<br />
rv AN VERPLEGING.<br />
Getal.<br />
MANNEN.<br />
Reden<br />
totde 1,000.<br />
Getal.<br />
VROUWEN.<br />
Reden<br />
totde 1,000.<br />
Getal.<br />
MANNEN.<br />
Reden<br />
totdei,000.<br />
Getal.<br />
VROUWEN.<br />
Reden<br />
totde 1,000.<br />
1863.lls64. i8&3. l 1864. 1863.1186·1. 1863. l i864. 1863.11864. i863.1186 4. ,i863.11864. 1863. l i864.<br />
Minder dan 3 maanden<br />
Van 3 tot 6<br />
6 Il 12<br />
1<br />
Il 2 jaren.<br />
2 Il 3<br />
3<br />
1/ 4<br />
4 Il 6<br />
6 Il 8<br />
8 Il 10<br />
Langerdan 10<br />
TOTA4,L,<br />
43 43 302.8 222.8 34 28 193.2 173.9 21 32 189.2 205.1 18 24 187.5 155.8<br />
25 60 176.0 310.9 47 51 267.0 316.8 12 18 108.1 115.4 11 16 114.6 103.9<br />
43 43 302.8 222.8 51 43 289.9 267.1 20 23 180.2 147.l~ 8 13 83.3 84.4<br />
19 25 133.8 129.5 26 24 147.8 149.1 22 20 198.2 128.2 9 13 93.8 84.4<br />
4 13 28.1 67.3 7 8 39.8 49.7 7 16 63.1 102.6 8 19 83.3 123.4<br />
5 7 35.2 36.3 7 3 39.8 18.6 7 9 63.1 57.7 8 6 83.3 39.0<br />
1 1 7 .1 5.2 2 1 11.3 6.2 5 8 45.0 51.3 8 13 83.3 84.4<br />
Il 1 5.2 1 3 5.6 18.6 2 6 18.0 38.5 9 12 93.8 77.9<br />
Il 7.1 4 5 36.0 32.0 3 10 31.3 65.0<br />
Il 7.1 1 Il 5.6 11 19 99.1 12-1.8 14 28 145.8 181.8<br />
" " 1<br />
---- ----<br />
m[ 111 156 96 154<br />
1_:_<br />
• 1142 193<br />
II.<br />
6<br />
'<br />
1<br />
·.<br />
- -= -= -= - -==
1<br />
~<br />
.<br />
STAArr van den loop der bevolking in de geneeskundige gestichten en bewaarplaatsen voor krankzinnigen, over 1863.<br />
OPGENOMEN,<br />
MET INBEGRIP VAN<br />
HEN 1 DIE NIET VERPLEEGD. OVERLEDEN. NIET<br />
KRANKZINNIG ZIJN<br />
BEVONDEN.<br />
KRANKZINNIG<br />
BEVONDEN.<br />
NIET<br />
VERBETERD.<br />
ONTSLAGEN.<br />
VERBETERD. HERSTELD. TOTAAL.<br />
M. 1<br />
V.<br />
1<br />
T. M.<br />
1<br />
v.<br />
1<br />
T. M.<br />
1<br />
v.<br />
1<br />
T. M.<br />
1<br />
v.<br />
1<br />
T. M.<br />
1<br />
v.<br />
\<br />
T. M.<br />
\<br />
v.<br />
1<br />
T. M.<br />
1<br />
v.<br />
1<br />
T. M. 1 V. 1 T.<br />
Geneeskundige gestichten 407 438 845 1,568 1,687 3,255 111 96 207 5 7 12 18 25 43 32 33 65 142 176 318 197 241 438<br />
Bewaarplaatsen ........... 5<br />
Il 5 59 15 74 1 - 1 2 Il Il Il Il Il Il Il Il Il !~ Il 4 4 " 4<br />
------- - ----------------------------------------<br />
Totaal ...... 412 438 850 1,627 1,702 3,329 112 97 209 5 7 12 18 25 43 32 33 65 146 '176 322 201 241 442<br />
lndeeling naar den vorm der krankzinnigheid in de geneeskundige gestichten.<br />
~<br />
OPGENOMEN. HERSTELD. OVERLEDEN.<br />
cd<br />
cd<br />
-~ u.i .~ -~<br />
.~ 1 ..n<br />
'8 'O<br />
Q<br />
-~<br />
cd 'O cd<br />
a5<br />
·a<br />
::s ::s 'O ei ::l d<br />
~ i -=---=-<br />
Oude1·dom- v.an de- in de ~eneeskundige gestichten opgenomenen, ingéae·eht naar derr vol'm dei· hanRz-innigheid.<br />
Oude1•dom der ove1·ledenen en ont·slagenen in de geneeskundige gestichten.<br />
OUDERDOM.<br />
OUDERDOM.<br />
OVERbEDEN.<br />
ONTSLAGEN.<br />
TOTAAL<br />
DER<br />
OVERLEDENEN<br />
EN<br />
j<br />
u<br />
Il<br />
ONTSLAGENEN. <<br />
'~r::~::~·<br />
.Jonger dan 10 jaren~ ·<br />
Van 10 tot 20<br />
1863.11864.J1863.11864. 1863.J1864. 1863.11.864. 1863.Jrn64. 1863.,1864. 1863.,1864.<br />
__ 1- _____: I_:: _______: __<br />
2 ___: I_:<br />
_:<br />
( TOTAAL<br />
6 3 6 8 10<br />
--.--__ I __--------------------<br />
( ~annen .. 12 18<br />
2<br />
3 H 8 8 9 35 38<br />
)Vrouwen. 1i 7<br />
3<br />
4 4 6 4 5 23 22<br />
l \ TOTAAL 23 25<br />
5 2 7 15 14 12 14 58 60<br />
1863.11864. 1863.11864. 1863.11864.11863., 1864. 1863.11864. 1863., 1864.<br />
l<br />
Mannen. . 2 1 I " 1 · 3 4<br />
Vrouwen 2 1 " 3 1<br />
. Jonger dan 10 jaren ·<br />
TOTAAL ---;--2-i-,-:- --1------1-~ --1---------6----5-<br />
Van 10 tot 20<br />
Mannen ..<br />
Vromven.<br />
)<br />
TOTAAL<br />
- -'-- - - - - - - - - !<br />
3 8 2 2 6 17 11 29<br />
8<br />
11 8<br />
4 8. 2 2 2 3<br />
14<br />
24<br />
22<br />
37<br />
Il 20 Il 30<br />
Mannen.. 47 44 10 12 1'7 10 8 8 3 5' 15 17 100 96<br />
~<br />
Vrouwen. 57 60 9 3 25 22 6 4 2 7 15 9 114 105<br />
----·-------------------------<br />
TOTAAL , 104 104 19 15 42 32 U 12 5 12 30 26. 214 201<br />
20 Il 30<br />
(Mannen. . 16 21 4 10 9 11 36 39 66 82<br />
~Vrouwen.<br />
~~----f ___ 3 ___ 3_~ -~~~~ 1~<br />
· TOTAAL 26 38 2 2 7 13 22 25 95 84 152 ·162<br />
" 30 " 40<br />
!Mannen ..<br />
Vrouwen.<br />
TOTAAL<br />
45 62 6 9<br />
52 54 6 4<br />
97 116 f2 13<br />
2-2 28 16 12<br />
25 33 12 9<br />
47 61 28 21<br />
3<br />
2<br />
5<br />
2<br />
5<br />
7<br />
2 11 94 124<br />
4 3 101 108<br />
6 14 195 232<br />
30 " 40<br />
Mannen ..<br />
Vrouwen.<br />
)<br />
. TOTAAL<br />
29<br />
18<br />
47<br />
38<br />
25<br />
63<br />
1<br />
3<br />
4<br />
4<br />
11<br />
15<br />
8<br />
5<br />
13<br />
9<br />
6<br />
15<br />
11<br />
10<br />
21<br />
38<br />
50<br />
88<br />
53 81<br />
44 88<br />
97 169<br />
111<br />
84<br />
195<br />
1:<br />
" 40 Il 50<br />
Il 50 Il 60<br />
Il 60 Il 70<br />
(Mannen ..<br />
}Vrouwen.<br />
( TOTAAL<br />
l,Mannen ..<br />
Vrouwen.<br />
TOTAAL<br />
\Mannen ..<br />
f Vrouwen.<br />
, TOTAAL<br />
36 45<br />
36 47<br />
5<br />
9<br />
72 92 14 H<br />
1!) 23<br />
27 22<br />
46 45<br />
{) 18<br />
15 ' 18<br />
24 36<br />
3<br />
3<br />
6<br />
2<br />
8<br />
3<br />
4<br />
2<br />
6<br />
4<br />
4<br />
23 29 12 17<br />
22 27 9 5<br />
45 56 21 22<br />
16 12 10 16<br />
8 30 10 11<br />
24 42 20 27<br />
7 6 10 12<br />
5 14 16 8<br />
t2 20 26 20<br />
Boven de 70<br />
(Mannen..<br />
5 4<br />
2 4 2<br />
11 11<br />
)Vrouwen. fO 6<br />
3 8 14<br />
19 23<br />
( TOTAAL ------------i--<br />
15 10 1 1 2 5 12 16 Il 1 Il 1 30 34<br />
----------------------------<br />
Mannen .. 173 214 26 38 88 87 61 70 21 21 33 50 402 480<br />
TOT AAL . . . . Vrouwen . 209 215 29 12 89 1 129 62 55 13 22 29 23 431 456<br />
)<br />
TOTAAL 382 429 55 50 177 216 123 125 34 43 62 73 833 936<br />
2<br />
2<br />
3<br />
3<br />
2<br />
3<br />
2<br />
6 . 80 105<br />
4 78 87<br />
5 10 158 192<br />
4<br />
3<br />
7<br />
52 58<br />
53 66<br />
105 124<br />
27 42<br />
38 41<br />
65 83<br />
40 Il 50<br />
50 Il 60<br />
60 Il 70 ll.<br />
\Mannen..<br />
f Vrouwen.<br />
26<br />
13<br />
32<br />
26<br />
2<br />
2<br />
4<br />
3<br />
6<br />
6<br />
6<br />
12<br />
15<br />
29<br />
32<br />
48<br />
33<br />
64<br />
57<br />
95<br />
81<br />
, TOTAAL 39 58 4<br />
5 9 12 27 61 81 121 176<br />
----------------,----------<br />
(Mannen..<br />
}Vrouwen.<br />
20<br />
15<br />
23<br />
33<br />
2<br />
4<br />
8<br />
10<br />
25<br />
20<br />
19<br />
18<br />
55<br />
43<br />
51<br />
63<br />
( TOTAAL<br />
1<br />
Mannen ..<br />
Vrouwen.<br />
)<br />
TOTAAL<br />
35<br />
8<br />
25<br />
33<br />
56<br />
21<br />
34<br />
55 2<br />
2 10<br />
Mannen .. 7 12· 2 3 3 H 17<br />
Boven de 70 Vrouwen. 12 18 2 3 5 f:8 25<br />
)<br />
· l<br />
TOTAAL ~ ---;-/-"- .-"---3- --1- --1- --3- --6- --8- --;--~<br />
--i----------<br />
~faunen .. 111 156 5 3 18 27 32 52 142 193 308 431<br />
TOTAAL ..... Vrouwen. 96 154 7 4 25 16 33 57 176 161 337 392<br />
TOTAAL 207 310 12 7 43 43 65 109 318 354 645 823<br />
2<br />
3<br />
8·<br />
2<br />
1<br />
3<br />
18<br />
5<br />
6<br />
11<br />
45<br />
5<br />
4<br />
9<br />
37<br />
14<br />
9<br />
23<br />
98<br />
17<br />
31<br />
48<br />
114<br />
42<br />
50<br />
92<br />
. •.<br />
[<br />
i<br />
'<br />
i<br />
i<br />
:
,..<br />
~<br />
Splitsing de1· in de geneeskundige gestichten opgénomen en daaruit vertrokken pêrsonen in hét jaát• l8tî5.<br />
"()PGENO~IEN.<br />
VERTROKKEN.<br />
MANNEN.<br />
VROUWEN.<br />
MANNEN.<br />
VROUWEN.<br />
Ontslagen,<br />
Ontslagen •<br />
ai<br />
rn<br />
~<br />
::ii1<br />
ai<br />
rn<br />
~<br />
~<br />
°G'I<br />
ai<br />
rn<br />
~<br />
:;!<br />
.,,<br />
c:Q<br />
~<br />
<<br />
E-<<br />
0<br />
E-<<br />
ai<br />
00<br />
~<br />
:;!<br />
ai<br />
00<br />
~<br />
~<br />
G:I<br />
ai<br />
~<br />
::ii1<br />
-0<br />
c:Q<br />
~<br />
<<br />
E-<<br />
0<br />
E-<<br />
....i<br />
<<br />
E-<<br />
0<br />
E-<<br />
z<br />
"'1<br />
"'1<br />
;:;:!<br />
"'1<br />
c!)<br />
..:i<br />
<<br />
g<br />
"O<br />
Q)<br />
1::<br />
~<br />
0<br />
óÎl<br />
~<br />
.tl<br />
.~<br />
z<br />
"È<br />
$<br />
Q)<br />
1:<br />
Q)<br />
;><br />
+><br />
z<br />
Q)<br />
"È<br />
Q)<br />
~<br />
~<br />
Q)<br />
><br />
1<br />
-d<br />
1<br />
~<br />
,..:i<br />
<<br />
<<br />
E-<<br />
0<br />
E-<<br />
d<br />
Q)<br />
"O<br />
Q)<br />
1::<br />
Q)<br />
;><br />
0<br />
~~ Ä<br />
~<br />
<<br />
E-<<br />
0<br />
E-<<br />
.s.D<br />
d<br />
·~<br />
~<br />
~<br />
+><br />
Q)<br />
z<br />
"È<br />
$<br />
Q) •<br />
,.Cl "O<br />
;... ;...<br />
Q) Q)<br />
;> ~<br />
+> ,.Cl<br />
Q) ;...<br />
z ~<br />
~<br />
~<br />
~<br />
~<br />
<<br />
E-<<br />
0<br />
E-<<br />
· ~<br />
f':!<br />
tl<br />
~<br />
,..:i<br />
<<br />
Stedelingen ....<br />
22<br />
23 1 i 94 1 239 1 19<br />
25 1 215 1 259 1 498 1 69<br />
2<br />
16<br />
19<br />
86 1 192 1 67<br />
6<br />
16<br />
24 1 HO I 223 1 415<br />
Landhou-wer5 ..<br />
Gehuwden." .<br />
4<br />
8<br />
25 1 134 1 163 6<br />
16 126 1.50 12<br />
17 149 172 335 42<br />
13 1.24 149 299 44<br />
3<br />
3<br />
2 13<br />
10 1 9<br />
56 1 H6 1 29<br />
64 130 31<br />
4<br />
9<br />
6<br />
9 66 1 114 1 230<br />
13 79 133 2t3<br />
-QO<br />
Ongehuwden ..<br />
1.8<br />
32 202 252 13<br />
29 240 282 534 67<br />
2<br />
8 . , 23<br />
78 178 65<br />
3<br />
19<br />
20 97 204 382<br />
Protestanten .. .<br />
19<br />
29 208 256 24<br />
28 199 251 507 70<br />
3<br />
12 1 24<br />
87 196 56<br />
3<br />
18<br />
22 101 200 396<br />
Room8ch<br />
0<br />
katholijken ... .. .<br />
6<br />
18 1 1.11 1 135<br />
12 149 162 29'7 38<br />
2<br />
6 8<br />
53 107 34<br />
4<br />
7<br />
8<br />
64 1 117 1 ~24<br />
:lsraëliten . . ... . ... . ...... .. . .<br />
9 H<br />
2 16 18 29 3<br />
2 5 6<br />
3<br />
11 20 25<br />
Hrankzinnii:en •oor de eer8te maal ... 1 21<br />
• tweede • · .. . 1 3<br />
35 1 262 1 318 1 20<br />
8 45 56 3<br />
30 1 270 1320 16381 99<br />
5 64 72 i 28 . 11<br />
15<br />
2<br />
21 11061241 1 78<br />
,7 20 40 12<br />
20<br />
3<br />
20<br />
8<br />
99 1 217 1 458<br />
42 1 65 1 105<br />
derde<br />
5 14 f9<br />
2 14 17 36<br />
2 10 14 2<br />
3<br />
16 22 36 '<br />
• meer dan de derde<br />
maal . 2<br />
7 9<br />
5 16 22 31<br />
2 6 8 4<br />
2<br />
19 26 34<br />
Erfelijk krankzinnig .. 2<br />
H 88 1 1.01 10<br />
9 1 103 1 122 1 223 1 20<br />
3 11 31 65 1 23<br />
3<br />
12<br />
50 88 1 153<br />
Krankzinnigheid uit dronkenschap<br />
ontstaan .....<br />
8 68 77<br />
' 1 "<br />
13 90 1 11<br />
4 5 29 49<br />
5 7 56<br />
...:..<br />
~<br />
Splitsing der in de geneeskundige_ gestichten opgenomen en daaruit vertrokken personen in het jaar 1864.<br />
~<br />
OPGENOMEN.<br />
VERTROKKEN.<br />
MANNEN.<br />
VROUWEN.<br />
MANNEN.<br />
VROUWEN.<br />
Ontslagen.<br />
Ontslagen.<br />
Stedelingen . .. . . . ... . •.. " . ......... . .. .<br />
Landbewoners . ...... , ... . . , ..<br />
Gehuwden . . . . .. . .... .<br />
ai<br />
rn<br />
rn<br />
cl!<br />
~<br />
34<br />
4<br />
15<br />
ai<br />
rn<br />
~<br />
:;!<br />
G:I<br />
26<br />
ai<br />
~<br />
:;!<br />
.,,<br />
c:Q<br />
227<br />
~<br />
<<br />
E-<<br />
0<br />
E-<<br />
287<br />
30 1 159 1 1.93<br />
ai<br />
00<br />
00<br />
cl!<br />
::ii1<br />
28<br />
23 1 160 1 198 1 14<br />
5<br />
ai<br />
00<br />
' ~<br />
~<br />
"' G'I<br />
26<br />
ai<br />
00<br />
~<br />
~<br />
~<br />
228<br />
~<br />
<<br />
E-<<br />
0<br />
E-<<br />
282<br />
~<br />
<<br />
E-<<br />
0<br />
E-<<br />
z<br />
"'1<br />
r.<<br />
)!!<br />
"'1<br />
c!)<br />
,..:i<br />
<<br />
569<br />
25 1.44 174 367<br />
18 150 182 380<br />
d<br />
Q)<br />
"C<br />
Q)<br />
1::<br />
Q)<br />
;><br />
0<br />
97<br />
59<br />
61<br />
óÎl 1 1<br />
:~<br />
]<br />
+><br />
g<br />
3<br />
-d<br />
$<br />
Q)<br />
~<br />
Q)<br />
...<br />
+><br />
Q)<br />
z<br />
16<br />
H<br />
8<br />
-d<br />
$<br />
Q)<br />
~<br />
~<br />
37<br />
1.5<br />
21.<br />
-d<br />
]<br />
~<br />
~<br />
1.06<br />
~<br />
<<br />
E-<<br />
0<br />
E-<<br />
259<br />
87 1 i 72<br />
85 1 i 76<br />
d<br />
~<br />
Q)<br />
1::<br />
Q)<br />
;><br />
0<br />
97<br />
57<br />
40<br />
....----.....__~ .<br />
óÎl<br />
·a -d<br />
d . ;...<br />
...... Q)<br />
N +><br />
~ Q)<br />
§ ~<br />
;... Q)<br />
~ ;><br />
+> ...,<br />
Q) Q)<br />
z z<br />
3<br />
2<br />
8<br />
8<br />
8<br />
"È<br />
~<br />
~<br />
Q)<br />
><br />
40<br />
17<br />
f7<br />
-d<br />
]<br />
00<br />
~<br />
97<br />
....i<br />
<<br />
E-<<br />
0<br />
E-<<br />
245<br />
~<br />
<<br />
E-<<br />
0<br />
E-<<br />
z<br />
"'1<br />
"'1<br />
)!!<br />
"'1<br />
c!)<br />
..:i ·<br />
<<br />
504<br />
64 1 147 1 31.9<br />
77 144 320<br />
-~<br />
I~<br />
r<br />
11<br />
Ongelauwden ........ . . .. . ....... . ...... 1 23<br />
Protestanten".: .. •... . .... . ..... . .....• 1 29<br />
33 12261282119<br />
37 21.4 280 25<br />
33 222 274 556<br />
39 1 199 1 263 1 543<br />
95<br />
96<br />
2<br />
2<br />
19<br />
16<br />
31 1 10812551 H4<br />
30 104 248 97<br />
2<br />
3<br />
8<br />
9<br />
40<br />
34<br />
84 248 503<br />
82 225 473<br />
RoonHeh·katholijken" .... . . . ..... . ..• 8<br />
18 1 160 1 186 5<br />
9 1 151 1 165 1 351<br />
57<br />
H<br />
19 83 1 171 52<br />
7<br />
22<br />
63 145 316<br />
l5•aëliten . ... . ... . . . •.••... . .•.... . . . ...<br />
1.2 14 3<br />
3 22 28 42<br />
3<br />
3 6 12 5<br />
16 22 34<br />
lbankzinnigen '\'oor de eerste maal". 1 31<br />
44 1 290 1 365 1 23<br />
35 1 308 1 366 1 731 1 1.32<br />
23<br />
42 1 i33 1 330 1 i34<br />
1.4<br />
49 1 i2i 1 3:l8 1 648<br />
• tW"eede • 4<br />
• derde<br />
6<br />
3<br />
63<br />
20<br />
73<br />
24<br />
3<br />
4<br />
1.0<br />
3<br />
39<br />
u<br />
52 1 125 f8<br />
21. 45 5<br />
2<br />
8 36<br />
17<br />
64<br />
23<br />
16<br />
6 23 45 1 109<br />
2 1.0 14 37<br />
• meer dan de derde<br />
maal ..•..•.....<br />
...i Il Erfelijk krankzinnig .. . .. .. .......•.. . .<br />
2<br />
3<br />
13<br />
1..8<br />
8 15 85 1 108 1 12<br />
J(rankzinnight>id uit dronkenschap<br />
ontstaan . ... .. ". .. ... . " ........•... . . . 5 fO 62 77 2 f7 f9<br />
3<br />
3<br />
H<br />
f7 35<br />
14 82 1 f08 1 216 29 7 5<br />
96<br />
2<br />
24 3 7 44<br />
7<br />
H<br />
3<br />
49 90 37 3 8<br />
7<br />
H 22<br />
49 97 1 187<br />
78 3<br />
• l 11<br />
89<br />
"<br />
-<br />
---<br />
~<br />
--<br />
-<br />
·~ &. - ~=;•:<br />
~<br />
.........<br />
~<br />
-<br />
;,,__--.._, ~ - 2 ....<br />
_j
........<br />
-= ..,,.<br />
. -·<br />
aO<br />
-STUT v11n ' de tn -de geneeskund1ge gestîc11te1l op 'iit Deéembr1· -1865 en t86!. ''erpleegden, ingedteld naar<br />
·de p1·ovincie waartoe zij behoornn.<br />
PROVINCIEN.<br />
N&Qrdbra~nt . .. .... )<br />
1863<br />
~ 1864<br />
1863<br />
Gelderland .. ... . " . ~<br />
~ 1864<br />
1863<br />
Zui,dholla9d ... .. . " )<br />
~ 1864<br />
1863 19 30<br />
IWoordholland . . . . .. . . ~ 1864 21 33<br />
Ze.~land ". " . . . .. " ; j<br />
::::<br />
Utrecht . . .. . .. " " ... ) ::::<br />
Friesland" . . . . . . . . . . !<br />
;:::<br />
OvêrijHel. . . .... . . . ~ : :::<br />
863<br />
Groningen . . . . . . . . .. ~ f<br />
\ 1864.<br />
Dr~nthe . . . . . ..... "· l<br />
Limburg ..<br />
....<br />
::::<br />
!::::<br />
MANNEN.<br />
4 13 126 143 48.97 4 13 "<br />
6 12 " · u2 rno 52.12 1 9 "<br />
g 13 H 10.9 140 52.04 4 14 3<br />
5 15 iÖ 111 141 50.36 7 13 7<br />
9 22 2i6 248 43.13 13 30<br />
9 23 " 22-0 2'52 42.50 14 33<br />
6 "<br />
g. ,,<br />
4 10 Il<br />
4 7<br />
3. ,,<br />
9 ,,<br />
5 "<br />
7 4<br />
,3 "<br />
2 2 Il<br />
2;J.6 ~86 45.69 11 28 ,,<br />
260 315 46.95 f5 33 "<br />
23 32 51.61 2 3 "<br />
i!9 40 5i.95 3 5 lf<br />
6~ 82 44.81, 3 7 "<br />
69 80 4'3.01 6 7<br />
81 89 57.79 2<br />
8J 89 5{).33. 2 "<br />
61 71 50.35 5 iO "<br />
61 67 47.86 7 8<br />
4.0 -55 53.40 4 5 2<br />
38 56 51.85 7 2 2<br />
7 11 55.00 "<br />
9 -i3 50.00 1 lf<br />
74 78 52.35 lf<br />
75 79 50.97 "<br />
2 . "<br />
2 "<br />
VROUWEN.<br />
~<br />
.ij<br />
<<br />
E-"<br />
<br />
E-<<br />
REDEN<br />
TOT DE BEVOLJPNG<br />
OP 3i DECEMBJm<br />
1863 en 186~.<br />
Verpleegden @V<br />
~ 10,000 10,000 1 () ,000<br />
Jl:l<br />
>1<br />
Jl:l<br />
i:!l<br />
t-'l<br />
<<br />
M. v. z.<br />
132 149 51.03 292 6.84 7.rn 6.98<br />
131 147 47.88 307 7.60 6.98 1.29<br />
108 129 47.96 269 6.57 6.23 6.40<br />
H 2 139 49.64 280 6.55 6.65 6.60<br />
283 327 56.87 5·75 7.9() 9.67 8.82<br />
2~3 341 57.50 5~3 7:9J 9.96 8.97<br />
301 340 ~4.31 626 10.70 1f.84 H.29 '<br />
-3-08 356 53.05 671 H.63 f2.26 1 t.ü5<br />
25 30 48.39 62 3.75 3.41 3.58<br />
29 37 48.05 77 4. 75 4.06 ~.40<br />
91 101 55.19 183 9.89 H.81 10.87 .<br />
93 106 56.99 186 9.53 12.27 f.Q.92 .<br />
62' 65 42.21 154 6.35 4.57 $.45<br />
6~ 6ü 43.67 158 6.2~ 4.79 5.52<br />
55 70 49.65 141 5.71 5.83 5.7.7<br />
. 58 73 52.14 140 5.30 6.0.2 ~.66<br />
37 48 46.60 103 5.10 4.35 4.72 '<br />
41 52 48.15 108 5.10 :4.65 :t-87 .<br />
9 9 45.00 20 2.0$ 1.82 1.96<br />
12<br />
69<br />
74<br />
13 50.00 26 2.43 -2.61 ~.52<br />
71 47.65 149 7.03 6.49 6:77<br />
76 49.03 155 7.08 6.92 7;00<br />
Totaal. ". ) 1863 Be 116 18 1,0411,235 47.98 47 114 6 1,172 1,339 52.02 2,574 7.23<br />
( ~86 * 6~ H$ 17 1,095 1,292 47.83 68 114 10 1,217 1,409 52.17 2,701 7.48<br />
1863 2 " : 21 25 69.44 4<br />
Buitèn 'sli!indaenÖn· ·<br />
~el ~ei· bevolking in de geneeskundige gestichten en bewaarplaatsen voo1· kl'ankzinnigen ,<br />
in 1863 en 1864.<br />
GENEESKUNDIGE GESTICHTEN.<br />
'8 llertogenboselo . . : .. .<br />
Zntphen . ... . . . . .. "<br />
's G•avenha:;e".".<br />
Rotterdam . . .<br />
~ 1863<br />
" ... ( 18M<br />
\ 1863<br />
.. ( 1864<br />
.. ~ 1863<br />
~ 1864<br />
' 1863<br />
. . f 1864<br />
~ 1863<br />
. ~ 1864<br />
Dordrecht .. ..<br />
Delft . . . . . " ..."" ... .. ~ ::::<br />
l.UeerenJ>erg . .. . ... . .. .... . . .. ~ ::::<br />
~ ·1863<br />
A.1nster1lam (voor Israëliten) ~<br />
1864<br />
) 1863<br />
Utrecht ....... .<br />
.. ; 1864<br />
~ 1863<br />
Franeker •. . . ..<br />
.. ~ 1864 1<br />
Dev!>lnter . .. ... .<br />
Maa•tricht ..<br />
' 1863<br />
· · I 1864<br />
~ 1863<br />
f 1864<br />
OPGENOMEN. VERPLEEGD. ONTSLAGEN.<br />
M . 1 v'. M. 1 V.1 · M. 1 V. M, 1 V.<br />
OVERLEDEN.<br />
31 DECEMBER·<br />
M . • 1 V. M. V.<br />
169 170 H 63 211 233 15 23 11 13 185 197<br />
185 197 91 51 276 248 50 34 23 22 203 192<br />
176 154 57 37 233 191 27 29 20 12 186 150<br />
186 150 26 H 212 194 i7 21 15 11 180 162<br />
49 72 20 24 69 96 15 21 4 8 50 67<br />
50 67 22 26 72 93 15 12 6 9 51 72<br />
72 99 26 46 98 U5 10 23 15 6 73 H6<br />
73 116 25 29 98 145 28 33 9 14 61 98<br />
75 59 32 27 107 86 H 16 6 3 90 67<br />
90 67 46 3'6 136 103 24 12 H 10 101 81<br />
90 93 41 54 131 U7 22 22 16 12 93 113<br />
93 H3 68 49 161 162 33 21 20 14 . 108 127<br />
237 293 76 67 313 360 34 38 18 21 261 301<br />
261 301 74 98 335 399 35 33 24 38 276 328<br />
23 lf7 13 30 60 2 7 2 4 26 49<br />
26 49 11 22 37 71 5 16 . 2 5 30 50<br />
.101 102 44 48 145 150 30 24 12 4 103 122<br />
103 122 55 4.3 158 165 31 27 17 H HO 127<br />
66 55 26 23 92 78 H 12 1 6 80 60<br />
80 60 25 25 105 85 12 9 13 12 80 64<br />
62 69 26 2i 88 90 10 15 5 5 73 70<br />
73 70 20 19 93 89 '12 9 12 4 69 76<br />
41 36 10 15 51 51 10 H 1 . 2 - 40 38<br />
40 38 20 18 60 56 13 H 4 4 43 41<br />
~ """ · .... --. -~-,--- .-.--~ ~ ~<br />
438 1,568 1,687 197 241 111 96 1,260 1,350<br />
460 1,743 1,8'10 275 238 156 154 1,312 1,418<br />
-- - - - - ~<br />
~ ·1863 1,161 1,249 407<br />
'l'otaal · · " ( 1864 1,260 1,350 483<br />
BEWAARPLAATSEN.<br />
- - ----------------------<br />
's llertogenboseb . . . .. . . . 1863 l<br />
2<br />
.4 2<br />
4<br />
40<br />
5<br />
45<br />
4<br />
40<br />
' 1863<br />
)Joekel.. ... ... . . . .<br />
. . ( 1864 40<br />
6<br />
46<br />
4 2<br />
40<br />
) 1863 10 13<br />
10 13<br />
10 13<br />
l\lijmegen . . .. ... . . .. .. / 1864 10 13<br />
10 13<br />
10 12<br />
,---. - .- -..- ------.-- -~----..- -----. -<br />
Totaal . . .. ~ '1 863 54 15 5<br />
59 15<br />
54<br />
f 1864 _50 13 6<br />
56 13<br />
2<br />
5Ó<br />
' ·1863 1,2t5 1,264 412<br />
A.Jgemeen tot-J . .. ~ 1864 1,310 1,363 489<br />
438 1 , 6~7 !,702 201 241<br />
460 1,799 1,823 279 238<br />
112<br />
158<br />
97<br />
155<br />
1,3i4 1,364<br />
1,362 1,430<br />
r<br />
~<br />
1<br />
,1<br />
i<br />
r<br />
1<br />
.
=<br />
NATIONALE MILITIE EN<br />
---- =:;~<br />
SCHUTTERIJEN.<br />
B~j 1?issive van h:t Departe~ent .:an Binnenlandsche Zaken van 30 October t865 werden, te beginnen met<br />
de hgtmg ~oor het Jaar 1863, JaarhJksche opgaven verzocht van de uitkomsten van het meten en van het<br />
~eneeskund1g on~er~oek d:r nalatigen. Die opgB.ven worden verstrekt voor elke gemeente. Wij geven thans<br />
hiervan voor de hgtmgen m 1863, 1864 en 1865 een uittreksel voor elke provincie en voor het Rijk<br />
V: ooraf dient opgemerkt te worden, dat de opgaven naar de maat behelzen alle loteling,en, die zi~h aan de<br />
metmg h:?ben onderworpe~, zoo~at het getal personen onder de maat zich niet enkel bepaalt tot de uit dien<br />
hoofde vrijgestelden. De CIJfers ZIJn daardoor veel hooger dan die, welke voorkomen in de tweede kolom van<br />
d~~ ~weeden. staat van .den afloop der ligting. De personen niet gemeten zijn die lotelingen, welke voor den<br />
m1htieraa~ met ter metmg z~jn verschenen, dewijl zij op de eene of andere wijze volgens de wet van de dienst<br />
waren vrijgesteld. Men heeft het van belang geacht de lotelingen onder de maat in die onder 1.50 en die van<br />
1.50-1.55 ned. el te splitsen. ·<br />
Voor de opgaven van . het geneeskundig onderzoek zijn gevolgd de hoofdindeelingen, voorgeschreven bij het<br />
l'~gle~.e~t. op dat onde:zoek, vastgesteld bij z" Ms. besluit van 25 Maart 1862 (Staatsblad n° 34), nogtans met<br />
die WlJzigm_~ dat de z1~kten en gebreken van ~e ademhalingwerktuigen, van die van den bloedsomloop en van<br />
h~t bloed zIJn a~~e~ch.eid~n. De op~aven der ziekten en ligc.haamsgebreken ontbreken voor elk der drie jaren<br />
mt het eerste m1htied1stnkt :~~ Z~1d~olland en :oor 1. 8~3 uit enkele gemeenten der provincie Groningen.<br />
De opgave van het getal m1htiephgt1gen op de mschnjvmgregisters in i 862 gebragt, voorkomende jaarg. XII<br />
en XIII, tweede gedeelte'. blz. 54, verschilt van de tegenwoordige, daar volgens de vroegere opgave hun<br />
getal 31,893, volgens d~ ~ieuwe 31,983 en met .bijvoeging van 92 nalatigen 32,075. Dit verschil spruit hieruit<br />
voort, dat voor ~e provmcien Noordbrabant, Zuid- en Noordholland , Zeeland, Utrecht, Friesland en Limburg,<br />
behalve de nalatigen, ook de overledenen vóór de loting waren afgetrokken. Het· verschil voor Groningen in<br />
welke provin~ie het getal militiepligtigen volgens de eerste opgave 2,038, volgens de laatste slechts 2,026 bed~o~?,<br />
~a~ m~t wor~en opgehelder~ .. De nieuwste opgave geeft het geheele getal in het jaar der inschrijving<br />
tmhtiephgtige Jongelmgen, onversch1lhg of zij al dan niet overleden zijn vóór de loting of nalatig waren. Daar<br />
de volgende state.~ enkel o~geven het getal vóóroverledenen en nalatigen voor de ligtingen van de jaren 1864<br />
~n 18~~ '. laten. WIJ thans die opgaven volgen voor die van 1863 of voor de militiepligtigen in 1862 op het<br />
~nschriJvmgreg1ster ge bragt:<br />
~ À<br />
z<br />
À z<br />
< À z <<br />
P'.l z ~<br />
< .... À z<br />
Uit deu staat volgt, dat in elk der drie jaren op honderd lotelingen :&ijn gemeten 86.02, 86.9ü en 86.36, ·<br />
niet gemeten 13.98 , 13.04 en 13.64; terw~jl op honderd geneeskundig onderzochten van 2. 76, 7 .90 en 1.64 de<br />
aard der ziekte .of van het gebrek onbekend bleef.<br />
Wij laten thans volgen eene vergelijking van het getal militiepligtigen, met inbegrip der nalatigen i in 1862,<br />
iS63 en 1864 met dat der mannelijke kinderen levendgeboren in de jaren, welke tot de inschrijving zijn geröepen,<br />
en beginnen met de provincie welke voor het jaar 1864 de meest voordeelige uitkomst heeft geleverd.<br />
PROVINCIEN.<br />
1 GETAL<br />
GETAL GETAL M;ILITIEPLIGTIGEN OP 10,000<br />
LEVENDGEBOREN JONGENS. MILITI'EPLIGTIGEN. MANNELIJKE<br />
LEVENDGEDORENEN.<br />
1843. 1844.<br />
1<br />
1<br />
1<br />
1<br />
1845. 1862. 1863. 1864. 1862. 1863. 1864.<br />
1 l 1<br />
Drenthe •... . .. .............. 1,233 1,364 1,289 924 1,028 942 7,494 7,537 7,308<br />
l.imburg ..... ... ...... .. .. . . 3,198 3,308 3,325 2,170 2,309 2,263 6,786 1 6,980 6,806<br />
Frie"land ...... . .. . .... .... 3,841 4,300 4,019 2,732 2,951 2,719 7,113 6,863 6,765<br />
Overij8sel .. . . ..... · ······· 3,403 3,551 3,410 2,235 2,403 2,238 6,568 6,767 6,563<br />
Gelderland .. ............... 5,798 6,139 5,969 3,924 4,042 3,905 6,768 6,584 6,542<br />
l\luordbrabant ..... . ...... . • 5,923 6,132 6,081 4,019 4,001 3,959 6,786 6,525 6,510<br />
Groni11ge11 ... ..... . .. , ... .. . 3,059 3,133 3,242 2,026 2,140 2,093 6,623 6,831 6,456<br />
l\loo1•dholla11d" . . .. . . .. ... . 8,444 8,699 8,777 5,047 5,173 4,993 5,977 5,947 5,689<br />
Uto-ccbt ........ ······<br />
.... 2,754 2,656 2,764 1,6t3 1,494 1,485 5,857 5,625 5,373<br />
Zuidltolland ...... . . . .... • .. 10,66t 10,997 11,088 5,846 5,89() 5,7U 5,484 5,356 5,153<br />
Zeeland . . . .. .. . . . .... ...... 3,100 2,991 3,308 ." •• , i,505 1,599 4,965 5,032 4,834<br />
--------<br />
Het Rijk .... 51,414 53,270 53,272 32,075 32,936 31,910 ·6,239 6,183 5,990<br />
Jaa,tste als te l~at jngè4ieJ\Çl. - Van de verzoekschriften in. Limburg ~etro.~en ~ 1 èn 1 weigering van vrijflte1lin~:<br />
wel5ens ligchaa?1sge?reken, 1 ~~- 1 w~gens ~roederd1enst, 1 en · ~ . vrl,)s~elhn?· , van . lotelingen uithoofde<br />
van gèb'rèk aáh maat, m 1865 1 aanWIJzmg tot d~ dienst.<br />
De geheele sterkte der schutterijen bedroeg op 31 December 1864 en .1865 99,206 en 99,503 man of 1,251 en<br />
1,554 meer dan op datzelfde tijdstip in 1863, waarvan 35,037 en 35,021 dienstdoende, 64-,169 en 64,4~2 rustende.<br />
Tot den eersten ban behoorden in ellr van beide jaren 89,975 en 90,942, waarvan 28,013 en 28,617 dienstdoende,<br />
. 61,962 en 62,325 rustende; tot den tweeden .en derden 9,231 en 8,561, 7,024 en. 6,404 dienstdoende;. 2,207 en<br />
2,1 5<br />
7 rustende. :Bij den eersten ban telde men in elk van beide jaren: OJ!der de dienstdoende schutterijen 447 en<br />
432 officieren, 666 en 685 onderofficieren, 913 en 886 korporaals ., 125 el,\ ~ 31 tamboers; onder de rustende 809 en<br />
82 5 officieren, 961 en 959 onde:foffi.eieren, 1,~ -~9 en i ,283 korporaals, 336 en 347 tamboers. Onder de. sterkte<br />
van den eersten ban telde men 68,976 en 69,373 ongehuwden, gehuwden en weduwenaars zonder kmderen,<br />
uitmakende de eerste categorie; 20,999 en 21,~69 waren na de inlijving en toen nog gehuwden en weduwenaars<br />
met kind of kinderen; die~stdoende waren vcan de eerste 20,848 en 21,082, van de laatste 7, 165 en 7 ,535 ,<br />
rustende van de eerste 48,128 en 48,291, van de laatste 13,834 en 14,034.<br />
l:let getal leden van den eersten ban, die vroeger bij het leger geqiend h.ebben , bedroeg op 31 Dec~mber<br />
1864 en 1865 18,852 en 19,043 of 25.95 en 20.94 °/ 0<br />
der geheele sterkte van dien ban, waarvan ~oor~~ dienst...,.<br />
doende 6,933 e.n 7,!H8 of 24.75 en 25.22 "/ , 0<br />
voor de rqstende H,919 en H ,825 of 19.24 en 1.8.97 /0 • ZIJ deelden<br />
in d~ eerste categ\)Fie met 13,379 en 13,402 of 19.40 ep 19.32 % , in de tweede met 5,473 en 5,641 of 26.06 en<br />
26.15 °fo. - ..:! 1. b l . b d .<br />
.J.Iet .g.etal :voor.z.ieniu.ge.n teg.en de uitspraken van .de {)D~~~ieu. vau Oll.~erzo~»- gn _. e&-ts~mg -e .roeg in<br />
{864 100, in 1865 67. In beide jaren wordt niet opgegeven of m Zeeland ~n m 1~?5 of l~ Noor~brabant. voor~<br />
zienfagen hebben p1aats gehad. Zij kwamen daarenboven niet voor in 1$64 m Overll.JSSel, m 1865 m ~romn,ge~,<br />
ÏJJ. beid.e jaren"" in Prenthe. Voorzieningen tegen vonnissen van de schuttersraden hadden ~laats m 1-864 l~<br />
Zuidholland en Utrecht in 1865 in Zuidholland en Drenthe, ten getale 'Van 11 en 'T. - In Zmdholland betroffeq<br />
in pe.ide jaren alle verb~twde uitspr:;1.~en van de comf!'lissien van ondeq;oek zie~elijke. gesteldheid of.gebreken,<br />
De verbetering van één· vonnis van den schuttersraad in 1864 betrof enkel de be~ammg van h~t f~i,t, ....-:- Van.<br />
de reclames tegen aanwijzing vooi· de schuttersdienst in Noordholland werden .m elk van beide Jaren 13 en<br />
t"delïk 6 en 5 voor altiid toegestaan. - De Gedeputeerde Staten "an Utrecht hebben daar de geldboeten<br />
1 ~J J ' ' ." . . . ld b d . . h b d<br />
bij de 5 vonnissen van den schuttersraad op zich zelve meer dan zes ~u en e ro~ge~, zie o? e~oeg ;·~rtklaa.rd<br />
hierin in hooger l?eroep te beslissen. ·- Yan de reclame~ in FrJ#§land wer4 m e.k van beide Jaren een~:<br />
afgewezen als te laat ingediend. ,.<br />
Uit dit overzigt volgt dat de provincien Drenthe, Limburg en Friesland in elke der drie jaren het grootste ,<br />
Zeeland , Zuidholland en Utrecht het kleinste getal militiepligtigen op 10,000 mannelijke levendgeborenen hebben<br />
geleverd. Wanneer men de uitkomsten der drie jaren onderling vergelijkt, was, in de reden tot het getal geboren<br />
jongens, het getal militiepligtigen betrek)rnlijk het grootst: voor Friesland, Gelderland, Noord bra bant ,<br />
N oor
1<br />
...<br />
1 "'<br />
. -<br />
srrAA'I' \an den afloop tle1· ligting vo de 11atio11alc militie in 1864 en 1865.<br />
:m<br />
'<br />
:'"""<br />
VRIJGESTELDE; VOLGENS DE WET.<br />
UITGESLOTENEN VOLGENS DE<br />
WET.<br />
A.rt. liO.<br />
A.rt. 5:!.<br />
A.rt. 55.<br />
A.rt. 56.<br />
~ 2. § 3. § 4. ~ 5. § 6. ~ 7. ~ 2.<br />
f<br />
~ 4. § 5.<br />
~ 6.<br />
~ 7.<br />
~ 1. ~ 2.<br />
~ 1. ~ 2.<br />
PROVINCIEN.<br />
BROEDERS OF HALVE<br />
tJROEDERS VAN HEN, DIK<br />
BROEDERS OF HALVE BROEDERS<br />
VAN HEN, WlER PLAATSVERVANGERS<br />
"' .,,<br />
1864<br />
l\loordbrabant ....... )<br />
( 1865<br />
Gelderland .......... ~ :::;<br />
347<br />
295<br />
284<br />
235<br />
247<br />
295<br />
227<br />
248<br />
435<br />
452<br />
/~38<br />
419<br />
132<br />
96<br />
122<br />
91<br />
17<br />
23<br />
18<br />
19<br />
1<br />
3<br />
306 330<br />
297 34 .\.<br />
286 328<br />
352 275<br />
23<br />
18 ~<br />
1<br />
22<br />
21 ~<br />
5<br />
39<br />
60<br />
27<br />
38<br />
45<br />
49<br />
25<br />
30<br />
7<br />
2<br />
1<br />
3<br />
2<br />
3<br />
3<br />
!)<br />
3<br />
2<br />
3<br />
Zuidhollantl .. ....... ~ : :::<br />
417<br />
343<br />
382<br />
399<br />
702<br />
725<br />
314<br />
265<br />
17<br />
16<br />
7<br />
5<br />
2<br />
549 373<br />
621 246<br />
13 'l<br />
20 (<br />
4<br />
2<br />
47<br />
39<br />
73<br />
60<br />
3<br />
4<br />
2<br />
2<br />
1864<br />
l\loordholland .. .... . ~<br />
r 1865<br />
486<br />
409<br />
314<br />
276<br />
678<br />
681<br />
231<br />
206<br />
5<br />
12<br />
5<br />
2<br />
604 251<br />
539 104<br />
12<br />
151<br />
2<br />
22<br />
26<br />
37<br />
53<br />
2<br />
3<br />
7<br />
8<br />
3<br />
6<br />
4<br />
3<br />
~ 1864<br />
Zeeland ............. ? 1865<br />
< 1864<br />
Utrecht. . .. . .. . . ~<br />
"". c 1865<br />
1864<br />
Friesland ....... .. ... ~<br />
1865<br />
\ 1864<br />
O'\'crijssel. .......... ~<br />
1865<br />
1864<br />
Groningen. . . . ...... ~<br />
1865<br />
1864<br />
Drenthe ............. ~<br />
1865<br />
I.ilnburg .... " ...... ~ : :::<br />
~ 1864<br />
Totaal" .. ~<br />
1865<br />
109<br />
96<br />
106<br />
94<br />
198<br />
181<br />
107<br />
127<br />
230<br />
161<br />
56<br />
65<br />
54<br />
104<br />
132<br />
118<br />
118<br />
111<br />
90<br />
90<br />
193<br />
216<br />
202<br />
193<br />
319<br />
299<br />
249<br />
256<br />
268<br />
225<br />
63<br />
79<br />
63<br />
45<br />
34<br />
46<br />
45<br />
40<br />
37<br />
40<br />
2<br />
6<br />
8<br />
3<br />
6<br />
5<br />
. 133 99<br />
127 100<br />
131 93<br />
121 fO .~<br />
186 158<br />
187 139<br />
154 171<br />
159 149<br />
142 168<br />
164 129<br />
11<br />
10<br />
4<br />
2<br />
15 1 1<br />
10 1<br />
~<br />
'<br />
13<br />
9<br />
!\<br />
·15 ()•<br />
13<br />
75 46 106 9 67 65 1 '<br />
62 42 124 1 o 63 65 2 / 1:<br />
1--=- ___:_ _:_ __ 5_5_ - - - ---__<br />
96 102 245 51 206 165 3 j<br />
1<br />
2,455 1, 768 3,835 1,10·1 69 20 2 2,764 2,201 132 l 2<br />
2,102 1,854 3,827 973 88 19 3 2,857 1,822 259 1J<br />
8<br />
8<br />
2<br />
2<br />
9<br />
5<br />
14<br />
14<br />
i9<br />
21<br />
24<br />
27<br />
23<br />
19 28<br />
13 29<br />
25<br />
20<br />
22<br />
28<br />
6 7<br />
9 5<br />
H 14<br />
3 16<br />
" _ _: _: _"_ -~ ----•--------- - -----------i·------1------------ ____ I __ _<br />
30<br />
rn<br />
215<br />
242<br />
299<br />
317<br />
7<br />
2<br />
24<br />
u<br />
1<br />
3<br />
2<br />
4<br />
5<br />
3<br />
5<br />
2<br />
3<br />
4<br />
3<br />
2<br />
26<br />
34<br />
1<br />
2<br />
2<br />
3<br />
6<br />
16<br />
11 2<br />
9<br />
5<br />
1<br />
2<br />
2<br />
14<br />
13<br />
1<br />
1<br />
1<br />
~t
UITKOMSTEN<br />
van het meten der lotelingen i:1<br />
en nalatigen voor elke provincie.<br />
%1n ~<br />
:§ ~<br />
bil r.l'l<br />
1 ~ ·~<br />
1<br />
~ r Ondo.a.50 ol .!::::<br />
jll<br />
:::<br />
~ ' \ 1865 139<br />
'd 1<br />
~ 1-.50 ··- ·· ·· r::: 1<br />
:::<br />
{ 1.55 el- ..... . . } :::: ~~<br />
( 1865 73<br />
'.... ··- .· i :::: .::<br />
1<br />
1.57 el-... . . .. .... ~ :::: 1 :::<br />
( 1865 /105<br />
1<br />
~ 1863 702<br />
1.60 cl-...... . .. · 1186~ 712<br />
l 1865 679<br />
) 1863 178<br />
1.64 el - . . .. . ...... ( :::: ~::<br />
l 1863<br />
1<br />
~<br />
r:! ( 399<br />
~ 1 .6:> el-... . " .. . " ) 1864 387<br />
~ f 1865 418<br />
1 1863 492<br />
..•. ··-. .. ..):::: :::<br />
1<br />
~ 1863 770<br />
1.70 el-.. ... . .... . . ( :::: ~~~<br />
...... ··---J ::::<br />
64<br />
46<br />
( 1865 34<br />
.1 1863 402<br />
!\liet gemetell . .... . ) 1864 474<br />
1 ( 1865 388<br />
1<br />
i<br />
1<br />
· I<br />
166<br />
180<br />
138<br />
228<br />
231<br />
233<br />
98<br />
67<br />
78<br />
99<br />
88<br />
73<br />
335<br />
346<br />
330<br />
636<br />
66!;<br />
628<br />
186<br />
205<br />
192<br />
364<br />
382<br />
375<br />
463<br />
561<br />
558<br />
772<br />
837<br />
801<br />
57<br />
534<br />
437<br />
1142<br />
1 ~<br />
1<br />
..:!<br />
..:!<br />
§<br />
~<br />
0<br />
0<br />
1 z<br />
2115 328<br />
223 299<br />
1761 228<br />
350 398<br />
314 371<br />
260 323<br />
94 '138<br />
115 162<br />
81 16•l<br />
'113 135<br />
·l 15 133<br />
83 H8<br />
!105 !173<br />
427 508<br />
365 448<br />
832 859<br />
890 908<br />
803 801<br />
225 225<br />
257 231<br />
273 206<br />
442 430<br />
510 466<br />
/~74 488<br />
612 556<br />
655 561<br />
570 593<br />
915 729<br />
968 765<br />
'1,043 859<br />
65 37<br />
53 51<br />
67 60<br />
1,548 739<br />
1,363 718<br />
1,519 708<br />
85 56<br />
56 H<br />
50 36<br />
93 76<br />
H2 64<br />
90 61<br />
34 30<br />
39 30<br />
38 27<br />
39 37<br />
37 3!)<br />
36 21<br />
169 120<br />
159 127<br />
H-6 134<br />
293 238<br />
273 2 18<br />
295 199<br />
8'1 72<br />
68 1 77<br />
1<br />
73 76<br />
124 1/J.7<br />
145 140<br />
158 154<br />
203 20G<br />
·L94 208<br />
217 199<br />
226 339<br />
248 312<br />
284 331<br />
-12 24<br />
9 16<br />
11 22<br />
180 268<br />
165 219<br />
201 225<br />
186<br />
163<br />
13'1<br />
186<br />
182<br />
·17:2<br />
75<br />
76<br />
55<br />
57<br />
68<br />
50<br />
237<br />
256<br />
199<br />
451<br />
!~75<br />
4H<br />
110<br />
139<br />
253<br />
286<br />
21-5<br />
358<br />
405<br />
388<br />
606<br />
634<br />
6'13<br />
37<br />
60<br />
62<br />
176<br />
207<br />
219<br />
92 11 7<br />
62 113<br />
82 88<br />
t 20 '130<br />
'102 176<br />
H7 114<br />
49 67<br />
62 29<br />
38 38<br />
41 i' 38<br />
51 57<br />
43 54<br />
'153 167<br />
195 ·180<br />
179 171<br />
381 3 19<br />
403 3H<br />
356 368<br />
H8 88<br />
'125 97<br />
H4 103<br />
208 1. 75<br />
269 i 20-i·<br />
229 -197<br />
3·18 258<br />
369 249<br />
3'18 270<br />
493 430<br />
400 427<br />
507 1163<br />
40 42<br />
37 40<br />
40 34-<br />
222 195<br />
238 227<br />
215 193<br />
42<br />
4.4<br />
43<br />
80<br />
52<br />
'19<br />
28<br />
19<br />
19<br />
16<br />
2 L<br />
89<br />
67<br />
66<br />
150<br />
-171<br />
'166<br />
42<br />
51<br />
.19<br />
85<br />
11.9<br />
93<br />
160<br />
'130<br />
123<br />
188<br />
237<br />
219<br />
11<br />
15<br />
. '14<br />
76<br />
70<br />
76<br />
.JJ<br />
56 '1:4'1'1 I<br />
55 1 ,167<br />
73 1,9731<br />
85 1,998<br />
84 1,774<br />
1!2 732<br />
47 725<br />
39 647<br />
33 707<br />
47 724<br />
40 645<br />
169 2,660<br />
183 2,780<br />
177 2,620<br />
390 5,25 l<br />
4'17 5,472<br />
420 5,'156<br />
142 1,467<br />
U3 1,572<br />
123 f,558<br />
226 2,853<br />
269 3,177<br />
245 ' 3,076<br />
341 3,967<br />
356 4,218<br />
353 4,133<br />
506 5,974<br />
493 6,'157<br />
533 6,353<br />
23 398<br />
35 40G<br />
2'J !~30<br />
145 4,485<br />
178 4,296<br />
165 4,351<br />
Ul'rKOMSTEN<br />
8 1 1 1 A (!)<br />
z 1<br />
z 1<br />
'ó<br />
"4 A A < 1<br />
van het geneeskundig i:1 ÇQ z z ..:!<br />
cà<br />
< < < ..:!<br />
onderzoek der I> ..:!<br />
~ ..:! 0<br />
..:!<br />
lotelingen en nalatigen r:! ÇQ ~<br />
p:j<br />
0<br />
1<br />
%1" A ril p:j A<br />
voor elke provincie. i::r:! ~ A<br />
~<br />
'.+:i ~ 0 ..:! A<br />
H 0<br />
Cllr.l'l<br />
0 P:1 p 0<br />
~ · -,<br />
z è ISl 1<br />
\Kou. hc:;l.25:Haart1862, (StL/.11°34 '. .<br />
1<br />
1<br />
z<br />
~ 1863 37 'l5<br />
17<br />
De a lgemecne beldeeclselell.<br />
181<br />
29 20 H 16<br />
(Art. l!, g ( 1864<br />
J. N ;._ l-·22. )<br />
( 1865 65 27 '18 23<br />
Do wa
ti2<br />
Sterkte der schutter1je1. 1 op ~t Decw1 Hll' t86~<br />
INDEELING VAN DEi\<br />
~!\STEN<br />
BAN.<br />
GETAL LEDEN YAN DEN<br />
1~ BAN DIE VROEGER BIJ HET<br />
LEGER, HEBBEN GEDIEND.<br />
VOORZIENINGEN IN HOOGER BEROEP<br />
IN 1864..<br />
PROVINCIEN.<br />
(c categorie.<br />
THANS NOG ONGEHUWDEN, GEHUWDEN ,<br />
WEDUWENAARS ZONDER KINDEREN.<br />
Schutters.<br />
Schutters.<br />
te catego1•ie. ~"categorie.<br />
ONGEllUWJJEN GEii UW OEN<br />
EN \\F.JJUWENAARS EN WEIJUWENAARS<br />
ZON OER<br />
MET<br />
KINDEREN. KINDEl\EN.<br />
TEGEN<br />
DE UITSPRAKEN VAN<br />
DE COMMISSIEN<br />
VAN ONDERZOEK EN<br />
BESLISSING.<br />
(Art. 15 der wet op de<br />
schut1erijcn.)<br />
TEGEN<br />
VONNISSEN VAN DE<br />
SCHUTTERS-<br />
RADEN.<br />
l'Woordbrabant .............. .<br />
Gelderland""." .... ... ""<br />
Zuidholland ... , .. .......... .<br />
l'Woordholland ..... , ........ .<br />
Zeeland .................... .<br />
Utrecht, .... ... ..... .... , ... .<br />
Friesland" .. .. ...... . .... . . .<br />
0-..erijssel. ...... .<br />
Groningen ...<br />
Drenthe . ......... . .. ... .... .<br />
8<br />
9<br />
9<br />
4<br />
2<br />
7<br />
5<br />
2,3f9 436 2, 755<br />
2,532 164 2,696<br />
7,957 2,f94 10,151<br />
6,991 3,803 10,794<br />
1,215<br />
1,707<br />
2,042<br />
1,831<br />
1,169<br />
250<br />
157 ·1,372<br />
36 1,743<br />
192 2,234<br />
" 1,831<br />
,, 1,169<br />
42 292<br />
6<br />
5<br />
1<br />
d<br />
Cl)<br />
-~<br />
cd<br />
~<br />
0<br />
0<br />
13<br />
46<br />
34<br />
6<br />
8<br />
11<br />
9<br />
--"- __<br />
'l'otaal .... 60 28,013 7,024 35,037 15 148<br />
d<br />
Cl)<br />
~<br />
Cl)<br />
·s<br />
EE<br />
0<br />
20 60 74<br />
20 42 69<br />
102 130 171<br />
76 94 145<br />
11 15 36<br />
17 14 28<br />
20 25 58<br />
27 22 42<br />
4<br />
2<br />
2<br />
41<br />
4<br />
4<br />
805 765 1,570<br />
1,059 648 1,707<br />
3,382 1,559 4,941<br />
3,454 2,488 5,942<br />
543 359 902<br />
783 465 '1,248<br />
715<br />
543<br />
DIENS T<br />
'1 , 72~ '<br />
1.8401<br />
5.346<br />
• 1<br />
6,2U8j<br />
!)68<br />
1,307<br />
47-1 1,186 ·1,280<br />
437 980 1,075<br />
:_ ~ ~ ~ ~ :::1 ·:; :::1 :::<br />
307 424 678 57 H,9391 7,443 19,38•/ 20,8'81<br />
_..,..<br />
DO :ElNDE.<br />
18<br />
37<br />
20<br />
6<br />
9<br />
3-i 1<br />
28<br />
6'i<br />
27<br />
7<br />
22<br />
23<br />
26<br />
88<br />
28<br />
5<br />
9<br />
11<br />
6<br />
15<br />
9<br />
1<br />
7<br />
134 366<br />
155 459<br />
1,021 1,383<br />
159 450<br />
77 151<br />
161 192<br />
500<br />
614<br />
2,404<br />
609<br />
228<br />
353<br />
5\H<br />
6!J2<br />
2,611<br />
693<br />
2-i7<br />
400<br />
15<br />
16<br />
73<br />
52<br />
7<br />
17<br />
21 22 28 4 177 501 6'18 753 3 224 5 143 375 1 " ,, Il<br />
3791<br />
31'7<br />
1,255<br />
1,546<br />
260<br />
313<br />
29 21 15 319 372 6911 '756 3 ~60 " 153 416 Il " " "<br />
6 6 5 ,, 97 230, il:?'!! '.H-!I 3 101 1 26 136 1 1 " "<br />
1<br />
' "_ " 1 ~ 1 " 15 ö!<br />
1<br />
14<br />
12<br />
55<br />
8<br />
6<br />
21<br />
160<br />
200<br />
786<br />
212<br />
10-i<br />
83<br />
568<br />
575<br />
2,169<br />
1,818<br />
16 73 " 33 i " 1 32 •• " " " "<br />
~ ... 1~~1-; .,31: ~ 6,480 - ,,165\~ '·"' I "' 1 •.• 0• I 6,,".-6-2-<br />
1<br />
377<br />
434<br />
9<br />
36<br />
10<br />
2<br />
8<br />
19<br />
8<br />
~- 10 1 ,<br />
5<br />
5<br />
RUS<br />
T ENDE.<br />
Noordbrabanf ......... . ... . . .... .. .<br />
Gelderland,, ..... . .<br />
Zuidholland.. .. . . . .... , .... . .. .<br />
Noordholland ....... , ... . . ....... .<br />
Zeeland . .<br />
Utrecht .... . . .<br />
Friesland ............ .<br />
0-..erijssel ..<br />
Groningen ...... ... . . . . ... .... . ... .<br />
Drenthe .... , ..<br />
10,481 1,378 11 859 ) '1 l heele ~ 6<br />
' ? 7<br />
1 half ~<br />
9,261 62 9,3231 7 1 42<br />
8,650<br />
6,003<br />
5,464<br />
2,734<br />
6,891<br />
5,892<br />
28 8 678 ~ 6 heele ~ 35<br />
' i 3 halveç<br />
137 6,1401 5 1 30<br />
1-18 122 174 66 4,829 4,016<br />
56 139 160 62 3,974 3,025<br />
66 88 98 13 3,661 2,003<br />
8,8451 9,3251<br />
6,999<br />
7,4 llj/ ~~<br />
5,6641 5,9 :!!1) 1:<br />
37 94 125 42 2,159 1,849 4,008 4,3 UG<br />
353 5 817 > 3 heele i 25 40 54 .&7 1<br />
' e ~-<br />
3 halve\ < .., 2,306 2,306 4,612 4,767<br />
46 2,7801 3 ., 15 10 3 8 " 1,293 926 2,219 2,2 401<br />
7<br />
66 fi957~ heele( 44 63 1·13 185 32 1<br />
' ) 1 half \ 2,479 1,969 4,448 4,8 41<br />
137<br />
4,570<br />
__<br />
•,Ot6 - ~1<br />
6,029 r 5 1 30 68 f9 24 2 2,7'll8 1,765 4,493 4,606<br />
4 8 414 859 1,273<br />
4 570 \<br />
5 heele 24 1/ 1<br />
2<br />
47 102 125 42<br />
' f 1 half ( 1,828 1,128 2,956 3,272;<br />
32 9 343 856 1,199<br />
2_[_12_ 9 " 2 1 912 502 1,414 1,4z:G I ·t 'f 3 4 " 176 393 569<br />
i.::<br />
54 11 1<br />
32 33<br />
38<br />
24<br />
2<br />
8fl 94<br />
19 8 255<br />
43 16 390<br />
50 2 812<br />
18 4 354<br />
165<br />
124<br />
106 22 321<br />
809<br />
1,331<br />
1,772<br />
1,281<br />
532<br />
364<br />
1,418<br />
1,064<br />
1,721<br />
2,584<br />
1,635<br />
697<br />
488<br />
1,739<br />
1,156<br />
i,845<br />
2,721<br />
1,697<br />
697<br />
494<br />
2,050<br />
1,286<br />
1,298<br />
590<br />
5<br />
3<br />
11<br />
10<br />
4<br />
4<br />
4<br />
16<br />
1,814<br />
1,503<br />
1,031<br />
840<br />
550<br />
350<br />
669<br />
973<br />
464<br />
214<br />
5 410<br />
5 462<br />
5 633<br />
3 405<br />
2 259<br />
94<br />
427<br />
3 314<br />
6 270<br />
141<br />
2,234<br />
1,973<br />
1,680<br />
1,258<br />
815<br />
446<br />
1,107<br />
1,294<br />
756<br />
356<br />
Totaal. ...<br />
6196'-' 2207 64169\ 54 heele)32·11 51~ 73A 9 1 ~~\<br />
' - ' ,· ~ !) halve~ '" 2 4 4 48 274 26,169 19,489 45,658 48,1 28 ~ --<br />
1<br />
lliiiiiiiiiiiiiiiiiiïiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii~iiiiiii~iiii..iiiiiiii~iiiiiïiii_L iiiiiii~J-.J....~J..-.J-...Jïiiiiii~..J.. ~~<br />
'1· ~~-; "-~211, -9'!1_1_62 3,354 9,615 12,969 13,834~ 8,4081---;;l 3,415 11,919--"-i--"---"---"-<br />
1 ::::~ - - - _ I
1<br />
...... -<br />
7<br />
~ -""!:<br />
Ste1·klc dei· t:chuttel'ijen ip 5! Det·embe1· {865.<br />
\;~<br />
1.1<br />
I<br />
PROVINCIEN.<br />
INDEELI NG VAN !JE' ~ ; E R S TE ~ BAN.<br />
i-<br />
1 1° catego"ie.<br />
irr--<br />
I lij ~· catego1•ie,<br />
1<br />
te categorie. 2e categorie.<br />
THANS NOG ONGEHUWDEN, GEHUWDEN' 1 :KA DE INLIJVING EN THANS NOG GEHUWDEN EN ONGEHUWOEN GEHUWDEN<br />
WEDUWENAARS ZONDER KINDEREN. t W E DUWEN AARS MET KIND OF KINDEREN. EN WEOUWF.NAARS EN WEDUWEN,HRS<br />
___________.....______---:_ - l --- -<br />
ZO:>!DER<br />
MET<br />
ui<br />
il)<br />
""<br />
0<br />
1<br />
E-1<br />
Schutters. ~ Schutters. ~<br />
~ ~<br />
1<br />
1<br />
1<br />
s~ !~<br />
~ 0<br />
~ N d<br />
~ 0<br />
]N<br />
1 J ~ 1 ~ ~ 1 ~ • " ;~<br />
O~ ~ 1
~--~~~ -~~~~~<br />
~<br />
00<br />
0<br />
M<br />
t<br />
l:-<br />
oei<br />
ONDERWIJS, KUNSTEN EN<br />
WETENSCHAPPEN.<br />
De lagere scholen waren op 31 December 1862 , 1863 en 1864, naar de soorten en den aard van het Iage1·<br />
onderwijs , ingedeeld op de volgende wijze:<br />
00<br />
~<br />
00<br />
m<br />
00<br />
1 1<br />
NIET 1<br />
AARD VA:-1 OPENBARE<br />
GESUBSIDIEERDE<br />
GESUBSIDIEERDE<br />
BIJZONDERE<br />
PHOVINCIEN. HET SCHOLE:\, BIJZONDERE<br />
SCHOLE?\.<br />
SCHOLEN.<br />
ONDERWIJS.<br />
l\:oordbrabant .<br />
G e lderland . . ......<br />
1<br />
1<br />
TE ZAMEN.<br />
1862./ t863./ ·1864./ 1862./ t863./ 1864. 1862./ 1863./ 1864. 1862./ ·1863.j f864.<br />
\ Gewoon ... 235 234 232<br />
··· ·· ··· 2 4 3 36 32 35 1 273 210 1<br />
270<br />
Î Meer uitgebr. 60 61 M 9 9 8 91 9t 90 i60 161 162<br />
1<br />
. . .. ) Gewoon ... 263 264 261 6 7<br />
I Meer uitgebr. 55 54 56 21 21 1 28 79 81 77<br />
l 156 161<br />
1<br />
1<br />
9 32 34 27 301 305 297<br />
) Gewoon ... Zuidholland . 266 266<br />
··· ·· · ... .. 265 2 2 i 2 69 72 70 337 340 337<br />
I .Meer uitgebr. 51 53 56<br />
1<br />
H 12 ! 12 133 126 117 195 l!H 185<br />
l'Woortlholland<br />
~ Gewoon ...<br />
. . .. . . .... 257 239 252 3 3 3 57<br />
1 49 53 317 291 308<br />
~ Meer uitgebr . 38 59 49 13 11 H 179 '189 i82 230 259 242<br />
ml<br />
('<br />
Zeeland . .. . . . ..... ...<br />
1<br />
\ Gewoon ... 1<br />
-103 '107 HO 5 4 3 8 'iO 11 H6 121 Hl4<br />
0<br />
i:<br />
G'I<br />
'Il<br />
Il<br />
ii "<br />
Cl<br />
!!lil<br />
0<br />
-M<br />
~ ---00--1<br />
t<br />
M<br />
c:Ö<br />
00<br />
0<br />
0<br />
oei<br />
00<br />
i ~<br />
f-<br />
1 ~<br />
l ___ _<br />
( Meer uitgebr . 36 36 34 4 3 3 18 16 i6 58 55 53<br />
1<br />
Utrechl . ...<br />
~ Gewoon ... 69 70 70 ,<br />
. . .... . . .. .. . I Meer uitgebr.<br />
1<br />
Frie.!fland. .. .<br />
\ Gewoon ... 324 324 327 ,,<br />
. . / Meer uitgebr . 27 29 26 4<br />
" " 26 23 20 95 93 90<br />
H il H 9 'iO 11 56 51 53 76 72 75<br />
" " 6 8 10 330 332 ' 337<br />
6 7 11 8 9 42 43 1 42<br />
~ Gewoon ... t97 189 192 4 5 12 28 25 24 229 ml 228<br />
0•·cri,j"8el .. ......... . . .<br />
t Meer uitgebr. 9 14 13 Hi 1 12 21 18 t9 19 1-3 45 53<br />
l<br />
Groningen . .... . .. . . ...<br />
~ Gewoon ... 208 208 202 5 5 5 22 21 20 235 234 227<br />
. Meer uitgebr. 12 12 19 6 6 7 16 17 u 3,t<br />
1<br />
35 40<br />
\Gewoon<br />
Da•enthe .<br />
... 1-B 148 148<br />
" "<br />
,,<br />
·· ··· ··· ··· ···· · 6 6 7 150 1541 155<br />
I Meer uitgebr. 1 2 2 5 -i .i, 2 2 ,, 8 8! 6<br />
"I<br />
Gewoon ...<br />
1 1<br />
!<br />
Litnburg . . . .. ~<br />
···· ····· ··<br />
1<br />
' Meer uitgebr. ~~<br />
1<br />
H8 118 ,, ,,<br />
•/ 17 13 12 13;> 131 130<br />
51 l 1 2 36 il 39 88 93 9~<br />
\ Gewoon ... 2 , 18'~ 2,167 2, 177 27<br />
Totaal .. ..<br />
30<br />
(<br />
37 307 293 289 2,518 2,490 2,503<br />
1 Meer uitgebr. 351 382 381 99 95 1-U 639 641 616 -1,08!) 1,118 1,111<br />
1<br />
1<br />
Het getal openbare scholen is van 31 December 1860 tot 31 December 1864 met achtenzestig toeg-enornen.<br />
w~arvan zeYenendertig alleen voor 7'uidholl;:inrl. vooral te 's Gravenhage , Rotterdam . Rchiedam , Delft en Dor-
6N<br />
dreeht. De Yermeerdering- met llertien vonr Noordhollancl was g·edeeltelijk het gevolg· van de oprig-tiug· van scholen<br />
te Amsterdam. De vermeerdering met elf in Drenthe is vooral toe te schrijven aan het veranderen van drie scholen<br />
der maatschappij van weldadigheid te Vledder en nm Yijf bijscholen 1 vroeger voor rekening der ingezetenen<br />
gehouden, in openbare scholen.<br />
Het getal g·esubsidieerde bijzondere scholen is in dat tijdsverloop met vierentachtig toeg·enomen, waarvan<br />
negen voor N oordbrabant, éénentwintig voor Gelderland, acht voor N oordholland, twintig voor Over~jssel en<br />
negen voor Groning·en; dat der niet gesubsidieerde daarentegen met zevenenzeventig afg·enomen, in welke vermindering<br />
Zuidholland met éénendertig, N oordholland met elf, Utrecht met negen en Groningen met twaalf<br />
g·edeeld hebben. Slechts in Overijssel is deze soort van scholen met vijf vermeerderd. De aanzienlijke vermindering<br />
in Zuidholland is toe te schrijven, zoowel aan de opheffing van sommige scholen van vereenigingen en<br />
,·an kostscholen, als aan het toekennen van subsidien.<br />
In N oordbrabant wordt een g·root deel der vromvelijke jeugd naar de bijzondere scholen getrokken, dewijl<br />
aldaar g·elegenheicl bestaat tot onderwijs in handwerken. Te Helmond bestaat door het groot getal kinderen<br />
van fabriekarbeiders behoefte aan eene tweede openbare school; zoo ook te 's Hertogenbosch zijn de twee openbare<br />
scholen overbevolkt. Van eene aldaar in 1864 nieuw opgerigte bijzondere school voor meisjes wordt veel<br />
goeds verwacht. De behoefte aan eene derde openbare school te Cuyk gaf aanleiding tot bevel van vermeerdering<br />
rnn het getal scholen door Gedeputeerde Staten. 'l'e Zes-Gehuchten wordt in het onderw~js voorzien door de<br />
school te Geldrop, gemeenschappelijk voor beide gemèenten.<br />
In Gelderland bestaat voldoende gelegenheid tot openbaar onderwijs, behalve te Putten, Ermelo en .Apeldoorn.<br />
De kinderen uit Hemmen gaan gedeeltelijk naar de school te Zetten , behoorende aan deze gemeente en aan<br />
Valburg , gedeeltelijk naar de bijzondere school te Hemmen. In '186'~ is te Loevestein, gemeente Poederoijen,<br />
de openbare school door den dood van den hoofdonderwijzer opgeheven. Het getal gesubsidieerde bijzondere<br />
scholen werd in 1861- vermeerderd met ééne school voor gewoon en meer uitgebreid lager onderwijs te Zalt<br />
Bommel en met drie avondscholen. Daarentegen zijn in dat jaar acht niet gesubsidieerde bijzondere scholen<br />
opgeheven en twee nieuwe geopend; voorts door het ver-trek der onderwijzers één jongens- en drie meisjesscholen<br />
gesloten, twee scholen door gebrek aan leerlingen te niet g·egaan, de diakonieschool te Wageningen en de<br />
school van het roomsch-katholijke armbestuur te Nijmegen opgeheven.<br />
In Zuidholland bestaat behoene aan meer scholen te Wassenaar, Charlois, waar een groot gedeelte der<br />
kinderen ruim één uur gaans van de school woont, Capelle a/d IJssel, Zevenhuizen, Oud-Beijerland en, voor<br />
zooveel armen- en tusschenscholen betreft , te Rotterdam. Voorts bestaat behoefte aan scholen voor meer<br />
uitgebreid lager onderwijs voor jougens te 's Gravenhage en Gouda, voor meisjes te Delft en Dordrecht. In 18M<br />
zijn openbare scholen opgerigt te 's Gravenhage, Delfshaven en Dordrecht, terw~jl ééne te Brielle is opgeheven.<br />
[n het laatst van l 8G4, ontbraken nog openbare scholen te Stein, Vlaardinger-Ambacht, Zoetermeer, Rietveld,<br />
:Broek, N oord--Waddinxveen en Tienhoven. Bijzondne scholen z~jn gesloten te 's Gravenhage, Leijden, Delfshaven,<br />
Rotterdam en eenige kleinere gemeenten. Nieuwe zijn geopend door de vereenig·ing· voor christelijk nationaal<br />
schoolonderwijs te Yvoubrugge en Alkemade, door roomsch-katholijke zusters te Noordwijkerhout.<br />
Te Amsterdam ontbraken op het einde van '18G4 nog negen openbare armenscholen, ééne tusschenschool en<br />
tweeëndertig lagere burgerscholen aan het bij de regeling· bepaalde getal. Op het einde rnn 1862 konden aldaar<br />
b~j de armenscholen 1,955 , bij de tusschenscholen 224 kinderen wegens g·ebrek aan ruimte niet geplaatst \\'Orden.<br />
Van cle overige gemeenten van N oordholland hadden op het laatst van '1863 behoefte aan meer scholen<br />
Beemster, Berkhout en Helder, de laatste aan eene school voor meer uitgebreid lager onderwijs.<br />
In Zeeland ontbraken nog scholen te Heille, waar de kinderen deels naar Aardenburg, deels naar Sluis ter<br />
school gaan , Rengerskerke, (gemeente Kerkwerve) , Stoppeldijk en IJzendijke. In 18M is te Biervliet, na de<br />
opheffing der gesubsidieerde bijzondere, ééne nieuwe openbare school gesticht; ·yoorts zijn niet gesubsidieerde<br />
bijzondere scholen geopend te .Axel en R.i!land, gesloten te Goes.<br />
In de provincie Utrecht laat het getal scholen ten platten lande veel te wenschen over. Sedert de wet. van<br />
1857 is aldaar slechts ééne openbare plattelandsschool tot stand gekomen, die te Maarn in Aug·ustus 1863 geopend,<br />
waar van de 70 leerlingen , 30 van 10 tot '13 jaren oud, nooit eenig onderwijs hadden genoten. De<br />
openbare scholen ontbraken in 186-J. in de twaalf volgende gemeenten: Achttienhoven, Breukelen St. Pieters,<br />
Haarzuilens , Hoenkoop, Laagnieuwkoop, Loenersloot, lVIaarsseveen, Ouden Rh~jn , Rijsenburg , Snelrewaard,<br />
Veldhuizen en ViTi1leskop, waarvan vier gemeenschappelijke scholen met andere gemeenten bezitten. In 186-1-<br />
werd eene gesubsidieerde bijzondere dag·- en kostschool geopend te IJsselstein , ééne kostschool voor meisjes<br />
te Baarn, ééne dag- en kostschool en ééne dagschool voor jongens uit den gegoeden stand, beide te Utrecht.<br />
Iu deze gemeente zijn drie en aan den Po1sbroekerdam ·ééne niet gesubsidieerde bijzondere school opgeheven<br />
door overlijden en vertrek der hoofdonderwijzers en door achternitgang.<br />
In Fl'iesland hebben financiele redenen tot nu toe de oprigting· verhinderd van openbare scholen te Nieuw<br />
Bildtz\jl , voor gemeenschappelijke rekening van het Bildt en Ferwerderadeel., Idsegahuizen , Piaam (beiden<br />
ViT onseradeel), Oranjewoud (Scho'terland), Noordwolde ('-"' eststelling·werf) en Doclrnm. De school te Oude Bilcltûjl<br />
is echter in 186-i vergroot , waardoor aan de kinderen in de gemeente Bildt gelegenheid tot onderwijs is<br />
verstrekt. In 1861 zijn de fransche school voor jongens te Sneek opgelost in eene hoogere burgerschool en die<br />
voor meisjes te Dockum veranderd in eene g·esubsidieercle bijzondere. Openbare scholen z~jn in 1864 opgerigt<br />
te Schoterland en Ooststellingwerf, niet gesubsidieerde bijzondere te Leeuwarden, roomsch-katholWrn meisjesschool<br />
te Abbega, gemeente Wijmbritseradeel, van de herv0rmde gemeente te Garijp (Tietjerksteradeel) en te<br />
Hommerts (ViTijmbritseradeel) beide ,·oor r,hris1clijk nntionn::il onrlcrw~js. D:rn.rP.nteg-Pn is de hijzoml0re $Chool tP<br />
'rr·rnk]nm;fr 1 Kn1lnm('!rlnndl npp-P.hPYf'n.<br />
In Overijssel ontbreekt eene derde openbare tusschensehool voor cr . ·•. • . .<br />
lager onderwiJ·s te Z\volle Te Ambt 0 l d l' . oewoon en gedeeltellJl" voor meer u1tgebre1d<br />
· - romen rwam e rege mg 111 1863 geh 1 t t t d 1<br />
goed geleg·en s~~olen in ~·uime en doeltreffende localen bestaan. Voorts ont~;eel~t :é~: s'c~~~cl a: ~d~ar ~h~ns vie~<br />
gemeenschappel~Jke rekemng· der gemeenten Dalfsen en .Ambt-Ommen In 1864 k \ a ms o te voo1<br />
!~h~~18;:a;:~a~~: c~:a::·e~ee ~:~~~~l~~!~l~ea:;~~:ce::1 :~ngzi1:et z~sti~n ~·e~ubsidiee~~~?~j:::~:r:n s:~:1:; 0 i~~~~~~~~<br />
G In . de pro::in~ie<br />
Groningen is het getal scholen v~ldoJend~e boe~a~~e c ~:r ;~~~~~~;::::;e:n ~pe;;iare d schol;.<br />
ronmgen ZIJn 111 '1864 twee niet gesubsidieerde bï d h 1 n een am. e<br />
het middelbaar onderwijs gerekend.<br />
Jzon ere se o en opgeheven en twee andere voorloopig tot<br />
te I~~~;::::: :;~:r~;t.186'~<br />
In Limburg ontbrak nog· de regeling t<br />
eene bijzondere school van de vereeniging voor christelijk nationaal schoolonderw~js<br />
O d V lk b<br />
g.em~e~te? Schin op Geul!~ en Strucht. O;k w:s Rijck8:01~u~~ge:i:~o: ~:t g~:~te~:c:a~:n~~~~~o so~hoiol dv.oor de<br />
vmcie is 111 1864 het getal o·es b .d. d b.. cl h , . n ie prob<br />
. . t:i · u s1 ieer e IJzon ere se alen vermeerderd met ééne te Ke k d .<br />
:~: l~i~-~~d ~;.·;f ~;~~'ei iwj;aaa~r~ee:i:~Irgle~~~!;li~;d;;::a:f~'.o~:~;,:~~~:v~:, o~;~~n·~:~k:;:~~= ~::r,:~r.~<br />
' - en c eme
88<br />
9:9~<br />
70<br />
Over de drie laatste jaren wordt het getal kosteloos onderwezenen enkel opgegeven voor de dagscholieren,<br />
terwijl in vroeger jaren ook de avondleerlingen hieronder waren begrepen. Wij hebben dierhalve, ter vergelijking<br />
met de kosteloos onderwezener1, die leerlingen welke uitsluitend de avondschool bezoeken van het geheele<br />
getal leerlingen af getrokken, zoodat de volgende staat enkel geeft die leerlingen welke de dag- uitsluitend en<br />
de dag- en avondscholen tevens bezoeken.<br />
Naar die berekening genoten van de leerlingen , die de lagere scholen over dag bezochten, kosteloos onderwijs<br />
in J anuarij 1862: 208,983 of 509, i 863: 220,260 of 522, 1864: 216,755 of 513, in April 1862: !92,879 of 519, 1863:<br />
20 1,077 of 526, 1864: 205,1-U of 508, in Julij 1862: 187,661 of 5'19, ·1863: 193,575 of 522, 1864: 193,946 of<br />
500 , in October '1862: 183,892 of 524, 1863: 188,817 of 523, 1864: 187,200 of 501 op de 1000. Het schoolverzuim<br />
was dus grooter bij de kosteloos onderwezenen dan bij de overige leerlingen.<br />
Naar de provincien waren zij in Januarij van elk j aar verdeeld als volgt:<br />
PROVINCIEN.<br />
1<br />
1<br />
1<br />
KINDEREN<br />
DIE DE DAGSCHOLEN<br />
1862.<br />
BEZOCHTEN.<br />
1<br />
1863.<br />
1<br />
1864. 1862.<br />
KOST ELOOS ONDERWEZEN.<br />
1<br />
1863. 1 1864. '1862. 1<br />
1<br />
KOSTELOOS ONDERWEZEN<br />
OP ELKE 1,000<br />
SCHOOLGAANDE KINDEREN.<br />
l\loordbrabant 47,14!• 48,341 46,552 1 21,533 21 ,895 20,330 457 453 437<br />
······ ··· ····<br />
1<br />
Gelderland ... . . ··· ·· ·· ···· 52,080 53,605 53,750 27,230 29,000 28,9'14 523 5!• 1 538<br />
Zuidholland . . . . ········ ···· 72,868 75,368 76,504 38,ü59 40,2!•5 -il,360 535 53i 541<br />
1<br />
l\loordholland . ·· ···· ··· ··· · 62,250 63,70i- 63,935 33,983 3!•,6M 34 , 9~5 533 5-1-4 547<br />
Zee-land .. . .. ... ··· ·· ·· ··· l\l ,516 20,42-i 20,795 9,978 10,727 10,973 511 525 528<br />
Utrecht ... . . . ·· ·· ···· ·· ···· · 18,368 ·18,898 18,521 9,578 9,9!•7 '•,263 521 526 230<br />
Friesland . . . ... ·· ·· · ." 37 ,090 38,35û 39,339 25 ,40() 28, 189 29,536 685 735 751<br />
1<br />
Overijssel. 31,826 32,585 32,553 12,663 15,!•30 '15,424 398 1. 7 !~ .iH<br />
1<br />
.. ·· ······ ··<br />
Gronin:;:en . . ·· ··· " . .. ... 31,2-19 32,H4 31,378 16,61 i 1G,759 17,228 532 521 549<br />
Drenthe . . .... .. . "<br />
13 ,-H8 13,838 13,630 5,499 j,668 5,979 410 410 .\-39<br />
Lianburg .. · · ·· · -· ·· ·· ·· · . . 24,550 25 ,0ûi 25,236 7,540 7,766<br />
1 1<br />
-<br />
1<br />
1863.<br />
7,753 307 310<br />
D e leerlingen op alle lagere scholen stonden in i 862: in J anuarij tot de feitelijke bevolking rles Rijks op<br />
1Januarij1856 als 1,35'• , tot de werkelijke op 'I Januarij 1862 als 1,309 , in April tot de feitelijke op 1 Januarij -1856<br />
als 1,204 , tot de werkelijke op 1 Januarij 1862 als 1,164, in Julij tot de feitelijke op 1 Januarij 1856 als 1,156,<br />
tot de werkelijke op 1 Januarij 1862 als 1,H7, in October tot de feitelijke op 1 Januarij 1856 als LU6 , tot<br />
de werkelijke op 1 J annarij i 862 als 'i , 108; in '1863 tot elke van beide bevolking·en één jaar later in J annarij als<br />
1,374 en -1 ,326 , in April als 1,223 en 1,180, in Julij als 1,173 en 1, 132 , in October als '1,-150 en 1,1'18; in 1864 tot elk<br />
van beicle bevolkingen in Januarij als '1,352 en 1,303 , in April als 1,241 en l ,lû6, in Julij a1s 1,187 en '1.141 ,<br />
· in October als 1,153 en 1, 111. Hieruit volgt, dat in elk van beide. jaren in Jannarij nagenoeg troee vijftienàen,<br />
en wel iets meer in 1803 clan in 1862 en '1864 , op de drie overige tijdstippen één achtste tot één negende der<br />
bevolking onderwijs genoot op de lagere scholen en dat die scholen in Or.t.ober nog iets minder dan in Julij<br />
bezocht werden. Van de honderd leerlingen , die in J anuarij 1862 , 1863 en 1864- op de lagere scholen aanwezig<br />
waren , bezoeh ten in elk jaar die scholen in April 8U , 80 en 92 , in Julij 85, 85 en 88, in October 85, 81· en<br />
85. Voor de j ougens was het verschil met het schoolbezoek in J anuarij op elk der drie overige tijdstippen van<br />
het jaal' in 186:2 85 , 81 en 8 1, in 1863 86 , 81 en 80 , in t8M 89 , 81~ en 82; voor de meisjes in 1862 93 , 91<br />
1<br />
1<br />
1861-.<br />
307<br />
en \lO, in '1863 ()3 , Ui en 89 , in '1861- 96, 93 en 90 .<br />
N uur het getal jongens en meisjes die op de drie overige t ijdstippen van elk j aar op de honderd in Januarij<br />
\ Sfi".! . l8l>3 i' n 18fH
1<br />
72<br />
. , Je drie . aren onderling vergelijkt, in Je reden ~ot het geta'.<br />
Uit dit overzig·t volg·t, dat, "".~nneei me~1 het s~hoolbezoek betrekkelijk het grootst was: m 1864' vo~.1<br />
schoolgaande kinderen in Janu~l'lJ v~n ~Ik Jaar,n het ·aar in Noordbrabant, Utrecht en Drenthe, ?P 15 Ap1.1l<br />
beide geslachten op de drie overige t1Jdst1ppen v.~ J Gronin en (in de laatste provincie in JnhJ te~ens m<br />
en 15 J_uJij in Gelderland, N oordholland' OvenJ~.skel en l ht opg 15 April in Zuidholland, Zeeland, Friesla~d<br />
·· · L' b ·g· voor het mannehJ e ges ac . · '1863) '1 ~ October m<br />
1863) op 15 J uhJ m i~ . UI ' . Z . dh lland (in de laatste provincie tevens m . op o " l 1<br />
)<br />
Limbu"g op 15 JuhJ m Zeeland en ui o h r·ke op 15 April in Zmdholland en Zee arre '<br />
en - ' G . Limburg (voor et vrouwe lJ 0 b . Geldér<br />
N oordholland' Overijssel ' ronmgen en .. . z l d. in 1863 voor beide geslachten in cto er m. -<br />
~ (in beide provincien tevens m · 186•)' -1. op 15 J uhJ m . h ee an . · lijke ' geslacht in April m · F nes · 1 an d en Limburg '<br />
land (voo• het vrnuwelijke tev.ens m 18641 v~o~ ~t 1 ~' ~~:~ het v•ouwelijke in z uidholland ' in 0 ctobec vo~• .<br />
iu Octo hè• in 0 verij'8el en fom bm·g • m t8 ~~l m . u~~idholland en N owlholland ' in J8 62 en 1863. voo• be~ :<br />
beide geslachten in Zeeland, vo01: het :rouwe lJ rn l~ h t vrouwelijke geslacht in October in Gr~nm~en; e<br />
eslachten in J ulij en October m Fr~esland '. :oor ~dhollancl in J ulij in Drenthe, in October m L1m~urg'<br />
/<br />
f1einst· in 1862 voor beide g·eslachten m April. mJNI?.o. G ·~gen in October in Gelderland en Oven.Jsse.l,<br />
· · A ·1 · Gelderland m u \ 1 J m rom - · ' " l L'mburg m<br />
voo• het mannelijke m P". '~ ' d Utrecht in J ulij in Utrecht, Ove"J"e ~~ . ' ' d<br />
voor het vrouwelijke in Apnl m No~rdholla~ h;n . April in Overijssel en Drenthe, in JuhJ m Gelder~a~<br />
October in Utrecht: in 1863 voor beide ges ac en l~ h 11 l en Drenthe. voor het mannelijke in April m<br />
en N oordholland, in October in N oordbrab~nt l ~oord ~ti::~t voor het v;ouwelijke in J ulij in N oordbrabant,<br />
d . J l'J' in Utrecht in October m ee an en '<br />
Zeelan ' m u' ' . 0 t b ·n Overij'8el 60 10!<br />
Zuidholland en Zeeland: in 1864 m co er i l' .. 186G) 1863 en 1864 op 15 Januarij 348,939, 3 '<br />
hl bd·eghetgetalleerm()'en:m· -, .. 0 1<br />
5<br />
A 1304302<br />
Op de openbare se oen e ro . t>146 745 152 632 en 152,161 meisjes. p pn , . . :<br />
en 356940 202,194, 207,469 en 204,779 3ongens,. , '1"5,501 140244 en 144,117 meisjes, op 15 JnhJ<br />
313,84; en' 392 ,97 0 ' '68,801 ' 17 3,597 en 17 8,853 J on~;~s .'o~ , e~s' ; 30' 7 ~6' 135'13 0 en 138 ,802 meisjes ' op. 15<br />
289 224 298,367 en 306,925, 158,458, 163,237 e;1 ~~~' ~62~62 jongens 128,777' 132,852 en 133,514 meisjes.<br />
Oc;ober' 285 981, 294,041 en 295,676, 157,204, 1 ' d en h l'en in April,87 87 en 90, in Julij 83, 83 en 86,<br />
' . · J ariJ' bezochten eze se o ' '<br />
" 79 8G) in<br />
Tegen de honderd leerlmgen m anu . d . on ens in April 83 , 84 en 87 ' in Ju<br />
1<br />
IJ 78 ' en - ,<br />
. 0 t ber 8G) 8G) en 83. De reden was voor e J g . J l" 89 89 en 91 in October 88' 87 en 88.<br />
in c o - ' - cl " . April 92 9G) en 95 m u IJ ' ' ..! 93 093<br />
October 78 78 en 79; voor e meisJeS m ' d . ·ar~n o 15 Januarij door û2,693, 93,11 l en ,<br />
De bijzo~dere scholen werden bezoc.ht in elk der n:9 J270 en p 49 541 meisjes)' op 15 April door 88,385,<br />
leerlingen (44,284' 43 ,844 en 43,552 JOng~ns, 48,40; ~ Ç)G)5' 48 015 e1~ 48 631 meisjes)' op 'l 5 Julij door 87,613'<br />
89450 eu 90053 (H,460. 41 ,435 en 41,422Jo~gens, ~ '~~5,40 ,48011 en,47845 meisjes), op 15 October door<br />
88,603 en 8~ 064, (41,073, 40,592 en 40,219 Jongens: } , '46 ~01 47 03~ en 4·7,464 meisjes) Op honderd<br />
8 7,775 8812,1 en 88,086 (41,474, 41,084 en 40,622 JhOnlgens_, elk d~r dr:ie jaren: op 15 April 95' 96 en 97,<br />
' ' ' " · bezochten deze se oen' m 15 J !iJ' 93 93<br />
leerlingen op 15 JanuariJ aanwezig " d . ens op '15 April 94' 95 en 95' op u ,<br />
'15 J ulij en 15 October 95. Men verkrijgt vo?~ e JO~g \ ril 97 97 en 98' op 15 J ulij 96' 97 en 97 ' op<br />
op ~ 0 t b 94 94 en 93: voor de meisjes op 5 ~ P ,<br />
en 92 , op fo c 0 er ' d J rij aanwezig. d h · d<br />
15 October 96' 95 en 96 op honder op 1.5 . anua 1 000 jongens op alle lagere scholen zonder on ersc _er<br />
Naar de kunne telde men in elk der drie ~aren op875' 877 op -15 Julij 888. 898 en 896, op 15 Octob~1~<br />
0 8 46 op 15 Apnl 870, en ' 07 807 op 15 JuhJ<br />
op 15 Januarij 83'1, 84 en ' Januari' 765' 771 en 774' op April 804, 8 en '<br />
887, 893 en 897; op de openb'.l.re scholen op 15 826· J de bijzondere op 15 Januarij 1,128, 1,167 en 1,17~,.op<br />
825' 827 en 825' op 15 October 824' 82.~ en 40 ~ ~~1 en 1,198' op 15 October 1,134, 1,162 en 1,186 ~eis3es.<br />
15 April 1,147' 1,-171 en 1,185, op 15 ~~lrj 1,1 h' \ erkrijgt men op alle lagere scholen tegen 1,000 Jongens<br />
Wanneer men elke provincie afzonderhJk besc ouw ' v<br />
het vo J gen d e getal meisjes ·<br />
OP 15 JANUARIJ. OP 1ä APRIL. OP 15 JULIJ. OP 15 OCTOBER.<br />
1862.11863. , 1864. 1862.1 '1863.1-1864. 1862.11863.1 '1864. i 862. \ '1863. , 1864.<br />
1<br />
1<br />
l\loor1lbrabant. · · ······· 884 899 885 928 944 933 965 971 959 945 956 959<br />
Gelderland······ ....... 791 800 796 853 8,n 859 863 878 866 867 87'1 878<br />
1<br />
Zuidholla11d · · · · · · · · · · · · · 846 867 860 884 880 881 892 897 898 888 887 892<br />
~oordbollaml · ·, · · · · · · · · 853 865 882 867 882 881 882 895 906 885 889 892<br />
Zeeland"········ · ······· 738 744 752 804 807 817 860 852 865 852 863 878<br />
Utrecht.······ · ·· · · · · · · · 846 853 861 871 880 880 874 903 902 880 896 906<br />
Frie8land .. ·· · · · · ·· · · · · ·· 800 798 813 843 853 845 863 869 862 856 856 857<br />
Oun·ijsttel ... · · . . . ........ 823 835 837 85/i 867 871 876 901 886 874 888 886<br />
G1"011i11gen . ....... ... ···· 837 835 860 874 874 896 894 896 896 898 904 905<br />
D1•c11tl1e .................• 852 822 839 905 873 858 907 896 898 897 909 903<br />
Lianhur~····· · ·· · · · · · · ·· · 832 845 869 850 874 869 874 896 887 916 928 !)50<br />
-<br />
1<br />
1<br />
De reden was dus voor de meü'!jes: het meest g·unstig in N oordbrabant in elk der drie jaren en op elk dei·<br />
vier tijdstippen; het minst in ZeelaU
./<br />
/<br />
\<br />
-. ·<br />
\'<br />
1 d · · · · l crernno· ·chikt · scholen ,·an diakonie- en annbc-<br />
De bijzond~r~ scho~en .k~n;::<br />
0 ~c~~l;~ r: 1 ~v:e~ 1 ~1~~e:o~~ e;e;ticht::~~ , sch~len opgerigt door de maatschappij<br />
sturen en anhr eie lve1eemgmschol~n ontstaan uit het verlangen van ouders of onderwijzers om de school aan<br />
tot nut van et a gemeen' ' l l · t t t h t ()'even van meer<br />
·· l lr . d . ,- dienstbaar te maken; voorts andere se io en opgeng o e .,,<br />
kerkehJk eerste ig on er\\ i. 1·s<br />
d .. eene bepaalde soort van leerlingen' of wegens den<br />
· ·d l d ·· tot het geven van on erWlJS aan ·<br />
mtgebrei ager on :rWIJ~bare school. O'ebrek aan openbaar onderwijs' benoeming· van hoofdonderwijzers aan<br />
verren afstand eene1 ope , E;'. i dheid dan de o riD'ters of om andere redenen.<br />
openbare scholen van eene andere kerk.~li._1lbrndgez n . 186"' 18p63"'en 1864 j 4 308 328 75 f 4,235,960.195 en<br />
· · h t 1 er ondel'\VIJS e roegen m :i:. , , ' ' • ' • • ,<br />
De mtgaven voor e ag . , . 1862 1 '187 kosten van het tijdschrift " nieuwe b1Jdragen , ;<br />
j 4 , 2~_2,~90.375' wda~ro~~er met ~erg·e~:~e1:°:~drag m~t~n V:orden afgetrokken het batig slot der exarpengelden<br />
terwijl melk der ne Jaren :.an e . f 40 838 09<br />
j 43 , 5 .W.97 en j 43,848.505, in 18·63 de open<br />
de bijdragen der onderWIJzers voor hhunl pens10ben cl ' . de' RiJ·kskweekscholen j 3 930 .8·85 en in -1864 de<br />
cl<br />
h 1 lde aan de leersc o en ver on en aan , . .<br />
brengst er se 00 ge n , .. k l . h l f 7 -93 50. zoodat de uitgaven in elk der dne Jaren<br />
bren st der schoolgelden aan s RiJ s agere se oen ,:> • ,<br />
0<br />
z~iver ~ebbe 1<br />
bedragen f 4,268,677.66, j 4,188,488.34 e~ J l~,2 11 ,048 .37. _. . .<br />
De volgenéle staat geeft een driejarig overzigt der uitgaven voor elke provmcie.<br />
Noo"dbrabant ... · ·<br />
Gel
\<br />
76<br />
Voor de vormleer dienen meest de handleidingen van BouMAN en STRATEMEIJER tot leiddraad. Op de behandeling<br />
dier leer valt over het .algemeen niet te roemen, daar verscheiden onderwijzers geene juiste voorstelling<br />
hebben van het doel der vormleer als leervak der lagere school en geene geschiktheid bezitten om een<br />
vormend onderwijs te geven, dat door de leerlingen met belangstelling en genoegen wordt bijgewoond. Door<br />
het aanschaffen van de noodige stellen figuren wordt echter hier en daar het onderwijs beter. Waar de gemeente<br />
besturen met de aanschaffing· Z\varig·heid maken, behelpen zich de onderwijzers met bordpapieren figuren.<br />
Aan de openbare scholen te Amsterdam zijn thans stellen uitgereikt, waarvan zooveel mogelijk de zijden der<br />
grondvlakten en hoogten gelijk zijn en die zwart zijn geschilderd , ten einde verklarende lijnen of cijfers met<br />
krijt te kunnen aangeven.<br />
Bij de beoefening der N ederlandsche taal treedt de spelling, de redekundige ontleding en het van buiten<br />
leeren van definitien ·nog te veel op den voorgrond en wordt te weinig gelet op het juist uitdrukken der gedachten<br />
door het maken van opstellen over eenvoudige onderwerpen.<br />
Door het aanschaffen van landkaarten is in de laatste jaren het onderwijs in de aardrijkskunde veel verbeterd.<br />
Over het algemeen houden de leerlingen zich gaarne met dit vak bezig. Vele onderwijzers missen nogtans<br />
de geschiktheid om den dorren inhoud der schoolboekjes op doeltreffende wijze bij de les aan te vullen. Ook<br />
bepaalt zich dit onderwijs te veel tot de staatkundige aardrijksbeschrijving, waardoor het minder onderhoudend<br />
en ontwikkelend wordt. Op sommige welingerigte scholen van Gelderland worden de leerlingen met goed gevolg·<br />
in het teekenen van landkaarten geoefend. Het schetsen en kleuren van kaarten geschiedt vrij algemeen. Bijna<br />
overal ontbreken nog aardbollen en wordt g·een werk gemaakt van de wis- en natuurkundige aardrijksbeschr~jving.<br />
Over het algemeen wordt het onderwijs in de geschiedenis op te groote schaal begonnen , zoodat bijv. de<br />
grafelijke stamhuizen met. te veel uitvoerigheid worden behandeld en aan de kennis van latere tijdvakken geene<br />
zorg wordt gewijd. Op vele scholen worden op weinig doeltreffende wijze jaartallen van buiten geleerd. Algemeene<br />
geschiedenis wordt slechts op weinig·e gewone lagere scholen behandeld en bepaalt zich bijna uitsluitend<br />
tot de scholen voor meer uitgebreid lager onderwijs.<br />
Het onderwijs in de kennis van de natuur is aan de scholen toegenomen , hoewel dikwijls een aanschouwelijk<br />
onderwijs ontbreekt. Op vele plaatsen heerscht nog eene onverschilligheid omtrent dit vak en zelfs tegenwerking.<br />
In die scholen, \vaar schetsen uit de dagelijksche omgeving op het gebied der drie natuurrijken worden gegeven,<br />
bedient men zich van de afbeeldingen van HELGE. Op andere scholen bepaalt zich het onderwijs tot het lezen<br />
van een werkje.<br />
Praktische beoefening· van het zingen wordt overal, theoretische slechts bij uitzondering aangetroffen. Aan<br />
Yele scholen worden twee- en driestemmige liederen met gevoel en zuiver voorgedragen.<br />
Het onderwijs in de levende talen blijft het hoofddoel van het meer uitgebreid lager onderwijs. Het fransch<br />
wordt het meest beoefend. Waar vreemdelingen uitsluitend onderwijs in hunne moedertaal verstrekken, worden<br />
llie talen vrij goed onderwezen. Over het algemeen laat dit onderwijs veel te wenschen over, vooral wat de<br />
uitspraak betreft en bepaalt het zich tot de regelen der spraakkunst, het maken van vertalingen en eenige<br />
oefeningen in het spreken. Behandeling der letterkunde is uitzondering. Vooral is dit onderwijs onvoldoende<br />
op die scholen waar één onderwijzer alle vakken moet behandelen. De onderwijzeressen munten dikwerf in<br />
bekwaamheid uit boven het mannelijk personeel.<br />
Over het onderwijs in de wiskunde aan de lagere school is het oordeel niet ongunstig· , daar vooral de jongere<br />
onderwijzers veel opgewektheid tot dat vak bezitten. Vooral de normaallessen dragen bij om de kweekelingen<br />
met de wiskunde, voor zooverre zij bij het rekenen hun te pas komt , bekend te maken.<br />
De ltmdbouwkuncle verdient voor alsnog bijna geene vermelding· als leervak op de lagere school. Zij is slechts<br />
op twee scholen in Zeeland, op ééne in Friesland en op de school N eerlandsch Mettray in Gelderland als<br />
leervak opgenomen.<br />
'l'oenemend wordt de g·ymnastiek beoefend, minder als vak der lagere school, dan als bijzondere inrigtingen<br />
buiten de gewone schooluren. Als leerplan is dit vak slechts in weinig scholen opgenomen. Daar bijna in alle<br />
grootere gemeenten bijzondere gymnastiek scholen aanwezig zijn , geven verscheiden besturen aan de leerlingen<br />
der openbare scholen gelegenheid zich in de gymnastiek te oefenen.<br />
Het teekenonderwijs, volgens de leerwijze van DuPurs , draagt aan vele scholen g·oede vruchten. Ook is de<br />
behandeling der vormleer aan dit vak dienstbaar. Aan vele scholen zijn hulponderwijzers en kweekelingen, die<br />
met groote vaardigheid op het z'warte bord schetsen.<br />
Handwerken zijn aan alle meisjes- en aan de meeste gemengde scholen in het leerplan opgenomen; aan<br />
menige bijzondere school ten koste van het lager onderwijs, vooral in de zoog·enaamde fraaije , minder in de<br />
nuttige handwerken. De scholen onder de leiding van geestelijke zusters verdienen voor dit vak vooral vermeld<br />
te worden.<br />
Gedurende het driejarig tijdvak 1861/63 zijn 261 nieuwe schoollokalen, meest met onderwijzerswoningen , verrezen,<br />
waarvan in Noordbrabant 27 , Gelderland 34, Zuidholland 38 , Noordholland 41, Zeeland 9 , Utrecht 18,<br />
Friesland 22 , Overijssel 15, Groningen 32, Drenthe 10 , Limburg 15. In 1864- zijn nieuwe schoollokalen gebouwd:<br />
in N oordbrabant 7 , waarvan 1 nog niet voltooid, in Gelderland 7 voltooid en 6 in aanbouw, in Zuidholland<br />
7 , sommigen met onderwijzerswoningen , in N oordholland 5 , in Zeeland 9 met 4 onderwijzerswoningen,<br />
in Friesland 10, Overijssel 3, terwijl één is aanbesteed , Groningen 7 , Drenthe 2, waarvan één, Limburg 6 ,<br />
waarvan 2 met onderwijzerswoningen. In deze laatste provincie was één schoollokaal in aanbouw , is ééne nieuwe<br />
onderwijzerswoning gesticht en was ééne aanbouw, terwijl één woonhuis werd ingerigt tot school en onderwijzerswoning;<br />
voorts waren in 1864· 4·. nieuwe schoollokalen , waarvan 2 met onderwijzerswoningen , aanbesteed<br />
cn r1 0 rti0n plnnnrm :umha.ngig· tot !wt. ho11\VPn Ymt nimt\YC sr,J10ollolrnl0n tnPt. of' zonrlpr onclPrwijzen;;woning-Pn. --<br />
77<br />
Belangrijke herstellingen, voor sommige met vernieuwing· gelijk te stellen, vonden in 1861/ 63 plaats aan 151<br />
lokalen, waarvan in N oordbrabant 25 , Gelderland 12, Zuidholland 8, N oordholland 16, Zeeland 13, Friesland<br />
29, Overijssel 6, Groningen 33, Drenthe 3 en Limburg 6. In 1864· werd in N oordbrabant ééne school aanmerkelijk<br />
verbeterd, terwijl voor de school voor meer uitgebreid lager onderwijs te 's Hertogenbosch de aanbesteding<br />
plaats had van nieuwe lokalen en woningen, waardoor die school in eene jongens- en meisjesschool zal<br />
gesplitst worden. In Gelderland zijn in 1864 6, in Zuidholland 8 schoollokalen aanmerkel\jk verbouwd. In<br />
N oordholland zijn 7 , waaronder één van eene bijzondere school, belangrijk verbeterd. In Zeeland is één<br />
schoollokaal vergroot en vernieuwd en van één ander · de verbouwing aanbesteed. In de provincie Utrecht zijn<br />
4- schoollokalen aanmerkelijk vergroot, terwijl van 3 de verbetering of aanbouw in 1865 is begonnen en van 4<br />
aanbouw en vergrooting is voorbereid. In l!"riesland zijn 13, in Groningen 4 lokalen min of meer belangrijk<br />
verbeterd.<br />
De schoolmeubelen laten op menige school nog te wenschen over; vele gemeentebesturen voorzien echter met<br />
milde hand in de aanschaffing van wandkaarten, platen voor het onderw~js in de natuurkennis, in voorwerpen<br />
ten dienste van het onderwijs in de vormleer.<br />
Het getal der voor het godsdienstig onderwijs buiten de schooluren gebruikte openbare schoollokalen bedroeg<br />
in 1862 592, in 1863 585, in 1864 599. Van deze laatsten waren in Noord bra bant 26, Gelderland 54, Zuidholland<br />
54, Noordholland 67, Zeeland 18, Utrecht 24, Friesland 108, Overijssel 29, Groningen 125, Drenthe<br />
35 en Limburg 59.<br />
De inkomsten der openbare onderwijzers zijn sedert de invoering der wet vanf 1,669,980in1858 tot/2,453,228.455<br />
in 1864 vermeerderd. Hierin deelden de bijdragen van het Rijk met f 77 ,202.24, van de gemeenten met<br />
f 2,353,689.80 5 , de schoolgelden metf 22,336.4L De toelagen voor de normaallessen voor de opleiding van onderwijzers<br />
en onderwijzeressen en de gratificatien zijn hieronder begrepen. De toeneming der inkomsten van<br />
onderw~jzers is uitsluitend het gevolg van verhoogde uitgaven door de gemeenten, daar alle overige bronnen<br />
van inkomsten zijn verminderd. Sedert 186Sl worden de vroegere rijksjaarwedden niet meer aan de onderwijzers<br />
maar aan de gemeenten zelve uitgekeerd, terwijl sedert 1860 geene jaarwedden door de provineien verstrekt<br />
worden. Ook worden gratificatien door het Rijk en de provincien zeldzaam verleend. Schoolgelden , die vroeger<br />
door de onderwijzers werden geheven en in 1860 nog f 562,047 bedroegen, daalden tot de geringe som van<br />
.f 16,207 in 18G3 en f22,336.4l in 1864. De gemiddelde jaarwedde werd in 1864 berekend : voor de hoofdonderwijzers<br />
en hoofdonderwijzeressen op f 634.24 (in N oordholland f 810.26, in Drenthe f 389.24), voor de<br />
hulponderwijzers en hulponderwijzeressen op/338.76 (in Noordholland/384.50, in Limburg/212.69).<br />
Met vergunning van Gedeputeerde Staten werden gelijktijdig andere ambten en bediening·en bekleed in 1864<br />
door 1,38 l openbare onderwijzers, waarvan 1,266 kerkelijke bedieningen waarnamen. Hiervan in N oordbrabant<br />
51, Gelderland 200, Zuidholland 18fi, Noordholland 184, Zeeland 97, Utrecht 60, Friesland 265, Overijssel<br />
69, Groningen 1 H, Drenthe 52, Limburg 43.<br />
Overeenkomstig de bepalingen der wet zijn in 1862 aan 4 hoofdonderwijzers en '1 hoofdonderwijzeres, in<br />
1863 aan 42 onderw~jzers , in 1864 aan 30 hoofdonderwijzers, ééne hoofdonderwijzeres en één hulponderwijzer<br />
pensioenen verleend. De uitbetaalde pensioenen bedroegen te. zamen in 1862 f 90,551.435, in 1863 f 96 ,252.985_,<br />
in 1864 .f 101,254.H, waarvan, na aftrek van het één derde gedeelte door de gemeente aan het Rijk terug<br />
betaald, ten laste van het Rijk f 51 ,220.285 , f 55,629.435 en f 59,601. 77 5. De bijdragen der onderwijzers voor<br />
hun pensioen hebben in elk jaar opgebragt f 40,213.085 , f 42,785.93 en f 43 ,232.475.<br />
De examens ter verkrijging van akt.en van bekwaamheid voor het lager onderwijs geven de volgende uitkomsten:<br />
toegelaten zijn in 18föl 1,484, in 1863 1,662, in 1864 i,382, afgewezen 948, 987 en 1,380; aan de<br />
toegelatenen werden afgegeven in elk der drie jaren 656 , 728 en 596 akten van bekwaamheid voor schoolonderwijs,<br />
186, 335 en 241 voor huisonderwijs, terwijl op 64Sl, 599 en 545 akten, zoowel vóór als na de invoering<br />
der wet verkregen, aanteekeningen geplaatst :.i;ijn voor vakken van meer uitgebreid lager onderwijs.<br />
Gedurende het zevenjarige tijdvak 1858 / 6 ~ z~jn 9,683 of 63.9~ toegelaten, 5,4·50 of 36.01, op de honderd die<br />
examen aflegden, afgewezen. Het getal toegelatenen was volstrekt het grootst in 1863 f,662 , het kleinst in<br />
1858 1"t 20. Op de honderd die examen aflegden werden afgewe:11en in elk der zeven jaren: in 1858 29. 78 , in<br />
1861 33.40 , in 1859 33 .-H , in 1860 34.52 , in 1863 37.26 , in 1862 38.98 en in f864 !k9.96. Uit den staat blijkt<br />
dat op honderd die examen aflegden als hoofdonrlerw~jzers werden toegelaten in 1862 44, in 1863 42, in 1864<br />
32 , als hoofdonderwijzeressen 52. 70 en 59 , als hulponderwijzers 59 , 59 en 44, als hulponderwijzeressen 65,<br />
70 en 49 , als huisonderwijzers 7~ , 80 en 52 , als huisonderwijzeressen 84 , 80 en 65, en voor alle vakken vau<br />
meer uitgebreid onderwijs als onclenvijzers 50, 5 l en 47 , als onderwij:ieressen 79, 78 en 72.<br />
Onder de geëxamineerden waren in 1862 53, in 1863 51, in 1864 34 vreemdelingen , in elk jaar 23 , 2! en 7<br />
mannen , 30, 30 . en 27 vrouwen , die van den Koning de vergunning gevraagd en verkregen hebben om hier<br />
te lande onderwijs te geven. Door den Koning werd, onder toepassing van art. 7 , lit. c der wet, in elk der<br />
drie jaren aan eenige personen vergunning verleend tot het geven van lager onderwijs op eene zondaD"school.<br />
Aan de drie rijkskweekscholen is de cursus gesteld van 1 September tot 15 J ulij en hierdoor in ~erband<br />
gebragt met het tijdstip voor examens voor hulponderwijzers; zoodat de kweekelingen, die bij het voorjaarsexamen<br />
eene akte van hulponderwijzer bekomen tot het einde van den cursus de lessen kunnen volgen. Daar<br />
de lessen eerst met Januarij 1862 zUn begonnen , werd de eerste cursus met een halfjaar verlengd. Te 's Hertogen.bosch<br />
en Haarlem waren in het begin geene kweekelingen van het vierde stndü~jaar; te Haarlem en<br />
Gronmg·en.werd eene voorloopige splitsing in twee afdeelingen als voldoende beschouwd. In September 18fi2<br />
werd. te Haarle1~ , in November van dat jaar te Groningen aan de kweekelingen gelegenheid gegeven t.ot<br />
J 1 r:ikt1sc>hf' nPfenmg·nn in hPI· ,Q"CYPn v:rn onrlPn,·i,j;; cm het srhooll1oudr•n door de op
' 1<br />
'<br />
'/<br />
\<br />
-.<br />
i<br />
f<br />
\<br />
j<br />
i8<br />
die tijdelijk van de gemeentebesturen door het Rijk werd overgenomen. De kweek~lingen van het derde studieja~r<br />
leeren eerst in de leerschool zien en opmerken en worden daarna met eenvoudige werkzaamheden belast; die<br />
van het vierde studiejaar treden als onderwUzers op bij de verschillende klassen. Aan de hulponderwij~ers wor~t<br />
soms het zelfstandig bestnur eener geheele klas_se toevertrouwd. Te 's Hertogenbosch voorzag. men m 1.~63, m<br />
de praktische opleiding door de kweekelingen onderling onderwijs .:e doen ~~ven. Aldaar werd m. JanuarIJ 1864<br />
eene leersehool met 224 leerlingen geopend, waaraan van J anuanJ tot J uhJ slechts de kweekelmgen van het<br />
vierde studiejaar werkzaam waren, terwijl na de vacantie in September, even als b~j de twee overige kw~ekscholen,<br />
de kweekelingen van de derde en vierde studiejaren en de ht~'.ponderwijzers kweekelingen beurtelmgs<br />
bij groepen aan de leerschool werden werkzaam gesteld. Het on~~rWlJS wo.rdt aan d~. kweekscho~en gegev~n<br />
in de volgende leervakken: neclerlandsche taal (lezen, _spra~kleer, st1Jl, ontledi~g), ~ardnJks~unde (wis-, natum.-<br />
en staatkundige, kaartschetsen) , vaderlandsche geschiedems, algemeene gescluedems, kenms der natuur (~atumlijke<br />
historie, natuurkunde), toonkunst en zang, opvoeding en onde1:wijs, gymn~stiek, teekenen , wiskunde<br />
(stel- en meetkunst), fransche en hoogduitsche talen. In ·J 862 werd dit leerplan met geregeld gevolgd en de<br />
lessen meest dienstbaar gemaakt aan eene herhaling van het vroeger geleerde. Ook zijn dat jaar geene examens<br />
voor hulponderwijzers afgelegd. De kweekscholen verloren in dat jaar elke éénen. l~erling door den do~~· In<br />
den loop van 1862 werden tevens de kweekscholen dienstbaar gemaak~ voor d~ opleid~~g :an ~ulponderWlJzers ,<br />
die zich tot het examen voor hoofdonderwijzer wenschen voor te bereiden. Hiertoe ZlJn tien r1Jkstoelagen , van<br />
hetzelfde bedraO' als die voor de kweekelingen, aan elke kweekschool verbonden ter bestrijding van kost en<br />
inwoning. De ~ursus werd op twee jaren bepaald. Daarenboven werden zonder rijkstoelagen andere personen<br />
en hulponderwijzers van openbare en bijzondere scholen aan de kweek.sch~len toegelaten. De exa~ens, waartoe<br />
zich 46 sollicitanten, 13 te 's Hertogenbosch, 1 te Haarlem en 32 te Gronmgen opdeden, werden m September<br />
en October 1862 aan elke der drie inrigtingen door den directeur en de onderwijzers der kweekschool afg~nomen.<br />
Slechts te Groningen werden 1 O hulponderwijzers geplaatst, terwijl te Haarlem 7 hulponderwijzers, dm<br />
te Groningen examen hadden afgelegd, tot de lessen werden toegelaten. Die cursus werd geopend te Haarlem<br />
op 1 December 1862, te Groningen op 1 November van dat jaar; hij werd _in die laatste gemeente nog door<br />
één hulponderwijzer zonder toelage gevolgd. Voorts is te Groningen met December .~862 een hulpcurs.us geopend<br />
voor dienstdoende hulponderwijzers in de gemeente en. hare omstreken, _waar.blJ de leervakken z1~h bepalen<br />
tot taal-, reken- en aardrijkskunde vormleer, de ?egm~elen der geschiedems en de natuu~lrnnms : D~<br />
lessen worden 's avonds gegeven en Zaturdags voor hen die bu.iten de g·emeente wonen. In het begm van 1863<br />
en 1864 berlroeg het getal kweekelingen aan de kweekscholen te 's Hertogenbosch 30 e~ 40, Haar:em 26 en<br />
35, Groningen 34 en 39, dat der hulponderwijzers in elk jaar te Haarlem 7 , te Gromngen 10, 1~1 18M t.e<br />
's Hertogenbosch 6, van welke laatsten twee geene rijkstoelagen genoten. In 1863 waren de kweekehngen aan<br />
elk der drie inrigtingen verdeeld over de drie laatste studiejaren, behalve vijf te Groningen '..die de lessen van<br />
het vierde studiejaar volgden en bij het voorjaarsexamen in 1863 eene akte van hulponderw1Jzer en voor sommige<br />
vakken van het meer uitgebreid lager onderwijs verkregen. In 1863 woonden ~e 's Hertogenbosch ~, te<br />
Groningen 1_2 hulponderwijzers de avondlessen bij en volgden te Haarlem 7, te Gro~mgen 15 ~ulponderWIJzers<br />
e~nen hulpcursus, terwijl te Haarlem door 6 hulponderwijzers aan het natuurkundig onderwijs w,erd de~lg·enomen.<br />
In 1864 werd de hulpcursus bijgewoond te 's Hertogenbosch door 2, te Haarlem door 7, te Gromngen<br />
door 14 personen, en in de laatste gemeente, hoewel ~ngeregeld, nog ~oor. eenige hulponderwijzers buiten de<br />
gemeente. Voor het vergelijkend examen bij elke kweekschool hebben zich m 1863 en 1864 aai~gen:eld 217 en<br />
235 jongelieden. waarvan 60 en 63 te 's Hertogenbosch, 69 en 80 te Haarlem,. 88 en 92 te Gronmgen. Aan<br />
de leerscholen bedroeg het getal leerlingen in '1863 te Haarlem 360, te Gromngen. 220. :r'e Ha~rlem we~·d<br />
wegens onvoldoende ruimte een ander gebouw voor de kweekschool ~ehuurd en m Mei 1863 m geb~mk<br />
genomen, terwijl te Groningen in het gebrek aan vertrekken werd voorz~en door het huren ~ener bovenwonmg.<br />
De kosten der kweekscholen en daaraan verbonden leerscholen bedroegen m '1862 f 59,888.43, m 18û3f 75,215.09 .<br />
in 1864f82,454.235, . .<br />
Normaallessen werden gegeven in 1862 in 24, in1863 in 26 , in 1864. in 27gemeen~e~, door79 en m cle_?mde<br />
laatste jaren door ruim 80 onderwijzers aan 881 , 922 en 850 kweekelmgen ter opleidmg tot hulp~~derwiJ~ers.<br />
De toelage aan de onderwijzers bedragen voor de directeuren der normaallessen hoogstens f 300 , ZlJ verschillen<br />
voor de overigen van f 50 tot f 225. .<br />
Ter opleiding van onderwijzers bestond gelegenheid in 1862 aan 55 , in '1863. aan 56,. m 1864 aan _57 lagere<br />
scholen, waar in elk jaar 658, 787 en 759 kweekelingen hunne opleiding ontvmgen. Die gelegenheid bestaat<br />
thans in alle provincien. Voor die kweekelingen , die buiten de gemeente wonen, word~n des Zaturda~~ de<br />
lessen gegeven, voor de overigen doorgaans dagelijks. De hulpmiddelen voor het onderWIJ~ worden van nJkSwege<br />
verschaft, terwijl enkelen der meest verdienstelijke kwee~~elingen k!.ei~~ tege~1oetkommgen ontvangen. ~n<br />
1863 kregen 34 dezer kweekelingen eene akte van hulponderWIJzer, t~rwIJl een te s Hertogenbosch ee~. guns~1g<br />
examen aflegde als hoofdonderwijzer. In 1804 werd aan 62 kweekelmgen eene akte van ht~lp~n~erWlJzer mtg·ereikt,<br />
terwijl na afgelegd vergel~jkend examen 12 aan eene der rijksscholen of norman1mng'tmgen, onder<br />
toekenning der jaarlijksche toelagen , geplaatst werden. . .<br />
De opleiding der onderwijzeressen werd eerst op het einde van 1863 geregeld, waartoe m aanmerk1~? kwamen<br />
de kweekschool te Arnhem, de vormschool te Rotterdam, de oefenschool te Amsterdam en de r~3ks lagere<br />
school te Maastricht. De eerstgenoemde kreeg te beginnen met 1864 eene jaarlijksche toelage van f 1,200. Op<br />
deze school wisselde in 1863 het getal buitenleerlingen van 16 tot 21 , dat der kostleerlingen van 14 tot ! l"I.<br />
De lessen in de kennis der natuur werden daarenboven door drie belanghebbenden gevolgd. Van 1861 tot 186B<br />
hadden Yfln deze school :; kwPelrnling-en vP.rkregen eene akte als hnlpnndrl'w\jzeres. 5 voor rlp fransclw. G \WH'<br />
7H<br />
de engelsche, 5 vooi· de hoogduitsche taal en 6 voor de handwerken. In de tweede helft van 1863 werd de<br />
grondslag gelegd voor eene bibliotheek verrijkt door aanzienlijke boekgeschenken. In '1864 nam die kweekschool<br />
zeer in bloei toe, zoodat z~j 33 tot 36 kost-, 9 buitenleerlingen telde, waarvan 5 het examen aflegden als hulponderwijzeres,<br />
3 eene .aanteekening kregen voor het fransch' 2 voor het hoogduitsch, 2 voor het engelsch en<br />
3 voor handwerken. Aan de vormschool te Rotterdani was reeds in het begin van 1862 eene jaarlijksche toelage<br />
van f 500 verleend, onder voorwaarde van kosteloos onderwijs aan kweekelingen door het Rijk aangewezen in<br />
de vakken van gewoon lager onderwijs en in het teekenen. Deze school telde in 1864 39 kweekelingen, wier<br />
getal steeds toeneemt. De oefenschool te Amsterdam ontvangt sedert 1864 eene jaarlijksche toelage van f 500.<br />
Aan deze inrigting werden 10 vrouwelijke kweekelingen , door het Rijk aangewezen, kosteloos tot het onderwijs<br />
toegelaten. Voorts werd bepaald, dat aan de onderwijzers en onderwijzeressen te Maastricht voor het geven<br />
·van normaallessen aan vrouwelijke kweekelingen, te beginnen met '1864, toelagen van hoogstens f 150 tot een<br />
gezamelijk bedrag van f 500 zouden worden gegeven; terwijl tevens de Minister werd gemagtigd om aan<br />
vrouwelijke kweekelingen van 's rijksweg·e aan die inrigtingen geplaatst toelagen te geven van f 300 'sjaars<br />
tot een gezamelijk bedrag van f 3,300. Op die wijze werden geplaatst te Arnhem 5, te Rotterdam, Amsterdam<br />
en Maastricht elk 2 vrouwelijke kweekelingen. Aan de rijks lagere school te Maastricht werden in 18M 7<br />
kweekelingen tot hulponderwijzeres opgeleid. Aan de vergelijkende examens in 1864 g·ehouden ter toekenning<br />
van voornoemde elf rijksbeurzen voor kost en inwoning, werd te Arnhem door 36, te Rotterdam door 23, te<br />
Amsterdam door H en te Maastricht door 9 sollicitanten deelgenomen. De kweekelingen huisvesten te Arnhem<br />
aan de kweekschool, in de overige drie gemeenten bij geschikte onderwijzeressen. Daarenboven werd in 18·63<br />
eene klasse voor hulponderwijzeressen aan de openbare burgerschool van J. M. ENDERLÉ te Utrecht verbonden ,<br />
welke in 1864 7 kweekelingen telde, waarvan ééne de akte verkreeg als hulponderwijzeres. Ook aan de in<br />
1862 te Utrecht opgerigte meisjesschool van den onderwijzer J. ScB'.ARP wordt van de opleiding van vrouwelijk€<br />
kweekelingen werk gemaakt. In het laatst van 1864 is te Zetten, gemeente Valburg, eene bijzondere normaalschool<br />
voor onderwijzeressen opgerigt, aan wier hoofd g·eplaatst is de vroegere hoofdonderwijzeres van de<br />
christelijke nationale bijzondere school te Arnhem.<br />
Als inrigting van bijzonderen aard ter opleiding voor het onderwijs dient nog vermeld te worden de<br />
christelijke normaalschool op den Klokken berg te Nijmegen, die in 1:862 25, in 1863 27, waarvan 3, in 1864<br />
36 kweekelingen telde, waarvan 7 eene akte als hulponderwijzer kregen. Voorts worden nog in die gemeente<br />
lessen gegeven in de geschiedenis en de kennis der natuur, welke door hoofd- en hulponderwijzers, hoofden<br />
hulponderwijzeressen worden bijgewoond. In 1862 en 1863 hebben zich aldaar eenige hoofd- en hulponderwijzers<br />
vereenigd tot het geven van onderrigt aan kweekelingen. Die lessen zijn echter toen gestaakt door de<br />
weigering van het g·emeentebestuur om eene toelage te geven. In 1864 heeft het gemeentebestuur van Nijmegen<br />
den hoofdonderwijzer van Beek opgedragen om aan de kweekelingen wekelijks eenig·e lessen te geven. In<br />
Zuidholland bestaan vijf opleidingklassen, te Delft en te Leijden voor de kweekelingen bij de openbare lagere<br />
scholen, te Schiedam als plaatselijke kweekschool en te Rotterdam de lessen voor de kweekelingen bij de<br />
diakoniescholen der nedercluitsch hervormde gemeente en bij de roomsch-katholijke armenscholen. In 1864<br />
bestond in deze laatste gemeente tevens eene opleidingklasse aan eene bijzondere school met 14- kweekelingen.<br />
Ook werd in dat jaar te Gorinchem des zaturdags aan eenige hulponderwijzeressen onderrigt verstrekt €n<br />
bestond tevens eene opleidingklasse voor kweekelingen. Te Amsterdam worden lessen aan kweekelingen verstrekt<br />
bij de diakoniescholen der hervormde gemeente, bij de St. Vincentius armenscholen en bij andere inrigtingen<br />
van vereenigingen. Voorts bestaan aldaar oefenscholen der afdeeling van het nederlandsch onderwijzers<br />
genootschap , welke aan een aanmerkelijk getal vrouwelijke en mannel~jke kweekelingen onderwijs geven en<br />
waaraan tevens eene inrigting tot verdere opleiding van hulponderwijzers is verbonden. Te Alkmaar was den<br />
hoofdonderwijzers der tusschen- en armenscholen de verpligting opgelegd de kweekelingen op gezette t\jden te<br />
onderwijzen en éénmaal in het jaar ten overstaan der plaatselijke schoolcommissie en van den distriktsschoolopziener<br />
examen te houden. Die inrigting kreeg in 1864 meer uitbreiding door subsidien van het Rijk en de gemeente.<br />
'1 1 e Haarlem verstrekte de oefänschool van wege de gemeente tot op het einde van September 1862 aan de<br />
kweekelingen der openbare scholen kosteloos onderwijs en leerboeken. Deze school werd op nieuw geregeld in 1.863,<br />
waardoor de kweekelingen der ope~ bare scholen tot het bijwonen der lessen verpligt zijn. Zij telde in 1863 20 ,<br />
in 1864 25 leerlingen. Op het eiland Terschelling genoot in 1863 een achttal kweekelingen hunne opleiding<br />
bij den hoofdonderwijzer, wien eene rijkstoelage verleend werd. Te Helder vereenigden zich in 1864 eenige<br />
hoofdonderwijzers tot het geven van een cursus aan hulponderwijzers, die zich voor het examen van hoofdonderwijzer<br />
voorbereiden. De opleidingklasse der hervormde diakonie te Utrecht bleef goede vruchten dragen.<br />
In die gemeente is ook eene opleidingklasse aan de armenschool der roomsch-katholijke gemeente verbonden.<br />
Voorts bestaat te Amersfoort eene opleidingklasse voor onderwijzeressen aan de roomsch-katholijke kostschool ,<br />
terwW ten platten lande, vooral de onderwijzer te Doorn, zich met de opleiding van kweekelingen b"'ezig houdt.<br />
Te Zwolle worden eiken Zaturdag lessen in de natuurkunde gegeven, die, hoewel niet geregeld, in 18H3 door<br />
22 hoofd- en 16 hulponderwijzers bezocht werden. In het begin van 1862 werd te Groningen aan de bijzondere<br />
scholen voor christelijk onderwijs eene klasse van kweekelingen en helpsters ingerigt, tot opleiding van jeugdige<br />
onderwijzers en onderwijzeressen voor het christelijk onderwijs. Zij telde in het begin van 1863 17 kweekelingen<br />
en 6 helpsters. In 1864. heeft zich in die provincie eene vereeniging van 7 onderwijzers te Onderdendam ge~<br />
vormd , die zich elken zaturdag met de opleiding van kweekelingen bezig houdt en tot aankoop van boeken<br />
en hulpmiddelen eene rijkstoelage ontvangt.<br />
Men telde in 1862 257, .in f863 255, in 1864- 254 onderwijzersgezelschappen, met 3,786, 3,798 en 3,902 leden .<br />
Onrler rle leiding der dist.rikt •.;;schoolopzieners werken z~j krac.htig mede tot de vorming "Van den onderwijzer en
so<br />
de voorbereiding \1an hulponderwijzers tot hoofdonderwijzers. Doorgaans worden de verg·aderingen vr~j tronw<br />
do0r de leden bijgewoond. In Noord bra bant doen eenige gezelschappen onderlinge schoolbezoeken. De onderwijzers<br />
van hetzelfde distrikt bezoeken bij drietallen een hun aangewezen drietal openbare scholen en brengen<br />
hierover verslag· uit. In Zeeland hebben vier onderwijzersgezelschappen uitsluitend ten doel de voorbereiding<br />
der leden voor het examen als hoofdonderwijzers. Eenige hoofdonderwijzers geven daarbij onderrigt, terwijl in<br />
het eerste distrikt de schoolopziener zelf zijne hulp verleent.<br />
- ------- ----<br />
De scholen, waar gewoon en verder voortgezet lager onderwijs wordt geg·even, als ook die welke uitsluitend<br />
bestemd zijn voor verder voortgezet lager onderwijs, zijn over 1862 en 1863 nog, onder toepassing van art. 72<br />
der wet van 13 Augustus 1857, onder het lager onderwijs gebragt. Het getal dier scholen bedroeg in 1862<br />
en op 30 Junij 1863 '109 en 81·, waarvan 100 en 76 tevens voor lager, 9 en 5 uitsluitend voor verder voortgezet<br />
lager onderwijs. Van deze scholen waren openbare 20 en 13, bijzondere 89 en 68. Het . onderwijzend<br />
personeel bedroeg 310 en 239, waaronder 253 en 212 onderwijzers, 57 en 27 onderwijzeressen. Onfler de leerlingen<br />
op de scholen, waar tevens gewoon en verder voortgezet lager onderwijs wordt gegeven zijn slechts<br />
niet begrepen, die .welke verder voort.gezet onderwijs genieten, maar alle leerlingen zonder onderscheid; zoodat<br />
het getal leerlingen op die scholen geenszins het getal leerlingen te kennen geeft, hetwelk verder voortgezet<br />
lager onderwijs ontvangt.<br />
De wet van 2 Mei 1863 (Staatsblad n° 50), welke het middelbaar onderwijs regelt, trad met 1 Julij 1863 in<br />
werking. In deze wet worden de scholen van middelbaar onderwijs onderscheiden in openbare en bijzondere,<br />
waarvan de eerste worden opgerigt en onderhouden door gemeenten, provincien en het Rijk, afzonderlijk of<br />
gezamelijk. Aan bijzondere inrigtingen kan vanwege de gemeenten, de provincien of het Rijk subsidie verleend<br />
worden , in welk geval zij voor alle leerlingen zonder onderscheid van godsdienstige gezindheid toegankelijk<br />
zijn. Het openbaar middelbaar onderwijs wordt gegeven in burgerscholen, ingedeeld in enkel avond- en dagen<br />
avondscholen, met tweejarigen cursuli!, voorts in hoogere burgerscholen met drie- en vijfjarigen cursus, in<br />
eene landbouw- en eene polytechnische school.<br />
De burgerscholen zijn vooral bestemd voor aanstaande ambachtslieden en landbouwers. In elke gemeente van<br />
meer dan 10,000 zielen moet minstens ééne burgerschool bestaan, waarin onderwijs wordt gegeven in de wiskunde,<br />
de eerste beginselen der theoretische en toegepaste werktuigkunde, der kennis van werktuigen, der<br />
natuur- en scheikunde, der natuurlijke geschiedenis , der technologie of der landbouwkunde, naar het oordeel<br />
van den gemeenteraad; voorts in de beginselen der aardrijkskunde, geschiedenis en nederlandsche taal, in de<br />
eerste gronden der staathuishoudkunde, het hand- en regtlijnig teekenen en de gymnastiek.<br />
De teekenscholen, die meest haren oorsprong verschuldigd zijn aan het Koninklijk besluit van 13 April 1817,<br />
telden hare leerlingen meest onder den ambachtsstand. Zij waren bestemd voor jongens of jongelieden, die, na<br />
over dag hun ambachtswerk verrigt te hebben, des avonds onderwijs geneten in het hand- en bouwkundig<br />
teekenen. Door de zorg van de maatschappij tot nut van het algemeen , van de nederlandsche maatschappij ter<br />
bevordering van nijverheid en van de vereeniging tot bevordering van handwerk- en fabrieknijverheid werden<br />
verscheiden dezer scholen langzamerhand industriescholen, ondersteund door de pogingen van bijzondere personen<br />
en van gemeentebesturen; zoodat zij zich oplosten in zuivere teekenscholen, teekenscholen, waar bovendien<br />
onderwijs wordt gegeven in één of meer onderdeelen der wis- en natuurkundige wetenschappen, en in eigenlijke<br />
industriescholen, waar het onderwijs in de wis- en natuurkunde als hoofdzaak beschouwd werd. Al deze scholen<br />
worden thans door de wet op het middelbaar onderwijs als burgerscholen beschouwd.<br />
Terwijl wij in vroegere jaargangen (jaargangen XII en XIII, 2de gedeelte, blz. 84 volgg, 90 volgg.) die<br />
scholen onder de benamingen van teeken- en bouwkundige scholen, industrie- en handelscholen afzonderlijk<br />
beschouwden, achten wij het thans raadzaam in de beide volgende staten een algemeen overzigt dier scholen<br />
over de jaren 1863 en 1864 tot het in werking treden der nieuwe wet te laten volgen. De opgaven zijn getrokken<br />
uit de gemeenteverslagen en zoo volledig mogelijk.<br />
a. Tcekensdiolen.<br />
GETAL<br />
DER<br />
GE1'AL<br />
PROVINCIEN. GEMEENTEN. Of\DER WJJSVAKKEN . LEERAREN. LEERT.ING~. AAllD DER INSTELUNG.<br />
Noordbrabant.<br />
Bergen op Zoom .<br />
Hox1neer ..<br />
Boxtel.<br />
Breda . . .. .<br />
Eindhoven .. ,.<br />
Geertruidenberg ..<br />
1<br />
Grawe . ...<br />
R••-••d ...<br />
Oosterhout .<br />
. ll.a'Ve11stcin .<br />
ltozen
». lndusll·ie- en tcekensdwlcn.<br />
l V molg.)<br />
h. lndust1·ie- en teekenscholen.<br />
-·<br />
PROVINCIEN.<br />
-<br />
GEMEENTEN.<br />
NAAM<br />
ONDERWIJS-<br />
...<br />
VAKKEN.<br />
SCHOOL.<br />
Getal Getal<br />
der der AARD<br />
leeraren. leerlingen. DER<br />
INSTELLING.<br />
1863,11864. l863.l 18li4.<br />
PROVINCIEN .<br />
.<br />
GEMEENTEN.<br />
NAAM<br />
D&R<br />
SCHOOL.<br />
ONDERWIJS-<br />
VAKKEN.<br />
Getal<br />
der<br />
leeraren.<br />
1863., 1864.<br />
Getal<br />
der<br />
leerlingen.<br />
1863., 1864.<br />
~<br />
AARD<br />
DER<br />
INSTELLING.<br />
')<br />
\<br />
Noordbrabant 's Hertogenbosch Kon. school voor hand- en bouwk. teekenen,<br />
nuttige en beeldende boetseer- , wis- en nakunsten.<br />
tuurkunde ........<br />
A.peldoorn •.....<br />
Culemborg ...•.<br />
Gelderlánd. ( Nijmegen .....•.<br />
Zuid.bolland.<br />
1<br />
1<br />
' 1<br />
Noord.holland<br />
Delfshaven ••...<br />
Delft •....... ....<br />
Dordreeht •.....<br />
Gouda ..........<br />
's Gravenhage • .<br />
Hellevoetsluis,.<br />
Leijden ....... . .<br />
Rotterdam .•...<br />
\ Sehiedam." ....<br />
1<br />
A.msterdam" ...<br />
idem .....<br />
Industr. en teeken- hand- en bouwk. teekenen,<br />
school. wis- en natuurkunde ..<br />
Teeken- en herhalingschool.<br />
hand- en bouwk. teekenen,<br />
wis-, natuur- en werktuigkunde<br />
........<br />
Ambachtsschool. hand- en bouw k. teekenen,<br />
wis-, natuur- en werktuigkunde<br />
........<br />
Zutphen .....•. . Teeken-, bouw- hand- en bouwk. teekenen,<br />
en werkschool. boetseren , rekenen ,<br />
(Opf:chevcn in Mei 1864.) modelmaken. . . . . . .<br />
Teekenschool.<br />
Teeken- en industrieschool.<br />
hand- en bouwk. teekenen,<br />
(hoogererekenk. in 1863.)<br />
hand- en bouwk. teekenen,<br />
reken-, wis-, natuur- en<br />
werktuigkunde . . . ..<br />
Industr.- en teeken- hand- en bouw k. teekenen,<br />
school. wis-, werktuig-, natuuren<br />
scheikunde . . . . . .<br />
Teekenschool.<br />
hand- en bouwk. teekenen,<br />
boetseren en doorzigtkunde<br />
en rekenen . . .<br />
Akademie van hand- en bouwk. teekenen,<br />
beeldende kunsten boetseren, wis-, natuuren<br />
technische en scheikunde . . . . . .<br />
wetenschappen.<br />
Industrieschool.<br />
bouw k. teekenen, wis- en<br />
natuurkunde. . . . . . .<br />
School van het hand- en bouwk. teekenen,<br />
genootsch. : Ma- reken-, wis-, werktuigthesis<br />
Scientiarum en natuurkunde. . . . .<br />
Genitrix.<br />
Akademie van hand-, bouw k. en mach.<br />
beeldende kunsten teekenen , boetseren ,<br />
en technische doorzigt-, reken-, stel-,<br />
wetenschappen. meet-, werkt.-, natuur-,<br />
schei- en kruidk., geschiedenis<br />
der bouw k.<br />
en der beeld. kunsten . . 1) 44 1) 44 637 560<br />
Teekenschool.<br />
hand- en bouwk. teekenen,<br />
wiskunde . . . . . . . .<br />
Koninkl. akademie hand- en bouwk. teekenen,<br />
van beeld. kunsten. wis-, natuur- en werktuigkunde<br />
........<br />
Ambachtsschool in hand- en bouw k. teekenen,<br />
de Gravenstraat. boetseren 1 beeldhou:v-,<br />
reken-, wis., werktuig-,<br />
natuur- en scheikunde,<br />
taal , gesehiedenis en<br />
aardrijkskunde, praktische<br />
uitoefeningen van<br />
ambachten .....•..<br />
9 9 300 300<br />
2 2 30 30<br />
4 4 33 33<br />
7 7 50 45<br />
4 Il 199 Il<br />
4 3 80<br />
3 3 103 108<br />
6 6 75 89<br />
3 3 64 69<br />
Gesubsid. door het<br />
Rijk, de provincie<br />
en de gemeente.<br />
Bovend. opleiding<br />
van kunstenaars.<br />
Bijzondere.<br />
Bijzondere met gemeen<br />
te-subsidie.<br />
Bijzondere met gemeen<br />
te-subsidie.<br />
Bijzondere met ge-<br />
80 meente-subsidie.<br />
Gemeente.<br />
Gemeente.<br />
Gemeente.<br />
Bijzondere met gemeen<br />
te-subsidie.<br />
16 16 279 300 Bovend. opleiding<br />
van kunstenaars.<br />
Bijzondere met ge-<br />
5 5 30 26 meente-subsidie.<br />
4 4 163 156<br />
Bijzondere.<br />
Bijzondere met gemeen<br />
te-subsidie.<br />
Gemeente.<br />
6 6 128 148<br />
5 5 2) 214 3) 223<br />
10 11 118 114<br />
Van het Rijk en de<br />
gemeente.<br />
Bijzondere school,<br />
opgerigt door de<br />
Maatsch. van den<br />
werkenden stand<br />
met gem.-subsidie.<br />
1<br />
( ~1nsterdan1" ...<br />
idem<br />
E11khuizen" ....<br />
Noordholland<br />
Haarle1n ...... .<br />
1Ven•olg.)<br />
Helder .... , ....<br />
Zaanda1n ... .. . .<br />
Zaandijl
(Vervolg.)<br />
PROVlNCll\N.<br />
Groningen .<br />
Drenthe . ..<br />
· GEMEENTEN.<br />
1 J)eventer.<br />
l<br />
ideJll<br />
Groningen.<br />
\~Hen .<br />
/ ...... .<br />
Totalen. . GETA.L gcmeent.<br />
34 in 1863, 3~<br />
in 1864.<br />
NAAM<br />
SCHOOL.<br />
S4<br />
h. lndu~t1·ie- en tcckenscholcn.<br />
01\"DERWIJS-<br />
VAKKEN .<br />
Teeken- en werk· hand- en bouwk. teekenen,<br />
school. · boetseren , schilderen ,<br />
rekenen, aanleeren van<br />
ambachten . . ..... .<br />
School voor vooligO- ;reken-, wis-, natuur- en<br />
zet volkf;onderwiji;; werktuigkundo . . . . .<br />
voorden handwerkstand.<br />
Avondschool voor wis-, werktuig-ennatuurjeugdige<br />
ambachts- !wnde ........ . . .<br />
lieden.<br />
Industrieschool.<br />
meetk. en machine-teekenen,<br />
reken-, stel-,meeten<br />
natuurkunde, natuurlijke<br />
geschiedenis,<br />
I technologie . . ; . . . .<br />
Akademie vanl 'hand- en bouwk. teekenen,<br />
beeldende kunsten: boetseren en schildere!l,<br />
}.áinei·va. werktg., natuur-, schei-, .<br />
wis- en zeevaartkunde .<br />
Industrie-en teeken-'jhand- en bouwk. teekenen,<br />
school. wis-, natuur-, schei-,<br />
· werktuig- en volkshuishoudlrunde.<br />
. . . . . . .<br />
Industrie-en teeken- hand- en bouwk. teekenen,<br />
school. rekenen, wis-, natuur-!<br />
en werktuigkunde . . .<br />
Getal scholen:<br />
39 in t863, ssin<br />
18û4.<br />
1<br />
Getal<br />
der<br />
leeraren.<br />
1863., 1864.<br />
212<br />
Getal<br />
der<br />
leel"lingen.<br />
1863.11864.<br />
1<br />
AARD<br />
D~}R<br />
INSTELLING.<br />
Bijzondere van de<br />
Maatsch. tot nut<br />
van 'tAlgem. met<br />
275 270 gemeente-subsidie.<br />
Bijzondere van de<br />
l) 28 l) 50 Maatschappij tot<br />
nut van 'tAlgem"<br />
74<br />
1 ï<br />
47<br />
Bijzondere met ge-<br />
4 9 meente-subsidie.<br />
5i<br />
Bijzondere !llet gemeente-subsidie.<br />
Bijzondere, tevens<br />
tot opleiding van<br />
kunsten. en zeel<br />
80 vaartkund. school.<br />
11<br />
Bijzondere met gemeente-subsidie.<br />
Bijzondere met gemeente-subsidie.<br />
Uit beide staten blijkt, dat in negenenveertig gemeenten zich 53 scholen bevonden , waarin enkel het teekEtneA<br />
wordt onderwezen, hetzij uitsluitend het handteekenen, hetzij uitsluitend het bouwkundig teekenen of<br />
wel beiden vareenigd. ;In enkele dier scholen wordt tevens onderwijs gegeven in het boetseren, graveren ,<br />
modeleren en în de beeldhouwkunde. Deze scholen telden in elk van beide jaren 82 leeraren. In die te Boxtel<br />
waren in beide jaren geene ,· de overige 52 telden in 1863 3,004, in 1864 3,009 leerlingen. Van ~e ~rieëndertig<br />
gemeenten, die in 1863 teeken- en industriescholen bezaten, zijn er vijf, Hel~er. , Zaandam, Z1~nkzee , Harlingen<br />
en Kampen, tevens met uitsluitende teekenscholen; zoodat in 1863 slechts i~ zevenenzeventig ~emeen~en<br />
uitsluitende teeken- en teeken- en industriescholen werden gevonden. In 1864 vervielen de teeken- en mdustnescholen<br />
te Zutphen en te Haarlem, zooda,t voor dat jaar vijfenzeventig gemeenten overblijven, waa~van éénendertig<br />
met scholen van deze laatste soort. Deze scholen waren in 1863 38 , in 18~4 door het opngten eene~·<br />
ambachtsschool te Amsterdam 37 in getal. In elk van beide jaren werd het onderwijs gegeven door 211 en 200<br />
leentre..n aan 4,308 en 4,024 leerlingen. Daarenboven is nog op den staat vermeld ééne industrieschool te Zaandijk,<br />
in 1848 aldaar opgerigt door het physisch genootschap in verband me~ het departement van. nijverheid .en<br />
met de plaat&elijke besturen van Zaandijk, Koog, Wes~zaan en Kro.r:imeme. Vo~~· deze school is echter met<br />
bekend of onderwijs in het teekenen wordt gegeven. Uit de onderwijsvakken bhJkt, dat al deze scholen zijn<br />
opgerigt met het doel om aan den ambachtstand eene praktische opleiding te geven. .<br />
Wij gaan thll-nS over tot eene afzonderl\jke beschouwing van een viertal. scholen, welke ~~ den loo~ van<br />
het jaar ·1864 , in overeenstemming met de bepalingen der wet op het middelbaar onderwijs, eene meuwe<br />
regeling hebben gekregen.<br />
De school voor teeken- en bouwkunde, tevens werkschool , te _ Zutphen , door het departement der maatschappij<br />
tot nut van het algemeen in 1842 opgerigt , telde in 1863 '199 leerlingen, waarvan 95 in de hand-, 74 in<br />
de bouwteekenkunde , van welke laatsten 20 tot den gegoeden stand behoorden, terwijl de overige 30, waarvan<br />
1 o uit dep gegoeden stand, aan de oefeningen op de werkschool deelnamen. Kosteloos _on~erwij~ genoten 24 leerlingen,<br />
terwijl voor 25 het schoolgeld door begunstigers betaald werd. Deze school is m Mei ·1864 opgeheven ,<br />
1.<br />
daar de teekenlesson werden opg·enomen onder de vakken , welke aan de inrig~ingen nm middelbaar onderwijs<br />
aldaar worden onderwezen. In Januarij 1865 werd de avond-burgerschool geopend met 78 leerlingen, waaronder<br />
14 kosteloos, 40 in de voorbereidingschool, 25 in de eerste klasse der burgeravondschool en 13 voor het<br />
teekenonderwijs.<br />
De school van het genootschap mathesis scientiarum genitrix te Leijden telde in 1863 en 1864 163 en 156<br />
leerlingen, waaronder 2f uit de verschillende weeshuizen. Van hen werden onderwezen in de rekenkunde 57 en<br />
62 wiskunde 29 en 41, natuur- en werktuigkunde 12 en 20, het bouwkundig teekenen 110 en 124, het<br />
rekenen 43 en 61 , het haudteekenen 148 en 149, het letterteekenen 6 en 9, de doorzigtkunde en beschrijvende<br />
meetkunst i :il en 19. Aan het g·enootschap werd in 1864 eene burgeravondschool verbonden, die op 1 September<br />
met 8 leerling·en geopend is. .<br />
De teeken- en industrieschool te Delft telde gedurende den cursus 1861/ 62 78, f862/ 63 103, 1863/ 64 108 leerlingen,<br />
ingedeeld in twee afdeelingen, waarvan de eene 's avonds van 6 tot 71/ 2 , de andere van 71/ 2 tot 9. uren<br />
onderwijs ontving. In de eerste afdeeling werden cijfer-, meet-, natuur-, werktuigkunde en teekenen, m de<br />
tweede cijfer- en meetkunde en handteekenen onderwezen. Aan die gemeente werd bij Koninklijk besluit van<br />
25 ,Januarij 1864 ontheffing verleend van de verpligting tot het oprigten eeuer burgerdagschool. De burgeravondschool<br />
werd in September 1864 geopend met 146 leerlingen, waaronder 76 van de opgeheven teeken- en<br />
industrieschool , waarvan 66 in de hoogste, 80 in de tweede klasse. In den loop der maand September zijn nog<br />
S leerlingen tóegelaten, terwijl 6 de school verlieten , zoodat zij op het einde van 1864 148 leerlingen telde.<br />
Het onderwijs wordt gegeven door vijf leeraren.<br />
De industrie- en teekenschool te Haarlem telde gedurende den cursus 5 October 1863 tot 24 Maart 1864<br />
'i 1 i leerlingen , die wekelijks vijf keeren van 's avonds 6 tot 9 uren onderwijs ontvingen in het technisch onderwijs<br />
en in het teekenen. Deze school is als burgeravondschool in September '1864 met 104 leerlingen geopend<br />
en bestaat uit vier klassen , waarvan de hoogste 8 , de volgende 18, 34 en 39 leerlingen telden , terwijl<br />
5 alleen van de teekenlessen gebruik maakten. Aan die school zijn vijf onderwijzers verbonden.<br />
In de hoogere. bnrgerscholen met driejarigen cursus wordt onderwijs gegeven in de wiskunde , de eerste<br />
beginselen der natuur- en scheikunde, de beginselen der plant-, dier- en staathuishoudkunde en van het<br />
boekhouden . in de aardrijkskunde , geschiedenis, de nederlandsche, fransche, engelsche en hoogduitsche talen ,<br />
het schoonschrijven, hand- en regtlijnig teekenen en de gymnastiek; in de hoogere burgerscholen met vijfjarigen<br />
cursus bestaat het onderw~js uit wiskunde, de beginselen van de theoretische en toegepaste werktuigkunde<br />
, van de kennis der werktuigen en van de technologie, uit natuur- en scheikunde met de voornaamste<br />
toepassingen, uit de beginselen der delfstof-, aard- , plant- en dierkunde en der wereldbeschr~jving, uit de<br />
gronden van de gemeente-, provinciale- en staatsinrigting van Nederland , uit de staathuishoudkunde en de<br />
s tatistiek , vooral van Neclerland en zijne bezittingen buiten Europa, uit de aardrijkskunde, geschiedenis en<br />
nederlandsche, fransche, engelsche en hoogdnitsèhe talen met hare letterkunde, uit de beginselen der handelswetenschappen<br />
met inbegrip der warenkennis en van het boekhouden , uit het schoonschrijven, het hand- en<br />
regtlijnig teekenen en de gymnastiek. - Volgens art. 18 der wet worden in verschillende oorden des Rijks in<br />
de meest gelegen gemeenten vijftien Rijks hoogere burgersr.holen gevestigd , waarvan ten minste vijf met vijfjarigen<br />
cursus. In -1864 zijn twee R~jks hoogere burgerscholen geopend, te Groningen en Roermond, en zeven<br />
gemeentelijke, te Zutphen , Leijden , Delft, Haarlem, Sneek, Deventer en Maastricht. Zij zijn allen met vijfjarigen<br />
cursus. Die te Deventer telt nog eene zesde klasse, welke meest uit toehoorders bestaat.<br />
De school te Groningen werd in September 1864 met 66 leerlingen geopend, waarvan 57 in drie klassen<br />
, volledig onderwijs ontvingen. Aan het voorafgaand toelatingexamen hadden 85 jongelieden deelgenomen. Het<br />
onderwijs werd gegeven door negen leeraren.<br />
1'e Roermond werd de school op 10 October geopend met 47 leerlingen in drie klassen met negen leeraren.<br />
'l'ot het toelatingexamen hadden zich 50 jongelieden aangemeld.<br />
Op de school te Zutphen werden v11.n de 43 adspiranten 28 toegelaten, ingedeeld over vier studiejaren, terwijl<br />
later in elke der drie laatste klassen nog één leerling werd opgenomen. Daarenboven gingen nog 37 leerlingen<br />
van de tweede afdeeling van het gymnasium tot de hoogere burgerschool over en woonden 9 enkele lessen<br />
bU , zoodat het geheele getal leerlingen 77 bedroeg, die door tien leeraren werden onderwezen.<br />
Op de school te Leijden z\jn op 4 October 1864 de lessen geopend met 26 leerlingen , waarvan 19 voor het<br />
volledig onderwijs , 7 · voor enkele vakken. Later verliet één leerling de school, terwijl voor enkele vakken 3<br />
leerlingen werden toegelaten , zoodat op het einde van 1864 28 leedingeri aanwezig waren , waarvan 18 voor<br />
het volledig onderwijs. Het onderrigt wordt gegeven door elf leeraren.<br />
Te Delft begonnen de lessen met September 1864 met 60 leerlingen, in vier klassen ingedeeld, met twaalf<br />
leeraren. Later is aan deze school het getal jongelieden zeer toegenomen , toen verscheiden jongelieden, na afg-elegd<br />
examen voor den voorbereidenden cursus voor de polytechnische school van de examen-commissie den raad<br />
ontvingen het onderwijs aan eene hoogere burg·erschool bij te wonen. Ook is een viertal leerlingen ingeschreven ,<br />
hetwelk tevens aan de gemeentelijke inrigting voor indisch onderwijs werd opgeleid. Op het einde van 1864 telde<br />
de school 84 leerlin.o·en, waarvan 80 voor volledig onderwijs, ingedeeld in vier klassen.<br />
Voor de school t; Haarlem had het toelatingexamen plaats van 23-27 Augustus. Van de 75 jongelieden<br />
werden -16 afgewezen. De school werd op 5 September 1864 geopend met 59 leerlingen in vier klassen voor<br />
alle vakken van onderwijs, terwijl daarenboven 'i '1 afzonderlijke vakken bijwoonden. Later zijn nog 5 jongelieden<br />
tot he't doen van een toelatingexamen opgeroepen , waarvan 4 .zijn aangenomen; en z~jn 9 geplaatst voor het<br />
teekenonflenv\js. Men telde dus op 31 Der.ember 1864 76 leerlingen, waarvan 63 voor alle vakken in vier klussen<br />
n lil voor nf:r.onrl erl ijke vak ken. Het ondenv(js wPrcl geg-en•n (]oor negr::n leeraren.<br />
85
S6<br />
De school te Sneek is in September 1864 met acht leeraren in drie klassen aanvankelijk in, hulplokalen<br />
geopend. Bij het toelatingexamen zijn 63 leerlingen aangenomen, terwijl later nog 12 geplaatst zijn, zoodat op<br />
het einde van het jaar de school 75 leerlingen telde.<br />
Op hetzelfde tijdstip werd de school te Deventer met acht leeraren geopend, aanvankelijk in lokalen van het<br />
athenreum en van de latijnsche school en in de gemeentezalen voor het onderwijs in teekenen en gymnastiek·<br />
Zonder examen waren toegelaten 16 leerlingen van het gymnasium, terwijl van de 24 geëxamineerden 16 werden<br />
toegelaten, zoodat de school 32 leerlingen voor het volledig onderwijs telde, in vier klassen ingedeeld. Daarenboven<br />
hebben 18 leerlingen enkele lessen bijgewoond, die de zesde klasse vormden, waarvan 16 de lessen<br />
volgden in de wis- en natuurkundige vakken' 11 gebruik maakten van het laboratorium ter oefening in de<br />
praktische scheikunde. Onder hen beoefenden 10 de artsenijmengkunde.<br />
De school te Maastricht met elf leeraren werd op 24 September 1864 geopend en de lessen, even als die der<br />
latijnsche school, in de lokalen van het voormalige athenreum gegeven. In October van dat jaar telde men 101<br />
leerlingen, in vijf studiejaren ingedeeld.<br />
De inrigting voor onderwijs in koophandel en nijverheid te Amsterdam, in 1846 opgerigt, telde in 1863 ruim<br />
70 , in 1864 ruim 90 leerlingen, ingedeeld in drie afdeelingen, waarvan twee voor handel en ééne voor nijverheid,<br />
de laatste slechts met 6 leerlingen. De school, vroeger in hoogst ongeschikte lokalen gevestigd, is in<br />
November 1864 naar het voormalige gebouw Zeemanslioop, waarvan de lokalen zeer ruim en luchtig zijn,<br />
overgebragt. Het onderwijs wordt gegeven door twaalf leeraren, in de nederduitsche, fransche ; engelsche en<br />
hoogduitsche talen, het rekenen en koopmansrekenen, stel-, meet-, natuur-, schei-, aardrijks-, staathuishoud-,<br />
werktuig- en handelkunde , het schoonschrijven , het hand- en regtlijnig teekenen , de algemeene en handelsgeschiedenis<br />
, het boekhouden , de warenkennis en het handelsschrift.<br />
In de technische school te Utrecht, welke sedert 1850 bestaat, begon de cursus 1863/64 met 55 leerlingen,<br />
waarvan 34 nieuw toegelaten. Daar wegens het toenemend getal leerlingen de gewone lokalen niet ruim genoeg<br />
waren, werden voor het onderwijs aan de laagste klasse de lokalen van de leerschool voor aankomende onderwijzers<br />
door het gemeentebestuur afgestaan. Het schooljaar 1864/65 werd in September met 50 leerlingen geopend.<br />
Het onderwijs werd in het eerste schooljaar gegeven door negen leeraren m de nederduitsche, fransche, hoogduitsche<br />
en engelsche talen, de stel- en meetkunde, de aardrijkskunde, geschiedenis, het teekenen , het koopmansboekhouden<br />
en rekenen, de natuur-, schei- en werktuigkunde, de scheikundige en werktuigelijke technologie.<br />
In het laatste schooljaar werd het getal leeraren met vier vermeerderd en het programma door vermeerdering<br />
van studievakken in overeenstemming gebragt met dat der hoogere burgerscholen met vijfjarigen cursus.<br />
De twentsche industrie- en handelsschool te Enschedé, ·geschoeid op de leest eener hoogere burgerschool met<br />
vijfjarigen cursus, werd op 8 Januarij 1864 geopend met 28 leerlingen in drie klassen ingedeeld. Deze school<br />
geniet jaarlijksche subsidien van het Rijk van f 7 ,000, van de gemeente van f 3,500. Zij kreeg· daarenboven van<br />
het Rijk eene buitengewone toelage van f 2,000 en van de twentsche vereeniging ter bevordering van nijverheid<br />
en handel van f 1,000 voor de verzamelingen van natuur- en scheikunde en voor de vergrooting van het<br />
laboratorium. De lessen worden voorloopig g·eg·even door zes leeraren.<br />
Volgens art. 19 der wet van 2 Mei 1863 moet eene rijkslandbouwschool bestaan, indien niet op eene andere<br />
wijze in de behoefte aan landbouwonderwijs voorzien wordt, en kan aan bijzondere landbouwscholen rijkssubsidie<br />
verleend worden. Het onderwijs omvat de staathuishoudkunde, de toegepaste wis- en werktuigkunde, de zamenstelling<br />
en inrigting der gebouwen voor den landbouw en de veeteelt, het regtlijnig teekenen toegepast op<br />
bouwkunde en werktuigen, de toegepaste natuur-, schei- en weêrkunde, de landbouw-technologie, de delfstof-,<br />
aard-, plant- en dierkunde, de ontleed- en natuurkunde der planten en dieren, de kennis van de uiterlijke<br />
vormen' rassen) ziekten en geneesleer der huisdieren' den algemeenen en bijzonderen landbouw' akker- en<br />
weide- en tuinbouw, warmoezerij, hout- en ooftboomteelt, de veeteelt, met inbegrip der pluimvee- en bijenteelt<br />
en zuivelbereiding , het landbouwboekhouden, den praktischen landbouw, de houtteelt , de behandeling der<br />
huisdieren, den kolonialen land- en boschbouw.<br />
De landhuishoudkundige school te Groningen, op 1 November 1842 opgerigt en thans het eigendom eener<br />
maatschappij , in den winter te Groningen, van 25 Maart tot 15 October te Haren gevestigd, telde in den<br />
winter van 1862/ 63 33 leerlingen, waarvan één overleden en 16 in het gebouw der school, de overigen bij ouders<br />
of betrekkingen wonende. Bij het einde van het winterhalfjaar werd aan twee leerlingen het verbl\jf der school<br />
ontzegd. In Maart 1863 hebben 6 leerlingen het eerste, 7 het tweede gedeelte van hun eindexamen afg~legd. Alle<br />
leerlingen, die bij hun eindexamen aan deze inrigting uitstekend voldaan hebben, worden aan de akademie te Delft<br />
zonder nader examen toegelaten. De zomercursus in 1863 werd slechts door ·12 leerlingen bijgewoond. Gedurende<br />
het winterhalfjaar 1863/ 64 waren 26, gedurende den zomer van 1864 17 leerlingen. Van de 13 onderwijzers zijn<br />
er slechts 3 , die zich geheel aan de school wijden. In Maart 1864 hebben 4 leerlingen, waarvan 2 voor dienst<br />
van het boschwezen in N ederlandsch Indie, na afgelegd examen de inrigting verlaten. In het winterhalfjaar<br />
1864/ 65 waren 27 leerlingen, waarvan één van de school werd verwijderd. In Maart 1865 hebben 3 leerlingen<br />
het eerste, 7, waarvan één is afgewezen , het laatste gedeelte van het eindexamen afgelegd. Te vergeefs<br />
werden met het bestuur der school onderhandelingen gevoerd, om haar in eene rijkslandbouwschool te hervormen.<br />
Aan de Koninklijke akademie te Delft zijn van het leerjaar 1861/ 6 2 206 leerlingen overgebleven, terwijl 58,<br />
waaronder één die zijne studie hervatte, nieuw z~jn ingeschreven. Daar één doctor in de regten zich niet meer<br />
liet inschr~jven, begon de cursus 1862/ 63 met 263 leerlingen. Bij het einde van dien cursus bleven 194 ~weekelingen<br />
over , terwijl voor het volgende leerjaar 61 nieuw werden ingeschreven , en 4 voormalige kweekelingen hunne<br />
8 tudien hervatten. De cursus 1863/ 64 begon dus met 259 kweekelingen. Van de kweekelingen werden in elk<br />
]cei:j::iar opg-eleirl tot. oost.inrfü:che ambtenaren eerste klasse l ·I
,,<br />
vo<br />
onder\\'ijs, in veede afdeeling die te Delft , Amsterdam, Middelburg en Leeuwarden. In '186 4 /65 telden, behalve de<br />
latijnsche school te Almelo, leerlingen behoorende tot de tweede afdeeling de voodoopig erkende gymnasien<br />
te Boxmeer, Alkmaar, Enkhuizen, Kampen en Oldenzaal , de definit,ief erkende te 's Hertogenbosch, Doesburg,<br />
Zalt-Bommel, Rotterdam , Brielle, Zierikzee, Winschoten en Assen. Het getal leerlingen bedroeg op 15 J annarij<br />
1863 en 1864 en op 1 Januarij 1865 1,821, 1,777 en 1,3U , waarvan 1,1l3, 1,HO en 1,004 tot de eerste, 625 ,<br />
585 en 301 tot de tweede, 83, 82 en 9 tot de gemengde afdeeling behoorden. Van voornoemde 63 scholen<br />
telden in 1863 achttien, in 1864 zeventien , in 1865 éénentwintig beneden 10, dertien, twaalf en achttien<br />
1 o tot 20, twaalf, zestien en dertien 20 tot 30, zes, vijf en één 30 tot 40, vier, drie en twee 40 tot 50, twee,<br />
drie en vijf 50 tot 60, vier, twee en één 60 tot 70, in 1864 één, in 1865 twee 70 tot 80, in 1863 één 80<br />
tot 90, in 1864 twee 90 tot 100 leerlingen; in 1865 telde geen dezer scholen 100 en meer leerlingen. Van de<br />
gymnasien telden in 1863 dat te 's Gravenhage 100, in 1863 en 18M die te Groningen 139 en 157, te Maastricht<br />
153 en '139 leerlingen.<br />
Het getal onderwijzers beliep in elk drie jaren 261, 254 en 2H. Men telde onder hen 110, 108 en 111 doctoren,<br />
15 , 14 en 9 kandidaten in de letteren, '10 , 11 en 7 doctoren, 4, 5 en 6 kandidaten in de wis- en natuurkunde,<br />
7 , 5 en 7 bezitters eener akte van den eersten, 1~2, 43 en 36 van den tweeden rang, 46, 37 en 40<br />
bezitters van eene akte voor de levende talen, 27, 31 en 28 zonder graad of rang. Van voornoemde 63 scholen<br />
telden in elk der drie jaren 1 'l , 14 en 13 één , 13 , 12 en 13 twee , 13 , 10 en 11 drie , 6 , 7 en 7 vier, 4 , 6<br />
en 5 vijf, 3, 3 en 2 zes, 5, 3 en 5 zeven, 1, 2 en 2 acht, in 1863 en 1865 1en1 negen, in elk der drie<br />
,iaren 2, 2 en 1 tien, 2, 1 en 1 elf, in 1864 en 1865 'I en 1 twaalf, in 1863 1 dertien, in 1864 en 1865 1 en 1<br />
veertien en in elk der beide eerste jaren het athenaeum te Maastricht zestien leeraren.<br />
'fe Arnhem kreeg in 1862/ 63 het onderwijs meer uitbreiding door de benoeming van drie docenten, waardoor<br />
voor de fransche , hoogduitsche en engelsche talen afzonderlijke leeraren werden verkregen. Te Zutphen onderging<br />
het personeel in 1864/(; 5 eene groote verandering door de oprigting van de hoogere burgerschool. Te<br />
Enschedé waren in '1862/ 63 geene leerlingen die de oude talen beoefenden, terwijl 22 aan het onderwijs in de<br />
niéuwe talen deelnamen. De leerlingen, die na den brand op 7 Mei 1862 elders waren vertrokken, kwamen<br />
op het einde van het jaar meerendeels terug. De latijnsche school, welke sedert jaren slechts door enkele leerlingen<br />
werd bezocht, is aldaar bij het einde van den cursus 1864/65 opgeheven. Door het vertrek van den rector<br />
naar Meppel, bij wien de meeste leerlingen gehuisvest waren, waren te Ootmarssum in 1862/63 geene leerlingen<br />
voor de oude en enkel i 7 voor de nieuwe talen. De gymnasien zijn opgeheven: te Leijden met 15 September<br />
1864, waar het vervangen werd door twee inrigtingen, waarvan ééne voorbereidend voor het akademisch<br />
onderwijs; te Haarlem met 1 Julij 1864 met bepaling, dat eene latijnsche school aan de nieuwe hoogere<br />
burgerschool zou worden verbonden. De tweede afdeelingen ziju opgeheven sedert 1 Januarij 18G5 te Harderwijk,<br />
in Junij 1865 te Dordrecht, October 1865 te Gouda. Te Delft is , na de oprigting der hoogere burgerschool,<br />
in 1864/ 65 het onderwijzend personeel op het gymnasium ternggebragt tot den rector, conrector en één leeraar<br />
voor de nieuwere talen , geschiedenis, aardrijks- en wiskunde. Te Sneek zijn 4 onderwijzers van de hoogere<br />
burgerschool met het onderwijs in de wiskunde, de fransche en engelsche talen aan de latijnsche school belast.<br />
'l'e Zwolle is met 1 Januarij 1865 op het gymnasium het onderwijs in de nieuwere talen ingevoerd. Te<br />
Deventer is met het begin van het schooljaar 1864/65 de tweede afcleeling van het gymnasium opgeheven en de<br />
eerste in naauwer verband met het athenaeum gebragt, zoodat zij hiermede thans slechts ééne inrigting vormt.<br />
Te Groningen is, door de afscheiding der voorbereidende afdeeling van het gymnasium, het getal leeraren<br />
met 4, te Maastricht door opheffing der tweede afdeeling met 9 verminderd; aan de latijnsche school in de<br />
laatste gemeente worden nogtans eenige lessen door leeraren van de hoogere burgerschool gegeven. Te Meppel<br />
i.s het gymnasium met 1 Maart 1865 opgeheven.<br />
Het getal studenten aan de drie hoogescholen des Rijks ingeschreven bedroeg op 31 December in '1862 I,2H,<br />
in 1863 1,265, in 1864 1,283, of 17, 4I en 59 meer dan op 31December186L Hieronder waren 78, 87 en 81.<br />
die elders studeerden. Vergeleken met 1861 is het getal ingeschreven studenten toegenomen: te J ... eijden in<br />
1862 en 1864 met û, in 1863 met 33, te Utrecht in 1862 met 13, in 1863 met 14, in 1864 met 39. Te Groningen<br />
g·af dit getal eene vermindering voor 1862 met 5 en 1863 met 6, eene vermeerdering voor 186/t met 11.<br />
Vergeleken met het cijfer op 31 December 1861, geeft het getal studenten in de godgeleerdheid eene vermindering<br />
op 31 December 'l 862 met 16, 1863 met 42, 18M met 49; dat in de regtsgeleerdheid vermeerdering<br />
in 1862 mei 22, in 1863 met 52 , in 1864 met 59 , in de geneeskunde vermeerdering in 1862 met 2 , vermindering<br />
in 1863 met 12, in 1864 met 4,, in de wis- en natuurkunde vermeerdering in 1862 met 4, in 1863 met!) , in 1864<br />
met 33, in de bespiegelende begeerte en letteren vermeerdering in 1862 met 5, in 1863 met U, in 1864 met 20.<br />
De studenten te Leijden hebben gedurende elk der drie stndiejaren 165 , 183 en 166 voorbereidende en kandidaats-examens<br />
afgelegd bij de verschillende faculteiten, waarvan 37, 22 en 29 met den hoogsten, 1~ 7, 73 en 60<br />
met den tweeden, 57, 56 en 53 met den derden graad, terwijl 24, 32 en 21 bij 21~ examens werden afgewezen. -<br />
Die te Utrecht 173, 161 en 184, waarvan 19, 27, 19 met den hoogsten , 73, 68 en 63 met den tweeden, 58,<br />
54 en 74 met clen dimlen graad, terwijl 23 (waarvan 2 vóór den afloop van het stndiejaar een nieuw examen<br />
!lt<br />
deden met gunstig g·evolg), 12 en 28 werden afgewezen. Die te Groningen 72 , 68 en 56, waarvan 9, 18 en<br />
13 met den hoogsten, 24, 24 en 20 met den tweeden, 29, 21 en 16 met den derden graad, terwijl op 1 O, 5<br />
en 7 afwijzing· volgde. Van deze examens waren voorbereidend tot de geneeskunde in de wis- en natuurkunde<br />
in 1862/ 63 41, in 186316 4 36, in 1864/ 65 32, waarvan 5, 3 en 2 afgewezen, tot de godgeleerdheid in de letterkunde<br />
in 1862/63 69, waarvan 16 afgewezen, tot de regtsgeleerdheid in de letterkunde in 1862Js3 105, waarvan<br />
23 afgewezen, tot beide vakken in de letterkunde in 1863/ 64 171, in 1864/65 176, waarop bij 40 en 41, welke<br />
laatsten door 38 studenten werden afgelegd, afwijzingen volgden; de overige 195, 205 en 198 waren kandidaatsexamens,<br />
waarvan 48, 51. en 54, van welke laatsten 2 afgewezen, in de godgeleerdheid, 97, 105 en 88 ,<br />
waarvan 9, 5 en 11 afgewezen , waaronder 2 later een voldoend examen aflegden , in de regtsgeleerdheid , 27 .<br />
33 en 36, waarvan in 1862/63 2, in '1864/65 2 afgewezen, in de geneeskunde, 1. 3, 8 en 1. 0 in de wis- en natuurkunde,<br />
10, 8 , en 10 in de bespiegelende w~jsbegeerte en in de letteren, waarvan 2, 1 en 1 afgewezen.<br />
Doctorale examens werden afgelegd in t8G2Js 3 166, in 18G3Js4 146. in 1864/65 166, waarvan 14, 13 en 16 met<br />
ongunstigen uitslag; hiervan hebben in 1862/63 3, in 1.863/64 1 later het examen op nieuw afgelegd met gunstig<br />
gevolg. Te Utrecht werden in 1862iv: 1 , i 863/6 .i en l 86"h 5 2, 2 en 1, te Groningen in 1862/63 2 colloquia docta<br />
afgelegd op bullen in het buitenlarnl verkregen. Slechts één van de beiden te Groningen werd afgewezen.<br />
Het getal promotien bedroeg gedurende de akademiejaren 1862fs3 163, 1863/64 141, 1864/65 158. Vergeleken<br />
met 1861/62 is hun getal afgenomen te Leijden met 14, ·32 en 11, te Utrecht in 1862/63 met 5, terwW het aldaar<br />
in 1 Sü3/64 met 3, in 1864/65 met 1 , te Groningen met 19 , 7 en 5 is toegenomen. Van de gepromoveerde studenten<br />
te Leijden kregen den hoogsten graad in 1862/63 22, in 1863/ 64 27, in 1864/65 '17, den tweeden 30, 18 en 35, den<br />
derden graad 9, 10 en 19 , terwijl in elk der drie jaren aan 12 , 5 en 5 gepromoveerden in de heel-, 12, 6 en<br />
1.2 in de verloskunde geen graad werd gegeven en in 1863/64 ééne afwijzing plaats had bij de faculteit der<br />
regtsgeleerdheid wegens onvoldoende verdediging van stellingen. Van de gf')promoveerden te Utrecht kregen<br />
den hoogsten graad 19 , 19 en 8 , den tweeden 19 , 24· E'n 27 , den derden 5 , 8 en 14 ; van die te Groningen<br />
15, 10 en 12 den hoogsten, 6, 5 en 7 den tweeden , 14 , 8 en 2 den derden graad. Naar de vakken verkrijgt<br />
men 5, 12 en 5 promotien in de godgeleerdheid, 76, 71 en 78 in de regtsgeleerdheid, 31, 21 en 28 in de<br />
geneeskunde, 19, 20 en 23 in de verloskunde, 20, 9 en 8 in de heelkunde, 7, 4 en 8 in de wis- en natuurkunde,<br />
5, 4 en 8 in de wijsbegeerte en letteren. Van deze promotien waren openlijk in 1862/63 32, in '1863/ 61<br />
41 , in f864i65 30, geheim 131 , 100 en 128, van welke in elk der drie jaren 81 , 67 en 86 enkel op stellingen ,<br />
82, 74, 72 tevens op dissertatien hebben plaats gehad.; van de laatste waren 7, 8 en 8 in de latijnsche, 75, 6G<br />
en 64 in de nedercluitsche taal geschreven. Te Leijden is in 1863/(;4 in de wis- en natuürkunde, te Utrecht in<br />
1864/65 in de heelkunde de graad van doctor honoris causa verleend.<br />
Op de uitgeloofde prijsvragen zijn bekrooningen gevolgd: in 1862/63 bij de regtsgeleerde faculteit aan 2 kandidaten<br />
te Groningen en Utrecht en aan één student te Utrecht, bij de letterkundige aan één kandidaat te<br />
Leijden en aan één student in de godgeleerdheid te Utrecht; in '1863/64 bij de godgeleerde faculteit aan eell<br />
kandidaat te Leijden, terwijl één kandidaat te Utrecht loffelijk vermeld werd, bij de regtsgeleerde aan één<br />
kandidaat te Groningen, bij de geneeskundige aan één student te Utrecht, terwijl bij de letterkundige één<br />
student te Le~jden eene loffelijke vermelding verkreeg; in 1864/65 bij de godgeleerde faculteit aan één kandidaat<br />
te Leijden , bij de regtsgeleerde aan één kandidaat te Leijden, terwijl één kandidaat te Groningen eene loffelijke<br />
vermelding verkreeg, bij de geneeskundige aan één kandidaat te Utrecht, terwijl de loffelijke vermelding·<br />
aan één student te Leijden te beurt viel. · ..<br />
. De beschik?are 1 ~ :ijksbeurzen en de inkomsten van 5 vicarijen door het Rijk te begeven werden genoten<br />
rn elk der dne studiejaren door 6, 8 en 7 studenten te Leijden, 7, 7 en 7 te Utrecht, 5, 4 en 5 te Groningen<br />
en 2 , 1 en 1 te Amsterdam. Van hen studeerden 12 , 15 en 13 in de godgeleerdheid, 4, 2 en 3 in de reD"ten ,<br />
2, 2 en 2 in de geneeskunde, in de beide eerste jaren 2, 1 in de wis- en natuurkunde, in het laatste jaar 5 2 ia<br />
de letteren.<br />
Van de bibliotheken der hoogescholen is die te Leijden in 1862/63 met ongeveer 600, in 1863/64 met 4 tot<br />
500, in 1864/65 met rui:U 1,500 nummers toegenomen. De belangrijke vermeerdering in het laatste jaar was een<br />
gevolg van de toevoegmg der boeken en handschriften der afdeeling Kolonien aan de voormalige akademie te<br />
Delft, en van belangrijke aankoopen uit de boekverzamelingen van wijlen de hoogleeraren TYDEMAN en V ROL!h'..<br />
Onder de handschriften waren kostbare stukken van GROTIUS, VAN LEEUWEN en WAGEN AAR. De verbouwing·<br />
van het gebouw voor de leidsche bibliotheek is ver gevorderd, terwijl voor de ntrechtsche drie nieuw gebomvde<br />
zalen in gebruik zijn gesteld. Het nieuwe bibliotheekgebouw te Groningen werd in het begin van den cursus<br />
I864/ 6 s bij de viering van het vijfde halve eeuwfeest plegtig ingewijd. Het getal boeken werd aldaar in 1862/ 63 me t,<br />
\J51, in 1864/65 met bijna 1,000 vermeerderd. De bib 1 iotheek te Utrecht werd verrijkt door aankoop van werken<br />
uit de boekerij van wijlen den hoogleeraar AcKERSDIJK.<br />
Te Leijden werden op de h ~e lkundige polykliniek gedurende het akademiejaar 1862163 ongeveer 800 , in<br />
18 63 16.~ 772, in '186 4 /65 750, op de kinderkliniek in '186Z/63 340 g·evallen behandeld; van de laatste kon door het<br />
overlijden van den hoogleeraar voor het volgendé jaar geene opgaven verstrekt worden. Op de polykliniek van<br />
vrouwen- en kinderziekten werd in elk der drie jaren aan 30, 17 en 21 vrouwen, en aan 235, 173 en 166.<br />
z~tige!ingen .en kinderen beneden de 2 jaren geneeskundige hulp verleend. In die inrigting hebben de studenten<br />
zich m het meuten van koepokken geoefend en in de beide eerste jaren aan 16 en 34 kinderen de kunstbewerking<br />
met goed gevolg yerrigt. In 1862/63 werd eene polykliniek voor mannen ingerigt tot het diagnostisch<br />
onderzoek van lijders door geneeskundigen uit Leijden en omstreken toegezonden. In elk jaar zijn aldaar 4û,<br />
63 e.n 104 lijders beha~.deld, waarvan in 1863/64 4,, in 1864/65 15 zijn overleden. Op de vrouwenkliniek zijn in<br />
elk Jflar fi3 , 60 en fH h_ylpressfln hPhandelf\. !'>Oen !'>8 hersteld , 7, lO en fi overlerlen. In dP krnam-
92<br />
:.mal hebbe in elk jaar 7 t , 77 en 81 verlossingen plaats gehad waarvan '13, 18 en 7 met kunsthulp, Op de<br />
heelkundige kliniek zijn in 1862/&3 8 ,~, jn 1864/ 65 83 lijders behandeld, onder welke laatsten 30 kunstbewerkingen<br />
hebben ondergaan. Op de polykliniek van den hoogieeraar EvERS zijn in 1864/65 885 personen behandeld,<br />
waardoor de meeste hier te lande voorkomende ziektevormen konden worden waargenomen; verscheiden lijkopeningen<br />
zijn aldaar verrigt. Onder leiding van , den hoogleeraar werden door de studenten in elk der drie<br />
studiejaren 243, 246 en 212 verlossingen aan huis verrigt, waarvan 70, 65 en 58 met toepassing van kunsthulp.<br />
-:- Te Utrecht zijn op de stationaire geneeskundige kliniek en de polykliniek in elk der drie jaren ongeveer<br />
1,200 lijders behandeld. De verloskundige kl iniek wordt zeer druk bezocht; men klaag·t echter soms ovel'<br />
gebrek aan lijken. - Te Groningen werden in 1862/63 en 1864/65 op de , kliniek voor inwendige ziekten 134 en<br />
172, op de buitenkliniek 490 en 295 1<br />
op de inwendige kliniek 134 en 98 zieken behandeld. - Te Leijden zijn<br />
voor het onderwijs in de pathologische ontleedkunde en ter verrijking der verzameling 133 . 131 en 132 lijkope!lingen<br />
verrigt. Deze verzameling verkreeg in 1862/63 een vijftigtal schedels uit het krankzinnigengesticht te<br />
Batavia; en in 1864/65 13 vrouwelijke javaansche bekkens uit Soerabaija.<br />
Het museum van natuurlijke geschiedenis te Leijden onderging in 1862/63 eene belangrijke uitbreiding door<br />
toevoeging der vertrekken, vroeger bestemd voor het onderwijs in de natuurkunde. In 1863/64 werd aldaar de<br />
verbouwing van het groote spiritus-magazijn voltooid. De afcleeling voor de delfstoffen is verrijkt met de<br />
geologische verzameling uit het paviljoen bij Haarlem. De enthomologische afdeeling kreeg vele geschenken<br />
uit den indischen archipel. - Het museum van natuurlijke historie te Utrecht werdt verrijkt door eene verzameling<br />
van zeedieren en belangrijke aanwinsten uit de Noordzee, den Atlantischen Oceaan en de Middellandsche<br />
zee. - De kruidtuinen te Leijden en te Utrecht werden verrijkt met verscheiden nieuwe levende planten uit<br />
Oost- en 'Vest-Indie. In. het nieuwe gebouw van den akademischen kruidtuin te Utrecht, gedeeltelijk voor<br />
herbarium ingerigt, is de verza~el ing van den hoogleeraar MIQ,UEL in 1862/63 overgebragt, terwijl te Leijden<br />
in dat j aar de verzameling mikroskopische praeparaten aanzienlijk werd uitgebreid. 's Rijks herbarium te Leijden<br />
werd verrijkt door den aankoop der verzameling van w~jlen den hoogleeraar DE V RIESE en van het herbarium<br />
van den heer VAN WALRAVENj terwijl in 1863/64 het herbarium van wijlen dr. JuNGHUHN hiermede wierd<br />
vereenigd. Ook het archeologisch kabinet en het ethnographisch museum te Leijden werden verrijkt door<br />
belangrijke geschenken.<br />
Het athenreum te Amsterdam telde gedurende de studiejaren 1862/63 83, '1863/64 95 , 1864/65 80 studenten, waarvan<br />
23, 21 en 22 nieuw ingeschreven; hieronder waren 39, 43 en 39 in de god- , 32, 42 en 27 in de regtsgeleerdheid,<br />
11, 10 en 10 in de geneeskunde, in 1862/63 1, in 1864/ 65 4 in de wijsbegeerte en letteren. Daarenboven<br />
\verden in elk studiejaar de lessen bijgewoond door de leerlingen der genees-, heel- en verloskundige school<br />
en door eenige andere personen. Bovendien wordt het onderw~js in de verloskunde thans bijgewoond door<br />
de vrouwelijke leerlingen aan de rijkskweekschool voor vrouwen verbonden. De hoogleeraren van het athenreum<br />
hebben met hunne ambtgenooten aan de protestantsche semenarien en aan de klinische school in November<br />
1863 het besluit genomen· om de vijf jaren 5 prijsvragen onder het uitkeeren van gouden eerepenningen uit te<br />
schrijven. Op 10 Januarij 1865, stichtingdag van het athenreum, werden gouden eerepenningen toegekend aan<br />
één kandidaat in de regten. te Groningen, aan één kandidaat in de geneeskunde te Utrecht en eene loffelijke<br />
vermelding aan één kandidaat in de geneeskunde te Groningen. Van de lijders in het binnengasthuis verpleegd,<br />
z~jn il} 1862/63 uitgekozen voor het klinisch onderwijs in de geneeskunde 408 mannen, 21 O vrouwen,<br />
voor de diagnostische kliniek 92 mannen, 177 vrouwen, voor het onderwijs in de praktische oefeningen in de<br />
heelkunde 551 mannen, 420 vrouwen, voor het aanleeren der verloskunde 4'10, en . in 1864/65 419 vrouwen. De<br />
bibliotheek werd gedurende de drie jaren door geschenken aanmerkelijk verrijkt. Gedurende het jaar '1864/65<br />
û jn de 40,000 dissertatien in de bibliotheek voorhanden gecatalogiseerd en in 2,000 banden ingebonden.<br />
Te Dev,enter bedroeg in elk studiejaar .het getal gewone studenten 19, 12 ·en 7, waarvan 3, 1 en 1 in de god-,<br />
9, 7 en 3 in de regtsgeleerdheid, 5, 2 en 2 in de geneeskunde, 2, 2 en 1 in de letteren. Daarenboven waren<br />
voor de lessen in de natuurkundige wetepschappen in 1862/63 en 1863/64 24 en 19 kweekelingen ingeschreven,<br />
zoodat in die twee j aren het geheele getal 43 en 31 bedroeg. Op het laatst van 1864 werd door den gemeenteraad<br />
bepaald, dat het gymnasium, als eerste of voorbereidende afdeeling, deel van het athenreum zou uitmaken<br />
en tevens de natuurwetenschappen aan de hoogere burgerschool zouden worden onderwezen.<br />
Bij de verschidende kor1Jsen van het le.Q"er was .Q"edt11·e11 ·1e de sclioolJ·are11 'l 8f,.", l 8"•"l/<br />
1 0° 11<br />
h t<br />
~ ~ u - fl3 , '" ü~ en · ,,". 65<br />
e . nan 1 a<br />
van het onderwijzend personeel en van de leerlingen als volgt:<br />
1<br />
SCHOOL-/ONDEKW
95<br />
deeld. liet schoolonderwijs bepaalt zich tot kunstmatig lezen, schoonschrijven, de nederduitsche faal , het maken<br />
van rapporten, de kompagnie-administratie, het rekenen tot en met de tiendeelige breuken ,
97<br />
g·e1Jlaatst. De ze8 eei·sten zijn in 1864 ,
:z:angklasse voor meisjes. opgerigt. De aJde'eling
f<br />
\ tOO<br />
. · d ·· · } et zingen De half1' arige cursus beO'Oll in September 1864 met<br />
Jiano vwol en v10loncel en voor on erWlJS m l · •<br />
0<br />
d ..<br />
l , lin en die . aarlïks elk f 40 betalen en hiervoor minstens drie uren per we.ek on erWIJS ontvangen. -<br />
60 leer .. g , J J d Id in 1863 90 in 1861- 98 leerlingen, waarvan 50 en G l kosteloos. Deze<br />
De muz1Jkschool te Leeuwar en te e ' .. k h 1 te Sneek waren op het einde van<br />
school geniet een gemeentesubsidie van f 400. Op de mtdlZlJ ·- en z4a9ngsc 4080 de muziJ'k Op de muzijkschool<br />
· · 22 1 r waarvan 53 en 74 voor en zang, en voor ·<br />
elk Jaar 102 en 1 eer<br />
·<br />
mgen,<br />
· 17 16 l r gen op verse<br />
h"ll d .. k. strumenten onderwezen Deze<br />
l en e muzIJ m ·<br />
te Bolswa~d werdenb1~d~lk Jaafr 100 e~an hetee~;n Anthonie-gasthuis. Voorts bestonden: te Smallingerland eene<br />
school gemet een su s1 ie van · . D t 12 11 leerlingen en eene<br />
muzijkschool Crescendo, opgerigt door de vereeniging Cohnc01·~i~ :e :~~~~~:u:lgeme:~ in. 1864 met 39 leer-<br />
. chool van het departement Dragteu van de maatsc applJ o nu . ,<br />
~=:e:. te Haskerland in 1864 twee muzijkscholen, eene voor forte-piano, orgel en v10ol; te Joure ~et_ 12' ee~e<br />
.' l t N'. h ke met 3 leerlingen vier zangscholen met 111 leerlingen en twee zangvereemgmgen, e<br />
voor v100 enz. e IJe t a:2 de andere voor ~eisjes met 2!~ leden; te Lemsterland vier zangscholen met 9'.;. te<br />
eene voor mannen me , . . . 1<br />
ha en te zamen met 128, de vereemgmg<br />
Schoterland twee zangscholen met 74 leerlmgen, drie zanggeze se 1 pdp ,T G (gemee. nte Idaarderadeel)<br />
1 h l IL · met 14 e en. e rouw ,<br />
Oefening conce1·t met 17 en het geze se ap c e armonie ko eren blaasinstrumenten en muzijkbestaat<br />
een muzijkgeze~schap Àpollo' wa~r. lessen word~~z~l:if!~eno:ferwiJ zer. Het telde in 1864 13 werkende<br />
uitvoeringen worden mtgevoerd onder leid1Bngl van ;~nld . 1~fl3 25 in 1864 20 werkende leden, die 's winters<br />
en 35 niet werkende leden. Het Conce1·t te o swar e e m, J ? ereeni in À ollo.<br />
zich wekel~jks ééns op de beoefening de~ to~nkt~~st to:~ei~~~;~1 ~:i:1 ~~~ge~l:~~n~~~:e~:i;:n~v Euplio~ia~ inp1864<br />
nitsl~te_nd va.or ~~~n:~' ;e~:: 3~:::tse~e:~aat e~daar nog de vokale 'en insrrumentale muzijkver.~eniging de,<br />
opge ev~n, i~ 18 16 1 den. - Te Zwolle bestaat ééne stadsmuzijkschool en ééne zangschool bIJ de armen<br />
!fa.1·m.ome ~le tenin 18~4 ~et 10 leerlingen met f 350, de laatste met 195 leerlingen met f 100 gem~entemngtmg'<br />
e eers e . . D t d in elk jaar onderrigt geO'even aan 162 en 123 leerlmgen,<br />
subsidie. Op de muzIJkschool te . even er .w_er . d h gste 30 en 20 t:oJ·ongens 15 en 10 meisjes in de<br />
l •7 · 25 eu 13 meisJes m e oo , '<br />
waaronr er 40 en • Jongens, . . . de herhal1·ngklasse 29 en 20 kweekelingen der<br />
22 · ens 13 en 21 meisjes m · · ,<br />
laagste zangklasse, 10 en JOng · ' . . . e even aan 15 en i4 · ongelingen, waarvan 7 en<br />
i10rmaalscl'.001. In de iristrument~alk~asse werd m ;~\;:: ~~se~ fn' elk jaar 2 op deJ hoorn' 3 op de clarinet.<br />
8 op de v10ol, 2 e\ 1 ~p d~fl.mt, i~e1~8e6~n \1~) jaar 65 ~n 60 leerlingen. Daarenboven bestond nog in beide<br />
De ge{lleentezangsc oo te ampe~ t "1 . 1864 eene derde werd opgerigt met 45 leerlingen. - In<br />
J·aren ééne zangschool met 15 leerlmgen' erWlJ lil .. , , h ] d' ' 1864 56 en 44 leerlingen<br />
G · , ' e muzIJk- en eene zangsc oo , ie m<br />
de provincie Groningen b~~taan te ro~~ngen e:n ) , , uzijkschool met 1 7 leerlingen. - Van de zangscholen<br />
telden, en te Termunterz1Jl. (ger:ieente ermu? en r::~:e ~estaan eene opgaven. - De muzijkschool van de<br />
en vereenigingen to~ oefenmg m ~end.zang ~ ~emeente een jaa~ijksche subsidie geniet van f 195.88, telde<br />
koninklijke Har?1ome te R?ermon , ie vand .e 1862 een fanfare-gezelschap opgerigt, hetwelk in 1863 zijne<br />
in 1864 30 leerlmgen. In die gemeente we~ lil b Het ma11nenzangD'ezelschap Lieded,rans is in dat jaar<br />
· k d h d' · 1864 op meuw egon. is<br />
oefenmgen staa t~, oc ie m . . wm Ti ll tdurend werkzaam is. Op de stadsmuzijkschool te Venlo<br />
opgeheven, terwijl de zangvereemgmg i ~7 1 e r vo: waarvan 19 en 13 in het zingen' 7 en 8 in de instruwaren<br />
in elk van beide)aren ~!echts 26 ~n b eeri~g ~-' emeente twee muzijkgezelschappen de Pliillu11rmonie<br />
mentale muzijk onderWIJS ontvmgen. Voorts estf!,an lil ie g<br />
en de Societeit van Fanfares.<br />
1Je werkschool te Breda, verbonden aan het roomsch<br />
Werkscholen, natuurkundige gezelschappen e~zh -ff me'sjes die kol'lteloos in alle vrouwelijke handkatholijk<br />
gasthuis, werd in 1863 bezocht dokor 1d~7 e oet1gheap tlot Nnt en v:1·oenoeoen te Arnhem bestond op<br />
d d Het natuur un ig D'enoo se · " " . . . b<br />
werken wor en on erwezen. - ol cl H t ·erde in Maart 1864 zijn veert1giang estaan<br />
31 December 1863 uit l9 werkende en 1~_0 gewone e en~ri te ii~t za het gPtal leden in 1864 tot boven de<br />
en heeft thans een nieuw geuootscha~pehJk ~~bo~;e o!~ek gv~n den ~erden Dingsdag in September tot den<br />
200 toenemen. De gewone vergadermge~' ~c k b ht. terwijl de wetenschappelijke vergaderingen van de<br />
laatsten in Maart worden gehouden, wor en ru t~zocd 'en krachtig medewerken ter bevordering van de<br />
werkende leden' het geheele jaar door om ~el ~~er ien .tn~inn~n en buitenlaudsche tijdschriften aldaar worden<br />
kennis der natuur' doordien de nieuwste. out e { nngen1m d' e~rktu1·gen kregen door aankoop en o-eschenken'<br />
0<br />
·bl· h k d r amelmg van natuur {Un ige w , •<br />
besproken. De b1 10t ee en e ve z . t d ra·ngschikking van naturalien en conchyhen .. Te<br />
··k · b ·d· Ook gmg men voort me e<br />
eene belangrtJ e uit rei mg. . ld ' . t de acht dagen voorlezingen over onderwerpen<br />
d d O t b r worden gerege s wm ers om .<br />
beginnen m,et e maan co e . h d lke in 1863 door 70 deelnemers, allen boven 14 Jaren<br />
uit het gebied der a1gemeene natuurkenms ge ?u en, wed b" ewoond In 1864 werden de lessen in natuuroud<br />
en bijna allen uit de klassen der handwerksheddenb.'. wder elnksvIJo~rlezing~n de behandeling der werktuigkunde<br />
. d t 20 1 r gen geopend en wer IJ e VO l.<br />
en scheikun e me eer m .. b ·tl· . f400 De vereeniging Handrvertts<br />
bl<br />
oei<br />
.<br />
h i t · aarhJkS een gemeentesu s1 ie van · ·<br />
!ngevlochten. Het genootsc ap gen e J ~ d 1 kkig geworden handwerkslieden is in den laatsten<br />
telde in 1864 omstreeks 12.0 leden. He~ on s voor o;ge n e allen De nieuwjaarsgiften voor dat fonds zijn op<br />
tijd eenigzins achteruitgegaan door bmtengbe':vdoon ve ~ oneg i·vs echt.er uitgesteld door het gebrek aan de noodige<br />
·· ·· tl H t bouwen van ar e1 erswonmg n d .<br />
de gewone WlJZe gem . e . 'n 1864 ere eld laats. De vereeniging tot bevor ermg<br />
g·elden. De industriele voorlezmgen :ad~~ 1s!e~:ts2~<br />
en 22 ~et ~atuu~kundig gezelschap 2'1 en 18 leden. Het<br />
van den bloei van den ambachtstan _te ieb e ed .t 58 en' 59 gewone 8 en 6 buitenleden' het bezit eene<br />
d . t h te W agemngen eston m , El Id<br />
µatuurkun ig genoo se. ap . Het wetenschappelijk g·ezelschap tot 1V1tt en Genoegen te st te e<br />
bibliotheek en een kablilet van_ werktmgeni d I 1863 werd aldaar een dergelijk gezelschap opgerigt ol;lder<br />
tn elk jaar 8 werkende' 28 bmtengewane - e en~ i° l ·_ n . tien werkscholen te Rotterdam werden bezol'ht<br />
flr ?,inspreuk tnt fl1d en Vermaak met 50 en 5~ ec en. . e<br />
rnt<br />
door 1,377 en 1;342 leerlingen. Op de lagere industrie- eit herhalingschool Jieten zich bij de opening van den<br />
cursus 1863/64 125, 1864/65 136 leerlingen inschrijven. Van die leerlingen zijn velen in het begin van den winter,<br />
door werkzaamheden aan hun ambacht verbonden, menigmalen verhinderd de lessen geregeld te volgen. Over<br />
het algemeen wordt geklaagd, dat de aangenomenen op zoo lagen trap van ontwikkeling staan, dat men zelfs<br />
in de hoogste klasse moet beginnen met het leeren schrijven van vier of vijf cijfers, en dat in de beide laatste<br />
klassen de tafel van vermenigvuldiging moet worden ingeprent. In 1863/64 wordt de trouwe opkomst dier leerlingen<br />
geroemd, daar 5 geene enkele, U slechts ééns, 16 twee keeren en slechts 3 meer dan tien keeren de<br />
lessen verzuimd hebben. Na afloop van eiken cursus op 29 Februarij 1864 en 27 Februarij 1865 werden op de<br />
openbare les, door eenig:e leden der plaatselijke schoolcommissie en der commissie voor het burgerlijk armbestuur<br />
bijgewoond en waarop 93 en 90 leerlingen tegenwoordig waren, aan 30 en 29 afscheidsgetuigschriften<br />
uitgereikt, tot aanbeveling aan de burgermaatschappij of tot plaatsing op de akademie van beeldende kunsten<br />
en technische wetenschappen. Het rotterdamsch departement der nederlandsche maats.chappij tot bevordering<br />
van nijverheid telde in 1863 208, in 1864 205 leden en hield in elk jaar zes en acht vergaderingen. De zesentachtigste<br />
algemeene vergadering der maatschappij en het nijverheidcongres werden in Julij 1863 te<br />
Rotterdam gehouden. De herhaling- en industrieschool van de 's gravenhaagsche afdeeling der maatschappij<br />
tot nut van het algemeen werd in 1863 door slechts 20 jongelieden bezocht, waardoor het bestuur in 1864 tot<br />
hare opheffing heeft besloten. De herhalingschool der maatschappij tot nut der Israëlieten telde 25 en 20 leerlingen.<br />
- De algemeene vergadering der maatschappij ter bevordering van nijverheid werd van 11 tot 15<br />
J ulij 1864 te Middelburg gehouden, waardoor het getal leden dier afdeeling van 51 tot 'l 07 is geklommen.<br />
Dij die gelegenheid werd een nijverheidcongres en eene internationale tentoonstelling van brandspuiten, brandblusch-<br />
en brandreddingtoestellen gehouden, vervaardigd door de voornaamste brandspuitmakers in N ederlancl<br />
en Belgie; terwijl ook uit Engeland twee stoombrandspuiten waren overgebragt. Van de in Zeeland bestaande<br />
kant\·.,-erkscholen 1) telde te Aardenburg die van het burger-, gast- en weeshuis 11 en 7 leerlingen, waarvan<br />
3 en 2 voor eigen rekening, 8 en 5 voor die der instelling; op die der nonnen, uit het Moederklooster te<br />
Rosendaal, waren in beide jaren geene leerlingen. Te Sluis waren op de school van het parochiaal armbestuur 22<br />
en 27, op die onder de zinspreuk Doet 1Vel en ziet niet om 35 en 33 leerlingen. Het natuurkundig gezelschap<br />
te Middelburg telde bij het einde van elk jaar 60 en 63 leden. Gedurende den winter wordt jaarlijks een cursus<br />
op natuurkundig gebied gehouden, die kosteloos door 10 leden, aangewezen door het departement der maatschappij<br />
tot nut van het algemeen, wordt bijgewoond. Voorts werden de werktuigen beschikbaar gesteld voor<br />
de volksvoorlezingen in de eerste beginselen der natuurkunde van wege dit departement gedurende eiken winter<br />
gehouden. - Het natunrkundig gezelschap te Utrecht, waar gedurende den winter elken vrijdag voordragten<br />
worden gehouden, telde op 31 December 1863 en 1864 128 en 129 leden, waaronder 44 buitengewone. In 1864<br />
heeft zich te Utrecht. eene afdeeling gevestigd van de vereeniging tot bevordering van fabriek- en handwerksnijverheid<br />
in Nederland; zij telt 143 leden en houdt minstens maandelijks ééne vergadering. Ook kwam in dat<br />
jaar eene tweede vereeniging van dien aard tot stand voor Utrecht en de omstreken, welke door het houden<br />
·yan populaire voordragten, het geven van onderwijs en het oprigten van eene leesbibliotheek, de algemeene<br />
ontwikkeling· ten doel heeft. Gedurende 1864 werd onderwijs gegeven in de bouw-, schilder- en wapenkunde ,<br />
hetwelk door 70 tot 90 leden werd bijgewoond. - De naaischool voor behoeftige en minvermogende meisjes<br />
te Bolsward, bekostigd uit de fondsen van het St. Anthonie-gasthuis, telde 65 en 64 leerlingen. Van de natuurkundige<br />
genootschappen in J!'riesland neemt dat te Leeuwarden in bloei toe; het telde in 1863 4 i leden, in<br />
1864 43 gewone, 7 eereleden. Dat te Sneek telde in '1863 94 gewone, 2 eereleden, in 1864 106 leden. Jaarlijks<br />
worden zeven of acht vergaderingen gehouden, waarop eene bijdrage over natuurkundige onderwerpen wordt<br />
gegeven. De verzameling van instrumenten is vrij belangrijk. Van de overigen telden die te Harlingen, in<br />
September 1863 opgerig-t, 30 en 25, Dragten (Smallingerland) in 1864 64 , Heerenveen (Schoterland) in elk<br />
jaar 42, Workum in 1864 68 leden. Van het natuurkundig genootschap te St. Anna-parochie (het Bildt) wordt het<br />
getal leden niet opgegeven. - Op de naai- en de breischool te Deventer bedroeg het getal leerlingen in 1863<br />
400, in 1864 ongeveer 500, waardoor behoefte ontstond aan een grooter getal onderwijzeressen, thans 3 op<br />
elke school. De helpsters worden uit de leerlingen der naaischool gekozen. Het natuur- en scheikundig genootschap<br />
te Deventer telde gedurende den cursus 1862/63 63 leden. Van de jaarlijksche bijdragen worden ruim<br />
f 100 aan tijdschriften, f 200 aan den aankoop van werktuigen besteed. Het museum van naturalien der overijsselsche<br />
vereeniging tot ontwikkeling van de provinciale welvaart werd in 1863 door 1,334, in 1864 door<br />
1,777 personen bezocht. Het wordt jaarlijks verrijkt door aankoop en geschenken. De afdeeling Pliysica, als<br />
genootschap in '1850 opgerigt en sedert 1854 eene afdeeling der vereeniging, heeft een geheel afzonderlijk<br />
bestuur en eigen werkkring. Het beoefent de natuur-, schei- en werktuigkunde en heeft eene bibliotheek van<br />
natunrknndige werken en eene verzameling van werktuigen. De vereeniging tot beoefening cler natuurkunde<br />
te Goor telde in 1864 22 leden. - Het departement Groningen van de maatschappij tot nut van het algemeen<br />
ondersteunt jaarlijks met aanziP-nlijke bijdragen de dames-commissie over de naai- en breischool voor mei~jes<br />
te Groningen. Te Winschoten telde de breischool 15 en 16, de naaischool in elk jaar 9 leerlingen. De meisjesschool<br />
voor handwerken en nieuwere talen telde in elk jaar in Januarij 34, in Julij 33 leerlingen. Het gegenootschap<br />
ter bevordering van natuurkundige wetenschappen te Groningen bestond op 31 December 1863 en<br />
1864 uit 304 en 287 leden, waarvan te Groningen 34 en 31 eere- , 202 en 191 gewone, buiten Groningen 68 en<br />
65 eereleden. - In Drenthe bestaan genootschappen voor natuur- en scheikunde te Assen en Meppel mPt<br />
Yerzamelingen van natuur- en scheikundige voorwerpen, welke geregeld bijeenkomsten honden. - De tweede
afdeeling van het athemeum te Maastricht bestond . nog gedurende den cursus t862/6s en telde toen 98 leerlingen;<br />
terwijl daarenboven 9 personen de natuur- en scheikundige lessen bijwoonden. Van deze leerlingen<br />
waren in elk jaar 12 kosteloos, waaronder 4 zoons van leeraren. Onder hen waren uit Maastricht 52 , uit andere<br />
gemeenten van Limburg 21, elders uit Nederland 14, uit de overzeesche bezittingen 4, uit het buitenland 7.<br />
Zeevaartkundige scholen enz. - De zeevaartkundige school te Rotterdam telde in 1863 129, in 1864 134<br />
leerlingen, waaronder in elk jaar 8 en 6 eerste, 39 en 49 tweede, 24 en 23 derde stuurlieden, 53 en 47 matrozen<br />
en ligtmatrozen, 5 en 8 jongens en in 1864 1 gezagvoerder. Van hen werden in elk van beide jaren bij het<br />
examen bevorderd 33 en 3 t tot eerste, 25 en 23 tot tweede, 30 en 23 tot derde stuurlieden; terwijl 6 en ~<br />
werden afgewezen. De leerlingen zijn verdeeld in twee afdeelingen , waarvan de eerste voor gezagvoerders en<br />
stuurlieden onder dadelijke leiding van een lector, de tweede voor matrozen en jongens onder leiding van een<br />
hulponderwijzer. De lessen in de praktische zeevaartkunde en de zamenstelling van het schip worden door alle<br />
leerlingen bijgewoond; terwijl zij, die reeds in eenigen rang gevaren hebben, met de uitkomsten uit de waarnemingen<br />
der zeelieden en de extractjournalen van het meteorologisch instituut worden bekend gemaakt. Te<br />
Dordrecht werd het onderwijs in de zeevaartkunde in 1863 door 2 onderwijzers aan 6 leerlingen, in 1864 door<br />
één in Januarij aan 7, in Jnlij aan 3 leerlingen gegeven. Bij de kweekschool voor de- zeevaart te Leijden<br />
hebben zich in 1863 H3, in 1864 96 knapen aangemeld, waarvan 81 en 56 zijn goedgekeurd; terwijl gedurende<br />
elk jaar 64 en 55 kweekelingen tot scheepsjongens zijn bevorderd en 2 in 1864 ter koopvaardij zijn geplaatst.<br />
Van de scheepsjongens verlieten in 1863 69, in 1864 56 de kweekschool om op 'slands vloot gepla~tst<br />
te worden. Sedert het bestaan der school tot 1 Januarij 1865 hebben 563 knapen eené bepaalde bestemmmg<br />
gekregen, 532 als scheepsjongens of ligtmatrozen, 31 ter koopvaardijvaart. Van deze kna.pe~ waren 495 afkomstig<br />
van de sub-commissien, 68 buiten hare medewerking geplaa~st .. Het getal le~e? is m. 1863 van ~43<br />
tot 244 geklommen , hetgeen moet worden toegeschreven aan de ontbmdmg der vereemgmg tot mstandhoudmg<br />
van het gesticht te Montfoort, wier leden hunne aandeelen in die op de kweekschool verwisselden. Op de zeevaartschool<br />
te Krimpen a/d Lek waren in elk van beide jaren 59 en 58 leerlingen, waarvan 32 en 27 een<br />
examen hebben afgelegd. - Op de kweekschool voor de zeevaart te Amsterdam waren i? '1863 37 tot 52 kweekelingen<br />
in huis aanwezig, 27 tot 35 op zee; in 1864 bedroeg het geheele getal leerlmgen 80 tot f!O. In deze<br />
school, waarvan wij in den derden jaargang, blz. 169 volgg., een uitvoerig verslag .hebben gegeven, worden<br />
de kweekelingen van hun dertiende tot hun vijftiende jaar, na vergelijkend examen m de gewone .vakken van<br />
het lager onderwijs, opgenomen. Daar de cursus 2112 tot 3 jaar duurt en daarna nog .. twee zee1:eizen gedaan<br />
worden, worden de leerlingen meest met hun twintigste jaar ontslagen. Het onderWIJS werd m 1864 door<br />
7 leeraren gegeven en bestaat uit de beginselen der stel- en meetkunde, de zeevaart- en ste:rekunde, d~ eer~te<br />
zoowel praktisch als theoretisch, de waarneming en kennis der stoomwerktuig~n, de meteo.~ologie, d~ gesch1edems,<br />
aardrijkskunde, rekenen en talen, de praktische oefeningen van schip, tmg, sloeproe~J~n ~n zeilen, de. gy~nastiek,<br />
handgrepen van het geweer en behandeling van het geschut. Op het matrozenmstltuut der .. komnkl2.Jke<br />
nederlandsclie zeil-_en 1·oeivereeniging werden in 1863 119, in 1864 141 jongelingen door 59 reederIJen aange.<br />
monsterd op 89 en 104 schepen. Aan boord der Hulk, waartoe sedert Novemb~r 186~ het schip VemM is<br />
ingerigt, zijn in 1863 35 jongelingen opgenomen. In 1864 was het aantal bevaren Jongelmgen aan boord geplaatst<br />
nu en dan bijzonder klein. De Hulk heeft in dat jaar slechts weinige dagen op stroo~ gelegen. De<br />
zeevaartkundige school in het Zeemanshuis te Amsterdam werd bezocht door 129 en 123 leerlingen, waarvan<br />
62 en 59 inwonende, 67 en 64 uitwonende; hiervan hebben 60 en 77 een voldoend examen als stuurman en<br />
in '.1864 '.13 opperstuurlieden het examen in het stoomwerktuig afgelegd. Het onderwijs op deze sch~ol bepaalt<br />
zich tot theoretische en praktische zeevaartkunde en de kennis van het stoomwezen, waart.~e een keurig .~e~erkt<br />
stoomwerktuig op de school aanwezig is. Te Helder werd in elk jaar aan 16 en i 7 leerlmgen onderWIJS m de<br />
zeevaartkunde gegeven, waarvan 7 en 9, van de 9 en 11 geëxamineerden, een voldoend examen hebbe.n afgelegd.<br />
Van deze school zijn gedurende het tienjarig tijdvak 1854/63 48 leerlingen geëxamineerd, waarvan 36 ~et<br />
diploma verkregen. Zij geniet sedert 1864 een gemeentesubsidie van f 150. -
i04<br />
onderwijs thans ook uitgestrekt tot de leerlingen der tusschenscholen, waartoe het gemeentesubsidie van f _9.00 ·<br />
op f 500 o-ebragt werd. De zwemschool, waaraan eene bad- en zweminrigting is verbonden, werd in elk Jaar<br />
bezocht d~or 70 en 80 . geoefenden, 20 en 25 ongeoefenden. Eene tweede zwem- en badinrigting, ~e Vri/e<br />
Maasstroom, telde 151 en 140 mannelijke, 18 en 1 O vrouwelijke leden bij abonnement. Op de gymnastiekschool<br />
te Delfshaven waren op 3i December 1863 en 1864 107 en 173 leerlingen, waaronder 74 en 1~7. jongens, ~3 en"36<br />
meisjes. In de eerste afdeeling, waarin op elk tijdstip waren 47 en 33 jongens, 9 e~ .fO meisJes, w.~rd.t Jaarh;iks<br />
f15 voor eiken leerling betaald, in d~ tweede, waarin 9 en 6 jo~,gens, ~en 7 ~~iSJes,_J8, terw!~l m ~lkvan<br />
beide afdeelingen het schoolgeld vermmdert, wanneer meer dan een leerlmg mt een gezm. onder~lJS gen~et. In<br />
de derde afdeeling wordt het onderwijs kosteloos gegeven, onder anderen aan de weezen mt de beide gesticht.en.<br />
Het onderwijs met het geweer wordt gegeven op geheel afzonderlijke uren, t~rwijl slechts de meest ontwikkelde<br />
leerlingen van de eerste afdeeling door eenen bekwamen schermmeester m het schermen worden onderwezen.<br />
Op de zwemschool, vereenigd met de badinrigting, worden jaarlijks proeven_ a~gel.egd en s~ms aan de<br />
beste zwemmers prijzen uitgedeeld. In 1864 hebben 199 geoefende zwemmers van de mngtmg gebrm~~ gema~kt<br />
en werd aan 122 personen onderrigt gegeven, waarvan 82 het zwemmen hebben geleerd. Het vnJe ba~sm,<br />
waar in elk jaar 7 ,502 en 6,283 baden gebruikt werden, is ter beschikking der krijg:slieden, van behoeftige~<br />
en verpleegden in gestichten. In de badinrigting werden in elk jaar ~edurende de vier zomermaanden, J UlllJ<br />
tot eu met September, 12,558 en 10,184 buiten-, 346 en 379 besloten bu~nen-, 1,257 en 240 w~rme, 87 en 89<br />
1<br />
zwavel- 39 en 82 stort- in 1864 47 douche- en 39 regenbaden gebrmkt. Gedurende den wmter 18 64 155 bedroeg<br />
h~t getal baden 1,6,98. Aan de rijschool, die in zeer goeden staat verkeert , geniet de. pikeur, beha~ve<br />
vrije woning, stal en manege , eene gemeentetoelage van .f 800. De gymnastiekschool te S?hiedan_i, opgengt<br />
door eenige gegoede ingezetenen, terwijl de gemeente het lokaal kosteloos verstrek~.' wer~ m elk Jaar bezocht<br />
door 69 en 68 leerlingen, 40 en 36 kweekelingen, welke laatsten kosteloos onderwiJs gemeten. De gemee~tegymnastiekschool<br />
te Gorinchem telde op 31 December 1863 en 1864 49 en 15 lee~lingen. In 1863 w~~en hieronder<br />
1 O meisjes. Van de zwem- en badinrigting , in 1858 opgerigt door de afdeelmg der maatschapplJ tot nut<br />
van het algemeen, dient de zwemschool uitsluitend voor het garnizoen. In elk jaar ':"'erden 5,328 en 2,831 baden<br />
gebruikt, waarvan 642 en 277 binnen-, 1,552 en 1,038 buitenbaden. teg~n b.etalmg, .3,.134 en '~,516 baden<br />
kosteloos voor minvermogenden. Van de zv•·emschool te Gouda werd m beide Jaren wemig gebrmk gemaakt.<br />
De gymnastiekschool te Leijden werd in 1863 uitgebreid. door eene sie~·lijke vergrooting van het gebouw. I~<br />
dat jaar werd het onderwijs gegeven aan 125 leerlingen, m zes klasse? mgedeeld, ge~urende 12 ure~ per week<br />
en aan 14 hulponderwijzers afzonderlijk. In 1864 namen, b~halve gemiddeld 105 leerh~?'en, 300 leerh~gen der<br />
openbare lagere scholen , 15 hulponderwijzers en 38 kweek~lm~en deel aan het ond.erWI.JS. De gymnastiekschool<br />
te Brielle, eene gemeenteinstelling, telde in elk van beide Jarer1 67 en 41 leerlmgen, w~aronder 18 en rn<br />
jongens, 7 en 1 meisje tegen betaling , 42 en 21 mannelijke le:rlingen, waarvar~ 6 kweekelmgen l~osteloos. -<br />
De school voor gymnastiek te Amsterdam telde in 1863 586, m 1864 542 le~rlmgen, wa~r~nder m 186~ 461<br />
manri.elijke, 125 vrouwelijke. In 1863 bestonden de leerlingen uit 213 jongelmgen, 8~ meisJes, 67 leerl_mgen<br />
·.an instituteursklassen, 80 leden van vereenigingen, 82 leerlingen die kosteloos onderWlJS genoten , 35 pati:nten<br />
op de orthopredische afdeeling en 20 patienten behoorende tot__, de stadsbed:el.den. In ~864 waren de leerlmgen<br />
verdeeld in betalende 170 jongens en 89 meisjes en 130 leden van vereemgmgen , metbetalende 100 kweekelingen,<br />
waarvan 63 van de openbare scholen, 37 hulponderwijzers en 'l 6 patie~te~ behoorende tot de stads bedeelden.<br />
Het getal leerlingen aan deze school is afgenomen, zoo door mededmgmg als door het :oenem.end<br />
invoeren der gymnastiek op de scholen. Aan de lessen op de gymnastiekschool te Haarlem hebben m elk Jaar<br />
57 tot 77 en 71 tot 84 kinderen, waaronder 30 meisjes, 9 tot 29 en 9 tot 10 volwassen mannen, 49 en 40<br />
kweekelingen bij de rijkskweekscholen voor onderwijzers, deelgenomen. Daarenboven werd kos~~loos les gegeven<br />
aan 40 tot 50 en 30 tot 40 jongens van minvermogende ouders geplaatst door de maatschapplJ tot nut van het<br />
algemeen en voor rekening der vereeniging door Ve,·maak _tot Nut. Het onderwijs in het dansen. werd gege.ven<br />
aan 37 en 3á jongens, aan 37 en 30 meisjes. Voorts werd in 1863 aan t~ee ~ersonen tegen. betalmg theoretisch.<br />
en praktisch onderwijs gegeven voor het af te leggen examen als o.nderw1Jzer m de ~1?na.stiek en hebben tegen<br />
betaling 5 jongens aan de schermlessen deelgenomen. In 1864 is het lo~aal voor een Jaar _ verhuurd aa~ het<br />
gemeentebestuur om zaturdags van 2 tot 4 ure onderwijs in de gymnastiek te doen geven aan de leerlmgen<br />
van de hoogere burgerschool. In het begin van 1865 is de school door het d~partem.ent Haarlem der maatschappij<br />
tot nut van het algemeen overgenomen. De school te Alkmaar werd m .e~k Jaar b:zocht door ~2. en<br />
55 jongens van de armenschool, 23 en 21 van de openbare jongensschool, 10 en 12 meisJeS van de openbare meisjesschool,<br />
19 en 29, 16en 26jongenseninelkjaar 3meisjes , leerlingen van de tusschensc~ool, 23 en 33, 17 en 30<br />
jongens, 6 en 3 meisjes van bijzondere scholen. De vermeerdering in 1864 n_ioet gedeeltehj~ worden toegeschreven<br />
aan het raadsbesluit waardoor het onderwijs in de gymnastiek verpligtend is voor alle leerlmgen van de openbare<br />
scholen. De school te Hoorn telde op het einde van elk jaar 43 en 30 leerlingen, waarvan 28 en 24 kosteloos<br />
onderwijs ontvingen. De gymnastiekschool te Enkhuizen on:_vangt j.aarlijk~ subsidien ;an de gemeente en het<br />
departement der maatschappij tot nut van het algemeen; ZlJ teld~ m elk Jaar 27 leerlmgen. Op de school te<br />
Medemblik werd in elk jaar onderwijs gegeven aan 25 en 31 Jongens, waaronder 17 en 25 kosteloos. Te<br />
Purmerend is in 1863 een cursus voor de gymnastiek door den hoofdonderwijzer van eene bijzondere school<br />
geopend, waaraan ook meisjes deelnemen. De zwemschool .~n badinrigtir..g aan den We.sterdokdijk te ~mster~am<br />
is in 1863 herbouwd en op 8 Junij van dat jaar feestellJk geopend. Het getal leerlmgen bedroeg m elk Jaar -<br />
t05 en 91 waaronder 29 en 23 uit het weeshuis den OranJeappel. Van de zweminrigting te Hoorn werd<br />
in 1863 do~r 39 inteekenaren, in 1864 weinig gebruik gemaakt, zoodat van de to inschrijvers, slechts 3 geregeld<br />
de inrigting bezochten. Het gebouw der inrigting leed veel door stormen in December 1863. In de vier<br />
fOä<br />
zomermaanden van 1863 zijn '1,628 heeren- en 475 damesbaden gebruikt. - De gymnastiekschool te Middelburg· ,<br />
verbonden aan de openbare lagere school voor minvermogenden, is in 1863 opgeheven door eene verandering ·<br />
gebragt in dat onderwijs voor de minvermogenden. Gedurende 1863 en 1864 is namelijk op de scholen voor<br />
kinderen van minvermogenden door de gemeente kosteloos onderwijs in de gymnastiek gegeven , waarvan in<br />
1864 180 kinderen gebruik maakten. Op het einde •·an 1864 is voor dat onderwijs door de gemeente een<br />
vroeger pakhuis beschikbaar gesteld. De bijzondere gymnastiek_:;chool te Middelburg verkeert in een bloeijenden<br />
staat. Zij telde op het einde van 1864 102 leerlingen, 60 jongens en 42 meisjes. De gymnastiekschool te<br />
Zierikzee werd in elk jaar bezocht door 64 en 66 , 4,3 jongens , 21 en 23 meisjes , gewone leerlingen, terw~jl<br />
daarenboven kosteloos werden onderwezen 17 en 18 kweekelingen , 3-2 en 35 jongens van de armenschool en<br />
in 1863 3 hulponderw~jzers. '1 1 e Goes werd het onderwijs in de gymnastiek in elk jaar gegeven aan 40 jongens,<br />
20 en _2s. meisjes. Van de gymnastiekschool te Vlissingen wordt het getal leerlingen niet opgegeven. 'l'e Aardenburg<br />
is m 1864 eene gymnastiekschool opgerigt door drie ingezetenen voor hunne kinderen en pupillen. _ Te<br />
Utrecht worden in elk van beide jaren vier gymnastiek- en schermgeze!schappen opgegeven, Olyrnpia , bestaande<br />
uit studenten, Nemea uit officieren en burgers, Isthmia uit kweekelingen van 's Rijks hospitaal, en Jong Sparta<br />
uit jongens van 5 tot 16 jaren , te zamen met 259 en 225 leden. Daarenboven wordt in de lokalen , waar die<br />
vereenigingen bijeenkomen, onderwijs gegeven aan een 20tal jongelingen van de fundatie van Renswoude<br />
en van het ambachtskinderhuis. In 1863 is tevens een cursus geopend voor de leerlingen van de kweekschool ·<br />
voor a_ankomen~~ onderwijzers , ingedeeld in drie afdeelingen , waarvan elke wekelijks 2 uren les ontvangt. H~j<br />
werd m 1864 b1Jgewoond door 66 leerlingen. Op de gymnastiek- en zwemschool te Amersfoort werd door 95<br />
en 51 jongelieden van het onderwijs gebruik g emaakt, In de zwem- en badinrigting aldaar werden in elk jaar<br />
4"063 en 4,463 open en besloten baden gebruikt" Deze inrigting· kreeg in 1863 eene belangr~jke uitbreiding door<br />
hare ~erplaatsing na~r het terrein nabij de hooibergen. De zwemschool te Utrecht telde bij het beg·in van elk<br />
badsaizoen , op 1Mei1863 en 1864,, 507en 475 , bij het einde 696 en 703 leden , waaronderin 1864 87 kweekelingen<br />
van het rijkshospitaal voor geneeskundigen. Hieronder waren 31 O en 314 geoefenden, 43 en 67 mingeoefenden,<br />
297 en 294 ongeoefenden, 46 en 28 voor beslo ten baden. - '1 1 e Leeuwarden heeft de gymnastiekschool<br />
opgehouden ~e bestaan, doe~ werd door he;; gemeentebestuur een gebouw afgestaan, waar de leerlingën<br />
der normaa!school ~ich twee uren m de week oefenen. Te Bolsward is in 1863 eene gymnastiekschool [.door<br />
het weeshms opgerigt , waar ook kinderen van ingezetenen, hulponderwijzers en kweekelingen aan de scholen<br />
tegen betaling"worden toegelaten. De gymnastiekschool te Harlingen , in 1861 opgerigt en gesubsidieerd door<br />
~e maatschapplJ. tot nut v~n. het algemeen, die in 1863 in bloeijenden toestand verkeerde , werd in het volgende<br />
Jaar doo~ verphgte ontrmmmg van het lokaal met geheelen ondergang bedreigd. Van het onderwijs in de<br />
gymnastiek werd te Sneek door 242 en 266 , te Dragten door 64 en 63 leerlingen , te Franeker door 94 en 90<br />
jon~:ns , 6 en ~ meis~es gebruik gemaakt. :re. A:um (Wonseradeel) zijn in 1864 op de openbare school gymnas~1sche<br />
oefenmgen mgevoerd. Aan de badmrig
106<br />
"\Vij gaan thans over tot de genootschappen , maatschappijen enz. , welke de bevordering van kunsten en<br />
wetenschappen ten doel hebben.<br />
Het provinciaal genootschap van kunsten en wetenschappen te 's He'rtogenbosch telde in 1863 252, in 1864<br />
260 leden, behalve de eere- en corresponderende leden. De bot:)kerij en de overige kostbare verzamelingen<br />
ondergingen op nieuw eene aanzienlijke uitbreiding. De leden ontvingen in 1864 een plaatwerk bevattende<br />
de romeinsche , germaansche en frankische oudheden en de metalen voorwerpen op het genootschap voorhanden. -<br />
De vereeniging van letterzetters, boekdrukkers, boekbinders en steendrukkers te Arnhem, onder de zinspreuk<br />
Boekdritkkitnst de g?·ond:wil der verlichting, bestond in 1863 uit 121, in 1864 uit 129 leden, waaronder 91 en<br />
96 gewone, 1 en 2 buitengewone, 28 en 30 eereleden en in elk jaar ééne voorstanderes. De geldelijke uitkeeringen<br />
aan zieken- en begrafenisg·elden bedroegen in 1863 f287; in 1864 waren zij minder en bleef de vereeeeniging<br />
van uitkeeringen voor begrafenisgelden verschoond. In 1863 werden drie geldelijke inzamelingen gedaan,<br />
ééne voor een hulpbehoevend lid ell' twee voor twee weduwen. Het kunstlievend gezelschap Nut door oefening,<br />
hetwelk uit leden van voornoemde vereeniging· bestaat, telde in elk jaar 11 en 9 werkende, 30 en 32 buitengewone<br />
leden. Dit gezelschap houdt vergaderingen ter beoefening der welsprekendheid en gaf in elk jaar ééne<br />
tooneelvoorstelling, in 1863 voor de noodlijdenden door den watersnood langs de Zuiderzee, in 1864 voor de<br />
nagelaten betrekkingen van een overleden lid der typographische vereeniging. De geldersche maatschappij voor<br />
geschiedenis en letterkunde Prodesse conamiw zag in 1864 het getal van hare leden afnemen, terwijl ook de<br />
bijeenkomsten minder geregeld werden gehouden; zij is voornemens een leesmuseum op te rigten. De openbare<br />
bibliotheek te Arnhem zag hare bibliotheek aanmerkelijk toenemen. In 1864 werd zij bezocht door 500 personen en<br />
werden 1,000 tot 1,200 .boeken uitgeleend. In de zaal naast de bibliotheek worden gedenkstukken van geschiedenis<br />
of kunst bewaard, die in 1863 , behalve met penningen en muntstukken, verrijkt werd met talrijke oude<br />
aarden drinkkannen, opgedolven in het huis achter Marien burg, waar vroeger eenige karthuizer monnikken<br />
woonden. In de christelijke volksbibliotheek werden in elk jaar ter lezing gegeven 1,854 en 1,409 groote, 3,209<br />
en 2,012 kinderwerken; zij telde 135 leden en 26 begunstigers. Het tooneelgezelschap het nationaal tooneel van<br />
Gelderland en Overijssel, heeft zich in 1863 ontbonden. Te Nijmegen. bestaat sedert jaren· in het raadhuis eene<br />
aanzienlijke verzameling van binnen en in de nabijheid der gemeente gevonden gedenkstukken van romeinschen<br />
oorsprong en van andere voorwerpen van oudheid. Zij ontving door aankoop of geschenk in 1863 375, in 1864 456<br />
verschillende voorwerpen, waaronder hoogst belangrijke, allen te of bij Nijmegen gevonden of op die gemeente<br />
betrekking hebbende. De verzameling werd in 1864 door omstreeks 400 personen bezocht. - De hollandsche<br />
maatschappij van fraaije kunsten en wetenschappen te Rotterdam telde. in 1863 185, in 1864 224 leden en hield<br />
jaarlijks in het winterjaargetijde tien leesverg·aderingen. Het departement der maatschappij tot nut van het algemeen<br />
bestond op 30 J unij 1863 en 18f\4 uit 520 en 665 gewone, 10 en 11 eereleden, 1 O en 15 gewone, 6 en 7 buitengewone<br />
donatrices. De volksbibliotheek werd bezocht door 671 en 690 personen, waaraan 8,650 en 7 ,974 boeken<br />
werden uitgereikt. De volksvoorlezingen, gedurende eiken winter 16 en 15 in getal, werilen bezocht door 850 en 87 4<br />
personen meest uit de handwerksklasse. De spaarbank telde bij het einde van elk boekjaar, 30 April 1863 en<br />
1864, 12,052 en 12,337 deelhebbers, terwijl het kapitaal of het bedrag · der inlagen en bijgeboekte renten,<br />
zonder reservefonds, beliep f 2,270,758.'18 en f 2,275,016.82. Het Rotterdamsche leeskabinet telde op 31 Januarij<br />
1864 en 1865 1,'146 en 1,222 leden; de bibliotheek bestond op elk der beide tijdstippen uit 8,247 en 9,431<br />
boekdeelen of 3,520 en 4,180 boekwerken. In elk jaar werd voldaan aan 3,107 en 3,293 aanvragen van 430 en<br />
494 personen om boekwerken aan huis te ontvangen, waardoor 17 ,200 en 19,760 keeren boek•verken aan huis<br />
zijn bezorgd. De boeken, die tot deze afdeeling behooren, maakten in elk jaar uit 2,166 en 2,380 boekdeelen<br />
of 1,695 en 1,608 boekwerken. De vereeniging heeft in Mei 1864 de nieuwe lokalen aan de Geldersche kade<br />
betrokken. Het medische leesmuseum telde op 31 December 1863 en 1864 42 gewone, 2 en 1 buitenleden. De<br />
bibliotheek werd aanmerkelijk verrijkt door aankoop en geschenken. In 1863 werd te Rotterdam eene nieuwe<br />
bibliotheek gesticht onder den naam van Katholi;fke leesvereeniging, welke ten doel heeft eene inrigting tot stand<br />
te brengen, om aan katholijken de gelegenheid tö verschaffen tot lezen van binnen- en buitenlandsche katholijke<br />
dag~ en weekbladen, tijd- en vlugschriften en tevens eene bibliotheek te vestigen en voorlezingen te houden<br />
van wetenschappelijken of letterkundigen aard of over schoone kunsten. Zij telde op 31 December van elk jaar<br />
199 en 259 leden. In de bibliotheek waren op het laatste tijdstip ruim 2,000 boekdeelen. Het letterkundig genootschap<br />
Door vriendschap werkzaam telde in elk jaar 59 en 60 leden, waaronder 11 en 8 van verdiensten,<br />
5 eere-, 16 en 18 werkende, 27 en 29 gewone leden. Het heeft in 1864 eene debatingclub opgerigt, die maandelijks<br />
bijeenkomt. Het letterlievend genootschap JJ001· i;fver werkzaam, hetwelk in 1863 20 leden telde, is op<br />
31 December van dat jaar ontbonden. Van de rederijkerskamers telde Helmers 43 en 41, Tollens 50 en 25,<br />
Thespi,s in elk jaar '12 leden. De rederijkerskamer Tollens hield in 1864 geene uitvoeringen en declamatien. Het<br />
Bataa.fsche genootschap der proefondervindeli:J°ke wi,jsbegeerte telde in 1864, behalve de voorstanders en leden<br />
van het 'bestuur, 24 leden consultanten, 36 leden correspondenten en 75 gewone leden. In het wintersaisoen<br />
worden geregeld natunrkundig·e lezingen gehouden ; terwijl het genootschap voor het onderwijs in de natuurkunde<br />
werktuigen en modellen ter beschikking stelt van het erasmiaansch gymnasium en de akademie van<br />
beeldende kunsten en technische wetenschappen. In 1863 zijn twee stukken op uitgeschreven prijsvragen bekroond.<br />
In de Koninklijke N ederlandsche Yachtclub, afdeeling leesvergaderingen, werden in 1863 geene , in<br />
_1864 drie spreekbeurten gehouden. De aanleg van het nieuwe gedeelte van den tuin van de rotterdamsche<br />
diergaarde is in 1864 voltooid, zoodat de tuin thans eene oppervlakte beslaat van ruim 71; 2 bunders. De verzameling<br />
van dieren neemt jaarlijks toe door aankoop en geschenken. - De maatschappij tot nut van het<br />
algemeen, afdeeling 's Gravenhage, telde op 31 December 1863 en 1864 394 en 398 gewone, 9 eereleden, 20<br />
en 30 donatrices. Hare leesbibliotheek bestond in elk jaar uit 1,402 en 1,351 boekwerken, in 2,556 en 2,560<br />
i07<br />
deelen, die aan 377 en 466 personen werden uitgeleend. Hare spaarbank telde in elk van beide jaren 1,690 en<br />
1,703 deelhebbers. De maatschappij JJiligentia telde in 1864 242 leden. Op het koninklijk instituut voor ingenieurs<br />
bedroeg het getal leden op 1 October 1863 en 1854 601, waaronder 477 en 489 gewone, 115 en 103 buitengewone,<br />
9 eereleden. De rederijkerskamer Onder de Rozen heeft in beide jaren niet gewerkt. Voorts bestaan<br />
n~g te 's Gravenhage: het genootschap Oefening kweekt kennis, waar 's winters geregeld om de veertien dagen<br />
lezingen van letter- of zedekundigen aard voor de leden en hunne vrouwen worden gehouden; de vereeniging<br />
Nimtwland, onder de zinspreuk tot Nut en Genoegen, ter beoefening der uiterlijke welsprekendheid, waar openbare<br />
voordragten gedurende den winter voor de beschouwende leden worden gegeven; de vereeniging tot oefening<br />
in het voeren van debatten (debating society); de volksleesinrigting, sedert 1863 bestaande, welke eene vrij<br />
goede bibliotheek bezit, door aankoop en g·eschenken reeds belangrijk uitgebreid en waar voorlezingen meest<br />
in populairen vorm van wetenschappelijken of letterkundigen aard worden gehouden. De letterzetters-, boekdrukkers-<br />
en bindersvereeniging te 's Gravenhage, onder de zinspreuk door Eendragt t'zaam Verbonden, die de<br />
tooneelspeelkunst beoefent, gaf in 1864 op koppermaandag· eene welgelukte voorstelling en daarenboven op n<br />
J anuarij van dat jaar eene tooneelvoorstelling ten behoeve van het fonds der nagelaten betrekkingen van verongelukte<br />
scheveningsche visschers, welke f 127. 71 hreft opge bragt. Voor dit fonds werd door eene andere<br />
vereeniging Kimst en oefening ~JJ ons doel, die mede de tooneelspeelkunst beoefent, eene voorstelling van drie<br />
stukjes gegeven, die zuiver ruim f 200 heeft opge bragt. Op 15 J unij 1863 werd te 's Gravenhage door het genootschap<br />
van acclimatie een zoölogisch botanische tuin geopend. Het genootschap telde op 27 April 1865 933<br />
leden aandeelhouders, vertegenwoordigende 1,172 aandeelen elk van f 50. Het getal leden bestond op dat tijdstip<br />
uit 794 tegenf15, 57 tegen/'12 .. 50, 12 tegen/10, 9 officieren tegen/6, 1 tegen /5; voorts uit 274<br />
buitengewone leden tegen f 6, 12 buitenleden tegen f 10, 19 zoons van leden tegen f 5.25 tot f 7 'sjaars.<br />
Daarenboven werden in 1863 en 1864 uitgegeven 22 en 46 maand-, 10 en 15 vreemdelingenkaarten, terwijl<br />
van 15 Junij tot 31 December 1863 aan 5,706 en in 1864 aan 8,980 personen toegangskaarten · werden uitgereikt.<br />
Van het benoodigde kapitaal f 150,000 waren tot 31 December 1863/74,950 geplaatst, t~rwW in 186i<br />
nog f 13,000 geplaatst zijn. Het genootschap bezat in April 1865 647 exemplaren van dieren, behoorende tot 234<br />
diersoorten. - De Ieijdsche afdeeling van de maatschappij tot nut van 'het algemeen telde in elkjaar 276 en 280<br />
leden. Zij heeft in 1864 eene tusschenschool opgerigt als voorbereidende school voor toekomstige leden van het<br />
mannenkoor, in 1864 met 23 leerlingen, die des zondags onderwijs in de zangkunst ontvangen. De leijdsche<br />
afcleeling der hollandsche maatschappij van fraaije kunsten en wetenschappen telde 77 en 81 leden. De leijdsche<br />
maatschappij van nederlandsche letterkunde bestond in elk jaar uit 6'18 en 610 leden, behalve 4 vorstelijke eereleden.<br />
Hiervan waren 449 en 440 binnenlandsche, 169 en 170 buitenlandsche. Het leesmuseum telde 84 en 101<br />
gewone, 15 en 24 buitengewone, 8 en 12 tijdelijke leden. De nederlandsche entomologische vereeniging had in<br />
elk jaar 55 en 57 gewone. 4 en 6 corresponderende, 6 en 7 eereleden en 2 begunstigers. Hare bibliotheek werd<br />
met · vele boekwerken , hare verzameling met een tal voorwerpen verrijkt. Zij gaf in 1864 een verslag uit over de<br />
kweeking der japansche zijderups (Yamamai). Bij het gezelschap Concordia, voor artsenijbereid-, schei- en plantenkunde<br />
wordt door twee hoogleeraren een cursus gegeven ter opleiding als apothekers, waartoe in 1863 20, in<br />
1854 19 leerlingen zich lieten inschrijven. Voorts bestaan nog te Leijden de typographische vereeniging Laureiis<br />
Koster, met 64 en 74 bijdragende, 6 eereleden, 76 en 85 donateurs en ééne donatrice, en een drietal jongelingsvereenigingen,<br />
deels tot oefening in den zang, deels tot behandeling van verschillende takken van wetenschap<br />
en tot gezellig verkeer. De hollandsche maatschappij van fraaije kunsten en wetenschappen hield in 1863 hare<br />
algemeene vergadering te Dordrecht, waardoor het getal leden der afdeeling zeer is toegenomen. De leesvergaderingen,<br />
in 1864 ten getale van acht', waarvan zeven uitsluitend voor mannen ,.worden trouw bezocht; van de bibliotheek<br />
wordt slechts schaars gebruik gemaakt. - Het zoölogisch genootschap Natu1·a Artis Magistrate Amsterdam<br />
telde in 1863 3,894, in 1864 4,091 leden; vooral in het laatste jaar was het getal bezoekers hoogst aanzienlijk.<br />
Door de gemeente werd bij raadsbesluit van 20 M:ei 1863 eene niet onaanzienlijke oppervlakte in koop afgestaan.<br />
Het genootschap vierde in Junij van dat jaar zijn vijfentwintigjarig bestaan. De maatschappij FeliJJ<br />
Meritis, die gedurende eenige jaren in kwijnenden toestand verkeerde, neemt op nieuw in bloei toe, zoodat<br />
in 1864 300 algemeene leden de afdeeling muzijk bijwoonden en 390 algemeene en afdeelingleden de werkzaamheden<br />
in de afdeelingen natuur-, letter- en teekenkunde en koophandel. Cursussen worden gehouden bij<br />
de afcleelingen natuur- en teekenkunde. De maatschappij tot nut van het algemeen telde bij het einde van hare<br />
tachtigste en éénentachtigste boekjaren, 1863/ 64 en 1864/65 , 14,009 en 13;913 leden, waaronder 13,365 en 13,285<br />
bijdragende, 644 en 628 eereleden. Het getal departementen bedroeg bij het einde van het eerste boekjaar<br />
307, van het tweede boekjaar 304. Gedurende elk maatschappelijk jaar telde de maatschappij de volg·ende<br />
departementale instellingen: ter opleiding van onderwijzers 4 en 4, bewaarscholen of voorbereidend onderwijs<br />
30 en 26, lagere scholen 12 en 14, waaronder ééne school voor bejaarden te H:aarlem, en ééne in 1864 tevens<br />
voor voortgezet lager onderwijs, herhalingscholen 41 en 39 , zangscholen 28 en 33, gymnastiekscholen 17 en<br />
16, teekenscholen 24 en 28, brei- en naaischolen voor vrouwelijke handwerken 49 en 44; in 1863 ééne<br />
zondagsschool te Appingadam, ééne school voor voortgezet lager onderwijs te Deventer, bevordering van het<br />
geregeld schoolgaan te Beerta en 't Zandt, ééne bad- en zweminrigting voor minvermogenden te Goor, plaatsing<br />
van 18 leerlingen op de industrieschool te Zierikzee, kosteloos onderwijs aan minvermogende kinderen boven<br />
de 14 jaren; in 1864 ondersteuning van twee naai- en breischolen te Groning~n, bevordering van het geregeld<br />
schoolgaan van minvermogenden te Hoogwoud; in beide jaren ééne school voor voortgezet lager onderwijs te<br />
Hellevoetsluis , bevordering van het onderwijs in de natuurkunde en het voortgezet lager onderwijs te W ageningen,<br />
onderwijs in de hoogere rekenkunde aan toekomstige onderwijzers te Leeuwarden , ondersteuning van<br />
de zeevaartschool te Harlingen en van de industrieschool te Middelbnrg , subsi.dien aan de normale kweekschool.<br />
tl<br />
_L
ns<br />
voor onderwijzers en aan de inrigting· van onderwijs voor den ambachtsstand te Utrecht, ééne leesinrigting<br />
voor vo1kshuishoudkunde te Deventer, voorlezingen over wis- en natuurkundige voorwerpen te Roermond ,<br />
vol~svoorlezingen voor den zeemansstand te Scheveningen, bevordering van het geregeld schoolgaan te Groningen,<br />
ééne vereeniging ter beoefening van natuurkundige wetenschappen te Dragten; voorts volksleesbiblio-·<br />
theken 236 en 221, lokalen tot het houden van volksvoorlezingen 25 en 32, spaarbanken 124 en 133, in elk<br />
jaar met 6 onderafdeelingen, spaarkassen 14 en 13, hulp- of beleenbanken 15 en 14, ziekenfondsen in<br />
elk jaar 24, begrafenisbussen 15 en 17, inrigtingen tot werkverschaffing aan behoeftigen 6 en 7, tot uitdeeling<br />
van levensmiddelen 4 en 6; instellingen voor tuinbouw te Loppersum en Uithuizen, patronaat van<br />
minvermogenden te Kollum, één kraamvrouwenfonds te Wageningen, fondsen tot het geven van voorschotten<br />
aan gepensioneerden te Breda en Groningen; in 1863 onderstand te Pekela tot het verschaffen van tuingrond<br />
aan minvermogenden. Het departement Zwolle heeft een belangrijk aandeel in het bestuur der stadsarmeninrigting<br />
en van hare verschillende schoolinstellingen. - De nederlandsche maatschappij ter bevordering van<br />
nijverheid te Haarlem telde in 1863 37 departementen, 2,200 leden en 34 donateurs. - Het zeeuwsche genootschap<br />
der wetenschappen te Middelburg telde op 31 December 1863 en 1864 41 en 47 direkteuren en op het<br />
eerste tijdstip 210 leden. Het verkreeg sedert 1864 een jaarlijksch subsidie der provincie van f 400 gedurende<br />
10 jaren. Bibliotheek en kabinetten nemen door aankoop en geschenken in omvang toe. De afdeeling meteorologie<br />
van het koninklijk nederlandsch meteorologisch instituut te Utrecht gaf jaarlijks haar jaarboek uit. De tweede<br />
afdeeling zeevaart gaf in 1863 een werk uit over de stroomingen, winden en typhons in de chinesche en het<br />
noordelijk gedeelte der Stille Zuidzee. In 1863 en 1864 zijn 90 en 91 journalen van zeereizen, waaronder velen<br />
uitmuntend gehouden, ingediend. Zeer vele schepen werden kosteloos voorzien van de werken van het instituut.<br />
De magnetische waarnemingen werden geregeld voortgezet. Het provinciaal utrechtsch genootschap van kunsten<br />
en .wetenschappen telde op 31 December 1863 en 1864 509 en 510 gewone, 3 en 2 eere-, 73 en 69 buitenlandsche<br />
leden; in het laatste jaar zijn prijsverhandelingen bekroond. Het historisch genootschap bestond op<br />
31 December van elk jaar uit 204 en 208 gewone, 50 en 52 eereleden. Het is in 1864 begonnen met de uitgave<br />
van een werk van grooten omvang, bronnen van de geschiedenis der Nederlanden in de middeleeuwen. Op het<br />
leesmuseum te Utrecht bedroeg het aantal leden op 31 December van elk jaar 344 en 346, waaronder 238 en<br />
225 gewone, '106 en 121 buitengewone; ter lezing· lagen aldaar 200 en 203 tijdschriften, 38 en 36 dagbladen<br />
en een groot aantal vlugschriften. Voorts bestaan nog sedert eenige jaren te Utrecht ééne vereeniging ter<br />
bevoré!ering van nuttige kennis met 581 leden in 1863 en 568 in 1864, en ééne leesinrigting -yoor ambachts~<br />
lieden, wier getal leden in 1863 tot 330 was geklommen. Deze laatste inrigting heeft drie kamers , ééne lees-,<br />
ééne spreekkamer en ééne kamer, welke afwisselend voor regtlijnig teekenen , oefening· in den zang enz. wordt<br />
gebruikt. De inrigting, tegen eene wekelijksch8 bijdrage van f0.05 voor elk lid, 'savonds van 7 tot 10 en<br />
zondags in den morgen van H 1/ 2 tot 2 ure geopend, wordt trouw bezocht. - Het friesche genootschap voor<br />
geschied-, oudheid- en taalkunde telde in 1863 319 leden. Het maakt vooral werk van het verzamelen en<br />
onderzoeken van charters; boekerij, oudheidkundige en penningverzameling zijn zeer belangrijk. Het houdt<br />
zomer- en winteravondvergaderingen. Het Selscip foar frysce tael- in scr{ftenkinnisse gaf in 1863 eene friesche<br />
spraakkunst voor den tegenwoordigen tijd uit. Het bestond in 1864 uit zes onderafdeelingen of kriten, welke<br />
gedurende den winter, soms met vrouwen, bijeenkomsten houden. Het Selscip R iucht en Sliucht te Heerenveen<br />
telde in elk jaar 46 en 55 leden, en hield jaarlijks acht bijeenkomsten. Het getal gezelschappen ter beoefening<br />
der uiterlijke welsprekendheid wordt in vele gemeenten van Friesland aangetroffen en neemt jaarlijks toe. -<br />
In Overijssel bestaan thans elf rederijkerskamers of gënootschappen voor uiterlijke welsprekendheid, daar bij<br />
de negen 1) in 1862 bestaande in elk der beide volgende jaren, in 1863 te Olst, in 1864 te Zwartsluis, ééne<br />
werd opgerigt. Het museum van oudheden der overijsselsche vereeniging tot ontwikkeling van provinciale<br />
welvaart werd in 1863 door 1 ,406 personen bezocht. Behalve de volksbibliotheken der departementen van de<br />
maatschappij tot nut van het algemeen, bestaat eene volksbibliotheek te Enschedé, in het najaar van 1862<br />
opgerigt en in 1863 zeer uitgebreid. Voorts werden drie in 1863 opgerigt door de overijsselsche vereeniging tot<br />
ontwikkeling van provinciale welvaart te Stad-Hardenberg, Hellendoorn en Stad-Ommen. Het genootschap<br />
Pro Ea:colendo Jure. Patria te Groningen telde op 31 December van elk jaar 25 en 27 leden in de provincie<br />
woonachtig en gaf in 1863 uit de verzameling van Wa1:f constit11-tien en Wad oordeelen van Popko Everardi ,<br />
aangevuld met dergelijke constitutien en oordeelen aan de vaststelling van het ommelancler londregt voorafgegaan.<br />
De maatschappij tot nut van het algemeen bestond in de provincie Groningen op 1 December 1863 en<br />
1864 uit 36 departementen met 1,297en1,284 gewone en 64 eereleden. Te Groningen is in 1863 het departementsgebouw,<br />
voor de spaarbank, leesbibliotheek en bewaarschool bestemd, voltooid. De laatste werd in het begin<br />
van 1864 voor kinderen uit den meergegoeden stand opengesteld, waarbij bepaald is, dat voor de kinderen<br />
van leden minder schoolgeld betaald wordt dan voor die van niet-leden. Van de leesbibliotheek, met 1 Mei<br />
1864 naar het nieuwe ge bom.: overgebragt en uit dien hoofde van Mei tot October gesloten, is in elk jaar<br />
door 3,951 en 2,774 personen gebruik gemaakt, terwijl in elk jaar 11 ,740 en 8,210 boekdeelen zijn uitgeleend.<br />
De bibliotheek bevatte in October 1864 1,174 werken of ongeveer 3,600 boekdeelen. De commissie ter bevordering<br />
van het schoolgaan van minvermogende kinderen bezocht in den loop van 1863 en 1864 494 en ongeveer<br />
400 kinderen , die ongeregeld of in het geheel niet ter school gingen. In 1863 zijn 443 kinderen door hare<br />
bemoeijingen tot een geregeld schoolbezoek terugge bragt. Zij heeft in 1863 260, ~n 1864 160 kinderen, die<br />
geene lagere school bezochten, aangespoord om op de school te worden opgenomen, van welke kinderen 106<br />
en 45 voorloopig geplaatst werden op de bewaarscholen , 138 en 112 op de openbare scholen , .in t863 f2 op<br />
herhalingscholen en 2 op de school van den onderwijzer U BBEN s, zoodat slechts 2 en 3 overbleven die geene school<br />
bezochten. De commissie ter verleening van voorschotten aan gepensioneerden heeft in elk van beide jaren<br />
aan 29 en 33 personen voorschotten verleend. Hare uitgaven aan voorschotten bedroegen f 5,102.17 ênf 5,265.56,<br />
de ontvangsten f 5i265.05 5 en f 5,414.69. - Het provinciaal museum van oudheden te Assen bevat thans door<br />
geschenken en aankoopen eene niet onbelangrijke verzameling van oudheden, munten, penningen, kaarten en<br />
boeken. - Het geschied- en oudheidkundig genootschap te Maastricht telde in 1863 186 gewone, 32 corresponderende<br />
en 12 eereleden. Dit genootschap heeft zich in 1864 gevoegd bij eene vereeniging onder den naam<br />
van Geschied- en oudheidkundig genootschap in het hertogdom Limburg, opgerigt ter bevordering van de<br />
vaderlandsche geschiedenis vooral van Limburg, tot .opsporing van oudheden en overblijfselen van kunst en<br />
nijverheid in dit gewest.
HO<br />
S1'AAT van het getal openbare scholen , het ondel'wijzc oncel en de dagleerlingen in elke provincie.<br />
GETAL SCHOLEN.<br />
ONDERWIJZEND PERSONEEL.<br />
LEERLINGEN.<br />
PROVINCIEN.<br />
Waar alleen<br />
gewoon<br />
lacrcr onderwijs<br />
wordt ffCfJCVCU.<br />
Waar hoveudie1\<br />
één of meer<br />
vakken van het<br />
meel' uitgebreid<br />
laffOl' onderwijs<br />
worden gegeven.<br />
TOTAAL.<br />
'MANNELIJK. VROUWELIJK. TOTAAL. OP 15 JANUARIJ.<br />
OP 15 APRIL.<br />
OP 15 JULIJ.<br />
OP 15 OCTOBER.<br />
31 Dec.<br />
31 Dec.<br />
31 Dec.<br />
31 Dec. 31 Dec. 31 DeC\. Jongens. Meisjes.<br />
Jongens.<br />
Meisjes.<br />
Jongens.<br />
Meisjes.<br />
Jongens.<br />
Meisjes.<br />
Noordbrabant" .. ........ ~ ::~:<br />
~ 1864<br />
Noo•dholbnd . . . . j<br />
z ••••••........... ..... .. l<br />
u~ •• " .... ············. · l<br />
F•i••bod. . . . . . . . !<br />
o ... ;;".i. ............. !<br />
::::<br />
' 1864<br />
::::<br />
::::<br />
::::<br />
::::<br />
l<br />
1862<br />
::::<br />
Groningen.. . . . 1863<br />
1864<br />
o. •• " •........... ..... ·· l<br />
l.imburg."" . " ~ ::::<br />
~ 1864<br />
235<br />
234<br />
232<br />
263<br />
264<br />
261<br />
266<br />
266<br />
265<br />
257<br />
239<br />
252<br />
103<br />
107<br />
110<br />
69<br />
70<br />
70<br />
324<br />
324<br />
327<br />
197<br />
189<br />
192<br />
208<br />
208<br />
202<br />
144<br />
148<br />
148<br />
118<br />
118<br />
118<br />
60<br />
61<br />
64<br />
55<br />
54<br />
56<br />
51<br />
53<br />
56<br />
38<br />
59<br />
49<br />
36<br />
36<br />
34<br />
H<br />
11<br />
11<br />
27<br />
29<br />
26<br />
9<br />
14<br />
13<br />
12<br />
12<br />
19<br />
1<br />
2<br />
2<br />
51<br />
51<br />
51<br />
295<br />
295<br />
296<br />
318<br />
318<br />
317<br />
317<br />
319<br />
321<br />
295<br />
298<br />
301<br />
139<br />
143<br />
144<br />
80<br />
81<br />
81<br />
351<br />
353<br />
353<br />
206<br />
203<br />
205<br />
220<br />
220<br />
221<br />
145<br />
150<br />
150<br />
169<br />
169<br />
169<br />
610<br />
602<br />
606<br />
655<br />
673<br />
704<br />
1,068<br />
1,138<br />
1,168<br />
852<br />
911<br />
943<br />
341<br />
351<br />
344<br />
231<br />
249<br />
250<br />
668<br />
702<br />
766<br />
440<br />
510<br />
524<br />
505<br />
515<br />
520<br />
264<br />
282<br />
283<br />
363<br />
413<br />
433<br />
7<br />
8<br />
8<br />
19<br />
22<br />
22<br />
77<br />
89<br />
125<br />
22<br />
49<br />
53<br />
13<br />
13<br />
17<br />
1<br />
3<br />
23<br />
25<br />
34<br />
2<br />
2<br />
i3<br />
14<br />
16<br />
2<br />
2<br />
2<br />
8<br />
8<br />
1.4<br />
617<br />
610<br />
614<br />
674<br />
695<br />
726<br />
1,145<br />
1,227<br />
1,293<br />
874<br />
960<br />
996<br />
354<br />
364<br />
361<br />
231<br />
250<br />
253<br />
691<br />
727<br />
800<br />
441<br />
512<br />
526<br />
518<br />
529<br />
536<br />
266<br />
284<br />
285<br />
371<br />
421<br />
447<br />
21,479<br />
21,956<br />
21,247<br />
24,648<br />
25,282<br />
25,334<br />
29,051<br />
30,244<br />
30,751<br />
23,252<br />
23,679<br />
23,608<br />
9,905<br />
10,412<br />
10,608<br />
6,217<br />
6,512<br />
6,283<br />
19,763<br />
20,532<br />
20,828<br />
15,192<br />
15,713<br />
15,623<br />
14,907<br />
15,507<br />
14,863<br />
6,883<br />
7,168<br />
6,990<br />
11,918<br />
12,097<br />
12,078<br />
12,2\:19<br />
12,694<br />
11,749<br />
1.8,356<br />
• 19,036<br />
18,996<br />
24,071<br />
25,766<br />
25,836<br />
18,867<br />
19,291<br />
19,715<br />
7,134<br />
7,558<br />
7,811<br />
4,9U<br />
5,232<br />
5,·199<br />
15,864<br />
16,437<br />
17,034<br />
12,251<br />
12,784<br />
12,7()9<br />
12,554<br />
12,879<br />
12,744<br />
5,883<br />
5,886<br />
5,865<br />
7,970<br />
8,164<br />
8,036<br />
. 18,238<br />
18,748<br />
19,323<br />
19,731<br />
20,675<br />
21,622<br />
27,592<br />
28,895<br />
29,756<br />
23,171<br />
23,239<br />
23,514<br />
8,022<br />
8,187<br />
8,718<br />
5,859<br />
6,204<br />
6,297<br />
18,295<br />
18,985<br />
19,470<br />
13,648<br />
13,867<br />
14,55i:l<br />
13,978<br />
14,331<br />
14,532<br />
5,963<br />
6,150<br />
6,424<br />
10,648<br />
10,758<br />
11,033<br />
10,702<br />
11,017<br />
11,153<br />
15,932<br />
16,606<br />
17,450<br />
24,023<br />
25,201<br />
25,778<br />
19,117<br />
19,586<br />
20,002<br />
6,274<br />
6,476<br />
7,025<br />
4,866<br />
5,239<br />
5,312<br />
15,518<br />
16,190<br />
16,547<br />
11,531<br />
11,734<br />
12,356<br />
12,241<br />
12,490<br />
12,968<br />
5,420<br />
5,366<br />
5,512<br />
7,124<br />
7,269<br />
7,249<br />
16,475<br />
16,602<br />
17,652<br />
18,177<br />
18,952<br />
19,60:1<br />
27,292<br />
28,307<br />
29,054<br />
23,199<br />
23,295<br />
23,492<br />
6,984<br />
7,335<br />
7,861<br />
5,883<br />
6,131<br />
6,292<br />
17l796<br />
18,189<br />
18,377<br />
12,410<br />
13,012<br />
13,487<br />
13,427<br />
13,946<br />
14,148<br />
5,374<br />
5,691<br />
5,900 1<br />
9,144 .<br />
9,204<br />
9,951<br />
9,831<br />
9,927<br />
10,221<br />
14,929<br />
15,679<br />
16,132<br />
24,257<br />
24,921<br />
25,718<br />
19,669<br />
19,928<br />
20,332<br />
5,874<br />
6,124<br />
6,688<br />
4,999<br />
5,310<br />
5,516<br />
15,412<br />
15,866<br />
15,930<br />
10,691<br />
11,377<br />
1:1,695<br />
12,046<br />
12,401<br />
12,602<br />
4,902<br />
5,095<br />
5,292<br />
6,137<br />
6,184<br />
6,639<br />
14,965<br />
15,312<br />
15,520<br />
17,643<br />
18,556<br />
18,449<br />
27,390<br />
28,406<br />
28,752<br />
23,204<br />
23,212<br />
23,647<br />
6,793<br />
7,010<br />
7,131<br />
5,899<br />
6,046<br />
6,100<br />
18,248<br />
18,669<br />
18,527<br />
12,248<br />
12,926<br />
12,975<br />
13,307<br />
13,631<br />
13,446<br />
5,276<br />
5,263<br />
5,411<br />
7,834<br />
8,191<br />
8,240<br />
8,670<br />
8,986<br />
8,877<br />
14,480<br />
15,208<br />
15,055<br />
24,255<br />
24,854<br />
25,257<br />
19,557<br />
19,698<br />
20,059<br />
5,687<br />
5,948<br />
6,206<br />
4,960<br />
5.,205<br />
5,399<br />
15,665<br />
16,073<br />
15,954<br />
10,508<br />
11,171<br />
11,2H<br />
:11,987<br />
12,231<br />
12,123<br />
4,758<br />
4,803<br />
4,903<br />
5,351<br />
5,606<br />
5,681<br />
l<br />
1862<br />
Totaal.... 1863<br />
1864<br />
2,184<br />
2,167<br />
2,177<br />
351<br />
382<br />
381<br />
2,535<br />
2,549<br />
2,558<br />
5,997<br />
6,346<br />
6,541<br />
185<br />
233<br />
296<br />
6,182<br />
6,579<br />
6,837<br />
183,215<br />
189,102<br />
188,213<br />
140,193<br />
145,727<br />
145,694<br />
165,145<br />
170,039<br />
175,242<br />
132,748<br />
137,174<br />
141,352<br />
156,161<br />
160,664<br />
165,815<br />
128,747<br />
132,812<br />
136,765<br />
152,807<br />
157,222<br />
158,198<br />
125,878<br />
129,783<br />
130,725
H3<br />
S'r AA. T van het getal niet gesubsidieel'c\e bijzondel'e scholen , het ondet•wijze 'Oneel en de daglee1fü1gen in elke prov.incie.<br />
GETAL<br />
ONDERWIJZEND PERSONEEL.<br />
LEERLINGEN.<br />
PROVINCIEN.<br />
SCHOLEN. MANNELIJK. VROUWELIJK. TOTAAL. OP 15 JANUARIJ. OP 15 APRIL. OP 15 JULIJ. OP 15 OCTOBER.<br />
1-------1-------1-----------------------1------..,-------1------...,--------1-----,.---;-------ll<br />
31 December. 31 December. 31 December. 31 December. Jongens. Meisjes. Jongens. Meisjes. Jongens. Meisjes. Jongens. Meisjes.<br />
l<br />
1862<br />
127<br />
H9<br />
325<br />
2,969 9,606 2,883 9,174 2,034 9,102<br />
3,110<br />
8,635<br />
l\loorclbrabant ....... .<br />
. 1863 123<br />
126<br />
304<br />
430 3,025 . 10,012 3,004 9,800. 2,993 9,359<br />
2,892<br />
8,705<br />
1864 125<br />
124<br />
308<br />
432 3,010 9,947 3,031 9,860 2,965 9,715<br />
3,092<br />
9,167<br />
1862 111<br />
184<br />
H6<br />
300 3,625 4,065 3,335 3,820 3,211<br />
3,657<br />
3,216<br />
3,744<br />
Gelderlancl ................................. . ..... . . . 1863 115<br />
181<br />
125<br />
306 3,627 4,235 3,250 3,832 3,'121<br />
3,925<br />
3,084<br />
3·,859·<br />
)<br />
1864 104<br />
175<br />
120<br />
295 3,554 4,206 3,375 4,255 3,182 3,829 . 3,114<br />
4,151<br />
( 1862 202<br />
627<br />
209<br />
836 f0,147 9,050 9,961 9,109 10,068 9,029<br />
9,985<br />
8,889<br />
Zuidhollancl . . . . . . . . . . . ............... . " ~ 1863 198<br />
611<br />
220<br />
831 9,920 8,963 9,858 8,800 9,856 9,237<br />
9,852<br />
8,986·<br />
~ 1864 187<br />
600<br />
215<br />
815 9,9-03 9,253 9,935 9,262 9,842 9,280<br />
9,950<br />
9,390<br />
1862 236<br />
557<br />
290<br />
84·7 '10,046 9,532 9,833 9,492 10,033 9,643 10,094<br />
9,894<br />
l\loordholland ........... .. .... . ............... · · · " 1863 238<br />
653<br />
320<br />
973 f0,188 9,99·1 10,042 9,776 10,063 9,899 10,146<br />
9,955<br />
l ' 1864 235<br />
636<br />
302<br />
938 10,104 9,986 10,568 9,999 9,955<br />
!:l,949 10,067<br />
9,99i<br />
! 1862 26<br />
4.3<br />
11<br />
54 1,048<br />
911<br />
915<br />
855<br />
876<br />
843<br />
873<br />
810<br />
Zeeland .................. . .. . .... · .... · · · · · · · ·· · · .. 1863 26<br />
46<br />
11<br />
57 993<br />
905<br />
905<br />
828<br />
920<br />
863<br />
871<br />
823<br />
)<br />
1864 27<br />
42<br />
11<br />
53 1,021<br />
921<br />
960<br />
858<br />
976<br />
930<br />
870<br />
801<br />
1862 82<br />
i91<br />
55<br />
246 3,603 3,353 3,532 3,314 3,558 3,246<br />
3,513<br />
3,326<br />
Utrecht .... . . . ... ............... ..... .. ... .. . ... . ". 1863 74<br />
188<br />
62<br />
250 3,523 3,335 3,495 3,314 3,403 3,298<br />
3,448<br />
3,326<br />
)<br />
1864<br />
191<br />
63<br />
254 3,488<br />
73<br />
3,228 3,396 3,244 3,344 3,200<br />
3,375<br />
3,214<br />
\7<br />
38<br />
5<br />
43 760<br />
607<br />
686<br />
550<br />
579<br />
503<br />
559<br />
. 500<br />
16<br />
37<br />
3<br />
40 705<br />
582<br />
727<br />
696<br />
758<br />
672<br />
790<br />
662<br />
F•fo•b•• . .. · · · 1 :::: 1<br />
19<br />
41<br />
4<br />
45 7-46<br />
601<br />
706<br />
607<br />
748<br />
658<br />
736<br />
614<br />
1862 1 46<br />
76<br />
20<br />
96 1,944 1,813 1,837 1,625 1,902 1,832<br />
1,758<br />
f,684<br />
Overijs•el . ..... . ....... ...... ..... .... . ...... . . 1863 1 44<br />
85<br />
21<br />
1.06 1,762 1,660 1,674 1,590 1,534 1,593<br />
1,661<br />
1,58~<br />
1<br />
72'<br />
22<br />
94 1,818 1,684 1,637 1,572 1,599 1,527<br />
1,582<br />
1,522<br />
1864 1 43 1<br />
84<br />
20<br />
1.04 1,734 1,389 1,586 1,329 1,635 1,389<br />
1,642<br />
1,375<br />
~~~~~-<br />
95<br />
21<br />
116 1,635 1,375 1,697 1,425 1,618 1,451<br />
1,619<br />
1,462<br />
80<br />
23<br />
103 1,712 1,446 1,462 1,372 1,449 1,388 • 1,454<br />
1,378<br />
13<br />
13 331<br />
225<br />
309<br />
214<br />
337<br />
231<br />
314<br />
208<br />
•·· ························ ··...·.·.·.. ·.·. ·.· ·... ·.·..<br />
·.· ·. \ \\\\ 1 :; 1<br />
13<br />
13 409<br />
276<br />
328<br />
223<br />
323<br />
227<br />
330<br />
218<br />
10<br />
10 379<br />
256<br />
312<br />
2i7<br />
301<br />
235<br />
288<br />
212<br />
114<br />
172 1,484 3,096 1,465 3,086 1,423 3,014 1,367 2,995<br />
1<br />
1863 \ 54 113<br />
168 ·1,504 3,233 1,478 3,331 1,518 3,330 1,524 3,319.<br />
Limburg ...... . ... .. .... ..... .<br />
1864 51 116<br />
168 1,426 3,430 1,446 3,324 1,536 3,281 1,400 3,223<br />
l ( 1862 \ 53<br />
11<br />
\ _____________ 1 _______ 1-----tlt----1------l-----1------1------:------l------!------·I•<br />
1<br />
Totoal · · ) :::: ::: 1<br />
( •••• 905 !<br />
1,990<br />
2,090<br />
2,023<br />
1,165<br />
1,200<br />
1,184<br />
3,155<br />
3,290<br />
3,207<br />
37,691<br />
37,291<br />
37,251<br />
43,647<br />
44,567<br />
44,958<br />
36,342<br />
36,458<br />
36,828<br />
42,568<br />
43,615<br />
44,570<br />
36,556<br />
36,107<br />
35,897<br />
42,489<br />
43,854<br />
43,992<br />
36,431<br />
36,217<br />
35,928<br />
42,060<br />
42,900<br />
43,663<br />
II.<br />
{5
~ ---<br />
m<br />
~<br />
......<br />
1 -<br />
H5<br />
STAAT van het getal gesubsidieerde bijzonde1·e scholen , het onde1·wij1 ~oneel<br />
en de dagleerlingen in elke provincie.<br />
GETAL<br />
ONDERWIJZEND PERSONEEL.<br />
LEERLINGEN.<br />
PROVINCIEN. SCHOLEN. MA.NNELIJK. VROUWELIJK. TOTAAL,<br />
OP 15 JANUARIJ. OP 15 APRIL. OP 15 JULIJ. OP 1:-5 OCTOBER.<br />
31 December. 31 December. 31 December. 31 Decembe Jongens.<br />
1<br />
Meisjes.<br />
Jongens.<br />
1<br />
Meisjes.<br />
Jongeus.<br />
1<br />
Meisjes.<br />
Jongens.<br />
1<br />
Meisjes.<br />
.,<br />
..<br />
Nooffb•aban< •..• . . . . .. . . . . · · · . ... · . . .. . . .. · . . . · " ·) ::::<br />
... ... ·· l ::::<br />
::::<br />
13<br />
l ::::<br />
16<br />
~ •.-.u...... ..................... .. .... ····<br />
::::<br />
9<br />
Gelderland. " .. . .. . "." ..... .. ... " . .<br />
Zaldboll-d .. ... . ... . .. · · · · · · · · · · · · · · ·· · · · · · · · · · · · • l<br />
Zoobad · • • · • l<br />
Utreeht"" . . ...... . . .. .. .. . " ..... . " · · . . . · · . · · · · • · ·" ( ~:::<br />
Frloolood, . . " · · · · · · · · · · ·'' '"' ' ' ) ::::<br />
o-";-•• . . "1 :::<br />
H 22 7 29<br />
13 25 7 32<br />
H 20 8 28<br />
27 46 20 66<br />
28 49 17 66<br />
37 47 17 64<br />
19 14 33<br />
14 26 13 39<br />
14 26 12 38<br />
18 13 31<br />
14 17 f3 30<br />
14 · 17 13 30<br />
8 ~ 10<br />
7 5 1 6<br />
6 7 1 8<br />
. ) 1862 9 13 10 23<br />
) " ..<br />
H<br />
10 14 f3 27<br />
H 14 14 28<br />
4 9<br />
"<br />
9<br />
6 15 1 i6<br />
7 12 2 14<br />
20 25 24 49<br />
17 25 19 44<br />
33 40 24 64<br />
21 10 31 1<br />
Groningen"""" " """" . ". - ~ .. " . "" · ""." · ~:~: 11 15 8 23<br />
{2 18 10 28<br />
llioo
"111111111<br />
U6<br />
'H7<br />
STAArr van hel gelal der lagere schole~'<br />
het onde1·wijz soneel en ·de daglmlingen in elke provincie.<br />
-,<br />
BEVOLKING. ONDERWIJZEND PERSONEEL. LEERLINGEN.<br />
GETAi,<br />
- .<br />
'PR()'VINCIEN. 1 J'anuarij 1 Januarij SCHOUN.<br />
1856. 1862. MANNELIJK. VROUWELUK.1 TOTAAL, OP 15 JANUARIJ. OP 15 APRIL. OP 15 JULIJ. OP 15 OCTOBER.<br />
1857. 1863.<br />
1858. 1864.<br />
1) 2)<br />
31 Dec. 31 Dec. 31 Dec. 31 Dec. Jongens.- Meisjes. Jongens. Meisjes. Jongens. Meisjes. Jongens.<br />
1<br />
1<br />
1<br />
1<br />
1<br />
1<br />
Meisjes.<br />
Noot'clbrabant .. ················· 408,996 411,946 433 751 339 1,090 25,022 22,122 21,613 -20,062 19,796 19,112 18,487 17,466<br />
Gelderland" . . .. ···· ···· ··········· · 392,371 410,464 456 885 155 1,040 29,081 22,999 '23,827 20,327 22,125 19,089 21,568 18,707<br />
Zuidliollaml.. .. . ....... . .... . . .. .. 602,236 635,177 532 1,714 300 2,014 39,466 33,402 37,821 33,420 37,629 33,561 37,627 33,425<br />
l\loordholland" .. . . . .. .. . ......... 534,772 534,516 547 1,427 325 1,752 33,604 28,646 33,332 28,897 33,573 29,618 33,595 29,739<br />
1<br />
Zeeland ... ........... ··· · ······ ·· · 164,787 170,131 174 392 26 418 11,229 8,287 9,146 7,354 8,045 6,920 7,844 6,690<br />
Utreeht ..... ··················<br />
157,112 163,333 171 435 65 500 9,948 8,420 9,529 8,302 9,563 8,354 9,551 8,407<br />
Friesla~d .... -........ .. . ... ....... 265,302 278,559 372 715 28 743 20,611 16,479 19,074 16,079 18,456 15,925 18,900 16,170<br />
Overijssel ... ··· ·· ·· . " . ...... .... 231,505 240,209 272 541 45 586 17,458 14,368 15,746 13,443 14,624 12,81.0 14,381 12,572<br />
Groningen. . . '. . ···· · ······ ··· ..... 201,4-48 2-11,462 269 610 43 653 17,007 14,242 1.5,900 13,890 15,404 13,775 15,282 13,728<br />
Drenthe . . . .... .. . .. ...... ··· ······<br />
90,578 98,509 158 291 9 300 ' 7,244 6,174 6,298 5,700 5,737 5,202 5,626 5,047<br />
Limburg .. 212;-120<br />
. . .... . ··· I<br />
218,727 223 421 126 547 13,402 11,148 12,113 10,292 t0,567 ·9,233 9,201 8,4-30<br />
Totaal 1856, 186:! ....<br />
3,261,227 3,373,033 3,607 8,182 1,461 9,643 224,072 186,287 204,3.99 177,766 195,519 173,599 192,062 170,381<br />
--<br />
1<br />
l\loordbrabaot .. .... .. ··· ··········· 409,678 414,665 431 753 319 1,072 25,463 22,878 22,195 20,950 20,028 19,454 18,624 17,796<br />
Gelderland ... ... .... . .. ..........<br />
396,421 414,119 461 '903 164 :1.,067 29,777 23,828 24,798 21.,013 22,934 20,142 22,463 :1.9,565 ·-<br />
Zuidholland .... .... .. .. ...... . ... 612,031 642,688 531 1,775 322 2,097 40,366 35,002 39,007 34,319 38,429 34,483 38,533 34,170<br />
Noordholland . . . . .. ... . ... . . . . .. . 542,234 546,255 550 '1,581 382 1,963 34,:1.57 29,547 33,606 '29,657 ·33,668 30,130 33,687 29,952<br />
Zeelanrl • . . .. .... 1·72,249 176 402 25 427 H,712 8,712 9,278<br />
" ····· 165,791 7,484 8,416 7,170<br />
8,022 6;924<br />
UtreêÏit" .. .. .. .... ··············· 159,382 165,681 165 4-51 76 5~7 10,201 8,697 9,875 8,689 9,698 8,758 9,676 8,673<br />
Friesland ... .... . . . ·· · ·· .. . .. ... 268,119 279,154 375 754 29 783 21,335 17,024 19,809 ·16,893 19,045 16,545 19,552 16,740<br />
Overijssel" . ... . .... .. . ... . .. 233,723 241,833 264 620 42 662 17,762 14,823 15,809 13,707 14,816 13,356 14,838 13,174<br />
Groningen . . ....... ···· ······ ······· 204,484 2'14,425 269 625 43 668 17,521 14,623 16,354 14,287 15,853 14,203 15,595 14,090<br />
Drent11e . .. .... .. .... .. . .. . . . . ... 92,785 '100,506 162 297 9 306 7,594 6,244 6,498 5,671 6,034 5,406 5,635 5,122<br />
Limburg ... . .. .. .... ··········· ·· 213,489 218,775 224 468 1.25 593 13,601 11,490 12,236 10,692 10,722 9,608 9,715 9,019<br />
Totaal 1857, '1863 .. . . 3,298,137 3,410,350 3,608 8,629 1,536 10,165 229,489 192,868 209,465 183,362 199,643 179,255 196,340 175,225<br />
Noordhrahant •.. . ......... . .... . . 411,950 418,201 432 750 324 1.,074 24,702 21.,850 22,684 21,156 20,968 20,099 18,989 18,213<br />
Gelderland ...... ............ .... . 4-00,125 419,996 458 926 159 1,085 29,926 23,824_ 25,935 22,283 23,603 20,430 22,422 19,679<br />
Zuidhollantl ... . ....... . . . ..... .... 62·1,985 651,885 522 1,794 352 2,146 4-1,137 35,367 40,073 35,318 39,274 35,270 39,097 34,889<br />
l\loordbolland" .............. . .... "<br />
544-,789 554,308 550 1,596 368 1,964 33,974 29,961 34,350 30,274 33,725 30,562 33,997 30,331<br />
Zeeland .............. . .... . .. ..... 166,385 173,160 177 393 29 422 11,869 8,926 9,882 8,076 8,963 7,757 8,106 7,1B<br />
Uh•ecbt ............... , ............. 161,175 168,429 165 455 80 535 9,953 8,568 9,889 8,700 9,823 8,862 9,659 8,751<br />
Friesland ............... . ....... . ... 270,618 282,48·1 379 8'19 40 859 21,697 17,642 20,303 17,163 19,24-7 16,597 19,369 16,598<br />
Overijssel •...... . .•....... ......... 235,284 244,54-1 281 636 4-8 684 17,721 14,832 16,4-73 14,353 15,366 13,613 14-,835 13,138<br />
Groningen .......................... 207,318 218,176 267 618 49 667 16,868 14,510 16,162 14,475 15,817 14,169 15,124 13,682<br />
Drenthe ..... ....................... 94,080 102,225 161 299 9 308 7,4-11 6,219 6,788 5,826 6,258 5,619 5,765 5,208<br />
Limburg .. .. ....... , .. ....... ....... 215,086 220,023 222 485 136 621 13,504 11,732 12,479 10,845 11,4-87 10,186 9,640 9,154<br />
'l'olaal 1858, 1864 .... 3,328,795 3,4-:J3,425 3,614 8,771 1,594 10,365 228,762 193:431 21.5,018 f88,li69 204 ,53-1 183,164 197,003 176,757 11<br />
J) Feitelijke bc'°lkin:;.<br />
) Wcrkclijlie hcvolkin~-.<br />
-<br />
...lil
,-<br />
-<br />
t<br />
US<br />
S'l'AArr van bet getal avondleel'lin<br />
de openbal'e scholen.<br />
H9<br />
OP DE<br />
AVONDSCHOOL.<br />
OP DE DAG- EN AVONDSCHOOL.<br />
I•<br />
OP 15 OCTOBER. OP 15 JANUARIJ. OP 15 APRIL. OP 15 JULIJ. . OP 15 OCTOBER.<br />
OP<br />
PROVINCIEN.<br />
15 JANUARIJ.<br />
OP 15 APRIL.<br />
OP 15 JULIJ.<br />
Mannen. Vrouwen. Mannen. j Vrouwen. Mannen. 1 Vrouwen. Mannen. 1 Vrouwen. Mannen. j Vrouwen.<br />
1<br />
Mannen. Vrouwen. Mannen. Vrouwen. Mannen. Vrouwen.<br />
1<br />
1<br />
1<br />
540 147 2,053 283 1,432 383 1 1,423 350 1,210 293<br />
l ::::<br />
188 130<br />
3,901 381 302 150<br />
508 159 2,121 350 1,340 302 1,392 335 1,234 282<br />
1<br />
3,727 341 216 137 206 145<br />
514 169 2,001 318 1,389 307 1,545 394 1,327 243<br />
N••••b-ban
- '<br />
HO<br />
·12f<br />
STAAT van het getal avondleerlingen ~ Il<br />
de bijzondere scholen.<br />
OP DE<br />
AVONDSCHOOL.<br />
OP DE DAG- EN AVONDSCHOOL.<br />
Pl\OVINCIEN. OP 15 JANUA.RIJ. OP 15 APRIL. OP 15 JULIJ.<br />
OP 15 OCTOBER. OP 15 JANUARIJ. OP 15 APRIL. 01' 15 JULIJ. OP 15 OCTOBER.<br />
Mannen. Vrouwen. Mannen. Vrouwen. Mannen.<br />
1<br />
Vrouwen.<br />
Mannen.<br />
1 Vrouwen. Mannen. j Vrouwen. Mannen. / Vrouwen. Mannen. / Vrouwen. Mannen. j Vrouwen.<br />
'<br />
Noordbrabant" "." " . . .. ~ ::::<br />
Gelderland""""."."" ~ ~:::<br />
177 84 84 49 74 65 112 61 1,219 396 1,332<br />
130<br />
435 1,3f6<br />
50 72 47 97<br />
404<br />
....-61<br />
1,145 289<br />
56 24 1,176 275 1,127 280<br />
1864 181 84 113<br />
1,247<br />
77 100 75<br />
289 1,235 261<br />
.<br />
il 5 79 1,210 258 1,207 280 1,147 293 1,184 288<br />
718 2H 352 122 236 126 342 153 1,388 151 1,172<br />
716<br />
125<br />
222 229<br />
1,064<br />
215 210<br />
122<br />
210<br />
1,150 132<br />
253 217 1,281 323 1,142 150<br />
1864 571 1,097<br />
256 217 208 223 !62<br />
180 1,034 136<br />
246 157 1,168 177 845 163 965 141 999 175<br />
~ 1862·<br />
700 523 514 485 414 -i-59 537 426 1,834 525 1,459 237 1,353 118 1,687 386<br />
Zuidholland""" ."." " . ~::: 624 453 506 383 394 484 472 426 1,785 456 1. ,392<br />
640<br />
1.76<br />
438 444<br />
1. ,329<br />
374 402 371.<br />
1.85 1. ,557 425<br />
485 378 - 1. ,774 528 1,358 166 1,351 178 1,6 18 429<br />
358 529 198 389 129 290 230 363 1,584 719 1,110<br />
Noordholland " "" " " " . ~<br />
379 1,169<br />
: ::: 358 490 223 413 122 378<br />
143<br />
1,195 347<br />
214 223 1,265 356 1,015 263<br />
1864 329 314 220<br />
1,007<br />
276 ·150 285<br />
285 1,262 398<br />
231 243 1,027 269 861 285 877 309 1,070 300<br />
•<br />
Zeeland" " " """." ."" ~ ::::<br />
!;::: 231.<br />
Utrecht."""""."·"" ·<br />
!:::: 104<br />
Friealand . " .""" " ." "<br />
::::<br />
531<br />
"". "" "".!<br />
156 69 58 49 54 46 87 63 232 56 178 47 193 46 190 34<br />
168 92 68 52 5G 41 72 41 228 39 202 35 185 27 21.7 28<br />
133 90 59 38 60 41 47 28 260 45 206 27 242 20 234 28<br />
238 192 194 183 161 195 173 527 273 624<br />
289<br />
264<br />
21.8 205<br />
642<br />
1.92 195<br />
247<br />
149<br />
703 34-i<br />
163 165 608 492 Gl2<br />
59<br />
422 550<br />
48 30 36 33<br />
415<br />
43 542 655<br />
40 49 596 736 649 7G6 624 746 648 732<br />
1.02 75 101 61 77<br />
M 94 301 88 303<br />
1.02<br />
75 256<br />
95 84 94<br />
76 60<br />
99<br />
258 46<br />
84 93 356 102 293<br />
139<br />
75 330<br />
150 80 116 80 129<br />
119 320 H9<br />
81 123 339 138 305 87 292 101 304 84<br />
1.94 4.91 181 346 159 365 1.65 536 1.75 445 194-<br />
O vcrijHel .. 690<br />
512<br />
247 447 196 295<br />
199<br />
149 456 215<br />
455 160 541 160 474 144 390 143 434 157<br />
·1864 569 162 338 162 271 149 404 157 546 148 432 131 474 124 483 168<br />
Groningen" " ". " " "" . ~ ; :::<br />
Drenthe "" . "" , """. " ~ ::::<br />
Lömbarg"."""" " "" . ~ ;::;<br />
265 189 144 t68 1.21 156 156 139 723 341 646<br />
247<br />
354 582<br />
150 141 142 122 268<br />
121 521 334<br />
1 156 139 640 358 560<br />
266<br />
305 562<br />
170 111 -148 147 126<br />
300 584 342<br />
141 143 605 351 548 315<br />
1<br />
535 362 597 372<br />
39 u 10 2 5 2 12 4 96 45 69 44 80<br />
~5 12 8<br />
40 58 26<br />
"<br />
6<br />
1<br />
"<br />
13 5 71 37 40<br />
38<br />
25 43<br />
5 17 27<br />
.\ 20 1<br />
50 37<br />
17 4 74 45 53 43<br />
1<br />
64 38 70 46<br />
148 162 88 167 92 147<br />
119 157<br />
1<br />
36 6 19<br />
108<br />
8 17<br />
100 26 93 40 111<br />
12 12 13<br />
28 102 32 8 18<br />
78<br />
8 18<br />
87 17 75 17 64<br />
H 40 9<br />
10 71 33 10 16 H 15 5 26 4<br />
) ""<br />
3,427 2,31.5 2,206 1,907 1,7i5 1,688 2,219 1,798 8,476 2,775 7,357 2,162 7,184<br />
Totaal"" 1863 3,457 2,129 2,009 1,827 1. ,613 1. ,5S8<br />
1,894 7,375 2,163<br />
1,966 1,595 7,983 2,606 6,875 1,883<br />
1864 3,003 1,804 1,646<br />
6,758<br />
1,514 1,503 1,446<br />
1,981 7,275 2,567<br />
1,817 1,432 7,632 2,705 6,480 2,274 6,586 2,317 7,233 2,626<br />
II.<br />
16
Reden in H 3 en !864.<br />
GETAL LEERLINGEN OP DE OPEISBARE SCHOLEN<br />
OP 10,000 ZIELEN.<br />
GETAL LEERLINGEN OP DE BIJZONDERE SCHOLE ~TAL LEERLINGEN OP DE OPENBARE EN BIJZONDERE<br />
OP 10,000 ZIELEN.<br />
SCHOLEN OP 10,000 ZIELEN.<br />
J,EERLINGEN OP DE<br />
PROVINCIEN.<br />
In 1862 op de \ In 1863 op de<br />
bevolk. op l Jan. bevolk. op l Jan.<br />
In 1864 op de<br />
bevolk. op l Jan.<br />
In 1862 op de<br />
bevolk. op l Jan.<br />
In 1863 op de<br />
bevolk. op 1 Jan.<br />
In . 1864 op d 1862 op de<br />
bevolk: op l Ja volk. op l Jan.<br />
In 1863 op de<br />
bevolk. op l Jan.<br />
In 1864 op de<br />
bevolk. op l Jan.<br />
openbare scholen m. g.<br />
tot v. g. als 1 1 000 tot:<br />
bijzondere scholen m. g.<br />
tot v. g. als 1 1 000 tot:<br />
openl)are en bijzondere<br />
scholen m.g. tot v. g.<br />
als 1,000 tot:<br />
· l 15 Januarij<br />
j 15 April ..<br />
~ 15 Julij ..<br />
.: 15 October<br />
'15 J-anuarij<br />
~ ..,; } 15 April ..<br />
]-= .;: = ) 15 J ulij . .<br />
"" \ 15 October<br />
..,; l '15 JAan ~a rij<br />
1<br />
:: ä 15 pri ..<br />
~ ~ 15 Julij ..<br />
.: 15 October<br />
{ 15 J an~arij<br />
1 ~ ) 15 April. .<br />
= - ) 15 J ulij . .<br />
~ l \ 15 October<br />
..,; l 15 Januarij<br />
ä 15 April ..<br />
'Q 15 Julij ..<br />
~ 15 October<br />
. l 15<br />
:.~ ! 15 J anuarij<br />
April ..<br />
~ 15 Julij ..<br />
;l 15 October<br />
\ 15 J an~arij<br />
< 15 .Apnl ..<br />
I 15 Julij ..<br />
\ 15 October<br />
, . ) 15 Jan~arij<br />
~ l 15 Ap~~l. .<br />
~ .:!,<br />
..:· l<br />
15 JuliJ ..<br />
·• 15 October<br />
15 Jan~arij<br />
Q il 15 April ..<br />
~ ,5 15 Julij . ·.<br />
= 15 October<br />
Q ( 15 Januarij<br />
d 1 15 April ..<br />
~ ) 15 J ulij ~ .<br />
; ~ 15 October<br />
ei { 15 Januarij<br />
~ ) 15 April ..<br />
ê J 15 Julij ..<br />
~ \ 15 October<br />
,;i<br />
( 15 Januarij<br />
j ' 15 April. .<br />
.,. ) 15 Julij ..<br />
= \ 15 October<br />
1856 .• \ 1862. 1857. 11863.<br />
931<br />
719<br />
651<br />
595<br />
1,202<br />
920<br />
850<br />
832<br />
947<br />
872<br />
865<br />
878<br />
830<br />
802<br />
809<br />
820<br />
1,'123<br />
893<br />
79/~<br />
775<br />
757<br />
690<br />
697<br />
699<br />
1,489<br />
1,329<br />
1,291<br />
'1,336<br />
1,250<br />
1,124<br />
1,023<br />
1,019<br />
1,445<br />
1,32()<br />
1,280<br />
1,278<br />
1,56'1<br />
1,311)<br />
1,192<br />
1,165<br />
953<br />
839<br />
721<br />
623<br />
924<br />
714<br />
647<br />
591<br />
1,149<br />
880<br />
813<br />
795<br />
8()8<br />
826<br />
821<br />
833<br />
830<br />
803<br />
809<br />
820<br />
1,087<br />
865<br />
769<br />
750<br />
728<br />
664<br />
670<br />
672<br />
1,418<br />
1,266<br />
1,22()<br />
1,272<br />
1,205<br />
1,083<br />
986<br />
982<br />
1,377<br />
1,266<br />
1,220<br />
1,217<br />
1,43i><br />
1,212<br />
1,0flü<br />
1,07'1<br />
924<br />
8-14<br />
700<br />
604<br />
945<br />
735<br />
656<br />
609<br />
1,224<br />
'955<br />
882<br />
867<br />
974<br />
899<br />
879<br />
888<br />
833<br />
804<br />
807<br />
807<br />
1,182<br />
900<br />
822<br />
796<br />
785<br />
732<br />
732<br />
722<br />
1,535<br />
1,369<br />
1,309<br />
1,357<br />
1,282<br />
1,136<br />
1,077<br />
1,067<br />
1,465<br />
·1,337<br />
1,305<br />
1,287<br />
1,54()<br />
1,293<br />
1,221<br />
1,127<br />
962<br />
84G<br />
722<br />
647<br />
934<br />
726<br />
648<br />
602<br />
1,171<br />
914<br />
844<br />
830<br />
928<br />
856<br />
837<br />
846<br />
815<br />
787<br />
790<br />
789<br />
1,138<br />
866<br />
791<br />
766<br />
756<br />
704<br />
705<br />
694<br />
1,.~74<br />
1,315<br />
1,258<br />
1,303<br />
1,239<br />
1,098<br />
1,041<br />
1,032<br />
1,397<br />
'1,275<br />
1,245<br />
'1,227<br />
1,430<br />
1,193<br />
1,127<br />
1,040<br />
939<br />
825<br />
704<br />
632<br />
1858. l 'l 8G4.<br />
885<br />
752<br />
684<br />
609<br />
1,220<br />
989<br />
902<br />
852<br />
97'1<br />
909<br />
889<br />
886<br />
826<br />
812<br />
8'14<br />
823<br />
1,190<br />
958<br />
884<br />
811<br />
721<br />
728<br />
737<br />
717<br />
1,549<br />
1,387<br />
t,306<br />
1,329<br />
'1,263<br />
1,'180<br />
1,098<br />
1,060<br />
1,400<br />
1,353<br />
1,306<br />
1,255<br />
1,481<br />
'1,314<br />
1,227<br />
1,134,<br />
941<br />
851<br />
772<br />
648<br />
871<br />
741<br />
674<br />
600<br />
1,162<br />
()42<br />
859<br />
812<br />
927<br />
867<br />
848<br />
846<br />
812<br />
798<br />
800<br />
808<br />
1,143<br />
920<br />
849<br />
779<br />
690<br />
696<br />
705<br />
686<br />
1,484<br />
1,329<br />
1,251<br />
1,273<br />
1,215<br />
1,135<br />
1,057<br />
1,020<br />
1,330<br />
1,285<br />
1,241<br />
1,192<br />
1,363<br />
1,209<br />
1,12()<br />
1,043<br />
920<br />
832<br />
755<br />
633<br />
1856. 11862.<br />
333<br />
314<br />
312<br />
305<br />
255<br />
229<br />
216<br />
220<br />
348<br />
342<br />
341<br />
338<br />
393<br />
384<br />
388<br />
3()6<br />
164<br />
140<br />
134<br />
134<br />
489<br />
477<br />
470<br />
475 .<br />
63<br />
57<br />
49<br />
50<br />
221<br />
202<br />
209<br />
204<br />
21'1<br />
'193<br />
198<br />
199<br />
77<br />
69<br />
74<br />
72<br />
234<br />
231<br />
224<br />
222<br />
331<br />
312<br />
309<br />
303<br />
244<br />
219<br />
206<br />
211<br />
330<br />
325<br />
323<br />
320<br />
393<br />
384<br />
388<br />
396<br />
159<br />
136<br />
130<br />
130<br />
470<br />
458<br />
452<br />
457<br />
60<br />
54<br />
47<br />
47<br />
2'13<br />
195<br />
201<br />
197<br />
200<br />
184<br />
188<br />
190<br />
72<br />
64<br />
68<br />
67<br />
227<br />
224<br />
217 .<br />
2'16<br />
1857. 11863.<br />
339<br />
330<br />
320<br />
298<br />
258<br />
226<br />
224<br />
220<br />
334<br />
329<br />
336<br />
332<br />
398<br />
389<br />
384<br />
390<br />
164<br />
134<br />
134<br />
127<br />
481<br />
472<br />
462<br />
466<br />
59<br />
64<br />
64<br />
67<br />
215<br />
195<br />
18'1<br />
194<br />
203<br />
201<br />
193<br />
201<br />
88<br />
71<br />
71<br />
76<br />
236<br />
235<br />
238<br />
237<br />
334<br />
326<br />
316<br />
294<br />
247<br />
217<br />
214<br />
211<br />
318<br />
313<br />
320<br />
316<br />
389<br />
380<br />
376<br />
382<br />
157<br />
129<br />
129<br />
122<br />
462<br />
454<br />
/1-44<br />
448<br />
57<br />
61<br />
61<br />
65<br />
208<br />
188<br />
175<br />
187<br />
194<br />
191<br />
184<br />
192<br />
82<br />
66<br />
66<br />
70<br />
230<br />
230<br />
233<br />
231<br />
335<br />
329<br />
324<br />
315<br />
256<br />
239<br />
217<br />
225<br />
338<br />
332<br />
330<br />
335<br />
390<br />
397<br />
384<br />
387<br />
156<br />
13()<br />
136<br />
118<br />
443<br />
437<br />
431<br />
434<br />
65<br />
61<br />
65<br />
62<br />
2H<br />
188<br />
179<br />
185<br />
203<br />
164<br />
169<br />
170<br />
87<br />
74<br />
75<br />
72<br />
246<br />
239<br />
240<br />
230<br />
33! 264 1,255<br />
32 1'033 1,026<br />
945 917<br />
2 ! 845 820<br />
32 \)63 956<br />
3 H 900 894<br />
24 1,457<br />
22 1,140<br />
20 1,066<br />
21 t,052<br />
1,393<br />
1,099<br />
1,019<br />
1,006<br />
32 295 1,228<br />
3l 1'214 1,15-L<br />
31 '206 1,144<br />
3 2 1'.216<br />
38 1223<br />
1,153<br />
1,223<br />
39 't86 1,187<br />
37 '197 1,197<br />
38 1'.216 1,216<br />
15 1,287 1,246<br />
1 3' 1,033 1,001<br />
13 928 899<br />
ll 909 880<br />
42<br />
246 1,198<br />
41 t'.167 1"122<br />
41 t 167 1, 122<br />
41 '.m 1,129<br />
1,4-78<br />
'1,320<br />
1,276<br />
-L,319<br />
,471<br />
,326<br />
,232<br />
,223<br />
,656<br />
,522<br />
,4ï8<br />
,477<br />
,638<br />
1,388<br />
,266<br />
1,237<br />
1,187<br />
,070<br />
1,418<br />
1.278<br />
1 ;187<br />
1,179<br />
-1,577<br />
1,450<br />
1,408<br />
1,407<br />
1,507<br />
1,276<br />
'1,164-<br />
1,138<br />
1,151<br />
1,038<br />
1857. 11863.<br />
'1,284<br />
1,065<br />
976<br />
907<br />
1,482<br />
1,181<br />
1,106<br />
1,087<br />
1,308<br />
1,228<br />
1,215<br />
1,220<br />
1,231<br />
1,193<br />
1,19'1<br />
1,197<br />
1,346<br />
1,034<br />
956<br />
923<br />
t,266<br />
1,20/i,<br />
t,194<br />
1,'188<br />
1,5(}4<br />
1,4-33<br />
1,373<br />
1,424<br />
1,497<br />
1,331<br />
1,258<br />
1,261<br />
1,668<br />
1,538<br />
1,498<br />
1,488<br />
1,637<br />
1,364<br />
1,292<br />
1,203<br />
1,198<br />
1,081<br />
960<br />
884<br />
1,2G8<br />
1,052<br />
964<br />
896<br />
1,4t8<br />
1,131<br />
1,058<br />
1,041<br />
1,246<br />
1,169<br />
1,157<br />
1,162<br />
1,204<br />
1, 167<br />
1,16S<br />
1,171<br />
1,295<br />
995<br />
. 920<br />
888<br />
1,2·18<br />
1,158<br />
1,Uü<br />
1,H-2<br />
'l ,531<br />
1,376<br />
'1,319<br />
1,368<br />
1,,H7<br />
1,286<br />
1,216<br />
1,219<br />
1,591<br />
1,466<br />
1,429<br />
1,419<br />
1,512<br />
1,259<br />
1,193<br />
1,110<br />
1,169<br />
1,055<br />
()37<br />
863<br />
1858. 11864,_<br />
1,220<br />
1,081<br />
1,008<br />
924<br />
1,476<br />
1,228<br />
1,119<br />
-1,077<br />
1,309<br />
1,2/i, l<br />
1,2 '19<br />
1,221<br />
1,2'16<br />
1,209<br />
1,198<br />
1,210<br />
1,34G<br />
1,097<br />
1,020<br />
929<br />
t,164<br />
1,'165<br />
'l ,'168<br />
1,151<br />
1,614<br />
1,448<br />
1,37'1<br />
1,391<br />
'1,474<br />
1,368<br />
1,277<br />
1,245<br />
1,603<br />
1,517<br />
1,475<br />
1,425<br />
1,568<br />
'l,388<br />
1,302<br />
1,206<br />
1,187<br />
1,090<br />
1,012<br />
878<br />
1,202<br />
'l ,OG5<br />
9()4<br />
911<br />
1,40G<br />
1,170<br />
1,066<br />
1,02G<br />
1,249<br />
1,184<br />
1,1G3<br />
1,166<br />
1,195<br />
1, '188<br />
1,177<br />
1,189<br />
1.293<br />
1;054<br />
980<br />
892<br />
1,114<br />
1,114<br />
1,1t8<br />
1,'102<br />
1,543<br />
1,387<br />
1,313<br />
'l ,333<br />
t,418<br />
1,316<br />
1,229<br />
1,198<br />
1,523<br />
1,441<br />
1,402<br />
1,353<br />
1,443<br />
1,277<br />
1,198<br />
1,110<br />
1,160<br />
1,065<br />
990<br />
858<br />
1862. 11863. 11864.<br />
500<br />
585<br />
598<br />
569<br />
670<br />
803<br />
820<br />
812<br />
787<br />
870<br />
889<br />
877<br />
802<br />
823<br />
847<br />
840<br />
704<br />
792<br />
849<br />
844<br />
742<br />
822<br />
843<br />
829<br />
810<br />
861<br />
879<br />
870<br />
770<br />
828<br />
852<br />
843<br />
815<br />
872<br />
895<br />
896<br />
787<br />
900<br />
909<br />
8()3<br />
653<br />
669<br />
671<br />
G84<br />
508<br />
588<br />
59()<br />
578<br />
683<br />
801<br />
829<br />
815<br />
821<br />
872<br />
879<br />
872<br />
807<br />
844<br />
855<br />
847<br />
708<br />
799<br />
841<br />
851<br />
746<br />
867<br />
890<br />
908<br />
809<br />
864,<br />
883<br />
872<br />
786<br />
831<br />
864<br />
851<br />
806<br />
868<br />
887<br />
895<br />
766<br />
867<br />
882<br />
907<br />
663<br />
676<br />
672<br />
683<br />
496<br />
575<br />
581<br />
564<br />
682<br />
805<br />
822<br />
811<br />
809<br />
865<br />
886<br />
870<br />
825<br />
851<br />
867<br />
846<br />
721<br />
809<br />
854<br />
874<br />
817<br />
835<br />
872<br />
881<br />
821<br />
862<br />
876<br />
871<br />
791<br />
834<br />
858<br />
856<br />
838<br />
892 .<br />
89'1<br />
900<br />
782<br />
851<br />
896<br />
903<br />
661<br />
656<br />
667<br />
690<br />
1862. 11863. 11864.<br />
------i----·- - -------------------------------<br />
1,070 1,034 1,092 1,054 1,072 1,034 284 275 282 272 280 .<br />
933 902 952 918 970 935 271 262 271 262 271<br />
887 857 904 873 922 889 1 269 260 269 259 265<br />
877 848 892 860 888 856 1 269 260 267 258 265<br />
9~ 3<br />
2~ l 54<br />
,20/i,<br />
2 5 1,156<br />
2 5 1,146<br />
1,309<br />
1,164<br />
1,117<br />
1,108<br />
1,374<br />
L223<br />
1,173<br />
1,159<br />
1,326<br />
1,180<br />
1,132<br />
1,118<br />
1,352<br />
1,24-1<br />
1,187<br />
1,153<br />
1,303<br />
1,196<br />
1,144<br />
1,111<br />
72G<br />
803<br />
825<br />
819<br />
736<br />
808<br />
828<br />
824<br />
743<br />
806<br />
826<br />
823<br />
2,663<br />
2,714<br />
2,753<br />
2,437<br />
942<br />
{,016<br />
·1,024<br />
1,026<br />
887<br />
920<br />
908<br />
891<br />
963<br />
982<br />
994<br />
993<br />
826<br />
955<br />
979<br />
937<br />
937<br />
940<br />
()10<br />
941<br />
753<br />
775<br />
818<br />
837<br />
826<br />
808<br />
8()0<br />
802<br />
794<br />
880<br />
809<br />
822<br />
763<br />
817<br />
82'1<br />
809<br />
2,047<br />
2,14-8<br />
2,141<br />
2,178<br />
1,093<br />
1,132<br />
1,133<br />
1,116<br />
2,814<br />
2,836<br />
2,722<br />
2,623<br />
962<br />
1,062<br />
1,115<br />
'l ,100<br />
902<br />
895<br />
955<br />
919<br />
992<br />
990<br />
988<br />
980<br />
849<br />
915<br />
95G<br />
938<br />
926<br />
940<br />
956<br />
958<br />
754<br />
878<br />
835<br />
786<br />
835<br />
908<br />
1,014<br />
914<br />
838<br />
896<br />
948<br />
943<br />
820<br />
857<br />
891<br />
842<br />
2,125<br />
2,338<br />
2,269<br />
2,265<br />
1,124<br />
1,159<br />
1,183<br />
1,145<br />
2,801<br />
2,902<br />
2,üU<br />
2,627<br />
985<br />
1,113<br />
1,056<br />
1,133<br />
904<br />
921<br />
934<br />
924<br />
987<br />
954<br />
1,013<br />
994<br />
864<br />
890<br />
955<br />
916<br />
916<br />
945<br />
95 '1<br />
9'i-5<br />
752<br />
802<br />
838<br />
831<br />
857<br />
956<br />
961<br />
921<br />
853<br />
951<br />
932<br />
936<br />
782<br />
835<br />
868<br />
833<br />
2,515<br />
2,509<br />
2,325<br />
2,513<br />
1862. l 18G3. l 1864.<br />
776<br />
921<br />
963<br />
924<br />
712<br />
842<br />
858<br />
853<br />
813<br />
884<br />
895<br />
88'1<br />
851<br />
871<br />
886<br />
887<br />
817<br />
812<br />
867<br />
857<br />
814<br />
868<br />
870<br />
873<br />
807<br />
857<br />
877<br />
869<br />
779<br />
825<br />
858<br />
851<br />
812<br />
873<br />
896<br />
894<br />
786<br />
896<br />
904<br />
888<br />
817<br />
85G<br />
880<br />
922<br />
794<br />
940<br />
967<br />
937<br />
726<br />
84G<br />
880<br />
866<br />
8!~ l<br />
878<br />
899<br />
884<br />
864<br />
889<br />
895<br />
889<br />
724<br />
813<br />
856<br />
863<br />
810<br />
895<br />
915<br />
914<br />
807<br />
865<br />
881<br />
868<br />
793<br />
842<br />
884<br />
860<br />
810<br />
872<br />
895<br />
901<br />
769<br />
866<br />
883<br />
903<br />
832<br />
879<br />
902<br />
934<br />
--------- , __<br />
1,138<br />
1,174<br />
1,190<br />
1,168<br />
792<br />
868<br />
889<br />
881<br />
803<br />
875<br />
899<br />
889<br />
795<br />
924<br />
956<br />
941<br />
727<br />
858<br />
863<br />
870<br />
832<br />
880<br />
899<br />
885<br />
874<br />
883<br />
9H<br />
891<br />
737<br />
819<br />
867<br />
879<br />
853<br />
875<br />
900<br />
004<br />
818<br />
860<br />
874<br />
869<br />
800<br />
850<br />
872<br />
865<br />
840<br />
898<br />
896<br />
904<br />
782<br />
850<br />
895<br />
899<br />
864<br />
873<br />
890<br />
95G<br />
812<br />
875<br />
896<br />
893
Reden in 18~ ~63 en '1864.<br />
PROVINCIEN.<br />
.,.!<br />
15 Januarij<br />
~ 15 April ..<br />
e 15 Julij ..<br />
~ 15 October<br />
.!<br />
~ 15 Januarij<br />
:; 1 15 April . ,<br />
,; .!l 15 Julij ..<br />
• 15 October<br />
.:. 1 ) 15 i_am;irij<br />
;::: "' 15 pri ..<br />
~ ~ 15 Julij ..<br />
.=: 15 October<br />
, -= ( 15 Januarij<br />
1 ] < 15 April. .<br />
= -<br />
l<br />
I 15 J ulij . .<br />
ii'! ] \ 15 October<br />
olÏ 15 J anuarij<br />
= 15 April ..<br />
l 15 Julij ..<br />
N 15 October<br />
OPENBARE SCHOLEN<br />
TOT DE LEERLINGEN<br />
ALS 1 TOT:<br />
1862.11863. 11864.<br />
129<br />
100<br />
90<br />
82<br />
148<br />
114<br />
105<br />
103<br />
180<br />
166<br />
164<br />
167<br />
150<br />
145<br />
147<br />
149<br />
133<br />
106<br />
94<br />
92<br />
... ) 15 Januarij 149<br />
~ 15 April .. 1136<br />
f 15 Julij . . 137<br />
~ 15 October 137<br />
\ 15 Januarij<br />
.H~ 15 April ..<br />
" " 15 Julij ..<br />
* - 15 October<br />
.- r 15 Januarij<br />
~ 'i 115 April . .<br />
= .!,<br />
.!<br />
15 J ulij . .<br />
'"' 15 October<br />
15 Januarij<br />
f f~ 15 Ap:~l ..<br />
~.5<br />
l<br />
15JuhJ ..<br />
:: 15 October<br />
Gi 15 Januarij<br />
.; 15 .April . .<br />
f 15 Julij ..<br />
= 15 October<br />
~ii ( 15 Januarij<br />
~ \ 15 April ..<br />
ê ) 15 Julij ..<br />
~ ( 15 October<br />
!<br />
.:C 15 Jan:iarij<br />
j 15 April ..<br />
15 Julij ..<br />
15 October<br />
i<br />
113<br />
101<br />
98<br />
101<br />
141<br />
126<br />
115<br />
115<br />
132<br />
122<br />
117<br />
117<br />
97<br />
82<br />
74<br />
73<br />
120<br />
105<br />
91<br />
78<br />
131<br />
102<br />
91<br />
85<br />
153<br />
119<br />
110<br />
108 .<br />
187<br />
172<br />
169<br />
170<br />
152<br />
146<br />
147<br />
147<br />
137<br />
104<br />
95<br />
92<br />
155<br />
141.<br />
144<br />
1.42<br />
H7<br />
104<br />
99<br />
103<br />
148<br />
131<br />
124<br />
123<br />
136<br />
124<br />
121<br />
120<br />
96<br />
80<br />
76<br />
70<br />
122<br />
107<br />
91<br />
82<br />
123<br />
105<br />
95<br />
85<br />
154<br />
125<br />
114<br />
108<br />
188<br />
176<br />
172<br />
172<br />
150<br />
147<br />
147<br />
149<br />
138<br />
111<br />
102<br />
94<br />
144<br />
145<br />
147<br />
143<br />
119<br />
106<br />
100<br />
102<br />
145<br />
136<br />
126<br />
122<br />
131<br />
127<br />
123<br />
118<br />
93<br />
82<br />
77<br />
71<br />
120<br />
108<br />
98<br />
82<br />
BIJZONDERE SCHOLEN<br />
TOT DE LEERLINGEN<br />
ALS 1 TOT:<br />
1862. 11863. 11864.<br />
99<br />
93<br />
92<br />
91<br />
73<br />
65<br />
61<br />
63<br />
98<br />
96<br />
95<br />
95<br />
83<br />
81<br />
82<br />
84<br />
77<br />
66<br />
63<br />
63<br />
84<br />
82<br />
81<br />
82<br />
79<br />
72<br />
62<br />
63<br />
77<br />
71<br />
73<br />
72<br />
87<br />
79<br />
81<br />
82<br />
50<br />
92<br />
91<br />
88<br />
87<br />
102<br />
93<br />
96<br />
90<br />
72<br />
63<br />
62<br />
61<br />
96<br />
95<br />
97<br />
96<br />
86<br />
84<br />
83<br />
84<br />
82<br />
67<br />
67<br />
64<br />
91<br />
90<br />
88<br />
88<br />
72<br />
78<br />
78<br />
82<br />
82<br />
75<br />
69<br />
74<br />
85<br />
84<br />
81<br />
84<br />
68<br />
55<br />
55<br />
59<br />
92<br />
91<br />
93<br />
92<br />
102<br />
100<br />
98<br />
96<br />
73<br />
68<br />
62<br />
64<br />
105<br />
103<br />
102<br />
104<br />
85<br />
87<br />
84<br />
85<br />
79<br />
70<br />
69<br />
59<br />
85<br />
84<br />
83<br />
83<br />
68<br />
63<br />
67<br />
65<br />
65<br />
58<br />
55<br />
57<br />
91<br />
74-<br />
76<br />
77<br />
H<br />
64<br />
64<br />
62<br />
100<br />
97<br />
97<br />
93<br />
OPENB. ER BIJZONDERE l ONDERW. PERSONEEL<br />
SCHOLEN TOT DE<br />
LEERLINGEN ALS 1 TOT;<br />
I<br />
OP DE OPENB. SCHOL[<br />
TOT DE LEERLINGE~<br />
ALS 1 TOT:<br />
ONDERW. PERSONEEL ONDERW. PERSONEEL OPENBARE SCHOLEN BIJZONDERE SCHOLEN<br />
OPENBARE EN<br />
p DE BIJZOND. SCHOLEN OP DE OPENB. EN BIJZ.<br />
BIJZOND. SCHOLEN<br />
TOT HET ONDERWIJZEND TOT HET ONDERWIJZEND TOT HET ONDER<br />
TOT DE LEERLINGEN SCHOLEN TOT DE LEER-<br />
WIJZEND PERSONEEL<br />
ALS 1 TOT; LINGEN ALS 1 TOT; PERSON. ALS 100 TOT: PERSON. ALS 100 TOT; ALS 100 TOT:<br />
1862. 11863.1 1864. 1862.11863.11861, 1862.11863.11864. 1862. 11863. 11864. 1862. 11863. 11864.<br />
119<br />
98<br />
91<br />
85<br />
125<br />
99<br />
92<br />
91<br />
147<br />
137<br />
137<br />
138<br />
120<br />
116<br />
117<br />
119<br />
122<br />
98<br />
88<br />
86<br />
114<br />
107<br />
107<br />
108<br />
111<br />
99<br />
96<br />
99<br />
125<br />
113<br />
105<br />
104<br />
124<br />
114<br />
111<br />
111<br />
94<br />
80<br />
73<br />
71<br />
113<br />
102<br />
90<br />
80<br />
122<br />
101<br />
93<br />
86<br />
127<br />
102<br />
95<br />
93<br />
151<br />
142<br />
140<br />
141<br />
121<br />
118<br />
117<br />
118<br />
127<br />
97<br />
90<br />
87<br />
122<br />
116<br />
115<br />
115<br />
114<br />
102<br />
98<br />
'102<br />
133<br />
118<br />
111<br />
112<br />
127<br />
117<br />
114<br />
113<br />
94<br />
78<br />
74.<br />
û9<br />
1U<br />
103<br />
92<br />
84<br />
116<br />
103<br />
96<br />
88<br />
129<br />
107<br />
98<br />
94<br />
156<br />
148<br />
145<br />
146<br />
121<br />
120<br />
119<br />
120<br />
127<br />
103<br />
96<br />
87<br />
H4<br />
114<br />
114<br />
H3<br />
115<br />
103<br />
98<br />
99<br />
123<br />
115<br />
107<br />
104<br />
125<br />
H8<br />
115<br />
111<br />
92<br />
81<br />
76<br />
70<br />
H5<br />
106<br />
98<br />
85<br />
62<br />
48<br />
43<br />
39<br />
70<br />
54<br />
50<br />
48<br />
50<br />
46<br />
46<br />
46<br />
51<br />
49<br />
50<br />
50<br />
52<br />
42<br />
37<br />
36<br />
51<br />
47<br />
47<br />
48<br />
57<br />
51<br />
50<br />
51<br />
66<br />
59<br />
54<br />
53<br />
56<br />
52<br />
50<br />
50<br />
53<br />
50<br />
41<br />
40<br />
54<br />
48<br />
41<br />
36<br />
63<br />
49<br />
44<br />
41<br />
70<br />
54<br />
50<br />
49<br />
49<br />
45<br />
44<br />
44<br />
47<br />
45<br />
46<br />
46<br />
54<br />
41<br />
37<br />
36<br />
50<br />
47<br />
47<br />
46<br />
57<br />
51<br />
48<br />
50<br />
59<br />
52<br />
49<br />
49<br />
57<br />
52<br />
50<br />
50<br />
5'1<br />
4-2<br />
4.0<br />
37<br />
49<br />
43<br />
37<br />
33<br />
59 29<br />
50 27<br />
46 27<br />
4111 26<br />
67 27<br />
55 1: 24<br />
50 23<br />
47 24<br />
47<br />
44<br />
43<br />
43<br />
24<br />
24<br />
24<br />
23<br />
45 24<br />
44 ~ · 23<br />
1<br />
45 24<br />
45 !· 24<br />
55 42<br />
44 , 36<br />
4l 34<br />
37 34<br />
46<br />
46<br />
41<br />
46<br />
52<br />
41<br />
44<br />
45<br />
29<br />
28<br />
27<br />
28<br />
32<br />
29<br />
25<br />
25<br />
57 ~ 35<br />
53 32<br />
49 33<br />
4i 33<br />
54 31<br />
52 29<br />
511 j 30<br />
49p 30<br />
49 ~ -! 26<br />
43 18<br />
41 20<br />
31 19<br />
·45<br />
41<br />
37<br />
31<br />
28<br />
28<br />
27<br />
27<br />
1<br />
30<br />
29<br />
28<br />
26<br />
27<br />
24<br />
24<br />
23<br />
23<br />
~!<br />
.... 23<br />
1<br />
22<br />
21<br />
21<br />
21<br />
43<br />
35<br />
35<br />
33<br />
28<br />
27<br />
27<br />
27<br />
28<br />
30<br />
31<br />
32<br />
34<br />
30<br />
28<br />
30<br />
30<br />
30<br />
28<br />
30<br />
37<br />
30<br />
30<br />
32<br />
29<br />
29<br />
30<br />
29<br />
30<br />
29<br />
29<br />
28<br />
29<br />
27<br />
24<br />
25<br />
25<br />
24<br />
24<br />
24<br />
22<br />
22<br />
22<br />
22<br />
43<br />
38<br />
37<br />
32<br />
25<br />
25<br />
25<br />
25<br />
30<br />
28<br />
30<br />
29<br />
31<br />
28<br />
27<br />
28<br />
32<br />
26<br />
27<br />
27<br />
35<br />
30<br />
31<br />
30<br />
30<br />
30<br />
30<br />
28<br />
47<br />
39<br />
36<br />
34<br />
55<br />
43<br />
40<br />
4()<br />
39<br />
36<br />
36<br />
36<br />
37<br />
36<br />
37<br />
37<br />
5'1<br />
41<br />
37<br />
36<br />
39<br />
37<br />
37<br />
37<br />
55<br />
49<br />
48<br />
49<br />
58<br />
52<br />
49<br />
48<br />
51<br />
47<br />
46<br />
-1-6<br />
49<br />
42<br />
38<br />
37<br />
46<br />
41<br />
37<br />
33<br />
49<br />
41<br />
37<br />
35<br />
55<br />
44<br />
41<br />
40<br />
38<br />
36<br />
35<br />
36<br />
34<br />
33<br />
33<br />
33<br />
52<br />
40<br />
37<br />
36<br />
38<br />
36<br />
36<br />
36<br />
55<br />
49<br />
47<br />
49<br />
53<br />
47<br />
44<br />
45<br />
51<br />
47<br />
46<br />
46<br />
50<br />
41<br />
39<br />
36<br />
43<br />
39<br />
35<br />
32<br />
47<br />
41<br />
39<br />
35<br />
54<br />
45<br />
41<br />
40<br />
38<br />
36<br />
35<br />
35<br />
34<br />
34<br />
33<br />
34<br />
53<br />
43<br />
40<br />
37<br />
35<br />
35<br />
35<br />
35<br />
5'1<br />
46<br />
43<br />
44<br />
5'1<br />
47<br />
44<br />
43<br />
1<br />
i 209<br />
1<br />
~<br />
212<br />
1<br />
!<br />
361<br />
1<br />
!<br />
296<br />
1<br />
~ 255<br />
)<br />
1<br />
~<br />
1<br />
~<br />
1<br />
~<br />
1<br />
289<br />
197<br />
214<br />
2()7<br />
219<br />
385<br />
322<br />
255<br />
309<br />
206<br />
252<br />
50 1<br />
t~ ~ 236 l 241<br />
44 ) 1<br />
1<br />
48 42 ~<br />
40 ' 183<br />
37<br />
38 41<br />
35<br />
('<br />
220<br />
30<br />
189<br />
249<br />
••••· l ·••a. l ••64. r····· /•••3-1186'.<br />
2()7 343 34() 338 252 249 249<br />
229 265 260 255 228 232 237<br />
403 404 410 424 379 395 411<br />
331 348 398 389 320 357 357<br />
251 183 191 185 240 243 238<br />
312 296 330 336 292 319 324<br />
227 248 255 227 20() 209 227<br />
257 22() 246 208 215 251 243<br />
243 276 284 285 243 248 250<br />
190 262 183 209 190 1 189<br />
265 1 326 313 328 245 265 280<br />
____________ ll-----1-~ -------'----1-----------<br />
138<br />
120<br />
114<br />
H3<br />
142<br />
124<br />
118<br />
116<br />
1<br />
'140<br />
126<br />
120<br />
116<br />
86<br />
82<br />
82<br />
82<br />
88<br />
84·<br />
84<br />
83<br />
88<br />
85<br />
83<br />
83<br />
122<br />
109<br />
104·<br />
104<br />
126<br />
112<br />
107<br />
106<br />
125<br />
114<br />
109<br />
106<br />
56<br />
49<br />
47<br />
46<br />
55<br />
48<br />
45<br />
45<br />
5~<br />
41<br />
45<br />
43<br />
27<br />
26<br />
25<br />
25<br />
26<br />
24<br />
25<br />
25<br />
26 46 45 43 ~'<br />
26<br />
25<br />
1 41<br />
39<br />
40<br />
38<br />
40<br />
38<br />
244<br />
25 39 38 37<br />
1 1<br />
258 267 323 339 334 267 282<br />
1<br />
1<br />
,·
\<br />
126 m<br />
Scholen van bijzonde 1 lrd<br />
en strekking.<br />
1 1<br />
.... >1..<br />
~o<br />
.s ~<br />
,.!tl:~<br />
o:l<br />
~<br />
~ ~-<br />
/<br />
128 129.<br />
S'f AAT van het getal scholen voor vol wasser het jaar f 862, t863 en t86t -<br />
1<br />
OPENBARE SCHOLEN. BIJZONDERE SCHOliEN.<br />
TOTAAL.<br />
GEMIDDELD<br />
GEMIDDELD<br />
GEMIDDELD<br />
GETAL LEERLINGEN.<br />
GETAL LEERLINGEN.<br />
GETAL LEERLINGEN.<br />
PROVINCIEN. d<br />
d<br />
no<br />
STAAT van de scholen voor vei·~<br />
ortgezet lager onderwijs.<br />
SCHOLEN VOOR LAGER EN VERDER VOORTGEZET<br />
LAGER ONDERWIJS.<br />
SCHOLEN UITSLUITEND VOOR VERDER VOORTGEZET<br />
LAGER ONDERWIJS.<br />
TOTAAL.<br />
OPENBARE.<br />
BIJZONDERE.<br />
OPENBARE.<br />
BIJZONDERE.<br />
OPENBARE.<br />
BIJZONDERE.<br />
PROVINCIEN.<br />
GEMIDDELD GETAL<br />
LEERLINGEN.<br />
GEMIDDELD GETAL<br />
LEERLINGEN,<br />
GEMIDDELD<br />
GETAL<br />
LEERI,INGEN.<br />
g 1 GEMIDDELD<br />
~ GETAL<br />
~ J,EERLINGEN.<br />
l ----~ g<br />
Q) 'O<br />
1l 00 "ê<br />
o l=l ~ ~ rn<br />
Cd ~ "f;? "'1 ëil<br />
"tl ol=l "Q)o 8 -+"'<br />
i.,; r~<br />
~ l-:i ~ E-< I..;.;<br />
GEMIDDELD<br />
GETAL<br />
LEERI,INGEN.<br />
~ 1862<br />
Noordbrabant." · · ·" " " ·"" (<br />
1863<br />
Gelderland ... . . . ... . . ' 1862<br />
.... ~ 1863<br />
Zuidholland, .• , . . .. . . .. .. ... ·. j ::::<br />
l\loordholland .. . . . . . . .... . .. . . ) ::::<br />
~ 1862<br />
Zeeland" ... . .. . · · · · · · · · · · · · · · · ~<br />
1863<br />
Utrecht . . "." . ......•. • . · . . ... ~ ::::<br />
Friesland." . .. .. " : ... . .. ····! ::::<br />
Overijssel . . . . .. . . . ..... . ... . . j ::::<br />
Groningen"" .. "<br />
. · ···• · ·"· · · · ~<br />
Drenthe . ..... . . . .. . ... .... . .. . !<br />
1862<br />
~ '.1863<br />
::::<br />
4<br />
4<br />
2<br />
2<br />
iO<br />
3<br />
2<br />
10<br />
- 11<br />
4<br />
6<br />
7<br />
4<br />
9<br />
5<br />
H<br />
4<br />
399<br />
325<br />
83<br />
92<br />
120<br />
52<br />
H3<br />
74<br />
204<br />
175<br />
173<br />
89<br />
603<br />
500<br />
83<br />
92<br />
293<br />
141<br />
143<br />
74<br />
16<br />
18<br />
7<br />
7<br />
15<br />
9<br />
5<br />
3<br />
12<br />
H<br />
9<br />
2<br />
3<br />
2<br />
12<br />
13<br />
43<br />
43<br />
28<br />
31<br />
60<br />
36<br />
9<br />
H<br />
3<br />
3<br />
28<br />
28<br />
10<br />
3<br />
4<br />
2<br />
15<br />
15<br />
8<br />
13<br />
f2<br />
9<br />
H<br />
11<br />
610 174<br />
598 61<br />
327<br />
406<br />
614 71<br />
384<br />
130<br />
24<br />
39<br />
43<br />
230 114<br />
226 120<br />
180 26<br />
74 4<br />
34 100<br />
76 3<br />
149 156<br />
184 177<br />
78<br />
65<br />
3!<br />
31<br />
3<br />
3<br />
3<br />
3<br />
4<br />
15 15<br />
45 45<br />
36 36<br />
44 7 51<br />
31 15 46<br />
2<br />
2 4<br />
3 3<br />
4<br />
3<br />
5 5 4 10 399 204<br />
13 13 4 H 325 175<br />
50 50<br />
3 15<br />
2 4 83<br />
2 6 92<br />
H 10 11 165 173<br />
4 7 4 88 89<br />
87 3 90 2 9 143<br />
5 74<br />
46 7 53 3 44 7<br />
48 48 4 31 15<br />
603 17<br />
500 f9<br />
7<br />
7<br />
15<br />
9<br />
7<br />
15 3<br />
83<br />
92<br />
12<br />
H<br />
338 9<br />
177 2<br />
143 6<br />
74 2<br />
51 13<br />
46 14<br />
45 8<br />
44<br />
28<br />
31<br />
60<br />
36<br />
13<br />
11<br />
3<br />
3<br />
28 13<br />
28 12<br />
10<br />
3<br />
7 9<br />
2<br />
19 11<br />
18 H<br />
615 174 789<br />
6H 61 672<br />
327 327<br />
406 406<br />
614 71 685<br />
384 384<br />
180<br />
24<br />
39<br />
43:<br />
180<br />
39<br />
43<br />
230 H4 344<br />
226 120 346<br />
180 26 206<br />
74 4 78<br />
121 103 224<br />
76 3 79<br />
195 163 358<br />
232 177 409<br />
' 1862<br />
f.,j~burg •.. •. . , . " .. .. . . " . . .. ~ 1863<br />
2<br />
4<br />
4<br />
65<br />
54<br />
2<br />
4 4<br />
65 54 119<br />
Totaal . . . . ~<br />
1862<br />
~ 1863<br />
18<br />
10<br />
30<br />
26<br />
11<br />
4<br />
745<br />
543<br />
377<br />
1,122<br />
807<br />
82<br />
66<br />
46<br />
23<br />
2,378<br />
695<br />
365<br />
-----·---------------------------------------<br />
6 89 7 96 7 13 188 10 198 20 36 11 834 384 1,218 89 2f7 46<br />
10 82 15 97 2 4 61 61 13 36 625 279 904 68 176 23<br />
2,566 705 3,271<br />
2,076 365 2,441<br />
1.
F"<br />
STAAT van den afloop der jaa1•lijksche examens en dei· afgegeven akten.<br />
PROVINCIEN.<br />
HOOFDONDERWIJZERS.<br />
HULPONDERWIJZERS.<br />
HUISONDERWIJZERS.<br />
ONDERWIJZERS<br />
VOOR<br />
ALLE VAKKEN VAN AIEER UITGEBREID<br />
LAGER ONDERWIJS.<br />
MANNEN. 1 VROUWEN. 1 MANNEN. 1 VROUWE1:'. 1 MANNEN. 1 VROUWEN. 1 MANNEN.<br />
VROUWEN.<br />
i862.J 1s63.J 1s64. 1s62.J 1863.J 1864. 1862.J 1863.) i864. ~86~) -18~;~J 1864. ~8~) 1ss3.) 1864.11862.J 1863.) 1864. 1862.) 1863.11864.J 1862.j 1863.j 1864.<br />
1'1oordbraban' ...<br />
~<br />
Toegel_.114 9 8 2 7 5 33 1 32 29 24 17 17 1 3 1 19 12 20 27 18 / 35<br />
, AfgeW;. 14 21 22 4 4 4 48 35 46 14 7 20 4 " 2 6 11 10 31 34 1 27<br />
~ Toegel.<br />
Gelderland · · · · · · ~ Afgew.<br />
\ Toegel.<br />
Zuidh91land · · · · · ~ Afgew.<br />
1'1oordholland .. .<br />
~<br />
17 18 11 3 4 1 34 45 31 29 15 15 6 9 48 21 23 44 34 49 8<br />
18 15 24 2 1 Il 24 26 52 6 7 10 1 2 41 3 2 8 46 36 2<br />
38 29 30 1 7 5 66" 65 72 28 28 29 2 16 4 22 25 32 59 60 49<br />
54 32 45 3 Il 1 32 48 56 13 16 10 2 5 2 4 12 10 76 100 109<br />
ToegeL 23 18 8 10 13 8 38 74 46 43 53 30 11 17 15 39 115 41 50 531 49<br />
Afgew. 39 48 46 8 7 6 52 74 107 47 25 50 5 10 16 7 . 19 10 71 51 89<br />
Zeeland" . " . . " ~ Toegel.<br />
/1<br />
3 2 " 1 1 23 9 17 2 2 3 1 /1 " " 1 2 7 11 9<br />
( Afgew. 8 5 7 " 1 ,, 6 H 8 " " 2 " 1 " 2 1 1 4 6 5<br />
\ Toegel. 6 9 6 3 2 3 29 20 18 13 24 9 5 3 1 15 15 2 10 21 12<br />
Utrecht" .. "".~Afgew. 8 15 14 3 11 3 15 7 16 9 7 15 " 1 /1 1 ,, /1 14 16 21<br />
~ ToegeL 9 13 10 1 2 1 26 37 35 8 2 3 2 3 1 7 3 10 44 20 19<br />
Friesland .. "" · ~Afgew. 11 14 18 /1 • 1 1 13 21 41 1 1 3 1 " 2 1 /1 1 4 19 17 16<br />
Overijssel.. .". S Toegel. 6 14 4 2 2<br />
/1<br />
30 30 26 7 5 5 1 " 1 8 11 6 14 23 18<br />
~ Afgew. 10 9 6 3 " 1 16 15 27 2 2 2 1 " 1 4 4 4 15 9 18<br />
. \ Toegel. 12 8 8 1<br />
/1<br />
2 15 31 29 3 3 1 2 42 " 3 7 " 34 4 77<br />
Groningen. . . . . . ~<br />
( Afgew. 7 1 10 " 1 " 2 15 15 " " " " 6 '' " " " 5 " 10<br />
\ Toegel. 5 3 3 " ,, 2 14 20 4 2 1 " 1 2 " 1 2 " 5 8 2 8 3<br />
Drenthe.· · · · ( Afgew. 11 6 12 " " " " 5 12 " 1 11 " " 11 " " /1 " " 3 " 2<br />
Limburg""" " . ~ Toegel. 1.2 6 20 2 6 2 13 29 35 9 12 2 4 5 3 15 21 10 8 19 11 10 18 2<br />
~ Afgew. 10 13 25 " 4 5 1.8 18 48 " 3 9 " " 5 1 7 41 11 4 22 " 5 15<br />
HetRi'k ... ~Toegel.~~~~~~-;;-1-;;-1~~ 162 ~. ·14 ----;---;;-~~~~--;;-~ 28. 9 --;;;- ~~<br />
J ~ Afgew. 179 179 229 23 19 21 226 I 275 428 92 69 121 14 25 69 28 57 88 292 273 322 94 90 102<br />
28<br />
16<br />
62<br />
7<br />
52<br />
30<br />
90<br />
29<br />
6<br />
46<br />
6<br />
26<br />
12<br />
6<br />
10<br />
24<br />
10<br />
48<br />
10<br />
64<br />
23<br />
83<br />
21<br />
6<br />
32<br />
12<br />
8<br />
2<br />
22<br />
4<br />
5<br />
14<br />
8<br />
20<br />
4<br />
51<br />
28<br />
94<br />
18<br />
4<br />
32<br />
20<br />
9<br />
4<br />
9<br />
4<br />
19<br />
1<br />
2<br />
-1<br />
1:-S<br />
~<br />
~<br />
§'<br />
Il'<br />
= ri<br />
~ =<br />
;.<br />
:r<br />
~<br />
......<br />
~<br />
~<br />
;- =<br />
!IQ<br />
I')<br />
=<br />
=<br />
I')<br />
c;: "<br />
~<br />
:;i<br />
;·<br />
:.<br />
Il<br />
= :::.<br />
~<br />
I')<br />
I')<br />
!<br />
~<br />
I')<br />
I')<br />
ii<br />
:::. =<br />
ii!!<br />
;<br />
e: "<br />
~<br />
i'<br />
::- =<br />
~<br />
;: =<br />
:r<br />
2,<br />
ii<br />
::. =<br />
~<br />
I')<br />
;::<br />
I')<br />
::!.<br />
Il<br />
~ =<br />
ii!!<br />
;<br />
l<br />
Il'<br />
~<br />
Il'<br />
~<br />
"C<br />
::::0<br />
c<br />
<<br />
;;<br />
<br />
:i:i<br />
-00<br />
O><br />
~<br />
Q<br />
t:rJ<br />
~<br />
t:rJ<br />
t"<br />
W.<br />
g<br />
p..<br />
'tl<br />
'tl<br />
t:rJ<br />
2:<br />
Q<br />
t:rJ<br />
...,<br />
><br />
t"<br />
t"<br />
t:rJ<br />
t::J<br />
t:rJ<br />
~<br />
Q<br />
t:rJ<br />
...,<br />
><br />
t"<br />
IZl<br />
""'3<br />
><br />
""':<br />
~<br />
<<br />
ê<br />
~<br />
0<br />
=<br />
~<br />
~<br />
~=<br />
~<br />
CIC?<br />
~<br />
~<br />
§-<br />
= '"C<br />
~<br />
:=<br />
-
m<br />
n . dul'ende de schooljai•e11 t862; 63 , f.86:~; 64 en f.864; 65 .<br />
S'f AA'r van de latijnsche scholen en gyt nas11 ·<br />
1m.j<br />
ONDERWIJZERS INGEDEELD NAAR DEN GRAAD OF<br />
RANG.<br />
AFDEEL ING.<br />
PROVINCIEN.<br />
SCHOOLJAREN.<br />
GEMEENTEN WAAR GEVESTIGD.<br />
A. B.<br />
1<br />
~ 1862/53 ..<br />
Noordbraban&. . . • ."" . . . " . . · " " · ( ::::~::: .<br />
. .. .·· l ;:::::<br />
~"...... .<br />
Zuidholland " " " "." " ."."." . ~ ::::~:::<br />
( 1864/65·<br />
~ 1862/53 •.<br />
Noordholland" " .."" . " " . " . ". ~ ::::~::: .<br />
l ;:::::::<br />
Zo•bn4..... ...... · · · · · · · · · · ·· ·•<br />
Utrecht ..... """"" " " . . " ."". ~ ::::~:::<br />
~ 1864/55.<br />
Friesland." . """". " "" "." ~ ::::~:::<br />
~ 18 64 /55.<br />
Overijaael " " . " " "" "". "" . " ~ ::::~:: :<br />
~ 18 64 /55.<br />
Groningen""""" " " "" " . "" ~ ::::~::: :<br />
~ 18 64 /55.<br />
I ::::::·<br />
D•••••· ·<br />
Li01burg" ". " " ... " .""."" ". ~ ::::~:::<br />
( 1864/55.<br />
!<br />
I 1862/53.<br />
Totaal. .. . ~ 1863/54.<br />
63<br />
1<br />
l<br />
's Hertogenbosch , Bergen op Zoom , Boxmeer , Breda , '<br />
Eindhoven , Gemert, Grave , Helmond , Heusden , /<br />
Megen, Ravestein, Uden •..•.• · ..• · · · · · · · · \<br />
Arnhem Zalt-Bommel, Culenborg, Doesborgh , Doetin- j<br />
che~, Elburg, Groenlo, Harderwijk , Logchem, Nijmegen,<br />
Tiel, Wageningen, Zevenaar, Zutphen •.. · )<br />
,<br />
~ 's Gravenhage , Brielle , Delft , Do~drecht , Gorinchem , ~<br />
~ Gouda , Leijden , Rotterdam , Schiedam . . . . . . . · • ~<br />
1!Mdmn, Amstoroam, Alkmaa
I<br />
Bijzondere instellingen.<br />
Besturen voor huiszittende armen ............... .<br />
Genootschappen voor schamele armen . . . . .<br />
Commissien ter uitdeeling van levensmiddelen enz.<br />
Genootschappen voor behoeftige kraamvrouwen.<br />
Godshuizen ....... .<br />
Gast- of ziekenhuizen ............... .<br />
Krankzinnigengestichten ....... .. . .. .<br />
Instellingen ter werkverschaffing met werkplaatsen .<br />
Instellingen ter werkverschaffing zonder werkplaatsen. . .<br />
TE ZAMEN<br />
Getal instellingen.<br />
18G3. 18G4.<br />
88 88<br />
59 61<br />
101 9\)<br />
51 51<br />
210 2J\J<br />
9 \)<br />
1<br />
19 19<br />
4G 45<br />
593 592<br />
Getal bedeelden, ondersteunden<br />
en verpleegden.<br />
1863. 1864.<br />
6,595 6,730<br />
8,825 9,036<br />
3,645 3,698<br />
5,4()\) 5,;,43<br />
887 936<br />
190 17\J<br />
2,323 2,'168<br />
3,872 4,056<br />
31,836 32,346<br />
Fit dit overzigt volgt dat in elk der beide jaren de besturen voor huiszittende armen 430,267 en 423,077<br />
personen bedeel dei~, wafl,rvan t 81,921 en 182,046 onafgebroken, 248,346 en 241,031 tijdelijk; de genootschappen<br />
voor schamele armen onderstand verleenden aan 32,818 en 34.940, waarvan 6,241 en 6,391 onafgebroken, 26,577<br />
en 28,549 tijdelijk; de genootschappen voor behoeftige kraamvrouwen 4-.420 en 4, 101 ondersteunde~; de godshuizen<br />
onderhoud en woning verschaften aan 25,783 en 25,487, waarvan H,642 en 11,728 oude heden, 1,608<br />
en 1,547 gebrekkigen, 12,533 en 12,212 kinderen; . in de gast~- of zieke.nhuizen werden verpleegd 16,800 ~~<br />
17,428; in de krankzinnigengestichten, met inbegrip van de met behoeftigen, 2,519 en 2,783 personen; terwlJl<br />
in de instellingen ter werkverschaffing met werkplaatsen aan 4,851 en 4,190 personen, waarvan 1,276 en 1,108<br />
met, 3,575 en 3,082 zonder huisvesting en voeding; in die zonder werkplaatsen aan 5,064 en 5,176 personep.<br />
werk verschaft werd.<br />
Men verkrijgt dierhalve, behalve- de ond~rsteunden ~oor de commissien. tei: uitdeeling van levensmiddelen ,<br />
waarvan het getal uit den aard der zaak mat bekend is , voor elk der beide Jaren 522,522 en 517, 182, of, na<br />
aftrek der in de krankzinnigengestichten verpleeg·den, 520,003 en 51_1-,3~?. personen .. Vergeleken met '1862 bedraagt<br />
het verschil in minder voor 1863 5,900, voor 18G4 H,504. Dit ciJfer geeft met het getal ondersteunde<br />
behoeftigen, maar dat der ondersteunden van elke soort. Het getal ondersteunden was het grootst voor de<br />
besturen der huiszittende eu. schamele armen en de godshuizen bij de instellingen der tweede, voor de gast- of<br />
ziekenhuizen en geneeskundige gestichten voor krankzinnigen bij die der ee1·ste, voor .. de. genootschappen ter<br />
ondersteuning van behoeftige kraamvrouwen en de ; in.stellingen te.r w~rkverschaffing· biJ die der d01·de soort.<br />
Voor de eerste soort van instellingen bedroegen m elk der beide Jaren de ontvangsten f 6,058,525.02 5 en<br />
f 6,260,981.685, de uitgaven f 5,534,185.775 en 5,62\J,438.045; voor de tweede de ontvangsten f 3,042,328.22 en<br />
't 3,000,51\J.43, de uitgaven f 4,562.,858.97 en f 4,550.37\J.85; voor de de1·de ~e n?tvangsten f 478,872.83 en<br />
j481,490.545, de uitgaven/1,025,129.175 enf ·l,017,828.285; zo?.dat cl~ gezam~hJke mkomsten hebben b~drag-en<br />
in I863 f 9,579,726.975, in 1864 f 9,742,9\JL66, de g·ezameliJke mtgaven m '1863f 11,122,173.92, lil ·1864<br />
f H,197,6.46.18. .<br />
· Van de ontvangsten hebben opgebragt: de inkomsten van bezitting~n .van allerlei aard en toegekende re?ten,<br />
enkel bekend voor de gemeente-instellingen, in 1863f2 , ·ll~ , 516.96° , ~n I.~G~.!_2,15·~:767.71'. d~ erfs;ellmgen<br />
van legaten f 44.112.595 en f 59,571.94!;; kollekten en b1,ylragen of vriJwilhge giften f 3,3::.1,62:1'.15 5 .en<br />
.f 3,325,402.1 os , subsidien f 2,379,980. 745 en f 2,360,885.0û 5 , -:aar~an f 304,036.92 en ./291, 180.01 cl.oor ":'eldachg~<br />
instellingen, in 1863 f 800 door de kas ad pios itsits te Smilde m Drenthe., .f 2,061,569.21 5 en j 2,0~3'.900.48<br />
c1oor de gemeenten, waaronder in 1863 f 9,801.635 ter beta~in? van oude schuld, f 56\J.84 ter bestriJdmg van<br />
behoeften over1862,f13,574.61 enf15,804.57 door de provmcien en den Staat verstrekt we~·den; de opgenomen<br />
gelden/ 6,419.38 en f 32,818.605; de aflossing van hypotheken en het te gelde maken van. mschulden, effekte~<br />
of andere bezittingen, met inbegrip der renten, f 4-1-5,600.40 en f 458,329.29 5 ; de gel~en lil ~as op 1 Janu~rrJ<br />
f 557,022. 14 enf597,788.79; de terugontvangen kosten yan verplegi~g d~r gast- ofz1ekenhmzen en krankzmnigengestichten<br />
f 403, 145.345 en f 431,383.07, waarvan in elk der beide Jaren f 33,269.11 en f 34,474.26 van<br />
instellingen van weldadigheid, .f 252,270.99 en f 273,060.83 van ge:neenten , f H 7,6?5.24 5 en .(.12~,847.9~ van<br />
de provincien en den Staat (waaronder f '14,849.32 en f 14,758.54° wegens verplegmg van krijgslieden m het<br />
ziekenhuis te 's Hertogenbosch) en f 206,236. 77 en f 225,800.115 van de verpleegden, hunne naastbestaanden of<br />
betrekkingen en bijzondere personen; verschillende ontvangsten f 73 , 068.48.e~f99 , 244:96, :vaaronder voor ~Ik<br />
van beide jaren de opbrengst der voedingmiddelen .. verkocht door de commissien ter uitdeelmg van levensmiddelen<br />
enz. f 6.40 en .f 76.80, van armbesturen en bijzondere personen voor verplee~- en onderhoudskosten. terug<br />
on t vangen f 31 , 107 . 7·1 en ./30·3'10 , . 935 , in 1863f3.332.875 , aan . waarde . der aanwezige . gereedschappen . en mvor-<br />
:><br />
derbare gelden, in 1864/3,9'12.185 wegens kosten van verplegmg m het bestedelmghms te Gouda,/28,360.98<br />
ontvangen voor den bouw van een of meer g~sthuize.n te Amsterdam en f 3,733.78 5 door de gemeente Helder<br />
uitgegeven tot dekking der kosten van het ziekenhms. .<br />
Uitgegeven werden voor: kosten van beheer, onderhoud van gebouw~n en verdere lasten aan de ei~endommen<br />
verbonden, in 1863f1,210,165.305, in 18û4f1,261 ,032.975, ?nderstand m geld.f 2,738,103.'.0 ~nf 2.7::.6,066.72 5 ,<br />
waaronder in 1863 aan verpleging kosten van bedelaarsko1omsten .f '17 ,399.92, van krankzmmgen f 4.668.46 en<br />
in 1864 voor vroegere dienstjaren f 7 ,000; onrlerstand van allerlei aard, niet in g~lcl_swaarde verstrekt, f 6,245,603.9~ 5<br />
en ./6,282"490.!14. waaronder in elk van beide jaren door de best.uren vnn himmttencle armen, rle genoot.schappen<br />
voor schamele armeu, voor behoeftige kraamvrouwen en ter \Verkverschaffing en de · commissien te.r uitdeeling<br />
v.an l~vensmiddelen voor verschillendeID. onderstand f 2,839,276.09 en f 2,894,462.515 met inbegrip voor 1864 van<br />
j 27,4·:.i?.01, waarvan wegens verpleegkosten van bedelaars over 1863 f U,450, over 186-i- f 13,000, door de<br />
god~hmzen en ~e werkplaatse~ v~n liefda~igheicl voor onderhoud en verzorging f 2,448,077.665 enf 2,392,373.375,<br />
dooi de gas.thmzen en ~rankzmmgengestichten voor onclerh~ucl en voeding f 789,539.55 en f 820,556.61 en voor<br />
geneesk~ndige verplegmg /155,247.17 en }'158,223.95, door beide deze instellingen en de g·odshuizen aan<br />
begrafemskosten f 13,552.62 en f 16,·8 7 4.49 ; voorts voor werkverschaffing door de werkinrigtmgen, na aftrek<br />
de~ opbre~gst van het ::erk f 5~ , 4 l 3.96 en f 52,644·:71 , voor aflossing en renten van opgenomen gelden<br />
f 42, 193.11 en f ~?, i 03.26 , beleggmg van gelden, hetz~J op hypotheek, hetzij door aankoop van vaste goederen<br />
e~ effekten met bJJbetaalde renten/682,141.69 en.f64;l,655.H5; terwijl in elk van beide jaren de verschillende<br />
mtgaven hebben bedragen f ·151 ,462.·095 en f ·IH,G52.44.<br />
. ,~e uitgav~n. overt~offen de ~p(Je,c;even ontvangst~n, voor de kerkelijke instellingen met./1,520,530.75 in 1863,<br />
.! 1,a4\J,860.43 m .186:i, vo~r ?ie gehouden door _bi~ zondere _ personen met f 546,256':345 en f 536,337.74; zoodat<br />
m~n mag aannemen dat de mkornsten van bezittmgen . van deze twee soorten van instellingen minstens deze<br />
beide somm~n he~ben opg·ebragt, en dierhah;e in elk van beide jaren de inkomsten van bezittingen der drie<br />
.soorten van mstellmgen m~~ste~1s f 4:·179,304.06 en./ 4,237 ,965.87 bedroegen. Naar die berekening zouden die in-<br />
1rnmsten voor de gezamehJke mstellrngen van weldadigheid in elk van beide jaren 35.88 en 35.83, voor de<br />
eerste soort 34.87 en 34.37 , voor de t'weede 33.32 en 34.06, voor de derde 53.~9 en 52.69 ten honderd der ont<br />
~an~sten hebben. uitgemaak~. In ~e gezamel~jke uitgaven voor het armwezen deelden de instellingen der eerste<br />
so01 t met 49. 76 m 1863 en ::.0.27 m 1864, die der tweede met 4L02 en 40.64 , die der derde met 9.22 en 9.09<br />
ten ho~.derd. De vers~hillende soorten van ontvangsten en uitgaven, de eerste met bijvoeging van het vermoedel.iJk<br />
?edrag der mkomsten van ba:ûttingen voor de beide laatste soorten van instellingen, geven voor elk<br />
der beide Jaren de volgende uitkomsten uitgedrukt in percenten:<br />
ONTVANGSTEN.<br />
Inkomsten van bezittingen en toegekende regten.<br />
Erfätellingen, legaten en schenkingen. . . . . . . .<br />
Collecten, inschrijvingen en vrijwillige bijdragen ... .<br />
t Subsidien ........................... .<br />
Hieronder: van weldadige en kerkelijke instellingen.<br />
g·emeenten ........ .<br />
provincien en den Staat .<br />
uit de kas ad pios usus ..... .. ....... .<br />
Opgenomen gelden . ..... . ........................... .<br />
A~o~sing van hypotheken, ontvangen koopprijzen, te gelde gemaakte inschrijvingen<br />
.... . .... .. .............. . .............. .<br />
Gelden in kas op 1 Januarij van het dienstjaar .............. .<br />
Terug· ontvangen verplegingkosten . .......... .. .<br />
Hieronder: van andere instellingen van weldadigheid . .<br />
" de verpleegden en hunne betrekkingen.<br />
de gemeen ten . . . . . . . . .<br />
de provincien en den Staat .<br />
Verschillende .<br />
UITGAVEN.<br />
Onderhoud van gebouwen met daaraan verbonden lasten en kosten van beheer<br />
Onderstand in geld . ... ..... . .. .. .............. .... .. .<br />
Gel~swaarde van den onderstand op andere wijze dan in geld verstrekt. . .<br />
Hieronder: onderstand in natura enz. door de besturen voor huiszittende<br />
armen , de genootschappen voor schamele armen, voor kraamvrouwen<br />
en ter werkverschaffing en de commissien ter uitdeeling<br />
van levensmiddelen en brandstoffen. . . . . . . . . . .<br />
onderhoud en verzorging in godshuizen en werkplaatsen van<br />
liefdadigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
onder~óud en voeding in de gasthuizen en krankzinnigengestichten<br />
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
geneeskundige verpleging in ·de gasthuizen en krankzinnig·engestichten<br />
............. ......... ........ .<br />
begrafeniskosten in de gods- en gasthuizen en krankzinnigengestichten<br />
....... ............. . ....... ... .<br />
Werkverschaffing, na aftrek van de opbrengst van het werk<br />
Aflossing en renten van opgenomen gelden .......... .<br />
Belegging van gelden met bijbetaalde renten .<br />
V m·schillende . . . . . .<br />
1863. 1864.<br />
35.88 35.83<br />
0.38 0.50<br />
28.78 28.1 •1<br />
20.44 ',<br />
'996 (<br />
I 2.6f 2.46<br />
} 17.70 17.37<br />
\ 0.12 0.13<br />
} O.Oi i<br />
0.05 0.28<br />
3.83 3.87<br />
4.78 5.05<br />
5.23 (<br />
0.28 556 ~ 0.29<br />
1.77 " 1.9'1<br />
2.17 2.31<br />
0.63<br />
1.01<br />
0.84<br />
1.05<br />
1863. 1864.<br />
10.88 H.26<br />
24.62 24.61<br />
56.16 1 56.11 )<br />
1<br />
t 2553<br />
25.85<br />
22.01 21.37<br />
7.10 7.33<br />
uo 1.41<br />
0.12 0.15<br />
0.47 0.47<br />
0.38 0.51<br />
6.{3 5.75<br />
1.36 1.20
uo<br />
\Vij late~ thans volg·en een kort overzigt van het armwezen over elk der beide jaren. . .<br />
De toestand van het armwezen was over het algemeen in beide jaren bevredigend. Voordeehg· werkte luerop<br />
de ruime gelegenheid tot het vinden van werk, vooral door den aanleg van spoorwegen en andere belangrijke<br />
werken , de matige prijzen der eerste levensbehoeften , het welslagen van den aardappelenoogst, een voldoende<br />
gezondheidtoestand en in 1863 de zachte weêrsges~eldheid gedurende den winter. Hier e~. daar was echter de<br />
toesLu d minder gunstig, vooral in de fabrieksteden van N oordholland, Utrecht en Ovenjssel, ':'aar doo~· de<br />
g·evolgen van den amerikaanschen oorlog de arbeid in de katoenfabrieken verminderde en de noodige kleedmgen<br />
ligging·stukken zeer .in prijs steg·en. Te Haarlem vroeg in 1863 een aantal fabriekarbeiders we~k aan het<br />
gemeentebestuur, hetwelk velen hunner in de gelegenheid heeft gesteld om zich met hunne gez111nen na~r<br />
Roubaix in het noorden van Frankrijk te begeven, ten einde als wevers in de fabrieken van wollen stoffen m<br />
hun onderhoud te voorzien. In de provincie Utrecht kwijnden in 1863 de veenderijen in enkele gemeenten;<br />
terwijl in dat jaar de min &'unstige gezondheidtoestand in Overijssel en in enkele plaats~n va~ Drenthe en van<br />
Limburg , de overstroomingen te Kampen en omstreken, de sl~chte rogg~oogst en de mislukkmg :an de veenboekweit<br />
in Drenthe een ongunstige invloed uitoefenden. Ook m ·J 864 misl_l-1kte deze laatste teelt m de meeste<br />
veenstreken van Drenthe; terwijl aldaar door gebrek aan beschikbare kapitalen het werk in ontginning en<br />
veenderijen moest worden verminderd en soms geheel gestaakt. Ook hebben in die provincie, vooral te Meppel,<br />
ernstige ziekten g·eheerscht. De langdurige koude in het begin en de vroege koude in het einde van 18û4<br />
1<br />
werkten nadeelig op den toestand van het armwezen. . • • • • •.<br />
In N oordbrabant blijft de ongelijkheid van d\3n grondslag van het burgerl~Jk en kerkellJk domicilie van<br />
onderstand de overbrenging der armenzorg naar de kerk verhinderen. De kerkelijke armenzorg ontbrak in I 863<br />
geheel in 57 gemeenten. De Gedeputeerde Staten in die provineie stellen zich vo~r aan ~e gemeentebesturen<br />
in O\ erweging te geven, voortaan geene kosten van geneeskundige h~.lp elkandei: m . rekenmg te brengen. Het<br />
O'etal O'emeenten, in welke aan de geneeskundigen met de armenpraktijk belast met is opgedragen voor hu~ne<br />
j~arwedden ook de elders armlastigen te bedienen, neemt jaarlijks toe .. Kerkelijke armbesturen wer~.en opgengt<br />
of kwamen in werking: in ·J 863 te Beugen, Dinteloord en Zundert, m 'l 864 te H~usclen; ke r~ehjke ge~ootschappen<br />
voor schamele armen in '1863 te Dussen en Etten. Van die genootschappen hebbe~ . 111 1864 die te<br />
Lithoijen , Oirschot. en Steenbergen niet gewerkt. De commissie ter uitdeeling van levensmiddelen te Boxtel<br />
werkte slechts in 'l 864. Voor de instelling tot werkverschafüng zonder werkplaats te Breda werden, sedert. het<br />
ontstaan der katoencrisis, slechts bestelde g·oederen gemaakt. Te Berchem werden in 1864 d~. ver~aardig~e<br />
voorwerpen tot betere prijzen dan vroeger verkocht; ook te Veghel verkreeg men betere geldelijke mtkomsten<br />
door h1 t maken van linnens uit de gesponnen garens,<br />
In Gelderland blijft de werkin()' van de bepalirlO'en der wet zwaar drul,ken op bijna alle gemeenten en wordt<br />
zijn: burgerlijke<br />
armbesturen in 1863 te Groesbeek, in 1864 te Ammerstol, m '1864 roomsch-kathohJke te Rietmolen (Neede),<br />
en Kekerdom (Ubbergen), één hervormd te Wezep (Oldebroek). Opgeheven zijn in 1863 ~.é ne instelling· tot<br />
werkverschaffing van den heiligen. Vincentius à Paulo te Nijmegen, in 18M het burge:·llJk arm~estuur "te<br />
Heerder-vYezep (Oldebroek), roomsch-katholijke te Nijmegen en Wijchen en het doopsgezmde te W mtersw1jk.<br />
De hervormde diakonie te Vorden l~et in ·J 864 door armen vlas spinnen en weven.<br />
In Zuidhollancl wordt vooral ten platten lande over de bepalingen •·an het onderstandsdomicilie geklaagd. _Door<br />
ontoereikendheid der geldelijke middelen zijn de meeste kerkelijke instellingen genoodzaakt ha.i:e bedeelmgen<br />
te beperken tot de .armen , die hnn onderstandsdomicilie in hunne woonplaats hebben.' De burgerlijke an.~1enzorg<br />
breidt zich jaarlijks uit en drukt op de gemeentefondsen ten platten lande. In de Uitgaven der bur?·e.rhJke. besturen<br />
wegens restitutien kan in de meeste gemeenten niet anders voorzien worde~ dan door. subs1dien mt de<br />
gemeentekassen, doordien de giften der ingezetenen, in verhouding tot de .. geldel~ke behoefte, eer af- dan<br />
toenemen. Op de teruggave van voorsr.hotten elders gedaan, was op 30 J Ulllj '1863 en .186.4 vo01: alle gemeenten<br />
dezer provincie een achterstand van ruim f 70 ,000 en f 81,000. ~~are~teg·en . werd m de beide voorna~mste<br />
gemeenten dezer provincie, Rotterdam en 's Gravenhage, aanmerkelijk mmd~r m~betaald dan op de begrootmgen<br />
geraamd was. In de eerste gemeente wor.dt zulks toege~chrev~1: aan verm111der111g· .van h~t ge~al armen, zoo<br />
huiszittende als verpleegd in het armenhuis, aan de matige prijzen der"m~est noodige levensmiddelen en aan<br />
het buiten verwachting terugontvangen van gedane voorschotten; terwijl m de laatste ge~eente. zulks het gevolg<br />
was van de gewijzigde inrigting van het burgerl~jk armbestuur. Nieuw~ besturen of mstellmgen l~wame~<br />
tot stand of in werking: burgerlijke armbesturen in ·1863 te Gouderak, ~ed1chem en Schoonrewoerd, m I 8&.'Jo<br />
te Barendrecht Berkel en Maasdam, kerkelijke in 1863 te Rotterdam , m 1864 te· Barendrecht, Maasdam,<br />
Rotterdam en Sassenheim, kerkelijke genootschappen voor schamele armen in 1863 te Delft, in 18û:~ te ~eijdet!,<br />
beide van de vereeniging van de heilige Elizabeth , met het doel om behoeftige roomsch-ka:hohjke zieken<br />
ie bezoeken , troosten en bemoedigen en hun voedzame spijzen, versterkende c~ranken, kleed111gstukken e~<br />
andere clring·encle benoodigdheden te verschaffen , b~jzondere .in 1863 te Delft, m 1864 te Zwartewaal. n.it<br />
laatste genootschap belast zich uitsluitend met de ondersteunmg van weduwen en weeze~ der verongel~kte<br />
bemanning van eene. visscherssloep. Uit cle jaarlijksche interessen en het langzaam .. ve:brmk van het kap1~~al<br />
zal gedurende 30 jaren die ondersteuning wekelijks verstrekt worden. Opgeheven Zljn i.n 186~ d~ burgerlijke<br />
armbesturen te Barendrecht , Berkel en Maasdam. Het genootschap te Maasdam heeft i~ I 86 '~· ~iet gew~rkt.<br />
Van de vereenigingen ter uitdeeling van levensmiddelen en bra_ndstoffen. gedurende. den w111ter is m. :i 863 che te<br />
's Gravenhage opgeheven. Van deze vereenigingen hebben die te ~~·ielle, Hardm~veld, . N aaldw13k t1vee . e.n<br />
Zwartewaal in i 86~ niet gewerkt. In 1863 is te Oeg·stgeest door V~Jf dames eene ms~~ll:ng voor behoeftige<br />
protestantRche kraamvrouwen opgerigt , welke niet. slechts b~j verlossingen . maar ook b~J ziekten hulp verleent<br />
geklaagd over de beperkte kerkelijke armenbedeeÜng. Nieuw. opg·erigt of in w erkin~. ge kome~i<br />
Voor het eerst is in '1863 opgave gedaan van een bijzonder godshuis te Dordrecht, hetwelk reeds vroeger<br />
bestond. In het gesticht voor oude en gebrekkigen te Oude Tonge zijn in 1864 geene personen opgenomen.<br />
Te. Rot~erclam werd in. 1863 een nieuw gasthuis opgerigt van het Liefdewerk van den heiligen Antonius, ter<br />
hmsvest111.g en verpleg111g. van roomsch-katholijke vrouwen, die door den aard en de ongeneesl~jkheid harer<br />
kwalen met op ~en duur m ge~'~one gasthuizen verpleegd kunnen worden. Hieraan is later toegevoegd de opname<br />
en verzorg111g van behoeftige roomsch-katholijke blinden. De armeninrigting te 's Gravenhage is in '1863<br />
opgeheven.<br />
In N oordholland had de verschillende toepassing der kerkelijke reglementen door de armbesturen bezwarende<br />
gevolgen, vooral in een zestal gemeenten. Te Landsmeer, Spaarndam en Zandvoort, wordt de ongunstige<br />
toestand aan achten itgang der visscherij toegeschreven. Ook in deze provincie werden in de beide grootste gemeenten<br />
Amsterdam en Haarlem in 1864 f 32,574.025 en f 3,064.97 minder aan subsidien uitbetaald clan geraamd<br />
was. A~~een voor de gas~lrnizen te Amsterdam werden f 18,567.54 minder uitgegeven. Nieuw opgei:igt werden:<br />
burgerhJke armbesturen 111 1863 te Hippolitushoek, Westerland, Oosterland (allen Wierüwen) en te Stroo<br />
kerkelijke in 1863 te Amsterdam, Beverwijk en Ènkhuizen , in 1864 te Zijpe twee, Broek 5 op Langendijk e~<br />
~aarlemmermeer twee , kerkelijke genootschappen voor schamele' armen in 1863 te Helder, in 1864 te Hoorn ,<br />
m '1863 het St. Anna.gesticht te Hilversum ter verpleging van roomsch-katholijke behoeftigen en het wees- ,<br />
en vr·omvenhuis der christelijk afgescheiden gemeente te Amsterdam, in 1863 het burgerlijke<br />
oude ~annen<br />
gasthuis te Helder. Eén kerkelijk armbestuur te Nibbikswoud, hetwelk reeds vroeger bestond, werd in 1863<br />
voor het eerst opgegeven. Daarentegen zijn opg·eheven in 1863 de commissien ter uitcleeling van levensmidde.:._<br />
len enz. te ~r ognum en Oude Niedorp, de instelling tot werkverschaffing zonder werkplaats te Zijpe, in 1864<br />
de kerkelijke armbesturen te Aalsmeer, Zaandam en Zijpe. De commissie ter uitdeeling van levensmiddelen te<br />
.Beven.:'ijk. heeft in '1864· niet g·ewerkt. Het burg·erweeshuis te Amsterdam is in 1864 belangrijk verbouwd en<br />
rnrfraalfl mt het bedrag van een legaat hiertoe vermaakt. In het werkhuis aldaar werden in elk van beide<br />
jaren gemiddeld dagelijks verpleegd 739 en 669 personen, waaronder 311 en 279 mannen en jongens, 349 en<br />
325 vrouwen en m e i~jes , 78 en 65 kinderen en in 1863 1 op rekwest geplaatst. De bevolking was in 1863<br />
van Mei tot en met November steeds lager, in de overige maanden steeds hooger dan die in 1862. De ver<br />
~leg'Îngkosten ~edroege n in 1863 27.G '. in 1864 27.7 cents daags per hoofd. De ontvangsten bedroegen in elk<br />
Jaar .f 16'.5~8.52 a en f IG,548 . 39 5 , de mtgaven f 74,û0L20 en f 67 ,808.455, terw~jl f 58,062.67 5 en f 51 ,260.06<br />
aan subsidien verstrekt werden, Het godsdienstig onderwijs voor protestanten werd in elk der twee jaren b~jgewoond<br />
door 108 en 83 personen, 28 en 17 mannen, 19 en 12 vrouwen, 33 en 28 jongens, 28 en 26 meisjes;<br />
dat voor roomsch-katholijken door 8 en 7 jongens, U en 12 meisjes. Bij de protestantsche kerkgenootschappen<br />
hebben ·11 en 8 mannen, 17 en 7 vrouwen belijdenis afgelegd. Aan het schoolonderwijs namen op 31 December<br />
van elk jaar .deel 49. en 38 joug~n s, 50 en 39 meisjes. De gezondheidtoestand was in_ beide jaren gunstig. In<br />
~et geheèl~rven m 1863 46, m 1864 52 personen. In de bakkerij van het gesticht zijn in elk van beide<br />
Jaren verbakken 25,473.1 en 24, 215.4 ned. ponden tarwe-, 8·1 ,420 en 72,529 ned. ponden roggebrood. De<br />
volgende staat geeft e~verzigt van den fabriekarbeid.<br />
.Tute koffijzakken . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
geweven in ned. el<br />
Linnen van verschillende soorten en breedte .<br />
Zeildoek lit. A ........... . . . .. .<br />
Zeildoek lit. B (bramdoek bramzeillinnen).<br />
Everdoek . . . . . . . . . . _ . . . . . . . . .<br />
Feilen- en peperbaaldoek . . . . . . . . . .<br />
Katoenen en wollen sokken voor zee- en kr~jgslieden . gebreide paren.<br />
.Katoenen en wollen sokken voor bijzondere personen .<br />
Wollen handschoenen voor krijgslieden . . . . . . . . . .<br />
'\Vollen kousen voor eigen gebruik ............ . . .<br />
Borstrokken , broeken enz. , van wol en katoen , voor bijzondere<br />
personen . . . . . . . . . . . . . .<br />
stuks.<br />
Jute koffijzakken . . . . .. . ..... '. . stuks genaaid .<br />
Rijstzakken voor bijzondere personen stuks hersteld .<br />
Kleedingstukken van allerlei aard . . stuks vervaardigd .<br />
Oud touw tot kalfaatwerk . . . . . . .<br />
geplozen in ned. ponden.<br />
Paardenhaar en wol voor partikulieren<br />
1863.<br />
66,176<br />
15,632.5<br />
1,770.5<br />
6,430<br />
13,683<br />
2,767<br />
5,262<br />
2,51~9<br />
203<br />
564<br />
484<br />
32,102<br />
19,476<br />
22,386<br />
1,4·68<br />
1864.<br />
70,208<br />
15,165.8<br />
1,525.5<br />
11,595<br />
5,878<br />
336<br />
5,829<br />
3,839<br />
823<br />
899<br />
308<br />
37,252<br />
31 ,556<br />
10,151<br />
47,696<br />
1,64 i.5<br />
Als sta~sbestedelingen werden in elk van beide jaren te Amsterdam opgenomen 46 en 58 weezen, 45 en 16<br />
~;erlaten k111cleren , 4 en 2 vondelingen. Gasthuiskinderen werden verpleegd in 1863 184, in '1864 '168. De duur<br />
d.~r verpleging was i? elk jaar 40 dagen. Gedurende elk jaar zijn 637 en 617 kinderen voor karteren of langeren<br />
tljd als stadsbestedelmgen verpleegd. Van de 202 en 21 D ten platten lande verpleegden is geen enkele over<br />
Ie.den. In het ~eh~~I sti~rven in 1863 4 jongens en 4 meisjes; van de eersten één bij bijzondere personen<br />
tutbesteed_ :n ~~·ie .1?mnekmderen. van .de laatste 3 te Veenhuizen en één in het depot. In 1864 zijn 2 jongens,<br />
waarvan een b1J bijzondere personen mtbesteecl en één minnekind en 3 meisjes, één minnekind en 2 invaliden<br />
overleden. Uitbesteed werden zoo in Amsterdam als ten platten lande in 1863 295, in 1864 307 kinderen waarvan<br />
~ 1 en 88 hU bijzonderp personen , 02 en 2Ht ten platten lande. Naar Veenhuizen werden yoor rek~ning der
gemeente opgezonden in 1863 5 jongens en :I meisje, in 1864 2 jongens, terwijl i~ ~lk jaar.van daar zijn af~schreven<br />
22 en 18 jongens, 24 en 14 meisjes. Van de 160 en 152 personen, die m elk Jaar voor ontslag m<br />
aanmerking kwamen als oud 20 jaar of daarboven, werd bij 107 en 100 het ontslag uitgesteld en moesten<br />
23 en 26, na vruchtelooze pogingen tot het vinden van een middel van bestaan, onverrigter zake terugkeeren.<br />
In 1863 zijn aan 14 jongelingen en 7 meisjes f 43.70 , in 18'64 aan 2 jongens en 4 meisjes /20.50<br />
uitgereikt; terwijl in elk jaar 9 en 8 meisjes den tweeden uitzet van f 5 , 2 en 5 den derden van f 2 ontvingen.<br />
De ontvangsten van het bestuur bedroegen in elk jaar f 14,933.93enf12,817.08 5 , de uitg-avenj 36,121.88<br />
€n f35,990.62; aan subsidien werden verleend /21,80~.84 enf23,173.535. In de werkplaats te Ouder-:Amstel<br />
is in 1864 niet gewerkt. De hervormde diakonie te Enkhuizen liet in dat jaar door 31 armen koffiJzakken<br />
maken en door 80 wollen kleedingstukken breijeri; terwijl de algemeene commissie van weldadigheid te Edam<br />
aan 54 personen breeuwwerk verschafte. Daarentegen hield het roomsch-katholijk armbestuur te Schagen op<br />
werk te geven. De hervormde armbesturen te Schoten en Velzen hebben in 1864 niet gewerkt. .<br />
In Zeeland onttrokken in 1863 26, in 1864 slechts 17 kerkelijke armbesturen zich aan de verzorgmg van<br />
armen, die elders hun burgerlijk domicilie vap. onderstand hebben. Velen zijn door gebrek aan fondsen verhinderd<br />
zich geheel met ·de verzorging der behoeftigen te belasten. Voor teruggaaf van elders verleenden<br />
In Limburo- blijft de armenverzorging bijna geheel van burgerl~jken aard, zoodat in '1863 94 gemeenten geene<br />
kerkelijke in:tellingen bezaten. In dat jaar werd slechts één roomsch-katholijk parochiaal. a.rmbestuur te Ven.~ay<br />
opgerigt. Slechts te Maastricht ondervindt het burgerlijk Rrmbestuur ruime medewerkmg van de ker~ehJke<br />
instellingen. Van de 82 gemeentebesturen, die in 1863 hun gevoelen te kennen gave~. over de. bepalmgen<br />
wegens het onderstandsdomicilie, waren slechts 14 meer of min voor haar behoud, terw1Jl de overige 68 vermeenden,<br />
dat door die bepalingen de last der armenverzorging grootendeels op de gemeenten ten platten lande<br />
was overgebragt en dat bijna overal de kerkelijke en bijzondere liefdadigheid hare grenzen meer had beperkt.<br />
De restitutien waren over het algemeen zeer hoog en voor vele gemeenten zeer drukkend. Volgens de rekeningen<br />
over 1862 was aan elders verstrekten onderstand voor de gemeenten dezer provincie voorgesch~ten eene<br />
som van f 12,269.945 , waarvan door voormalige steden f 8,86L50, door gemeenten ten platten lande mt an~~re<br />
provincien f 877.826, uit Limburg f 2,530.62. De ge~een~en Br~eksittard en. Sittard hadden sints onheu~ehJke<br />
tijden slechts ééne burgerlijke instelling van weldad1ghe1d te Sr:tard gevestr_gd. Daar gedurende 186~ dit b~stuur<br />
het verleenen van onderstand aan de armen van Broeksrttard eerst mkromp, later de bedeelIDg weigerde,<br />
is in December ·J 863 één afzonderlijk armbestuur voor die gemeente opgerigt. Van één bijzonder bestuur<br />
voor huiszittende armen te Stevensweert, hoewel het sedert 1857 bestaat, wordt eerst sedert 1863 op~ave<br />
gedaan. Van het bestaan der hervormde diakonie te U rmon.d, reeds sed~rt de scheiding der vr:~eger vereemgde<br />
gemeenten Urmond en Grevenbicht in werking, werd eerst ID 1864 kenms gegeven. In 1864 ZIJn te Sch~esberg<br />
en Vaals door de vereenigingen van St. Vincentius à Panlo genootschappen voor schamele armen .opgengt met<br />
het doel om éénloopende personen en huisgezinnen in hunne wonin~en te bezoeken .. en zoo .. noodrg te onder~<br />
steunen. Het genootschap voor schamele armen te Roermond beef~. m '1864 e_ene splJSkokenJ ~ot stand gebragt<br />
en 10,6435 portien soep aan armbesturen en bijzondere personen bIJ begrafemssen en als _betah~g van wer~loo~<br />
eleverd 3 494 aan het lokaal zelf aan minvermogenden verkocht en 3,239 kosteloos mtgererkt. De societe1t<br />
g Momus te '' Maa~tricht en de bijzondere vereeniging te Venlo .heb b en m · 1863 · f 2,067.7 o· :n na t u:a en ·Il ID ge t<br />
uitgereikt. De laatste hield in 1864 op te bestaan; terwijl de uitreikingen der eerste ID dat Jaar f 2,004.85<br />
hebben bedragen.<br />
De volgende staat geeft, te beginnen met die provincie in welke in 1864 het getal ?edeelden, verpleegden<br />
of ondersteunde personen in de reden tot de bevolking het grootst was, de volgende mtkomsten en reden:<br />
PROVINCIEN.<br />
100 BEDEELDEN UITGAVEN<br />
BEDEELDEK ENZ. OP HET VOLGENDE<br />
ulTGAVEN.<br />
ZIELENTAL.<br />
PER HOOFD.<br />
1863.<br />
1<br />
1864. 1863.<br />
1<br />
1864. 1863.<br />
1<br />
1864. 1863.<br />
1'loordholland .. .... 107,309 108,513 517 5·17 f 2,818,878.-13 f 2,915,236.41 /26.27 }'26.865'<br />
Frie8lancl . ... ...... 50,670 50,859 557 563 1,180,986.69 1,205,44'1.005 23.261> 23.70<br />
Gelderland ...... . . 77,784 71,035 540 598 1,154,040.655 1,189,013.72& 14.84 16.74<br />
Utrecht ...... ... ... 28,148 26,737 598 637 489,920.635 483,516.'15" 17.405 18.085-<br />
l\ioordbrabant ..... 61,530 61,700 680 682 936,588.255 965,143.36f> 15.22 15.64<br />
Zuidholland ....... 96,924 96,520 673 685 2,659,4 7 4.41 2,628,421.00 27.H 27.23<br />
Liinburg .... .. ..... 31,053 31 ,410 709 705 330,793.165 306,334.34 10.65 9.75<br />
Groningen ... . .... 24,506 25,424 890 872 442,657 .225 444,692.27 5 18.06 17.49<br />
Zeeland .... . .. .... 19,402 18,882 893 927 489,750.08 478,67 4.425 25.24 25.35<br />
Overijs"cl ......... 21,651 21,797 1,129 f,136 545,252.21~ 507,120.23 25.185 23.26<br />
Drenthe ......... . .. 3,545 4,305 2,884 2,395 73,832.435 74,053.24 20.83 17.20<br />
1<br />
1864.<br />
------------ ----<br />
Het Rijk .... 522,522 5'17,182 661 676 f 11,122,173.92 f 11,197,646.17 f 2L285 f 21.65<br />
In de gestichten voor bedelaars, weezen, vondelingen, verlaten kinderen enz. te Ommerschans en te Ve:mhuizen<br />
bevonden zich op 1Januarij1863en1864 6,033 en 5,887, op 31December1864 5'.6.66.personen. De bevolkmg<br />
bestond op 31 December 1863 en 1864 uit 4,861 en 4,726 bedelaars, 384 en 370 mrhtarre verpleegden, 405 en<br />
355 weezen, vondelingen en verlaten kinderen, 237 en 215 overige verpleegden. Gedurende den loop van elk<br />
der beide jaren is de bevolking vermeerderd met. i,771 en f,777 personen , waaronder LMl4· en 1,602 opge-<br />
1<br />
nomen , ·I 0-1· en 93 in de gestichten geboren, 73 en 82 van desertie teruggekomen; verminderd met 1,9'17 en<br />
1,99~ personen, waarvan ontslagen 1,632 en 1,707, overleden 183 en 208, gedeserteerd 102 en 83. Van het eene<br />
gestrc~t naar het a~dere zijn. in elk jaar overgeplaatst 1,f.50 en 1,077 personen. De gestichten bleven. met uitzondermg<br />
van de kmkhoest m 1864 onder de kinderen te Ommerschans, van epidemische ziekten verschoond.<br />
Het getal ooglijders, hetwelk in 1862 reeds van 956 op 480 gedaald was, bedroeg op het einde van 1863 en<br />
1864 slechts 399 en 260, waarvan 135 en 79 in de 'overgangzalen onder waarneming, 264 en '181 onder<br />
dagelijksche behandeling. In 1863 zijn door versterking en betere regeling der politie verscheidene maatregelen<br />
va,~ v~orzorg tegen verkeerdheden genomen; terwijl ook cellulaire strafkamers zijn daargesteld. In elk van<br />
berde Jaren werden de dagscholen door 663 en 648, de avondscholen door 501 en 401 kinderen bezocht. Huishoudelijk<br />
werden in elk jaar gestraft 570 en 534 verpleegden; terwijl 5.8 en 34 aan de justitie w~rden overgele:erd,<br />
waarvan 17 en 11 wegens misdrijven en ·politieovertredingen gepleegd vóór de opneming in de<br />
gestichten. De veestapel bestond op 31 December 1863 en 1864 uit 2,21t en 2,221 stuks, waaronder 119 en<br />
130 paàrde~, 50 en 43 trekossen, 537 en 515 koeijen, 61 en 62 stieren en driejarig vee, 63 en 62 vaarzen,<br />
63 en 78 pmken, 1,204 en 'l,217 schapen en in elk jaar 1 f4 varkens. De sehapenfokkerij, die vroeger zich tot<br />
het eerste gesticht Veenhuizen bepaalde, werd in 1863 ook in het tweede en derde ingevoerd. Het bebouwde<br />
lafld bestond in 1863 en 1864 uit 604.50 en 563.50 bunders beteeld met winterrogge, haver en boekweit,<br />
39 en 37.50 met boonen, 255.50 en 21~8 met aardappelen, 18 en 18.50 met tuinvruchten, 710 en 672 groenland.<br />
De opbrengst der granen bedroeg 10,231en11,811, die der boonen 726 en H1.5, der aardappelen 50,336 en<br />
44,!J69 mudden, die van het groenland 744,060 en 451 ,607 ned. ponden, terwijl de tuin vruchten eene waarde<br />
van ,/6,098 en f 5,724.56 5 , het hakhout van f 1,070.18 en f 1,595.93 vertegenwoordigden. In 1864· he.eft het<br />
ro'fge- en haverstroo 1,552,739 ponden opgebragt, ter waarde van/15,527.39. Van het vee is ~n elk jaar aan<br />
zmvel verkregen voor eene waarde van f 32,468 en f 33,300. Te Veenhuizen zijn in elk jaar 828 en 775.5<br />
dagwerk turf gegraven. Aan geweven goederen werden door de verpleegden vervaardigd 24,747 en 22,566.5<br />
ellen p~j- en voerlaken, 'l 3,430 en 7 ,620 grijs linnen, 4·,234 en 4,603 noppendoek, 2,963.5 en 2,064 hangmattenlinnen,<br />
19,U6 en 7,164 katoendoek, 3,726 en 4,562.5 katoenbont, 720 en 900 roodebaai, 1,098 en 1~32 stuks<br />
wollen dekens, 7,239 en 5,643 mans- en vrouwendoeken, 428,266 en 433,629 ko:ffijzakken, waarvan 427,000 en<br />
409,000 aan de handelmaatschappij afgeleverd. In 1864 zijn vervaardigd 6,166 paren kousen, 1,478 petten, 1,270<br />
paren schoenen en 17,165 paren klompen. Voor de spijkermakerij , het metsel- en timmerwerk, het rietdekken<br />
en het herstellen van schui~en ko~ niet steeds een voldoend getal wevklieden onder de verpleegden worden<br />
gevonden. De broodbakkerijen, timmerwinkels, smederijen , kuiperijen, touwslagerijen, wagenmakerij, blikslagerij,<br />
mandenmakerijen en bezembinderijen worden goed aan dea gang gehouden. Te Veenhuizen zijn in<br />
f863 2 nieuwe arbeidskeeten in de veenderij gemaakt en werden 3 nieuwe graanbergen op hoeven geplaatst.<br />
De weg tusschen de gestichten te Veenhuizen \verd over 1..370 ellen met g rind gedekt; terwijl het derde<br />
gesticht werd bestraat. Dit gesticht en dat te Ommerschans werden van waterleidingen voorzien. In 1864 werd<br />
de weg tusschen de gestichten te Veenhuizen over ruim 4,0.00 ellen verlengd en met grind bedekt. Ook werden<br />
aldaar eene nieuwe groote timmerloods en verscheiden nieuwe woningen voor veldwachters gemaakt. De nieuwe<br />
wonin~ voor den dire~üeur te Veenhuizen is voltooid en in Mei 1864 betrokken; terwijl bij het tweede gesticht<br />
eene meuwe gymnastiekschool van steen met houten vloer en zolder is gebouwd. Te Veenhuizen werden één<br />
regen waterbak ~~j het waschhuis, éé~ graanzolder, één welwaterput op eene der hoeven en eene grootere<br />
veldwachterswonmg g·emaakt. De begrootingen der uitgaven van de rijksgestichten werden voor de diensten<br />
1863 en '1864 vastgesteld op f 738,87'1 en f 729,253.<br />
In de kolonien der maatschappij van weldadigheid mislukte in 1863 de boekweitoogst grootendeels door<br />
herhaalde en strenge nachtvorsten in den bloeitijd, waardoor ook de 0pbrengst van rogge beneden het middelmatige<br />
bl:ef. De aardappelen gaven wel een uitmuntenden oogst, doch moesten tegen lage prijzen verkocht<br />
worden. Van haver was de opbrengst slechts middelmatig, terwijl door de droogte het grasland te laat en de<br />
klaver zeer slecht opkwamen. Het hooi moest grootendeels en zeer duur aangekocht wo:rden. Voor het fabriekwezen<br />
waren de gevolgen van den amerikaanschen oorlog zeer nadeelig. De katoenweverij kon nog in i863<br />
den aanwezigen voorraad tegen voortdurend rijzende prijzen afzetten. De overige takken van fabriekwezen<br />
gaven, met uitzondering van de mattenmakerij, verlies. Het personeel der ambtenaren onderging in 1863 op<br />
nieuw vermindering, zoodat de administratiekosten sedert 185.9 met f 10,807 zijn verminderd of omstreeks op<br />
de helft zijn teruggebragt. Eene collecte van het afdeelingbestuur te Zutphen heeft in November 1863/ 1,200<br />
opgebragt; terwW te Amsterdam voor ruim /1,000 aan giften en daarenboven twee legaten elk groot/100<br />
z\jn ontvangen. In verscheiden afdeelingen is het getal leden toegenomen. De balans over 1863 gaf een verlies<br />
van ./23,572.36 off H,457.06 5 minder dan in 1862. In 1863 zijn slechts 10 kolonisten tot vrijboeren bevorderd;<br />
terwijl 26 vrijboeren werden ontslagen of tot kolonisten teruggeplaatst. Wegens den geldelijken achteruitgang<br />
der maatschappij deden de commissarissen in 1863 zeer belangrijke voorstellen. Zij traden af en werden door<br />
een nieuw bestuur vervangen, daar hunne voorstellen slechts ten deele werden goedgekeurd. Op voors.tel der<br />
nieuw opgetreden commissarissen werd in 1864 besloten: het rundvee voor rekening der maatschappij te houden<br />
en door uitbreiding van den veestapel de aanzienlijke uitgave voor den aankoop van mest en het verlies van ongeveer<br />
f 10,000, vroeger op den veestapel geleden, te verminderen; 4 schuren te bouwen tot stalling van vee en berging<br />
van granen en de bestaande schuren uit te breiden; de landbouw op geregeld aan elkander gelegen hoeven te<br />
vestigen en de vrijboeren zooveel noodig te doen verhuizen; den verkoop te beperken tot eenige verspreid Jigg-eude<br />
gronden; de houtteelt uit te breiden en eene geldleening aan te gaan van hoogstens f 100,000. Deze geldleeningzou<br />
worden gevonden, deels uit een renteloos voorschot in aaudeelen van f 100, waarvan na 1 O jaren b~j uitlotinojaarl~jks<br />
minstens één vijftigste zou worden afgelost en tot. zekerheid waarvan hypotheek op de onro~rernl~<br />
Tl.
goederen der maatschappij zal worden gevestigd, èleels uit eene g·eldleening eveneens onder hypothecair verband<br />
van die goederen. De verhuizing der vrijboeren veroorzaakte eene uitgave van .f 2,600 , het teruggeve.n der<br />
koe door de kolonisten-arbeiders , waarvoor zij een schaap ontYingen , ruim .f 1., 100. In 18G4 werden 3 meuwe<br />
schuren of boerderijen gebouwd, die in den winter 18ti4f6 5 alleu bezet waren en waarin het vee met een<br />
minimum van hooi en bijna uitsluitend met haksel, wortelgewassen en gebroken granen werd gevoederd. De<br />
akkers, van de vrijboeren overgenomen, werden verlegd'; terw ~jl in het najaar begonnen werd met eene betere<br />
bewerking en zwaardere bemesting van den grond en met de uitbreiding van de houtteelt. Wegens den lag·en<br />
prijs der landerijen werden slechts enkele verspreid liggende gronden in 1864 verkocht. Bij de rotterdamsche<br />
hypotheekbank voor N ederlancl werd eene hypotheca~re gel~'.eenit'.? ~an .f 140.'.000 gesloten, tegen eene rente ,<br />
van 51; 4 °/ 0 , af te lossen in een tijdsverloop van 50 Jaren blJ half Jarige term1Jnen van .f 3,986.50, waaronder<br />
renten , administratiekosten en aflossing in 50 jaren zijn begrepen. In de rentelooze leening werd slechts voor<br />
.f 10,700 ingeschreven. Voorts ontving de maatschappij de toezegg·ing van eene jaarlijksch~ gift van /500 van<br />
z. M. den Koning, aan giften in ééns .f 45 ,667 , waaronder .f 25,000 van een menschenvnend tot het bouwen<br />
van nieuwe schuren, en een zestal legaten. waaronder één van .f'10,000 met vruchtgebruik bezwaard. De bal~ns<br />
over 186-1- toonde een verlies van j 32,351. 78 , waaronder .f 6,977 .07 op den landbouw, .f 12,000 op de veehoudmg<br />
en .f 6,574.46 op het fabriekwezen. De langdurige droogte en koude in het voorjaar waren zeer nadeelig vo~r<br />
bijna alle gewassen. De rogge leed veel door den winter; terwijl door strenge nachtvorst.en veel boekweit<br />
verloren ging. Ook de haver gaf eene geringe opbrengst. Slechts de aardappelen ?ragten uitm~ntencl op. J?e<br />
klaver was dooclo-evroren en de graslanden gaven weinig. Ook was de gezondheidtoestand mmder gunstig<br />
H8<br />
spaarbank, in 1862 door het departement den Ham opgerigt, is in de jaargangen XII en XIII, 2de gedeelte,<br />
blz. 142 , verkeerdelijk beschouwd als behoorende tot Overijssel , terwijl zij in de provincie Groningen te den Ham<br />
(Aduard) gevestigd is. Wij hebben Frederiksoord (Vledder) doen vervallen, dewijl aldaar de spaarbank nimmer<br />
in werking is gekomen. Het getal banken der tweede soort is, behalve door voornoemde veranderingen, vermeerderd<br />
in 1"863 met die te Reek in Noordbrabant, in 1864 met die te Eibergen en Dubbeldam; daarentegen<br />
zijn opgehe\·en 'in 1863 die te Hellevoetsluis en Adorp, in 1864 die te Nieuwkoop en Enschedé. De spaarbank<br />
te Reek , waarvan eerst sedert 1863 opgaven zijn ontvangen, is reeds in 1858 opgerigt door het bestuur van<br />
de vereeniging de Werltzaarnlteid , welke door de bemoeijing van het gemeentebestuur tot stand kwam ter verschaffing<br />
van werk tegen loon aan behoeftige arbeiders. Die spaarbank, aanvankelijk voor die . arbeiders eene<br />
spaarkas tegen den winter, heeft later ook andere personen aangenomen, vooral kleine pachters tot aankoop<br />
van vee. De minste inlagen zijn van j'0.10·; zij geven eene rente van 21 /2 °to zoodra zij f 'l of meer bedragen,<br />
welke rente ingaat met den eersten dag van het kwartaal , volgende op dat in hetwelk zij het bedrag van<br />
.f•l bereikt hebben. De spaarbank te Stadskanaal (\Vildervank), vroeger tot de tweede soort van banken gebragt<br />
, is later gebleken eene instelling te zijn van het departement der maatschappij tot nut van 't alge~een.<br />
De opgaven ontbreken geheel in beide jaren voor de banken te Montfoort en Soest, in 1863 voor die te<br />
Lemmer, in I 86~ voor die te Eibergen, Boskoop, 's Gravendeel, Oudewater, Strijen en Zwammerdam. De<br />
bank vaR Warga heeft in beide jaren niet gewerkt. Van de banken der eerste soort telden in 1863 123, in<br />
t864 126, 54,708 en 56,570, van die der tweede 23 en 24, 14,029 en 15,524 deelnemers. In de reden tot de<br />
bevolking g·even de spaarbanken, waarvan het getal deelnemers bekend is, in 1863 19.90 , in t864 20.64 deelhebbers<br />
op 1,000 zielen; de reden , welke in 1861 18.39 , in 1862 19.13 bedroeg, is dus op nieuw gunstiger<br />
geworden. Het getal deelhebbers was betrekkelijk het fj'l'Ootst in Zuidholland 37.67 en 38.54., Noordholland<br />
24.15 en 2:>.90 en Utrecht 24.79 en 25:"86 , het ltleinst in Limburg 1.70 en 1.82, Noordbrabant 4.14 en 4.59 en<br />
Drenthe 4.51 en .5.21 op de 1,000 zielen. De inlagen gaven in elk van beide jaren een bedrag van f 2,906,046. rn en<br />
,/2,861,770.65, waarvan f2,23·t ,984.885 en f2,136,257.99ä voor de eerste, f 674,061.305 en f B5,512.655 voor de<br />
tweede soort van banken. Aan de deelhebbers werd in elk van beide jaren terugbetaald eene som van j 2.617,264 ."77<br />
en f 3,119,793.97, waarvan j 2 , 07 ·8,08!~.57 5 en f 2,390,124.72 voor de eerste, j 539,180.'195 en f 7"29,669.25 voor de<br />
tweede. Behalve van voornoemde banken ontbreken de opgaven van het bedrag van het kapitaal en v.an het<br />
door de banken verschuldigde voor de banken te Dalen in 1863, te Bodegraven en Hardinxveld in 1864, terwijl<br />
voor Rotterdam .en Amsterdam in beide jaren, voor Le~jden in '1864 h~t bedrag voor het reser~efond~<br />
onbekend is. Behoudens voornoemde leemten bedroeg het kapitaal der banken m 1863f10,433,243.675, m 186:}<br />
.f '10,408 ,862.565 , waaTVan f 8,3'15,234.67;; en f 8,180,556.88 voor de banken der eerste, f 2,118,0?9.00 en<br />
./2,228,305.68;; voor die der tweede soort; het te goed der deelhebb&rs/9,547,126.325 en_J'9,639,803.52;), waarvan<br />
/7,639,351.275 en f 7,508,027.70 voor de eerste, f 1,907,775.05 en f 2"131 ,775.82;) voor de tweede; de<br />
Tesei:vefondsen f899,506.97 en f 937,343.015 1 waarvan f 675,883.40 en f 672,529.18 voor de eerste, f 223,623.57<br />
en f264,8f3.835 ·voor ·dè tweede soort van banken. Daar in beide jaren, met uitzondering van de bank te<br />
Da.Jen in 1863, van die te Bodegraven en Hardinxveld in 1864 en van de d!J'ie en acht ban1rnn , waarvan de<br />
opgaven geheel ontbreken, het aan de de~lh~bbers verschu~digde voor alle banken beken_d is, ac_htten wij het<br />
niet onbelangrijk op .nieuw voor elke provmcie, met weglatmg van het getal deelhebbers m de drie voornoe1~de<br />
banken, eene opgave te laten volgen van het getal deelhebbers, het bedrag van hun te goed en het gemiddelde<br />
bedrag voor eiken deelhebber.<br />
-<br />
TE GOED DER DEELHEDBERS. GEl\11DDELD llEDRAG<br />
G-ETAL DEELHEBBERS.<br />
'PllOVINCIEN. In guldens. VAN HET TE GOED. -<br />
1863.<br />
1<br />
1864. 1863.<br />
1<br />
1864. 1863.<br />
l 1864.<br />
1,732 1,934 169,492.99 182,058.365 97.86 94.13á<br />
::~;:~::~~-n~ : : : : : : : : : : : : : : ~ :: :: ' 7,904 8,296 1,329,462.88 1,317 ,353.30 168.20 158.795<br />
Zuidholla:nd .............. . ..... .. 24,556 25,490 3,562 501.805 3,415,276.22!\ 11~5.08 133.99<br />
1'loordholland ... . . . . . . . . .. ....... 13,389 14,534 1,187,592.65 1,38'1,187.665 88.70 95.03<br />
Zeeland ..... . .. ..... . ... . . .. . . .. . 2,058 2,127 233.863.13 244,530.955 H3.635 114.96&<br />
Utre..-ht .. .. .. ........ ...... ...... 4,175 4,403 517 ;847.98:J 513,511.49 121 •. 03& H6.625<br />
Frie8laad .... .. .. .. .. .... ... .. . . .. 5,265 ·5,465 587 .589.355 613,371.685 111.60& 112.24<br />
Overij,...el . . . . . . .. . ...... ... ... . .. 3,78{ 3,738 597,549.025 586;647.75 158.04 156.94<br />
Groningen ... ... . .. . .. . .. :.... .... 51041 5,167 1,274,998.585 1,287 ,608.85 252.9.2& 249.20<br />
Drenthe .. .. . .. ....... . ... .. . ..... 424 538 32,974.39 37,604.575 77.77 69.90<br />
Limburg ... ... .... .. .... .. ...... . 375 402 53,253.53 60,652.665 142.01 150.87&<br />
Het Rijk . . . . 68,700 '72,094 9,547 ,126.325 9,639,803.525<br />
1<br />
138.97 133. 7-t<br />
Uit dit overzigt volgt, dat het gemiddeld te goed der deelhebbers het grootst is bij de banken :van Groningen<br />
, het kleinst bij die van Drenthe. . ..<br />
Van de spaarka8sen , in beide jaren 40 in ·getal , waren H 0pger·1gt 1ioor de departementen der 5, ééne is opgerigt. De spaarkassen der tweede soort vermeerderden in 1864 met ééne te Koudum (Hemelumer-Oldephaert<br />
en Naordwolde). De voornaamste spaarkas is die te Leeuwarden, in 1848 door het departement<br />
der maatschappij tot nut van het algemeen opgerigt, welke in het eerste jaar van hare oprigting 173 deelnemers<br />
telde met eene ontvangst van f 751.89, in 1863 976, in 1864 1,101, dief 9,053.35 en f 9,664.45 hadden<br />
ingebragt. Gedurende de zeventien jaren van haar bestaan 184-8-64 zijn door 13,251 personen f 98,376.48<br />
ingebragt. De uitgekeerde premie, die in 1848 nog 20 % bedroeg, is in de beide volgende jaren op 10 °1 , in ·<br />
0<br />
1851 op 8 °/ 0 , in 1852-55 op 5 % en 7 %, in 1856 op 6 °1 0<br />
t>n 41/ 2<br />
%, in 1857 op 4 % en 5 % en sedert<br />
i858 op 3 °/ 0<br />
provincie Friesland, losbaar in 1869.<br />
teruggebragt. De 'kas bezit thans als reservefonds eene obligatie van f 1,000 tegen 41 . 12 °to,<br />
Van de 39 en 42 hulpbanken, in 18·63 en 1864 bestaande, ontbreken de opgaven in het eerste jaar voor die<br />
te Dokkum, in beide jaren voor die te O ucil-Beijerland en te Hallum (Ferwerderadeel), ·van welke bei,fo laatste<br />
het niet bekend is of zij in werking zijn. Die te Wageningen heeft in 1863 niet gewerkt. De opgaven bepalen<br />
zich dus ïn den staat tot 35 en 40 hulpbanken. In de provincien N oordbrabant, Drenthe en Limburg bestaan<br />
geene hulpbanken of wordt althans van haar bestaan geene melding gemaakt. Voor zoo'Ver de opgaven reiken<br />
hebben de banken ru:i:n kapitaal uitgeleend: in 1863 f 380,738.415, in 1864 f H4,205.31t Er werd dus bij de<br />
lJan'ken meer nit.geleend dan in 1862 voor een bedrag van,/87,250.115 in 1-86'.3, vanf120,117.06 in 1864. Van<br />
'<br />
1<br />
rno<br />
f3,800 en kan totf 5,000 worden opgevoerd. Bij de bank te Hilversum bestond het. kapitaal in 1863 uit/2,675,<br />
in 1864 uit .f 3,100. De aandeelhouders ontvangen 3 %, terwijl de geldopnemers 5 % rente betalen. De bank<br />
te Andijk, in ·l 8M opgerigt op aancleelen van f 25 tegen 4°/ , 0<br />
is begonnen te werken met een kapitaal van<br />
.f 500 d~t tot .f 2,000 kan wordeIJ. opgevoerd. De voorschotten zijn van .f 2.50 tot .f 100, en moeten met 4 °/ <br />
rente binnen 52 weken worden terugbetaald. Te Enkhuizen bestaat sedert 1864 eene hulpbank van het departement<br />
der maatschappij tot nut van het algemeen, die voorschotten geeft tegen 5 % rente. - Bij de bank<br />
te Middelburg is de interest door de leeners betaald 1 tot 2 %, bij die te Zierikzee 2 tot 5 %, n~ar gel~ng<br />
van den termijn binnen welken het voorgeschotene wordt teruggegeven. Van de 454 voorschotten m elk Jaardoor<br />
de bank te Middelburg gedaan waren 133 en 148 op akten van pensioen aan 38 en 41 personen, 321. en<br />
306 bij borgstelling aan 261 en 24 7 personen. De terugbetalingen bedroegen in elk jaar f 2~ ,936.8~ 5 en f 24,4 70.20 ,<br />
de uitstaande posten j 9,907.265 en .f·10,552.955. - Bij de hulpbank te Utrecht werden melk Jaar voorschotten.<br />
verleend aan 353 personen. De leeningen van .f 100 zijn het menigvuldigst. Zij bedr0egen nagenoeg de helft<br />
van het getal en in 1863 drie vierden, in 1864 twee derden van de geheele som der toegestane voorschotten.<br />
Het kapitaal der bank bedroeg op 31 December 1863 en 1864 .f 18 , 032.35~ .en f 18,2.27.05, :vaarvan f 14,850·<br />
door de aarideelhouders verstrekt, het overige van de spaarbanken van de vereemgmg Nuttige kennis opgenomen. -<br />
In Friesland waren in 1863 zes, in 1864 zeven hulpbanken. De hulpkas voo'r israëliten te Leeuwarden ontving·<br />
aan giften en bijdragen in elk jaar j 177.90 en 17L575, terwijl de jaarlijksche verloting van voorwerpen van.<br />
kunst en i;:;maak .f 265.825 en f 258.55 heeft opgebragt. In ·1863 werd aan 87 personen uitgeleend, waarvan<br />
16 ééns. 30 twee- , 34 drie-, 7 viermalen één voorschot ontvingen. Het batig slot bedroeg op 31. December 1863·<br />
/1,186.G35, '1864./734.285: het omloopend kapitaal.f2,241.50 en/3,715.~8 5 .. ~n.1864.is ee~ totaal bedrag van<br />
f 9,(H 2.20 afgelost. Het bestuur der hulpkas tracht vooral ambachten onder israëlitische Jongelmgen te bevorderen.<br />
Bij de hulpbank te Leeuwarden hebben in elk jaar 101 en '106 personen aanvragen gedaan, waarvan 87 en.<br />
92 ééns 1 14 en 13 twee-, en in 1864 één driemalen. De schuld der geldopnemers bedroeg op 31 December van<br />
elk jaar /3,468.11 en.f3,611.205. Het eigen .kapitaal der bank beliep op 31. December 1864 ./1.,844.97, terwW<br />
de schuld der instelling door aflossing van twee rentelooze aktien op .f 2,450 was teruggebragt. De bank te<br />
Sneek werkt met een kapitaal van .f 1,500. De beleeningen zijn meest van f 50 tot .f 100. De bank te Harlingen<br />
geeft voorschotten van .f 5 tot .f 100; zij bezat op 31 December 1863 een kapitaal van .f 6,017.16. De hulpl~~s.<br />
te Dokkum leent tegen 3 °/o· De hulpbanken te Hallum (Ferwerderadeel) en Holwerd (Westdongeradeel) ZlJn<br />
.opgerigt door departementen der maatschappij tot nut van het algemeen. De laatste bank werkt met een eigen<br />
kapitaçi,l van .f 270, een renteloos voorschot van f 300 en met .f 200 tijdelijk teg·en 5 % opgenom~n. - Bi~ de<br />
hulpbank te Zwolle is in 1863 het maximum der voorschotteIJ. van .f 'I 00 op f 200 gebragt. Het eigen kapitaal<br />
bedroeg op 31December1864./3,440.75 , het geleende.f7,900, waarvan/5,900 op aandeelen,f2,000 tijdelijk<br />
opgenomen. In elk van beide jaren bedroeg het getal Ieeners 23,9 en 248. De rente door de leeners betaald<br />
bedroeg 5 % van 1849 tot 1' Maart 1856, in de vier volgende jaren bij vooruitbetaling 4 %, sedert 1 Maart<br />
1860 3 %· De hulpbank te Deventer telde in het laatst van 1864 334 deelhebbei·s, dief 2,299.30 gestort hadden.<br />
Zij had tegen eene rente van 4 %.f·t 1,684.00 opgenomen eu.f 794.25 aan spaarpenningen ontvangen. Hare uitgaven<br />
bedroegen in elk jaar .f 28,056.98 en.f 45,123.95, hare ontvangsten .f 28,858.13 en f 45,636.45. De bank te Stad<br />
.Almelo is opgerigt door het departement der maatschappij tot nut van het algemeen. - De hulpkas voor minvermogende<br />
israëliten te Groningen ontving in elk jaar ./79.95 en ./97.875 aan bijdragen en giften. Geene<br />
leeningen van meer dan f 30 worden gedaan zonder behoorlijke borgtogt. In elk van beide jaren hebben 36 en.<br />
28 personen voorschotten ontvangen. Van de twee instellingen tot het verleenen van voorschotten aan gepensioneerden<br />
is de eene opgerigt door eene commissie uit het departement der maatschappij tot nut van het<br />
algemeen , de andere aan de bank van leening verbonden; de eerste schiet voor tegen 12 % tot 16 %, de laatste<br />
tegen 12 % rente. - Over het algemeen worden de voorschotten geregeld terug .ont\'angen, dikwijls vóór het<br />
verstrijken der gestelde term~jnen, in welk g·eval vele banken, onder andere die ~e Arnhem , Doesburg en<br />
Leijden , gedeeltelijke kwijtschelding van renten verleenen. Het getal ~~vallen, wa.~rm borgen moesten worden<br />
aangesproken, bepaalde zich in elk van beide jaren tot 90 à 100, terw1Jl slechts biJ elf banken boeten werden<br />
opgelegd wegens niet tijdige teruggave. In elk van beide jaren wordt slechts bij drie banken melding gemaakt<br />
van het afschrijven van eenige onbeduidende posten voor verlies. Verscheiden hulpbanken staan in naauw verband<br />
.met de spaarbanken, die de noodige kapitalen verleenen tot het doen van voorschotten. .<br />
. De maatschappij ter verbetering van den stand der bewoners van de kerkelijke gemeenten St. Willebrord (R.ncphen)<br />
ontving in elk jaar .f 500 uit de fondsen der provincie N oordbrabaut, bijdragen van bijzondere personen en<br />
eenige geringe landpachten. De kantwerksters ontvangen een weekloon van f 1.50 tot f 1. 70, terwijl de mannen<br />
door veld- en boschwerk worden bezig gehouden. Aan de bewoners worden gronden grootendeels kosteloos<br />
afgestaan, waarop aardappelen en andere veldvruchten worden gewonnen. - De vereeniging liulpbetoon voor<br />
protestanten te Arnhem tracht den zedelijken en stoffelijken vooruitgang te bevorderen door huisbezoek der<br />
leden, het houden van bijbellezingen en catechisatien, het aansporen tot trouw bezoek van kerk en school, het<br />
ter lezing verschaffen van boeken en het verschaffen van naaiwerk: De leesbibliotheek telt thans 287 boekwerken.<br />
terwijl de verkoop uit het magazijn in 1864 .f 4,684.465 heeft geleverd. In 1864 werden 110 huisgezinnen<br />
geregeld bezocht, in 1863 was dit getal 82 voor 4 der 6 wijken. De vrouwenvereeniging te Apeldoorn bezoekt<br />
arme zieken, wien zij verkwikking en verpleging verschaft en ondersteunt hoogbejaarden. Het algemeen werkfonds<br />
te Nijkerk verschafte in elk jaar werk aan ongeveer 300 personen, bestaande in matten , verbouw van<br />
vlas enz .. De hervormde provisorie van Neede bedeelde in elk jaar 49 en 50 personen. - Te Rotterdam bestaat<br />
ecne vereeniging van vijf heeren en twaalf dames , onder den naam van: lmlpbetoon aan eerlUke en i·11jti,r;e<br />
rH·mnNlr'. ZU ha.cl in l 8f\3 en 18M 18'1 en 17fl bijdragenrlP leden en ven:;chaftp in elk jaar wel'l{ , bestaande i111<br />
HH<br />
wollen en. linnennaaijen en breijen, aan 70 personen. De ontvangsten bedroegen f 19,25G.02s en .f 11,400.48,<br />
waaronder.f:11,S:34.37 5 en./10,134.46 5 aan voorraad van goederen in het magazijn. De uitgaven.f8,697.82 en<br />
.f '10,400.37, waarvan f 2,027 .20 en f 1,204.18 voor arbeidsloonen. De verkochte goederen hebben in 1864<br />
J 9,334.89 opgebragt. - Te Haarlem bestaat eene vereeniging ter behartiging van de stoffelijke en geestelijke<br />
belangen der armea onder het bestuur van zeven heeren en negen dames en door zesenveertig andere dames<br />
-0nderst~und, welke aan eene naai- en breischool en eene inrigting voor vrouwelijke handwerken hulp verleent. Hare<br />
uitgaven bedroegen in elk jaar .f 3,376.35 en .f 4,038.235, waaronder in 1864 .f 3,325.925 aan arbeidsloonen. Zij<br />
heeft in dat jaar 122 arme huisgezinnen bezocht, terwijl 43 kinderen op hare naai- en breischool gingen. De<br />
vrouwenvereeniging ,, liet heil der annen" te Hilversum werd, hoewel reeds vroeger bestaande, in 1864 als<br />
'regtspersoon -erkend. Haar doel is het bezoek der protestantsche armen in hunne woningen, het bijstaan met<br />
:goeden raad, het verschaffen van werk en . verpleging van zieken, het zich aantrekken van ontslagen gevangenen,<br />
het bevorderen van het schoolgaan van en het aanleeren van nuttige ambachten door kinderen, het onder<br />
:steunea met huisraad, kleedingstukken en soms geld. Zij ontving aan bijdragen in 1864 .f 1,251.51 en gaf uit<br />
aan ondersteuning f '1,179.99. Te Zaandam bestaat eene instelling die spinwerk verschaft aan beide kunne,<br />
.aan mannen. timmer- en landwerk, terwijl vrouwen tevens kleedingstukken vervaardigen. In 1863 werd eene<br />
nieuwe instelling het patronaat voor beho~ftige en herstelde krankzinnigen opgerigt, waarvan het hoofdbestuur te<br />
.Amsterdam., met commissien en correspondenten in andere gemeenten van N oordholland. Het had zijne zorg-en<br />
uitgestrekt t-0t '1 April 1864 over 6, 1865 over 27 personen, waarvan 20 geldelijk ondersteund, waartoe eene<br />
:som van .f 591.945 is besteed. De ontvangsten, die uit giften, bijdragen en renten van aangekochte inschrijvingen<br />
op het grootboek der nationale werkelijke schuld bestaan, bedroegen op ·1 April 1864 .f 8,128.345. In<br />
i864'6s werden f 9.1,9 aan giften, .f 2,'17 4.25 aan jaarlijksche bijdragen en f 375.83 aan renten ontvangen. De<br />
rekening f864/65 sloot met een batig slot van .f 967 .44. - De vereeniging het pat1·onaat te Zierikzee strekte<br />
van f M:ei 1862 tot 30 .April f863 over 48, van 1 Mei 1863 tot 30 April 1865 over 54 huisgezinnen zijne<br />
bemoeijiugen nit. In elk der drie boekjaren zijn aan 42, 34 en 4'1 huisgezinnen voor ./219.35, f 207.35 en/ '182<br />
.aan ge!àeesmiddelen; aan ondersteuning in geld wegens ziekten van de hoofden der huisgezinnen .f 178, f 201.50<br />
·en ./U2.30 Yerstrekt. Voor schoolgelden werden in elk jaar betaald.f·166.34, ./201 en ./143.10, waarvoor<br />
50 leel"lingen op de bewaarschool en 3 op de teekenschool werden onderwezen. De vereeniging 'ontving aan<br />
inschr~j v ingen, collecten enz. f 638.34, f 861.97 5 en j 74Ul5, terwijl in elk jaar de uitgaven bedroegen .f 570. 75,<br />
f 881.89 en .f 72!:l.1:3. De vereeriiging tot nut de1· armen te Kortgene verschafte op nieuw jaarlijks gedurende<br />
de wintermaanden werk door vlaswinning. In 1862/63 zijn omstreeks 5, in 1863/ 64 ruim 7, in '1864/ 65<br />
7 bunders<br />
lijnzaad uitgezaaid, waardoor aan 20, 23 en 25 personen een dagloon van .f0.25 tot .fL10 verschaft werd.<br />
Voor het zaaijen, wieden, plukken, rooten enz. van het vlas werd .f 1,242 . .f 1,212.22 en .f 963.925 , voor werk<br />
in de vlasserij , als zwingelen , dorschen, opmaken enz., met inbegrip der kosten van opzigt , .f 760, .f 703.57 en<br />
J 1,069.07& uitgegeven. V0orts bestaat nog te Wissekerke eene vlasserij, die aan verscheiden personen werk<br />
verschaft; in die gemeente \verd in 1864 eene tweede opgerigt, waarbij gedurende de wintermaanden 39 per<br />
:s0nea werk vonden. - Door het St. Antoniegilde te Dwingelo werd in elk van beide jaren aan 11 personen<br />
-Onderstand verleend, ten bedrage van./86.125 en/79.375. - Te Kerkrade werd in '1856
=<br />
1;;.2<br />
woningen waren bewoond op 31 December van e-fä jaar door /}59 en 4·66 zielen (199 en 20S?. volwassenen, 260<br />
en 264 kinderen). De kosten van herstelling bedroegen in elk jaar f 615.33 en f 164.19. Met 1864 zijn op nieuw<br />
5, met 1865 25 woningen in de grondbelasting aangeslagen. Overleden zijn in elk der drie jaren ·12, 21 en 13<br />
personen, waaronder 5 , 6 en 5 volwassenen, 7 , 15 en 8 kinderen, hetgeen op de geheele bevolking geeft<br />
2.63, !~.58 en 2. 79 °fo. - De vereeniging te 's Gravenhage heeft in 18.62 in den Zusterpolder grond aangekocht,<br />
waar zij in het volgende jaar 3·2 woningen naar een nieuw model heeft doen bouwen. Voorts heeft zij in 1863<br />
aan den Noord wal 20 oude huisJes aangekocht, die in 1864 verbeterd\ gereinigd en van riolen voorzien zijn.<br />
In dat jaar zijn 13 blokken of 52 woningen naar het nieuwe model gebouwd. Dè vereeniging bezat in het<br />
laatst van 1·864, behalve 3 woningen voor winkelhuizen ingerigt, die tegen f 2, f2.50 en f 4 per week verhuurrl<br />
worden, 312 woningen tegen eene weekhuur van JO. 75 tot f 1.80. De gezamelijke huur gaf jaarlijks onzuiver<br />
f 22,R23.60. In de elf jaren van het bestaan der vereeniging 1854-1864 heeft de huur onzuiver opgebragt<br />
f 92,339.22, waarvan moeten worden afgetrokken f 634.62 voor tijdelijk ledigstaan en f 1 ·19.395 voor wanbetaling.<br />
Het onderhoud beliep gedurende dat tijdvak f 4,916.20, de administratiekosten f 7,·i46.425. Bij stipte voldoening<br />
der huur , of aan allen, die elken maandag gedurende het geheele jaar hebben betaald, wordt kwijtschelding<br />
verleend van de huur gedurende de laatste week van December. Die kwijtschelding bedroeg gedurende de elf<br />
jaren f 1,354.85. Van de eerste geldleening waren in 1864 67 aandeelen ten bedrage van f 16-,750 afgelost. Het<br />
actief der vereeniging bedroeg op 31 December 1863 en 1864 f 16,517.11 en f 19,261.96. De woningen der<br />
vereeniging te Dordrecht worden uitsluitend bewoond door bedeelden der nederduitsch hervormde diakonie.<br />
Zü heeft in 1863 zes aandeelen van het renteloos opgenomen kapitaal afgelost. In 1864 heeft zich in die gemeente<br />
eene vereeniging gevormd tot verbetering der huisvesting van de arbeidende klasse. De vereeniging te<br />
Schiedam liet sedert 1855 6 grootere en 106 kleinere woningen, ééne broodbakkerij en één commensaalhuis<br />
bouwen; dit laatste beantwoordt echter niet aan het doel, zoollat men voornemens is het te verkoopen. Van de<br />
5,980 weekhuren bleven in 1863 en 1864 267 en 100 wegens tijdelijk ledigstaan der huizen onbetaald. In reinen<br />
netheid der bewoning wordt vooruitgang bespeurd. Het getal bewoners bedroeg op 3'1 Maart 18G4 521<br />
(254 van het mannelijk, 267 van het vrouwel~jk geslacht). De aanbesteding van het geregeld onderhoud der<br />
riolen en goten en het vegen der schoorsteenen gaf eene groote besparing, zoodat in 1864 aan de aandeelhouders<br />
een dividend van 4 ° I 0<br />
kon worden uitgekeerd, niettegenstaande f 1,600 op de waarde is afgeschreven<br />
tegen j 800 in 1863. - De vereeniging ten behoeve der arbeidende klasse te Amsterdam deed in 1863 3H<br />
nieuwe woningen aanbouwen, die met 1 Julij 1864 in gebruik werden gesteld. Sedert '1853 waren door de<br />
vereeniging 203 woningen op zes verschillende plaatsen der stad gebouwd, dief 223,948.11 gekost hebben. In<br />
1863 waren 39 nieuwe in aanbouw, die met 1 J ulij 1864 zijn betrokken. Het kapitaal, oorspronkelijk f 120,000,<br />
is later vergroot door eene leening van f 240,000 tegen 3 °/ 0<br />
, met jaarlijksche aflossing. In 1863 en '1864. is<br />
aan de aandeelhouders een dividend uitgekeerd van 3 %, terwijl 13/ 4 % en 1 % off 4.282.165 en .f 3,206.33<br />
op de waarde der perceelen is afgeschreven. De verpligte jaarlijksche aflossing bedraagt .f 4,000. De vereen.iging<br />
ontving in 1863 aan huur f '16,32'1. 78. Aan het onderhoud der woningen werden in 1864 f 3,575.29 besteed.<br />
De vereeniging tracht niet slechts door het bouwen van goede, maar vooral door aankoop en afbreken van<br />
slechte woningen haar doel te bereiken. In eene der ongunstigste buurten van Amsterdam, waar de grootste sterfte,<br />
bij de cholera-epidemie de grootste verwoestingen plaats hebben, zijn 108 perceelen aangekocht. deels gesloopt,<br />
deels door nieuwe vervangen, deels tot nuttige doeleinden verkocht. Op de sterfteverhouding in die<br />
buurt heeft zulks een gunstigen invloed uitgeoefend. De vereeniging Sale-rno gaf in beide jaren geene opgave.<br />
Voorts zijn te Amsterdam uit bijzondere middelen in de laatste jaren 180 goede arbeiderswoningen gebouwd<br />
in de Eland- en Westerstraten. Te Hilversum kwam in het laatst van 1863 eene vereeniging tot stand tot<br />
aanbouw van doelmatige woningen en andere nuttige inrigtingen voor den arbeiderstand, die in 1864 een huis<br />
voor zes huisgezinnen heeft doen bouwen. Ook te Koog a/d Zaan· bestaat thans eene maatschappij ter verbetering<br />
van de huisvesting der min gegoede klasse, die in 1863 hare werkzaamheden met het bouwen van<br />
een huis met twee woningen op een ledig erf begon. - De maatschappij te 'Gtrecht, wier woningen zich in de<br />
Eikenboom- en '.ruinstraten bevinden, heeft in 1863 en 4864 aan de aandeelhouders 6 % uitbetaald en daarenboven<br />
in 1863 aan de huurders, die zich gedurende minstens één jaar loffelijk hadden gedragen, in November<br />
den huurprijs voor hoogstens zeven weken teruggegeven. Voorts hebben eenige buitengewone herstellingen, als<br />
het schilderen van de meeste woningen en het vernieuwen van eenige vensters , in de Tuinstraat plaats gehad.<br />
Zij sloot het boekjaar 1863/64 met een voordeelig slot van ./ 563.27, waarvan f 200 besteed z~jn tot terugbetalingen<br />
van huur aan die huurders, welke door geregelde betaling en zindelijkheid hierop aanspraak hebben.<br />
Van de 46 woningen in de Tuinstraat zijn 24 met houten vloeren belegd. De tweede maatschappij behield,<br />
na eene uitkeering van een dividend van 4 % aan de aandeelhouders, in 1863 en ·1864 eene bate vanf iri.63.38&<br />
en f 1,271.465 voor de reservekas. De derde, wier werkkring het grootst is, kocht in 1863 ééne woning<br />
in de Zuidersteeg, 20 in de Hoendersteeg buiten de Katharijnenpoort en H in de Jan-Meijerpoort op het<br />
St. Jacobikerkhof; in 1864 het huis den Hooiwagen met de stallen bij de Tolsteegbarrière. 2 perceelen om en<br />
nabij de Kruissteeg, 3 woningen in de Zuidersteeg, 9 in den Wijden Doelen en 4 in de Gasthuissteeg. Het<br />
maatschappelijk kapitaal, oorspronkel~jk bepaald op f 50,000, is in 1864 tot f 83,700 verhoogd, terwijl tot bestr~jding<br />
van de aankoopsommen van perceel en tijdelijk f 3,500 zijn opgenomen. Zij heeft gedurende elk der boekjaren 1.862/ 63<br />
en 1863/ 64 4 ° / 0<br />
aan de aandeelhouders uitgekeerd en in de reservekas eene som van f 504.395 en f 588.505<br />
gestort. De drie maatschappijen bezaten op het einde van 1864 289 woningen. Van dP 18 nieuwe woningen te Zwolle<br />
buiten de Diezerpoort in 1863 gebouwd en voor f 12,170 aangenomen IJ. waren bij het einde van dat jaar reeds<br />
1 ~ .<br />
i<br />
16 tege.n f 1 per week verhuurd. Op alle woningen van het blok buiten de Sassenpoort werd in 1864 de<br />
verhoogmg va~ huur met./ 0.10 per week toegepast, waardoor de bewoners het uitzigt op den · eigendom van<br />
het pand verkrijgen. Het kapitaal der vereeniging bedroeg op 3:1. December 1863 j 30,000, terwijl .f 4,000 tot<br />
f 5,000 door :en ~er bestuursleden werd voorgeschoten. Niettegenstaande de jaarlijksche afschrijving van 2 %<br />
voor devermmclermg van waarde der gebouwen, sluit.het laatste dienstjaar met een batig slot. De enschedésche<br />
vereeniging heeft bij hare 112 woningen in 1863 nog 60 woningen gesticht, waarvan 40 op de Heurne en 20<br />
op het Korte land. Zij sloot . hiertoe, daar in Febrnarij 1863 17 arbeiderswoningen in de Oude Krim waren<br />
afgebrand, eene overeenkomst met de hoofdcommissie van onderstand van noodlijdenden door den brand van<br />
Mei 1862, zoodat van de .. 60 woningen 20 voor rekening dier commissie gebouwd werden. De woningen waren<br />
reeds alle verhuurd eer ZIJ on~er dak waren. In 1864 werden door de commissie geene nieuwe woningen gebouwd,<br />
doch werden_ vele arbeiderswoningen geb~uwd door bijzondere personen. -<br />
Van de fOO armenwoningen<br />
van het algemeen diakengezelschap der nederduitsch hervormde gemeente . te Groningen bleef de jaarlijksche<br />
huur f 2,800. Van het oorspronkelijke kapitaal f 36,500 waren op 31 December 1863 en 1864f14,100 en<br />
f i6/i,OO afgelost. De maatschappij had op i Januarij i865 een voordeelig slot van f 41,425.095, een nadeelig<br />
van ./22,168 of een ~verwinst vanf f9,257.09 5 . In 1863 is te Groningen eene bouwvereeniging opgerigt tot<br />
het bouw~n van womnge~ voor den handwerkstan~, waarvoor zich H3 deelnemers hebben opgedaan, die<br />
aanvankehJk v~or een kapitaal van f ~0,500 hebben ingeschreven. In 1864 zijn 30 woningen gebouwd in de<br />
Groote en Kleme Brandeburgsteeg buiten de Heeren- en Oosterpoort, waartoe de grond voor f 5,300 is aangekocht,<br />
terwijl de bouw voor f 22,890 is aanbesteed. De woningen zijn voorzien van achterhuizen en nevenvertrekjes,<br />
met open grond voor bleek, terwijl de stegen, die naar de woningen leiden, aanmerkelijk verbreed<br />
zijn. Hoewel de woningen op het einde van 1864 niet geheel waren afgewerkt, hadden reeds verscheiden<br />
?ersonen zich aangemeld .. De weekhuur is voorloopig bepaald op f 1 tot f 2.25. De geheele ontvangst bedroeg<br />
m 1864 f20,008.80, de uitgaven f 16,049.72 5 . Het batig slot ./3,959.075 dient tot betaling van den laatsten<br />
term\jn der aannemingpenningen.<br />
-··-:------------------<br />
1]<br />
1 \ Jaaraanr,en xn en Xlll . 2de r.•
lnstcllit1get1 van weldudîghcîd tot<br />
Jeenctl van· onderstand aan behoeftigen.<br />
BESTUREN VOOR HUISZtTTENDE ARMEN.<br />
VEREENIGINGEN TER UITDEELING VAN LEVENS~IIDDELEN ENZ.<br />
GEDURENDE DEN WINTER.<br />
PROVINCf.EN.<br />
BEDEELDEN.<br />
1 .<br />
~ANNBRIUNGEN.<br />
Getal, Onafacbrokrn· Tijdelijk<br />
getlurcude<br />
él-i1<br />
het of meermalen<br />
ffChecle jaar. 'sj•ar
........<br />
t5ti<br />
m<br />
Instellingen van weldadigheid tot 11<br />
leenen van onderstand aan behoeftigen.<br />
GENOOTSCHAPPEN<br />
GENOOTSCHAPPEN VOOR SCHHIELE AUIEN.<br />
VOOR BEHOEFTIGE KRAMIVROUWEN.<br />
KRANKZINNIGENGESTICHTEN.<br />
\<br />
PROVINCIEN.<br />
ONDERSTEUNDEN.<br />
l<br />
Ondersteunde<br />
Ver-<br />
AANMERKINGEN.<br />
1<br />
- Getal. Onafaebroken Tijdelijk . Ontvangsten. Uitgaven. et.al.<br />
Ontvangsten. Uitgaven. Getal. Ontvangsten. Uitgaven.<br />
kraam-<br />
ecdurende één pleegden.<br />
h et o f m eermalen<br />
vrouwen.<br />
j<br />
acheele jàar.<br />
s jaa rs.<br />
1\loordbrabant .. . .. .. . . .. . . ....... .. .<br />
l) 44 1,895 4,632 f 40,032.305 f 38,146.07 1 348 f 1,900.00 f 2,400.00 1 452 f 61 ,767.67 f 61,457.69 1) De genoolsch appcn le Ç)irsch ot en<br />
11863<br />
Stcenhcrrreu h ebben in b eide jaren,<br />
1864 l) 44 1,831 4,384 43,741.66 39,889.82 1 352 3,066.055 2,813.385 1 524 98,997.62 99,995.43<br />
da t te Lithoijen in 1864 n iet aewerkt.<br />
2) Hieronder zijn voor Harderwijk he-<br />
28 747 2) 3,534 23,108.92 20,356.03 7 306<br />
" ~ 1863<br />
2,965.63 3,444.535 3) 1 Il ,,<br />
Il<br />
arcp en in 1863 12 . in 1864 5 kra,tm-<br />
Gelderland." . .<br />
·· ··· ····· ··· ·· ··· ··· .. Vl'OUWl!H ,<br />
' 1864 28 64·1 2) 3,475 22,237.86 21,334.28 7 290 3,123.08~ 3,318.71 3) 1 Il ,,<br />
Il<br />
3) De olllvangsten en uÎtffa nm van IJCt<br />
'1863<br />
Zuidholland" . . ..... . .... . .. ..... , .. . ... ~ 1864<br />
a csticht te Zutphen zijn bca r p cn<br />
4) 45 1,728 8,732 51,396.32 45,629.22° 16 6) 1,976 17,526.05 fS ,684.90 7) 3 714 164,666.361> 155,994.65<br />
on.for ffast- of zi ekenh uizen .<br />
4) Het gen ootsch ap te Maasdam h eeft<br />
4) 47 1,910 9,860 60,560.70 58,315.14 16 6) 1,628 18,569.78 17,915.975 7) 3 804 173,666.755 168,679.775<br />
J!ÎCt aewerkt.<br />
5) Aanrle instellina te Maassluis is cenc<br />
u a ai ~ en bre1sch ool verbonden.<br />
~ 1863 9 116 2,411 19,696.445 19,174.81 16 1,055 7,989.80 8,502.935 2 760 192,342.585 196,330.945<br />
N'oordholland . . . .. ..... ..... . . .. . .... .<br />
6) Daarenboven zijn in 1863 te BodeiO<br />
H5 2,437 22,467.08 17,925.59 16 1,019 9,468.435 8,767.135 2 842 209,231.53 192,814.44<br />
. ) 1864<br />
ffra vcn aan 94 G'czi1111cn , te N ieuwkoop<br />
aan 102 beh ocfü 5e kraamvrouw<br />
en klccliinastukkcn uitffcrr. ikt en in<br />
\ 1863 . 6 " 1,413 2,688.655 2,835.35° 1 71 765.95 540.96<br />
Il Il<br />
" "<br />
~eeland .... .... . . . . .. .. ··· ·· ·· ··· ·· ··<br />
vrouwen ondcrstaud \'Crstrckt .<br />
. .. ) 1864<br />
6 " 1,391 2,852.555 2,934.415 1 82 775.60 Il Il Il<br />
Il<br />
804"69 1<br />
Utrecht ..... .... ........ ..... .. .... . . . . ~ 1863<br />
3 692 226 4,533.70 3,473.94 2 120 2,071.345 2,031.745 1 190 2,000.00 32,150.135<br />
1864 3 761 162 3,664.10 3,624.12 2 H3 2 ; 051~.13 2,020.69 1 179 2,000.00 . 32,299.10<br />
1864 te Sch oouhoven aan 28 o ude<br />
7) H e t cresticht voor krm1kziunig(.ln te<br />
's Gravenhaffc is hier nie t oud_,r b ...::-<br />
a rer en .<br />
8) É èn der 3enootsch appcn te Asscu<br />
h ee ft niet c-ew erkt.<br />
9) Hieronder begrepen in l 8G 3 143,<br />
in 18 64 144 kraam vrouwen,<br />
) 1863 6 21.6 868 3,675.705 3,207.81 4 281 2;563.25 3,316.H 1 170 26,166.10 23,522.555 10) Zie 11u o t 28 .,r an den vo ric:cn l>l:.lat.<br />
Frie•land .. . . . . ···· ····· · ··· ... " .. . . . ( 1864<br />
6 204 1,057 3,991.715 3,955.055 4 267 2,802.79 3,559.11 1 190 32,063.275 28,333.365<br />
p863 5 139 31~7 2,739.62 2,664.28° 6 263 1,930.395 2,154.20 1 178 47,648.645 40,827.385<br />
0-verijnel .. ........ ... . ... .. ....<br />
") 1864 5 148 365 2,852.61 2,767.845 6 320 2,22L005 2,262.405 1 182 42,567.265 38,558.90<br />
Groningen .... , . .. .. . .. . .... ... . . ...<br />
..!<br />
1863<br />
4 128 168 2,206.33 1,574.665 Il Il Il Il Il Il Il<br />
1864 5 134 154 2,388. 70 1,823.45 "<br />
Il<br />
1<br />
Il Il<br />
,,<br />
3 121 78<br />
Il<br />
2,104.18 1,980.19° ,,<br />
Il Il Il<br />
..... ~ 1863 .<br />
"<br />
Drenthe. , ... ... ,, . . ......... . .. .... .<br />
1<br />
\ 1864 . 8) 1,771.86 5 1 Il<br />
4 124 86 2,399.575<br />
Il Il Il Il Il Il Il<br />
-<br />
Il<br />
Il<br />
Limbul'g . . .. . . . . ..... . . .. , .. . .. . .. .. . • .<br />
~ 1863 H 459 9) 4,168 11 ,130.74 12,704.755 "<br />
" 7,018.23<br />
Il Il<br />
1 55 10)<br />
~ 1864 13 523 9) 5,178 13,337.875 12,698.23 ,,<br />
1<br />
1 Il Il<br />
1 62 10) ,, 7,941.74<br />
1 ,_<br />
- -- -<br />
53 f 41 ,075.385 - .,-1-1<br />
1<br />
1863 164 6,241 26,577 f 163,312.92 f 151,747.14 4"420 f 37,712.42 2,519 f 494,591.365 f 517,301.59<br />
Totaal ... . )<br />
(1864 171 6,391 28,549 180,4·94.43 167,039.81 53 4,101 42,080.88 41,462.10 H 2,783 558,526.445 568,622.75<br />
1<br />
' . 1<br />
1<br />
1<br />
1 l<br />
-<br />
- -"' - ....1111<br />
... -- - - - :.= -'-
ln~tellingeu va1l weldadigheid tQt ~ leenèn vai1 ondet;stand aan. behoeftigen.<br />
GODSHUIZEN ,<br />
MET UITZONDERING VAN DE
Afwisseling van de · bevolking dei· gesticli- Ommerschans en te Veenlmizen.<br />
AANWIJZING DER PERSONEN.<br />
O~lME RSCHAN S.<br />
VEENHUIZEN.<br />
van<br />
de bevolking<br />
3o Ge•ticht. W eczcnge&ticht.<br />
Ie Ge•ticht,<br />
'l'OTAAL.<br />
der<br />
gestichten<br />
,,-.._--<br />
----------------------·--·-- te<br />
1<br />
Wcczcu, ,<br />
Weezcn,<br />
Militaire Overige<br />
Mililairc Ovcrirrc<br />
Militaire Over.ige<br />
Militaire Ovcrirrc Ommerschans<br />
Militaire Overig·<br />
vomlclluucn 1<br />
en<br />
Bedelaar;.<br />
Bedelaars.<br />
\Vcezcn. ver- YCrpl<br />
cc1jde11. plcca
fl<br />
llanhn van 1cen1ng.<br />
' .<br />
1 1<br />
\ I IlJHlEERD DOOR B'ESTUREN, OP OPENBAAR GEZAG INGESTELD.<br />
i<br />
11<br />
Interest 1 1 PANDEN WINST OF VERLIES DER<br />
Kapitalen waa -tegen dat Interest · · BANKEN<br />
r 1 · .<br />
1 waarmede de gedeelte tegen welke de •<br />
'<br />
Getal. der kapitalen Beleend 1 Ontvangsten. Uitgaven.<br />
; 11ROVINCIEN.<br />
1 banken daarmede panden of waarvan J e • •<br />
! bezwaard, is b e le cnin ~ Gelost. [Verkocht. Wmst. Verlies.<br />
1 hebben gewerkt. opgenomen. zijn beleend. is vernicu:OOR BIJZONDERE PEHSONEN VOOR EIGEN REKENING.<br />
1 =· ====~1===. ==I=n~t=er=·e=st====T1===G=E=T=A=L==P=A=N=' =D=E=N=='W==E=L =K=E==Z=IJ=N=T===1=========~<br />
tegen welke de 1 --- --- - - , 1<br />
Getal. Relcend l 1 Ontvangsten. '<br />
1<br />
panelen 1 of waan·a 11 de 1<br />
1<br />
. Gelost. Verkocht.<br />
" b l l h c l ccnmrr<br />
. ZlJil e eenc' is vernieuwd.<br />
1<br />
1<br />
5 l 8 à 16 pct. 30,214 27 ,341<br />
5 8 Il 16 Il 29,909 26,589<br />
12 6 Il 16 " 140,566<br />
'12 6 " 16 " 145,886<br />
8 8 " 16 " 1 51 ,088<br />
7 8 Il •16 " 50,362<br />
6 7 " rn " 57,429<br />
6 7 " 16 Il 56,897<br />
1<br />
1<br />
6<br />
6<br />
6<br />
6<br />
8<br />
8<br />
Il ,,<br />
" 13 "<br />
Il 13 "<br />
" 13 "<br />
" 13 Il<br />
2 12 ,, rn "<br />
2 12 ,, 16 "<br />
1 93/4 Il 12 "<br />
·t 93/4 " 12 Il<br />
3 8 Il 16 Il<br />
8<br />
10<br />
10<br />
/~5 6<br />
44. 6<br />
Il 16 Il<br />
Il 14 "<br />
" -} l} "<br />
2,347<br />
2,289<br />
48,512<br />
48 ,807<br />
7,926<br />
8,H8<br />
2,562<br />
2;323<br />
9,527<br />
8,580<br />
12,782<br />
11,105<br />
126,662<br />
130,561<br />
44,3,1,7<br />
42,823<br />
4.9,044<br />
48,110<br />
2,432<br />
2,200<br />
47 ,482<br />
46,990<br />
3,042<br />
3,706<br />
2,627<br />
2,326<br />
9,060<br />
8,370<br />
12,786<br />
1 I ,627<br />
i----·--1'----·-----<br />
1,354<br />
1,028<br />
3,556<br />
2.575<br />
1,579<br />
1,09.4<br />
1,068<br />
720<br />
103<br />
92<br />
1,087<br />
884<br />
649<br />
545<br />
132<br />
152<br />
161<br />
171<br />
298<br />
229<br />
à 16 pct. I 362,953 32! •. 823 I 9,987<br />
" 16 " 364,276 1 323,302 7 A90<br />
1<br />
Uitgaven.<br />
Bedrag der<br />
zuivere winst<br />
cloor gemeenten<br />
of door<br />
instellingen van<br />
weldadigheid<br />
j genoten.<br />
f 68,804.77 .f- 66,065.50 5 1 f 129<br />
73 ,268.56 71 ,759.805 .<br />
311 ,653.41 3'16,416.61<br />
326,678.595 331,570.375<br />
137,604.80<br />
13·1,024.4 7<br />
130,765.78<br />
134,070.60<br />
6,946.915<br />
6,214.79<br />
108,401.71<br />
111,133.42<br />
7 ,200.19<br />
8,427.08<br />
13,550.075<br />
11 ,996.145<br />
26,551.15<br />
26,947.425<br />
31 ,1'18.545<br />
32,789.25<br />
f 842,597.345<br />
862,550.335<br />
133,767.57<br />
128,289.53<br />
133,135.96<br />
133,000"1-9<br />
6,220.10<br />
5,893.i 0<br />
102,533.34<br />
104,480.04<br />
11,403.9'1<br />
12,943.59<br />
11,804.79<br />
11 ,128.35<br />
24 ,973.525<br />
25 ,545.25<br />
30,315.67<br />
29,809.31<br />
f 836,636.98<br />
854,419 . 8/~<br />
1<br />
129<br />
798<br />
941<br />
337<br />
312<br />
157.48<br />
157.48<br />
30<br />
30<br />
231<br />
321<br />
25<br />
25<br />
f 1,707.48<br />
1,915.48<br />
ALGE~mEN<br />
TOTAAL<br />
1 DER BEIDE SOORTEN VAN BAl'\KF.-:-< .<br />
lf<br />
(<br />
Ontvangs~en.<br />
489,553.57<br />
477 ,449.5•!-<br />
404,634.84<br />
451,120.89<br />
2,731,441.66<br />
2,985,t97 .24_5<br />
1,962 ,011 .04<br />
2,284, 124.11<br />
280,287.38<br />
283,069.07<br />
424,632.435<br />
357,176.43<br />
353,691.975<br />
343,878.02<br />
283,2f2.91<br />
300,700.125<br />
243,278.285<br />
226,565.085<br />
26,551.15<br />
26,947.425<br />
205,918.69<br />
216,143.07<br />
7 .405,219.935<br />
7 ,952,371.01<br />
f<br />
(<br />
Uitgaven.<br />
472,727.9V><br />
461,389.155<br />
411 ,547.135<br />
461,390.65<br />
2,682,511.07<br />
3,013,896.985<br />
1,936,0'•0.895<br />
2,286,382.275<br />
272,454. 71<br />
279,288.05<br />
ld6,360.29<br />
354,56 4.59<br />
335,199·.385<br />
343,767.H.5<br />
283,730.355<br />
306,070.705<br />
227 ,695.83<br />
222,060.3\:15<br />
24,973.525<br />
25,545.25<br />
201 ,876.82<br />
215,916.125<br />
7,265,118.56<br />
7,976,271.625<br />
·;;<br />
c;;:
-~<br />
-<br />
à<br />
- -<br />
Spaarbanken upge1·igl 1'.oor de depai·teme111~<br />
maatschappij tot nut van het algemeen.<br />
PROVINCIEN.<br />
1863<br />
Noordbrabant ..... . . ~<br />
~ 1864<br />
1<br />
' 1<br />
Getal<br />
1 Getal.<br />
WAAR GEVESTIGD.<br />
deelnemers.<br />
1<br />
I ··."....."".".."... 1<br />
. 1 : o."""<br />
•••. ,"ra". ("•••"••., •• w ""•••_! 1,719<br />
1,923<br />
Jaarlijksche IT<br />
Inlagen<br />
interest,<br />
en interesten Belegging<br />
welke de bank aan de deelhebbers<br />
van gelden.<br />
betalen.<br />
terugbetaald.<br />
3<br />
46,163.54 34,966.645 f<br />
3 53,050.58 1) 21,135.375<br />
Gelden<br />
Bedrag verkregen door<br />
aflossing<br />
der inlagen.<br />
met inbegrip<br />
der renten.<br />
62,657.515 f 14,537.065<br />
64,605.42 l) 7,553.07<br />
VERGELidRI!WG<br />
TUSSCHEN HET CREDIT EN DEBET DER BANKEN,<br />
BIJ" HET OPNEMEN DER LAATSTE REKENING,<br />
Beloop<br />
van het kapitaal<br />
der banken,<br />
met inbegrip van<br />
hetgeen zij<br />
te goed hadden.<br />
f 208,647.10<br />
220,503.335<br />
Bedrag<br />
van hetgeen de<br />
banken<br />
verschuldigd<br />
waren.<br />
f 167 ,394.84<br />
179,277.69<br />
Zuiver be~rag<br />
van het<br />
reservefonds.<br />
f 41,252.26<br />
41,225.645<br />
~ 1863<br />
Gelderland" . ....... . t<br />
1864<br />
Zuidho>~od ...... !<br />
::::<br />
1863<br />
Noordholla11d." ... .. ~<br />
? 1864<br />
12 ) Barucvcld, Brummen (1~64), Buren, Does~oq;h~ DoelÎncliem. H. ar~erw?k, )<br />
~ Nijkerk, Nijmcr,en, Tiel (met de afdcclm3 HlCn), Vorden, Waacnm-<br />
2) ) Gen, Wamel en Zutphen ....••••• ······ ·••··•······•·· •· ····· · · ·<br />
13<br />
'~Gravenha{{C, Bodegraven (lsf,4), Boskoop, Dclf_'t, Dordrcc]~t, Goedc-1<br />
rcedc Gorinchem, Gouda, 's Gravendeel, 1-lardrnxvcld (hei.d e 1864) ,<br />
l<br />
4,791<br />
4,945<br />
23 Helle~oetsluis, [.eijde. n. 1.ekk_e rke'.k, Maassluis, .lfiddelhanus c,n So- m-<br />
mclstiijk, ".\foordl'echt (1864), N1euw-I~ckk~ rlaud (met de afdceltn3e11<br />
23,821<br />
Alblasserdam en Krimpen aan de Lek), N.1euwe To11ge , Oude·wa1er<br />
(1s64) . OuJ-Beijerlanol (1863), Oude Welenni;. Ou_rlshoorn en Al/iloen, ~<br />
5) 29 llidderkerk , Roltcr.dam , Sdncdam, Schoonhoven. Shed1:t~cht, StnJC.u ~n 24175 6<br />
Zwammcl'dam (he ide 186-t.) en de WesclanJsd1e do1 pen (Monste1 ,<br />
\ 's Gra\•ezande en Naaldwijk) •.•...• •.. .•....••.••••..............<br />
25 ' Haarlem (met de afdeelini; Bloemendaal) , Andijk. (1864) 4), A. lk1~a· a·r, ~<br />
Becmstc1·, Bevenv1Jk, Broek m Waterland, Edam, Eukhu1zcn, G~ootebrock,<br />
6,540<br />
Helder, HooGkarspcl, Hoorrwoud, Hoorn (1~63 ) , K?ol~ en Zaan-<br />
dijk, 'Vlcdemblik, Middelie c.a., Mo1mike~~da111, Nieuwe Niedorp, _Pur- ~<br />
25 mcrendc, Slotcrdijk, Weesp, West-GraftcliJk (Graft), Westzaan, Wmkel,'<br />
6,383<br />
Woanun1 en Zaandan1 .•..•.........•......••..............•.... '<br />
1<br />
3 à /~<br />
153,574.225 1) 108,607.85<br />
3 " 4 185,988.02 1) 76,231.005<br />
3 " 4 957,486.76 1) 232,926.105<br />
3 " 4 '1,100,787.065 195,484.265<br />
3 " 4 186,683.365 155,363.37<br />
3 " 4 206,591.34 1) 101,343.635<br />
199,610.-155 41,494.17 683,421.285<br />
195,956. 79 1) 36,654.20 707,643.255<br />
938,297.04 1) 193,357.34 3) 3,588,707.39<br />
902,343.78 199,220.56 3) 3,436,310.655<br />
216,364.225 102,t 70.295 687,119.735<br />
196,245.29 1) 86, 760. H 616,313.93<br />
619,200.075<br />
637,052.68<br />
64,22·1 .21<br />
70,590.575<br />
3,434,302.925 3) 154,404.465<br />
3,291,446.55 3) 144,864.105<br />
629,511.32 57,608.415<br />
567,804.08 48,509.85<br />
~ 1863<br />
Zeeland ....""""" ~<br />
1864<br />
6<br />
6<br />
~ l' · z· ·1 ~<br />
~ 7\Iiddelburg, Groede, Sluis, Tholeu, V 1'SlllflCn en 1en 1zee ... ... • •. .. ?<br />
2,058<br />
2,127<br />
3 " 4 40, 163.041; 28,738.975<br />
3 " 4 49,648.235 31,008.135<br />
41,598.545<br />
53,360.90<br />
5,000.00<br />
23,80 l.885<br />
303,286.735<br />
312,263.93<br />
233,863.13 69,423.605<br />
244,530.955 67,732.975<br />
·:<br />
1<br />
1863<br />
Utrecht .............. ~<br />
\ 186j<br />
Frie8land ..... ....... ( ~<br />
1863<br />
1864<br />
!<br />
Leeuwarden, Arum en Makkum (Wonseradeel), Baard_ (Baarderadecl) , (<br />
Dokkum, DratJten (Smallin3crland) . Franeker, Harl11~11c11, Holwerd )<br />
(WestdOnfferadcel), Juure (Haskerland) , Lemmer (Lemsterland), Wol- J<br />
13 vega (Weststellm3werf), en Workum""."""""""."" .• ". \.<br />
4,122<br />
4,347<br />
4,276<br />
-1',492<br />
3 ,, 4<br />
3 Il 4<br />
118,551.005 1) 159,555.65<br />
173,035.495 1) 76,218.00<br />
" 33/5 •I<br />
17 4,306.84 11) 210, 148.90<br />
2 " 3 3 /5 " 174,481.685 1) i.53,960.80<br />
i.57,350.835 1)<br />
150,626."' / 'J<br />
181,694.015 1)<br />
97,094.78<br />
86,384.065<br />
181,183.315<br />
184,258.515 1) 1-17,924.955<br />
550,395.61<br />
549,811.125<br />
608,060.34<br />
629,964.335<br />
1863<br />
6<br />
2,074 3<br />
OverijHel""". " . : . j<br />
'1 31/z Il<br />
57 ,4-35.895 25,961.425<br />
~Zwolle. Almc,lo (Stad-) , A'ereest, Delden, Kampeu, Steenwijk, En-)<br />
55,506.15 1 17,772.445 312,376.55<br />
schcdé (18G4) 6) ••..•••..•••.••.. • • · · · • • • • · · · • • · · • · · • • · • · · • • • ·<br />
1 1864 5) 7<br />
2,119 3 60,682.935 52,163.49 59,718.07' 1 39,079.59 319,466.24<br />
' Groninrren (met de aftieelinacn _ E~inahc en Zu-idbrock) ~ dc.n 1--Ian_' (.A. du.~~d ) . j<br />
1863 24 ~ Appin~adam, Bedum, Bellmr;wolJe, Duurstwolcl (Slo_chleren) • Gnjps- 4,846 2 " .i, 333,491.655 1) 233,279.8251' 364,663.7751' 1) 64,220.63<br />
kerk , Ï.uppcrsum, 1\1idLlclstum, N ieuwe Pekela, N1CU\\.·ohl~a, Noordbroek,<br />
Onderdendam (Bedum), Oude Pekela: Scheemda, ~lallskaHdal<br />
1,338,208.15<br />
Groningen •... . ......<br />
('Vildcrvank),<br />
·1864<br />
25 ~,°~~~1 ~1..(~'_o_o.'~~·:st~'..~i~'.l~~'.a'.'.k.'"~i.".'~'.'~'.~~'..~'.ns·u··~ Ten Boer, Termunten, U1thmze11, Veendam• ••(.1·8·6~!.~ \Vestl an- 1.1' 4 940 3 Il 4 :1 37 1' 1<br />
' 2,711.975 1) 199,493.595, 314,241.715 1) 204,173.83 1,348,179.42<br />
1<br />
i<br />
, 1863 1 5 ' . \ 461 1 2 Il 3 1 /2 10,228.24 5 8,527.925 14,242.63 -1,068.19<br />
35,011. 78<br />
Drenthe ..... .<br />
···) 1864 . . · I 5 l '""'· D•""· ""'"'''°· >hppol. v'"'""""' (Noo,) •..•.•...••.•.•. j __ 5_38--2- 1 /_2_"_3_l_/2_ ·.----l_3,_-l __ 47_._39._-____ •,'71.52' 14,900.76' 1 3,826.08<br />
40,100.655<br />
517,553.675 32,841.935<br />
513,048.91 36, 762.2-15<br />
500,768.7-1 107 ,291.63<br />
521,542.03 108,422.305<br />
271,643.66 40,732.89<br />
278,841.935 -i-0,624.305<br />
1,232, 138.55 106,069.60<br />
t ,236,878.29 5 1H,301.f25<br />
32,974.39 2,037.39<br />
37,604.575 2,496.08<br />
'<br />
! 1863<br />
'l'otaal. .<br />
~<br />
••<br />
1864<br />
- ~-2-4-l 1 ".708 1<br />
• r~ 2.078,084.57' f 1,198,076.67 ','-f 2,231,984.885 1f820,898.23 1 f 8,315,234.67<br />
133 \ · ... . . . . . . . . . . . . . ........ . .. ... .. . .. .. . 1 56,570 1 ' " ' 2,390,!24.72 1 91!,509.82' i 2,136,257.99' 1 835,378.97' 8,180,556.88<br />
f 7 ,639,351.27 5 f 675,883.40<br />
' 1<br />
1<br />
7,508,027.70 672,529.18<br />
1<br />
---- 11f----~~~~_____;_~~~------------------'---------__:__-------'---------ll<br />
Gravendeel,<br />
8<br />
Oude\vater, Strijen en Zwammerdam (Znidholland), in 1863 voor die te Lemmer<br />
!) • e•. 0 ~ · bank 10 if:-u~uncn zïn slechts 0 i:;e"·even het i;etal deelhebbers , het hedrat; der inlaGcn en het aau de deelhebbers ternGbetaaldc. . '. ~P_r.avcn onlhrckcn 1n beide_ 1are11 voo r de h~nk c n te Doskoop,<br />
- 1-1' . Hier llicts he re >en voor de banken te Sprana, Wamel , Boskoop, Broek in Waterland, Loenen aan de Vecht, Lemmer en dcu Ham, } ~ocl;,1 _•haus ;" die {lemeenie lwce spaarbanken l1cstaan. .<br />
- ) V~~-' 1 e d rc.,enef'ondsen de; bank te Rdrte~dam in beide jaren , te .Lcijden in 1864. . . I f l cll i'' 4F"c_slaill l ~ '. en rn IRG -t ••oor d,c te f;oor (0,crusscl). "<br />
!\ ~~ ~"~~r;e~e spaarhank heeft zich aan het departement ontlrokken. Sedert 1 April 186·1 is door het departement ecne lllCUWO spaarbank opt:;ent:;l met eeue hup- o c I(" •enanr,n•G· van de spa
Spaat·bankeu opgerigt door gNneentebesturen en andere instellingen.<br />
PROVINCIEN.<br />
1863<br />
l\lool'dbl'abant .. )<br />
( 1864<br />
1863<br />
Gelderland.. . ~<br />
186!~<br />
Zuidhollaml" ~ 1863<br />
~ 1864<br />
1'loordholland . . ~ 1863<br />
~ 18M<br />
1863<br />
Utrecht ......... ~<br />
1864<br />
1863<br />
Frie8land. . . ~<br />
1864<br />
1863<br />
Overijs8el. . . . ~<br />
1864<br />
'1863<br />
Groningen.. . ~<br />
1864<br />
1863<br />
Limburg.... . ~<br />
1864<br />
VEHGEJ,JJIUIWG<br />
J aarlijksche Inlagen<br />
Gelden<br />
TUSSCHE.N HET CREDIT E.N HET DEBET DER BANKEN,<br />
1<br />
BIJ HE'l' OPNEMEN DER LAATSTE REKENING.<br />
~ interest, en interesten 1<br />
verkregen door\ -----~-,-------i---~~t•<br />
..0.<br />
Belegging Bedrag<br />
WAAR GEVESTIGD.<br />
welke aan<br />
1<br />
l<br />
1<br />
aflossing, Beloop<br />
Bedrag<br />
Zuiver bedrag<br />
van gelden. der inlagen.<br />
van het kapitaal 1 van hetgeen de<br />
"d de banken de deelhebbers!<br />
met inbeg1•ip der banken, banken van het<br />
......<br />
met inbegrip .. vanl verschuldigd<br />
.s<br />
l<br />
Spaarkassen.<br />
PROVINCIEN.<br />
!<br />
WAAR<br />
GEVESTIGD.<br />
Getal<br />
deel-<br />
! hebbers.<br />
W!WWu'-GlE:JW<br />
DEELHEBBERS TERUGBETAALD,<br />
In r:cld met<br />
interest en premie.<br />
In natura.<br />
Belegging<br />
van gelden.<br />
Totaal<br />
uitga'1en"<br />
Bedrag<br />
der inlagen.<br />
Gelden<br />
verkregen<br />
door<br />
aflossing,<br />
· met<br />
intîegrip der<br />
renten.<br />
Totaal<br />
ontvani:sten.<br />
OPGERIGT DOOR DE DEPARTEMENTEN DER MAATSCHAPPIJ TOT NUT VAN HET ALGEMEEN.<br />
1 1 ~ 84 Ij 156.60 f 194.92<br />
::::: l 5 1 f 277.36 1 f 632.885 lf 346.43<br />
./ 201.5-f. lf<br />
627.-11<br />
Doesburg." ......"···"""·· f<br />
1 40 139.00 '105.79 303.30 557.64 244.795 303.30 599,47;;<br />
Gelderland ... . " .... · l<br />
Zuidholland." ... ~ 1863 .<br />
? 1864<br />
: l Loöd
i72<br />
WAAR GEVESTIGD.<br />
Hulpbanlien.<br />
In<br />
UITGELEEND·.<br />
GETAL LEENINGEN.<br />
werku1g<br />
getreden 1------------1------~-----------1•<br />
1864. 1863. 1864.<br />
in<br />
1863.<br />
~00-o:-!Gl<br />
r-: ..... 00 O><br />
i:- c-? r..: r..:<br />
~ ~ ~ "<br />
.....
m<br />
>t:> M I:°"" G-1 CO .... '"""M l:°""G'I O>..,...<br />
0 G'I ~ -<br />
1:°""-t:> °"'<br />
- 0 G'i et:i<br />
G'I G'I G'I G'I<br />
>t:> °"' t:> >t:> >t:> >t:><br />
BESCHULDIGINGEN<br />
BESCIIUI.DJGDEN<br />
TOT Dl:<br />
JAREN. AARD DER MISDADEN. BESCHUI,DIGINGEN. TOT DE<br />
BESCHULDIGDEN.<br />
BESCHULDIGDEN<br />
als ioo tot<br />
op<br />
als l tot<br />
1 T•"n de alge-•••• •aak 46 73 159 47,307<br />
BEVOLKING<br />
31 December<br />
11 • personen. . . . . . . . . . . . 66 92 139 37,537<br />
1863 • · • • • eigendommen .. . . . ... 367 497 135 6,949<br />
G'I "' M >t:> "'!'<br />
MM 0--
....<br />
176<br />
n 3 (2 .3 ''; ) lieneden L1e zestien jaren. De beschuldigden beneden de zest~en jaren s.t.onden op nieuw b~jna allen<br />
61 0<br />
te regt wegens misdaden tegen de eigendommen , en wel wegens gequahficeerde diefstallen.<br />
De werkzaamheden der vienndm·tig arrondissements-regtbanken waren als volgt:<br />
ZAKEN<br />
1 ·1- TOT 01' \<br />
JAREN. AAl\D DER WANBEDRIJVEN.<br />
O>' BEKLAAGDEN.<br />
AANKLAGTKN.<br />
1 1<br />
DEKLAAG DEN<br />
ZAKEN<br />
TUT Dl ~<br />
BEKLAAGDEN<br />
als ioo tot<br />
BEVOLKING<br />
op 3 i December<br />
als i tot<br />
1<br />
1<br />
Tegen de alge1nee11e z.aak . . .. . 4,628 5,286 1H<br />
128<br />
653<br />
673<br />
1 3,997 5,133<br />
pe1•sone11 ....... ..<br />
1863 .... < eige11donune11 . . .. ... 2,879 3,884 135 889<br />
\<br />
)··~·· ._. ::~~:::· ....<br />
'I'otaal . ... 11,504 14,303 124 241<br />
.. ..<br />
4,326 5, 191~ 120 672<br />
.. . . 3,571 t~,567 128 765<br />
186 1 ~ ... · " eigendommen, ... . 2,736 3,654 134 956<br />
\<br />
1<br />
'I'otaal. 10,633 13,415 126 260<br />
Het getal zaken of aanklagten bedroeg in 1863 369 , in 1864 1,240, dat der beklaagden 380 en 1,268 minder<br />
dan in 1862. De wanbedrijven tegen de personen stonden in 1864 in getal aanklagten en beklaagden nagenoeg·<br />
gelijk met 1862; terwijl 1863 een verschil in meer geeft van 407 zak~n en 566 ~eklaagden, eei~. gevolg vooral<br />
van het o-rooter aantal vervolgingen , wegens hoon en scheldwoorden, m 18M op meuw aanmerkeh.Jk afgenomen ,<br />
en eenvo~dige mishandeling. Van de baide overige soorten van wanbedr~jven verminderden, vergele ~rnn met<br />
·1862, die tegen de algemeene zaak in 1863 en 1864 met 295 en 591 zaken ~n 3'.0 en 462 beklaal?.den die tegen<br />
de eio-endommen met 481 en 624 zaken en 576 en 806 beklaagden. De vermmdermg der wanbedn.iven tegen de<br />
alge:eene zaak is vooral het gevolg van het kleiner getal vervolgingen wegens landlooperij en bed~larij , waarvoor in<br />
1864 minder beklaagden krachtens dezelfde dagvaarding tegelijkertijd te regt stonden clan rn 1863 , en overtreilingen<br />
der verordeningen betreffende de rijks-, provinciale en plaatselijke belastingen; die clerwan~edrijven tegen<br />
de eigendommen van het geringer getal vervolgingen wegens diefstal met verzwarende omstandigheden, eenvoudigen<br />
diefstal en opligting en in 1864 verbreking van afsluiting.<br />
Onder de beklaagden waren in 1863 U ,473 (80.2 °fo), in 1864 10,828 (8 0.7 °lol mannen, waaronder 723 (6.3 °lo) en<br />
686 (6.3 °/ ) beneden de zestien jaren , en in elk van beide jaren 2,830 ('19.8 °lol en ~ , 587. (19.3 °lol v:.ouwen ,<br />
0<br />
waarvan 176 (6.2°fo) en 182 (7 °fo) beneden de zestien jaren. De reden was voor de Jeugdige mannehJke beklaagden<br />
in beide jaren , voor de vrouwelijke in het eerste jaar ~unsti~er , in .het laat~te ongunstiger clan in<br />
i 862. Bedelarij , overtredingen op het stuk der belastingen, eenvoudige mishandelmg en diefstal waren de hoofdfeiten<br />
waarvo)r zij te regt stonden.<br />
Voor de lionde1·d vijftig kantongeregten verkrijgt men de volg·ende uitkomsten :<br />
OVEH.TREDINGEN 1 BEKLAAGDEN<br />
\<br />
TOT 01.: TOT DE<br />
JAREN. IOVERTRED
,..<br />
De volgeude staat geeft eene ve1·g·elijking tusschen de beschuldigden van diefstal met veriwarende om11t1rndig·<br />
heden (artt. 381-388 Code Pénal) en die wegens andere misdaden , gedurende het tienjarige tijdperk (t847-1856)<br />
t'ln t863 en 1864, en doet den invloed kennen, welke de bepaling· van art. 14 der wet van 29 Junij i.854 (Staatsblad<br />
n° 102) hierop heeft uitgeoefend.<br />
JAREN.<br />
'l'ienjar. (1847-1856).<br />
1863<br />
i8M<br />
DIEFSTAL<br />
MET VERZWARENDE OMSTANDIGHEDEN.<br />
MANNEN.<br />
Getal. jop de 100.<br />
343<br />
377<br />
66.73<br />
70.20<br />
VROUWEN. ! TOTAAL.<br />
Getal. IOp de 100. Getal. \op de. 10:<br />
116<br />
104<br />
78.38<br />
78.2<br />
9,985<br />
459<br />
481<br />
81.00<br />
69.34<br />
71.79<br />
ANDERE JllSDADEN.<br />
MANNEN, VROUWEN. 1 TOTAAL.<br />
Getal. 1 Op de 100.1 Get"I. 1 Op de 100, I Getal. \Op de 100.<br />
171<br />
160<br />
33.27<br />
29.8<br />
32<br />
29<br />
21.62<br />
21.8<br />
2,339 19.00<br />
203 30.66<br />
189 28.21<br />
De volgende staat geeft de indeeling der beschuldigden naar den aard van de misdaad in 1863 en 1864.<br />
AARD DER MISDADEN.<br />
TEGEN DE ALGEMEENE ZAAK.<br />
Rebellie" ..<br />
(Arlt. 209 en vol(l(l· Code Pénal.)<br />
Slaan en Ter"Wonden Tan ambte - \<br />
naren ..... . ... .. ................... .<br />
(Ar11. 228 en volaG· Code Pi·nal.)<br />
KneTelarij . .................... . .<br />
(Art. 174 Code Pén•I.)<br />
'7al8chen 9tempel tot het keurmerken<br />
Tan goucl (het 1les be"Wuiot ge·<br />
bruik maken "an een) ... . . . ... . . .<br />
(Art. 140 Code Pénal.)<br />
'7al8cbe munt (de me1lepligtigheid<br />
aan het in on•loop brengen Tan).<br />
(Art. lHC. P ., wetv. 24 Api·ill836Stbl. n' 13.)<br />
'7al8ehheid in openbaar of authen·<br />
l tiek geschrift of in geschriften Tan<br />
koophandel door bijzondere per·<br />
sonen .......................... . . . . .<br />
(Artt. H7 cu 148 Code P énal.)<br />
Val8chheid in onderhandsch ge·<br />
9chrift en het des be,Tust gebruik<br />
maken daarTan..... . .... .. ........ 34<br />
(Artt. 150 en 15 l Code Penal.)<br />
GETAL<br />
BESCHULDIG·<br />
DEN.<br />
1------<br />
1863.<br />
11 ,000 BE:~~~:D JG DEN·<br />
T. 1 M. 1 V. 1 T.<br />
1 1<br />
20 31.13 27.03<br />
1.945<br />
9 9 0.5'1<br />
\<br />
30.211<br />
1511<br />
13.60<br />
1<br />
1<br />
GETAL<br />
BESCHULDIG·<br />
DEN.<br />
1864.<br />
REDEN<br />
1,000 BESCHULDIGDEN.<br />
M. V. T. M. v. T .<br />
6 6 H.175 8.96<br />
3 3 5.59 4.48<br />
1.86 1.49<br />
1..86 1.49<br />
8 8 14.90 H.9.\<br />
6 40 66.15 ,i.0.54 60.42 H 5 19 26.07 37.59 28.36<br />
'7alschheid in openbaar of authen·<br />
tiek<br />
ge8chriU door openbare :1..86<br />
1.49<br />
ambtenaren .. ............ . . . ...... .<br />
(Art. 146 Code Pénal.) \<br />
'7erdui 11 teringTangeldendooropen- 1 1<br />
1. 9411 1 51 2 2 3.7251<br />
bare ambtenaren . . . . .... · · · · . · · · ! 1 "<br />
(Artt. 169 rn rnl1:m· Code P i na!.)<br />
Wegnemen en 'Verduisteren "Van 1<br />
1<br />
' !<br />
papieren, gelden en goederen uit 1 1 1 \<br />
eene openbare bewaarplaats .... i 2 " 2 3.89 3.02<br />
''"' "'' "me""" ":~~:...1 -;-1~1n- i t2257 I 67.57 H0'1 [-;--5-1--.;-167 04-1 37 591~<br />
2.98<br />
.URD DER<br />
MISDADEN.<br />
TEGEN DE PERSONEN.<br />
! i 1863.<br />
1864.<br />
·====- 1 =·====-=-..:.:=1--·- · _- -=-=·-=--=·7' ---=··===== = = =11<br />
GETAL 1 REDEN GETAL 1<br />
BESCHULDIG-1 "·u1· "" BESCHULDIG· . REDEN<br />
--D~-- 1,000 BESCHULDIGDEN. DEN. 1,000 BES~~~LDIGDEN.<br />
M. 1 V. 1 T. 1 M. l . V. 1 ~'. M. V. T. 1 M. 1 V. 1 T. -<br />
1- 1. 1<br />
1 i<br />
1'<br />
1<br />
Man•lag ( 1noed willige) , 1noord, 1<br />
kindermoord, nrgiftiging""." 2'l! 1 -12 34 ! 42.80 8l.08 I 51.36<br />
j<br />
1 Il<br />
(.hit. ::5~• 2~~~ 0~9:"n 3:: ;:,~:~~::~ Pen•l.<br />
staatsblad n• 102.)<br />
Bedreiging meten pogingtotmoord, 1 j<br />
1<br />
poging tot mocd"'illige man8lag. 3 3 5.835<br />
(Arrt. 2, 295, ~96, 302, 304 en 305 C. p. 1<br />
111rt. 1() der wet \'an 29 JuHij 1854,<br />
1 _<br />
'<br />
1<br />
Staatsblad n• 102.) 1<br />
1<br />
1 , ,<br />
4.53<br />
Vcr"Wonding (moedwillige).. """. 3 5.835 1 Il 4 53<br />
(Artt. 309 on 310 Code Pénal.) .<br />
Eerbaarheid (gewelddadige aanran•<br />
ding der) .......""".. . .. 41 41 79.17<br />
(Ara. 331-333 Code Pénal.)<br />
Valeche getuigcni• . .<br />
(Aru. 361 - 364 Cudo Pónid.)<br />
TEGEN<br />
"."...<br />
DE EIGENDOMMEN.<br />
Dief•tal met verz'M.~arende omstan·<br />
digheden. .. .. . ... . ....... . ..... , .<br />
{ArtL 381-385, 386, niij 1, :l en 4 , C. ]J.)<br />
Diefstal op 1len openbare" '"eg<br />
(poging tot) . ... . , ... ,, ...... . ..... .<br />
(Aru. 2, 383 Code Pénal. Art. 10 wet Hn<br />
29 Jun~ 18 5 4 , Stautsblad 11" 102.)<br />
Dief•tal Tan vee uit de weid6 ,<br />
(Art. 388 Code Péml.)<br />
Bankbreuk (bedriegelijke)........ .<br />
(Art.. 402 Code Pénal, wet van 10 Jlci 1837,<br />
Staal"sblad n• 2 !. )<br />
1 ~ 1- 5 _ ;I<br />
1<br />
Il<br />
H 25 20.48 105.26<br />
8<br />
13.04<br />
61.93 44 44 81.94<br />
37.31<br />
7.52 11.94<br />
65.67<br />
·:·7 l 33.78 1662 ~-~-5-~ .6.07. 37.59 28.36<br />
_:_:_/_: _: • .,,.. 1~_"' 6 ""·97 ....:. .:. _: 141.53 ~50.37 ua .••<br />
1<br />
324 116 440 630.35 783.78 664.65 5 348 104 452 648.04·5 781.95 674.63<br />
. 1<br />
1.86 1.49<br />
1<br />
19 19 3û.96ál 28.70 28 28 52.14 4L.79<br />
3 • 7 97.24 1 20.27 25.68 15 26.07 7.52 22.39 ·<br />
Brandstichting (moedwillige) .. , iO li 19.45 5 1 6. 76 i6.62 9 3 i2 i6. 76 22.56 17 .91<br />
{Arr. 434 Code P énal, at·t. 13, 11• 5 , der wt..'I<br />
\au 29 .Ju n ij 1854, Staatshlad 11 "' lO:Z .)<br />
Bedreiging (Toorwaardelijke) met.<br />
brand8tichting en n•oord ... , . . . ,<br />
(.~rtt. 305, 435 Code P énal, •rtt. ~, 4, 2~,<br />
Wet van 29 Junij ISH, Staatsblad n' 102.)<br />
'7ernieliog Tan een ander• onroe·<br />
rend goed ........ . ... . ... .<br />
(Art. +37 Codo Pénal.)<br />
Totaal .. . .<br />
1<br />
1 2 " .1 3 89 i 3 02 1<br />
1 1 " . " L81<br />
"<br />
1 • 1 • 1 "_., 6.76 ".o•· •• "Il 44.6951, 35.82 .<br />
1~ 1~1-:,;~t"" 817.57 750.76 425 ~ ~\1ou3 l su.03 \ 795.52<br />
' 1<br />
1.49
D~ . voigen.d:e ·stau_t leert de :slot,~otn kennen van het onderzaek ter openbai·e t6regtzït,ting•·:<br />
JAREN.<br />
1<br />
tso<br />
VEROOHDEELD.<br />
WEDEHSPANNIG AAN<br />
MET<br />
1<br />
MET<br />
1<br />
MET BEHOUD VERANDERING<br />
1 YlllJGESPROKEN.<br />
DER QUAI.IFICA'l'IE .<br />
VERANDERING<br />
DER QUALH'ICATIE .<br />
f)E WET.<br />
DOCH<br />
DER QUALIFICA'l'IE<br />
VAN H.ET ARRESTVAN MET BEHOUD VAN<br />
WEGENS<br />
TEREGTZITTING. HET KARAKTER VAN<br />
1<br />
WANBEDRIJF.<br />
!------------,----- ___ i_.i_i_sn_A_A_D_. ___ 1 ___-,------i-----·-c- -----<br />
Op de 100 1 Op de 100 Op de 100 ·[ Op de l 00 Op rle loO<br />
be~i.:huld18'dcn<br />
be::;d1uld1ut!cn<br />
beis1..·huldi&den hescl:u!di,{}d.en b~1tt:l1uldiffdcn<br />
Ge1al die Gelal. die Getal. die Getal. l die Getal. die<br />
1 tcregt :;tonden. 1 1erc3t ston .-lcu. tcrcBl stonden. 1 tereat stonden. 1erc1:p stondt:n.<br />
1<br />
1863. 74 12.52 454 76.82 2.37 38 6.43 11 L86<br />
18iH. 58 9.49 493 80.69 6 0.98 2) 42 6.875<br />
1) \\!aarvan éL·n vrijaesproken van mocchvillir,cn aanslar;,<br />
vreffc11s moedwilli13e mishandeling.<br />
duch veroor~ >~ ,.c<br />
"Ö b.O~ ~ H Q<br />
.s<br />
:g<br />
P< k 1:".) g $ . -<br />
1<br />
. ~ o..-~ :::i,..... ó<br />
5 60 " Il 18 [ " 38 1<br />
4 ' "<br />
WEGENS<br />
-r-<br />
1<br />
1<br />
1<br />
1<br />
1<br />
6 :-l<br />
~ 1864· 34 6 40 ,, Il 1.3 24 " l) 3 'l 2<br />
. . ~ 1864<br />
. 1863<br />
Eigendomme11 .<br />
1864<br />
'l'ofaal. - . ~' '1863<br />
~ '1864<br />
~<br />
-----~-----------<br />
68 82 " 34 26 t2 '2<br />
67 14 81 ,, 4 3 19 42 9 3<br />
:: : ·:<br />
::: ::: ::: 1 : '~l 1 : :, : :: :: 1 ::: :: ::<br />
1451 ~~- ,..1~~·~11-1-,-4.-~~1-~~ -~. ~-,-, ~--;; - - . ~0<br />
1 477 123 600 1 " 10 3 1 7 101<br />
1 1 __ __ J __ _ ___ __<br />
1<br />
" 429 46 3 1 21 Id l<br />
J__ _______ ___l_ ____ _ __,__ _. ________ 1 _ _ ___<br />
IX.1<br />
Van de cloodvo1missen in '18ü3 werden veraudertl in tuchthuisstraf voor 20 jaren één wegens kindermoord, één<br />
wegeus vergiftiging, uitgesproken door .de hoven van N oordbrabant en Gelderland, 3 wegens brandstichting,<br />
waarvan één door het hof van Gelderland, 2 door dat van N oordholland uitg·esproken; in tuchthuisstraf vool'<br />
tien jaren 2 twee wegens moord, één wegens brandstichting; in correctionele gevangenis voor den tijd van<br />
vijf jaren 3, çi.llen uitgesproken door het hof van N oordholland. In ééne zaak, betreffende veroordeeling ter<br />
dood door het hof van Gelderland wegens moedwillige brandstichting, was bij het einde van het jaar de cassatie<br />
nog· aanhangig, terwijl één , ter dood veroordeeld wegens dezelfde misdaad door het hof van N oordholland ,<br />
later door het hof van L'trecht, waarnaar de zaak door den hoogen raad was verwezen, is vrijgesproken, Van<br />
de doodvonnisse.n in 1.86.!.· werden veranderd in tuchthuisstraf voor twintig jaren één wegens vergiftiging, uitgesproken<br />
door het hof van Drenthe, één wegens moedwillige brandstichting en 2 wegens diefstal met v~jf<br />
verzwarende omstandigheden, uitgesproken d-0or dat van Gelderland en één wegens moedwillige brandstichting'<br />
uitgesproken door dat van N oordholland; in tuchthuisstraf voor vijftien jaren één wegens vergiftigfog en één<br />
wegens diefstaf met vi,jf verzwarende omstandigheden , uitgesproken door het hof van Gelderland, één wegens<br />
moedwillige brandstichting uitgespr-0ken door dat van N oordholland: in tuchthuisstraf voor tien Jaren één weg:ens<br />
kindermoord uitgesproken door het hof van Zeeland, terwijl één doodvonnis wegens die misdaad van het.<br />
hof van Noord-bra bant naar dat van Gelderland door den hoogen raad is ve.rw.ezen.<br />
Van de -li
V t1.n de 584 veroordeelden in 1863 waren 6.t, van de 600 in 1864 56, waarvan wegens misdaden tegen d-:<br />
algemeene zaak 4 en 2, personen 13 en 6, eigendommen 47 en 48, die reeds in vorige jaren naar de openbare<br />
teregtzitting waren verwezen,· doch nog niet hadden te regt gestaan; zoodat van de veroordeelden in 1863 520, in<br />
1864 544 tot de beschuldigden van die jaren behoorden. Onder de veroordeelden telde men in 1863 451 (77.2 °/g),<br />
in 1864 477 (79.5 %) mannen, 133 (22 .8 %) en 123 (20.5 %) vrouwen, waaronder 24 en 28 jongens, 1 en 3<br />
meisjes beneden de 16 jaren. De laatsten werden, behalve 5 jongens in elk jaar, allen wegens diefstal met<br />
verzwarende omstandigheden veroordeeld. Van de 5 jongens in 1863 hadden gepleegd 1 valschheid in onderhandsch<br />
geschrift en 4 gewelddadige aanranding der eerbaarheid, van die in 1864 3 eenvoudige diefstallen en<br />
2 eens anders onroerend goed vernield. Op de honderd werden veroordeeld: tot de doodstraf in 1863 2.23, in<br />
·1864- 1.67, tot tuchthuisstraf 19.52 en 18.5, tot correctionele straffen 78.25 en 79.17, in 1864 tot geldboeten<br />
0.5, tot politiestraf 0.16. Op de honderd tot tuchthuisstraf veroordeelden waren in 1863 0.88, in 1864 2. 7 voor<br />
15-20 jaren, 3.51 en 6.31voor10-'15, 95.61 -en 90.99 (bij de misdaden tegen de algemeene zaak allen, bij die<br />
tegen de personen 91.89 en 73.08, bij die tegen de eigendommen 96.53 en 95.83) voor 5-IO jaren veroordeeld.<br />
Van de 457 in 1863 en 475 in 1864 veroordeelden tot correctionele straffen, werden 165 (36.11 %) en 214<br />
(45.05 %) veroordeeld tot eenzame opsluiting, waaronder 12 en 13 wegens misdaden tegen de algemeene zaak,<br />
·15 en 23 tegen de personen, '138 en 178 tegen de eigendommen. Op de honderd tot correctionele straffen veroordeelden<br />
waren 88.8 en 90.3 veroordeeld op g-rond van art. 9 der wet van 29 Junij 1854 (Staatsblad n° 102),<br />
H.2 en 9.7 door veranderde qualificatie. Voornoemd art. 9 werd in elk van beide jaren toegepast: bij de misdaden<br />
tegen de algemeene zaak op 63.3 en 60, bij die tegen de personen op 31.7 en 5i.9, bij die tegen de<br />
eigendommen op 77.4 en 75.8, bij de misdaden in het algemeen op 69.5 en 71.5 van de honderd veroordeelden.<br />
De toepassing van dit artikel was iets minder dan in 1862; meer in beide jaren bij de misdaden tegen de<br />
eigendommen en in 1864 ook bij die tegen de personen. De reeds vroeger veroordeelden maakten in 1863 11.1 %,<br />
in 1864 10.3 % uit der veroordeelden; bij de misdaden tegen de algemeene zaak was de reden 15 % en 7.5 °/",<br />
bij die tegen de personen 3. 7 % en 4.9 %, bij die tegen de eigendommen 12 % en 11.5 %·.<br />
Door de hoven werden in strafzaken in 1863 685, in 1864 636 arresten in hooger beroep gewezen, tegen 598<br />
in 1862, waaronder 152 en '145 op voorziening van den beklaagde, 224 l) en 205 van het openbaar ministerie<br />
of de administratie, 309 en 286 van den beklaagde en het openbaar ministerie. In elk van beide jaren werden<br />
'l!1 en 49 eindarresten in hooger beroep uitgesprbken, bij verwijzing door den hoogen raad. Van één der 21<br />
arresten in 1863 in Zeeland uitgesproken in hooger beroep van een vonnis van den kantonregter te Breda ,<br />
word! de aard der beschikking niet opgegeven. De 684 en 636 arresten in 1863 en 1864 ·gaven aanleiding tot<br />
71 o en 656 beschikkino-en. Van de beschikkingen hebben 385 (54.23 %) en 296 (45.'l 2 %l de vonnissen bekrachtigd,<br />
·1 (0.14 %) in 18~3 een exceptioneel vonnis bevestigd, 2 (0.28 %l en 56 (8.54 %l het vonnis vernietigd<br />
bij gebrek aan vorm met behoud van de uitgesproken straf, 297 (41.83 %) en 289 (44.06 °/ 0 ) de vonnissen gewijzigd<br />
of veranderd, 2 (0.28 %l en 3 (0.46 %l de vonnissen geheel of gedeeltelijk ver~ietigd, 21 (2 .96 %l en<br />
9 (1.37 %l het beroep niet-ontvankelijk verklaard, terwijl in 1863 in ééne zaak (0.14 °lol het openbaar ministerie<br />
ontvankelij~ werd verklaard in de ingestelde vervolging en de zaak naar de regtbank terug gewezen, in elk<br />
jaar één beklaagde (0.14 %) en (0.15 %) ter criminele werd verwezen, en in ·1864 ééne (0.15 %l zaak werd<br />
verwezen naar den reg-ter-commissaris en ééne (0.15 %l schorsing der regtsvervolging ten gevolg·e had.<br />
Van de arresten, welke de vonnissen van den eersten regter wijzigden of veranderden , veroordeelden vrijgesprokenen<br />
in 1863 59 (19.865 °/ ),<br />
0<br />
in 1864 69 (23.88 %) , spraken veroordeelden vrij 76 (25 .59 %) en .7 3 (25.26 %) ,<br />
verzwaarden de straf 59 (19.865 %l en 40(13.84%), verligttenhaar 102 (34.34%) en 100 (34.60 %), veranderde<br />
· in 1863 1 (0.3 4) de cellulaire gevangenisstraf voor één jaar in gezamelijke opsluiting voor twee jaren , ontsloegen<br />
vrijgesprokenen in 1864 2 (0.69 °/ ), 0<br />
spraken vrij ontslagenen 2 (0.69 %) , wijzigden bekrachtigde vonnissen<br />
door vrijspraak over de kosten in 1864 3 (1.04 °fo). In hooger beroep stonden te regt in 1863 849, in 1864<br />
728 personen, waarvan 161 (-19 °/ )<br />
0<br />
en 122 (20.'1 %) in hechtenis of preventive gevangenis , de overigen op vrije<br />
voeten. Van deze personen waren in elk van beide jaren veroordeeld in eersten aanleg tot gezamelijke opsluiting<br />
24 en 12, die door de hoven tot eenzame opsluiting, 28 en 11 tot eenzame opsluiting, die door de hoven tot<br />
gezamelijke werden veroordeeld.<br />
Het getal verzoeken om gratie bedroeg in 1863 337, in 1864 268, waarvan 11 en 21 reeds aanhangig vóór<br />
het begin van elk jaar. Hiervan werden in elk der beide jaren afgewezen 225 (66.8 °10 ) en 193 (72 %), geheel<br />
of gedeeltelijk ingewilligd 86 (25.5 %) en 66 en (24.6) · Vijf (één waarop later door den Koning gunstig werd<br />
neschikt) en één werden teruggezonden 'Negens onbeyoegdheid van het hof, :wodat. in elk jaar 21 (6.2 °i 0 ) en<br />
$ (3 °/.i aanhan~ig bll-lven.<br />
De volgende etaat geeft het getal zaken of aanklagten en dat der beklaagden bij de ii,rrondissementsregtbanken:<br />
PROVINCIEN.<br />
1<br />
Zaken.<br />
1<br />
1863.<br />
l<br />
1864.<br />
Beklaagden.<br />
1<br />
Beklaagden<br />
op de Zaken. Beklaagden.<br />
Beklaagden<br />
op de<br />
ioo zaken.<br />
ioo zaken.<br />
1<br />
1 1<br />
l\loorclbrabant ........ ........ 998 1,269 127 1,020 1,320 129<br />
Gelderland ............... ... . 1,386 1,823 132 1,372 1,838 134<br />
Zuidholland . ........ . .. . .... . . 1,579 1,971 125 1,586 1,919 1 121<br />
l\loordholland .. . ... ... ...... . f,867 2,298 123 1,876 2,323 124<br />
Zeelancl ....................... 752 986 131 615 804 131<br />
Utrecht . .. .. .. . ... . .. , ......... 659 814 124 538 643 120<br />
Frie•land ..... .. . ...... . . .... . . 808 1,02·1 126 927 1,213 131<br />
OverijHel ... . ............ .. .. 1,619 1,826 113. 987 1,224 124<br />
Groningen ...•............ . . . . . 694 870 :l25 655 820 125<br />
Drenthe ........... . ....... ... . 317 391 123 277 316<br />
1<br />
11.4<br />
Limburg ...... .... ... ......... 825 1,034 125 780 995 128<br />
Totaal. .. . 11,504<br />
1<br />
14,303 124 10,633 13,415 126<br />
Naar den aard van het wanbedrijf verkrijgt men op de 1,000 zaken in 1863 402.3, in 1864 406.8 tegen de<br />
algemeene zaak, 347.4 en 335.8 tegen de personen, 250.3 en 257.4 tegen de eigendommen; op de 1,000 beklaagden<br />
369.6 en 387.3 tegen de algemeene zaak, 358.9 en 340.4 tegen de personen, 271.5 en 272.3 tegen de eigendommen.<br />
Vergeleken met 1862 was het betrekkelijk aandeel, zoowel wat de zaken als de beklaagden betreft, in beide<br />
jaren grooter voor de wanbedrijven tegen de personen; kleiner voor die tegen eigendommen. Dit aandeel was<br />
kleiner dan in 1862 voor de wanbedr~jven tegen de algemeene zaak in 1863 voor de zaken en ·beklaagcilen, in<br />
186-1- voor de zaken.<br />
Wanneer men de beklaagden splitst naar het geslacht, verkrijgt men de volgende uitkomsten:<br />
1863. 1864.<br />
Tegen de algemeene zaak 4,319 of 81. 7 °1 0<br />
, 4,252 of 81.9 °/ 0<br />
mannen,<br />
,, personen. . . . 4,194 " 81.7 " 3,756 " 82.2 ,,<br />
" eigendommen. . 2,960 " 76.2 " 2,820 " 77.2 "<br />
.<br />
i 863. 1864.<br />
967 of 18.3 °1 0<br />
, 9-i-2 of 18.i % vrouwen.<br />
939 " 18.3 " 811 " 17.8 "<br />
924 " 23 ..8 " 834 " 22.8 " .<br />
·Het betrekkel~jk aandeel der mannen was , evenals in vroeger jaren , in beide jaren het kleinste bij de misdrijven<br />
tegen de eigendommen, in 1864 het grootst bij die tegen personen, terwijl het in 1863 gelijk stond voor de<br />
wan bedrijven tegen de algemeene zaak en die tegen personen. Het betrekkelijk aandeel der vrouwen was in<br />
beide jaren en voor elke der drie soorten van wanbedrijven kleiner dan in 1862.<br />
Beneden den leeftijd van :l6 jaren waren bij wanbedrijven:<br />
1863. 1864. 1863. i864.<br />
0<br />
'.l'egen de algemeene zaak 142 of 2.9 o/o' H3 of 2.7 1 0<br />
mannen , 62 of 6.4 °10, 66 of 7.<br />
0<br />
10 vrouwen.<br />
" personen ... 72 " 1.7 " 77 " 2.05 " 9 " LO" 7 " 0.9 "<br />
" eigendommen .. 509 ,,<br />
f 7.2 " 496 " 1.7.6 105 " H.4 " -t.09 " 13.1 "<br />
In de reden tot het geheele getal beklaagden van elk geslacht was het betrekkelijke aandeel voor de jeugdige<br />
beklaagden van het vrouwelijke, in beide jaren veel grooter dan dat van het mannelijke geslacht bij de wanbedrijven<br />
tegen de algemeene zaak, kleiner bij de beide overige soorten, vooral bij die tegen de eigendommen.<br />
Van de beide voornaamste wanbedrijven waren in elk der beide jaren: bij bedelarij en landloopèrij 4.9 en 5.2 °1 0<br />
der mannen, 8.6 en 8.5 % der vrouwen, bij overtredingen op het stuk der belastingen 3 en 2.2 °/ 0 der mannen<br />
1<br />
4.9 en 5.3 % der vronwen beneden de 16 jaren.<br />
Bij eene vergelijking der drie indeelingen onderling verkrijgt men voor elk der beide geslachten de volgende<br />
reden :<br />
1863. 1864. 1863. 186.t.<br />
Tegen de algemeene zaak. 37.6%, 39.3 °/ mannen, 34.2%, 36.4 °/ 0<br />
vrouwen.<br />
0<br />
" personen .. .. 36.6 3 -~.7<br />
" "<br />
33.2 " 3L4 "<br />
" eigendommen . 25.8 " 26.0 "<br />
32.6 " . 32.2 "<br />
De betrekkelijke reden was derhalve, evenals in vorige jaren, het gunst~t;st: voor de mannen bij de wanbedrijven<br />
tegen de eigendommen, voor de vrouwen bij die tegen de personen; het 01igunstigst voor l1eide ge<br />
Slach,ten bij die tegen de a1gemeene zaak. Het betrekkelijk aandeel der vrouwen in de wanbedrijv~n tegen de<br />
personen wai;; echter in beide jaren veel grooter dan in 18RS!.
0<br />
N aal' tien aard van het wan bedrijf worden de beklaagden op de volgende wijze ingedeeld:<br />
1863. 1 1864.<br />
1===;:::=1 === =1========11<br />
i GETAL RE~~N GETAL<br />
REDEN<br />
1 AAl\D DER WANBEDRIJVEN.<br />
\ BEKLAAGDEN. DE 1,000 BEKLAAGDEN. BEKI,AAGDEN. DE 1,000 BEKLAAGDEN.<br />
1 +·IT<br />
1 1 \<br />
K•~~~ DE A1.GE~!NE HAK Il ,.J ., Il<br />
{Art. 209 en vol c:t:· Cude P~· nal. ,) 1<br />
Rebellie ( ophit8ing tot). · · · · · · · · · · · ; '' " 1 "<br />
(Art. 217 Code P énol. ) \ \<br />
A.anmatiging van titel• of bedie•<br />
ningen . .. . .. ... . .. . . . · · . · · · · · · · - ~ · 1 21 "<br />
(Ant. 258 , 2 59 Co,\e P énal. ) 1<br />
!I 1<br />
1<br />
Or:lgen {het onbevoegd) van een l "<br />
unifur~~~;. ~~~- ~~~ ~- ~·é ;,~; .·)· · · · · · · · · · \<br />
il.oon des 1'.oning8. · · • · · · · · · · · · · · · · · 1<br />
(Wet van 1 ,htnij 1830, Staatsblad n• 15.) !<br />
Hoon en laatel' tegen openbare 111<br />
t "t "t 1 Il "<br />
(:to::,, e;6 ~,::: ·;~~~: ·;t~~~~~l~~· ~: -~~. ) · 1 Il<br />
Beleediging en geweldpleging tegen \<br />
het openbaar gezag. . . . . . . . . . 1 736 54<br />
(Artt. 222-230 Code p , nal ' art. 14' n• l 1 i<br />
'·1 31:1<br />
3.141<br />
1<br />
,, i<br />
1, 0.09<br />
11<br />
" , 1<br />
fS7<br />
AARD DER<br />
WANBEDRIJVEN.<br />
--<br />
1<br />
1863.<br />
. 1864.<br />
1===--- - --,,-----===;====Il<br />
1<br />
GETAL 1 RE~:N 1 GETAL<br />
B:K1A:.ï·:.· 1DE ~:001 B:KLÏG:BN.<br />
4 2 ! 61 0.35 1,<br />
1<br />
'<br />
1<br />
REDEN<br />
B:~1A:G1K:. DE ~:Oj B:~ÏAG:EN<br />
1<br />
Mi•handelini: (een,·oudii:e) . .. . . . .. \ 35231554140771<br />
307.071 195.761285.045,32041491 13695 295.90 1189.795,<br />
275.44<br />
(An. 311 Code P
1<br />
1<br />
1 433<br />
~,<br />
f 88<br />
iS!J<br />
1863. 1864.<br />
VEHOOHDEELD.<br />
1<br />
AARD DER WANBEDHIJVEN.<br />
Vernieling vau een beestenperk ..<br />
(Art. ·t51 Code l"'ual.)<br />
V erbreLcen -va11 af Ml uiting, dc1npen<br />
Tau 11tlooten enz .....• ........ .-..<br />
(A rt. 456 Code Pénal.)<br />
'Ver'W'o11.de11 of 1looden van<br />
ander& huisdiere11 of ,ree.. .. .<br />
iArtt. H~ - 454 Code Pénal.)<br />
GETAL REDEN GETAL REDEN<br />
BEKLAAGDEN. DE 1,000 BEKLAAGDEN. BEKLAAGDEN. DE 1,000 BEKLAAGDEN.<br />
1 M.1 V.<br />
T. M.<br />
0.09 1<br />
i<br />
V. 1 T. 1~~-1 V. 1 'l'. M. 1 V. 1 'l'.<br />
0.07<br />
" 1 1<br />
1<br />
320 19 339\ 27.89 6.71 23.70 281 15 296 25.95<br />
5.80 1 22.061><br />
6 6 0.52 0.42 3 3 0.28 1 0.22<br />
WANBEDlllJVEi\<br />
TOT GEVANGENISSTltAF VAN<br />
Één jaar of minder.<br />
-------------....- ......_______________<br />
In eenzame<br />
tln opsluiting.<br />
i<br />
;..;<br />
]<br />
0<br />
d<br />
Q)<br />
Q)<br />
'"d "<br />
U1<br />
'"d ;..;<br />
p..<br />
i:::: .....; i::::<br />
1<br />
Ii c:I<br />
c:I<br />
Q)
190<br />
i.u ,1863 U.53, in 1864 -13,63, niet gestraft op grond van art. 66 Code Pénal 0.52 en 0.86, \'eroordeeld 84.1):><br />
en 84.99, hiervan 53.45 en 56.32 tot gevangenisstraf, waarvan tot die van meer dan één jaar 1.52 en 1.62, van<br />
één jaar of minder 51.93 en 54.70 (in gezamelijke opsluiting 35.37 en 37.21, in eenzame '16.56 en 17.49), tqt<br />
geldboete 19 en 19. 7 O, tot politiestraf met toepassing van art. 233 Wet boek van Strafvordering 0.34 en 0.41 1<br />
tot politiestraf met toepassing van artt. 463 Code Pénal en 20 wet van 29 Junij 1854 (Staatsblad n° 102) 1 i.6~<br />
en 8.35, tot politiestraf wegens overtreding, te gelijk aangebragt met het wanbedrijf waarvan zij werden vrijgesproken<br />
of ontslagen, in 1.864 0.14, tot verbeurdverklaring en betaling der geregtskosten 0.13 en 0.07, terwijl<br />
bij 0.40 en 0.52 verwijzing, schorsing enz. heeft plaats gehad. .<br />
Op de honderd veroordeelden tot eene gevangenisstraf van één jaar of minder , werden tot eenzame opsluiting·<br />
veroordeeld in 1862 22.25, waarvan 20.55 tot en 1.70 boven zes maanden, in 1863 31.89, ~9.35 en 2.54, in 1864<br />
31.97 , 2\J.ü3 en 2.34. De cellulaire gevangenisstraf werd dus in de beide laatste jaren betrekkelijk veel meer<br />
toegepast dan in 'I 862. Van de uitbreiding der eenzame opsluiting tot één jaar bij art. '7 der wet van 29 J unij<br />
1854 (Staatsblad n° 102) werd in beide jaren , vooral in 1863 meer gebruik gemaakt.<br />
Sedert 1863 worden afzonderlijke opgaven geg·even van de tot correctionele gevangenisstraf veroordeelden<br />
tevens tot geldboete verwezen en zijn de opgaven over de toepassing van correctionele en politiestraffen meer<br />
naauwkeurig gesplitst. In het verslag der geregtelijke statistiek over 1864 worden voor de veroordeelden de<br />
politiestraffen voor het eerst negen afzonderlijke kolommen gegeven, ter onderscheiding der veroordeelden tot<br />
gevangenisstraf en geldboete, elk afzonderlijk en tot beiden te zamen. Naar die opgaven werden veroordeeld:<br />
krachtens art. 233 Wetboek van Strafvordering alleen tot gevangenisstraf 9, waarvan wegens misdrijven tegen<br />
de algemeene zaak 6, tegen de eigendommen 3, alleen tot geldboete 47, tegen de algemeene zaak 31, de personen<br />
14 , de eigendommen 2 i met toepassing van art. 463 Code Pénal en art. 20 wet van 29 Junij 1854<br />
(Staatsblad n°. 102), alleen tot gevangenisstraf52l~, tegen de algemeene zaak 131, tegen de personen 204, tegen<br />
de eigendommen 189, alleen tot geldboete 589, tegen de algemeene zaak 71, tegen de personen 421, tegen de<br />
eigendommen 97; tot gevangenisstraf en geldboete 7 wegens misdrijf tegen de personen; wegens ééne of me()r<br />
overtredingen aangebragt met een wanbedrijf waarvan de beklaagde is vr\jgesproken of ontslagen alleen tot<br />
gevangenisstraf 1 tegen de algemeene zaak, alleen tot geldboete 18 , waarvan 15 tegen de algemeene zaak ,<br />
3 tegen de personen. Nagenoeg bijna alle geldboeten werden namelijk in de vroegere verslagen der geregtelijk
li<br />
.,<br />
1:<br />
I·<br />
1<br />
één ter uitlevering van boosdoeners , 5 verlof tot .huiszoeking· Pr1 l G tot. overdag·ing. van getuigen. Yoornoemde<br />
L67'i en t,G55 beschikkingen bestonden uit: 282 (! 6.88 %) en 225 (13.60 %) buiten vervolging stellingen<br />
(art. ·l 16 Wetboek van Strafvorclering). 3 (0.18 °lol en 3 (0.'18 °lol vei·w\jzingen naar den bevoegden regter<br />
(art. 115 \Vetboek van Strafvordering), 2 (0.12 °lol in 4 (0.24 °lol naar den kantonregter als dawrstellende politieovertredingen<br />
(art. 117 Wetboek van Strafvordering) , 523 (31.30 °lol, waarvan 3 buiten vervolging gesteld, en<br />
537 (32.45 °lol naar den prokureur-generaal , als daa1·stellende misdaden (artt. 120 , 119 , lid 2, Wetboek van<br />
~trafvordering ), 861 (51.52 %) en 886 (53.53 %l naar de correctionele teregtzitting, waarvan 815 (5 buiten vervolging<br />
gesteld) en 831 wegens wanbedrijf (art. 118 Wetboek van Strafvordering), !~6 en 55 wegens misdaad ,<br />
te bestraffen met eene correctionele straf uit hoofde van den jeugdigen ouderdom van den dader (art. 119 ,<br />
lid 1, vVetboek van Strafvordering). In twee zaken in 1863, waarin de beklaagden ten criminele waren verwezen,<br />
werd één medebeklaagde buiten vervolging gesteld, een ander naar den kantonreg'ter verwezen. In<br />
·1864 werd ·l beklaagde bniten vervolging gesteld wegens krankzinnigheid (art. 64 Code Pénal). De beschikkingen<br />
in raadkamer, waarbij regtsingang tot instructie werd verleend, bedroegen 45.ï3 en 49.8 van de honderd<br />
requisitoiren tot regtsingang.<br />
Voor de regt banken stonden in hooger beroep te· reg·t in 1863 527, in 18M 5H personen , of 8 en 24 minder<br />
dan in ·l 862. Er werden in 1863 388 , in 1864 365 eindvonnissen in strafzaken in hooger beroep gev:ezen;<br />
waarvan 78 en 75 op de voorziening van den beklaagde alleen , 273 en 259 op die van het openbaar ministerie<br />
alleen en 37 en 31 op die van den beklaagde en het openbaar ministerie. De uitspraak van den kantonregter<br />
werd bekrachtigd door 106 (27.32 °fo) in 1863 , 88 (24.. H °lol in 1864 , gewijzigd of veranderd door 278 (71.65 °lol<br />
en ~72 (7 4.52 °lol vonnissen; van welke laatste verooréleelden vrijgesprokenen 108 (38.85 °lol en 79 (29.04 °fo),<br />
v1·iJspraken of ontsloegen veroordeelden 57 (20.50 °fo) en 67 (24.63 °lol, de straf verzwaarden 28 (10.07 °lol en<br />
18 (6.62 °fo), haar verligtten 16 (5.76 °fo ) en 17 (6.25 °fo), terwijl bij 69 (24.82 °fo) en 91 (33.46 °fo) zulks op<br />
andere w~jze geschiedde. In 4 (L03 °fo ) en 5 (1.37 °lol werd het beroep niet-ontvankelijk verklaard. Bij vergelijking<br />
van de werking· van het hooger beroep in strafzaken bij de regtbanken met die bij de provinciale<br />
gereg·tshoven blijkt, dat de eerste in 1863 29.26 °fo, in 1864 21.46 % meer uitspraken van den llgeren regter<br />
vernietigden, 18.985 °fo en 5.16 % meer veroordeelden vrijgesprokenen; 5.09 % en 0.63 minder vrijspraken<br />
veroordeelden , bij 9.795 °1 0<br />
en 7.22 % veroordeelden minder de straf verzwaarden, b\i 28.58 % en 28.35 °10<br />
veroordeelden minder haar verligtten.<br />
Het getal verzoeken om gratie bedroeg in 1863 6'1 meerr , in 1864 122 m1:nde1· dan in 1862. Op de honderd<br />
verzoeken zijn in elk van beide jaren afgewezen 63.9 en 65.6 tegen 6'1.5 , geheel of gedeeltelijk ingewilligd<br />
29.0 en 27.6 tegen 31.5 in 1862. Van 0.2 en 0.1 is de uitslag onbekend gebleven, terwijl op het einde van elk<br />
jaar aanhangig waren 6.9 en 6.7 tegen 7 in 1862.<br />
Uit den staat , behelzende de werkzaamheden van den kantonregter in strafzaken (blzz. 194 en 195), blijkt, dat op<br />
de 27 ,216 en 27 ,758 in 1863 en 1864 veroordeelden 22,453 (82.5 °lol en 22,842 (82.29 °1 0<br />
) waren mannen , 4,763<br />
(17.5 °fo) en 4,916 (17.71 °lol yrouwen. Onder de eersten waren in elk van beide jaren 1,S01 (8.02 °fo) en 1,921<br />
(8.41 °fo), onder de laatste 365 (7.66 °fo) en 415 (8.44 °fo) beneden de zestien jaren. Het betrekkelijk aandeel<br />
was voor de vrouwelijke veroordeelden in beide jaren het kleinst bij de kantongeregten (·17 .5 % en 17.71 °fo),<br />
het grootst bij de provinciale hoven (22.8 °/ 0<br />
en 20.5 °fo). Voor de jeugdige veroordeelden was dat aandeel in<br />
beide jaren en voor beide geslachten het kleinst bij de hoven (5.32 % en 5.87 °1 0 jongens en 0.75 % en 2.44 °/"<br />
meisjes); het g1·ootst bij de kantongeregten (8.02 % en 8.!~1 % jongens en 7.66 °1 0 en 8.44 % meisjes) .<br />
Van de bevoegdheid , verleend bij art. 254 Wetboek van Strafvordering, hebben gebruik gemaakt en door<br />
vrijwillige betaling van ·het maximum der geldboete de geregtelijke vervolging voorgekomen en gestuit in<br />
1863 6,579 (18.12 °lol , in 1864 6,818 (18.40 °/ ), 0<br />
werden vrijgesproken of ontslagen van alle regtsvervolging, op<br />
grond van de artt. 253 en 254, 2,'168 (5.97 °lol en 2,178 (5.88 °/ 0<br />
) en op grond van art. 66 Code P énal, 107<br />
(0.29 °lol en 102 (0.27 °lol, werden veroordeeld tot gevangenisstraf met of zonder geldboete en tot geldboete<br />
alleen 27,2'16 (74.94 °lol en 27 ,758 (74.90 °fo), terwW schorsing van het geding, onbevoeg·d- en niet-ontvankelijkverklaring<br />
enz. plaats greep bij 245 (0.68 °fo) en 206 (0.55 °lol beklaagden. In het verslag der geregtelijke<br />
statistiek over 1864 worden voor het eerst de veroordeelden tot gevangenisstraf alleen en tot gevangenisstraf<br />
en geldboete te zamen afzonderlijk opgegeven. Van de 5,881 veroordeelden tot gevangenisstraf waren 5,388<br />
. tot gevangenisstraf alleen, 493 tot gevangenisstraf en geldboete veroordeeld, waarvan wegens diefstal (art. 18<br />
der wet van 29 J unij 1854, Staatsblad n° 102) 3,942 en i 2 , wegens overtredingen van den Code Penal<br />
fln andere wetten 799 en 213, van maatregelen van inwendig bestuur 13'1 en 4 , van provinciale reglementen<br />
34 en 51 , van plaatselijke of andere verordening·en 482 en 2'13.<br />
Op de honderd veroordeelden hadden zich schuldig gemaakt: aan diefstal, in 1863 16.63, in 186416.31 (waarvan<br />
veroordeeld tot gevangenisstraf met of zonder geldboete 14. 71 en 14.24, tot geldboete alleen 1.92 en 2.07);<br />
overtreding· der jagtwet 8.93 en 8.77, van het Code Pénal of andere wetten 18.83 en 19.92 (waarvan veroordeeld<br />
tot gevangenisstraf 4.15 en 3.65 , tot geldboete 14.68 en 16.27) ; van maatregelen van inwendig bestuur 4.13 en<br />
1>.03 (gevangenisstraf 0.23 en 0.49, geldboete 3.90 en 3.54) ; van provinciale reglementen 5.57 en 5.15 (gevangenisstraf<br />
0.35 en 0.31 , geldboete 5.22 en 4.8.1"); van plaatselijke of andere verordeningen 45.91 en 45.82 (gevangenisstraf<br />
2.42 en 2.33, geldboete 43.49 en 43.!~9 ) . Er werden dus veroordeeld tot gevangenisstraf met of zonder<br />
geldboete in 1863 21.86, in 1864 21.19 (in 1864 tot g·evangenisstraf alleen 19.41 , tot gevangenisstraf en geldboete<br />
1.78) tot geldboete alleen 78.14 en 78.81 op de honderd veroordeelden. De reden der veroordeelden tot de<br />
beklaagden was voor de mannen in 1863 73.65, in 1864 73.43 , voor de vrouwen 8t.73 en 82.55 op de 100 .<br />
. Overeenkomstig de bepaling van art. 20 der wet van 29 J11nij 185.i (Staatsblad n° 102), werd van de bevóegdlteid<br />
verleenrl bij art. Hi3 Code Pénal gebruik gemaakt in ~863 bij 2,f\38 of 9.69 °1 0<br />
• in ·!SM bij 2,821 of<br />
10.17 % der veroordeelden. Op de '100 veroordeelden waren rneds vroeger veroordeeld in 1863 3 6 4 · 1864<br />
3.53 , waarvan wegens wanbedrijf 0.34 en 0.57, overtreding· 3.30 en 2.95 misdaad in 1864 0 01 D. ' dm d<br />
·d ld ;J • ' • • e re en er<br />
veroo~ e~ . en wegens ov~rtr~umgen van algemeene maa~regelen van inwendig bestuur is op nieuw afgenomen.<br />
4.13 f o m 1863 en 4.03 fo m 1864, tegen 4.43 % in 1862, die wegens plaatselijke en andere verordeninge ·<br />
gaf 45.91 % en 45.81 % te~en 46.28 % in 1862. Eenigzins toegenomen zijn de overtredingen van het c. p~<br />
0<br />
of andereo wetten, 18.83 /o ~n 1863 en 19.92 % in 1864, tegen 17.03 % in 1862, en van de jagtwet, 8.93 o/<br />
en 8.77 /. 9 tegen 7.85<br />
17.06 % in 1862.<br />
fo m 1862. De kleine diefstallen geven 16.63 °/<br />
0<br />
in 1863 en 16 31 °/ in 1864 teg "<br />
• o eR-<br />
. Behalve de veroordeelingen .wegens over,tredingen op het stuk der jagt en visscherij, 2,429 in 1863 en '.i!.4 3 ,j<br />
m ~864, werden door de officieren van justitie, krachtens art. 51 der jagtwet, 409 en 543 vervolgingen do .<br />
dadmg af~ed~an, welke aan boete en veroourdverk~aringen .f 2,276 en f 2,848. 785 hebben opgebragt. ~<br />
. De. ve:rigt:mg~n .der kantonregters als hulpofficieren en namens den regter-commissaris waren op nieuw<br />
111<br />
;beide Jaren nunder dan in de vorige. Het getal opgem.aa:kte processe_n-verbaal bedroeg in 1863 13, in 186,f<br />
10' dat der p~ri;;onen ge~oord door d~~ kan..tonreg~er als lmlp_officier 224 ,en 37~, namens den regter-commissai;'<br />
!67 en 4:G9 minde'J" dan ip 1862., terw~l het .getaJ p.laatsopi;i.en;i:inge~ en defgelijke verrigtingen in 1863 4 minde;<br />
m 1864 3.8 mee'J" beelroeg dan in 1862. -· '<br />
.. H~t getal veyzo~ken. Otl). gra1;.ie bedroeg ia 1863 ~8, i!l J864' 270 ?!J,inder. dan ~ 1862, Op de honderd verzoek~<br />
ZlJll lll elk van bei
Werkzaamheden der kaulunge 1<br />
·afzakeu, in '1865 e11 1864.<br />
l<br />
1<br />
--<br />
VERRIG1'INGEN VAN DEN KANTONREGTER.<br />
1<br />
MANNEN.<br />
AI.S<br />
OFFICIER.<br />
HUI,P-<br />
NAMENS<br />
DEN<br />
REGTER<br />
COMMISSARIS.<br />
VERZOEKEN OM GRATIE<br />
WAAROP<br />
ADVIES IS GEVRAAGD.<br />
PnOVINCl&N .<br />
1<br />
i<br />
1:<br />
li<br />
li<br />
11<br />
11<br />
1,<br />
li<br />
1:<br />
1863 4,927 4,356 455 1,022 136 1,592 387 59 2,621 352 827 106 1,273 167 7 59 p2 -184 497 121 339 794 857 28 79<br />
l\loordbrabaut .<br />
25 27<br />
37 2 32 67 7 106<br />
~ . 1864 4,814 4,593 485 931 131 1,743 365 51 2,772 346 751 93 1,124 '174 5 40 [>7 212 719 125 355 750 80'1 !) 76 rn 22 ·:: 1 56 1 ·23<br />
1<br />
81 7 111<br />
1863 3,569 3,196 376 767 108 400 294 18 2,599 310<br />
Gelcforlaud"<br />
... ?<br />
~<br />
694 94 1,1361 205 14 20 ~6 74 625 117 159 863 54-6 9 33 38 47 254 320 13 19 69 8<br />
1864<br />
96<br />
3,801 3,235 486 843 112 478 307 12 2,618 412 708 101 1,190 189 13 33 ~4 63 821 103 157 849 558 1) 21 38 40 77 331 384 8 19 35 3 57<br />
1863 5,071 4,652 215 1,009 15 1,027 300 8 3,558 156 776 H 127 217 9 2 p4 8 396 102 121 2,955 85 37<br />
Zuidhollaud ... ~<br />
472 55 41 245 910 16 76 115 36 227<br />
? 1864 5,820 5,344 206 1,027 31 1,306 354 11 3,92/t 142 799 24 111 150 8 3 ~2 2<br />
1~21 138 136 3,320 63 78 2'18 48 51 118 613 46 47 131 30 208<br />
lW oorclhollancl ..<br />
~ 1863 4,079 3,735 139 625 760 178 2 2,897 128 519 2 214 50 2 3 ~1 415 152 5 2,341 39 5 50 15 33 93 350 2 59 127 13 199<br />
1864 3,555 3,188 156 520 690 186 5 2,401 135 479 11. 168 . 69 53 " ~o 402 133 10 1,769 41 2) 11 63 •13 16 60 272 20 51 77 24 152<br />
1863 -1,132 1,286 174 222 287 133 5 926 146 166 12 114 27 14 " bl 7 336 U5 38 362 103 3<br />
Zeelancl ... .. ... ~<br />
2 22 19 1<br />
58 470 17 24 37 1 62<br />
? 1864 1,133 1,268 125 203 223 108 1 966 115 175 12 115 39 33 1 5 8 299 85 62 394 104 2 11 8 9 31 469 21 11 35 4 50<br />
1<br />
1863 2,017 1,783 255 353 99 124 6 1,584 235 331 36 310 120 5<br />
~o 20 161 52 213 975 186 8<br />
Utrecht. . . ~<br />
129 u 2 9 19 19 19 2 40<br />
~ 1864 1,843 1,756 193 360 71 H3 4 1,601 177 340 28 334 80 5 1/ ~9 138 55 168. 1 ,120 234 5 135 4 7 24 51 6 8 23 1 32<br />
Frieslancl . .". ~ 1863 2,142 2,324 153 199 6 168 91 1/ 2,065 145 181 6 79 60<br />
1 207 106 97 1,608 10 28 26 31 35 15 2 21 67 20 108<br />
~ 1864 2,461 2,708 231 284 17 188 145• 1 2,402 209 252 17 85 38 2 1 ~7 359 121 65 1,870 49 104 27 27 4-1· 39 16 82<br />
241 122<br />
1863 2,185 2,043 110 270 25 634 245 3 1,245 97 177 20 206 72<br />
1/ ~2 7 372 Ut 178 396 124 10<br />
Overijssel . . . . ) 27 46 201 / 254 21 19 78 13 HO<br />
? 1864 2,180 2,123 128 332 41 664 223 7 1,317 99 249 33 216 88<br />
27 383 110 199 499 139 2 17 32 45 221 244 1 12 58 23 93<br />
1863 1,908 1,731 44 329 6 525 114 ·l,169 38 250 5 18 126 3 3 230 4.() 151 804 7<br />
Groningen. . .. ~<br />
2 63 9<br />
2 17 30 4 51<br />
'1864 1,555 1,446 74 232 4 405 104 1,009 62 167 4 23 80 7 1/ ~2 276 27 113 668 20 1 64<br />
9 12 9 6 27<br />
1863 935 986 26 99 11 436 81 2 527 23 42 7 59 18 1 1/ ~1 4 215 1.2 63 130 59<br />
Drenthe. . . . . ~<br />
6 4<br />
17 17 20 6 43<br />
( 1864 915 982 25 104 12 486 73 5 468 25 49 12 86 29<br />
1/ ~6 16 154 42 31 133 73 17 5<br />
26 17 :15 2<br />
341<br />
~ 1863 2,652 2,237 211 497 74 651 221 4 1,461 171 435 66 468 68 7 11 8 216 542 34 58 607 622 25<br />
Limburg ....<br />
10 13 33 339 27 41 16 84<br />
{ 1864 2,659 2,125 229 584 90 564 200 4 1,443 199 532 80 502 76 9 7 ~6 233 546 45 48 651 742 32 75 6 7 22 328 12 20 36 12 68<br />
---------------------------------- - t------------------------1-----1---------------------<br />
.. ~ 1863 30,617 28,329 2,158 5,392 436 6,579 2,168 107 20,652 1,801 4,398 365 4,00!t 1, 130 63 95 ~9 522 3,996 1,061 1,422 11 ,835 2,638 94 897 245 259 1,093 2,733 73 330 670 126 1,126<br />
4,518 984 1,34-4 12,023 2,824 3)1621 818 206 262 94.5 2,491 115 . 236 582 136 954<br />
Totaal. ( 1864 30,736 28,768 2,338 5,420 535 6,818 2,178 102 20,921 1,921 4,501 415 3,954 1,012 135 85 ~4 574<br />
~~ i<br />
1863 30,487 5,828 22,453 4,763<br />
1864 311106 5,955 22,842 4,916<br />
Tot"al van .... 1862 32,202 29,17312,186 6,153, 451 7,280 2,281 93 20,99111,925 4,8221374 4,331 1,0701 83 79 ll6 615<br />
3,717<br />
1,164 1,837 12,368 2,723 126 1,173<br />
1<br />
197<br />
272<br />
1,347 / •,900<br />
77 338 731 155 1,224<br />
1<br />
1 " "'""""" ' ,,.,~ , "'"""·<br />
\ 2 ) AlnorC'JI 2.<br />
1 ,·, ''"' ''"" """ "., ,, "' "" """ '"""" ""''"" ''" ' "." !'"''"'" '"" "'" '""'i" "" '""""'' "." ''""" '"""''"'. 1
-= -= -<br />
,<br />
AARD DER MISDRiJVEN<br />
t96<br />
BEKLAAGDEN.<br />
VEROORDEELD.<br />
\====r====~-==============~=-~-====;:=============!.========================:::zi:===:=::::>====:==:::===;::=====:;=====l<br />
TOT DE !'iTltAF VAN<br />
GEV AIVGIE!VI8<br />
1 REED&<br />
VROEGER<br />
VEROORDEELD<br />
l<br />
___::_::_<br />
!<br />
bij de krijgsraden voor de<br />
li<br />
,,<br />
1.:<br />
1<br />
[1<br />
li<br />
11<br />
(<br />
. ' . ~ - ..<br />
t• MiacÎriJven; w~art~gen bij de militatrè \ 1$63.<br />
wetkoe'ken iitraf i!I bedrèigd ..... ' ........ " ( 1864.<br />
z• Misdrij'weft, waartegen alleen bij de burg; 1<br />
1 wetgeving straf is bedreigd, als :<br />
1863 •· Tellien de algemeene zaak .. , ......... , . . . ~ ·<br />
~ 1864.<br />
b, ; personen""" .. " ... " .. "." .. ~ !:~::<br />
•eigendommen ... "." •. ".".". g:~!:<br />
Totaal, .. . : ... ~<br />
1863·<br />
( 1864.<br />
( t• Misdrijven, wa~rtegen bij de miliiai>'e ~ 1863.<br />
i . ""etlloeken straf is be8reigd ... ; ............ ~ 1864.<br />
1<br />
Z• Misdrijven, waartegen alleen ~ij de burg. 1<br />
wetgeving straf is bedreigd , als : j<br />
a. Tegen de algemeene zaak .......... , ..... ~ 1863.<br />
"' 1 ( 1864.<br />
cd<br />
J 1 :.<br />
1<br />
\<br />
• personen .............. ...... , , .. ) 1863·<br />
~ 1864.<br />
eigendommen""""""""". ~ !::!:<br />
Totaal ........ ~<br />
1863·<br />
~ 1864.<br />
t• Mis.ir~jvè~ ; waartegèit bij de militaire ) 1863.<br />
( wetboeken straf is bedreigd.·•··· .. ···•·•·· ( 1864.<br />
~· l'tlisdrij-wen, wa~rtegen alleen bij de bnrg. ,<br />
~ wetgeving straf is bedreigd • als:<br />
~ a. Tegen de algemeene zaak .............•.. ~ 1863.<br />
!:: \<br />
~ 1864.<br />
m J<br />
61 ( b. • • pers'Onbn"."" " ..""". " : " g::!:<br />
c. eigendommen ........ " . . " .. ,. ~ :::!:<br />
Totàal. .. ,: .. " ~<br />
1863·<br />
( 1864.<br />
:~~ ·~ :~~ :~~ ~ :· !~ ·~ 'J :'.~ 1 .: 1 !~~<br />
~ 1<br />
'J ~ :.: 1 :! 1:1 :' 1 '. ' :: 1 : : 1 : :.1<br />
:.<br />
24 2 26 28 Il Il 1 2 25 1\ ,, " Il 1 //7 1 1 1 7 1 " " Il " ,, Il 1 8<br />
29 ,, 38 38 Il Il 2 " 36 " Il Il 1 Il 26 9 1 ,, Il " 1 ,, 1 ' 2 " Il<br />
~~ :: :~ :~ ,,1 ,: ~ : :~ " :: :: "1 : ~ ~: : 2~ : :: : '~ 1' :: 1 : "·I :<br />
-3-:-:- -'~ -3-::- -3-:-:- --::- --::-· -2-:- -· _''3_,_. -3:-: ~ ·-:7- --;',- -~-~- --:~- --:- --:-:- 1: :: -::-1-::- -:-:-- -::- -1-:-<br />
20<br />
26<br />
1-1-:- __".;_ -~-'1_<br />
-3-31___<br />
2 __ 3_1_1_ -3-79- __ 2 ___ 3 __ 2_9 ___ 2 ___ 34-3 ~ 106 86 sit. 12 4 ~ ~ _1_6___"__"__"__'_'-l--4- 18 " ~.<br />
15<br />
15<br />
3<br />
4<br />
7<br />
2<br />
15<br />
13<br />
3<br />
2<br />
15<br />
20<br />
3<br />
4<br />
'1<br />
20<br />
2<br />
1<br />
7<br />
13<br />
13<br />
: :: : :: 1 : :: ·, 1 ·: ·~<br />
·;<br />
1 :<br />
:: 1 : : 1 : : :: 1 :: 1 ::<br />
7<br />
7<br />
2<br />
1<br />
3<br />
1<br />
14 20<br />
6<br />
8<br />
5<br />
6<br />
------------------ 1-- --=- ~~·· ~· ---~ ~·· ~· · ~=- ~· ~-·~--· - ---~ ~--- ~-------------- ___,___<br />
26 Il 26 26 Il Il 4 Il 22 Il Il 1 Il 2 3 1 3 Il 12 Il Il 1 2 " 1 ,,<br />
_33- __ 9 __ 3_5 ___ 4_4 ___" ___" ___ 1 ___ 8 ___ 2_9 t- _'_' ___.,__ 7__ _'_'___"___<br />
s ____ 4 ___ 5 ___ 1 ___ s ___ 3 ___ 1 ___ 1 ___ 9 ___'_'-1~<br />
228 4 245 24\} // Il 16 2 231 l 97 77 àf 14 Il ,, Il Il Il 112 Il Il Il 1 20<br />
259 1 290 291 1 2 22 1 265 a 106 86 53 11 " " " " ·l 8 3 1 " " " 21<br />
21 1 32 33<br />
7 1 25<br />
8<br />
24 2 26 28<br />
1 2 25<br />
7 ", ; : : : : :: 1 : : :: '~ : ,,' 1 :<br />
32<br />
32<br />
54<br />
49<br />
335<br />
364<br />
2<br />
5<br />
:l1<br />
41<br />
38<br />
58<br />
58<br />
376<br />
412<br />
41<br />
40<br />
58<br />
58<br />
381<br />
423 2 3<br />
2<br />
3<br />
6<br />
10<br />
31<br />
36<br />
3<br />
10<br />
39<br />
34<br />
52<br />
48<br />
347<br />
372<br />
t-i---<br />
1 97 77 39<br />
3 106 86 61<br />
2<br />
1<br />
3<br />
: ", :: ·~ : :: 1 :: : :: : 1 1: : 1 ·,<br />
Il 8 13 3 28 Il Il " Il 10 1 6 1 1 1<br />
_"___<br />
2 ___ 1_8 ___<br />
5 ___ 8 ___<br />
s _ ~ _ '_'___<br />
'_' _<br />
1 ~<br />
:: ·~ :: 1 :: 1 :~ 1 ·; ·: 1 "· 1 ·; ·: 1 ~~ "J ::<br />
'_' _j_'_' ___ '_' ___<br />
1<br />
3<br />
1) Één werd voor de desertie geene afzonderlijke straf opn:clegd, daar hij vroeger door den burg. rer,ter voor een zwaarder misdrijf was geslraft geplëegd na de desertie.<br />
- -=-<br />
2 1 In pl~
199<br />
S 2. S'rl\AFZAKEN BIJ DEN MllJ'fAIREN l\EG'fEK .<br />
Bij de krijgsraden voor de landmagt werden aangebragt in 1863 309, in 1864 331 zaken tege~ 332, met 355<br />
eu 379 beklaagden tegen 370 i. bij die voor de zeemagt 26 en 33 zaken tegen 28, met 26 en 41~ beklaagden<br />
tegen 30 in 1862. Het getal behandelde zaken was in beide jaren het grootst voor de tweede militaire auditie ,<br />
Gelderland en Overijssel, 72 en 76; het kleinst in 1863 voor de zesde, Friesland, Groningen en Drenthe , 12 ,<br />
in 1864 voor de zevende, Zeeland, 22; dat der beklaagden het grootst in 1863 voor de tweede auditie, 95, in<br />
1864 voor de vierde, N oordholland en Utrecht, 88; het kleinst in beide jaren voor de vijfde, Zeeland, 22 en 23.<br />
Bij de landmagt waren op honderd zaken in 1863 114. 9 , in 1864 114.5 beklaagden. Van de honderd beklaagden<br />
werden in elk van beide jaren vrijgesproken 7.61 en 7.65 , veroordeeld 92.39 en 91.03, in 1864 ter teregtzitting<br />
verwezen naar den burgerlijken strafregter 0.53, naar de krijgstucht 0.79. Op de honderd veroordeelden werden<br />
veroordeeld: tot de doodstraf in 1863 0.30, in 1864 0.87, tot kruiwagenstraf 29.57 en 30. 72, tot het afnemen<br />
der cocarde en detentie 23.48 en 24.93, tot arrest en detentie 11.59 en 15.65, tot disciplinaire correctie 4.27 en<br />
3.48, tot tuchthuisstraf 2.44 en 1.16, tot gevangenisstraf 28.05 en 23.19, waarvan voor één jaar of minder<br />
20.12 en 18.55 (in gezamelijke opsluiting 14.94 en 15.07, in éénzame 5.18 en 3.48), voor meer dan één jaar 7.93<br />
en 4.64, terwijl in 1863 aan éénen veroordeelde geene afzonderlijke straf door den militairen regter werd opgelegd.<br />
De recidivisten maakten in elk jaar 7.01 en 7.83 uit der veroordeelden.<br />
Door de krijgsraden voor de rzeemagt werden in 1863 4, in 1864 8 beklaagden vrijgesproken. Zij veroordeelden:<br />
1 en 7 tot arrest of detentie, 7 en 17 tot gevangenisstraf, waarvan voor den tijd van éénjaar of minder in gezamelijke<br />
opsluiting 3 en 8, in éénzame 1 en 4, voor meer dan één jaar 3 en 5 , tot laarzen en aan wal zetten als eerloozen<br />
schelm in 1864 1, tot laarzen met of zonder detentie 12 en 8, tot tuchthuis in 1863 2, tot degradatie met of<br />
zonder detentie in 1863 3, tot detentie en sluiting in de boeijen 1. Onder de door de veroordeelden gepleegde misdrijven<br />
waren 13 en 20 bij de militaire wetboeken, 9 en 17 bij het Code Pénal met straf bedreigd. Van de laatsten<br />
waren 3 en 3 tegen de personen, 5 en 14 tegen de eigendommen en in 18.63 1 tegen de algemeene zaak. Van<br />
de vrijgesprokenen waren in 1863 2 van militaire misdrijven, in elk jaar 2 en 6 van misdrijven tegen de<br />
eigendommen, in 1864 1 van een misdrijf tegen de personen vrijgesproken.<br />
Bij de krijgsraden voor de landmagt waren de misdrijven naar hunnen aard op de volgende wijze ingedeeld:<br />
Getal zakell.<br />
Bij de militaire wetboeken met<br />
straf bedreigd. . . . . . . . . 2f3<br />
Bij de burgerlijke wetgeving<br />
met straf bedreigd :<br />
a. tegen de algemeene zaak 20<br />
b. tegen de personen . . . 29<br />
c. tegen de eigendommen. . 47<br />
1863.<br />
Op Ge 1al Op<br />
rle l ,000. beklaagden . de l ,000.<br />
689 234 659<br />
65 32 90<br />
94 38 107<br />
152 51 144<br />
G etal zaken.<br />
244<br />
24<br />
28<br />
35<br />
1864.<br />
Op Ge1al Op<br />
200<br />
11<br />
1 ~.<br />
,,<br />
1<br />
li<br />
Boon .....<br />
AARD DER MISDJUJVEN.<br />
b. Tegen de per·sonen.<br />
(Art. 3i-5 ..Code 'Péna:l.)<br />
Onwillige manslag . . ....................... .<br />
(Art. 319 Code Pénal.J<br />
Onwillige verwonding ....... , .... , ....... :<br />
(Artt. 319, 320 Code Pénal.)<br />
"." 1<br />
Mishandeling en verwonding .............. , ... . .... . .... , ..<br />
(Artt. 309-311 Code Pénal, art. 14 11• 2 der wet ''all 29 Jnnij 1854,<br />
Staatsblad n' JW.)<br />
1863.<br />
1864.<br />
1<br />
1=====:;:1 ==R=E=D=E=N===i======;:===R=E=D=E=N==:::at<br />
GETAL<br />
GE'.l'AL,<br />
I . TOT DE 1,ÓOO. TOT DE 1,000.<br />
Beklaag-1·<br />
ZttkeH.<br />
ZakeH. 1 Beklaag1len. Zaken. IBeklaar:- Zaken. l Beklaagden ;<br />
den.<br />
den.<br />
1 I<br />
1<br />
! 1<br />
1 1<br />
1<br />
2.75 2.36:<br />
i<br />
1<br />
2.75 2.36<br />
'<br />
1 2.75 2.36<br />
28 36 83.58 26 34 71.42 80.38<br />
behandeld en dus voor zooverre zij gedurende het jaar z~jn afgedaan andermaal in rekening· komen, hoewel zij<br />
op de afgedane rollen slechts ééns worden opg·enomen. Afgedaan werden in elk van beide jaren 331 en 369<br />
zaken, waarvan door approbatie 239 (72.21 %) en 279 (75.61 %) , in hooger beroep 88 (26.58 %) en 90 (24.39%),<br />
in eersten aanleg in 1863 4 (1.2'1 °fo). Op 31 December bleven alzoo in behandeling 9 en 21 zaken. De ter<br />
approb:itie ingewnden vonnissen betroffen in elk van beide jaren 336 en 395 personen. In hooger beroep stonden<br />
voor het hof te regt 96 en 100 personen, waarvan 3 en 4 op vrije voeten, 93 en 96 in preventieve gevangenis.<br />
Van de vonnissen in hooger beroep werden 49 en 53 op appèl van den advocaat-fiscaal, 39 en 37 op dat van<br />
de beklaagden uitgesproken. Va11 deze vonnissen bekrachtigden de vonnissen des lageren regters 25 of 28.41 %<br />
en 22 of 24.44 %, wijzigden of veranderden de eerste uitspraak 63 of 71.59 % en 68 of 75.56 °fo. In elk van<br />
beide jaren volgde bij 7 en 5 arresten vrijspraak of ontslag van veroordeelden, bij 6 en 4 veroordeeling van<br />
vrijgesprokenen of ontslag·enen, bij 12 en 24 verzwaring, bij 38 en 35 verligting van straf, waaronder 1 en 3<br />
met toepassing van art. 9 der wet van 29 J unij 1854 (Staatsblad n° 102), en in 1863 1 met toepassing van<br />
art. 463 Code Pénal of art. 20 van eerstgenoemde wet. Door het hof werd slechts in 1864 1 doodvonnis van<br />
den krijgsraad in hooger lJeroep bekrachtigd. Het vonnis werd niet ten uitvoer gelegd.<br />
Van de 4 beschuldigden , die in 4 zaken in eersten aanleg in 1864 voor het hof te regt stonden. , werden<br />
2 vrijg·esproken en 2 veroordeeld, 1 wegens insubordinatie en 1 wegens overtreding der krijgstucht tot arrest<br />
of detentie en tot provoostarrest veroordeeld. De ééne zaak met 1 beschuldigde in 1864 was op 31 December<br />
nog onafgedaan.<br />
In elk jaar werd het advies van het hof gevraagd op 10 verzoeken om gratie , waarvan 9 afg·ewezen , 1 geheel<br />
of g·edeeltelijk ing·ewilligd.<br />
li<br />
11<br />
11<br />
Openbare schennis en gewelddadige aanranding der eer•<br />
baarheid" .... . ........ , ................... .<br />
( Artt . . 330 en 331 Code Pfoal.)<br />
Valsche getuigenis, .......... . . .<br />
(Art. 361 Co1le Pénal.)<br />
c. Tegen de eigendommen.<br />
Totaal. ... . .. .<br />
Vernieling van hoornen langs den openbaren weg geplant.<br />
(Artt. 445, 448 CuJlc PéJul.)<br />
Vernieling van afsluiting ................. , ......... . . . .... .<br />
:(Art. 456 Code
(<br />
1:<br />
,,<br />
li<br />
1:<br />
,,<br />
,,<br />
" r<br />
,,<br />
1, '<br />
in '1863 met 2 zaken; terwijl het g·etal zaken in elk jaar iu N oonlbraban t met 2 Elll 3, Zeeland met 2 en Hl ,<br />
Drenthe met 3 en 7 , in Gelderland in 1863 met 1 , in Groningen in 18i14 met I is afg·enomen. Onafgedaan<br />
bleven op het einde van 1863 20 zaken mee1" van 1804 13 minde1· dan op 31 December 1862.<br />
Van de eindbeschikkingen op rekwest betroffen: verlof om kosteloos te procederen (artt. 864, 865 (art. 8H)<br />
Wetboek van Burgerlijke Regtsvordering) in 1863 26, in 1864 30, waarvan 22 en 20 het verlof verleende~; 4<br />
en 10 het weigerden; het verleenen van kostelooze magtiging· (art. 872 (art. 874) Wetboek van :Surgerh~lrn<br />
Regtsvordering) 6 en 5 , allen verleend; de overige 34 e~ 34 waren. van anderen aard. Van .deze ~mdbesch1kkingen<br />
op rekwest waren: in Noordbrabant in 1863 2, m ·1864 2, 111 Gel~erla~d 14 en 21, m .zmdhol!.and ~3<br />
en ·t 5 , in N oordholland 11 en 5 , in Zeeland 6 en 3 , in Utrecht 3 en 2 , 111 Fnesland 1 en 8 , 111 0 verJ,Jssel m<br />
1864 2, in Groningen 7 en 6, waaronder 1 en 2 op appèlrekwesten, waarbij de beschi~king. der regtbank<br />
werd vernietigd en in 1863 5 door het hof in eersten aanleg genomen, in Drenthe 3 en 3, m Limburg 6 en 2.<br />
b. Arron dis semen t s regt banken.<br />
De werkzaamheden van de arrondissementsregtbanken waren als volgt:<br />
HanBt:nde AauBebra&te INCIDE:NTELE VONNISSEN, EINDVONNISSEN. s;:iud~<br />
z1:1kc11<br />
be~u·hikkinffC:U<br />
TO'!' AAI ••<br />
op l Januarij . jaar.<br />
In eersten In hoo3er In et!l'Slcn lu hooger<br />
op<br />
aanlea. beroep. aanleu. beroep.<br />
rekwelit.<br />
JAREN. zaken TOTAAL,<br />
r,eittrendc hel<br />
1863. 2,495 3,351 5,852 879 19 2,396 61 3,355 8,036<br />
1864. 2,674 3,388 6,062 864 10 2,513 37 3,424 8,407<br />
De op 1 .Januarij 1863 en 1864 hangende zaken waren verdeeld in 2,471 en. 2,642 op de. r~l ingeschreven,<br />
waarvau 1,243 en 1,405 hangende sedert drie of meer, 1,228 en 1,237 sedert mmder dan drie Jaren, 24 en 32<br />
ter teregtzitting gebragte zaken, op de rol niet ingeschreven. Het verschil in nzee-1· van .1 v~or ~e hangende<br />
zaken op 1 .Januarij 1863, bij vergelijking bij de onafgedane op 31 December 1862., sprmt hiermt.voort, dat<br />
bij de arrondissementsregtbank te Utrecht ééne zaak, als afgedaan beschouwd, op meuw op de rol is gebragt.<br />
· Van de voor de regt banken hangende en aangebragte zaken behoorden tot N oordbrabant in 1863 500, in<br />
'1864 535, Gelderland 496 en 554, Zuidholland 1,154 en 1,184, Noordholland 1,028 en 1,078, Zeeland 154 en<br />
'148 Utrecht 256 en 217, Friesland 411 en 406, Overijssel 375 en 410, Groningen 719 en 792, Drenthe 212<br />
en ~40, Limburg 547 en 498. Vergeleken met 1862 is het getal zaken toegenomen in 1863 met 288, in 1864<br />
met 498, waarbij dient opgemerkt te worden, dat het getal zaken hangende sedert drie jaren of meer, waarvan<br />
verscheiden vermoedelijk door de partijen verlaten zijn, meer bedroeg in 1863 67, in 1864 229. In de vermeerdering<br />
deelden in elk van beide jaren Noordbrabant met 28 en 63, Zuidholland met 61 en 91, Zeeland met<br />
7 en 1, Utrecht met 77 en 38, Groningen met 20 en 93, Drenthe met 35 en 63, Limburg met 86 en 37, in<br />
1864 Gelderland met 58, N oordholland met 44, Overijssel met 35; terwijl het getal zaken in elk jaar in<br />
Friesland met 20 en 25, in Noordholland in 1863 met 6 is afgenomen. Op 1. Januarij 1863 bedroeg het getal<br />
hangende zaken 141, op 1 .Januarij 1864 320 meer dan op 1 Januarij 1862, terwijl in elk van beide jaren 147<br />
en 178 zaken meer werden aangebrag't.<br />
Van de eindvonnissen, door de regtbanken in hooger beroep uitgesproken, bekrachtigden in elk jaar 27 en<br />
16 het vonnis in eersten aanleg, terwijl 29 en 21 het geheel of gedeeltelijk te niet deden en 5 in 1863 het<br />
beroep niet-ontvankelijk verklaarden. Op de 100 eindvonnissen strekten tot b.ekrach~iging.=. bij de provinciale<br />
hoven in 1863 55.2, in 1864 55.2, bij de regtbanken 44.26 en 43.24, tot temetdoemng hl,] de eersten 39 en<br />
40.1, bij de laatste 47.54 en 56.76, tot niet-ontvankelijkverklaring bij de eersten 5.8 en 4.7, bij de laatste in 1863<br />
g,2. Voor de bekrachtigde vonnissen verschilde de betrekkelijke reden in 1863 en 1864 voor de hoven zeer weinig,<br />
voor de regtbanken aanmerkelijk met die in 1862. . .<br />
Van de aangebragte zaken waren in elk jaar 2,945 en 2,956 wel, 412 en 432 ~~et op .de rol mgeschrev.en.<br />
Afgedaan werden in 1863 3,178, in 1864 3,395 zaken, waar~an 2,457 en . 2,551 blJ ~onms, 721 .en 844 door<br />
afstand van de instantie. Het getal afgedane zaken bedroeg 111 1863 108, 111 1864 32a meer dan m 1862. Het<br />
O"etal onafgedane zaken bedroeg op den laatsten December van elk der beide jaren 2,674 en 2,667 of 180 en<br />
~ 73 mee1· dan op 31 December 1862; 29 en 27 waren niet op de rol gebragt.<br />
Onder de uitgesproken vonnissen telde men: in 1863 547, in 18\H 582 zaken van koophandel, waarvan b~j<br />
de regtbank te 's Hertogenbosch 32 en 39, te 's Gravenhage 33 en 3~, te Rotterdam 4~ en 43, te .Amsterdam<br />
120 en 104, te .Alkmaar 31 en 29, te Haarlem 39 en 51 , te Maastncht 37 en 28 beshst werden; 194 en '192<br />
faillietverklaringen , 21 o en 265 stellingen onder en opheffing van curatele, 102 en 106. echtscheidingen, 29 en<br />
5f scheidingen van tafel en bed , H en 13 scheidingen van goederen , 34 en 32 vonmssen houdende verkoop<br />
en toewijzing (art. 522 Wetboek van Burgerlijke Regtsvordering), 39 en 58 tegen ambtenaren van den burgerlijken<br />
stand, notarissen enz. (art. 854 Wetboek van Burgerlijke Regtsvordering). Er werden in 1863 58 , in<br />
1864 175 eindvonnissen in eersten aanleg meer dan in '1862 uitgesproken.<br />
De eindbeschikkingen· op rekwest waren verdeeld in 1863 in 850 , in 18(1 'i in 820 om wrlof tot kosteloos<br />
203<br />
procederen (artt. 864, 865 (art. 87 4) Wet boek van Burgerlijke Regtsvordering), waarvan 731 en 707 werden<br />
verleend, 1 Hl en 113 geweigerd, l ,:!25 en 1,459 om kostelooze magtiging enz. buiten regtsgedingen (art. 872<br />
(874) Wetboek van Burgerlijke Regtsvordering), waarvan 1,305 en 1,428 verleend, 20 en 31 geweigerd, 5,86·1<br />
en 6,128 van anderen aard. Het verleende verlof om kosteloos te procederen stond tot de aangebragte rolzaken<br />
in 1863 als 24.82, in 1864 als 23.92 tot de 100. Van de 8,036 en 8,401 eindbeschikkingen op rekwest kwamen<br />
voor in: N oordbrabant 824 en 793, Gelderland 882 en 1,011 , Zuidholland 1,450 en 1,488, N oordholland 1,291<br />
en 1,473, Zeeland 351 en 358, Utrecht .u5 en 425, Friesland 718 en 677, Overijssel 574 en 657, Groningen<br />
632 en 638, Drenthe 224 en 208, Limburg· 645 en 679" De uitspraken in kortgeding waren in 1863 17, in<br />
1864 23, de beslissingen van scheidslieden, krachtens art. 639 (643) Wetboek van Burgerlijke Regtsvordering<br />
ter griffie nedergelegd, 14 en 37 in getal.<br />
c. Kan tongeregten.<br />
In de jaargangen XII en XIII, tweede gedeelte , blz. 183, werden als onafgedaan op 31 December 1862<br />
opgegeven 622 zaken. Uit het verslag der geregtelijke statistiek over 1863 blijkt, dat door de kantongeregten<br />
van N oordbrabant i 1 zaken te weinig als vervallen van de instantie zijn opgegeven, waarvan door dat te<br />
Grave t, Tilburg 3, Boxtel 1, Waalwijk 4 en Veghel 2.<br />
Het getal hangende zaken bedroeg dus op 1 Januarij 1863 611 of 35, 1864 639 of 7, dat der aangebragte<br />
gedurende het jaar 8,044 en 8,115, 253 en t82, afgedane 8,016 en 8,099, 305 en 222 minder, onafgedane op<br />
31 December 1863 en 1864 639 en 655, 17 en 33 meer, incidentele, prreparatoire en interlocutoire vonnissen<br />
i,OtO en 1,077 of 70 en 3 minder dan in 1862. Ouder de hangende zaken waren op 1 .Januarij 1863 en 1864<br />
1 H en 186 sedert meer dan drie jaren aanhangig" Onder de aangebragte zaken vielen in 1863 13, in 1864 10<br />
in de termen van art. 43 der wet op de regterlijke organisatie. Van de afgedane zaken werden afgedaan b~j<br />
eindvonnis in 1863 6,558 (81.81 °fo), in 1864 6,675 (82.42 %), door afstand van de instantie 1,458 (18.19 °fo) en<br />
1,424 (17.58 °fo). Eindbeschikkingen op rekwest werden genomen 1,300 en 1,282, 115 en 133 minder dan in<br />
t 862; hieronder om verlof tot kosteloos procederen 1,055 en 1,019, waarvan 929 · en 881 het verlof verleenden,<br />
t 26 en 138 het weigerden; om kostelooze magtiging 154 en 108, waarvan 9 en 1 geene magtiging verleenden;<br />
de overige 91 en 155 waren einrlbeschikkingen van verschillenden aard. Het getal akten voor de kantonregters<br />
verleden bedroeg in 1863 28,346, in 1864 30,088, tegen 28,235 in 1862. Het verhooren van getuigen, partijen,<br />
bloed- en aanverwanten en andere werkzaamheden bij opdragt (artt. 331, 477 Burgerlijk Wetboek, artt. 119,<br />
200, 205, 224, 240, 816 Wetboek van Burgerlijke Regtsvordering, art. 12 Wetboek van Koophandel enz.),<br />
t 52 en 154, en de bijgewoonde boedelscheidingen en openbare verkoopen, 2,153 en 2,330 in getal, zijn hieronder<br />
niet begrepen. Door de kantonregters werden in elk van beide jaren 4"278 en 4,644 uren besteed aan<br />
914 en 1,fi40 processen-verbaal, waarvan 455 en 517 van verzegeling, 459 en 523 van ontzegeling.<br />
/
1 ~<br />
'lOI~<br />
11<br />
Wei·kzaamhcdeu der l1a11tu11gei·cglc11 crlijke zailen in 18tl3 en 4864.<br />
HANGENDE AANGEBRAGTE<br />
ZAKEN ZAKEN<br />
OP GEDURENDE<br />
1 JANUARIJ. HET JAAR.<br />
AFGEDANE<br />
ZAKEN GEDURENDE<br />
HET JAAR.<br />
EINDBESC111KKINGEN OP REKWES!<br />
0)1<br />
Kl}STEf. OO'Z:t:<br />
MAGTIGJ;iG<br />
J:: ,U.<br />
,,<br />
PROVINCIEN.<br />
~<br />
CD<br />
CD<br />
s<br />
op erond nm<br />
(Artt. 871, 874 (A.rtt. 872, 874<br />
Wetboek Wetboek<br />
p., v. Hur(I· Hc([LSV.) v. Bu1·ff· llerrtsv.<br />
0<br />
1<br />
~<br />
1:<br />
~ ' 1863<br />
Noordbrabant ....<br />
' 1864<br />
1863<br />
Gelderland... ~<br />
.. . . ~ ·1864<br />
!<br />
4<br />
4<br />
55<br />
57<br />
l~O<br />
35<br />
34<br />
41<br />
: 1<br />
471 518 68<br />
486 530 88<br />
324 155 479 39<br />
353 151 504 26<br />
70<br />
50<br />
586 676 77 482 96 578 98 103<br />
607 705 i'l3 454 11!8 602 103 106<br />
9<br />
10<br />
34<br />
'13<br />
37<br />
76<br />
IH<br />
1 ·15<br />
2 j 14<br />
" 1 14<br />
7<br />
8<br />
9<br />
ll<br />
27<br />
21<br />
8<br />
11<br />
4.0<br />
43<br />
42<br />
48<br />
527 15<br />
51675 22<br />
1,165<br />
1,208<br />
24<br />
36<br />
28 7 34 35 24725 37 '1,478 23<br />
34 iO 57 53 535 57 1,546 26<br />
19<br />
34.<br />
13<br />
16<br />
538<br />
553<br />
44<br />
43<br />
751<br />
981 44<br />
731 38 610 51 12 196<br />
796 43 742 52 5 219<br />
3 2<br />
13 "<br />
13 "<br />
137<br />
290<br />
483<br />
517<br />
( 1863<br />
8u!dt;ollaa1l .. , ... ~<br />
1864<br />
4<br />
4<br />
54<br />
67<br />
2 1,631 1,691 '111 1,395 225 1,620 71 120<br />
" 1,694 1,765 140 1,497 219 1,716 49 142<br />
24<br />
22<br />
15<br />
1.9<br />
4<br />
1<br />
22 1 42<br />
46 ! 29<br />
25 51 32 '122 '115 1,0125 48 1,264 38<br />
29 52 29 147 149 1,09425 56 1,403 43<br />
73 1,195 47 926 111 27 505 840 7<br />
71 1,254, 32 1 ,028 85 40 534 781 13<br />
393<br />
472<br />
1863<br />
l'li'oordholland." .. ~<br />
~ 1864<br />
54<br />
55<br />
85<br />
77<br />
2,220 2,360<br />
2,166 2,298<br />
148 1,837<br />
185 1,855<br />
391 2,228 132 177<br />
299 2,154 144 134<br />
17<br />
17<br />
48<br />
47<br />
13 l 29<br />
6 ~\ 20<br />
21<br />
27<br />
77 40<br />
59 38<br />
70<br />
67<br />
73<br />
71<br />
7005<br />
526<br />
40<br />
37<br />
1,356<br />
1,348<br />
30<br />
42<br />
16<br />
36<br />
721 40<br />
721 43<br />
834 114 36 533<br />
952 140 44 556<br />
781 1.2<br />
751 15<br />
1,047<br />
998<br />
Zeeland " "."." ? : :::<br />
2<br />
2<br />
4<br />
7<br />
165 171<br />
167 176<br />
20 141<br />
23 142<br />
2·1 162 9 23<br />
25 167 ü 26<br />
3<br />
16<br />
2<br />
9<br />
17<br />
8<br />
8<br />
7<br />
12<br />
4 38 32 285 10<br />
7 33 36 58825 '17<br />
448 10<br />
455 1.2<br />
7<br />
12<br />
306 39 220 25<br />
338 52 273 27<br />
5 97<br />
9 106<br />
45 1<br />
51 "<br />
142<br />
174<br />
1863<br />
Utrecht ... . ....... ~<br />
( 1864<br />
7<br />
6<br />
4<br />
12<br />
297 308<br />
372 390<br />
!~8 259<br />
70 323<br />
31 290 18 4()<br />
h 367 23 56<br />
8<br />
9<br />
2<br />
8<br />
10<br />
28 3 27 27 1605 16<br />
26 10 41 37 2465 29<br />
3!~9<br />
418<br />
4<br />
7<br />
4<br />
iO<br />
2M H 277 34 1.3 109 2 Il<br />
332 12 330 45 14 160<br />
1 Il<br />
112<br />
131<br />
1'<br />
1863<br />
Friesland., . ...... ~<br />
( 1864<br />
5'1<br />
34<br />
847 899 116 624 240 864 35 75<br />
872 907 124 595 25'l 846 61 95<br />
12<br />
Hl<br />
32<br />
1<br />
3<br />
3 1 8<br />
" l ·l5<br />
3<br />
5<br />
13 10 32 32 328 15<br />
15 14 32 29 2365 15<br />
730 22<br />
7 !~3 26<br />
9<br />
6<br />
501 59 491 26<br />
467 40 497 15<br />
3 102 37 1.1<br />
2 106 63 14<br />
140<br />
HO<br />
Overijssel.""". ~ ::::<br />
8<br />
8<br />
34<br />
46<br />
537<br />
477<br />
579<br />
531<br />
146 435<br />
77 405<br />
90 525 54<br />
86 491 40<br />
93<br />
66<br />
10<br />
10<br />
" 1 1<br />
3 10<br />
8 29 7 22 21<br />
5 26 6 31. 31<br />
1.86<br />
288<br />
20<br />
14<br />
994117<br />
1,059 16<br />
15<br />
313 32<br />
332 43<br />
372 17<br />
456 32<br />
11.6<br />
117<br />
17 "<br />
1.2 1<br />
242<br />
150<br />
. \ 1863<br />
Groningen. . . . . . . . (<br />
18 64<br />
22<br />
23<br />
58<br />
56<br />
446<br />
468<br />
526<br />
547<br />
1U 392<br />
114 418<br />
55 447 79<br />
55 !~73 74<br />
89<br />
71<br />
4<br />
10<br />
2<br />
4 ! 12<br />
7 ~ 15<br />
5 . 4<br />
2 8<br />
4 34 37<br />
2 26 27<br />
33!~<br />
284<br />
12<br />
10<br />
696 11<br />
69iJ '16<br />
24<br />
34<br />
439 46<br />
378 54<br />
356 1.9<br />
379 16<br />
6<br />
3<br />
170<br />
168<br />
45 38<br />
47 32<br />
125<br />
125<br />
Drenthe"" ... "" ~ ::::<br />
8<br />
12<br />
21<br />
1.9<br />
243<br />
237<br />
272 49 2'16<br />
268 54 196<br />
25 ~41 31 23<br />
22 218 50 38<br />
1<br />
2<br />
j 1<br />
4<br />
4<br />
4 20 2G 244<br />
" 19 21 17'1<br />
3<br />
G<br />
290<br />
294<br />
7<br />
8<br />
168 27<br />
170 24<br />
160 9<br />
160 1.9<br />
l~O " "<br />
54, " 1<br />
67<br />
79<br />
1863<br />
Limburg .. . ....... \<br />
( 1864<br />
9<br />
14<br />
52<br />
59<br />
6<br />
5<br />
588<br />
559<br />
655 H3 453<br />
637 89 437<br />
129 582 73 110<br />
124 561 76 97<br />
4<br />
10<br />
49<br />
33<br />
2<br />
1r 23<br />
1<br />
Il ,23<br />
4<br />
6<br />
24<br />
17<br />
!~ 16 19 253<br />
7 21 21 158<br />
17<br />
17<br />
709<br />
670<br />
8<br />
'13<br />
265 35<br />
252 37<br />
!~23 31<br />
458 27<br />
15<br />
13<br />
112 1 "<br />
121 2 Il<br />
197<br />
136<br />
1863<br />
Totaal"" ~<br />
( 1864<br />
174 437<br />
186 453<br />
13 8,03·1 8,655 1,010 6,558 1,458 8,016 639 929<br />
10 8,105 8, 754 1,077 6,67 5 1,424 8,099 655 881<br />
1.26 145<br />
138 107<br />
9<br />
91. ·1,ir 52<br />
155 1,21 54<br />
99 292 123 4,55 459 4,27775 233 9,4 79 '194 202 5,44-1 4·18 5,420 470 121 2,153 1,785 70<br />
111 27 4 134 517 523 4,64425 280 9,836 237 255<br />
5,5!J3 423 6,256 502 133 2,330 1,724 78<br />
3,085<br />
3,212<br />
Totaal van .... 1862<br />
176 470<br />
12 8,285 8,943 1 ,080 6,8 72 1,460 8,332 611 992<br />
162 167<br />
6<br />
88 1,41 24<br />
1110<br />
277 145 539 546 5,27f2!; 226 9,095 216 227 5,158 373 5,9461491 127 2,212 1,976 71<br />
2,712
,... f<br />
206<br />
207<br />
11 1<br />
111<br />
1:<br />
11<br />
11<br />
[1<br />
li<br />
1:<br />
1:<br />
11<br />
,,<br />
li<br />
li<br />
11<br />
fi<br />
1:<br />
1:<br />
11'<br />
11<br />
AFDEELING Ill.<br />
FAILLISSEMENTEN.<br />
Op blz. 186 der vorige jaargangen werden 396 faillissementen als onafgedaan opgegeven. Uit het verslag der<br />
geregtelijke statistiek over 1863 blijkt, dat twee faillissementen voor de regtbank te Amsterdam, in 1862 als afgedaan<br />
beschouwd, in 1863 heropend zijn, terwijl voor de regtbank te Groningen op 31 December 1862 slechts 5 faillissementen<br />
als onafgedaan, op 1 J anuarij 1863 daarentegen 8 als aanhangig worden opgegeven, zonder verantwoording<br />
van dit verschil in meer. Aanhangig waren dus op 1 Januarij 1863 en 1864 401 en 388 faillissementen<br />
waarvan 206 en 222 sedert meer dan drie, 42 en 26 sedert meer dan twee, 51 en 44 sedert meer dan één<br />
jaar, 48 en 42 sedert meer dan zes, in elk jaar 54 sedert zes maanden en minder. In 1864 komt één faillissement,<br />
op 31 December 1863 voor de regtbank te Dordrecht nog als onafgedaan beschouwd, niet meer als aanhangig<br />
voor, dewijl het feitelijk als geëindigd moet beschouwd worden door het aan den curator gegeven ontslag; daarentegen<br />
verkrijgt men voor de regtbank te Groningen 2 op 1 Januarij 1864 aanhangige faillissementen tegen één<br />
onafgedaan op 31 December 18B3, doordien, ofschoon in één het accoord in 1863 werd gehomologeerd, de homologatie<br />
eerst in 1864 in kracht van gewijsde is gegaan en eerst in dat jaar de rekening en verantwoording en<br />
het ontslag van den curator hebben plaats gehad. Door de regtbanken werden in elk van beide jaren faillietverklaringen<br />
uitgesproken 194 en 197, waarvan 149 en 159 op eigen aangifte, 42 en 37 op aangifte van schuldeischers,<br />
3 en 1 op vordering van het openbaar ministerie. Zij betroffen in elk van beide jaren 187 en 181<br />
bijzondere personen, waarvan 2 en 7 reeds vroeger gefailleerd, 7 en 15 vennootschappen onder eene firma, en<br />
in 18B4 1 naamlooze vennootschap. In het geheel waren dus in elk van beide jaren 595 en 585 faillissementen<br />
aanhangig, waarvan 401 en 388 van vroegere dagteekening. Van de gefailleerden werden in elk jaar 3 bij wijze<br />
v;an gijzeling in bewaring gesteld (art. 789, lid 1), 2 in 1863 zonder het stellen van borgtogt (art. 789, lid<br />
3), 1 en 3 op hun verzoek uit de gijzeling ontslagen (art. 890, Wetboek van Koophandel).<br />
Uit de staten (blz. 207 en 208) blijkt, dat, naar de beroepen of bedrijven de meeste gefailleerden waren: winkeliers<br />
en kramers (79 en 74), brood-, koek- en banketbakkers (24 en 14).<br />
':Çer zake van bankbreuk werden in elk jaar 18 en 17 gefailleerden vervolgd, waarvan 6 en 3 reeds vóór<br />
t 863 en 1864 failliet verklaard. Hiervan 2 en 3 wegens eenvoudige, 16 en 14 wegens bedriegelijke bankbreuk.<br />
Van de 595 en 585 in 1863 en 1864 aanhangige faillissementen werden gedurende den loop van elk jaar 208<br />
en 178 afgedaan, waarvan 3 in 1863 door tenietdoening der faillietverklaring na verzet of hooger beroep, 85<br />
en 84 door accoord, 120 en 94 door vereffening van den boedel. Onafgedaan bleven in elk jaar 388 en 407 ,<br />
waarvan 242 en 249 wegens gebrek aan genoegzaam actief, welke waarschijnlijk meerendeels onafgedaan zullen<br />
blijven, 146 en 158 wegens andere redenen. Van de in elk jaar aanhangige faillietverklaringen werden uitgesproken<br />
met verhoor van den schuldenaar 22 en 24 , zonder 39 en 22. In 1863 werden 3 faillietverklaringen<br />
vernietigd, waarvan 1 door verzet van schuldeischers en andere belanghebbenden, 2 door hooger beroep, waaronder<br />
één van den schuldenaar, één van schuldeischers en andere belanghebbenden (art. 791 Wetboek van<br />
Koophandel). In 1864 werd tweemalen ïn hooger beroep gekomen van geweigerde faillietverklaring met dien<br />
uitslag, dat in het eene geval de faillietverklaring werd uitgesproken , en in het andere de uitspraak geweigerd.<br />
Inventarisatien hebben in elk jaar plaats gehad ten getale van 237 en 205, waarvan 70 en 71 notarieel, 59<br />
en 64 voor den kantonregter door de curators na de verzegeling (art. 799 Wetboek van Koophandel) , 108 en<br />
70 onders'hands. Door de schuldeischers werden 85 en 86 accoorden, door de gefailleerden aangeboden, aangenomen.<br />
Hiervan gehomologeerd door de regtbanken zonder verzet 82 en 84 , terwijl bij 1 en 2 zonder verzet<br />
en bij 2 in 1863 na verzet de homologatie werd geweigerd.<br />
Het bedrag als dividend den schuldeischers aangekomen is in elk jaar slechts voor 202 en 174 van de 208<br />
en 178 afgedane faillissementen bekend. Van 84 in elk jaar door accoord ten einde gebragte faillissementen<br />
gaven jaarlijks 13 eene uitkeering van minder dau 10, 55 van 10 tot 25, 16 en '12 van 25 tot 50 en in '1864<br />
4 van meer dan 75 °/ • Van de 118 en 90 door vereffening des boedels afgedane faillissementen hebben 82 en<br />
0<br />
61 minder dan 10 , 30 en 20 10 tot 25, 3 en 8 25 tot 50, 1 in 1863 50 tot 75, 2 en 1 meer dan 75 % uit,...<br />
gekeerd. Heropend, krachtens de artt. 88G volgg. van het Wet boek van Koophandel, werden 2 en I ve~effeningen ;<br />
in elk van beide jaren werden 28 en 19 rehabilitatien verleend, waarvan 16 en 13 gelijktijdig met de homologatie<br />
van het accoord, kraèhtens art. 850 ,; 12 en 6 afzonderlijk verzocht, krachtens artt. 892-899 Wetboek<br />
van Koophandel , zonder verzet toegestaan.<br />
De reden van de kosten der faillissementen tot het aanwezig actief was in elk jaar slechts voor I 19 en HO<br />
van de 208 en 178 afgedane faillissementen bekend. Deze kosten bedroegen bij 21 en 16 minder dan 10, hij<br />
95 en 15 10 tot 25, 23 en 18 25 tot 50, 20 en 8 50 tot 75, 30 en 33 meer dan 75 °/0 van het actief.<br />
De hoegrootheid van het actief en passief en van den aard der schulden was slechts van 441 en 4 l6 van de<br />
in elk jaar aanhangige 595 en 585 faillissementen voldoende bekend. Het passief bedroeg minder dan j 2,500<br />
in 154 en 157,/2,500 tot /5,000 in 90 en 89,/5,000 tot/25,000 in 156 en 120 , /25,000 tot/50,000 in 28.<br />
en 25, f 50,000 en meer in 13 en 25 faillissementen. De schulden in deze faillissementen hebben te zamen bedragen<br />
in 1863 f 4,998,947.67 5, in 1864 f 6,743,573.65", waaronder f 832,808.13& en f 806,903.55 hypothecaire<br />
j 267 ,488.965 en f 367,544. 755 bevoorregte, f 3,898,650.57 5 en j 5,569,125.35 concurrente schulden. Het aanwezige<br />
actief bedroeg te zamen f 1,626,289.23 en f 2,489,880. 76 of 32.53 °fo en 3().92 °/" van het passieL waaronrlf'r<br />
/726,464.90 en ./818.185.345 aam onroerende , /899,824.33 en ./1 ,671.704·.41' 1 aan roerende goederen.<br />
·apuauaJao·nn uaÄf!.lpaq<br />
ua uarqouqurn a.i:apuu 'uauos.i:ac1<br />
·siaddpi:os<br />
's.tap<br />
·s.ta~.taq.i:aq<br />
-noqai:+u.m~sa.1 ua -~uamafö'I<br />
1 ~<br />
l ~<br />
·uapams.i:aAnz ua -pnoi) 1 "'<br />
'Sl9l['BTID{l9.M.m Q.<br />
·s.i:a11nmuaz1111l ua s.i:apuqos \ a.<br />
·s.m1111urnaz.i:u111 ua -uaoqos 1<br />
·s.i:addu:x 1 -<br />
·s.i:alJ:1lmua~ad ua -uapaog 1 -<br />
·s.raµl111s ua s.ra.&1.noqqosaa1A 1 -<br />
1 -<br />
'Sl9.M.UOlq.i:am l ~<br />
·uauos.i:ad a.i:apuozfür<br />
"IVVJ,OJ,<br />
•ual['llZlOO 9l9plI'B illQ<br />
·Janou m'lluz<br />
-ilaouail U'B'll l[a.i:qail suaila M..<br />
·uaiuam<br />
-assrrn11J au11pailJ11 .i:ap 'lvv;i,o;i,<br />
·p.roooo11 .woa<br />
•tfao.rnq .iaifooq JO lZ.W,\ v.u<br />
flu!.1eppaAl3!1(!1?J .wp iJu!u9opl3!U9J .1000<br />
0<br />
1l98I 11! il~U1lqlI'll1l 'IVVJ,OJ,<br />
·auaismm1 J:'ll'llq<br />
-uado iaq u11A ~upáp.ioA ap do<br />
·.i:apu!m JO uapu'll'llm 9 µapas<br />
·uapuu'!lm 9 u11p .i:aam i.i:apas ::<br />
0<br />
"'<br />
:::<br />
:: ::<br />
1 ~<br />
:: 1 ~<br />
---···--p-<br />
1 ~<br />
1 ~<br />
1 ~<br />
1 :<br />
1 ~<br />
1 :;;<br />
::<br />
1 g
208<br />
•fipmmaJaOip1 uaa[!.ipaq<br />
j<br />
ua lHlfl!ll'llqum a.rnpu'll 'trnuos.rna: '"' "" I<br />
WERKZAAMHEDEN VAN DEN HOOGEN RAAD.<br />
11<br />
·s1a1füaq.rn11 ua s.rnp<br />
j<br />
-nollaN'llnrn+sa.1 ua -+mmrafö'I 1<br />
~ ·ua+umrpq'll.il:<br />
,-.;<br />
; ·s.rnl['llUIJ:aqnam ua uapan1aUCUI]'.J. 1<br />
~ ·s.rn~'lllSl[!N ua -IadOl[.>t_'_~S!P~!Ul~S'.:'J__-:_....=___________-:::____,i'--:;---1<br />
~ ·s.I'll'lll
Yan de voorzieningen in cassatie werden geg'l'Ond bevonden: van de veroordeelden in 1863 32 (18,3 °lol, in 1864<br />
41. (28.08 °fol, van het openbaar ministerie 59 (64.13 °fo) en 49 (66.22 °fo), van het Ministerie van Financien<br />
3 (75 °lol en 2 (66.67 °fo); ve1·rvorpen en niet-ontvankelijk verklaard: yan de veroordeelden 143 (81. 7 %) en 105<br />
(71.92 °/ 0<br />
l, van het openbaar ministerie 33 (35.87 %) en 25 (33.i8 °/ 0 ), van het Ministerie van Financien 1 (25 °lol<br />
en t (33.33 °fol.<br />
De volgende staat geeft een overzig·t van de voorzieningen in cassatie tegen de arresten van de hoven en<br />
de vonnissen van de arrondissementsregtbanken en de kantongeregten:<br />
· Ns:.r.samrv 'IVV .LO.L<br />
...... Ir.><br />
...... 0<br />
...... ..,.<br />
" •<br />
• . ~~ -...<br />
VOORZIENINGEN.<br />
JAREN.<br />
VAN DE<br />
VER-<br />
OORDEEI.DEN.<br />
.µ ...<br />
C) C)<br />
~<br />
ro<br />
ro ·a~<br />
§;El'<br />
~ ~ C)<br />
><br />
re ~~r-d<br />
.:: ,.. ro"'<br />
~<br />
ó ><br />
o~ ro<br />
~§~<br />
VAN<br />
HET OPENBAAR<br />
l\1INISTERIE.<br />
]<br />
ro<br />
:E<br />
~<br />
'g<br />
~<br />
ó<br />
i> ~<br />
·a~<br />
g;El'<br />
g~.<br />
g< ro "El<br />
~~ ~<br />
°' o::;;l<br />
p..<br />
VAN DEN<br />
l\1INISTER VAN<br />
FIN ANCIEN,<br />
·s ~<br />
.µ ~<br />
~<br />
ro<br />
ro<br />
~<br />
g~<br />
> g~.<br />
"d g< ro "El<br />
~<br />
0 o~ ro<br />
~ ~§~<br />
ó p..<br />
IN HET<br />
BELANG DER<br />
WET.<br />
] ]~<br />
ro<br />
g~<br />
~<br />
> g~ .<br />
re fr o.i<br />
.::<br />
re<br />
o~ ~<br />
e<br />
g p..<br />
~§~<br />
óD<br />
~<br />
ó.o<br />
Cl)<br />
!-<<br />
rn<br />
tn<br />
Cl)<br />
P=i<br />
~<br />
<br />
......<br />
..,. ....<br />
....<br />
- -<br />
~ '
!<br />
l<br />
I·<br />
I•<br />
1.<br />
li<br />
2i2<br />
Het getal aangebragte zaken bedroeg in elk van beide jaren 68 en 58, .tegen 68 in 1862; waarva1: 54 .en 40<br />
in cassatie, 8 en 15 in hooger beroep van arresten door het hof van Surmame gewezen , 6 en 3 m eersten<br />
aanleg" Van de 98 en 80 zaken hangende in cassatie werden afgedaan 52 en ~1, terwijl daar~?boven in 6 en 3<br />
de partijen afstand deden van de instantie, zoodat op 31 December van elk Jaar 40 en 26 ZlJn hangende gebleven.<br />
Van de 52 en 51 uitspraken vernietigden 10 (19 °fo) en 6 (11.8 %) de uitspraken der lagere regters ,<br />
verwierpen 41 (79 %) en 43 (84.3 °/ ) 0<br />
den eisch tot cassatie en verklaarden 1 (2 %) en 2 (3.9 %) het beroep<br />
niet-ontvankelijk. .<br />
Van de 61 zaken in 1863 hang·ende in hooger beroep van arresten van het geregtshof te Surmame werd ·l<br />
afgedaan door uitspraak ten principale en in 1 een interlocutoir arrest gewezen; van de 75 in 1864 werden 4<br />
bekrachtigd en in 1 afstand gedaan van de instantie. Van de 2 en 1 hooger beroepen van arresten van het<br />
Hooggeregtshof in Nederlandsch~Indie werden 1 en 1 bekrachtigd. In revisie werd slechts in 1863 één arrest<br />
bekrachtigd; op het einde van elk jaar bleef ééne zaak in revisie. . . .<br />
In de 16 en 12 zaken in eersten aanleg werden 5 en 6 arresten gewezen , waaronder m 1864 2 mterlocuto1r,<br />
terwijl in 1863 in 2 zaken afstand van de instantie plaats had, zoodat op 31 December van elk jaar 9 en 8<br />
zaken aanhangig bleven. In het geheel zijn dus bij de kamers van burgerlijke zaken in elk jaar 61 en 62<br />
arresten gewezen l waaronder 1 en 2 interlocutoir. . .<br />
De verzoekschriften bij den Hoogen Raad behandeld, waren 182 en 208 m getal, 17 mmder en 9 meer dan<br />
in 1862 waarvan 108 en 137 om brieven van venia retatis, 16 en 20 om brieven van wettiging, 13 en 10 om<br />
kosteloo~ te procederen, 45 en 41 van verschillenden aard. Verlof om kosteloos te procederen, op grond van<br />
art. 865 , eerste lid, van het Wet boek van Burgerlijke Regtsvordering, werd door den Hoogen Raad verleend<br />
op 6 en 2, geweigerd op 5 en 6 verzoekschriften. Iu 2 en 3 zaken was het tweede lid van genoemd art~~el<br />
van toepassing. Voorts werden verleend 18 en 25 kostelooze beschikkingen (art. 872 Wetboek van BurgerhJke<br />
Regtiwordering·), terwijl in 1863 in 2 gevallen, beiden toegewezen , art. 874 van dat Wetboek werd toegepast.<br />
BEVOLKING DER GEVANGENISSEN IN NEDERLAND<br />
OVER f 863 EN f 864.<br />
De ?evolkin~ der gevan?·enissen bedroeg op den 31"'"" December van elk der beide jaren 4,032 en 3,713.<br />
yan. die bevolkmg waren m de strafgevangenissen 2,149 en 2,034, in de huizen van verzekering 1,175 en 1,106,<br />
m di~ van arre~t 565 en 465 , in die van bewaring 143 en 108. Bij afwisseling waren in de gevangenissen<br />
geduren~e elk Jaar 42,254 en 40,822, waarvan in de strafgevangenissen 2,901 en 2,789 in de huizen van<br />
v~rzekermg 8,302 en 7 ,225, in die van arrest 7 ,507 en 7,330, in die van bewaring, met \nbegrip der doort1~~kende<br />
ge~angenen, 23,544 en 23,47~. Vergeleken me~ 1862 verkrijgt men voor 1864 vermindering· voor de<br />
s~rnfgevangemssen met 261 , voor de hurzen van verzekermg met 1,41 O, voor die van arrest met 553 en voor<br />
die van bew~ring met 448.' Vergeleken met 1853, sedert vv:elk jaar de bevolking der strafgevangenissen, huizen<br />
v~n v~rzekermg en bewarmg tot en met 1856 aanhoudend was toegenomen, geven voor de afwisselende bevolkmg<br />
m 1864 de eerste eene ve-t·mindering met 353 of 11.23 % , de tweeden eene ver-meerdering met 385 of<br />
5.63 % ' de laatsten met 11,594 of 97 .56 % ; terwijl de vermeerdering voor de huizen van arrest bedroeg sedert<br />
1852 2,217 of 43.36 %, sedert 1853 1,U8 of 24.62 °fo. ·<br />
Na ~ftrek der door~rekkende gevangenen, in 1863 4,682, in 1864 4,758, bedroeg de afwisselende bevolking·<br />
der hmze~ van bewarmg 18,862 en 18,720, of in dit laatste jaar 6 minder dan in 1862, en die der gezamelijlrn<br />
gevangemssen 37,572 ~n 36,064 .~in 1864 2,230 minder dan in 1862). In de reden tot de bevolking des Rijks op<br />
31 Dec~mber van elk Jaar verkrIJgt men voor de afwisselende bevolking der gevangenissen in 1863 1 gevangene<br />
op 92, m.1864 1 op 96 ziel.en, tegen 1 op 89 in 1862 en ·1 op 167 in 1850, het laagste jaar sedert 1846· voor<br />
rle bevolkmg· der ~evang·emssen op 31 ?ecember .1 op 858 zielen in 1863 en 930 in 1864, tegen 811 in l862.<br />
~et gro.otste g~tal gevangenen ~egehJk aanwezig bedroeg voor de strafg.evangenissen 2,346 in 1863, 2,214 in<br />
186 :~, voo1 de huizen van verzekerrng 1,536 en ·l ,453, voor die van arrest 912 en 814 · het kleinste voor de<br />
eerste 2,07 8 en '1,975, voor de tweeden 931 en 873, voor de laatsten 289 en 237. Het' getal aanwezige o·evang·enen<br />
w~s het gróotst en het kleinst in 1863 op het eiude van de eerste en derde kwartalen· voor ·l ~(H<br />
ontbreken die opgaven.<br />
'<br />
De bevolking. der gevangenissen bestond uit 34,327 mannen en 7,927 vrouwen in 1863, 33,343 mannen en<br />
7 ,4 7 9. vrouwen m ~864 of 23.1 en 22.4 vrouwen tegen 100 mannen. Onder de doortrekkende gevangenen telde<br />
men m elk van b~~de jaren 3,954 en 3,962 mannen en 728 en 796 vrouwen; zoodat men, na aftrek der doortrekk;nden,<br />
verkriJgt 30,373 en 29,381 mannelijke tegen 7 ,199 en 6,683 vrouwelijke gevangenen of 23. 7 % en<br />
22.7 / 0 vrouwen tegen 100 mannen.<br />
Na aftrek der doortrekkenden waren in de gevangenissen van elke provincie het volgende getal gevangenen<br />
van elk geslacht en op 'l 00 mannelijke het volgende aantal vrouwelijke gevangenen:<br />
MANNEN.<br />
Vrouwelijke gevangenen<br />
VROUWEN.<br />
op ioo mannelijke.<br />
1863. 1864. 1863. 1864. 1863. 1864.<br />
N oordbrabant. 3,175 2,791 1,006 743 31.7 26.6<br />
Gelderland . . 3,471 3,755 1,055 1,009 30.4 26.9<br />
Zuidholland. . 5,912 5,324 1,378 1,302 23.3 24.5<br />
N oordholland. 5,459 5,079 857 750 15.7 14.8<br />
Zeeland. 1,259 1,083 419 335 33.3 30.9<br />
Utrecht .. 2,134 2,131 595 576 27.9 27<br />
Friesland . 2,945 3,307 -413 501 14 15.2<br />
Overijssel. 2,864 2,915 669 738 23.4 25.3<br />
Groningen 1,11'1 946 262 201 23.6 2L2<br />
Drenthe. 577 622 83 76 14.4 12.2<br />
Limburg-. . '1,466 1,4·28 462 45.2 31.5 31.7<br />
HET RIJK 30,373 29,381 7,-199 6,683 23.7 22.7<br />
. Van dez.e provincien waren echter i.n 1863 en 1864 vie~" Zuidholland, Friesland, N oordholland en Utrecht,<br />
lil het bezit ~an groote strafgevang·emssen. Wanneer men de bevolking· dier gevangenissen aftrekt verkrijgt<br />
men vo?.r Zu1clholland 21.il en 22.l, Noordhollancl 18.8 en 17.7 , rtrecht 23.6 en 23.6, Friesland 1'ü.8 en' 20<br />
''l'OmYPl\Jke op honderd mannelijke gevangenen.
2U<br />
De bevolking der gevangenissen stond , na aftrek der doortrekkenden , voor elke provincie en voor elk geslacht<br />
in de volgende reden tot de geheele bevolking op 31 December van elk jaar:<br />
I mannel. gev. op I vrouwe!. gev. op 1 mannel. gev. op I vrouwe!. gev. o_p<br />
1863. 1864. 1863. 1864. 1863. 1864. 1863. 1864.<br />
Noordbrabant. 65.9 75.4 207.8 283.3 Friesland . 4·7.6 42.9 344.6 287.6<br />
Gelderland . . 61.4 57.3 196.2 207.2 Overijssel . 43.4 43.3 179.6 164.4<br />
Zuidholland . . 53.1 59.9 245.3 263.1 Groningen 97.1 116 /~20.9 557<br />
N oordholland . 49 53.3 335 387.2 Drenthe. 91.6 85.9 594.5 655.9<br />
Zeeland. 67.7 79.7 209.9 264.8 Limburg . 75.6 78.2 236.2 243<br />
Utrecht .... 38.9 39.4 U3.7 H9.9<br />
Het Rijk. 56.2 58.8 242.5 264<br />
Wanneer men voor de provincien, in het bezit van strafgevangenissen, de bevolking dier gevangeni~~en bij<br />
de berekening aftrekt, verkrijgt men voor Zuidholland één gevangene op 61.1 en 70 , ~annen en eene op<br />
309.3 en 340.8 vrouwen, voor N oordholland één op 58.5 en 64 mannen, voor Utrecht eene op 170 en 172.1<br />
vrouwen, voor Friesland één op 67 .3 en 56.6 mannen. . . .<br />
Onder de bevolking der strafgevangenissen, huizen van ve1:zekermg ~~ arrest teld~ !,11en m 186~ 57~, m<br />
1864 490 vreemdelingen of in het laatste jaar 101 minder dan m 1862; ZIJ maakten 3.0a lo ~n 2.83 lo mt der<br />
bevolking. Van hen waren afkomstig uit: Pruissen 192 en 1:~:, Hannover 94 en 83, Oostenr1Jk .2 en 2, andere<br />
staten van Duitschland 41 en 50 BelD"ie 122 en 88, FranknJk 18 en '16, Rusland 2 en 2, Zwitserland 74 en<br />
64, Engeland 8 en 12 , .Denemark 1 en, Zweden en Noorwegen 8 .en 7., Italie 3 en 1 , N oo~d-.A.merika 2 en 1 , . onze<br />
oost- en westindische bezittingen 5 en 3. Van hen bevonden zwh m de strafge.vangemssen ~44 en 209, m de<br />
huizen van verzekering 146 en 109, in die van arrest 181 en 172. In. het hms v~n ?ewarm.g te Amste:dam<br />
werden opgenomen in 1863 104, in 1864 95 vreemdelingen, waarvan mt: .Oostenr1Jk m elk .~aa~ 1, P~·mssen<br />
36 34 Hannover 21· en 15 de verdere duitsche staten 24 en 10 Belgie 5 en 7, Frankr1Jk m elk Jaar 4,<br />
En~·:land in elk jaar 1, Dene~arken, Zweden en Noor:-vegen 1~ en. 2, in 1864 uit Zwitserland. 2, Polen 1 ,<br />
Italie 16, Turkije 1 en Afrika 1 , in 1863 uit N oord-Amenka 1 en Azie f. ?e 327 en 281 vreemdelmge~.' opgesloten<br />
in de huizen vau verzekering en arrest, waren naar de provincien mgedeeld op de volgende WlJZe:<br />
1863. 1864. 1863. 1864.<br />
Getal. Op 100 ge•. Getal. Op 100 ffCI'. Getal. Op 100 gev . Getal. Op 100 ge•.<br />
Noord bra bant. 35 2 13 0.92 Friesland . 8 0.65 5 0.36<br />
Gelderland . . 55 2.~.7 57 2.49 Overijssel . 34 2.07 37 3.30<br />
Zuidholland . . 31 1.43 37 1.91 Groningen 29 3.69 19 2.68<br />
N oordholland . 46 1.86 33 f.39 Drenthe. 2 0.47 6 1.59<br />
Zeeland . .. . 26 2.83 30 3.69 Limburg 54 5.65 36 3.98<br />
Utrecht . . . . 7 0.53 8 0.67<br />
Met uitzondering van de huizen van bewaring, waarvoor deze opgaven niet bekend zijn, waren in 1863 en<br />
1864 de gevangenen naar den burgerlijken staat ingedeeld in 11,368 (60.76 ~ 0 ) en 10,505 ~60.57 %) ongehuwden,<br />
6,324 (33.8 %l en 5,968 (34.41 °fol gehuwden, 1,018 (5.44 °lol en 871 (5.02 / 0 ) personen m weduw~nstaat (onder<br />
de laatsten telde men in elk van beide jaren 683 en 583 weduwenaars en 335 en 288 weduwen), naar de geloofsbelijdenis<br />
in: 10,621 (56.77 °lol en 9,750 (56.21 %l protestanten, 7,705 (4U8 °lol ~n 7,~15 (42.18 °lol roo~schkatholieken<br />
en 384. (2.05 °1 0<br />
) en 279 (1.61 °lol israëliten; naar den stand van beschavmg m: ~ 1,333 (6?.57 1 ) 0<br />
en<br />
0<br />
10,899 (62.84 °1 0 ) die het lezen en schrijven verstonden , 7,377 ( 39.~3 °1 0 ) en 6,4~5 (~7.16 l 0 l die he~. met konden.<br />
Het etal °'evarngenen die het lezen en schrijven verstonden was m elk van beide Jaren betrekkelijk het grootst<br />
in degstraf;evangeniss~n 2,119 (73.05 °lol en 2,056 (73.72 °1 0<br />
), h~t kleinst in de huize~ va~ arrest 4,003 (53.32 :1<br />
0 )<br />
en 4,061 (55.40 °fo). In de huizen vau verzekering telde men ~n 1~~3 5,211 (63.97 1 0<br />
) ~ lil '1864 4,782 (66.1~ 1 ) 0<br />
gevangenen, die het lez.en en schrijven verstonden. Van de Jeugmge veroordeelde~. m de strafgevange~1ssen<br />
konden 174 (48.33 °lol en 199 (49.75 °lol jongens, 37 (40.22 %l en 30 (40.54 °lol me_i~JeS wel, f86 (51.67. / ) 0<br />
en<br />
201 (50.25 °lol jongens, 55 (59.78 °lol en 44 (59.46 °/ 0<br />
) meisjes noch lezen, noch schnJven. Van de b~:olkm~ der<br />
strafgevangenissen werden in 1863 549 (18.92 °1ol' in 1864 518 (18.57 °1") wegens gevorderden leeftijd of"zie~te<br />
1.210 (41.71 %) en 1,1H (39.84 °lol dewijl zij reeds genoegzaam waren onderwezen, tot.~et scho?londerwlJS m~~<br />
t~egelaten , zooclat 1,142 (39.37 °lol en 1,160 (41.59 °1") strafgevangenen van het on~erwIJS gebruik .maakten. BiJ<br />
hun ontslag· verstonden goed het lezen en schrijven 467 en 487, slechts gebrekkig 457 en 4~~ , m het geheel<br />
niet 2'18 en 175. Wegens wangedrag bij het onderwijs werden gestraft 24 en 26 ..!fet onderwIJS wer~ gegeven<br />
in beide jaren door 11 onderwijzers , allen door het Rijk betaald. Als hulponderw1Jzers werden gebezigd 1~ en<br />
16 gevangenen. Onder de scholieren telde men 466 en 498 beneden ~e 20, 4.02 en 395 van 20 tot 30, 236 en<br />
217 van 30 tot 40, 38 en 50 boven de 40 jaren. In de strafgevangems voor JO~gens te ~otterdam werd~n 198<br />
en 229 , op 19 en 13 na allen , in die voor meisjes te .Montfoort 92 en 7.~, m het hms ~an verbetermg en<br />
PvoedinD' 5<br />
te Alkmaar 1-43 en 158 of de geheele bevolkmg tot het onderWIJS toegelaten. Genoegzaam onder-<br />
0<br />
.<br />
wezen waren in de strafgevangenis bij Leijden 305 (55 °lol en 274 (51.8 °lol m<br />
d.<br />
ie te<br />
w<br />
oer<br />
d<br />
en voo~ vrouwen<br />
crimineel 60 (46.5 °lol en 60 (46.5 °lol , correctioneel 62 (39.7 °lol en 65 (38.7· °lol, te Hoo_rn 372 (49.7 lol en 3~.5<br />
( 1~5.7 %) , te Leeuwarden 411 (4 7.7 °lol en 397 ( 49.~ %l ; terwijl in elke dier gevangemssen tot het onderwIJS<br />
werden toeg·elaten 190 (34.2 %) en 183 (34.6 °lol, 50 (38.8 %) en 49 (38 °1o) '. 6~ (40.4 °1 0<br />
) en 68 (40.5 °1 ~) '. '161<br />
(21. 5 %: en 183 (26.6 °1 0<br />
), 2~.5 (28 .5 °f.l en 216 (27 °1 ) 0<br />
0<br />
"°<br />
..,... .....<br />
0 0<br />
CQ CQ ~<br />
°" °"<br />
11':><br />
Il) +:> +:> ....., ....., ....., ....., ....., ....., ....., .....,<br />
"d<br />
s "° §g<br />
.8 s s .8 .8 .s s .s .s<br />
ro P.<br />
·.--,0<br />
0 11':> 0 11':> 0<br />
"° ~<br />
0 o'f:<br />
0 CQ<br />
.-d ..,...<br />
Il)<br />
..... ..,...<br />
m m ~ ~ ~ 11':><br />
Q Q Q Q Q Q Q Q "° ro<br />
Il) cd cd cd §<br />
Q<br />
ctl<br />
Q i:l ro<br />
cd<br />
ro Cl! ro cd'"Ö<br />
P=l p.. p.. p. p.. p.. ~ p.. p.. p.. p..<br />
1<br />
1 lp..<br />
1<br />
Strafgevangenissen . .. . . .. . . ... . ~ 1863 12 115 192 99 103 558 552 428 329 323 132 58<br />
1864 13 115 215 107 103 544 510 410 296 303 f21 52<br />
Huizen 'Van '·erzekerÎl1g . . . ... ·- ~ 1863 23 148 299 367 521 1,546 1,323 1,046 883 f,147 655 344<br />
1864 41 119 23f 267 448 1,512 1,182 975 768 896 537 249<br />
lluizen van arrest .. .. ... .. . .<br />
~ 1863 16 219 440 386 547 l,26, l.086 891 867 942 562 282<br />
1864 14 220 444 347 482 1,214 1,114 955 809 980 517 234<br />
--· -----<br />
1863<br />
Totaal van . . . . ~<br />
51 482 931 852 ,1,171 3,373 2,961 2,365 2,079 2,H2 1,349 684<br />
1864 68 454 890 721 1,033 3,270 2,806 2,340 1,873 2,179 1,175 535<br />
Het getal jeugdige gevangenen beneden de zestien ja_ren bedroeg in 1863 1,464 of 7.82, in 1864 1,412 of 8.f lf,,<br />
dat van 16 tot 18 jaren 852 of 4.55 en 721 of 4.16 op de honderd gevangenen. De betrekkelijke reden tot het<br />
geheele getal gevangenen was in beide jaren voor den leeftijd beneden 16 jaren minder gunstig, voor die van<br />
16 tot 18 jaren in 1863 minder, in 1864 meer gunstig dan in 1862. In getal zijn de eersten in 1864, vergeleken<br />
met 1862 , afgenomen met 80, de laatsten met 155. Het betrekkelijke aandeel was voor de gevangenen<br />
beneden de 16 jaren in de strafgevangenissen 11 en 12.3, in de huizen van verzekering 5.66 en 5.41 , in die<br />
van arrest 8.99 en 9.25; voor die van 16 tot 18 jaren 3.41 en 3.84 , 4.42 en 3.70, 5.14 en 4.73 op de honderd.<br />
Het getal vrijgesprokenen , wier plaatsing in een verbeterhuis door den regter werd dienstig geacht, bedroeg<br />
in 1863 164 (143 jongens en 21 meisjes), in 1864 184 (158 en 26). Hun getal is dus op nieuw toegenomen eu<br />
bedroeg in 1864 33 jongens en 7 meisjes meer dan in 1862.<br />
In de huizen van bewaring waren onder de veroordeelden door den kantonregter jeugdig·e veroordeelden in<br />
1863 1,255 (-1,020 jongens en 235 meisjes), in 1864 1,221 (1,025 en '196 ), tegen 1,202 (980 jongens en 222 meisjes)<br />
in 1862.<br />
in 1862. Zij maakten 10.06 % en 10.72 % uit der veroordeelden door den kantonregter, tegen 9.98 °/<br />
0<br />
Ten aanzien van die veroordeelden dient echter te worden opgemerkt, dat zij niet steeds reg·elmatig gebragt<br />
worden op de registers der huizen van bewaring, maar soms op die van de huizen van verzekering of arrest ,<br />
wanneer de huizen van bewaring met die huizen vereenigd z~jn. Enkel in g·oede huizen van bewaring worden<br />
naar aanleiding der wet van 29 Junij 1854, (Staatsblad n° 103), alle door den kantonregter veroordeelden tot<br />
zelfs voor ééne . maand opgesloten. Hieruit volgt , dat onder de veroordeelden opgenomen in de staten van rle<br />
hnizen van verzekering en arrest ook veroordeelden door de kantonreg-ters voorkomen.<br />
----~- --- ---- --
Wij laten thans volgen eene opgave der gevangenen , ing·edeeld naar de beroepen bij hunne komst in lie<br />
gevangenis :<br />
OITRAFGt- 1 BUrn
lt<br />
,,<br />
'"<br />
li<br />
,,<br />
Op 11P n warr.n rt>t> il!;
220<br />
221<br />
11 Ji"<br />
11'<br />
voorloopig in hechtenis op 31 -December van het vorige jaar 243 en 281, zoodat gedurende elk jaar in de huizen<br />
zijn opg(:)nomen 4,155 en 3,660 onveroordeelde gevangenen , waarvan 2,832 en 2,453 in de huizen van VPrzekering-,<br />
1,323 en 1,207 in die van arrest. Deze gevangenen waren naar geslacht en leeftijd ingedeeld in 3,146 en 2,748<br />
mannen , 740 en 666 vronwen boven, 213en175 jongens, 56 en 71 meisjes beneden 16 jaren. Van deze onveroordeelden<br />
waren 3,937 en 3,4 76 burgerlijke, 461 en 465 militaire gevangenen. Van de laatsten stonden te regt<br />
voor den militairen regter 452 en 461.<br />
Van de burgerlijke gevangenen waren in elk jaar aang·eklaagd 3,606 en 3,189, waarvan 2,160 en 1,944 in<br />
huizen van verzekering , 1,41ic6 en 1,245 in huizen , -an arrest vertoefden. Men telde onder de aangeklaagden<br />
2,825 en 2,466 mannen , waarvan '199 en i59 , 781 en 723 vrouwen, waarvan 59 en 67 beneden 16 jaren. In<br />
staat van beschuldig'ing bevonden zich gedurende den loop van het jaar 877 en 940, 608 en 574 in de huizen<br />
van verzekering, 269 en 366 in die van arrest. Onder de beschuldigden telde men 682 en 732 mannen, waaronder<br />
29 en 26 , 195 en 208 vrouwen, waarvan 11 en 3 beneden 16 jaren.<br />
Iu de staten '16 en 17 voor de huizen van burgerlijke en militaire verzekering en staat 16 voor die van arrest<br />
van de verslagen van het g·evangeniswezen vindt men de volgende opgave van den duur der voorloopige<br />
hechtenis. De opgaven in deze staten , welke niet overeenstemmen met het getal aangeklaagden en beschuldigden<br />
gedurende het jaar , verdienen echter weinig vertl)>uwen.<br />
DUUR<br />
DER HECHTENIS<br />
van den dag der opname tot dien der<br />
1863.<br />
BEKLAAGDEN<br />
IN DE<br />
GEVANGENISSEN<br />
DER REGTBANKEN.<br />
Huizen<br />
Hui.ien<br />
1864.<br />
BEKLAAGDEN<br />
IN DE<br />
GEVANGENISSEN<br />
DER REGTBANKEN.<br />
Huiun<br />
Huizen<br />
DUUR DER HECHTENIS<br />
van den dag der opname tot dien der<br />
Van één tot twee maanden<br />
Overbrenging ·(<br />
" twee " drie "<br />
h:~;:::~p IJ<br />
Minder dan ééne maand ....<br />
IJ ::: : :;:<br />
vijf<br />
" zes<br />
\ /1 zes maanden en langer<br />
TEZAMEN ....<br />
1863.<br />
BEKLAAGDEN<br />
IN DE<br />
GEVANGENISSEN<br />
DER REGTBANKEN.<br />
Huizen<br />
ar1·est.<br />
16<br />
43<br />
22<br />
1<br />
84<br />
Huizen<br />
burgerlijke<br />
militaire<br />
verzekerinrr.<br />
9<br />
12<br />
5<br />
26<br />
1864.<br />
BEKLAAGDEN<br />
IN DE<br />
GEVANGENISSEN<br />
DER REGTBANKEN.<br />
Huizen<br />
arrest.<br />
21<br />
28<br />
H<br />
4<br />
65<br />
HuiztJn<br />
bur&erlijke<br />
en<br />
mili1aire<br />
vcrzekerina.<br />
5<br />
1<br />
2<br />
2<br />
10<br />
d d ""'<br />
~·~~<br />
ÓDQ) d<br />
~%~<br />
;::;;l·~·~<br />
Q)"d d<br />
p::i<br />
In vrijheid<br />
stelling.<br />
J Minder dan ééne maand ....<br />
Van één tot twee maanden<br />
1<br />
IJ twee " drie IJ<br />
<<br />
(<br />
IJ<br />
drie<br />
Il<br />
vier<br />
IJ vier Il vijf<br />
IJ vijf Il zes<br />
IJ<br />
zes maanden en langer<br />
TEZAMEN •••.<br />
e1rres1.<br />
214<br />
68<br />
13<br />
10<br />
6<br />
1<br />
2<br />
314<br />
burgerlijke<br />
militaire<br />
vel'zekerine .<br />
154<br />
41<br />
3<br />
2<br />
1<br />
201<br />
36<br />
14<br />
6<br />
56<br />
205<br />
54<br />
15<br />
12<br />
6<br />
1<br />
2<br />
295<br />
burgerlijke<br />
nulitaire<br />
\'Crzekcrinc.<br />
187<br />
33<br />
14<br />
4<br />
239<br />
56<br />
H<br />
3<br />
1) 2<br />
72<br />
'"i<br />
Minder dan ééne maand .. . .<br />
l Van één tot twee maanden<br />
Overbrenging 1<br />
Il<br />
twee " drie<br />
na het<br />
drie Il vier<br />
arrest van<br />
Il vier Il vijf<br />
teregtstelling.<br />
Il vijf Il zes<br />
zes maanden en langer<br />
IJ<br />
\<br />
'I'E ZAMEN .•..<br />
Minder dan ééne maand ....<br />
Overbrenging<br />
door· verwijzing<br />
~<br />
Van één tot twee maanden<br />
naar een ander ) " twee IJ drie<br />
regtscollegie. ( 11 drie maanden en langer<br />
44<br />
68<br />
63<br />
18<br />
15<br />
12<br />
6<br />
226<br />
55<br />
97<br />
30<br />
10<br />
2<br />
-1<br />
8<br />
203<br />
l)<br />
2<br />
43<br />
66<br />
58<br />
25<br />
7<br />
4<br />
9<br />
212<br />
56<br />
82<br />
28<br />
15<br />
6<br />
2<br />
190<br />
4<br />
2<br />
( MlDdor dan Mno maand ..•.<br />
Van één tot tlvee maanden<br />
Ten IJ twee " drie ·"<br />
uitvoer legging i IJ drie Il vier<br />
der straf.<br />
IJ viet Il vijf<br />
Il<br />
vijf IJ<br />
zes<br />
zes maanden en langer<br />
TE ZAMEN •...<br />
599<br />
198<br />
19<br />
6<br />
5<br />
3<br />
831<br />
1,467<br />
117<br />
26<br />
5<br />
1,615<br />
345<br />
113<br />
22<br />
l) 15<br />
495<br />
710<br />
200<br />
28<br />
10<br />
3<br />
2<br />
953<br />
1,237<br />
103<br />
34<br />
1,375<br />
259<br />
140<br />
32<br />
1) 19<br />
450<br />
1) Drie maanden en laurrc r .<br />
TE ZAMEN ....<br />
Daarenboven zijn in elk jaar naar andere gevangenissen overgebragt en ter beschikking gesteld van de<br />
prokurenrs-generaal, officieren van justitie or den militairen regter 32 en 45, overleden 3 en 7 , terwijl 281 en<br />
209 op het einde van elk jaar in hechtenis bleven; hieronder 111 en 117 in de huizen van verzekering, 170 en<br />
\12 in die van arrest.<br />
Het getal gegijzelden bedroeg in elk van beide jaren 913 en 783, 767 en 621 mannen, waarvan 20 en 45,<br />
146 en 162 vrouwen, waarvan in 1864 9 beneden 16 jaren. Van de gegijzelden waren opgesloten in huizen van<br />
verzekering 232 en 139, van arrest 175 en 208, van bewaring 506 en 436. Gegijzeld waren wegens schulden<br />
102 en 90, waarvan 4 en 5 vrouwen, wegens boeten ten laste des rijks 317 en 268 , 62 en 65 vrouwen , ten<br />
laste der gemeenten 4!J4 en 425, 80 en 92 vrouwen.<br />
Wij g·aan thans over tot de indeeling der veroordeelden in de strafgevangenissen en bij uitzondering in de<br />
huizen yan verzekering naar den
------- -<br />
222<br />
•<br />
DUUR<br />
DRR<br />
CRIMINELE S'rHAFFEN.<br />
2- 5 jaren. ·! 1863<br />
1864<br />
5-10 Il<br />
. ~ 1863<br />
1864<br />
10-'15<br />
'15-20<br />
Il<br />
Il<br />
. ~ 1863<br />
. 1864<br />
) 1863<br />
. ~ 1864<br />
( 1863<br />
Meer dan 20 jaren~<br />
1 1864<br />
V eroordeeld ter dood, ( 1863<br />
wier strafisvcra11clc rrl)<br />
in tuchthuisstraf· • · ~ 1864<br />
llij uitzou.lerinq in huizen) 1863<br />
van vcrzckenn(l . . • · ·? 1864<br />
TOTAAL .<br />
\ 1863<br />
. ~ 1864<br />
· 1 MANNEN. VROUWEN.<br />
1<br />
1<br />
-~<br />
·5 :1<br />
0<br />
BEIDE<br />
GESLACR·<br />
TEN.<br />
.s<br />
-~<br />
0<br />
DUUR<br />
~ :s :s<br />
DRR<br />
-d •<br />
::s ai<br />
*"S<br />
-"' *"S<br />
"° .,, "° .,,<br />
.... bD<br />
0.::<br />
.... bD<br />
0.::<br />
~~ ~~<br />
:>- bD<br />
:;.-0><br />
o~<br />
0 c3<br />
.... ~<br />
].,, ~] ]<br />
P."'<br />
.,,<br />
P."'<br />
0 0 0 0<br />
~<br />
::s rJÎ<br />
~-~<br />
"S<br />
CORRECTIONELE STRAFFEN.<br />
~<br />
8~<br />
~.,,<br />
o~<br />
:::E<br />
P."'<br />
0 0<br />
+ml<br />
345 39.79 404 40.08 Minderdan1m".<br />
~ 1863<br />
1864<br />
331 41.07 57 44.18 388 41.14<br />
1- 6 maanden.<br />
352 40.60 45 34.88 397 39.39<br />
1864<br />
. ~ 1863<br />
1864<br />
82 9.46 i3 10.08 95 9.42<br />
1- 2 jaren. . ~ 1863<br />
68 8.44 13 10.08 81 8.59 1864<br />
22 2.54 j 1863<br />
Il Il 22 2.18 2--::- 3 Il . .<br />
( 1864<br />
3t9 39.58 48 37.21 367 38.92 6-12 Il<br />
~ 1863<br />
23 2.85 Il Il 23 2.44 .<br />
3- 4 Il<br />
Il Il Il Il Il Il<br />
..<br />
. j ·1863<br />
. 1864<br />
MANNEN.<br />
] .,,<br />
0<br />
VROUWEN.<br />
.,,<br />
6 0<br />
~<br />
0 rQ ~ rQ<br />
~-§ ~"&~<br />
.s bD<br />
.s ~<br />
::=1 §<br />
*:;; ]~<br />
"S~ "°~<br />
8E 8E<br />
.,, "' ~ r/J<br />
:>-~ :>-~<br />
0.,,<br />
0.::<br />
;_]<br />
~<br />
~.~<br />
i:>;-+"<br />
0 c!:) 0<br />
0.73 Il ,,<br />
8<br />
15 1.39 Il Il<br />
24 2.18 20 8.07<br />
41 3.79 9 3.72<br />
39 3.54 12 4·84<br />
6 0.55 6 2-48<br />
1863<br />
Il Il Il Il Il Il<br />
4- 5 Il .. . · ~<br />
1864<br />
66 7.61 12 9.30 78 7.74<br />
i 1863<br />
5-10 Il<br />
65 8.06 11 8.53 76 8.06<br />
. ( 1864<br />
12 1.1<br />
> 1863<br />
Il Il<br />
"<br />
9 Meerdan ·lOjaren? 1864<br />
Il Il<br />
1<br />
Il 8 0.8<br />
dan 18 maande n, bij Uli-<br />
1 'IV'"""'"''''"'""''"'.") 186,<br />
- - - z o u . l e ri1~ u in huizen mu 1864<br />
vcrzckcrmg . . . ..... ·<br />
867 129 1008<br />
~ 1863<br />
806 129 943 TOT AAL . •<br />
1864<br />
1 1<br />
BRJDK<br />
GESLACH<br />
TEN.<br />
8 0.581<br />
15 1.101<br />
44 3.16<br />
50 3.661<br />
51 3.67<br />
12 0.88<br />
349 31.67 89 35.88 438 3'1.491<br />
336 31-02 87 35.95 423 30.99<br />
260 23-59 57 22.98 317 22.79<br />
264 24-38 61 25.21 325 23.81<br />
102 9-25 17 6.85 119 8.55<br />
91 8.40 23 9.50 114 8.35<br />
158 14.34 24 9.68 182 13.08<br />
155 14.31 25 10.33 180 13.Hl<br />
152 13.79 27 10.89 179 '12.87<br />
170 15.70 29 11.98 199 14.58<br />
10 o.91 2 0.81 12 0.86<br />
5 0.46 2 0.83 7 0.51<br />
Il Il Il Il<br />
Il Il Il Il<br />
-- -<br />
1102 248<br />
11083 242<br />
41 2.95<br />
40 2.93<br />
" · t omen drie correctwneel veroordeelden, die mt de strafgevangenis te Hoorn<br />
In den staat ZIJn voor 1864 me o~?"e~<br />
. bï Leïden ten behoeve van den arbeid dier gevangenen.<br />
tijdelijk zijn overgebragt naar .de militaire strafgevangemsftr~k d;r bij uitzondering in eerstgenoemde huizen gel<br />
de huizen van verzekermg en arrest waren' na a d 1 d ..<br />
p la~sten de burgerlijke veroordeelden naar den duur der straffen ingedeeld op e vo gen e WlJze:<br />
'<br />
JAHEN.<br />
i-7 dagen. 7-30 dagen. 1-3 maanden. 3-6 maanden. 6-12 maanden.<br />
12 18<br />
maanden.<br />
- ·<br />
Geta l. 1 Op 100 Getal. 1 Op 100 Getal. 1 Op 100 Getal. 1 Op 100 Getal. 1 Op 100 Getal. 1 Op 100<br />
veroorcl eclcl. veroo rd eelt!. veroordeeld.<br />
\·eroord ccld .<br />
veroordeeld.<br />
veroordeeld.<br />
1863 4,260 34.45 4,700<br />
1864 3,570 32.26 4,404<br />
38.01 1,829 14.79 5li8 4.43 766 6.20 106 0.86<br />
39.80 1,601 14.47 473 4.27 780 7.05 88 0.79<br />
"<br />
D aaren b oven b evon den Zl.ch meer dau 3 maanden bIJ mtzondermg . m de hmzen van arrest in 1863 156, in<br />
f 26 1 36 op honderd veroordeelden , tegen 1.1 m 1862. . . .<br />
1864 150 o 1.. en . d :1 Tt . . de drie hoofdsoorten van gevangemssen m ·1863 en 1864 1,008<br />
Men telde dierhalve, zon er c e mi 1 airen' m<br />
7 in 1862 Het aetal crimi-<br />
943 . . el 13 756 en 12 434 correctioneel veroordeelden , tegen 1,102 en 13, 93 . 5 ' rlnt rlPr<br />
nPPl en -YPJ'OOJ'ClPPld crimme r' n tqt : eenP 1-_ 11,r.·};th11ii:::.i:::tn1f van t.wee \()\ vijf j ar0n hP
,.,.<br />
225<br />
,,<br />
1<br />
~<br />
11<br />
1:<br />
1:<br />
r"<br />
·uaM.no:q1aA u'llA lf!ll.Iqsrw<br />
··1vv.i;o.i;<br />
·ua.rnpup[<br />
u'llA ,gllp['llm,ga.M. 'ua,gµ'llf1apupn U'llA ,g~,gndo<br />
·p1oom.rnpurn<br />
·aoµ'll'llp .l'm!~od JO ~1spoop 'pxoow<br />
°'IVV.LOJ.<br />
"SJ:9,g!P'llpsµn<br />
lI'llA ,guµi1aq1aA mi uaua,gu'llA9,g lI'llA ,g~,gn1~uo<br />
·fr.rnliaous<br />
1 -111a~ ua lUUUI aq;iSI'llA U'll.A ,gU!~HJ.ÏÛ'll.AJ:9.A<br />
1 ·sl[f!'R sap ,guna,gaJ:~'ll'lllS ap ua,gal uaAǵpsrn1<br />
·l'll'lllS uap U'llA<br />
p1aq,gmaA g,g!PUfl.A\l!Il ua -u1 ap ua,gal ,g'll{Sll'llV<br />
1<br />
..,..,<br />
00<br />
00<br />
°"<br />
..,..,<br />
t-<br />
00<br />
00<br />
m<br />
0<br />
0<br />
......<br />
0<br />
.....<br />
00<br />
.....<br />
c:o<br />
00<br />
.....<br />
.....<br />
0<br />
.....<br />
c:o<br />
G1<br />
00<br />
00<br />
00<br />
::::<br />
0 00<br />
..,..,<br />
0<br />
..... ..,..,<br />
00<br />
.....<br />
ITT<br />
0<br />
.....<br />
.....<br />
.....<br />
°"' ei:> G1 ..-.<br />
c:o c:o c:o c:o<br />
00 00 00 00<br />
-.:-1 - ~ ~ ~<br />
~---<br />
\I<br />
De veroordeelden wegens de drie hoofdmisdrijven maakten in elk van beide jaren 73.87 % en 71.73 °1<br />
0<br />
uit<br />
der veroordeelde gevangenen; hiervan wegens bedelarij en landlooperij 13.4 % en 12.33 °fo, moedwillige verwonding<br />
19.37 % en 18.72 %, diefstal en poging daartoe 4·1.1 % en 40.68 °fo. Het getal veroordeelden wegens<br />
bedelarij en landlooperij bedroeg in 1863 333, in 1864 669 minder dan in 1862 1<br />
dat der veroordeelden wegens<br />
moedwillige verwonding 421 en 63 meer, wegens diefstal en poging daartoe 489 en 1,113 minder dan in 18o2.<br />
Sedert 1856 is voor elk van beide jaren afgenomen het getal veroordeelden wegens bedelarij en landlooperij<br />
met H83 en 1,519 of 36.17 % en 46.44 °fo, dat. wegens diefstal en poging daartoe met 2,441 en 3,065 of 27.6 %<br />
en 34.66 °/0 ; terwijl daarentegen het getal veroordeelden wegens moedwillige verwonding en mishandeling is<br />
toegenomen met 1,239 en 881 of 69.69 % en 49.55 °fo.<br />
Van de bevolking der strafgevangenissen waren veroordeeld door de hoven en regtbanken in N oordbrabant<br />
in 1863 175, in 1864 171, Gelderland 341 en 346, Zuidholland 419 en 408, Noordholland 525 en 526, Zeeland<br />
138 en 132, Utrecht 94 en 85, Friesland 117 en 98, Overijssel 136 en 137, Groningen in elk van beide jaren 129,<br />
Drenthe 120 en 87, Limburg 88 en 79, door het hoog militair geregtshof 162 en 163, den krijgsraad bij het<br />
leger te velde 14 en 13, de krijgsraden in de vestingen en garnizoenen 394 en 374, de zeekrijgsraden 49 en 41 .<br />
Bij afwisseling werden opgesloten: in de 95 cellen der strafgevangenissen 297 en 235 strafgevangenen,<br />
waarvan 282 en 224 wegens wangedrag, 7 en 4 op hun verzoek, 8 en 7 op last der commissie van administratie;<br />
in de 469 cellen der huizen van verzekering, veroordeelden tot eenzame opsluiting in 1863 1,941, in<br />
1864 1,811, waarvan 915 en 798 veroordeeld voor ééne maand en minder, 438 en 371 van ééne tot drie maanden,<br />
248 en 211 van drie tot zes maanden, 340 en 4-31 van zes maanden tot één jaar, niet en tot geene eenzame<br />
opsluiting veroordeelden 600 en 610, waaronder 537 en 533 in het belang der instructie, 26 en 12 wegens wangedrag,<br />
16 en 12 op hun verzoek, 21 en 53 op last der commissie van administratie; in de 262 cellen der<br />
huizen van arrest, veroordeelden 827 en 996, niet en tot geene eenzame opsluiting veroordeelden 287 en 249.<br />
Van de eersten voor ééne maand en minder 436 en 606, van ééne tot drie maanden 199 en 201 , van drie tot<br />
zes maanden 110 en 117, van zes maanden tot één jaar 82 en 72; van de laatsten in het belang der instructie<br />
274 en 235, op last der commissie van administratie 11 en 12, in 1863 wegens krankzinnigheid 1 en op hun<br />
verzoek 1, in 1864 wegens wangedrag 2. Zoodat 3,952 of 21.12 % en 3,901 of 22.49 % der bevolking van de<br />
drie hoofdsoorten van gevangenissen, tegen 3,619 of 18.49 % in 1862, bij afwisseling in de cellen werden opgesloten.<br />
Hieronder 2,7 68 en 2,807 tot die straf veroordeelden of 244 en 283 meer dan in 1862. Vergeleken met<br />
i862 bedroeg het getal gevangenen veroordeeld beneden en tot ééne maand 238 en 291, van ééne tot drie<br />
maanden in 1863 47 meer, in 1864 18 minder, van drie tot zes maanden in elk jaar 1 en 31, van zes maanden<br />
tot één jaar in 1863 40 minder, in 1864 41 meer.<br />
Gedurende het elfjarig tijdperk 18541 64 waren van de 35,029 gevangenen, die bij optelling der jaarlijksche<br />
cijfers van de afwisselende bevolking in de strafgevangenissen vertoefden, 3,060 of 8. 74 %, bij afwisseling in<br />
de cellen opgesloten, waarvan 2,852 wegens wangedrag, 79 op hun verzoek, 128 op last der commissie van<br />
administratie en 1 wegens krankzinnigheid. Van de 94,066 gevangenen, gedurende dat tijdvak in de huizen van<br />
burgerlijke en militaire verzekering, bragten 21,386 of 2i:l.H % den tijd hunner opsluiting g·eheel of ten deele<br />
in cellen door, waarvan veroordeeld tot cellulaire straf 15,484 of 72.4 % , on veroordeeld en niet tot eenzame<br />
opsluiting veroordeeld 5,902 of 27.6 °fo. Onder de laatsten waren in cellen opgesloten in het belang der instructie<br />
5,321, wegens wangedrag 170, op hun verzoek 313, op last. der commissie van administratie 98. Van de 87,149<br />
gevangenen in de huizen van arrest bragten 8,214 of 9.43 °1 0<br />
den tijd hunner opsluiting geheel of ten deele in<br />
cellen door, waarvan veroordeeld tot cellulaire straf 5,497 of 66.92 %, onveroordeeld eu niet tot eenzame opsluiting<br />
veroordeeld 2, 7 i 7 of 33.08 °fo. Van de laatsten waren in de cellen opgesloten in het belang van de<br />
instructie 2,163, wegens wangedrag 365, op hun verzoek 7, op last der commissie van administratie 179,<br />
wegens krankzinnigheid 3. In de twee cellulaire huizen van verzekering te Amsterdam en Utrecht waren<br />
gedurende het elfjarig tijdperk 13,220 gevangenen opgesloten, waaronder 10,722 mannen en 2,498 vrouwen.<br />
Van deze gevangenen waren 13,044 in cellen, 176,' waaronder 53 gegijzelden, allen te Utrecht in gemeenschap.<br />
Het onderscheid naar geslacht voor de cellulaire gevangenen kan enkel voor de cellulaire gevangenis te Amsterdam<br />
worden opgegeven, waarin men onder de 8,407 in cellen opgeslotenen 6,745 of 80.23 % mannen en<br />
1,662 of 19.77 % vrouwen telde. Van de tot cellulaire straf veroordeelden is enkel het geslacht bekend voor de<br />
huizen te Amsterdam en Utrecht, 8,261 mannen en 1,992 vrouwen.<br />
Men telde in 1854 431 cellen bestemd voor cellulaire veroordeelden, waarvan 291 in de huizen van verzekering<br />
te Amsterdam, Middelburg, Groningen, Assen en Maastricht, 140 in die van arrest te Rotterdam ,<br />
Gorinchem, Alkmaar, Zierikzee, Sneek, Deventer, Almelo, Winschoten en Appingadam. In 1855 zijn 4 cellen<br />
in het huis van verzekering te Assen opgeheven. In 1856 werd de cellulaire gevangenis te Utrecht met 116<br />
cellen geopend, zoodat toen de huizen van verzekering 403 cellen telden , welk getal , evenals dat van<br />
140 in de huizen van arrest, tot en met 1859 onveranderd bleef. In '1860 bedroeg het getal cellen 624,<br />
waarvan 469 in de huizen van verzekering, 155 in die van arrest. In dat jaar zijn namelijk in gebruik gesteld<br />
66 cellen te 's Hertogenbosch en 21 te Tiel. In het getal cellen der huizen van verzekering kwam sedert dien<br />
tijd geene verandering; dat der huizen van arrest vermeerderde in 1861 met 5 , door het bouwen van 6 cellen te<br />
Alkmaar, terwijl te Almelo het getal cellen met 1 verminderde, in 1862 met 12, 7 te Heerenveen en 5 te<br />
Sneek, in 1863 met 54 cellen te Roermond en in 1864 met 36 te Dordrecht. Men telde dierhalve in 1864 731<br />
cellen voor cellulaire veroordeelden bestemd, waarvan 469 in de huizen van verzekering, 262 in die van arrest.<br />
In de strafgevangenissen , waar de opsluiting in cellen hoofdzakelijk als straf wegens wangedrag wordt toegepast,<br />
waren in 1854 45 cellen, 20 te Oegstgeest bij Leijden, 8 te Woerden, 2 te Gouda en 15 te Leeu<br />
·warden. Haar getal vermeerderde in 1855 met 13 , in i85U met 0 te Hoorn, waarvan 5 in i860 vervallen, in<br />
II .<br />
....
227<br />
1:<br />
1:<br />
1859 met 4 te Alkmaar, waarvan ·l in 1860 vervallen, in i861 met 32 te Leeuwarden , terwijl de Y! te Gouda<br />
door de opheffing· van die gev~ngenis vervielen. De strafgevangenissen bezitteri dus sedert 1861 95 cellen voor<br />
afzonderlijke opsluiting. De afzonderlijke opsluiting wordt in de strafgevangenissen verreweg het meest tijdelijk<br />
toegepast in de militaire strafgevang·enis bij Leijden, waar gedurende het elfjarig tijdperk 2,440, op 3,060 in<br />
alle strafgevangenissen, tijdelijk in cellen zijn opgesloten, waaronder 2,388 wegens wangedrag, 38 op hun verzoek<br />
en 14 op last der commissie van administratie.<br />
Gedurende het elfjarig tijdperk 1854fo 4 waren van dP- 20,981 tot eene cellulaire straf veroordeelde gevangenen,<br />
veroordeeld tot die straf voor ééne maand en minder 9,425 of 44.92 %, voor één tot 3 maanden 4,891 of<br />
~3.31 °/ ,<br />
0<br />
voor 3 tot 6 maanden 3,124 of 14.89 %, voor 6 tot 12 maanden 3,541 of f6.88 °fo.<br />
Het getal gestrafte gevangenen bedroeg in de strafgevangenissen 452 en 431 , waaronder 195 en 135 te<br />
Oegstgeest bij Leijden, 34 en 29 te Woerden, in elk van beide jaren 36 te Rotterdam, 104 en 87 te Hoorn,<br />
66 en 119 te Leeuwarden; in de huizen van verzekering 222 en 213, waarvan 74 en 70 te 'sHertogenbosch ,<br />
34 en 32 te Maastricht; in die van arrest 105 en 75, waarvan in 1863 27 te Almelo, in elk van beide jaren<br />
24 en 20 te Roermond.<br />
De volgende staat geeft den aard der overtredingen en van de disciplinaire straffen in elke der drie soorten<br />
van gevangenissen:<br />
Sta•afgnan~enisscn . ... . . " . !<br />
lluizen Tan Yerzekerin;: . .<br />
Huizen TAD arreAt. . .. .<br />
AARD DER OVERTREDINGEN.<br />
AARD DER.DISCIPLINAIRE STRAFFEN.<br />
Q) 1<br />
~ i::l<br />
0 ~<br />
~ a5<br />
.b<br />
:::::;"J ~ P' 0 U2 ,$ ...<br />
·s ~<br />
·~<br />
... 0 Q) Q)<br />
co<br />
:tl<br />
;.t;; óo<br />
~ Q) ... 0 +><br />
... d ... ,.a 0<br />
~ ro<br />
0$ Q)<br />
ro~. ~<br />
~<br />
z<br />
=~<br />
"d !:><br />
d<br />
0 o~ [il<br />
Q)<br />
~<br />
,f; § fil ~<br />
co ' ~<br />
·s ...<br />
"d ê) +> 0<br />
co ...<br />
...0 Q) 0
2~8<br />
2~9<br />
1:;<br />
11<br />
maken, verwen en zelfs metselen ingevoerd. Vooral bij jt'ugdig 1 e gevangenen staat op den voorgrond hun een<br />
geschikt en nuttig ambacht te doen leeren. De vertimmering van de militaire strafgevange~~s bij Leijden is<br />
voor een belangrijk deel door · de gevangenen zelve uitgevoerd. Te Haarlem worden op vnJ grooten schaal<br />
netten gebreid voor veraf wonende visschers, voor winkels en bijzondere personen. Het werk voor de departementen<br />
van Marine, Oorlog en Kolonien is in 1863 vrij aanmerkelijk afgenomen, terwijl voor dat van Justitie<br />
de arbeid toenam, waarvoor talrijke voorwerpen voor den bouw van nieuwe gevangenissen, vooral meubelwerk<br />
werden vervaardigd.<br />
De algemeene uitgaven voor het gevangeniswezen, met·uitzondering van 31,657 en 32, 744 verblijfdagen in<br />
de äfzopderlijk gevestigde huizen van bewaring, hebben bedragen in 1863 /818,114.91, in 1864 /821,802.66;<br />
waarvan .f 449,6ü1.29 en 399,061.06 voor de strafgevangenissen, .f 214,611.67 en .f 228,090.51 voor de huizen. van<br />
verzekering, f 153,811.95 en .f 194,651.09 voor die van arrest. Onder de uitgaven voor de strafgevangemssen<br />
ûjn in elk jaar begrepen/89,259.53en/43,355.38, onder die voor de huizen van arrest/8,248.91 en/51,975.84<br />
yoo:r het daarstellen yan nieuwe gebouwen. Deze uitgaven waren verdeeld op de volgende wijze:<br />
Gebouwen en meubelen met inbegrip der kosten van daarstelling van nieuwe<br />
gebouwen. . . . . . . . . . . . . . . . ......................... .<br />
Personeel . . . . " , . ....... .. ...... ... . . . ........ . .<br />
Onderhoud der gevangenen, voeding der bewaarders, schoonhouden der lokalen<br />
Verlichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
Verwarming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
Kleeding , ligging, bewassching der gevangenen en bewaarders . . . . . .<br />
Kerk-, school- en bureaubehoeften, druk- en bindwerk en vrachtkosten<br />
Arbeidsloonen der gevangenen, bij de huishoudelijke dienst gebezigd . . .<br />
ReisgBld aan gevangenen , bij het ontoereikende der uitgaanskas, en begrafeniskosten<br />
....................... .<br />
Geneeskundige behandeling en verzorging.<br />
Transpm;tkosten der gevangenen. . . .<br />
1863.<br />
f 213,118.18<br />
160,133.78<br />
254,008.87<br />
37,685.81<br />
33,i58.82<br />
80,291.27<br />
g,552.63<br />
8,300.65<br />
710.55<br />
12,330.61<br />
8,423.74<br />
i864.<br />
f 223,415.46<br />
175.475.67<br />
224,192.80 5<br />
38,885.605<br />
28,751.635<br />
85,021.97 5<br />
i0,6i9.0i15<br />
8,707.445<br />
57L345<br />
H,308.49<br />
U,853. 18<br />
J;<br />
In
Strafgevangenissen.<br />
P<<br />
'03$<br />
:!:! ~ î ;S ,..; ~~ GETAL GEVANGENEN, TE GELIJK AANWEZIG. HET JAAR AFWISSELEND IN<br />
Q<br />
ceo<br />
Q;)Q;)<br />
Q;)<br />
.E<br />
t;l::Q;)<br />
~ g< ~<br />
Q;)<br />
f!l.. Óf),1:>.<br />
0 ~<br />
.d ......<br />
g<br />
~~ g s A i~<br />
GROOTSTE. KLEINSTE.<br />
Q;)'<br />
,!<br />
tib<br />
~<br />
.;;<br />
' Q;)<br />
~ bo GEVANGENEN GEDURENDE<br />
!<br />
Q;)<br />
1:1 ~ ELKE GEVANGENIS.<br />
.d<br />
1:11:1:;:; ce 0 <br />
~<br />
·-Il> 'áfJ ..... ..! C!l 0<br />
Leijden (militairen) ............... ~ ::::<br />
Woerden (criminele "t'rouwen) . . .. ~<br />
Woerden (correctionele vrouwen)<br />
Rotterdam (jongen•)" ... .... ..... ~ ::::<br />
Honrn (correctionele mannen) ..... ~<br />
672 1 13 20 399 383 421 Il 421 373 l " 1 373 555 " 555 145,992 195 "<br />
4261 ·15 20 366 391 412 Il 412 365 Il 365 529 " 529 142,611 135 1<br />
1863 1621 14 1) 8 H2 228 " H6 116 " 111 Ht " f29 129 83,255 8<br />
~<br />
1864 162 ~ 14 1) 8 109 109 " 110 110 " 110 110 " 129 129 85,172 6 "<br />
~ 1863<br />
' 150 l 2) Il<br />
" 113 2) Il Il 123 123 " 108 108 " 156 156 2) " 26 "<br />
·1864 150 2) Il u 120 124 Il 129 129<br />
q<br />
113 H3 u 168 168 Il 23 "<br />
'144 6 Il 128 125 130 Il 130 113 " H3 217 " 217 44,493 36 "<br />
'144 , 6 Il 136 128 139 " 139 114 Il 114 242 "<br />
242 46,972 36 "<br />
1863 600 44 17 519 555 598 Il 598 508 " 508 748 11 748 202,639 f04 "<br />
1864 600 44 17 445 481 520 " 520 439<br />
" 439 689 " 689 175,888 87 1<br />
Alkmaar (hui• van verbetering en~ 1863 120 4 3 129 123 129 Il 129 116 Il 116 143 " 143 44,291 6 Il<br />
opvoeding voor jongens)., .. , ..... ,<br />
1864 120 4 3 143 '132 143 Il 143 126 Il 126 158 Il 158 48,377 12 "<br />
Uondoort (mei"jes) . . . .. ........... ~ ::::<br />
60 5 " 49 56 " 64 64 " 49 49 " 92 92 20,776 11 "<br />
60 5 " 53 52 " 57 57 Il 46 46 " 74 74 19,262 13 "<br />
Leeuwarden {criminele mannen) .. ~ 1863 ' 1864 800 42 .~7 662 683 704 " 704 662 " 662 800<br />
11 1 800 249,438 119 "<br />
1<br />
--- ------ -----------,---- 1----i<br />
800 55 47 700 733 765<br />
--,--<br />
11 765 700 " 700 861 " 861 268,054 66 "<br />
~ 1863 2,708 i41 95 2,149 2,203 2,043 303 2,34611,810 268 2,078 2,524 377 2,901 809,500 452<br />
Toiaal.. .<br />
1864 2,462 130 95 2,034 2,100 1,!H8 296 2,214, 1,706 269 1,9751 2,418 371 2,789 767,720 431 2<br />
1<br />
1 1<br />
~<br />
c:,>:1<br />
C><br />
l) Te•cÎ1s voor correctionele vroul'Ven.<br />
1<br />
2) Begrepen onder die voor criminele vrouwen.<br />
GEVANGENISSEN.<br />
1:10><br />
Huizen van verzeker·<br />
;!:11=1 di<br />
Q;)~ P< 1lÎl<br />
~ bo<br />
~ 1:1<br />
:!:! 'áfJ<br />
:p<br />
~<br />
td~<br />
Q;):ê ·a ~ ce o GETAL GEVANGENEN, TE GELIJK AANWEZIG.<br />
!Q;) ~~<br />
~ '"iii ,.0<br />
GEVANGENEN GEDURENDE<br />
i..:<br />
ce<br />
HET JAAR AFWISSELEND JN -~<br />
....<br />
Q;)<br />
ELK HUIS. ...<br />
Q;)<br />
1:1<br />
Q;) 0)<br />
~ 1:1<br />
~<br />
]<br />
KLEINSTE.<br />
8~ §<br />
~<br />
ÓfJl-t 0) "' 15 ;Ef<br />
1:1 Q;) i>·a '°d<br />
P< Q;)<br />
ce'°d.<br />
.... 0<br />
l=l'"iii<br />
1<br />
§,<br />
0<br />
~'g<br />
0<br />
IJJJ<br />
u~ ~ g< I><br />
a:l ~ •<br />
1<br />
&<br />
CJl ce ~<br />
Q;) Q;)<br />
1"'""'4•1"'"C p..<br />
~ ;g s g g Q;)<br />
i:i<br />
~ i:i Q;)<br />
.a g<br />
~<br />
:::! .j3..!. ~ ;9'<br />
a;>'°d < ~ CJl<br />
~<br />
§ < -<br />
1:1<br />
'• Hertogenbo11ch ..•................. ~ :~~! 500 25 66 114 108<br />
500 25<br />
100 32<br />
66<br />
132<br />
97<br />
73<br />
103<br />
13<br />
102<br />
86<br />
20<br />
649<br />
122 73<br />
180<br />
12<br />
829 38,876 74<br />
.bnhem.............................. ~ ! m 250 26 \<br />
85 547 116 "<br />
Il<br />
174 196 663 37,808<br />
250<br />
184 35 219 135 37<br />
70<br />
26<br />
172 853 "<br />
240 1,093 69,590 5 H<br />
" 157 170 156 47 203 114 27<br />
'•Gravenhage . ..................... j !~~! ·235 36 141 876<br />
" 162 152 211 1,087 62,095<br />
250 36<br />
124· 42 166 106 30<br />
8<br />
Il<br />
135 141 f36 572 124<br />
"<br />
137 37 174 87 25<br />
696 55,191 7<br />
Amaterdam (cellula1r}... . . .. . . . ... 11863 ' 208 7 208 172<br />
112 557 111 "<br />
191 172 42 214 129<br />
668 51,509<br />
32 161<br />
5<br />
746 189<br />
"<br />
935 69,971 Il<br />
1864 208 7 208 205 183 172 42 214 129 32<br />
Haarlem .............. ...."... . .... ~ : ~~! 160 22 161<br />
Il<br />
104 724 180 "<br />
87 904 66,909 Il<br />
160<br />
102<br />
22<br />
12 H4 57<br />
Il<br />
81t 74<br />
16<br />
!:14<br />
73 487 58 545<br />
"<br />
12 106 50 5 55<br />
31,757<br />
491<br />
17<br />
41 532 27,145 "<br />
12 1<br />
Middelburg ... " ....... ...... .. . :_. .. ~ ::z: 120 23 14 67<br />
120<br />
62 71<br />
23<br />
20<br />
'14<br />
91<br />
57<br />
38<br />
57<br />
10<br />
62<br />
48<br />
26 88<br />
281<br />
32 93<br />
12 374 23,582 6<br />
lJtrechc ............. .. .. . . .. •.. .. .. ..• ~ : :~: 125 37<br />
44 214 104 318 20,951<br />
"<br />
11 "<br />
" 30 25<br />
125 37<br />
54 7 61<br />
Il<br />
31<br />
6<br />
24 32 " 6<br />
9 41<br />
342<br />
10 88 430 7,860 Il<br />
3 13 272 71 343 8:899 Il<br />
. j '1863 116 6 116 87 86 90 17 107 54 '18 72 410 85 495 31,411 19 "<br />
Utrecht (cellula1r) ........ . ..... •....<br />
1864 116 6 H6 86 82 84 15 99 54 11 65 371 74 445 30,000 20 "<br />
"<br />
"<br />
"" ~<br />
Leeuwarden .................. ... . . · 1 :~~! 200 23 Il<br />
58 79<br />
200 23<br />
107 36 143 38<br />
Il<br />
67 89<br />
12<br />
112<br />
50<br />
35 147<br />
467<br />
41<br />
144<br />
9<br />
611 30,150 8<br />
Zwolle ... ....•,." .. .. " ."." ... . ) ::z: 130 13<br />
50 599<br />
" 44 63 199 798 32,558 "<br />
130 13<br />
86 13 99 14 3 6<br />
54 57 52<br />
17 863 231 1,094<br />
"<br />
15 67 36 8 23,253 27<br />
Groningen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . · 1 : m 130 34 44 325 "<br />
;4 1 58 59 42 23<br />
77<br />
65 402 20,704 17 t1<br />
130 21 14 39<br />
32<br />
50<br />
15<br />
41<br />
47<br />
17 58<br />
236<br />
1q<br />
70<br />
17 306<br />
33<br />
21,412<br />
165<br />
4<br />
61 226<br />
"<br />
18,343 2<br />
AHen •..... , .... ·: ......... . .......... ~ :~Z! 88 7 37 41 38<br />
88<br />
51<br />
7<br />
3<br />
37<br />
54<br />
53<br />
21<br />
43<br />
3<br />
56<br />
24 370 52 422<br />
"<br />
8 64 23 9 32<br />
13,538<br />
330<br />
21<br />
48 378<br />
"<br />
15,899 30<br />
Maa•tricbt ..................... . . . .. ~ :~~! 120 46 14 64 55<br />
120<br />
6'1<br />
46<br />
fO 71<br />
14 34<br />
4'I 48<br />
5 39 372 100<br />
"<br />
60 10 70 34 472 17,993 34 Il<br />
4 38 377 84 461 17,623 32<br />
Totaal .... ~ -1863 2,382 305 469 1,175 1,201<br />
"<br />
1864 2,397<br />
1,244 292<br />
292 469<br />
1,536 737 1,106 1,121<br />
194 1,160<br />
931 293<br />
6,648 1,453 699<br />
1,654 174<br />
8,302 873<br />
434,584<br />
5,848<br />
222<br />
1,377 7,225 410,443<br />
"<br />
213 f<br />
---------------------------- ------ ----
1<br />
1<br />
233<br />
Huizen 1<br />
( 11<br />
li<br />
Gemiddelde<br />
Getal<br />
GETAL GEVANGil GELIJK AANWEZIG. GEVANGENEN GEDURENDE HET JAAR .<br />
bevolking<br />
gevangenen, Vertrekken Cellen Bevolking<br />
AFWISSELEND I~ ELK HUIS.<br />
naar de<br />
hetwelk voor<br />
driemaandelijksche<br />
elk huis gemeenschappelijke<br />
voor eenzame op<br />
GROOTSTE.<br />
KLEINSTE.<br />
zonder<br />
GEVANGENISSEN. opsluiting. 31 December. bevolkingopeenstapeling<br />
opsluiting.<br />
Mannen. Vrouwen.<br />
staten. Mannen. Vrouwen~ TOTAAL<br />
kan bevatten.<br />
Vrouwen.<br />
ll.------~~1~8~6:3·Jl~1~8~6~4.+1~8:63~·+\ 1~8:6:4·+<br />
:18:6:31 .<br />
r1~8~6:3·+1 :1 8~ 6 _ 4 1·<br />
il.:1:86:4::..<br />
Eindho"en •.. • ....••••.<br />
Breda ......... ... ..... .<br />
Nijmegen ..... . . . ...• . .<br />
Zutphen .•. .. ······ · · · ·<br />
Tiel ........ . ... .. ..•...<br />
Leijden" .. . " .... " .. .<br />
Rotterdam· · · · • · · · · · · · .<br />
Dordrecht. ·· · ·· · ···· ··<br />
Gorinchem . . . .. · · ··· • ·<br />
Brielle .. . · · · ···••· · ····<br />
A.msterdam (hulphuis)<br />
A.Jkmaar .. . ••. ······ · ··<br />
Hoorn". " . . • " • . . . ..<br />
Goes •............ . .....<br />
Zierikzee .... . ······· · ·<br />
A.mersfoort .... · · · · · · · ·<br />
HeerenTcen .. · · · · · · · · ·<br />
Sneek .. . . . . .......... .<br />
De-venter .. " .. · ·· ·•···<br />
àhnelo"" · · · · · · · ··" · ·<br />
A.ppingedam ... · · · · · · · ·<br />
Winschoten" . · · · · · · · ·<br />
30<br />
30<br />
6<br />
6<br />
7<br />
8<br />
_1 _ 86 _ 3 _· lr 1 _ 8 _ 64 _·t 1 _ 8 _ 6 3<br />
_ i·<br />
H<br />
8<br />
30<br />
l_ 1 _<br />
6<br />
8<br />
F-<br />
_4<br />
ï. ~ 1 = 8 = 63 =·t\ 1 = 8 = 6 ~ 4 ·i_ 1 - 8 ~ 6 3 l·-;-l~i---l &l· · 3 . 1 ·1864. 1863. / 1864. 1863.11864. /_1_8_6_3_-1_1_8_6_4_-<br />
21<br />
1<br />
Verblijfdagen<br />
Gestraften.<br />
Ontvlugten.<br />
_1_8_6-3.-I -1-8-6-4. 1863. 1 1864.118•3. 1 1864. 1863.1 •864. 1863.1 • 8•4.<br />
3 4 331 !--4'--~~--:....~...:-~..:.....~"--~..:.....~~,~-----~'"--~..:....~-"-~~~--~,~--:.~~~~~·ll<br />
Il Il " 4 ,, 257 216 50 5i 307 26i7 :i.,230 2,757 ,, 2 " "<br />
28 17 33 30 16 .6 49 i<br />
17 22 13<br />
108 108 17 5 3 9 5 427 351 191 135 618 . 486 9,798 6,138 2 3<br />
25 29 45 37 6 10 51<br />
13 34 19<br />
60 60 13 12 2<br />
14 13 303 381 104 79 407 460 8,965 10,430 4 4<br />
27 31 40<br />
9 42<br />
10 38 29 30<br />
65 65 10 3 13 261 285 68 66 329 351 9,925 9,667<br />
25 28 31 31 12 9 43<br />
10 21 21 39 29<br />
51 51 10 10 5 3 16 212 281 98 111 310 392 9,270 '10,202 2 4<br />
25 16 45 22 8 5 53<br />
19 21 15<br />
120 120 4 14 6 256 182 50 53 306 235 8,065 5,562 9 6<br />
57 52 54 59 20 10 74<br />
13 2 2 64 50<br />
HO 110 13 29 8 2 45 31 457 454 110 92 567 546 21,'166 19,109 10<br />
24 16 30 31 11<br />
41<br />
3 36 27 39<br />
56 52 15 6 2 9 8 219 169 43 45· 262 214 8,195 5,828 Il 4<br />
23 21 24 26 9 6 33<br />
32 32 25 22<br />
36 36 9 6 4 13 13 192 168 34 32 226 200 8,261 7,496 Il 2<br />
12 4 18 7 3 2 21<br />
10 10<br />
3<br />
37 37 2 90 60 27 16 117 76 3,295 1,285 5 3<br />
29 40 35 30 40 34 10 8 50<br />
130 130 28 28 H 17 4 8 22 25 341 284 122 98 463 382 12,621 10,821 16 10<br />
29 15 29 20 38 22 5 7 43<br />
100 100 6 6 6 6<br />
12 18 13 287 306 37 4,4 324 350 11,115 7,204 8 Il<br />
22 10 16 12 24 31 3 3 27<br />
49 49 23 23 H 2 2<br />
7 3 174 '187 29 25 203 212 5,324 4,419 " "<br />
6 33 1<br />
8 14 17 12 15 18 27 15<br />
Il<br />
27 27 8 i<br />
5 5 178 191 66 61 244 252 5,609 5,616 Il<br />
i4 7 11 13 22 19 2 3 24 ~<br />
60 56 6 6 4 4<br />
7 7 226 193 75 51 301 244 4,466 4,819 2 2<br />
5 2 9 10 25 27 5 3 30 ~<br />
35 35 12 12 "<br />
206 343 95 70 ·391 413 3,241 3,613 Il<br />
1<br />
12 14 25 22 5 3 30<br />
35 12 12 7 7 10 6<br />
35 2 5 2 210 201 38 32 248 233 5,150 5,046· Il<br />
20 17 20 32 7<br />
27<br />
30 3 3 14 21 17<br />
30 9 12 10 319 348 55 23 374 371 6,059 6,102 3 1/ :<br />
23 · 24 26<br />
24 H 15 52<br />
46 17 17 8 8 31<br />
'46 12 4 2 23 i4 237 343 59 111 296 454<br />
u 1 "<br />
24 24 29 30 30 25 38 31 6 8 44<br />
35 35 2 2<br />
4 3 19 13 202 209 50 55 252 264 11 ,040 8,919 27<br />
27 27 26 24 26 23 34 31 5 3 3!!<br />
27 27 i 9 4 13 10 201 245 34 30 235 275 8,983 8,357 Il<br />
27 27 21 25 23 22 23 24 10 6 33<br />
25 25 Il<br />
3 4 11 11 199 163 44 46 243 209 8,244 7 ,889 2 3<br />
Roermond, .•..... . . . . . 20 2 13 21 330 313 154 131 484 444 8,589 i 1,610 24 20<br />
-------------------- ------ --------------------<br />
199 57 38 289 1 237 5,874 5,873 _ 1,633 1,457 7 ,507 7 ,330 190,261 172,389 105<br />
75<br />
1<br />
II.<br />
30
254 235<br />
Huizen<br />
aring.<br />
GEVANGE! URENDE HET JAAR DIJ AFWISSELING IN DE HUIZEN.<br />
(:'<br />
li<br />
I•<br />
PROVINCIEN.<br />
Noordbrabant ..<br />
~<br />
~<br />
1863 1)33 113 8<br />
1864 1)32 112 13<br />
, 1863 2)22<br />
Gelderlan1l ..... .<br />
1864 2)22<br />
1863 3) 23<br />
Zuidholland ....<br />
• 1864 3)23<br />
Noordholland ...<br />
~<br />
~<br />
1863 2)14<br />
1864 2)14<br />
BE'70LKING<br />
1 Il<br />
3 Il<br />
i5 11 6 l "<br />
75 4 Il 2 Il<br />
83 21) 2 2<br />
81 17 3 Il<br />
71 39 10 Il<br />
68 27 2 1<br />
AANGEHOUDEN<br />
BURGERLIJKE PER-<br />
SON EN,<br />
~ Q.)<br />
a:;'.+3<br />
~~<br />
~s<br />
WEGENS<br />
YERKWISTING OF<br />
WANGEDRAG<br />
VEROORDEELDEN<br />
GEGIJZELDEN OM<br />
KRANKZU'NIGEX<br />
GEVANGENEN,<br />
TE!l<br />
BESTEMD OM NAAR<br />
OOGE.YDI.IKKEi<br />
~ OP VERZOEK VAN DOOR<br />
DOORTREKKENDE<br />
LIJKK DE BEDELAARSg<br />
~n i::l FAMILIEN "UI.- BOETEN GEVANGENEN, 1•oouz1"uc<br />
.~ ~:3 DEN KANTONREGT!t I'" TEN LASTE VAN Ix DE GRENZEN VAN<br />
·.~ ~ ~ OF AMBTSHALVE OP- "1N, HET nu1s HET RIJK TE WORDEN<br />
ELDERS<br />
VEROORDEELDEN,<br />
DIE HUNNE<br />
VAN BEWARING<br />
i;j i::l GESLOTEN, I'" GEMEENTEN, OPC"'O"E" GEBRAGT.<br />
HEBBEN<br />
ONDERGAAN.<br />
A.LGF.ltllF.ElW 'l'O'I'."A.I'"<br />
1~~~--c----,-~-,--~1 a:;<br />
]<br />
·s,.g 1 ~~~~~~.,--- 1 -~-:-~---;-~.---.-.l---1-~,---,--;--,--~1-~:----:-~:----:-~-1-~,-----,--~1~---,~---;--.~,--~11~---,-----,-,--'7"--;-~-1-~-,.~-, ~-:-~-,--~-1<br />
~ ~<br />
s g}, ~ :i! ~ ~<br />
9 23.55 257 31 10 1<br />
16 20.02 213 21 Il 1<br />
18 29.14 109 23 4 Il<br />
6 31.01 88 16 2 l<br />
~ ~~ j 0<br />
ó z """ ><br />
299 17 42 Il<br />
246 26 30 1<br />
136 12 18<br />
lOi 15 22<br />
24 35.51 580 71 15 8 674 42 23 IJ "<br />
21 30.73 435 52 35 8 530 30 25 3 Il<br />
49 44.45 292 47 33 5 377 66 50 8<br />
31 37.80 285 29 39 6 35 9 4 9 88 Il<br />
J<br />
Il 1162 458 197 68 1<br />
1 1064 354 180 41 1<br />
l 1008 3ll 234 86 1<br />
Il 986 350 236 64 1<br />
Il 2168 549 119 12 ~<br />
3 1853 493 138 s ~<br />
9 1570 266 91 2 1<br />
Il 1250 221 66 8 1<br />
Il 42<br />
,/+<br />
11 2S<br />
J<br />
""''" 25<br />
3 5 Il 38 2 93 4 7 3<br />
396 8<br />
352 10<br />
l 14 4 Il Il 23 51R 81 15 617 1<br />
Il 12 3 2 Il 19 600 132 26 767 4<br />
85 4 " // 90 407 99 26 18 550<br />
57 8 7 fl 72 406 101 17 11 535<br />
129 50 3 11 183 931 121 97 12 E6l "<br />
1 12 l 50 l Il 175 (i92 72 80 10 !'l54 Il<br />
4 12 55 14 Il IJ 69 42 3 Il<br />
51 1936 575 240 72 2823 8592 18<br />
1 11 45 12 Il Il 58 59 69 1772 446 201 51 2470 7298<br />
2 " 11<br />
266 57 l 11 335 14~ 45 24 6 221 2097 523 278 106 3004 10624 33<br />
29ü 61 4 7 368 229 31 34 8 302 2254 5g4 304 89 3241 11290 46<br />
186 50 3 245 126 8 2 Il 136 3619 781 168 41 4609 12951 33<br />
272 72 6 356 93 7 6 2 108 3177 733 209 35 4154 11197 19<br />
198 38 3 Il 239 84 11 2 102 3329 534 232 21 4116 16212 11<br />
201 30 5 2 238 132 14 1 148 2820 417 192 27 3456 13753<br />
J<br />
( 1863 4 )15<br />
Zeeland... ... . . . )<br />
( 1864 4 )15<br />
33 1 Il<br />
33 2 1<br />
6.23 80 30 30 3 143<br />
5.65 56 23 24 l<br />
274 89 77 JO<br />
256 39 42 2<br />
1 10 4 l Il 17 54 13 2 2 71<br />
// 5 2 " Il 19 9 1 fl 29<br />
12 B 11 11<br />
1 15 59 37 27 8 131 4!13 177 137 23 830 2257<br />
3 IJ Il 8 73 47 20 2 142 418 123 87 5 633 2061<br />
~ 1863 5) 7 29<br />
Utrecht" .... , ... ~ 1864 5) 7 29<br />
3 Il<br />
3 Il<br />
9.17 4 Il 4 2 l 7 Il<br />
10.43 7 Il 7 Il 10 fl<br />
83fi 203 117 12 1<br />
683 160 98 18<br />
18 IJ Il Il 18 108 21 Il 7 136 Il<br />
15 l l Il 17 119 24 3 14 160 Il<br />
52 13 Il Il 65 30 7 1 Il 38 1076 244 118 19 1457 3343<br />
299 98 Il 7 404 32 il fl Il<br />
35 1165 286 102 39 1592 3795<br />
Frie8land.<br />
' 1863 1) 6<br />
"" ( 1864 1) 6<br />
18 16<br />
18 7<br />
25 10.38 18 3 17 39 6 24<br />
10 13.34 31 5 11 50 7 53<br />
719 93 73 15<br />
840 98 141 18 1<br />
6 Il 7 34 G 88 3 438 fl<br />
5 Il 7 496 163 16 679 Il<br />
174 57 7 7 245 39 Il 4 Il<br />
43 1333 241 104 24 1702 3782 13<br />
233 119 10 3 365 25 1 1 Il<br />
27 1692 386 179 28 2285 4863 21<br />
1863 14<br />
OveriJ88el.. ... .. ~ l)<br />
? 1864 1) 13<br />
46 l Il<br />
46 4 Il<br />
18.44 61 21 2 " 84 7 74<br />
16.59 42 4 1 Il 47 5 118<br />
394 60 43 Il<br />
405 52 38 16<br />
18 7 5 fl 30 499 105 44 7 655 ö<br />
// 25 20 7 4 58 422 57 35 12 526 Il<br />
3 867 205 21 14 1107 59 10 8<br />
" 1274 346 70 39 1729 47 11 4<br />
78 1982 408 123 33 2546 6728 24<br />
65 2340 490 155 74 3059 6055 60<br />
f:<br />
1863 1) 8 26<br />
Groningen. .. . ..<br />
~ . 1864 2) 8 26<br />
l "<br />
2 Il<br />
4.30 38 7 Il Il 45<br />
3.59 20 2 2 fl 24<br />
282 96 25<br />
236 42 33<br />
// 35 2 2 Il 39 93 14 3 111 Il<br />
// 4 Il fl fl 4 102 13 12 129 "<br />
10 2 " Il 12 64 6 8 Il 78 533 127 38 700 1576 Il<br />
22 l Il Il 23 44 16 1 1 62 439 74 48 566. 1324 Il<br />
Drenthe ....<br />
. ~ 1863 6) 6<br />
( 1864 1) 6<br />
18<br />
18<br />
2.04 26 l " 27 1/ 12<br />
3.06 28 8 Il 36 Il 21<br />
88 15<br />
146 17<br />
Il 40 6 l Il 47 147 17 4 " 168 Il<br />
// 30 1<br />
4 " 35 165 30 14 6 215 fl<br />
17 2 IJ Il 19 19 1 Il 24 34\l 45 9. 3 406 743<br />
Il 1 Il . 3 15 33 2 Il 39 434 53 3'7 Il 535 1124<br />
1863 5)19 43<br />
Limburg ........ ~<br />
1864 5)19 43<br />
5 l<br />
l<br />
Il<br />
5.08 153 38 17 210 28<br />
5.38 83 26 4 116 37<br />
45ti 121 41 15<br />
494 141 36 17<br />
IJ Il Il Il Il IJ 320 55 3 l 379 3<br />
// 4 " fl Il 4 435 60 6 11 512 Il<br />
38 23 Il " 61 19 8 Il 27 1026 246 61 18 1351 1852<br />
39 21 4 " 64 23 25 6 58 1123 273 56 35 1487 1959<br />
' 1863<br />
167 555 109 30 4 Il 143 188.29 1618 272 128 20 2038 208 263 9 1 Il l 0 8957 2261 1020 235 1!<br />
Totaal .... l<br />
. ~ 1864 165 549 85 17 4 2 108 177.60 1288 186 129 23 1626 179 378 5 Il Il 5 8213 1959 1025 1961<br />
t-------------- -----------------,-<br />
2 397 80 17 Il 506 3732 673 222 55 4682 17 6 23 1875 464 38 35 2412 687 142 &3 17 !}29 17773 3901 1508 362 23544 686601153<br />
' "" 8S " ' "' "" '" "' 88 "" " ' 1 '" ""' "' " " "" 790 '" " " '"" "'" '"' "" '" ""' "'"i "'<br />
1) Hieronder 3 huizen verecniud met het huis \lan verzekering of met h et huis van ancst. 4) 4 als ... oren , bovrnJÎ('n noa cenc bewaarplaats to Vlissinacn voor zeelieden• chi<br />
2) 4 alsvoren. 3) 6 als\'Orcn. 1 den hrijusraad tcrcr,t staan.<br />
ieroud cr 2 lntizen vcrceuiffd m e t het huis vau \'Crzckerinrr o f rnct liet l:uis v m arrcsr.<br />
1 6) 1 •lsrnron.
....<br />
(1<br />
1·1<br />
LANDBOUW<br />
OVEH i865 EN t86t<br />
Het gunstig weder heeft in 1863 op den oogst van granen en peulvruchten en de~ toestand van de~<br />
landbouw voordeelig gewerkt. De rogge stond echter in vele zandstreken schraal, terwlJl de veen boekweit<br />
mislukte. Vooral het koolzaad, aardappelen, haver en boonen gaven eene goede opbrengst. De lagere graanprijzen<br />
werden door den overvloedigen oogst eµ de hooge prijzen van zuivel en vleesch v~rgoed. In 1.~64<br />
daarentegen was door de ongunstige weêrsgesteldheid de toestand min gun~~ig, daar, vooral i~ de no~rdehJke<br />
provincien, door de zeer strenge sneeuwlooze vorst in het begin van Janual'lJ en van Februan~ de wmterge<br />
\vassen grootendeels mislukten. Ook werden de graanprijzen niet vergoed door den ovèrvloedigen oogst der<br />
zomergewassen. Van de handelsgewassen gaf slechts het vlas eene goede winst. I~ 1863 was de warmt~graad<br />
meer dan normaal vooral door de warmte van de vier eerste maanden van het Jaar en vooral van die van<br />
Óctober en Nove~ber. · De barometer stond vooral hoog in Februarij, Julij en November. Over het algemeen<br />
was 1863 zeer droog, zoodat in alle maanden , behalve September., minder regen dan gewoonlijk viel. De z~chte<br />
winter had dus aan de wintergewassen zeer weinig nadeel toegebragt, terwijl de drooge en warme nawmter<br />
reed~ toestond om op het zand in Februarij, op de klei in Maart den veldarbeid te beginnen. Door de drooge<br />
~naanden April en Mei werden wel is waar de wintergewassen benadeeld; de schade werd echter grootend~els<br />
hersteld door de regens in Ju~ij, terwijl de oogst van de meeste gewassen door droog weêr werd be~·unstigd.<br />
:get jaar 18-64' behoorde daarentegen tot de koude jaren, daar de gemiddelde warmtegraad, be~alv~ m Maa~~<br />
en April, beneden de gemiddelde bleef van de jaren 1848/64. De gemiddelde barometerstand verschild~ in. J anu~nJ<br />
en Maart meer dan gewoonlijk van de normale. In de meeste maanden, viel minder regen clan gemiddeld seaert<br />
1849. Vooral was z.ulks het geval in Januarij, Februarij, April, Mei, Julij, October en November. De sto:~en<br />
van 20 J anuarij en 4 December 1863 hebben langs de kust der Zuiderzee, in Utrecht, Gelderland en OvenJssel<br />
overstroomingen en zeer veel schade aa,ngebragt, De omstreken van Kampen werden van 20 December ~862<br />
tot het laàtst van 'l 863 drie keeren door zeewater overstroomd, hetwelk aldaar op den oogst een zeer nadeehgen<br />
invloed t~itoefencle. De laatste storm deed in Groningen, Overijssel en. Gelderland eene aanmerkelijke uitgestrektheid<br />
l~nds door ~e~water overstroomen en voor eenige jaren bederven. H agelslag veroorzaakte in 1863<br />
~chade, in Junij onder Lonneker, lla,aksbergen, Zelhem en Groesbeek, in Julij onder Hol~~n, Son en MÇLar-<br />
1,ieeze, in Aug.ustus. onder Dnbbeldam en Schelluinen, in September onder Amersfoort, N iJk.~rk, Rh.~nen en<br />
in de Nederbetuwe; in 1864 i:n, Junij onder Apeldoorn , Voorst, Gorssel, Gorinchem, Stn.Jen, BeiJe~~and,<br />
Staphors.t en Vlijmen, iu Augustus op Walcheren. De hagelslag van Septembe: 1863 heeft voo~al te N1Jkerk<br />
den tabak zeer beschadigd en aldaar een verlies van f 75,000 veroorzaakt. Overigens hebben schu~melplanten,<br />
~chadelijke insekten, slakken en velcl:n.rnizen in 1863 wein.ig schade to~?'e~ragt. ~ver :ermeerder.mg van het<br />
:\ronijn werd in 1864 geklaagd in de zandstreken en in Lm1burg; terwijl m dat Jaar m verscheiden streken<br />
lfiaden in de tçi,rwe werden aangetroffen.<br />
· Wij o~tleenen op nienw aan het verslag van den landbouw over 1863 en 18.64 de berekening bij benadering<br />
çler waarde van den oogst van granen en van handelsgewassen.<br />
JAREN.<br />
1863<br />
~8. 6~ ..<br />
GRANEN ENZ.<br />
f Hl,588,105<br />
141,021,554<br />
STROO.<br />
f 23,219,553<br />
23,003,857<br />
GRANEN EN l'l'rROO.<br />
f 16!~ , 807,658<br />
164,025,411<br />
In Noorclbrabant heeft de landontginning in de laatste jaren een aamnerkelijken invloed op den vooruitgang<br />
\'.an den landbouw uitgeoefend, zoodat in 1863 91,663 bunders met graangewa~sen .~eteeld .waren, tegen 79,697<br />
~n 1853. Daar de uitgestrekte ~eideg.ronden voor de mastteelt bijzonder geschikt ziJn en mt het aanleggen van<br />
m,astbosschen yoorcleelige uitkomsten worden verkregen , gaan de grondeigenaren voort~urend voort met het doen<br />
yan landontginningen. De ontginningen bepalen zirh in de meeste gemeenten tot kleme oppervlakten, behalve<br />
9nder Drunen, Geldrop, Woensdrecht, Boxtel , Stratum en Strijp , waar z~j op groote schaal worden oncler<br />
~oirie~. f{et. g etal ontginners is het grootst onder W oensel, W oHw , Baar1e-N assau en W oensclrecht. In elk<br />
. .<br />
237<br />
de~· beide jaren 1863_ en 1864 hebben drieentwintig gemeentebesturen besluiten genomen tot verkoop van<br />
heide- en woest_(;) gronden over eene uitgestrek.theid van ruim 532 en 769 bunders. Bij het provinciaal bestuur<br />
zijn ingekomen in 1864 986 stuks aangiften wegens landont.ginning, waarvan 500 eei:ste, 486 tweede. De<br />
toegestane vrijdom van last.en strekte zich uit in 1863 over 1,921 b. 85 r. 64 e., in 1864 over 987 b. 1 r. 58 e.·<br />
Sedert 18.59 of gedurende zes ja,ren is die vrijdom verleend over 9,103 b" 48 r. 31 e .. Aan de uitgravingen en d.e<br />
wass.ching der opgedolven ijzererts waren van 1 J anuarij tot 1 J unij 1863 80 , in de overige maanden van dat<br />
ja~r 20, arbeiders werkzaam. Het vervoer naar de Maas geschiedde van 1 J anuarij tot 15 Augustus, waartoe g·emid~eld<br />
24 personen en 7 paarden werden gebezigd. De inscheping voor Belgie en Pruissen ha.,d plaats vooral<br />
in he~ voorjaar. Lage waterst~nd en ijsbezetting hebben de afleve.ring aanmerkelijk verminderd. Ook einder Meerloo<br />
~~ Limburg zijn die uitgravingen begonnen. Langs de rivier de Aa onder Dinther werd met gunstig gevolg<br />
iJzererts opgedol_ven door 40 arbeiders. Het vervoer geschiedt per as naar de Zuid-,V!llemsvaart en van daar<br />
per schip naar Belgie. Onder Zeeland haddep. uitgravingen plaats op kletne schaal door een zevental arbeiders<br />
en werd de opbrengst geschat o.p 300,000 p,onden, die per as naar de Maas vervoerd werden. In de haven van<br />
Veghel werden vele sçher,en naar Pruissen -met ijzererts geladeri. Uit deze e~ de ~mliggende gemeenten zijn in<br />
1864 548 lasten naar Ruhro_rt verzonden. In 1864 waren de uitgravingen belangrijk Il}.in,der, vooral onder Beugen<br />
en Wanroy, waar slecht~ 20 rerspnen zich. J:iiermede bezig hielden, terwijl tot het vervoer 5 paarden en 13<br />
m~nnen werd,en gebe.zigd. De steeds toenemende koop- en huurwaarde van vele landerijen getuigen, dat in<br />
deze proviµcie door bewerking en betere bemestip.g meer opbrengst dan vroeger wordt verkregen. De landv:erbetering<br />
do01· het draineren of droogleggen is uiterst beperkt en bepaalt zich t,ot enkele bunders onder<br />
Zevenbergen en Standdaarbuiten. Voor de bemesting wordt daarentögen goede zorg gedragen. Behalve guano<br />
en_ houtasch wo.rdt weinig knnst!l}.est geb.ezigd. De prijzen der meststoffen. waren vooral in 1864 bijzonder hoog.<br />
In Gelderland viel. in 1863 d.e ~ardappelenbouw gunstig uit en hebben de voornaamste graansoorten e:q<br />
ha~d~lsgewasseq veel gegeven; de v:oeclergewassen daarentegen gaven slechti;; eene zeer matige opbrengst. In<br />
twmtig gemeenten tusschen Rijn en Maas werd over verwoesting door veldmuizen · geklaagd. In 1864 gaven<br />
halmgewassen en peulvruchten zeqr goede uitkomsten en gelukte de bomy van de aii.rdappelen boven verwachting.<br />
Voeder- en sommige handelsgewassen leverden een zeer schra1en oogst. Koop- en pachtprijzen der landerijen<br />
bleven hoog en waren niet in verhouding tot de gedaalde prijzen van de voortbrengelen. van den landbouw'<br />
zooclat de pachtboer zeer gedrukt werd. Voor den arbeider was het jaar 1864 zeer g·unstig door de goedkoopte<br />
der levensmiddel.en en veelvuldige gelegenheid om te werken. Op de groote hoeven dezer provincie vervangt<br />
het amerikaansçhe hekeldorschwerktuig het gewone dorschen met den vlegel. De hakselsnijder van PASiliORE<br />
wordt. door menigen veehouder aangeschaft. De tweescharige ploeg is te Elst bijna algemeen en werd ook te<br />
Zoelen veel ingevoerd: Ook het gebruik van snijwerktuigen neemt steeds toe. Aan de mestmakerij wordt vooral<br />
op de Veluwe en onder Zqtphen veel zorg besteed. Het getal overdekte vaalten en vaaltputteu neemt jaarl~jks<br />
toe. Tot be~esting der laµder~t en wordt hoofdzakelijk de gewone stalmest gebezigd. Op de Veluwe, onder<br />
Zutphen. en m een paar g·em e ente1~ tusschen Maas en Waal werden tot aanvulling en als proefneming guano,<br />
roet en lompen gebruikt. Onder Hoevelaken werd in 1863 eene vergelijkende proef genomen met stalmest,<br />
baker- en peruguano en beenclerenmeel, w.aarvan. de uitkom.st, dat de peruguano een geldelijk voordeel gaf<br />
vanf ~7.80, het be.enderenmeel vap.f 58.30, tj.e bakerguano vanf 2.55, de stalmest van f 7.70 het bnnder.<br />
De weilap.den worden bemest te Doorwerth met slootaard~ en bagger, te Opheusden met haardasch. Onder<br />
Rossum wordt de geitenmes.t door den arbeider aan den landbouwer verkocht tegen f 0.06 per amsterdamschen<br />
yo~t. Van de 25,-196 b. 2 r. 88 e. heidegrond door het domeinbestu1:1r voor f 17,880 aan de gemeenten Doorn<br />
SplJk, Epe, Ermelo, Hattem, Heerde, Oldebroek, Putten, Renkum en Wageningen afgestaan en waarvan<br />
16,617 b. 98 r. 84 e. voor de teelt geschikt zijn, waren op het laa,tst van 1864 4,102 b. 4 r. 95 e. ontgonnen,<br />
waarvan tot dennenbosschen 2,822 b. 25 r. 63 e. , met and.er houtgewas 259 b. 81 r. 33 e., tot bouwland 970 b.<br />
73. r .. 33 e. en tot weiland 49 b. 24 r. 66 e .. '.l'e Harderwij,k worden jaarlijks een gedeelte heidegrond met dennen<br />
bezaaid en bepoot en te Heerde 5 b. heide tot boschgrond aangelegd. Te R.oosendaal zijn in 1864 omstreeks<br />
50 b. met dennen bezaaid; terwW in beide jaren aanzienlijke stukken bepoot zijn. Te Bergharen wordt de<br />
berggrond door bep?oting allengs minder. Ook te Ubbergen wordt de bezaaijing met dennen en de bebouwing<br />
voortgezet: Veel heidegrond wordt nog in deze provincie gebezigd tot het weiden van schapen en het maaijen<br />
van plaggen ~oor b1:and- ~n meststof. De zandheuvels, door doorbraken vroeger te Valburg ontstaan, worden<br />
door w~gvoermg mm der m omvang. In veertien gemeenten is in 1864 over 105 perceelen en eene uitgestrektheid<br />
van 278 b. 79 r. 98 e. vrijdom van lasten verleend na gedane aangifte. Uit een vergelijkenden staat<br />
van de onverdeelde marken-, maal- en buurtgronden in deze provincie blijkt, dat onverdeeld waren in 1851<br />
67,614 b .. ;7 r. 21 e., te~en 35,109 b. 13 r. 8 e. i~ 1864, zooda.t in dat tijdsverloop verdeeld zijn 32,505 b. 64 r. 13 e"<br />
In Zmc.polland was m 1863 de oogst gunstig en de toestand van den landbouw bev.redigend. In 1864 daarent~gen<br />
\vas de oogst sc~raal. en w~ren de prijzen :an bUna alle gewassen laag, terwijl . de handel in meekrap<br />
veel leed door ~~ verw1kkelmge11 m Noord-Amerika. De 4oop en huurwaarde. der landerij,el;l hebben zich op<br />
hunne hooge ~~~Jzen staande gehouden. Veehouders en zuivelbereiders genoten in 1.864 eene groote welvaart<br />
door hooge pnJzen en toenemenden uitvoer van vee, boter en kaas" Onder Goedereede z~jn in 1863 eenige<br />
bunders bouwland clr~og geleg·d met gunstig gevolg. Te Geervliet en 's Gravendeel zijn in beide jaren proeven<br />
genomen met werktmgen door. twee paarden gedreven tot het zwingelen van vlas. Onder Oegstgeest zijn in<br />
.1864 enl~ele engelsche of amenkaansche werktuigen ingevoerd. Ook kwam in dat jaar te Charlois een werktuig<br />
m g·ebn~~k om koolzaa~ te dorschen en te Zegwaard een stoomdorschwerl'-tuig. Aan de afzanderijen te Lisse en<br />
N oorclwlJkerhout en die te 's Gravenhage , aan het einde van het schevenings.che kanaal , werd iu beide jaren<br />
g-eregeld Yoortg·ewerkt. .
,,<br />
'"<br />
In N oordholland was het jaar 'I 863 voor den oogst voordeelig. De zomerdroogte had echter een min gunstigen<br />
invloed op de opbrengst van den zuivel, die nogtans bevredigend uitviel. In 1864 was de oogst slechts matig ,<br />
daar koude en droogte een ongunstigen invloed uitoefenden. Hierdoor was ook het grasgewas, de veehouderij<br />
en znivelbereiding minder voordeelig. Door de hooge prijzen van het zuivel hadden nogtans de veehouders een<br />
voordeelig jaar. De waarde der landerijen bleef steeds stijgend. Men schrijft zulks toe deels aan toeneming·<br />
der bevolking, deels aan stijgende zucht naar grondbezit. Voorts geeft het streven van den landbouwer om door<br />
zware bemesting, droogleggen, verbeterde bemaling, naauwlettende keuze van vruchtverwisseling, veredeling<br />
van de g·ewasseu en van den veestapel, invoering van verbeterde werktuigen, de grootst mogelijke oogsten te<br />
verkrijgen, aan den bodem eene steeds klimmende innerlijke waarde. In het Gooiland werd in 1864 eene proef<br />
genomen om slecht bouwland door bezaaijing met serradella tot weiland te mftken , welke zoo goed gelukt is ,<br />
dat verscheidene landbouwers het voo~nemen hebben opg·evat dit voorbeeld te volgen. Ook werden in verscheiden<br />
streken met gunstig gevolg proeven met droogleggen genomen. De verbeteringen van werktuigen bepalen zich<br />
tot het veranderen der ploegen naar het zeeuwsche model, terwijl in vVieringerwaard eene proef met twee<br />
scharen uit de fabriek van RrPHAGEN en ZANDBERG te Hattem in gebruik kwam. De meest gewone bemesting·<br />
is stalmest, vermengd met stroo, ruigte of andere stoffen en bagger uit de slooten. Voor de bloembollenteelt wordt<br />
zuiver koemest gebruikt. Men bezigt in den Anna-Paulowna-polder en in den polder Waard en Groet veel<br />
straatvuil en beer uit de steden. In den Haarlemmermeerpolder maakt men met goeden uitslag gebruik van<br />
gaskalk, vermengd met aarde en plantenvuil, en van lijn- en beenderenmeel. Vrijdom van verhooging van<br />
grondlasten werd wegens ontginningen en droogmakingen verleend in 1863 voor 139 b. 58 r. 90 e., in 1864<br />
voor 245 b. 86 r. 58 e. bij eerste aangifte. Het onderhouden der duinen langs de Noordzee door het planten<br />
van stroo en helm en het stellen van rietschuttingen werd in elk van beide jaren aanbesteed in drie perceelen,<br />
op Texel voor f 4,800 enf 4,700, langs den vasten wal van Kijkduin tot Petten voor /9,700 enf9,800, van het<br />
zuideinde van de Hondbossche zeeweringen tot nab~j Zandvoort voor f 6,900 en f 7 ,200. De duinen van Texel zijn<br />
door de voortgezette beplantingen en het uitroeijen van het koni.]n in g·oeden staat; de stuifdammen 0p het eijerlandsche<br />
strand, de stuifdijk op den Hors en de groote Zanddijk, die in Januarij en December 1863 veel door<br />
stormvloeden hadden geleden , hebben in 1864 door aanstuiving veel henvonnen van de in het vorige jaar<br />
verloren breedte; de duinen langs den vasten wal zijn echter van het buitenbeloop en de belangrijke verstuiving<br />
in 1863 nog niet hersteld. Voorts werd voor duinbeplanting door het Rijk besteed op Vlieland in 1863<br />
f 3,294, in 1864 f 3,214, op Terschelling in elk jaar f 2,987. In den Haarlemmermeerpolder werden tot<br />
bouwland beteeld in 1863 8,299.50, in '1864 8,795 bunders, waarvan met tarwe 2,162 en 1 ,767, rogge 439.50<br />
en 4.1-9, garst 180 en 346, haver 2,804.50 en 3,155, erwten 87.50 en 104, paarden- en duivenboonen 116.50 en<br />
207, koolzaad 266 en 127, aardappelen 292 en 363, vlas 1,627.50 en 1,874, meekrap 226 en 104, beetwortelen<br />
98 en 290. De gras- en hooilanden bedroegen in elk jaar eene oppervlakte van 7,757 en 7,065 bunders, waarvan<br />
in 1864 602 beteeld met klaver. De droogmaking der Holendrechter- en Bullewijkerveenpolders was in 1864<br />
zoo ver gevorderd, dat het eerste koolzaadgewas in den loop van den zomer kon verpacht worden , waarvan de<br />
opbrengst goed is uitgevallen. Tot het laatst van November 1864 hebben de kosten van droogmaking eene<br />
uitgave gevorderd van f 250,000. Voor de droogmaking der Legmeerplassen werden, zoowel door de provincie<br />
als door het Rijk, f 50,000 toegestaan, te verdeelen over vijf jaren. Voorts werd begonnen met de droogmaking·<br />
van het Lutkenmeer, waartoe in 1864 het werktuiggebouw met ketelhuis en het stoompompwerktuig naar het<br />
stelsel van GwrJNE geplaatst werd. Op het einde van 1864 was de waterspiegel tot 2.20 el onder amsterdamsch<br />
peil gedaald en bleef gemiddeld slechts een half el water in het meer over. De droog·making van het Monnikemeer<br />
was voltooid in Augustus 1864. Dit meer heeft met de onteigende gronden en ringsloot eene oppervlakte van 32 b.<br />
t~O r. 60 e., waaronder 7 b. 36 r. voor den omringdijk en middenweg en 3 b. voor ringsloot en molentogt. Voor<br />
de droogmaking van het N oordmeer, onder de gemeenten Broek en Waterland en Ilpendam, groot ongeveer<br />
1t4 b. 50 r. is de omringdijk g·elegd, de ringsloot gegraven en het stoomwerktuig, eene middelpunt vliedende<br />
pomp, geplaatst. De watermaling, in Augustus begonnen, was op het einde van 1864 tot op ongeveer de helft<br />
gevorderd.<br />
In Zeeland had de uitzaaijing der wintervruchten in het najaar van 1863 plaats onder de gunstigste omstandigheden.<br />
Door den zeer zachten winter en de groeizame lente was de ontwikkeling van sommige graansoorten<br />
zeer groot. Hoewel eene vrij langdurige droogte in den zomer hieraan eenigen perk heeft gesteld ,<br />
waren hoeveelheid en hoedanigheid zoo groot, dat hierdoor de lag·e prijzen ruimschoots vergoed werden. In<br />
1864 heeft de opbrengst van het graan , de peulvruchten en de aardappelen de gemiddelde tienjarige opbrengst<br />
aanmerkelijk overtroffen. Koolzaad en witte en bruine boonen mislukten daarentegen. Het gebrek aan voeder<br />
en het mislukken van den klaver door de droogte gaven groote moeijelijkheden voor de voeding van het vee,<br />
waarin echter het goed gelukken van het stroo en van de wortelgewassen gedeeltelijk te g~moet kwam. De<br />
landman leed echter in 1864 veel door de voortdurende daling in de graan- en meekrapprijzen en kon bij de<br />
voortdurend hooge pachtprijzen slechts gedeeltelijk door het ruime beschot der graang·ewassen en de goede<br />
opbrengst en prijs van het vlas worden schadeloos gesteld. De geheele waarde van den oogst werd geschat<br />
in 1863 op f 18,828,106, in 1864 op .f 16,493,856 tegen .f 15,750,067 in 1862. De koop- en huurwaarde der<br />
landerijen is deels op dezelfde hoogte gebleven , deels toegenomen. De koopprijzen wisselden in 1864 in Staats<br />
Vlaanderen van f 800 tot f 1800, op Noord- en Zuid-Beveland van f 400 tot f 1,100, op Walcheren van .f 600<br />
tot f 1,200, op Tholen van f 37 5 tot f 1,000 , op Schouwen van f 450 tot f 1,200 per bunder en betaalde men per<br />
huncler voor hnur in Staats-Vlaanderen van f 27 tot /70 , op Noord- en Zuid-Beveland f 30 tot f 75 , op<br />
Walcheren/40 totf60, op Tholen./31 tot/45 , op Schouwen/29 tot/85. In October 1864 werden door<br />
het R~jk 242 bunders nieuw ingedijkten dorneingronrl or.Hler Aarrlenlmrg , Oostburg en Zuidzande verkocht,<br />
239<br />
tegen r~im f 2,000 per bunder, ongerekend de onkosten. De ' · · . '. .<br />
Slechts m Staats-Vlaanderen bezigt men O'Ua k t gewone bemestmg in deze provmcie is stalmest.<br />
. d . o no en uns meststoffen en op Sch<br />
met te uur zijn. Op Tholen werd in 1864 veel b ·1 1 ouwen mosse 1 en ' wanneer zij<br />
In de provincie Utrecht worden het meest bg·e rud1 r gemaa rt van den afval eener beetwortelfabriek. .<br />
D h fd ver ouw rogge en boekweit vervol t<br />
e oo graansoorten' met uitzondering van de boekweit en de aarda , gen_s arwe en aardappelen.<br />
In 1864 gaven rogge en aardappelen eene ruime b l .t . ,ppelen' gaven m 1863 een goed gewas.<br />
i hebben de veldmuizen aan het winterkoren en het ,h o; nvei een~ germge opbrengst. In het najaar van 1863<br />
dezer provincie maken de landbouwers met goed gou lgewasb ee.nk1ge schade toegebragt. Op verscheiden plaatsen<br />
O d L cl evo g ge nu van dorschwerktuige ·<br />
n er eus en werd een paardenhak' een hooischudder een h 'h k .. n ~n van stroosmjbanken.<br />
omstreken van Amersfoort werd met goed gevolg t ' d ooi ar en een r1:JenzaaiJer aangekocht. In de<br />
overmesting gebezigd. Ook werden proeven D'enom: roop~ar e met zwavelzuur vermengd op het bouwland ter<br />
van grondlasten voor voltooide ontginningen ~erd v:i.1::d guano en an~ere kunst~est. Twintigjarige vrijdom<br />
in 1864 van 25 b. 22 r. Sedert 1863 . d' ".d 1 over eene mtgestrektheid in 1863 van 31 b. 46 r.<br />
I l!' . · is ie VllJ om ver eend over 462 b 13 r 8 .il '<br />
n riesland gelukten in 1863 alle gewassen bïna zonder uitz cl · . · · ~ e" .<br />
landbouwer was de veehouder' door de schaarscht~ van het r on e~mg m.t~emend. ~mder gelukkig dan de<br />
van een gedeelte van hun vee moesten ontdoen I 186~ g ~s' zoo at zelfs m het naJaar vele veehouders zich<br />
daar tarwe, boekweit en koolzaad weinig ga~en~ De :c;:e ~e~~e~::d van den l~ndbouw minder gunstig,<br />
opbrengst van andere gewassen vooral van die d . d 1 ter gedeeltehJk vergoed door de ruime<br />
me:: aar app~ en. ~e landbouwers dezer provincie beginnen<br />
verbeterde ploegen' zaai- en do~schwerktuigen<br />
in 1863 vijf dorschwerktuigen door paarden gedreven ~p _k'1:JS e s~ en. In ~et kanton Beesterzwaag werden<br />
Berlicum een vervoerbaar stoomwerktuig van twee e~ :en ~~~ezan ·d ve~aard1gd' aangeschaft e~ in het kanton<br />
te dorschen. Het vroegtijd{g maaiJ'en van het g b paad1 en r~cht met dorschwerktmg om koolzaad<br />
. ras en emesten er weilanden ter t d d h ."<br />
meer en meer m zwang. Hoewel het nut van h t cl. l s on na e OOIJmg komt<br />
nog zeer ten achteren bij Groningen. Men sc~rï~~o;ul~~g~:rmeer en meer "".ordt i?gezien, is men hieromtrent<br />
gebruikers als huurders hooD'stens zeven jaren . J G . aan toe' dat m Fnesland de landen door de<br />
Friesland de huurder niet ~eker is of hiJ' ' Idn . ronhmgedn als beklemde meijers worden bezeten' zoodat in<br />
l 1 kk van e aan et rooO' leggen besteedd k t lf d<br />
za p u en. Van waar het droogleggen bijna uitsluitend door d ts . . e on .?sen ze e vruchten<br />
leem of klei delven of het uitgraven der diepe leeml 't d e eigen boeren m prakt1:)k wordt gebragt. Het<br />
l~nden te brengen ' is meer algemeen. De bemestin a~:~ t~~. a:r~ware bou,wlanden ' ten einde ze over de ligtere<br />
mtkomsten. Met die aarde wordt veel gier vermen~d 0 1 p b .e geeft' 'ooral voor de graslanden' de gunstigste<br />
dan van zelf' met koemest vermengd' door de koeijen. do~1~ el~r~~~ men ~arde in de e~sters te brengen' welke<br />
gegraven en over het land gebragt Op de b 1 d d er getrapt wordt. Die aarde wordt later uit-<br />
1 · ouw an en wor en ook gebroeide d ·<br />
as mest gebezigd. Onder de nieuwe proefneminge b h d' graszo en met gier vermengd<br />
Berlicum ' welke laatste geheel mislukt is D nf e _ooren ie met d~derzaad en koffer koren in het kanton<br />
. e proe nemmg met karreweizaad gaf Id · d<br />
k omsten dan in 1862. In 1864 werd eene pr f d a aar mm er gunstige uiten<br />
met dien van tabak die minder slaagc~: ienoren .met en verbouw van hennep. die vrij goed gelukte<br />
hebben tot de overtuigin~ geleid dat deze pl. t r~~ nemmfe~1 met de meekrap onder Berlicum en Bolsward<br />
zeer kostbaar is, daar een groot 'gedeelte der a~· m nemlenc tierlt ~p zware kleigronden; dat echter de rooijing<br />
iepgaanc e worte s 111 den grond bl''ft o t<br />
1863 434 b . 20 r., in 18M 181 b. 75 r. waarva<br />
359 b 95<br />
. IJ · n gonnen werden in<br />
d h . ' n · I. en 169 b 50 r zand 7~ b 2 5 b<br />
veengron ; iervan werden aanD'eleo·d tot bomv- en ·1 d 346 b - . . ' 4 . r. en 12 . 25 r.<br />
b o ts ' wei an , 9;, r en 173 b 50 t b h<br />
en 8 . 25 r.-. In Friesland bestaan thans drie stoomgem l t t h . d . . r.' ot osc 87 . b. 25 r.<br />
in den vee~pold~r :an Echten en aan de Warra bij Sta:o~:n. o et roog houden van polders' bij 'ljalbert'<br />
In OverlJssel IS 111 1863 in de omstreken van Kam en door de . ·<br />
ongunstig uitgevallen. Overigens was de oogst guns~i()' voor de o; erst~oommgen de oogst over het algemeen<br />
de peulvruchten. In 1864 was de oogst vrij gunstiO' bts t d d g aangewassen en aardappelen' minder voor<br />
deed verwachten. In de omstreken van Kampen e~,. eder a~d e zeer schrale weêrsgesteldheid in het voorjaar<br />
de gevolg·en der overstroomingen in 1862 en 1863. ~:or:t v~~r ~r van Mastenb~·~ek leed .men nog steeds door<br />
nog ongeschikt. Met de bereiding van mest g t 1 en zoo belangr~iken hooibouw bleef de bodem<br />
aa men angzaam vooruit gierka · d<br />
A vereest was door toenemende ontginning· de ' nen wor en meer gebruikt. Te<br />
aanvoer van mest uit Amsterdam e z Il · ·<br />
vroeg~r. 0 nder Olst, Diepenveen en Deventer wordt bï voortduri n . wo e m 1864 grooter dan<br />
g·ebrmk gemaakt. Het bouwland gold in de _. . J. . ng van de bemestmg met guano en lompen<br />
ze provmcie 111 1864 111 koop van f 700 t t f 2 ooo· . h<br />
. f 18 tot f 100' het wei- en hooiland in koop van f 200 t t f 1 '>00 . h o ' ' 111 uur van<br />
zoodat ~e prijzen op nieuw zijn toegenomen. In 1863 werod . oe,dk ' .111 uu~ van f 24 tot f ~O per bunder;<br />
Ypelo onder Wierden. Vrijdom van grondlasten we l 1 g d . eurm~ verleend ter verdeelmg der marke<br />
285 b 2 re ver een 111 '186~ over 41 b 50 r 45 .<br />
. 7 r. 47 e" In eerstg·enoemd jaar werden 68 eerste aan if . . '. e" 111 1864 over<br />
gestrektheid van 381 b. 45 r. 95 e"<br />
g ten gedaan tot ontgnmmg, over eene uit-<br />
In de provincie Groningen was in 1863 de toestand van den la db · d<br />
door de rijke opbrengst van koolzaad' haver en boonen het :ed~u:;~e e ~eeste gemeenten vrij g·unstig<br />
toestand van bijna alle soorten van vee De 1<br />
" ' dg r b1:J den oogst en den gezonden<br />
. agere pr1:Jzen van e meeste grane d<br />
vee en vooral van de boter verminderden een· . d d<br />
n en van een ge eelte van het<br />
. igzms e voor ee 1 en In 1864 was de t t cl ·<br />
h oewe l 111 verscheiden gemeenten de uitmuntende t d d . oes an met zoo gunstig'<br />
bij den oogst de schade veel heeft vergoed di: a~ er ~om~rr~7assen en het meerendeels gunstige weder<br />
koolzaad en gerst was geleden Een zeer ' t t olo1~ l~ mis u {ren van veel wintervruchten, vooral van<br />
koolzaad ' 8,421 m~t gerst 1 37~ met taI'\"egroo 16g8e a un. ers bland' nagenoeg 2_0,877 b. waaronder 9,554 met<br />
, ' ,y en met rogge ezet t ' · h<br />
geploegd. De daling der ~Taan prijzen. vooral in de t . 1 l lf , moes weer 111 et vo01jaar worden om-<br />
• , c ,,, eec e ie t van 1864 , heeft zeer ongunstig· gewerkt.
Hierbij kwam de schraalheid der g-ras- en klaverlanden, de geringe opbreng·st van het hooi en de verhiellng<br />
van de meeste boekweit door de vorst. Voor den arbeider was echter het jaar 18CH gunstig· door overvloed<br />
van werk en doordien de aardappelen gering in pr~js en algemeen vrij goed van hoedanigheid waren. De prijzen<br />
der bouwlanden zijn in het algemeen eer dalende ·dan rijzende. Vooral is de waarde der gronden aanm·erkelijk<br />
gedaald in de ·zand- en veenstreken van Westerwolde door herhaaldè mislukking der veeilboekweit en de lage<br />
prijzen der rogge. De huur der jaarlijks verpachte graslanden is in sommige streken f 3 tot .f 4 per . bnnder<br />
lager gèworden; ofschoon men in koop voor graslanden in de zware kleigronden nog zeer àanzienlijke prijzen<br />
besteedt. Zoo werd in 18M eene boerderij te Hoogemeeden, geme'ente Aduard, groot 26 b. 9 r. 55 e" bijna<br />
geheel grasland, ·bezwaard met een'e vaste jaarhuur van f200, verkocht voor f 32,460. In f864 golden in koop<br />
heidevelden f 100, veengrónden f 300 tot f 350, zandgronden .f 600 tot f 1,200, gemengde gronden f800 tot<br />
f 1 ,600 , en de beste gronden f 1,600 tot f 2, 100. Men betaalde in huur voor zandgronden f 40 tot f 75 , voor<br />
gemengde j 60 tot f 100 , voor de beste f 100 tot f 120. Enkele beste graslanden golden zelfs f 14·0, land voor<br />
vlas- of koolbouw fHO totf2'10. Van den Dollard zijn een aantal kweldergronden ingedijkt , die 1132bnnders<br />
uitrnuntenden kleigrond hebben gegeven, op een gedeelte waarvan reeds in 1863 het koolzaad g·unstig stoild.<br />
Te Oude Pekela en omstreken is in 1863 het waterpeil met vijf pa1men verlaagèl; terwîjl ook in de uitgestrekte<br />
gemeente Veendam de kanalen zijn uitgediept en het waterpeil verlaagd, waardoor verscheiden ve1den<br />
geschikt zijn gemaakt om met vruchten beteeld te warden. Met de verbetering van den bovengrond , door het<br />
aanbrengen van klei uit den ondergrond of van klei elders aangevoerd, was vooral onde'r Ten Boer, Oldehove ,<br />
Loppersum, Aduard en Delfzijl met ijver voortgegaan. In de laatste gemeente kunnen thans onder Meethuizen<br />
landerijen, vroeger niets waard , met de beste wedijveren. Hetzelfde geldt met het zuidel~jk deel van<br />
de gemeente Loppersum en van eenige gronden in de kleistreek van het Oldambt, waar de grond meer uitsluitend<br />
door bemesting wordt verbeterd. Ook heeft de aarde uit het uitgegraven Hoendiep veel toegebragt<br />
tot verbetering der gronden in den omtrek. Onder Winschoten, Bellingewsum. De fabriekanten van droogbuizen in de drie laatste gemeenten verkoopen gereedelijk al wat zij<br />
gemaakt hebben, voor een gedeelte ook naar Holland en Friesland. In de gemeente 't Zandt zijn ongeveer 300<br />
bunders , te Beerta 41:18 drooggelegd. Ook in het westerkwartier beproeven vele landbouwers het droogleggen<br />
in het k1ein. Deels door het droogleggen neemt ook de rijenteelt toe, daar men hierdoor groote oppervlakten<br />
in eens en met tijdbesparende werktuigen kan bearbeiden, op rijen zaaijen en tusschén de rijen den grond schoffelen.<br />
De rijenteelt geeft betere gelegenheid om den akker van onkruid te zuiveren, meer stevigheid aan het stroo,<br />
eene besparing van een derde tot de helft van het zaaizaad en _eene meer zekere en hooge opbrengst. De verzending<br />
van mest uit Nieuwolda neemt niet toe, dewijl de schippers slechts lagere prijzen willen geven. Te<br />
Nieuweschans wordt het verzamelen van mest, ook door aanvoer van Beerta, op groote schaal uitgeoefend.<br />
Veel mest wordt aldaar te scheep en over land uit 'Oost-Friesland aangebragt, tot groot voordeel van den<br />
arbeider, die op één dag twee gewone tjalkschepen met mest of slijk vult en hiermede f2 tot f2.50 daags<br />
verdient. In de veenkolonien wordt veel mest aangevoerd, vooral uit het Oldarnbt. Stalmest wordt aldaar bij<br />
voorkeur gebezigd voor aardappelen, paardeboonen, haver en rogg·e; straatvuil op de ligtste gronden vooral<br />
voor lmobbegerst, winter- en zomerkoolzaad en ook voor rogge. Te Oude Pekela werden op twee gelijksoortige<br />
stukken knobbegerst, elk van één bunder, proeven g·enomen. Het eene bemest met twee scheepsvrachten<br />
of 1~5 voer stalmest kostte f 120, het andere met 250 ponden g'uano slechts f 40 aan bemesting; terwijl de<br />
opbrengst niet verschilde. Van guano wordt ook meer en meer gebruik gemaakt voor koolzaad, als eene soort<br />
van overbemesting, zoodat leveranciers te Hellum en Slochteren in 1864 te zamen 434 balen guano tegen f 10<br />
de baal verkocht hebben. Men schat de hoeveelheid guano voor één bunder benoodigd op 300 ned. p. tegen<br />
15.5 cent per ned. p" Te Hoogezand is in 1863 eene nieuwe overdekte mestvaalt gebouwd; terwijl op vele<br />
plaatsen in de veenkolonien vergaarbakken zijn gemaakt, ten einde de afloopende gier te verzamelen en die van<br />
tijd tot tijd met eene g·ierkar over het land te brengen. De verbetering der werktuigen wordt jaarlijks voortgezet<br />
en breidt zich meer en meer zuidwaarts uit. In enkele streken zijn de nieuwere ploegen reeds algemeeü ,<br />
terwijl ook de zaai werktuigen, om de granen op rijen te zaaijen, meer in gebruik komen. In het distrikt<br />
Hunsingo waren in 1864 vijftien engelsche zaai werktuigen en negen paardenschoffels, te Loppersum drie rij-zaaiwerktuigen<br />
uit de fabriek van GARRETT EN ZONEN. Ook de dorschwerktuigen worden meer en meer ingevoerd.<br />
De fabriekanten E. SMIT EN ZOON te Maartenshoek, gemeente Hoogezand, hebben in 1863 zeventien dorschwerktuigen<br />
afgeleverd, waarvan negen voor de provincie Groningen. Te Haren en Midwolde werkt het stoomdorschwerktuig<br />
met schoonings toestel van HARMENS & C 0<br />
uit Harlingen , waarmede men 100 tot 120 mudden<br />
schoon koorn per dag verkrijgt. Te Bellingewolde zijn twee dorschwerktuigen ing·evoerd, waarvan één in<br />
verband met den boekweitrosmolen, één vervoerbaar op raderwerk, het laatste door eenen molenaar te Bellingewolde<br />
gemaakt. Te Finsterwolde bestaat een hekeldorschwerktuig , gétlreven door twee paarden, door eenen<br />
molenaar te Oude Pekela vervaardigd. Onder Oldekerk komt de grondwoelder meer in zwang. Ook is te Delfzijl<br />
een dubbeltal ronddraaijende eggen ingevoerd. De afdeeling Noord- en Zuidbroek van het genootschap Onderdendam<br />
heeft in 1864 eenige tuinzagen, snoeimes, steen en melkmouten, twee handspuiten voor land- en tuin bouw,<br />
ijzeren varkenstroggen , één stroomattenmaker uit Engeland, eene verbeterde kweekegge uit Oost-Friesland<br />
en twee weegtoestellen uit Gro.ningen ontboden. Door de afdeeling Loppersum van voornoemd genootschap<br />
i:;; een hooischudder ingevoerd. Te Meeden kwamen twee kooktoestellen voór veevoeder in gebruik , waarbij<br />
de stoom van het water het voeder o·aar stookt V l t l<br />
0<br />
te Noord z 'db < • er .>e .ene wanmolens worde 1<br />
. - eu m roek eene belangTijke verbeteriur:r door cl . n mee~· a.gemeen. Zij onderging-en<br />
bak , waarop het graan geworpen wordt met het rao , eene oelmatige verb111d111g· van eeu schucldendeu<br />
nomen met witte australische tarwe, afk~msti van d:~ \~aarop de zeeften g~plaatst zijn. Proeven werden ge-<br />
roode kweektarwe van HALLETT, die Aenge!i t afv::7~nsche tentoonstelhng, welke echter mislukten; met<br />
beproefd, welke door het ongunstige voorjaar r!'sl~·t . tot 76 ned. p" Te Marum is in 1864 de serraclella<br />
mud~en zaad per bunder. De engelsche dikke witte h~ve11~· ~t rood of br~in mosterdzaad gaf te Wildervank 12<br />
gekweekt, de laatste vooral in de veenkolonie Z" ~n e zwarte presrdenthaver worden thans meer algemeen<br />
~:vaar de holsteinsche boekweit betere uitkom:~en ~ev~: ~stei~ en verkleurt in de polders aan den Dollard<br />
ieuweschans, in het oosten der provincie en in de : an .e ge\vone. I~ 1863 werd door de muizen onde1:<br />
schade toegebragt en onder Nieuwe Pekela door de ~:r~ko:om~n .~a~ de \:~ntergewassen en de jonge klaver<br />
en ru~s het zomerkoolzaad zoo zeer teisterden dat e en' te1w1J! .1.n ;r ullJ .en Augustus van dat jaar de luis<br />
cl~ klei veroorzaakte de kleine graauwe slak gr'.oote sc~1l:~1: st~1k~~n brJna de i~oog·sting niet waard waren. Op<br />
graan moesten worden omgeploegd. Ook leed het 'on e ,k::ia1 oor onder Nieuwolda ruim 59 bunders winter_,<br />
en slak, zoodat het te Eenrum en elders door later ui~ge gl t 1 za~d ~p verscheiden plaatsen veel door aardvloa<br />
worden. De overstrooming door zeewater in het be in pan \~o zaar of zoogenaamde pootkool moest vervangen<br />
za~kt dan men aanvankelijk vreesde· daar slechtf"g e ~an 1~63 heeft onder Hoogkerk minder schade veroor'""<br />
tumgronden hierdoor eerst zeer Iaat 'in cl ~ emg wmtergraan werd vernietigd en dEi gTasland .<br />
d . a·. en zomer eene behoorliJ'ke b en en<br />
op e mter !Jkslanden van Oldehove e11 Ei'. . op rengst gaven. Grooter was het n.ad 1<br />
· cl z111ge . waar op een g t t 1 b . ee<br />
gmgen en e zomergranen weinig hebben opgebrar:rt In 1864 h d ~oo ge a unders de wintergranen verloren<br />
van de provincie veel van de roest te lijden en h~t koolzaad a e tarwe onder Nie.nwolda en in het noorden<br />
Ve1"slag genaamd, waardoor de plant, vooral in het· noord ;an een.e l?roote memgte kleine witte maden<br />
benadeeld. Voorts le~d . het koolzaad in het najaar van 1863e:n :r provmcre. en in de veenkolonien, veel werd<br />
het noorden der provmcie van de slak B 'cl . . m het voorJaar van 1864 op enkele pla t . .<br />
· ei e Jaren waren 1 1 k' . a sen 111<br />
woeste~ grond gevestigd hebben en vooral van de teelt cl zeer o~g~ u' .1g voor die huisgezinnen, welke zich op<br />
voor die teelt vermindert van J·aar tot J·aar 0 l er veen ·oe nve1t leven. De uitgestrektheid der grond<br />
g d il . p c e woeste dalD'ronden d w· h en<br />
enaam e moe1" ~e of moo?'fte (wollegras E " h . o on er msc oten worden van cl<br />
h . , uop orum vaD'matum) d<br />
ooge veenen mt de heideplant (dopher'de e . t l. 1 • d e zoo-<br />
o oor arme ie en matten gevlochten . d<br />
d' , , nca etra rx) bezem k .. , m e<br />
.rent voor het stoken voor bakkersovens en de woest~ m , t s gemaa t, terw!Jl de struikheide (erica vulgaris)<br />
trg?helwerk en voor dorschvloeren en Tl.letselwerk Voort een e~grond tot het graven van leem en potklei voor<br />
w~de ~oor schapen en jong vee. Ontgonnen werden in ~8:sorQOt9 v:n 7~e woeste ~ronden gebruik gemaakt als<br />
. n renthe was in 1863 de toestand van d 1 d - . r. 67 e., m 1864119 b. 14 r. 77 e<br />
met ~unstig, zoodat vooral in de veenstreken e:ve:n bouw' vooral door het mislukken van de veenboek,~eit<br />
gunstiger, hoewel ook de veen boekweit slechts ee gelischaar~chte geklaagd werd. In 1864 was de toestand<br />
1863 en vooral in 1864 lager dan vroeO'et" het ne ma ige op rengst gaf. De koopwaarde der landen was i .<br />
ooo-ste 5 ' geen men toeschrijft aan d ld h n<br />
ö n :van rogge en veenboekweit in de beide voorgaa cl . . l "e ge se aarschte door . de slechte<br />
en Eu~~mg, gemeente Beilen, die van vVeerdin e :me Jaren. n 1864 ZIJn verdeeld de marke van Laaghalen<br />
van NrJlancle, onder Rolde. Voor zoover cl g :f g e~ute Emmen, ter grootte van ongeveer 1 400 b<br />
- - 3 b e aangr ten reiken cl · d , . en<br />
• ~8 r. 25 e.' i~ 1864 398 b. 28 e., het meeste tot b ·l ~er en m eze provincie ontgonnen in '1863<br />
In Limburg was m 1863 de OOO'St d . . ouw an .<br />
cl . e er wmtergranen zeer be . d · d .<br />
veevoe er mislukten. De lage graan- en vee " " d vie igen ; terwijl de zomervruchten· e h t<br />
cl b · prrJZen oe.en en ee . . n e<br />
~n oerenstand. ?ok in 1864 was de toestand niet unstiO' d n ~ngunst1gen"mvloed uit op de welvaart van<br />
mislukken van ho01, klaver en serradella. Koop- en !uurw o '.d oor. de lag~ . prlJzen van granen en vee en het<br />
In enkele gemeenten wordt zulks toegeschreven aan ve aai e der ~and~nJen ondergingen eene verminderin<br />
1863 w:rclen op enkele plaatsen proeven genomen met ~:r:k van e:mge 1~1gezetenen naar Noord-Amerika. l<br />
verscheiden landbouwers tot proeven op rooter l enzentai we, che zoo gunstige uitkomsten af d t<br />
gev~lg geteeld. In het arrondissement M!astrich-~ s~~a;\ ~esl~te~. Hier e.~ daar is de gele lupine metggu~st:<br />
àtopmambours) geplant. Zij worden gebezigd tot het ::k:n . e a1~tons Sittard en Heerlen, werden aardpere~<br />
te Heel en Maasbracht met de ho n van st100 en als voeder voor het vee, vooral voor<br />
g.ebrmk van meuwe werktuigen is zeldzaam bij de landliedptee~· "'.erclen met ~unstigen uitslag bekroond. Het<br />
vmden. Te Heel kwam in ·J 863 eene . . en, ie m hun bedrlJf een middel van besta<br />
meuwe soort van persp . t t h · an moeten<br />
omstreken van Heerlen eene nieuwe hak 1 . omp o et putten van stalwater in O'ebruik . d<br />
e va:kens. ~roeven<br />
gevonden. In 1864 werd te Venray eecnep ::fferm;~n~;rlos:~a~·en. 1'e Hou~~em werd een nieuw k~rntoest~/:it~<br />
kwam een dorschwerktuig uit de f:ab .· k Gg S p o mgevoerd. BrJ den' baron DE LoË n'IMs<br />
b ' ne van TOUT t T . 1 d · . TENRADE<br />
r8.Irnr v~n CROSHILL in gebruik. Door den heei.' SrLLEKE:s ;e H ~or ~:vee paarden gedreven en een kluiten~<br />
ve1vaard1g·d. Aan den heer DmvrOLLEIK-V ERVIERS te A b l Be . eiJt lllIJSen werd een tweepaards-dorschmolen<br />
van een dorschwerktuig met locomobiel . d<br />
u .. e ( elgre) werd vergunning verleend tot het geb '!<br />
Door de gemeentebesturen werden m e gemeenten E~jsden, Heer, Cadier en Keer Amby en St G r1u •:n<br />
97 aan woeste gronden verkocht . 1863 , . . . eertrm
245<br />
.<br />
9 " · . " 0<br />
e tot weiland. Door bij:wm1ere personen wer
2U<br />
h1 vijf g·emeenteu onder Zutphen, in drie tusschen Rijn eu Waal en in vier tusschen Maas en Waal uitge<br />
:zaaid; in 186-1- had de uitzaa~jing plaats in e.en nog kleiner g·etal gemeenten. ~ De tabak is, behalve omstreeks<br />
Nijkerk en op eenige plaatsen in de N eder-Betnwe, waar de plant zeer veel dooi· hagelslag leed, in 1863 zeer<br />
goed geslaagd. Van het buitenlandsche zaad, waarmede vóór eenigejaren te Dodewaard proeven \Verden genomen,<br />
heeft enkel dat van Manilla stand gehouden. Ii11864 stond de plant door het drooge weder aanvankelijk<br />
p.iet best. Zij herstelde zich later door den regen, zoodat men boven verwachting goede uitkomsten verkreeg.<br />
'l'e Zetten, gemeente Valburg, en te Hemmen leden sommige akkers door den hagel.<br />
In Zuidholland gaf in 1863 de winter- en zomertarwe bijna. algemeen een zeer goed gewas, zoodat men zelfs<br />
in het Westland 35 m. per bunder verkreeg van de beste hoedanigheid. In 1864 had de wintertarwe nog al te<br />
lijden van de vorst en in sommige streken gedurende den oogsttijd van het vochtige weder, zoodat vele stukken<br />
1noesten worden omgeploegd en met zomertarwe be;maid. De zomertarwe bragt, nietteg·enstaande zij in den<br />
oogsttijd van de zware regens heeft geleden, in enkele streken meer op. In de Beijerlanrlen en Strijen vertoonden<br />
zich kort voo.r den oogst een insekt, hetwelk echter spoedig verdween. - Spelt werd in beide jaren<br />
op kleine schaal, doch met goed gevolg, in de Beijerlanclen en in de omstreken van Rotterdam verbouwd. -<br />
Pe teelt der rogge slaagde in 1863 zeer goed, het best in Voorne en Putten , waar 30 tot 45 m. per bunder<br />
werden verkregen. In 1864 werd_hier en daar uitgeploeg·d door de langdurige vorst en de langzame groei in het<br />
yoo1jaar; het overgeblevene gaf eene goede opbrengst. - Winter- en zomergarst ga.ven in 1864 een zeer goed<br />
gewas; op . Goedereede oogstte men zelfs 40 tot 70 m. per bunder. In 1864 leed de wintergarst veel van de<br />
vorst, doch herstelde zich later; zoodat men onder Goedereede 30 tot 70, onder Katwijk 42 tot 56 m. per<br />
bnnder oogstte. De zomergarst slaagde in enkele streken uitmuntend. Onder Voorne en Putten gaf de chevaliersgarst<br />
een buitengewoon gewa.s van 50 t.ot 65 en onder Goedereede van 40 tot 64 m. per bunder. - De haver,<br />
itt sommig·e streken middelmatig, slaagde over het algemeen zeer goed. In het Westland oogstte men tot<br />
70 m. per bunder. In 1864 was de oogst nog voordeeliger en slaagde het best in de Beijerlanden en onder<br />
;?Juid-Waddinxveen. - Boekweit wordt enkel onder Vianen verbouwd. - Erwten gaven in beide jaren een<br />
ruim beschot; in '1864 is echter in het Westland de teelt bijna geheel mislukt. Onder G-oeJereede en Waddinxveen<br />
werden daarentegen in dat jaar ruim 40 m. per bunder geoogst. - De boonen slaagden in 1863 naar<br />
wensch, zoodat men in de Beijerlanden op enkele perceelen 51! m. per bunder oogstte. In ·1864 waren 1,200<br />
bunders meer met boenen bezet dan in het vorige jaar. Ook in deze provincie was, door de mislukte oogsten<br />
van 1858 tot 1862, die teelt zeer -afgenomen. Men oogstte onder Voorne en Putten tot 45 m. het bunder. ~<br />
j{oolzaacl g·af in 1863 een zeer gunstig gewas, zoodat men onder Goedereede tot 48 m. het bunder verkreeg.<br />
Jn 'l 864 liepen de uitkomsten zeer uiteen. Het winterkoolzaad moest grootencleels worden uitgeploegd. Het<br />
mislukte geheel in de afdeeling Zoetermeer en gaf op de ligte gronden, zoo als op de droogmakerijen van<br />
Ble~jswijk, slechts een beschot van .1. tot 7 mudden. Op de zware kleigronden werden van het overgebleven<br />
~O tot 25 m. per bunder verkregen. Het zomerkoolzaad kreeg in sommige streken door den aanhoudenden<br />
regen eene vale kleur, die nadeelig op den verkoopprijs werkte. - Kanariezaad wordt weinig· verbouwd, het<br />
meest. onder Goedereede, waar men in 1864 20 tot 30 m. van het bunder verkreeg. -- De aardappelen hadden<br />
in 1863 weinig van de ziekte te lijden, zoodat men eene ruime opbrengst van uitmuntende hoedanigheid<br />
verkreeg. Onder Leijden en Waddinxveen op enkele perceelen tot 400 m. per bunder. Ook in 1864 was van<br />
de meeste !':Oorten de hoedanigheid uitmuntend en werden slechts enkele streken in geringe mate door de ziekte aangetast.<br />
Men oogstte in het W estlalld van de vroege soorten het buitengewoon goed beschot van 400 m. per bunder,<br />
])e late hebben aldaar niet voldaan. Onder Gouda werd tot 500 m. per bunder verkregen. - De meekrapteelt<br />
µeemt af onder Voorne en Putten door de lage prijzen. Hoedanigheid en opbrengst waren veel beter in 1863<br />
. dan in I864. De éénjarige is in laatst genoemd jaar vrij goed gegroeid. - Vlas gaf in 1863 een uitmuntend<br />
gev;,ras. Het slaagde in 1864 nitstekentl onder Katwijk en omstreken, waar gemiddeld 350, op enkele stukken<br />
450 steen per bunder werden verkregen. In de afdeelingen Beijerlanden en Strijen leed de plant veel door den<br />
~mgel, waardoor zij dun bleef en van slechte hoe_tlanigheid. De gemiddelde opbrengst bedroeg aldaar 110 steen<br />
per bunder. Ook in Zuidholland is de vlasteelt zeer toegenomen, daar 900 bunders meer in 186.i- dan in 1863<br />
peteeld zijn. - Hennep wordt bijna uitsluitend in den Alblasserwaard en in de Vijf-Heerenlan de .vn1cht droog ino de, c hige ~e e; -~p vee plaatsen een mterst nadeeligen invloed uitgein<br />
het vorio-e . . se uur on n'IJgen was de hoedanigheid' hoewel minder wigtiD' dan<br />
::; Ja.nr. zeer goerl. Proeven met roorle tarwe als zomervrncht gaven zeer gunstige uitkomste~. De
246<br />
·gekleurde made, die in J ulij verscheen, heeft op verscheiden plaatsen van het eiland 8chouwen nog al aanmerkelijke<br />
schade toegebragt. - In 1863 heeft de koude in het vo01jaar de ontwikkeling der rogge teruggehouden<br />
en op de vroeg gezaaide een eenigzins nadeeligen invloed uitgeoefend; de oogst was echter meer dan middelmatig.<br />
Op W alchernn oogstte men zelfs 33 m. van het bunder. In 186-1- heeft de rogge zich later van de<br />
winterkoude geheel hersteld. Zij groeide stevig en werd droog binnen gebragt. Voor twee derden gedeelten<br />
wordt de rogge in Zeeuwsch-Vlaanderen geteeld. - De opbrengst van de wintergarst was in 1863 niet minder<br />
dan in de gnnstige jaren 1857 en 1858. De korrel bleef echter smal, daar het lange stroo, niet bestand tegen<br />
den ingevallen regen, is gelegerd. De zomergarst was allergunstigst en de korrel was goed, niettegenstaande<br />
het gewas vroeg ging liggen en niet al het graan tot volkomen rijpheid kwam. In Zeeuwsch-Vlaancleren werd<br />
van de wintergarst tot 52 , in Noord-Beveland van zomergarst tot 45 rn. p. b. geoogst. In 1864 heeft de<br />
wintergarst veel geleden, zoodat op sommige plaatsen, vooral op Zuid-Beveland, geheele akkers moesten<br />
worden omgeploegd. Het overgeblevene gaf een ruimen oogst. Zomergarst kwam menigvuldig voor door het<br />
bijzaaijen der wintergarst en ter vervanging der omgeploegde uitheemsche tarwesoorten en van het koolzaad,<br />
zoodat ruim 2,500 b. meer met zomergarst bezet waren dan in 1863. - De haver was in 1863 goed gelukt en<br />
werd onder de meest gunstige omstandigheden ingezameld .. In 1864 was door het bevriezen der tarwe veel haver<br />
gezaaid. De opbrengst was nog grooter dan in het vorige jaar. Op menige plaats heeft echter de langdurige<br />
regen in September nadeelig gewerkt, zoodat enkele partijen beneden het middelmatige gedaald zijn. Men<br />
vindt bijna vijf achtste gedeelten van het haverland in Zeeuwsch-Vlaanderen. - Boekweit wordt slechts<br />
beoosten en bewesten den Brakman in kleine hoeveelheden geteeld. Zij gaf in beide jaren slechts een matig<br />
gewas, doordien in 1863 door de vorst en later aanhoudende droogte met felle hitte veel bloesem is verwelkt<br />
en in 1864 de late nachtvorsten veel schade toebragten. - Paarden- en duivenboonen hebben in 1863, hoewel<br />
de aanhoudende droogte in den zomer den groei belemmerde, zich later door den gevallen regen geheel hers·<br />
eld. De opbrengst was die van een gunstig jaar en overtrof verre die van de laatste jaren. De inzameling<br />
geschiedde met droog weder. Op de witte en bruine boonen heeft het warme drooge weder allergunstigst<br />
gewerkt, hoewel zij om sterk ,met peulen aan te slaan, eene te felle hitte hadden gedurende den bloeitijd. Zij<br />
gaven een ruim middelmatig gewas. Voor 1864 waren de paarden- en duivenboonen vroegtijdig en onder gunstige<br />
omstandigheden in den grond gebragt. Zij kwamen traag op door het drooge en schrale voorjaarsweder, doch<br />
herstelden zich door eenige regenvlagen in Mei. Door het voortdurend schrale weder bleef de boon klein. Van<br />
witte en bruine boonen was door droogte en koude, bij den eersten groei, de hoedanigheid zoo slecht, dat zij<br />
soms tot beestenvoeder moesten gebruikt worden. Ook bleef de opbrengst beneden het middelmatige. De witte<br />
en bruine boonen, waarmede in 18631,205, in 18M 1,177 b. bezet waren, komen het meest voor op.Walcheren,<br />
'l.'holen 1) en Zuid-Beveland. - Erwten hebben in 1863 meer opgebragt dan gemiddeld in de laatste jaren.<br />
Eene matige warmt€ bevorderde de geregelde peulzetting. ·Van den tweeden bloei is echter weinig aangeslagen<br />
door de felle hitte. Ook in 1864 zijn de erwten onder gunstige omstandigheden in den grond gebragt, goed<br />
geslaagd en werden door het drooge, min of meer schrale weder van de bladluis bevrijd. In dit jaar waren<br />
bijna 400 b. meer met erwten bezet dan in ·l 863, 3,524 met groene, 155 met witte of gele en 128 met<br />
graauwe. - Het koolzaad trad in 1863 welig het voorjaar in en slaagde buitengewoon goed, gedurende den<br />
bloeitijd door geene nachtvorsten geteisterd en in den dorschtijd door goed weder begunstigd. In 1864 is het<br />
winterkoolzaad grootendeels mislukt. Het overgeblevene werd door luis en rups bij de peulzetting aangetast.<br />
Het zomerkoolzaad gaf eene matige opbrengst, doch leed bij den oogst door de vochtige weêrsgesteldheid. -<br />
De aardappelen waren vroeg uitgepoot, zoodat zij in 1863 vroeg eene goede knolzetting hadden. Met uitzondering<br />
van enkele soorten, die zelfs na de rooijing tot verrotting overgingen, hebben de aardappelen weinig<br />
van de ziekte geleden. De gemiddelde opbrengst overtrof zelfs den gunstigen oogst van 1862 , zoodat men in<br />
enkele streken een beschot van 300 m. en meer p. b. verkreeg. In 1864 stierf op hooge en zandgronden het<br />
loof door langdurige droogte vroeg weg, waardoor de knol klein van stuk bleef. Ook hebben sommige soorten,<br />
hoewel in geene groote mate, van de ziekte geleden. Hierdoor bestond er een groot verschil in de opbrengst,<br />
en en koude veel te lijden , later is de plant vrij goecl<br />
1864 had in het begin van den zomer de tabak van reg. 1 l ht eraf 900 ned. p. p. b.; verkreeg men te<br />
g·egroeid. Terw\jl te Hoogland de oogst zeer tegen vie en s ec s c<br />
Wouden berg 2,400' te Amersfoort 2,300 ned. hp.. d de ldei zeer eroed erelukt. Hier en daar vertoonde<br />
. . d . t ·tarwe op et zan en op o o . ht"<br />
In Friesland is m 1863 e wm er . d d' echter verdween na eemge regenac ige<br />
zich in het kanton Berlikum een roode schimmel odp e aren, ie 3 December 1863 en Januarij 1864. Er<br />
. . · aard door e stormen van H<br />
daeren In 1864 bleef slechts wem1g gesp . tl d het laatste tiental J·aren voorhanden. et overo<br />
. . d . 1863 en 2 000 mm er an 1 . t<br />
waren 1 000 bunders mmder an m , erd in 1863 op de klei in het gehee me '<br />
'<br />
1 ht st _ De zomerrogge w . 1<br />
g·eblevene gaf een schralen en sec en oog d k "1"nterrogo·e was in de kleistreken het geta<br />
. . te verbouw . oo .voor 'v o . d<br />
op het zand slechts m zeer germge ma d ' d dgronden in beide J·aren een uitmunten gewas.<br />
. · . ·d eraf al aar en op e zan d kl ·<br />
bunders uiterst germg. Het uitgezam e o bezet - De garst wordt enkel op e e1<br />
Ook in 1864 was slechts een gering aantal bunder~ · · me~ :ofa~e was.· ging het gewas spoedig liggen' waargeteeld'<br />
hoofdzakelijk wintergarst. Daar het stroo dlJZOn et t ir onse;adeel en Hennaarderadeel. De opbrengst<br />
door de korrel niet weini~ leed. Het best gelukte be ~~g:i~g:zaaide zomergarst gelukte minder dan de ~vinterliep<br />
zeer uiteen en verschilde van 30 tot 50 m .. p. ... d D or het stormachtiere en ongunstige weder gmg het<br />
g<br />
arst. Van wintergarst was voor 1864 veel_ uitgezaab1 . hot gaf eene m=tige hoeveelheid van zeer goede<br />
bl bleef ligt van esc . o en d"<br />
meeste verloren; het overge evene . . t d . tergarst door maartegarst vervangen ' . ie '<br />
B l"k erd de uiterewm er e wm d ·· ··<br />
hoedanigheid. In het kanton er ~ urn ": .. do 1 d en zoo goed was van hoedanigheid.. at ZIJ vriJ<br />
onder gunstige omstandigheden ~itgeza~1d' biJZOn er : a:!t e slaagde overal zeer goed en gaf zelfs in het kanton<br />
algemeen in het najaar voor zaaizaad diende. :0e ~ome g 1 p de klei zeer goede uitkomsten. Op de zand<br />
Berlikum 60 m. p. b .. - De haver gaf in beide Jaren' voora 70 n 8 zold~ringen de korrel was echter dat jaar<br />
. . d . I 1863 telden de aren soms e ' . tt<br />
g<br />
rondfm was zulks iets mm er. n 1 1 d veel haver uitgezaaid. De laatst geoogs e<br />
, h . . t van tarwe en rno zaa ' l<br />
niet zwaar. In 1864 was' door et uitwm eren<br />
db k e1't had in 1863 van de late nachtvorsten vee<br />
t" weder - De zan oe w d<br />
leed hier en daar door het onguns. ige ·. . I 1864 zijn beiden slecht geslaagd door het kou e en<br />
te liJ"den waardoor de veenboekwe1t geheel mislukt is. n E t . .. i·n 1863 over het aleremeen goed gelukt,<br />
. ' . h t . Augustus. - rw en zlJn b d<br />
stormachtige voorJaar en de nae tvors en mb delen aan de verwachting de groene op gemengden gro~ .<br />
beter op de klei dan op het zand; het best e~n~~oo~ t t 40 m. groene erwten het bunder. Door de ongunstige<br />
M<br />
en oogstte onder W onseradeel en Hennaar era ee lo . . rkalli:.te erwten in de riJ"k geladen schokken<br />
l<br />
t d n vele ste rnrige en ve . . .<br />
weêrsgesteldheid gedurende t eu oogs wer e 1 ht en matig gewas en liet de hoedamghe1d zeer<br />
r het algemeen s ec s e<br />
aano·etroffen. In 1864 verkreeg men ove tt g al sterk beschimmeld waren. De oogst 1 iep<br />
.<br />
0 d t l de laatst geoogs e' no d<br />
te wenschen over' daar e erw en' voora H 1" :Bolsward het club bele verkreeg van en oogst<br />
dat jaar zeer uiteen' zoodat men in de k_antons. ha~ m1~~~ i:n het voorjaar slecht aanzien' doch herstelden zich<br />
in het kanton :Berlikum. - De boonen heten zie m. dat zij een sterk en welig gewas en zeer gevulde<br />
door de gunstige wêersgesteldheid van zomer-. en bnaJaar' zoo rvan veel \vas uitgezaaid' ongeveer 1,000 bun-<br />
.. d en duiven oonen, waa cl tl h"<br />
schokken gaven. In 1864 z1Jn paar en- d l 1 t D or de groote schaarschte van veevoe er wer ier<br />
ders meer dan het vorige jaar' overal zeer goe ge f i:.3~0 o bunder behalve de kosten van zigten' binden'<br />
en daar het op steel staande opgekocht' soms _vodor 1 per troo ~aren goed geladen. - In 1863 werden<br />
l b hoewel mm er ang van s ' . . l h d . cl<br />
inhalen enz. Ook de p atte oonen' . zaaid dan ewoonlijk. Doordien zeer wem1g s ec t oor en<br />
omstreeks 500 bunders winterkoolzaad meer uitge tl bgd 1 t Enl·ele akkers onder Wonseradeel werdPn<br />
h 232 b ders met zomerzaa e e '- · ' b I 1864<br />
winter kwam waren slee ts un . d t meest 30 in enkele streken 40 m. P· .. n<br />
door de slak vermel<br />
. d<br />
.<br />
M<br />
en ver<br />
k<br />
ree<br />
g een uitmunten<br />
.<br />
en<br />
.<br />
oogs<br />
d<br />
·<br />
. l"gt beschot<br />
'<br />
en schrale opbrengst.<br />
H<br />
et zomerlk<br />
. t eheel was uitgewmter ' een i . d f<br />
had het winterzaad' hetwe me g . d chting - Van de overige zaa soorten ga<br />
. b d h b ntwoordde met aan e verwa . l<br />
zaad slaagde wel iets eter' oc . ea dat men in enkele streken meer dan 40 m. p. b. ver ffeeg.<br />
kanariezaad in 1863 een overvloed1gen oo1~t~dzo~t "cl Voorts wordt dit zaad geteeld onder Dokkum en<br />
Onder Berlikum wordt eene groote hoevee_. e1 m gez~ai l. gte door voldoende stevigheid' waardoor het niet<br />
d h · dd zich biJ eene goeae en . .<br />
Bolsward. Het stroo on ersc ei e. ld ·d de beste wijze van zaadwmnmg. In 1864 was<br />
nederviel. Het kanariezaad kon hierdoor _gerodepbe w_do1 Hei:~ erewas was niet zoo welig als in 1863' doch van<br />
een aanmerkellJ<br />
.. k<br />
geta<br />
l b<br />
un<br />
d<br />
e<br />
rs met kananezaa<br />
, .<br />
ezaai .<br />
d<br />
o<br />
. 1364 proeven genomen met<br />
d<br />
en ver<br />
b<br />
ouw v<br />
an<br />
.<br />
. "d I h t k ton Hmdeloopen wer en m . 3 "t<br />
eer goede hoedamghei . n e an 1 d rucht - De aardappelen slaagden m 186 m - .<br />
Z . · d root gedee te van e v · 1 1<br />
mosterdzaad; de storm vermet1g e een g . daar door de ziekte aangedaan' waardoor de knol o~ en rn e<br />
m<br />
untencl. Slechts de late soorten werden lner en d wsche J. ammen liepen de berigten zeer uiteen. In<br />
d 1 eg Omtrent e zeeu h bb . ..<br />
plaatsen niet den vollen was om ver ue . ."k t andere aardappelensoorten' in dat van Dokkum e en ZIJ<br />
he<br />
t kanton Bolsward stond de opbrengst gehJ me l . che1"den In 1864 hadden de vroege nog al van<br />
' b de andere soorten one ers . d k l<br />
zich niet zoo gunstig als vroeger oven f h h lel 1" "k tot op den grond afvroor' zonder dat echter e no<br />
Cle na<br />
chtvorsten te lijden' waardoor het loo er aa et1Jcl ... er beg·1·nnen Van de late werden slechts enkele<br />
lf J ·· k n men me e roo11m 5 ·<br />
hierdoor leed. Reeds in de he t v~n umJ ot t Door de scha~rsheid van veevoeder vonden de bonte aardappe<br />
1<br />
en<br />
oorten in geringe mate door de ziekte a~nge ~s . d . oo1·ten In 1864 waren ruim 800 bunders' meer<br />
S<br />
gereede koopers en verse h i "ld en wem1<br />
· ·g m pnJS etal van bunders e overige met cichorei s · bezet was in 1863 zeer aanzien . 1 IJ ... k . M - en<br />
dan in 1863 met aardappelen bezet. - {!e~ g d"e reeds jaren achtereen cichorei hadden gedragen. De opbrengst<br />
verkreeg de geringste ~pbrengst van ai:. ers' ~atte >vortels algemeen' waardoor de prijzen _zeer_ stegen. De<br />
was overigens belangnJk en de .:raag naa~üer brandstof droogen. In 1864 had het uitgezaaide m het voorwortels<br />
lieten zich zeer gemakkehJk :net we~r b t r·d Door de hooge prijzen der dagloonen bedroegen de<br />
jaar veel van de k~ude en stormachtige we e~le~h;~ =~ het kanton Dokkum luider1 de beri~ten o~tre~t de~<br />
kosten van nitgravmg j 7 per 1,000 ned. P:· 100 b clers meer met vlas bebouwd dan de beide vorige Jaren,<br />
cichoreibonw gunstig. - In 1863_ warden _rmm . te~1~an in vele jaren te voren' niettegenstaande in het begin<br />
ook was de oogst ' bijna zonder uitzon enng ' g100 .<br />
het gewas schraal stond. Het vlas was meest zeer taai, hetg·een de kosten van bewerking· verhoogcle, doch<br />
tevens lijmig en sterk. Het witbloeijende gaf als gewoonlijk het meeste zaad, het blaanwbloeijende het langste<br />
en fijnste lint. Op het zand gaf het bunder gemiddeld 200 bnndels van 3.2 ned. p. en 10 m. zaad; op de ~lei<br />
75 tot 220 bundels en 12 tot 20 m. zaad. In 1864 waren 1,260 bunders meer dan in 1863 met vlas bedekt. De<br />
oogst was uitmunt.end, zoo van vezelstof als zaad, doch het rooten ging langzaam: Na den oogst daalden de<br />
prijzen en deden veel van de verwachte winsten verloren gaan. In 't Bilt werd opgemerkt, dat de witbloeijende<br />
verscheidenheid in het tweede of derde jaar hare eigenschappen verliest, zoodat de bloem eene blaauwachtige<br />
tint aanneemt en vervolgens geheel blaauw wordt. - Met hennep werd in 1864 eene kleine proeve in 't. :Bilt<br />
genomen op eene oppervlakte van 50 roeden.<br />
In Overijssel gaf de tarwe in 1863 een gewoon gewas. De hooge akkers hadden nog al door de langdurige<br />
droogte geleden. In 1864 hadden het gure voorjaarsweder en de nachtvorsten een nadeeligen invloed, zoodat<br />
het gewas slechts middelmatig slaagde. De gele made werd slechts te Olst waargenomen. Door de nachtvorsten<br />
in den voorzomer en de droogte in J unij en J ulij stond in 1863 de rogge dun op het land; de hoedanigheid<br />
van den korrel was echter zeer goed. De hagelslag van 25 J unij heeft onder J.Jonneker en Haaksbergen veel<br />
rogge verwoest. Ook in f 864 stond door de nachtvorsten de rogge dun op het land. In eenige buurtschappen<br />
van Tubbergen werd zij in Junij bijna geheel bevroren. - Van garst was in beide jaren de opbrengst vrij<br />
goed; in 1864 zelfs zeer goed in die streken waar het. koude en schrale vo01jaar geen nadeel toebragt. -<br />
Voor haver was in 1863 de droogte nadeelig, waardoor het kort stroo g·af met goeden korrel. In 1864 is het<br />
gewas vrij goed gelukt. - In de meeste stréken leed de boekweit in 1863 van de nachtvorsten in den zomer.<br />
Onder Lónneker en :Jiaaksbergeu werd zU geheel door den hagelslag vernield. In de overige streken is zij<br />
zeer goed uitgevallen. De veen boekweit, waarvan eene groote hoeveelheid was uitgezaaid, is bijna overal bevroren.<br />
In 1864 was door de nachtvorsten op vele akkers eeue nieuwe zaaijing noodig. De uitkomsten waren<br />
echter beter in 1863, daar het meerendeel zich later hersteld heeft. Onder Staphorst deed een hagelslag veel<br />
schade, terwijl onder Heino en Lonneker de inoog·sting· veel leed door den regen. Van veen boekweit, die ook<br />
dit jaar veel werd uitgezaaid , is een groot gedeelte bevroren. ~ De erwten leden in 1863 door de droogte,<br />
doch gaven over het algemeen een vrij goed gewas. In 1864 zijn zij goed g·elukt. Zij worden slechts in betrekkelijk<br />
kleine hoeveelheid in deze provincie geteeld. - De paardenboonen gelukten bijzonder goed te Avereest ,<br />
Ambt-Hardenberg, Wierden, Zwollerkarspel, zoomede in sommige andere streken; zeer slecht in de omstreken<br />
van Kampen. In 1864 hadden zij onder Lonneker veel van het ongedierte geleden; overigens zijn zij goed<br />
gelukt. Winter- en zomerkoolzaad zijn, op enkele uitzonderingen na, ten gevolge van nachtvorsten en regens<br />
in den nazomer in 1863 goed gelukt. In 1864 is in verscheiden gemeenten vooral het winterzaad geheel mislukt<br />
door den strengen winter en het ongnnstigevoo1jaar; het zomerzaad viel iets beter uit. - Voor aardappelen was<br />
in 1863 de uitkomst gunstig, beter op de lage dan op de hooge gronden. De droogte had tot in de tweede<br />
helft van J ulij den groei tegengehouden; dit verbeterde later door de gevallen regens. Hoewel de hoeveelheid<br />
minder was clan in 1862, waren nogtans de aardappelen uitmuntend van smaak. In de omstreken van Kampen<br />
en Genemuiden viel de teelt slecht uit, daar op de met zeewater doortrokken gronden meer ziekte ontstond en<br />
de vrucht slecht bleef. Men verkreeg te Kampen slechts twee derden van den gewonen oogst. In f 864 werd<br />
de aardappel door herhaalde nachtvorsten in den groei belemmerd. Ook deden droogte in den voorzomer op de<br />
hooge akkers , ziekte, die sterker heerschte clan de beide ·vorige jaren, in de lage streken en op de zware<br />
kleigronden nadeel aan de plant. Dat de opbrengst medeviel is hieraan toe te schrijven, dat de ziekte eerst<br />
laat verscheen en minder den knol dan het loof aantastte. De aardappelen waren zeer goed van smaak. ~ Het<br />
vlas was in 1863 kort en gaf slechts een matig gewas. In 1864 was het beschot ruim en van goede hoedanigheid;<br />
zelfs hier en daar verkreeg men zeer veel. "Te Staphorst heeft de hagelslag een groot deel vernield. Het<br />
vlas wordt meest in deze provincie slechts op kleine akkertjes nabij de woningen voor eigen gebruik geteeld. -<br />
De teelt van hennep bepaalt zich tot een zestal bunders. Te Zwartsluis, waar het meeste wordt verbouwd, was<br />
in 1863 de uitslag uitmuntend. - 1Je tabaksteelt bepaalt zich tot 2 b. 20 r. 50 e. aan de Dedemsvaart en<br />
gaf in 1863 4,527 ned. p. p. b: .<br />
In de provincie Groningen had in 1863 de tarwe in den voorzomer een minder gunstig aanzien, doch herstelde<br />
zich later vrij voldoende, terwijl alles in uitmuntend droogen staat werd ingezameld. Men verkreeg op<br />
de beste zavelige gronden in het noorden en het westen der provincie 25 tot 30 m. p. b. van 68 tot 72 ned. p. ,<br />
terwijl enkele partijen 78 necl. p. wogen. Op de kleigronden van het Oldambt en de polders aan den Dollard<br />
was de opbrengst 20 tot 28, op de zwaarste kleigronden van het Westerkwartier 20 tot 22 , op het zand 17<br />
m. p. b. , daar slechts 69 bunders werden omgeploegd waren 500 meer dan gewoonlijk met tarwe bezet. In .den<br />
herfst van '1863 was eene aanzienlijka hoeveelheid uitgezaaid. Door den ongunstig·en winter werden 1,375 b.<br />
omg·eploegd en met zomergewassen bezaaid. Van de witte tarwe bleef bijna niets gespaard, terwijl de HALLET ~<br />
tarwe g·eheel verloren ging; ook de roode stond hol, werd laat rijp en gaf weinig stroo. In het Westerkwartier<br />
oogstte men van 17 tot 22, in het noorden van Hunsingo , waar het gewas veel met roest was bezet, 12 tot U,<br />
in de Dollardspolders 10 tot 24 m. van het bunder. In het Oldambt was de oogst beter en gaf de ruige gele<br />
24, de roode poolsche 16 tot 20 m. p. b.. Onder Nieuwolda ontwikkelde zich onder de bedekselen der korrel<br />
eene soort van roest, waarbij zich soms maden voegden. - Rogge maakt op de klei in verschillende streken<br />
plaats voor een ruimer verbouw van tarwe. Op de meer gemengde en de goede zandgronden is zij goed geslaagd.<br />
Op de zwaardere kleigronden van het Westerkwartier gelukte zij minder. Op de veen- en zandgronden<br />
te Westerwolde stond het gewas reeds vroeg in het vo01jaar zeer hol en gaf op vele plaatsen het beschot niet<br />
meer dan 8 m. van het bunder. In 1863 werden slechts 30 , in 1804 rnirn 167 b. in het vo01:jaar omgeploegd;<br />
de opbrengst was echte'r in het laatste jaar grooter . vooral op het zand. waar van 26 tot 38 m. van het bundPr<br />
II. 32
ootst onder Marum en Muntendam tot een gewigt van 7~ tot 73<br />
werden verkreg·en. De opbrengst was het g . . '.! graan D'eclorscht waartoe anders 140 tot 160<br />
ned. p" Te Oude Pekela en Wedde werden mt .100 ga1~edn - :no. t t ~6 ~n - In' 1863 besloeg de wintergarst<br />
. .. 0 d l l . , rkreeD" men met meer an " o . . 1<br />
g arven nood1g ZlJn. p e {er \e t°' • D . den te dioten stand van het gewas is vee<br />
k goed door den wrnter. oor o . d l 1 t<br />
eene groote oppervlakte en wam . h l"k t 'l l·elen zoodat de meest wehge akkers e se rraa s e<br />
k d l .. l ich met be oor IJ on w1 { ~ ' . . d . t<br />
g raan gelegerd en on e rn11e z . l d h door de drooO'e inzameling goe van gew1g .<br />
l ·· t te spoedig en was sma , oc<br />
0<br />
· kk<br />
aren vertoonden. De korre l'lJP e t b l stnr•l{ bezet zoodat op sommige stu en<br />
· · . l stukken garst me i·an(i " '<br />
In het noorden der provrncre waren vee k l rd aano·etroffen Zomer- en lmobbegarst was<br />
l d ede graan ·orre s we c o ·<br />
een twintigste brandkorrel tussc ien e go 1 d al goed in de veenkolonien en gaf 44 m.<br />
. · · "d K obbeD'arst s aao- 0 e voor b<br />
op de kleio-ronden wern1g mtgezaar · n ° . 12 b met zomergarst en haver ezet,<br />
. b.. Op oden nieuwen Reiderwolderpolder waren rn '18d63 ong~ve~:ver 6; m. wegende 43 ned. p., heiden<br />
P<br />
f 40 P<br />
b wegende 58 ne . P· , e ' . d 1<br />
waarvan de zomergarst ga m. . , . . slechts hier en daar een enkel plekJe over; z~o at vee<br />
met goed stroo. In 1864 bleef van de. wrntergarst f' t ervloedio- doch slarJ stroo en de wrntergarst<br />
'd d' rmme opbrengst ga me ov o .<br />
maartegarst werd gezaa1 , re eene 80 b wegende 58 ned. p.. In den meuwen<br />
· Z" f p enkele plaatsen m. P· ·, d<br />
in de pellerijen goed vervmg. IJ ga o h t b der Zomer- en knobbegarst besloeg·en me e eene<br />
Reiderwolderpolder verkreeg men zelfs 100 m. van e d t u~. . de goede klei- en zavelgronden en op de wel<br />
aanzienlijke opp6rvlakte en zijn zee~ g·oecl g·elu:ot,u:ooh~ ~~~n~~r hebben opgebrag~. In enkele streken, waar<br />
bemeste zandgronden der veenkolomen 50 tot . c1 el zomerO'arst tot ,·oeder voor paarden groen<br />
d<br />
. t verloren gegaan wer ve o h . .<br />
de roode klaver in en wrn er was . d' . der groote oppervlakte dan et vorige Jaar.<br />
. 1863 de klergron en eene mm h<br />
afgemaaid. - Haver besloeg rn op d d 1 ter g·ezaaide kwam eerst doo; de droogte slee t ~p<br />
De eerst gezaaide dikke en voerhaver .?elukte goe , b~ ~korter dan van de vroeg gezaaide' doch werd rn<br />
en beg·on in J unij goed door te groeiJen. Het stdroo ee . t waarde Slechts enkele stukken hebben door<br />
. . oor veevoe er van gr oo e · . d<br />
uitmuntenden staat mgeoogst en w,ts v d l d De zwarte presidenthaver gaf een mtmunten gewas.<br />
de later ing·evallen regens bij den oogst scha e ge e"~n. d "tkomsten iets minder. In de kolonien verkreeg<br />
Slechts in het Wester kwartier waren door late zaarJmg de m I de omstreken van Blijham en Bellingewoltle<br />
men 65 tot 72 m. van het bunder, wegende 401 toht 44 ne . Pe·e·l llnr"to-ezaaid en gaf eene zoo goede opbrengst als<br />
· t I 1864 was c e aver zoov 0<br />
zelfs 75 m. van 45 ned. p. gewrg . n 10 000 b meer hiermede bezet dan gem1<br />
"dd<br />
e<br />
ld<br />
m<br />
·<br />
sedert J·aren niet het geval was geweest. Er warend nagenodeg Do' llard. van 80 tot 90 en zelfs onder Nieuwolda<br />
b t kl · den pol er aan Pn<br />
de tien vorig·e jaren. De op rengs om m . . . lde de opbrengst naar de soorten van 54 tot<br />
tot 100 m. p. b .. In het noorden eu westen der. provmcre w1s:~e ·en ·ronden, waar men de haver later moet<br />
75 m" Op de minder goede en meer dunbodem1~~ en ~aa~ )!·en~st sl~chts 30 tot 40 m. p. b .. De laat gezaaide<br />
uitzaaiJ'en en op de meer schrale zandgTonde~ be roeHg tet I niet biJ'zonder lang maar overvloedig en droog<br />
haver werd<br />
'<br />
laat nJp<br />
··<br />
en<br />
k<br />
wam eemgz1<br />
· · ·ns nat bmnen.<br />
.<br />
e<br />
af<br />
s roo'<br />
de residenthaver veel stroo<br />
'<br />
en een<br />
b<br />
esc<br />
h<br />
o<br />
t<br />
van<br />
70<br />
was zeer geschikt voor veevoeder. In d~ veenkolon~en g '.! p ' 47 tot /~8 p .. In Fivelingo gaf de engelsche<br />
tl d kke haver ::iO tot 5" m. \an . ûO<br />
tot 80 m., wegende 42 tot !~5 p. en e r m . b. van 52 tot 56 p. en de dikke witte ~O t.ot m.<br />
witte niet veel stroo maar een besch~t van _50 tot 5~ her Westerkwartier in de woudstreek van F1velmgo een<br />
van 50 tot 52 p .. - De zandboekwert gaf m 1863 m tl I de veenkolonien gelukte de vroeg· gezaaide<br />
vriJ. goed gewas van 16 tot 30 m. p. b.' wegende 60dne . ~- ]:ter gezaaide, die veel van nachtvorsten leed'<br />
f t t 3 r.<br />
zeer goed en ga 30 o } m.<br />
p<br />
.<br />
b<br />
.<br />
van 58 tot<br />
d<br />
68 ne<br />
.<br />
· P··<br />
f<br />
e<br />
. ss1'sche boekweit uit en ga<br />
f<br />
25<br />
t<br />
o<br />
t 30<br />
m. p.<br />
b<br />
. '<br />
N . p k l· muntte e meuwe o ru d<br />
had zeer ligt zaad. Onder reuw e e a . . l veen ·ebrand door het drooge voorjaar. Tot aan en<br />
wegende 6( tot 70 ned. p" V ~or veen boekweit was v~e eni e gnachtvorsten bijna geheel vernield' zoodat men<br />
bloeitijd heeft zij goed gegroeid' doch werd toen do~r e4 t! 5 m. p. b. beliep. Onder Vl esterwolde verkreeg<br />
Soms het zaaizaad niet terug kreeg of de oogst slee dts d 50 tot 64 ned p In 1864 was de opbrengst<br />
' 10 het bun er wegen e - · ·· d<br />
men van ee_n gering gedeelte 8_ tot m. van ch~vorsten hier en daar herzaaid worden. Door de kou e<br />
zeer ongelijk. De vroeg gez~a1de m?est wegens ~e na ontwikkelen, waardoor het stroo kort bleef. Het r~genvond<br />
het onkruid gelegenheid om zich al te we~1g te_ 1 d de hoedanig·heid van het zaad. De holstemsche<br />
achtige weder bij het inoogsten had een nadeehg~n mv oe op rdt veel o-eteeld onder Sappemeer. De veenboekweit<br />
die '! tot 5 p. meer gewigt heeft_ dan e ge~:o~e de:o Laat ge:roeid door de koude' werd zij door<br />
boekweit' werd veel uitgezaaid onder gunstige ?:Ustan h1g le . . ld zoodat op verscheidene akkers men de<br />
. J 1.. A ustus b1Jna ge ee verme , D<br />
de strenge nachtvorsten m u l.J en ug d d • tot 8 m van het bunder verkregen. - e erwten<br />
'nzameling de kosten met<br />
.<br />
waar<br />
d<br />
ac<br />
htte<br />
.<br />
Op an eren wer<br />
.<br />
en "'<br />
ld In<br />
·<br />
1864 was de opbrengst mm<br />
· d<br />
er<br />
d<br />
an men<br />
i 'd ·d meest droog mgezame . .<br />
zijn in 1863 zeer wel gegroer en wer en roene 18 de gele 22 m. p. b.' in het Westerkwartier voor<br />
verwacht had. Men verkreeg in :1et noorden :or;~. Yeden ald~ar bij de inoogsting van het regenachtige weder,<br />
de .groene 18 tot 20' de gTaauwe 16 tot 18_ " J men beter tevreden en gaven de groene 16 tot 24 m. p. b ..<br />
Zoodat het zaad slecht was. In de veenkolome1~ was d t r'11 1864 biJ"na twee honderd bunders meer<br />
lt kehJ'k toeo·enomen, zoo a .<br />
In deze provincie is de erwtentee aanroer o. D boonen zijn in 1863 forsch gegroeid en waren<br />
beteeld waren dan gemiddeld in de tien voorgaande Jar~en.b~ te ~deigronden van het Westerkwartier tot 60 m.<br />
rijk met peulen beladen. De walsche boonen gaven op e ·d ~edeeltelijk wak binnengebragt. De landbouwers.<br />
b Het ino-ezamelde leed echter door den regen en wei h d. blanl' zaad Voor de stamboonen was de<br />
P . " o . . h t h dtlen wonnen ar en ,_ , c • f<br />
die zich met de inoogstmg met ge _aas a . ' I 1864 waren 3 590 b. paardenboonen en
253<br />
· · " 10 · 1861 t t 5 b - De nachtvorsten in het voo1jaar<br />
De tarweteelt in Drenthe bepaalde zich m l 8ü3 tot , m .. 4 o d h.. . t de vi·el De ooQ'St was<br />
· l · t . dat zij biJ het orsc en me me · o<br />
en de roest waren nadeelig voor ( e wdm enDogge, zoo<br />
h d m1'ncler te liJ'den en viel beter uit. In 1864 viel<br />
d d de , andgron en e zomerrogge a .<br />
beter op be veen- an ~f. gz oed uit da~r de nachtvorsten in het voorjaar voor het gewas niet gunstig waren.<br />
-de oogst oven verwac mg ' de zomerro e van 1 o tot 28 m. p. b.. -<br />
Voor de winterrogge :erschilde de opbrengs~ ~a~ ~ 4 e~~:e~3' uv:s~~g. De opgav~! verschillen van 10 tot 34 m.<br />
-l~ 0 ~~· i~rs1 t 86 :~~{~::~e~ 86 :v:rve~et :a~v!:nm~:0 e al;e~een vr~j bevre~igdend, nietttetgenstaanpd\ 7 36 de__n~~~~~:~t~~<br />
' 1 D b t liep zeer mteen en verschil e van o m. · ··<br />
~ra::ge~! i~a~~~17J. ~:w;:l~~· ee:ig~fn;e:;;eelig heeft gewerkt, viel nogtans hd.ell oogst va1n4 htaovt e5r0inm18p63 bzee~ gpo~~<br />
uit De dikke haversoorten waren b eter (an l d e c<br />
l<br />
unne.<br />
D<br />
e o<br />
po-aven<br />
o .<br />
verse i en van<br />
, . , ren<br />
·<br />
ook<br />
· ··<br />
dat jaar<br />
ho~ge streken heeft de droogte in den voohr~lodmer_ van1118t6"t~ 5n~dmeehg gbew~k\a~\~:g~:=n~::kweit hebben de<br />
· D 'h gst verse i e van o 4 . p. ·· ~<br />
de berigten ~nnst1g. e ~p~ren l schade toegebragt' dat zij op de meeste plaatsen mislukte en op s.ommige<br />
nachtvorsten lU Augustus zoovee<br />
elïk etal bunders verkreeg men met eens<br />
niet eens het zaaikoorn ';er.cl t~~ug iekreg~~·oe~!e~:~i:tt:~:re~i~ cfochgleed ook van de nachtvorsten. Onde.1:<br />
de halve op~re~1gst ;'~? :1~~n1 :::8had ~:a:een boekweit op vele plaatsen van de nachtvorsten van 16 tot 18 J uhJ<br />
Roden was .~e zaa ig.: f tendeels mislukte. Waar de nachtvorsten minder schade aanbragten<br />
iooveel te hJden' dat ZIJ geheel o groo Odoorn 10 Zuidwolde 14 m. p. b., over oppervlakten<br />
was de orbrengst goed. Men verkreeg te4~m;e~~ 5 'rïzen war~~ niet hoog doordien het zaad ligt was. De<br />
in elke dier gemeenten van 800' 9710 en v" .. t p dJ ·e meest slechts voor eigen gebruik verbouwd worden'<br />
k · · t l'"k d gelu i::t - an erw en, i<br />
zandboe weit is ame IJ goe . . d l d komen zï van jaar tot jaar meer voor. De opgaven<br />
waren in beide jaren de berigten gunstig. C?P dlel .a g:ro3nbenmet groe1:e erwten en Smilde' waar in 1863 9' in<br />
m<br />
·<br />
den staat<br />
b<br />
epa<br />
l<br />
en zie<br />
· l 1 tot Anlo waar m e { Jaar .<br />
' b d · · er·botiwd De paardenboonen gaven<br />
b<br />
D · 'en oonen wor en wemig v . -<br />
1861 12 b. met erwten ezet waren. - un . 186" 12 tot G)8 m p b - Het koolzaad, dat<br />
· · · d in 1863 van 7 tot 32, m 4' van "' · · ·· . .<br />
m beide Jaren een goe gewa~ • . .. b ;vd meestal zomerzaad voor eigen gebrmk' gaf m<br />
slechts in enkele ~emeenten biJ kleme par.t1Jen .'t;vkordttveDr e o~ll~br~ngst verschilJe in het eerste jaar van 15 tot 32'<br />
3 de in 1864 slechts eene matwe m oms . . .<br />
186 eene goe , b Te ol>eize had in 1864 het zaad veel te lijden van kle111e witte wor~en.<br />
i~ het laatste vand 110 to~ 1~ ~· p. O·~k te Anlo g·af het winterkoolzaad eene slechte uitkomst. - De ben~ten<br />
die een groot ge ee te -verme ~n. . . . o- t was het o-rootst in 1864, in welk Jaar<br />
van de aardappelenteelt waren 111 beide Jaren gunstig. De opdbrenos . J .. o Juli·J· den wasdom eenigzins<br />
b k · I 186'3 heeft de roogte 111 nmJ en<br />
men van 85 tot 320 m. p. . ver reeg. n tl d te en koude hier en daar klein van stuk bleven.<br />
tegengehouden , tenvijl in 1884 de aar~ap~e~~n . oor ~~o~ te lijden daar zij zich eerst laat in eene geringe<br />
Van de ziekte hadden de aardappelen 111 ~i e Jare~ '::mi~ ld ·el~kte in beide jaren goed. - Yau hennep,<br />
lnate openbaarde. -:- Het vlas en~el voor e1g'en g:d:~1 ve~~o~wd ~waren de berigten gunstig. .<br />
waarvan slechts hier en daar. kleme perceele~ wo b t ·n 1864 slechts een redelijken oogst; zij leed m<br />
In Limburg gaf de tarwe m 1863 eene runne o.p reng~ , ~e ·n '1863 iets minder dan de tarwe' doch gaf<br />
dat jaar op enkele plaatsen van de ;orm. - De.;og~ s ;a;n w~s de l·orrel zeer volkomen. - Over spelt, in<br />
een goeden! o?g~t8. "~n 1p8~~ ~aagg~t:el~t ~;~:nu~:~: e~ijzonderheden :nedegedeeld; de opbrengst p. b. wabs<br />
1863 op 8 . m \ u4'<br />
0 · ' . . . ·b In 1864 waren 148 ·<br />
grooter in 1864 dan in 1863. ~ De garst gaf m beide Jaren eten_tg~wtonen vei Douewo.ogst van de haver was<br />
d 1·1 l an he m wm eren -<br />
minder met dit gewas beteeld' vermoe e ~J \: een g~vo g v . d In 18M was de haver op<br />
in 1863 over het al~emeen middelmatig en slechts m. °;k~l= l~=:~:e:~nz~:~: ~~~nden gaf zij een meer volde<br />
hooge gronden hgt van kodrrelbenl ko~tt van ~tro1o8,63 pzeer onogunstig ZiJ. mislilkte bijna overal en gaf eene<br />
doen cl en oogs<br />
·t<br />
. -<br />
De oogst er oe nvei was<br />
..<br />
m<br />
k 1 .. k ruim<br />
·<br />
beschot. de verwachtmg<br />
.<br />
wer<br />
d<br />
ec<br />
ht<br />
er<br />
· d b t I 1864 beloofde ZIJ aanvan e IJ een ' ,<br />
onbedmden e op rengs . n , A t In het limburgsche gedeelte van het Heienagrootendeels<br />
te leur gesteld door de ~or~t v~n: op·~ :~~:v~: 232 onder Horst die 288,158 ned. p. gaven,<br />
veen waren in 1863 27 4 b. met veen oe weit ezaai ' het emeentebest'uur in 1863 650' die 15, in<br />
en 42 onder Sevenum.
254<br />
b - In bet vroege vo'.>rJaar . van 1863 waren de weilanden d<br />
he< geheel verkreeg men sleehts t'1~~~i;~~ j~te;· stilstand in den groei, terwijl de hoogere ::.:i:~~s':. e;,.:<br />
oed bezet. De schrale weêrsges e weini voeder voor het vee gaven.<br />
finnen velden door de langdurige h!'ro~!':e';:~ti~:de;;.:,:enten ~eel door de veldmhuis ve.~ni~~n w~:~st~;:n :~~<br />
ven de uiterwaarden ' waar ec . . d hooioogst duur verpac te wei an '<br />
'f.'t ar veel hooi van uitmuntende hoedarughe•d. De na . e? van de Veluwe de hooihandel van groot belang,<br />
::.•den regen in den herfst. Te Nijkerk was ~~.:o:::e:~:;rd. Men schrijft 'ulks toe aan het ~U.lukht; :':.':<br />
daar met 131 schepen ruim 1,000,000 ned. P· J . g In het voorjaar van 1864 was de groe• van g d<br />
hooioo t onder Bunschoten door de overstroommg. minderde al meer en meer door de toenemen e<br />
:::r het k':de en schrnle weder 'eer slecht. Het gras ~~re streken groot gebrek aan veevoeder heerschte.<br />
droogte, 'oodat de weilande~ v~rdo~e~•~::::s:; ••\:..n slechts een half gewas. ~· be~~ ~~:::r:<br />
!:~!~oi';:, ~ 0 ": 01 ~';;o:'me~~ 4~:.o ned. p. de binn•:•l;t;: ::w:Î~~:, 0~ij d;;:~:~:..;:;'~ nan gras duur<br />
heid v.! het hooi, voorspoedig ingeoogst, w7l~chte\fin 'september na het vallen van genoegramen . 7;;<br />
verpacht , stonden eerst zeer slecht, doch he hadden,<br />
door gebrek aan vocht en warmte, de weilanden weinig groeikracht en waren het geheele jaar schraal.<br />
In de provincie Utrecht hebben in 1863 de knollen door den regen in September en de aardvloo veel geleden<br />
en een slech !en oogst gegeven. Het soesterknollenland gaf 7 O, Maartensdijk , Wouden berg en Eemnes 50 ,<br />
Baarn 48, Amersfoort slechts 07 m. p. h" In verscheiden gemeenten werden de knollen enkel tot stalvoeder<br />
gebruikL Ook in 1864 verkreeg men door koude en droogte een slecht gewas. De knollen begonnen eerst tegen<br />
November goed te groeijen en hadden later veel van nachtvorsten te lijden. Het zoogenaamde knollenland strekt zich<br />
uit over de gemeen ten H ufaen , Blaricum, Naarden en Laren in N oordholland , Soest met 700, Amersfoort mett 58<br />
en Leusden met 140 b. ;. Utrecht. - De wortelgewassen hebben in 1863 door het koude voorjaar geleden en<br />
gaven slechts eene matige opbrengst. Ook in 1864 hebben zij door langdurige koude en regen slechts eene<br />
matige opbrengst gegeven. ])e mangel- en witte wortelen waren heter dan de gele, welke laatste veel door<br />
het ongedierte werden benadeeld. - Wikken en lin,en gaven in 1863 een matigen oogst, terwijl zij in 186><br />
goed zijn opgekomen , doch gedurende de inoogsting eenigûns van den regen leden. - De spurrie gaf in 1863<br />
een matig, in 1864 een slecht gewas. Zij is in dat jaar op verscheiden plaatsen geheel mislukt. - De klaver<br />
werd in 1863 onder gunstige omstandigheden ingeoogst en gaf eene "'er voldoende opbrengst; in 1864 ;,, zij<br />
over het algemeen slecht gelukt en moest op verscheiden plaatsen , wegens het nadeel door de aardvloo toegehragt,<br />
worden omgeploegd. Slech ta in enkele streken was de ophrengst voldoende , waar "1r, 9,000 ned. p.<br />
p. b. werd verkregen. - De hooioogst viel in 1863 nog nl mede , hoewel hij zich aanvankeljjk slecht liet aanzien.<br />
Op de lage landen was, vooral in den voorzomer, het gras zeer schraal ; op de hooge goed bezet en<br />
voldoende voor het vee. In 1864 was de oogst ongunstig. Het gras was in den voor- en nazomer ongenoeg.aam<br />
voor het vee en door de aanhoudende droogte slecht gegfoeid, hetgeen op de melkerij nadeelig heeft gewerkt.<br />
De lage hooilanden gaven slechts 2,500 ned. p. p. b" de hooge veel minder. Men verkreeg te Jutphaas slechts<br />
4,500 tot 5,000 ned. p. p. h" tegen 9,500 in 1863. De hoogste opbrengst werd in 1864 verkregen onder<br />
Driebergen en Rijsenburg 6,000 ned. p. p. h" De graslanden besloegen eeue oppervlakte van 56,885 b. in 1863<br />
en 57,û93 in 1864 , waarvan 34,956 en 35,376 wei-, 2f,ü29 en 22,317 hooiland.<br />
In Friesland zijn de mangelwortelen in 1863 goed geslaagd. De verbouw neemt van jaar tot janr af. Ook<br />
de knollen worden weinig en enkel als tweede vrucht verbouwd en de overige wortelen bijna nitsluitend als<br />
tuinvrucht. De" gewassen hebben in 1863 door de koude weê"gesteldheid van den nn'°mer weinig gegeven;<br />
zelfs rijn de zandrapen geheel mislukt. Met dit laatste gewus was 'ulks ook het geval in 186•; 'ij gaven in<br />
dat jaar, ook op die plaatsen waar zij het best slaagden, een sober gewas. De koolrapen · gaven in 1864 een<br />
gewonen oogst. - In het kanton Hindelopen wordt nog al spurrie verbouwd. Zij;,, in 1864 op de zandgronden<br />
geheel verdroogd, doch op de lagere beter geslaagd , 'oodat men het vee op stal een geruimen tijd kon voêren. -<br />
Van klaver ;,, de roode in 1863 beter dan de witte geslaagd. De drooge zomer en het welig gewas van de<br />
granen, tusschen welke de klaver was gezaaid, hebben, met uitzondering van de landen onder Dokkum en<br />
Bolswa•-d , ongunstig gewerkt op de ontwikkeling der uitge"aide klaver, zoodat van de overjaarsche of witte ,<br />
die tot veevoeder dient, weinig overbleef en slechte weinig perceel en tot zaad winning bestemd hieven , die een<br />
redelijk zasdbeschot en ongeveer 4 tot 5 m. p. b. hebben gegeven. De roode of spaansche kan driemalen worden<br />
gesneden. In 186' gaf door de aanhoudende koude in het voorjaar en in den 'omer de klaver sleehts een ,eer<br />
matig, hier en daar zelfs een slecht gewas. Door de schaarschte van het gras werden weinig klaverlanden voor<br />
de '"adwinning '"'ngelegtl , maar vele perceel en afgeweid of voor. stal voedering af gesneden. De weêrsgesteldheid<br />
oefende geen nadeeligen invloed uit op de 'aadopbrengst, die 'elfs onder Berlikum buitengewoon groot -<br />
en soms 8 m. p. b. bedroeg. - Iu 1863 stonden de hooilanden in het voorjaar zeer goed en gaven een voldoend<br />
voedsel voor het vee. Door het koude weder in Mei werd de groei zeer belemmerd. waardoor de hooioogst<br />
slechts eene matige hoeveelheid gaf van uitnemende hoedanigheid. Het meest werd ingerameld op die landen waar<br />
het laatst werd gemaaid , die ûch door de laat ingevallen regens vrij goed herstelden. In het najaar was op<br />
vele plaatsen , vom-al op de hooge landen , gebrek aan gras , '°odat men veel vee moest verknopen , waardoor<br />
de markt ove•~oe•'
256<br />
meeste gemeenten veel opgebragt. - De spurrie werd in 1863 tijdens en na het uitzaaijen door r!e
258<br />
t ·· · 201 a11pel- . 160 peer- . . , 40 kers- en 37 pruimsoorten, en<br />
..:ierde stuk verscheen, beva t en de eene beschnJVmg· d z1·J· hield van in het. naJaar . van el 1· ~ Jaa1 . . eene tent0onstel d l' gen mg<br />
1 . druk van bezocht<br />
boom-<br />
L\! d l d h boorngaa·r · d · k door vreem e m<br />
een plaatwerk' d' "" "'"' I'-1: soorten werden vertegenwoordigd en a'" oo deelige uitkomsten dan in 1863.<br />
's Gravenhage gaven in 186< min er vooi:, innen verscheiden èigenaa:s. en<br />
w"d. De boomkweeker'{'n. . een goeden staat. Ook onder Oegstgee~" hgbben in 1864 eene vereemgmg<br />
gDie onder Warmond ver me< ;n m . h op de bloemistean e schrale opbrengst door gebre ~an reg W rmonhuüen door vurighe
iuo<br />
In het West1and waren de druiven meest onrijp en klein van korre1. Te Boskoop waren de aarclbezien in 1.863<br />
lmitengewoon overv1oedig en go1den 3 tot 4. centen de haagsche pot; in 1864 was de opbrengst slechts matig<br />
en werd.en zij tegen 5 tot 6 centen verkocht.<br />
In N oordholland zijn de aard bezien in 1863 zeer goed, in '1864 matig ges1aagd. Zij gaven in e1k van beide<br />
jaren te Aalsmeer 420,000 en "9,800 kop, die te Leijden en te Amsterdam in het eerate jaar tegen j 5, in<br />
het tweede tegen j 7 tot j 8 per 100 kop verkocht werden en eene waarde vertegenwoordigden van j 21,000<br />
en j 18,7 35. Io 1863 was de opbrengst der appelen gering, die van peren niet overvloedig, terwijl ook die<br />
van peniken , abrikoaen en druiven te wenschen overliet. Slecht'Vloed van appelen en peren werd de<br />
markt overvoerd en bleven de prijzen zeer laag.<br />
fo Overijssel hadden in 1863 do vruchtboomen veel en lang van de nachtvorsten te lijden. Het minst gelukte<br />
de oogst der appe1en. In 1864 was de opbrengst voldoende. Vooral appelen en peren waren buitengewoon<br />
overvloedig. Hierdoor waren de prijaen buitengewoon laag, zoodat men te Devent••» Olst en Wijhe slechIB<br />
j 0.85 tot j 0.90 voor het mud appe1en verkreeg.<br />
In de provincie Groningen waren am·dbeûen, bessen en vooral frambozen op de meeste plaatsen overvloedig.<br />
Kersen en pruimen slechtJS " gedaald, geld op de<br />
i864f18 • , , m 1864 j 8 tot j tl betaald. Het ne en , f . , . voer out, mtphensche maat, werd<br />
. . tot .f 19 per zutphensch voer. Het willigen el g - o tienJartg hout gold op stam in 1863f1. 7 in<br />
f aas is m beide · . - , zen- esschen e ·· d '<br />
M 150 p b H Jaren we 1 >g gegroeid. Het vierjarig slaghout' ld . - n r>jswaar enhout tussohen Rijn en<br />
j 130 p. b" D et wordt vooral bij de tabaksteelt en voor kribwerl~e b m .~:6v uo tot j 160 , in 1864 j !00 tot<br />
j HO, .in Ï 8 6,' ;~:o o~o:c~o:S ~as in ~ide j men zeer geldig en g'.::~ ~er :u~~=o7~ gaf, in l 864 j 100 tot<br />
1 ,000 p. in 1863 . " en ver reeg te Groesbeek in 1864 1 000 ' p, m 1863 j 3. 50 tot<br />
kreeg men f 40 t{c ~ ;;" 186~ j 64 betaald, Te Nijmegen gaf in 18Ó3 h!; ;;n lj' \ re H~n',"en werd voor<br />
I z 'dh Il voor e 1,000 p" va en out we1mg run en ver-<br />
. n m o and wordt de oppervlakt h<br />
.1aren goed gegToeicl. e met outgewas bezet op 7,700 b. geschat. Riet b' .. . .<br />
In N dh IJ d . en iezen ZlJn m beide<br />
. oor o an bestaat het hout O'rooteudeels ui<br />
~~:~en vi~dt. men ook eiken.'. berke~ en beuken .: ::~;u~, mees'. '."~hen, ~laen en wilgen. Langs de binnen-<br />
' en ennen. Het bezaatJen der heide d . . ennen' m t Go01 vooral eiken waar l<br />
;aj~o~~.:env~chting voldaan hebben. Het ~o~:~, ~:'::'e~d~s j•:re~en l~tsten t(jd afgenomen, daar d:;r:::enh:~~<br />
popul' we>mg van de rups te lijden. In het elzenhout gee legroe>d. Het eiken hakhout had in l864<br />
prijae~r~:n s~::e~a~~~'.',';t b~'. pinksterstorm van 1860 dikwi;:sla:gza:~aa~:tge J~re~ v~el kanker. Beuken en<br />
b 'd . \lVen voortdurend aeer hoo D " , e egmnen van den top De<br />
r~' e Jaren van j 125 tot j 7t 5 p. b terwijl ~, e pnJaen verschilden voor de gehakte b d , .<br />
~~:~u:e~:!·~e;~:k~~~! f,~~~5·i~ :~~~::.~~;~:~~::. :.r::~~o:~ni[~~.';'f 1~'.5 :; ,\;~;;:•; :f.~:~:a~~<br />
;~::!~:7:~:: f ~}~~:~,r~~~~:.17:::;;;~:~iSr7::.: i~:~~:r ;~~:~f.lS 9 ;~~~7;~1g:.~~~.~~~<br />
j 16,050 of j 62 en j 80 p. b" Te Haar . e 100 bossen. De geheele opbrengst was in elk , , m 864<br />
: : ~t rietland onder Hensbroek gaven i~·;:J:'.::~ s:-;woude gaat de opbrengst<br />
9~n steedt:t.::~::• ~:<br />
p. ~- 's L'e 1. !e:~n bf s"te t 310~ •b. onder Kortenhoef leveJ.;n "in : 8;r;;;~t d;;o ri~t.schoten aldaar gaf gemiddeld<br />
1<br />
f 56 b o . 5 per 100 bossen verkocht w d 0 , m 1864 nagenoeg 300 bossen<br />
in 18~~ ~5~~~on~en. Men betaalde de 100 bos f 20 tot f 2~n. Opp hd~ 5·~ bd. oMnder Leimuiden werden in 1863 .<br />
, se oven gesneden van 18 a t d h . e ei an - arken werden i 1. 863 2<br />
:~no;:r\i~o':i::e droogmaking van de Ho:,:;"';'."~~ :n d~:~;~ij~e;o~en i~d beide jaren j 3,50 ~t j 4 d~o~g~<br />
blijft het '.iet ste;~:e;;: b~=;~ij~' ;:ood~~t,m~: ~ ~86: slec;ts IO,O;O e~~:se~sv=~~!gte T~";~:~!=-~lmv~•:<br />
~:tl ~~:d:;n;~3.d;::'e i~<br />
01 ~62 ~et 'i:' bezet; in l 86: ::r~:::~ ·~.:::·:i;..;a;:d~\z°{'men van het fü'.'term::r<br />
bossen verkoch . on er ansdo'p gaven ;n 1863 een zuini b p rengst. In be>de Jaren gaf<br />
Te Uithoorn g!v::~; f~ v•;r:hting te Schagen heeft in 1863 f' 3~3 :;~~!; hetwelk tegen /3.50 de 100<br />
l863 47 ,00 0 , in t8 64 48:0~0 eho~::: ~:;~.:as:en halriet, tegen j 1' 'tot.f 14 en f :,•':,,~~2indel ~~20 ~ge bragt<br />
~~:;":f.~ ~~r~:~, i~<br />
1 ~~6~ 186~ ;~; 1{:/~{. 8 .:},~ ~l['Tde f 4,200, in ;o bosse~; zoodat d:s;:~~.;:<br />
landen' aan' de noordzÎjde :::r~~; ~~ ;an 60 schoven van 40 duim, te~n .Ïa.5~ en ara;•::':.~" gaven 32 b, in<br />
Men verkreeg te Zaandam in j 1863<br />
,;:~,:"78 ~:~;~krie~; ~·gaven 1864-1:,l~cht.s ::În~e !"''~";<br />
va~:~ echter in ee:0 \ l ~ '?' ~50 voeren goed dekriet gesneden p. " •t het Amme>•wiel te Oudkarspel worden ja:~ij~;<br />
ee an Z~Jn e opgaande boomen in 'l 863 kr . . .<br />
;:~~~i!~~g~a~l'l~~e~~t ~~ J~::;~enD-<br />
0 e 0 nr<br />
ol_mdenboomen ac::~~e:n bije!;; r~:~~;id~e:e~l w:sedrodmgerooid40en verkocht<br />
b · mm ere vraag n . d · van tot 60 de<br />
,:::;:::,;o~r':i"e':~r::!l g~n~~:d, aanmerkelijk gedaa~'. I~,~~~;~:it.:ra:eci~~::~n aijn dde rijaen van ~ene<br />
meen ! l de prijaen . laag. >J en , vooral het ol
263<br />
henhakhout f 300 tot f 350 P•<br />
en vieiJarig waardenhout f375' het elzen- en esse t , . de prijs van de beste<br />
b"<br />
teen<br />
In<br />
voor<br />
1864<br />
het<br />
was<br />
mes<br />
op sommig·e<br />
aanmerplaatsen<br />
de prijs met één derde. ve~mindfer:~ ~:a~:~4ej~O l~er vim' terwijl de stikteen met f 34 tot f 36 bekelijk<br />
toegenomen en bedroeg m 1863 , - .<br />
taald werd. " . . . nde boomen oed gegroei
ingevoèrd en bij de keuring op 25 Augustus 18M prijzen uitgedeeld ten bedrage van f 325 voor hengsten, van<br />
f 350 voor veulenmerrien en van f 100 voor werkpaarden ..-<br />
Het genootschap ter bevordering van nijverheid<br />
te Onderdendam telde in acht afdeelingeri in 1863 420, in 1864 493 leden. Zij hield in 1863 teutoonstellingen<br />
van vee en voortbrengselen van land houw te Grootegast, van veulens en rundvee te Beerta, van veulens te<br />
Siddeburen en van vee te Appingedam; keuringen van stieren te Zuid- en Noordbroek, Nieuwolda en Nieuw<br />
Scheemda. In 1864 werden keuringen en tentoonstellingen gehouden door de noorderafdeeling van stieren en<br />
stierkalveren en van kalveren afstammende van engelsche stieren, te Noord- en Zuidbroek van springstieren ,<br />
te Leens van chaispaarden, veulenmerrien, koeijen, stieren en schapen, te Nieuwolda, Scheemda en Appingedam<br />
van stieren. - De maatschappij van landbouw telde in hare dertien afdeelingen 614 leden. Zij heeft haren<br />
hoofdzetel te Groningen en hield jaarlijks eene keuring van stieren te Nieuw- en Oud-Pekela. - De maatschappij<br />
van nijverheid in het Westerkwartier, die jaarlijks eene keuring houdt van éénjarige springstieren,<br />
telde 181, de maatschappij van land- en tuinbouw de Ma·me in 1863 622, in 1864 560 leden. - De maatschappij<br />
van landontginning te Marum bezat in 1863 eene waarde van f 19,133, verdeeld over 378 aandeelen. Uit de<br />
winst over 1862 f 1,796 werden voor elk aandeel f 2.02 uitgekeerd, terwW nieuwe van f 50 verkrijgbaar<br />
werden gesteld. In hare tweede vergadering in Julij 1864 werd de begrooting voor 1863 en 1864 vastgesteld<br />
met eene uitgave vanf28,726 en eene ontvangst van/28,797. Het getal aandeelhouders was tot 563 geklommen.<br />
Door de maatschappij zijn 40 b. woeste grond verveend en ontgonnen, waarop thans eene nieuwe boerenplaats<br />
is verrezen.<br />
Het genootschap ter bevordering van den landbouw in Drenthe telde in 1863 476, in 1864 519 leden, in vier<br />
afdeelingen. Het hield eene tentoonstelling in het eerste jaar te· Hoogeveen, in het tweede te Coevorden. In<br />
1864 werd, behalve het gewone van f 400, uit de provinciale kas een subsidie van f 1,000 verleend, vooral om<br />
premien uit te reiken op de tentoonstelling, die in 1865 bij het landhuishoudkundig congres te Assen moest<br />
worden gehouden.<br />
De limburgsche maatschappij van laudbouw telde in 1863 638, in 1864 576 leden. Zij genoot in elk jaar een<br />
provinciaal subsidie van f 1,200 en hield in September 1863 te Horst, in Julij 1864 te Gulpen eene tentoonstelling<br />
van paarden en vee; de laatste werd gevolgd door eenen ploegwedstrijd. Te Maastricht werd in 186-i<br />
in het voorjaar eene tentoonstelling van bloemen, in het najaar eene van vruchten en tuinsieraden gehouden.<br />
STAAT VAN DEN OOGST<br />
IN 1863 ·' EN 1864.<br />
II.<br />
34
266<br />
STAA1' van ·t in f 865<br />
•<br />
267<br />
PROVINCIEN.<br />
l\loordbrabanC •.. .. .. .. . · ·<br />
Gelderland ... · · · • · · · · · · · ·<br />
Zuidholland" · · • · · · · · · · ·'<br />
Noordholland. · · ·· · · · · · · ·<br />
Zeelan•I .. . .. · .. ·· · · · ··· · ·<br />
Utrecht •... ·· · · · · · · · · • · · ·<br />
HOED.A.N•.1<br />
fl'Oed<br />
zeer goed<br />
sn·oo<br />
lang en sterk<br />
zeer u·ocd<br />
zeer goed<br />
goed<br />
TARWE.<br />
OPBRENGST.<br />
maLÎfl'<br />
l S.7 m. P· b.<br />
18 - 84 N. p. p. m.<br />
pr. f 8.50 - f 10.50 P· m.<br />
Slroo 2,500 N. p. P· b.<br />
flTOOt<br />
19.2 m. p. b.<br />
pr. /9 p. m.<br />
uroot<br />
22 - 35 m. p. b.<br />
pr. /8 - /10.50 p. m.<br />
zeer ffroot<br />
25.3 m. p. b.<br />
groot<br />
27.4 m. p. b.<br />
pr. wintertarwe f 8.80 p. m .<br />
pr. zomertarwe f 6.80 p. m.<br />
winterffarst<br />
zeer goed 1 vrij ffroot<br />
17 m. p. b.<br />
70-75N.p.p.m.<br />
pr. /9 - flO p. m.<br />
stroo<br />
zeer aoed 1 3,0oo N · P· P· b.<br />
HOED.A.N».<br />
uitmuntend<br />
goed<br />
zeer aoed<br />
ROGGE.<br />
OPBRENGST.<br />
uitmuntend zandgrond. 19 - 24 m. P· h.<br />
klciarondcn 30 m. p. h.<br />
74 - 16 N. p. p. m.<br />
1 pr. /6 - .f 1<br />
stroo<br />
aroot<br />
2,600 N. p. p. b.<br />
groot<br />
19 - 23 m. p. b.<br />
pr. f 6.50 - .f 1 p. m.<br />
stroo 2:000- 3,500 N. P· P· b.<br />
groot<br />
23 - 45 m. p. b.<br />
pr. f 6 - f 1 p. m.<br />
vrij c:root<br />
22.3 m. p. b.<br />
uroot<br />
27.3 m. p. b.<br />
pr. f 6.80 I" m.<br />
korrel urof en nij groot<br />
blank<br />
17 .5 m. p. IT.<br />
12 - 75 N. p. p. m.<br />
pr . .f 6.50 - (1.50 p. m.<br />
stroo<br />
kort<br />
2,800 N. p. p. b.<br />
HOED.A.N°.<br />
zeer B'ocd<br />
aoed<br />
goed<br />
GARST.<br />
OPBRENGST.<br />
,DAN•./<br />
aroot<br />
31.6 m. p. h. ij 6oed<br />
62 - 63 N. p. p. in.<br />
pr. f 5 - f 5.25 p.<br />
3root<br />
31 8 m. p. b. oed<br />
pr. f 5 - /6 p.m<br />
vrij aroot<br />
35 m. p. b.<br />
wintergarst<br />
korrel smal J groot goed<br />
zomcrgarst<br />
goed<br />
rrroot<br />
43.8 m . p. b.<br />
pr. winterc;arst /5.40<br />
pr. zomernarst f 5 p.<br />
zeer aocd<br />
vrij {p·oot<br />
25 m. p. h.<br />
64 N . p. p. m.<br />
pr. f 5 p. m.<br />
HAVER.<br />
OPBRENGST.<br />
ma1ia<br />
82.1 m . p. L.<br />
40 - 45 N, p. p. m.<br />
/2.50 - /3.50 p. m.<br />
eve, 36 - 40 m. p. b.<br />
30 N. p. p. m .<br />
wint c rr~arst<br />
fijn en ligt 1 30 - 35 m. p. b. goed<br />
matig<br />
stroo<br />
zand3ronden<br />
goed 1 aroot<br />
1 80 -<br />
zomeraarst<br />
kleitrronden<br />
31 lll , p. b.<br />
mati 6 1 matig, 2~ m. p. b.<br />
83 - 36 m. p. h.<br />
pr. fa p. m.<br />
pr. /3 - /4 p. m.<br />
stroo<br />
kort<br />
01atic;<br />
rgoed<br />
uir,<br />
ffroot<br />
86.5 m. p. b.<br />
pr. /3 - .f 3.50 p. m.<br />
grooc<br />
42.9 m. p. b.<br />
e1·oot<br />
45.5 m. p. b .<br />
pr. /3 p. m .<br />
marirr<br />
25 m . p. h.<br />
45 - 47 N. p. p. m.<br />
pr. /8.5o p. m.<br />
HOED.A.N•./<br />
BOEKWEIT.<br />
OPBRENGST.<br />
slech1 1<br />
8<br />
_ f~r;~:- p. h.<br />
52 N. p. p. m.<br />
pr . .f 6 p. m.<br />
'een hoekw
268<br />
STAAT van it in !863.<br />
PROVINCIEN.<br />
BOONEN. KOOLZAAD. ANDERE ZADEN. WORTELGEWASSEN.<br />
HOEDAN°. [ OPBRENGST. 1 HOEDAN". OPBRENGST. HOEDAN°. [ OPBRENGST, EDAND.I OPBRENGST.<br />
KOOL.<br />
AARDAPPELEN.<br />
OPBRENGST. HOEDAND.[ OPBRENGST.<br />
KLAVER EN SPURRIE.<br />
HOEDAN°.[<br />
OPBRENGST.<br />
l\loordbrabant ........... .<br />
Gelderland.· ···· ··· · ·· · · ·<br />
Zuidholland ... · · · · · · · · · · ·<br />
l\loordhollancl. · · · • · · · · · · ·<br />
Zeeland ...······ · ··· ··· ··<br />
Utrecht . ... · · · · · · · · · · · · · · ·<br />
Friesland .... · · · · ·<br />
Overijssel. .. . · ·· ········ ·<br />
Groningen .............. .<br />
Drenthe .. · ···· ···· · ···· ··<br />
Limburg .... ·············<br />
1<br />
paarden- en duivcnboonen<br />
&o•d 26 - sli;o,~•. P· b.<br />
pr. f7 p. m.<br />
paarden- en duivenboonen<br />
goed 1 (il'OOt, paarden- 21 m. P·1 ·<br />
rr,ïu{~. ;n-=-i' ;,;~ 0 /'b~ .<br />
pr. f 7 - f 8 P· m.<br />
stroo<br />
lana 1 Groot<br />
witte en bruine ~~~~; 1 ;, m. P· b.<br />
20<br />
pr. witte f 10 P· m.<br />
&oed<br />
IJfOOt<br />
26.7 m. P· b.<br />
pr.f7-f750p.m.<br />
paarden-<br />
.:::::: 'T<br />
en duivenbooneu<br />
.. ··:..<br />
(iOed 1 vrij (jrOOt<br />
24.l m. p. b.<br />
-=·;: ,<br />
paarden en duivcubooncn uroot<br />
Wl(ltllj \ 28.8 m . P· b.<br />
pr . .f 5.70 p. m.<br />
witte en bruine<br />
zeer 3oed 1 vrij 31·ootb<br />
20.2 m. P· ·<br />
pr. f S.50 p. m .<br />
paarden- en duivenboo11c1 1 •<br />
maticr 13 :~'~. b.<br />
witte 18 m . p. b.<br />
arooLe 30 ~o;~ m. P· b.<br />
paarden- 1.6 - 20 m. P· b.<br />
pnJ• laa{l .<br />
pr. paarden- .f 16.10' witte<br />
f9.25 p. m.<br />
paarde11boo11cn<br />
m;itig<br />
matÎU<br />
19.3 m. p. b.<br />
pr. f6 - f9 P· m .<br />
(jOed<br />
(jrOOt<br />
paarden- en dluivcnh;:i~\.o m. P· b.<br />
wier<br />
1 34 m. p. b.<br />
W;\lsche 40 - 46 m. P· b .<br />
1<br />
goed paardlen· pr.<br />
vrij (p·oot<br />
21.6 m. p. h.<br />
f 5 - f 6 P·<br />
b<br />
uitmuntend<br />
hard en vol<br />
zeer goed<br />
zeer r,oed<br />
zeer groot<br />
zandaronden 20 - 22 m . p. h.<br />
klei(lronden 30 - 45 m. P· b.<br />
pr. f 13 - f 14.25 p. m.<br />
1<br />
groot<br />
20 - 44 m. p. b.<br />
P'" f13 - f14 P· m.<br />
c;root<br />
28.2 m. p. b .<br />
pr. fl3 - fl4 P· m.<br />
uroot<br />
26.2 m. p. b.<br />
"" .,;";j• 1 zeer groot<br />
zomerzaad<br />
30 - 31 111. P· b.<br />
1 pr. fll.50 p. m.<br />
wiuterzaad<br />
21 - 28 m. p. b.<br />
pr . .f 13.20 p. m.<br />
mati3<br />
zeer &oed<br />
vrij rrroot<br />
17 m . P· b.<br />
80 N. p. p. m.<br />
pr . .f 13 p. m.<br />
uroot<br />
28.7 m. p. b.<br />
pr. fl5 !>.m.<br />
flTOOt<br />
16 m. p. b.<br />
wiutcrzaad<br />
uitmuntend 1 10er c:root b<br />
20 - 40 m. p . ·<br />
pr. f 12.35 - f 17 P· m.<br />
zomcrwad<br />
mati&<br />
1<br />
matig<br />
14 - 16 m. p. b .<br />
aoccl<br />
cp·oot<br />
wintcrzaad<br />
J 32 m. p. b.<br />
1.omP.rz;.1ad lS.4 rn. P· b.<br />
pr . .'r 9 - .f 12 p. m.<br />
uroot<br />
16 m. p. b.<br />
pr. ,viutcrza;id f 12.96 P· m.<br />
pr. zomerz.:1ad f 13.41 p. m .<br />
ttvec zaad<br />
k
- -- ~-- --- ~--<br />
270<br />
STAA'r van<br />
it in f863.<br />
27f<br />
PROVINCIEN.<br />
Noordbrabani . ... .<br />
Gelderland, . . . ... . .<br />
LINZEN EN WIKKEN.<br />
HOEDAN°.I<br />
OPBRENGST.<br />
wikken<br />
vrij (;Ocel 1 vrij r:root<br />
18 m. p. b .<br />
pr. f6 -fs p. m .<br />
llnzen<br />
matig<br />
ma lig<br />
HOEDAN°.I<br />
HENNEP.<br />
OPBRENGST.<br />
maticr<br />
450 - 900 p. lint p. b.<br />
pr. /30 p. 100 N. p .<br />
zaad 15 - 20 m. p . b.<br />
pr. /7 p. m .<br />
VLAS EN LIJNZAAD.<br />
MEEKRAP.<br />
HOP. TABAK. HOOI.<br />
HOEDAN°.I OPBRENGST. IHOEDAN°,I OPDRENGs EDAN°./ OPBRENGST. HOEDAN•./ OPBRENGST. HOEDAND./ __ OPBRENGST. 1<br />
HOEDAN•.<br />
goed<br />
co cd<br />
crroot<br />
250 - 325 steen p .b.<br />
pr./2.25 - /3 p . st.<br />
zaad<br />
14 - 20 m . i" b.<br />
pr. f 14 p. m .<br />
crroot<br />
1.60 - 170 steen p. b,<br />
pr. f 2.75 p . steen<br />
zaad 8 - 10 m. p. b.<br />
pr. /13 - /15 p . b.<br />
cocci<br />
voldoende<br />
1,680 N. p. p.<br />
prijT.en la au<br />
/40p. 100:'1.<br />
BOOMVRUOHTEN.<br />
OPBRENGST.<br />
~~~~-::1 .:25=0~N;.~p~.:p-.b~.--j"-------r-.-.-"-. -"-.-"-.-"-.-"-.-.-"-.-"-. -r-ui-tm_u_n_tc-nd-t----------. ------~L..---=~~j----::.:::::::.: ___ /I<br />
11j rroed groot<br />
l, 100 - 1,200 N. p . P· b.<br />
pr. f5o p. lOO N. p.<br />
(;OCd<br />
groot<br />
2,000 N. p. p. b.<br />
prijzen h oog<br />
f40 - .f 50 p . 100 N . p.<br />
maua<br />
appelen '<br />
4,500 N. p. P· b. matig I mati"<br />
pr. o p struik [ BO - fl50 p . b. .f u<br />
hooi f20 - j25 p. l,000 N. P· pr. ;~;con ~ 0<br />
{~:~ ,~~/ · m ·<br />
binnenvelden<br />
sl echt 1 (lCrin(l<br />
uit e rwa a 1~e~~O -<br />
5 000 ' N. p . P· b.<br />
zeer goed<br />
aroo t<br />
5,ooo - 7,ooo N. p. p. b.<br />
. pl'ijs hoor:<br />
f 20 - f 32 p . 1,000 N . p .<br />
onsmakelijk<br />
fijne vruch~;! 2 ' 50 - .f 4 p . m.<br />
gering<br />
noten ov enlocdia<br />
kersen rrroot<br />
pr: .f 10 - 16 p. 100 N . p.<br />
app~l~~ tm c n pr. j 4 _ .f 8 p . m .<br />
1<br />
slecht<br />
rrerinrr<br />
1 pr. f 2 -· f 5 p. m .<br />
p eren<br />
slecht<br />
acrinrr<br />
pr. f 4 - f 7 p. m .<br />
n o t ~ n pr. f2 .50 p. m .<br />
fiJ11c vruehten \'Cel<br />
Zoidholland ...... .<br />
Noord bolland . . .<br />
eoed<br />
T.aaJ 12-:w m. P· b.<br />
rroed<br />
coed<br />
c;root<br />
200 - 300 st. p . b.<br />
/2.20-.(2.75 fl. SI.<br />
zaad 9 m . p. b.<br />
,·rij groot<br />
(;OCJ<br />
uroot<br />
3,014 N . p. p.<br />
prijs la a3<br />
aroot<br />
twccjarirre s,oo<br />
driej ariae 4 ,500.<br />
P· b.<br />
···· ··· ··· ··········<br />
uitmuntend<br />
vrij (lOed<br />
4,ooo - 5,ooo N . p . p. b.<br />
1,500-5,000N.p. p . b.<br />
slcd11<br />
drui,•cn<br />
appelen schaarsc b<br />
prijä zeer h oog<br />
p ereu matirr<br />
prijs zeer hooa<br />
. gerina<br />
abrikozen en perziken groo t<br />
prijs laag<br />
a!.1~e l~; ~~ r~~U<br />
p eren m a tia<br />
. 31 m. p. L.<br />
perziken, ahril
27~<br />
STAn van i. in t86t<br />
273<br />
PROVINCIEN.<br />
Noordbrabant ......... .<br />
Gelderland .............. .<br />
Zuidholland .. " .... · · . · · ·<br />
Noordholland · · · · · · · · · · · ·<br />
Zeeland .. · ·············<br />
Utrecht ......... ··· · ·<br />
Friesland ....... .<br />
OwerijHel. · · · · · · · , · · · · · · ·<br />
Groningen" ....... , · · . · · ·<br />
Drenthe ..... ······· · ···<br />
Limburg . .. ·············<br />
-==··1<br />
OPBRENGST.<br />
ma tic;<br />
TARWE.<br />
nij aroot<br />
20.8 m. p. L.<br />
76 - 82 N. p. p. m.<br />
pr . .f 7 p. m.<br />
stroo 2,000 - 3,000 N · P· P· b.<br />
zeer goed<br />
5root<br />
19.5 m. p. b.<br />
pr. f 8 - .f9.50 p. m.<br />
stroo<br />
utatÎB 1 mati&<br />
3,000 N. P· P· b.<br />
f 20 p. l,ooo N. P·<br />
1<br />
winte1·tarwB<br />
matiff \ matÎff<br />
16 - 40 m. P· b.<br />
pr. J 7 - .f 9 p. m.<br />
nij go~~mert\arwe<br />
slecht<br />
vrij &ocd<br />
zeer goed<br />
fijn<br />
slecht<br />
matig<br />
~lecht<br />
ma tig<br />
mn.tiff<br />
vrij groot<br />
20 - 54 m . p. b.<br />
matig<br />
19.5 m. p. b.<br />
,·rij groot<br />
26. 2 m. p. b.<br />
pr. '\YÎntertarwe f s p . m.<br />
pr. zomertarwe /7.80 P· m.<br />
stroo<br />
1<br />
vrij jifOOt<br />
18.6 m. p. b.<br />
75 N . p. p. m.<br />
pr. J 8 - f 9 p. m.<br />
&erini;<br />
25 m. p. b.<br />
pr. J 6 - f 8.40 p. m.<br />
matiG<br />
17.5 m . P· b.<br />
pr . .f8 - f ll.25 p. m.<br />
matig<br />
20.4 m. p. b.<br />
68N.p. p.m .<br />
Bering<br />
16 m. p. l>.<br />
matig<br />
19.8 m. p. h.<br />
pr. f 8.30 - /9.55 P· m.<br />
matig<br />
i3:0EDAN". 1 OPBRENGST.<br />
goed<br />
mati3<br />
malÎB<br />
flOed<br />
noed<br />
uitmuntend<br />
kort<br />
goed<br />
ROGGE.<br />
groot<br />
19 - 30 m. P· b.<br />
70 - 74 N. P· P· m .<br />
1 · pr. /5.50 - /6 p. 111.<br />
stroo<br />
aroot<br />
2 ,000 - 3,ooo N . P· P· b.<br />
pr./18 - f20 p.1,000 N. p.<br />
nij c:root<br />
20.5 - 23 m. p . b.<br />
pr. /5.50 - /6 p. m.<br />
stroo<br />
matig<br />
2,000 - 3,300 N. P· P· h.<br />
pr. f20 - /27de1,000 N. p.<br />
groot<br />
20 - 46 m. P· b.<br />
pr. f 5.50 - f 6 p. m.<br />
stroo<br />
81'001<br />
2-i m. P· b.<br />
groot<br />
26.6 m. p. b.<br />
pr . .f 5.60 p. m.<br />
groot<br />
22.5 m. P· b.<br />
72 - 75 N. P· P· rn.<br />
P'" /6 P· m.<br />
vrij groot<br />
kleigronden 30 m. p. b.<br />
zandcronden 22 m. P· b.<br />
pr. f 5.10 - f 6.76 P· m .<br />
ieer goed 1 vrij &root<br />
22 m. p. b.<br />
pr . .f 5.50 - f 8 P· m.<br />
l-,;troo<br />
kor•<br />
1<br />
zandgronden<br />
sroot<br />
nued \ 26 - 38 m. p. b.<br />
65-73 N. p. P· m .<br />
stroo<br />
flOecl 1<br />
kleigrvuden<br />
uoerl<br />
mati3<br />
20 - 26 m. P· b.<br />
6·t - 65 N. p. p. m.<br />
y,oed<br />
vrij IJroot<br />
winterrogge<br />
i 21.6 m. p. b .<br />
uitmuntend<br />
zomerrogae 16.7 m. P· b.<br />
pr. f 5 - /6 P· m.<br />
vrij groot<br />
19.4 m. P· b .<br />
pr. f 5.50 - f 5.80 P· m.<br />
GARST.<br />
HAVER.<br />
HOEDAN°. OPBRENGST. DAN°.J OPBRENGST.<br />
gcrinr,<br />
wintcrffarst 20 m . p. L<br />
zomergarst 30 - 50 m, p.<br />
P'" /·1 P· m.<br />
r rrocd<br />
goed \<br />
ma tic: nzwaar<br />
7.0IDCl'flal'Sl<br />
soed<br />
vrij groot<br />
24 - 31 m. p. b stroo<br />
P'" winter&arst/ 5 - /6p ocd<br />
P'" zomer(larstf4.50- f<br />
P· m.<br />
•troo l,500 -2,000 N. p.<br />
pr. /16 p. l,OOON.p<br />
winter8arst<br />
goed 1 nij groot<br />
25 - 45 m. p. b.<br />
pr . .f 5.25 p. m<br />
zomeraarst<br />
zeer c:oed nroot, 35 - 50 m. p.<br />
pr. f 4 - .f 5 p. m.<br />
ma tic;<br />
uitmuntend<br />
ll'ocd<br />
vrij c:root<br />
H m. p. b .<br />
c:root<br />
43.9 m. p. b.<br />
pr. wintercarst .f 5 p.<br />
pr. zomcrnarst f 4. 50 p.<br />
Vl'Îj fll'OOt<br />
25.8 m . P· b.<br />
65 - 66 N. p. P·"·<br />
pr. /5 P· m.<br />
uoed<br />
wiutergarst<br />
\<br />
matiG<br />
35 m. p. b.<br />
zomerBarst<br />
ieer noed<br />
13'l'OOt<br />
kleirrronden 45 m. P·<br />
zandgronden 35 m. p.<br />
pr. f 3.80 - f 4.95 p<br />
r goed<br />
UÎG<br />
antcnd<br />
otd<br />
otd<br />
vrij nroot goed<br />
25 m. p. b.<br />
pr. /4.50 - /5.67p.<br />
'vintergarat<br />
mislnkt 1 zeer 8erin&<br />
maarte5arst<br />
6oed 1 groot<br />
50-100 m. p. h.<br />
50 - 58 N. P· P·<br />
stroo<br />
noed maar slap 1<br />
zomcrc;arst<br />
goed 1 grool<br />
30 - 60 m. p. b<br />
55 - 59 N. P· 1'· 1<br />
kuobbeganl<br />
go.ed<br />
groor<br />
44 - 55 m. P· b.<br />
59 - 64 N. P· P·<br />
matig<br />
19.9 m. P· b.<br />
pr. f 4.25 - f 4.15<br />
goed vrij groot zware<br />
23.2 m. P· b. en<br />
zeer groot<br />
38.2 m. p. b.<br />
H - 45 N. p. p. m .<br />
pr . .f2.50 - .f3 p. m.<br />
Sll'OO 2,500 - 3,000 N . P·<br />
e\'.'c 33 m. p. b.<br />
30 -· 36 N. p. p. m<br />
stroo 2,000 N. p. p. b.<br />
(p·oot<br />
25-42 lil. p. b.<br />
pr. f 3- f 4.50 p. m.<br />
CTOOt<br />
2,000- 3,ooo N. p. p. b.<br />
pr. f 10 - /21 p. l,ooo N. p.<br />
zeer groot<br />
47.5 m. p. b.<br />
pr. /2.50 - /4 p. m.<br />
\'l'Îj groot<br />
40 m. P· b.<br />
zeer i:p·oot<br />
48.8 m. p. b.<br />
I"" /3 p. m.<br />
{p·oot<br />
nij ffroot<br />
26.2 m. P· b.<br />
45 - 47 N. p. P· m.<br />
pr. J 3.50 P· m.<br />
sroot<br />
klcisronrlcn 50 m. p. b.<br />
zandaromlen 40 m. p. b.<br />
pr. laa& f 2.60 - f 3.GO p. m.<br />
maliG<br />
25.5 111. p. _U.<br />
pr. f 3.50 - f 4.40 p. m.<br />
tcnd<br />
cp·oot<br />
ilkc witte ha\'Cl"<br />
50 - 60 m. p. b.<br />
1 46 - 52 N. p. p. m.<br />
JC fricschc ha\·ct·<br />
60 m . p. b.<br />
1 52N.p.p. m.<br />
îll'IC \'Oerl1a\' CI'<br />
60 - 70 m. p. b.<br />
. 38-41N.p.p.m.<br />
1<br />
1rntc \'<strong>ocr</strong>haver<br />
60 - 70 m. p. b.<br />
36 - 39 N. p. p . m.<br />
1<br />
rrcsidenthiJ\"Cf<br />
70 - 80 m. p. b.<br />
42 - 45 N. p. p. m.<br />
1<br />
stroo<br />
d1·003 ovcnlocdiff<br />
\'fij rrrnot<br />
28.9 lil. !'· b.<br />
!"" f 2. 75 - ./ 3.50 p. m.<br />
pr. f 5.24 - f 6.!l nleiul groot<br />
3e<br />
~orrcl 31.3 m. P· b.<br />
HOEDAN°. J<br />
BOEKWEIT.<br />
OPBRENGST.<br />
uerinff<br />
9.8 - 30 m. p. b.<br />
rrocd<br />
matÎIJ<br />
17 - 26 m. P· b.<br />
pr . .f6 - .f1 p. m.<br />
stroo<br />
kon 1700 - 1800 N. p. p. b.<br />
pr.fIO -/11p,1,000<br />
matig<br />
mali&<br />
slecht<br />
slecht<br />
13.6 m . p. b.<br />
vrij (p·ool<br />
21.5 m . P· b.<br />
ffCrina<br />
19.3 m. p. b.<br />
pr. /6 p. m.<br />
acrÎnff<br />
12.5 m. p. b.<br />
64 - 70 N . p. p. m.<br />
pr. /7 p. m.<br />
rrerina<br />
14 - 15 m . p. b.<br />
pr . .f 5 - f 9.10 p. m.<br />
zaudbockwcit<br />
matÎff 1 matÎff<br />
20 m. p. b.<br />
vecubockwcit<br />
matirr 1 matirr<br />
14 111. p. b.<br />
pr. f 5.25 - f 7.50 p. m.<br />
zand boekweit<br />
matig 1 matÎff<br />
15 - 25 ~ll. !'· h.<br />
62-63N.p.p.m.<br />
veen boekweit<br />
mislukt<br />
slecht 1<br />
·1- s m. p. b.<br />
veen boekweit<br />
zaad l Îtjt 1 matiu<br />
11.9 111. p. b.<br />
zanrlboekweit<br />
vrij {p·oot<br />
nij noed 1<br />
19.5 m. p. b.<br />
P'" f 4 - J 5 p. m .<br />
i;oed<br />
zand boekwc i t<br />
aerinrr<br />
1 16.2 m. p. b<br />
vecnboekwcit<br />
lo.7 m. p. b.<br />
pr. /5.13-/6.15 p. m .<br />
HOEDAN».1<br />
zeer rroed<br />
. SPELT.<br />
OP BRENGST.<br />
50 m. p. b.<br />
48-65 m . p. b .<br />
vrij cp·oot<br />
36 m. p. b.<br />
46N.p.p.m.<br />
31.5 m. P· b.<br />
.f2.39-/3.l5p.<br />
HOEDAN"·I<br />
'"' ,.~ 1<br />
(lOed<br />
nrntÎff<br />
zeer i;oed<br />
matig<br />
zeer matis<br />
(lOed<br />
matig<br />
flOed<br />
ERWTEN.<br />
1<br />
OPBRENGST.<br />
fp·uot<br />
22.2 m . p. b.<br />
pr. f 6.50 p. m.<br />
nij groot<br />
aele 20 m. p. h.<br />
pr. ( 6.so p. m.<br />
graauwe 23 rn. p. b.<br />
pr. f 7.30 p. m.<br />
c;roene 25 m. p. b.<br />
pr. f 7.50 p. m. .<br />
l'apucijncr 25 m. p. b.<br />
!''" .f 7.75 p. m.<br />
uroot<br />
26.2 m. p. b.<br />
(p·oot<br />
23 m. p. b.<br />
3root<br />
27.8 m. p. b.<br />
p1·. tp·oene en araauwc .f1 p. m.<br />
pr. witte of gele f 6 p. m.<br />
mati3<br />
14.5 m. p. b .<br />
80N.p.p.m.<br />
pr . .f 8 I'· m.<br />
rrroot<br />
28.4 m. p. b .<br />
prijs la>& f 6.12 - .f 8 P· m.<br />
vrij groot<br />
20 m. p. b.<br />
ma.tig<br />
21.l m. p. b.<br />
vrij uroot<br />
18-20 m. p. b.<br />
pr. f 6.50 - .f 11 p. m.<br />
matig<br />
13.2 m. p. b.<br />
pr. aele f 7.25 - /11.25 p. m.<br />
P'" &roeue f 13. 70 p. m.<br />
1<br />
II.<br />
35
274<br />
STAAT van<br />
in f86t.<br />
PROVINCIEN.<br />
l\loordbrabant ... .. .<br />
Gelclerlan•l. ........... " .<br />
ZuidhoUand ...<br />
l\loordhollanrl. . . .. ... . .. .<br />
BOONEN. KOOLZAAD. ANDEltE ZADEN.<br />
1<br />
---1,<br />
------l------1---------I------,-------- AN°.I OPDRENGST. HOED.A.N ".I OPBRENGST. OE 1<br />
ORTELGEWASSEN. KOOL. AARDAPPELEN. KUVER EN SPURRIE.<br />
HOED.A.N". ----- OPBRENGST. HOED.A.-N". - - OPBRENGST. HOED.A.N°. OPBRENGST.r-71 -~------1----ir--------1-H--D-A_N_'_" ·t---O-P_B_R_E_N_G_S"!'T_. -4-H-0"E"D_A,..N_!D_,~--O"P-B<br />
paar.Jen· en jUil'cubO •>llCll , Je" !" 1 r;crillff , • •' •. • •., • · I · .... " . "• ... •." d~;~nrrc h,\· ortcJen mall(~ 1 ••rij (lvc.J 1 vrij &root klater<br />
t;o000 ,1 P' } ~~;·~ j, 'p ::::::"~,t:•<br />
.... R_E_N_G_s_T_. __/I<br />
mislukt<br />
f;TOOI<br />
n1atig<br />
&erini;<br />
2,900 P· p. b.<br />
uoed pr. bruine/ 10 - f 11 p~ m. , 1e"l1t r•,erinrr kanariezaad nldll{j'Clwor1cleu goed. arooi i d zeer uroot<br />
r;root , u d 1 vrij Groo t 1 (l'Oe u klaYer<br />
0<br />
29 m. [" b. 21.f\ m. P· b. 1 20 - 30 m . P· b. . 28,000 - 45,000 N. P· P· b. prij• hooG 176 m. P· b. slecht 1 &•rinB'<br />
pr. f 7 p. m. eerste snede 2,250 N. p. p. b.<br />
paarden- en duivcnbooncn >led•t gering mosterdzaad uk1 lrn oll cn 15 - 26 m . p. b. goed ~rooi 1 matirr \•rij erooi klaver , ce~::e~::c~:de 2,200 N. P· P· b.<br />
r,oeJ 1 groot 20 m. P· b. 1 matiff 166 m. P· b. Vl'ij (l'OCd l vrij groot<br />
witte, bruine en g:1:·5 m. P· b. clcrlcrzaad 21 m. I" b. tweede snede 4,000 N. P· P· b.<br />
(l'Crin& "rij goed 1 vrij croot<br />
mislukt 1<br />
20 m . P· b. kanariezaad 30 - 32 m. P· b<br />
&eriurr<br />
2 m. p. b .<br />
Zeeland ................. .<br />
Utrecht . ...... ,.·• • .. . ....<br />
Frieslanrl ......... • ... . · · · 1<br />
Overijssel .... . . . .... . ... .<br />
Groningen ............... .<br />
Drenthe ................. .<br />
Limbnrg"" :"." ... " .. . 1<br />
paardt·n- en duivcnbooncn<br />
klein \'an stuk 1<br />
groot<br />
25.7 m. P · b.<br />
pr. paarden- f 5.50 p. m.<br />
pr. duiven- J 6 p. m.<br />
witte en bruine<br />
slc"ht 1 Geriucr<br />
16.7 m. P· b.<br />
pr.flop. m.<br />
paarden- en duivenbooncn<br />
Goed 1 vrij crroot<br />
17 m. l" b.<br />
pr. J fi - f 7 p. m.<br />
1<br />
groot<br />
paarden- 29.7 m. p. b.<br />
duiven- 27.2 m. p. b.<br />
Groo te 35.6 m. p. b.<br />
pr. paarden- .f5 - /6.90 p. m.<br />
pr.wittc/6.75 -/7.50J>. m.<br />
paardc;1boonen<br />
goed<br />
r;root<br />
23 m. p. b.<br />
pr. J 6 - f 9 p. m.<br />
goed<br />
Groo t<br />
paardcnbooncn<br />
1 21 - 35 m . p . b<br />
1lui\ 1cnboonen<br />
\ 20 - 30 m. I" b.<br />
w·ierdcn<br />
1 35 m. p. b.<br />
wa l~ c h c<br />
.io - 50 m. p. b .<br />
1<br />
paardcubooncn<br />
coed<br />
mati3<br />
20.7 m . l" b.<br />
pr . .f 4.75 - .f 5.50 P·<br />
p aarrlcnboon(·:1.<br />
(l'Oed 1 matig<br />
25.5 m . I" b.<br />
witte<br />
ncrinr,<br />
pr. f 11. 50 p. m.<br />
1<br />
ffOCd 1 uij fll'OO l<br />
2~ m. p. h.<br />
kancwci<br />
n:ati(l matig 11<br />
1<br />
1,851 N. p. p. b<br />
1 I corianclcr- 40 - 70 m.<br />
"'interzaad blaau,·: maan- l,600 !'\. ~:mrrc :w~~:.~ \ ;~ 34 ·- 35 •·oer p. b. . ' , •, .. • • . ,, ,. GOCd vrij &root kla'..r<br />
t;}e1·ht 1 r,erinr, .paardcu 1 icc:•n l SS m . p. h. mislukt<br />
matir,<br />
sledlt<br />
plr~ f 1 1 :.;~·:: ~~. 'f,et J""::;~: 1<br />
zomerzaad 1 32 voer p. b.<br />
matig . 40,200 N. p. I'· h.<br />
21 - 22 m. p . b. tum1ps<br />
pr. f 10 l" m. j vrij r;root<br />
knollen 34 voer p. b .<br />
crerinG<br />
11 m. p. b.<br />
pr. f 14 p . m.<br />
win1crzaa1I<br />
"lee.hl 1 gering<br />
19 m. p. b.<br />
z.omcrzaacl<br />
matir, 1 mat ic;<br />
kl ciurondcn 23 m. p. b.<br />
p:~ ~rl ~~~~1d~1 .~?1 t1i/P. b~.<br />
wintcnaarl ·<br />
~lcd1t 1 uerinr;<br />
1omcrzaaci<br />
mali[: 1<br />
matig<br />
12 m. l" b.<br />
pr. /10 P· m.<br />
winter1
PROVINCIEN.<br />
1\loordbrabant .... .<br />
Gelderland .. .... .. .<br />
Zuidholland .<br />
1\loordholland ..... .<br />
Zeeland .. ..... ··· · ·<br />
276<br />
LINZEN EN WIKKEN. HENN.EP. VLAS EN LIJNZAAD. MEEKRAP.<br />
S1'AAT van st in f 864.<br />
HOP. TABAK. HOOI. BOOMVRUCHTEN. l<br />
l-~~~~,:--~~~~~-1-~~~~,l~~~~~~-,,~O-E_D_A_N_J_Oî~O-P_B_R_E_N_'G_S_T~-H-O_E_D_A_N~".Tl~o-r_B_R_E_N_'G ___ E_D_A_N_D_.r~O-P~B-R_E_N_G_S_T-.~- 1-H-O_E_D_A_N~".T/~~O-P_B_R_E_N~G-S-T-.~-1-H-O_E_D_A_N_'_".'/~~O-P_B_R_E_N_'_G_S_T-.~-1-H-O_E_D_A_N_'_",~,~~O-P_B_R_E_N_'_G_S_T-.~-<br />
HOEDAN". OPBRENGST. HOEDAN°. OPBRENGST. H · . ·<br />
1"" .. hooae<br />
matÎff 1 m a tig<br />
J." 17 m. p. b.<br />
pr./7-/Sp.m.<br />
linzen<br />
ffering<br />
14 m. p. b.<br />
Utrecht.. . . . . . . . . . . . i;oed i;e laden matig<br />
wikken 12 m. p. b.<br />
linzen 11 m. p. b.<br />
70- 75N. P· p.m .<br />
Friesland ......... .<br />
Overijssel" .. . .... .<br />
Groningen ........ .<br />
Drenthe" ......... .<br />
\'l'ij ffOed<br />
rnati3<br />
Li01burg . . ........ " ..... .. .......... , ...... ... .<br />
ffOed<br />
zeer i:;rnot<br />
250 - 350 steen p. b.<br />
pr, fl,75 - /2.50<br />
p. steen.<br />
zaad 17 - 21 m.p.b.<br />
pr. f 13 - f 16 p. m.<br />
matig vrij lang groot<br />
liut<br />
400 - 70oN. p. p. L.<br />
pr. /32 p. 100 N. p.<br />
zaad 14 m. p. b.<br />
P'"/16 -/l7p. m .<br />
matig<br />
zaad 14 m . p. h.<br />
goed<br />
uoed<br />
zeer r,oecl<br />
100 - 640 N. p. P· b.<br />
pr. /2.10 -/2.50<br />
p. steen.<br />
zaad /12 - /14 p. m.<br />
matis<br />
LSO - 250 steen p. b.<br />
pr. f l.77 - f 1.55<br />
p. steen.<br />
lijnzaad<br />
pr. /9 - /17.28 p. m.<br />
zaad<br />
vlas<br />
vrij uroot<br />
lijnza
278<br />
STAA'l' van de vei·schillei rtbrengselen van den landbouw.<br />
279<br />
GRANEN.<br />
PROVINCIEN.<br />
Bebouwde<br />
bwiders.<br />
TARWE.<br />
Opbrengst.<br />
. 1<br />
.... " . .. ) 1863 ..... .. ... 1 1) 10,004<br />
1) 187,086<br />
l\loordbrabant . . · · · · •·" · · · · • · · · · · · ·" · (<br />
1864 .......... 5) 8,325.75 5) 173,048<br />
Gelderland ..... .... , . · . · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·<br />
~ 1863 .. " .. " ..<br />
? 1864" ... "".<br />
.. ) ·1863 .... ... .. .<br />
Zuidholland ........... · · . · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·<br />
1864 ... .. ' .. '.<br />
l\foordholland. :, .. • .. · • • · · ·<br />
Zeelancl ......... . .. .<br />
Utrecht ..... ·.··<br />
Friesland.<br />
Overijssel .. ..... . . · · · · · · · · • · • · · · · • · • · · · · • · · · ·<br />
Gt•oningen" ... • . ... .<br />
Drenthe ...... ················· ·· ··· · ···········<br />
Limburg . . ... ·· ·. · · · ·• · · ·<br />
" ... "".)1863""." ...<br />
? 1864". ".""<br />
14,308.62.36<br />
14,449.65.24 '<br />
12,058<br />
10,308<br />
3,794<br />
3,157<br />
. ~ 1863. . . . . . . . . . 14) 20,355<br />
? 1864 ........ ' . 16) 19,344<br />
~ · 1863 ""." ".<br />
? 1864. "." ""<br />
"."."""" "" ~ 1863."." ""<br />
( 1864" .. "" ..<br />
) 1863. . . . . . . . . . 21 )<br />
~ 1864. " .. " ".<br />
"."""."" " "" ~ 1863 ..... .... .<br />
~ 1864 .... . ' ... .<br />
1863 .. ' . ... .. .<br />
1864 ......... .<br />
~ 1863 ... :" " ·"<br />
~ 1864 ......... .<br />
4,005.50<br />
3,818.20<br />
3,984.61<br />
2,368.83<br />
852.07<br />
883.35<br />
5,300.70<br />
2,769.20<br />
10<br />
5<br />
13,271.50<br />
13,474.50<br />
MuJ.<br />
275,259<br />
280,805<br />
287,742<br />
257,921<br />
95,078<br />
60,689<br />
14) 557,726<br />
16) 506,340<br />
68,102<br />
71,033<br />
117,710<br />
56,852<br />
17,517<br />
15,471<br />
123,551<br />
56,599<br />
210<br />
80<br />
248,360<br />
266,322<br />
1861 ......... . 82,543.28.03 1,584,841.50<br />
1862 ......... .<br />
Het Rijk . ... ·· 1<br />
1863 ......... .<br />
84,843.98.61 1<br />
87 ,944.00.36<br />
1<br />
1,656,236.25<br />
1,978,341<br />
1864 ......... .<br />
78,913.48.21~ 1 1,745,160<br />
i<br />
1) 9,882.50 bunders met 185,620 mllll winter" en 121.50 m:l~ l,z:~~~!~om.e~omer1anYe.<br />
) . 99 b et 9 65 266 m. winter- en 934 b. met 17 ,395 . . tl'B •<br />
:) :~{:4.50·ii~lmct 4~,504 m. winter- en 1,169.50 h. met 24,906.50 m. zomel'{prs"<br />
4) 2 ,202 b. met 87,17:. ~~ e:e. winter- en 341.50 b. met 8,338 m. zomertarwe.<br />
5) 7,984.25 b. m"t 16• .7 . . l 064 25 b met 20 845 m. zomerrom:e.<br />
6) 4-6,öl9.75 b. mcL 893,295 n~. ·wmtcr- c1:53' 50 b m~t 40 821, m. zomeqprst.<br />
7) 931.75 h. met 3'J,505 m. wmtcr- en 1, . . '<br />
s) 2 355.50 b. met 77 ,695 m. cvc.<br />
9) ~an 208.55.20 h. cle opbrenrrst niet bekend.<br />
Bebouwde<br />
bunders.<br />
SPELT.<br />
Opbrengst,<br />
Mtd.<br />
10) Van 18 b. het rrewas mislukt.<br />
11) Van 222.92.60 h. cic opbr~nust uiet bekend. m zomer arst.<br />
12) 2,463 h. met 85,592 m. wmle.r- en_ 2,099 b. met 59,258 9~ m zo~1er arsl.<br />
13) 2,195.50 b. met 78,081 m. \~•mter-_ cn 2,935 b. met 127,8 zome.rt~rw:J.C'<br />
14) 20,271 b. met 555,507 m. ~mter- en 84 b. met 2,219 ~n . . 1 zomer arsL<br />
15) 5,507 b. met 251.028 m. w1~Ler- e11 2,342 b. met 92,8. 7 n ·z~merl~rwe .<br />
16) 18,897 b. met 493,724 m. '.vmtcr- en 417 b. met 12,61: ;·m·. zomer arst.<br />
17) 4·,985 b. met 2 2~, 017 m. wmter- en 4,900 h. met 211, ~ l m zo!er arsl-<br />
18) 2,376.09 b. met 108,130 m . winter- en 3H.20 b. met 13,07 · g<br />
Bebouwde<br />
bunders.<br />
ROGGE.<br />
Opbrengst.<br />
Mud.<br />
Bebouwde<br />
bunders.<br />
BOEKWEIT.<br />
Opbrengst.<br />
~fod.<br />
Bebouwde<br />
bunders.<br />
GARST.<br />
Opbrengst.<br />
~fod.<br />
Bebouwde<br />
bunders.<br />
BA VER.<br />
Opbrengst.<br />
125<br />
3,945<br />
46,333 2) 982,661 15,573 261,161 3) 2,294<br />
52.25<br />
2,154<br />
3) 72,411 4J 17 ,334.50 4)<br />
47,684<br />
58'1,261<br />
6) 914,140 15,733.75 251,005<br />
20<br />
7) 2,385.25<br />
951<br />
7) 80,326 8) 19,041.25 8) 715,508<br />
36,746.37.28 732,958 13,606.67.10 277,065<br />
18<br />
880<br />
2,354.68.28 60,760 9) 9,071.40.16 269,607<br />
37 ,088. 78.18 792,380 13, 745.01. 75 292,604 10)<br />
201.50 10,134<br />
1,983.46.94 50,624 Il) 9,837.58.41<br />
5,i83<br />
35'1,562<br />
110,216<br />
17<br />
282 12) 4,562<br />
106<br />
5,148<br />
12) 144,850 9,'193<br />
335,600<br />
3,685<br />
97,353<br />
18<br />
244 13) 5,130.50<br />
·"<br />
13) 205,975 9,373<br />
2,760.75<br />
445,272<br />
61,571 931.50 19,119 1,651<br />
56,408 5,365<br />
2,7f3.50<br />
228,359<br />
64,320 934.50 20,018 1,990.50 67,914 5,973<br />
4,635<br />
235,710<br />
124,912 417<br />
9,250 15) 7,849<br />
15) 343,925 4,186<br />
4,500<br />
190,585<br />
119,940 462<br />
8,907 17) 9,885<br />
2<br />
80<br />
17) 433,980 4,537<br />
217,136<br />
6,269.91.63 109,725 5,619<br />
81,476<br />
2<br />
72<br />
208.12.501 5,200 1 ,290.68.0G<br />
6,361.25<br />
32,275<br />
142,223 5,768.50 72,113 177.25<br />
4,567 1,420.66.66<br />
7,667.73<br />
37,204<br />
158,512 4,625.25 100,878 18) 2,730.29 18) 121,501 5,133<br />
6,746.H<br />
213,512<br />
144,902 19) 4,223.10 67,176 20) 2,582.48 20) 107,661 6,080.63 258,06'1<br />
26,689.72.101 438,030 23) 7 ,407. 72.81 23) 132,890 24) 1,775.75.13 41,075 25) 3,188.33.35<br />
26,704.33<br />
87,235<br />
592,568 26) 7,409.21 26) 139,108 1,746.65 43,339 3,207.83<br />
11,899.33<br />
81,983<br />
237,083 3,898.23 61,572 15,381.27. 570,028 23,292.11 1,'124,897<br />
10,747.76 281,674 3,949.01 50,579 12,849.05 675,353 32,715.39 1,77G,652<br />
16,298.50 27) 243,943 28) 6,151 28) 80,813 29) 547.50 29) 11,764 · 1,904<br />
16,338.50<br />
51,958<br />
30) 347,073 31) 6,'189 31) 88,374 32)<br />
81<br />
2,284<br />
559.50 32) 11,194 1,977<br />
0,249<br />
57,064<br />
565,817 6,790.50 92,101<br />
87<br />
2,735<br />
3,098.50 69,589 33) 12,645<br />
0,508.50<br />
378,821<br />
592,385 6,709 108,476 2,951 68,388 12,595<br />
393,987<br />
374 12 086<br />
1-------1-------J-------1------- _______,_______,.<br />
' 0,778.31.62 3,357 ,514.25 67,955.86.23 1,498,615.25<br />
402.50 16 252<br />
40,751.99.50 1,346,544 96,503.47 .03<br />
' 3,536.61.04<br />
. 3,525,558<br />
3,297,054.50 65,254.41.96 1,302,'187.75<br />
429.50 17 304<br />
44, 100.63.22 1,329,123.75 92,130.06.93<br />
' 1,732.32.10<br />
3,970,733<br />
3,765,428<br />
65,0~JB.87.01 1,116,607<br />
265.25<br />
42,452.11.91<br />
101989<br />
1,497,511 92,603.02.57 3,494,HO<br />
3,'168.06.18 4,088,058 65,141.08.75 1,098,604 42,240.64.941 1,749,321 1'06, 758.35.07 4,570,139<br />
•n 1.10 b. de opbrenr,st niet bekend.<br />
,43á.01 b. met 5G,516 m. wi11ter- en 1,147.47 J,. met 51,145 m. zomerr,arst.<br />
20b. als tweede vrudir.<br />
08.00.20 b. ali; t\\'ccdc \'l"Uchl. Van 3H· b. de opLr~llf:_F:il niet opgeueH•n,<br />
376.6 0.43 b. met 11,868 m. vecnboekweit als l\Vecclc vrucht.<br />
.40. l 7 b. ah tweede vrnchr.<br />
OG h. al:; t'vec\le vrudu.<br />
366,85 b. m et 19,420 m. vccubockweir.<br />
.902 b. 111ct 225,889 m. winter- en 1,396.50 b. met 18,054 m. 7.0merro3rrc.<br />
28) 1,851 b. met 40,354.50 111. zand- en 4,300 b. met 40,458 m . vcellLot~kweit.<br />
29) 542.50 b. met 11,584 rn. zomer- en 5 b. met ISO m. wi1uerrrarst.<br />
30) 15,076 h. met 325,!:154· m. winter- en 1,262.50 h. met 21,119 m. zomerrom_;e.<br />
31) 1,938 b. mer 37,S4fi m. zand- en ·1-,251 b. met 50.528 m. vecnboekwcit.<br />
32) 554.50 b. met 11,01·1- 111 zomCJ·- en 5 b. met 150 m \'\-"Înterr:arsr.<br />
33) 46 b. met 891 m . evc<br />
Mud.
280<br />
STAA'r van de ve1•schiilc<br />
thrcngselen van den landbouw.<br />
WTEN,<br />
W AR3IOEZE RIJ GEWASSEN.<br />
PROVINCIEN.<br />
LINZEN EN WIKKEN. BOONEN. KOOL. AJUIN.<br />
ERWTEN.<br />
-~~~~~-.-~~~~~~i-~~~~~--i-~~~~.-W-I-T-'T-E-,-G-E-L-E-E-N~B-R-U-IN-E-.~~,-~P-A-AR_D_E_N---,-W-I-E-R--,-D·-U-I-V-E-N--~ · ~--~~-~--~-~~~ i -~~~~~~~~~~-I•<br />
1<br />
EN SCHAPEN-,<br />
Bebouwde<br />
Opbrengst. Bebouwde<br />
Opbrengst.<br />
Bebouwde Opbrengst. Bebouwde Opb1·engst,<br />
bunders.<br />
Bebouwde Opbrengst. Bebouwde Opbrengst. bunders. Mud, stuks, pontl. bunders.<br />
Mud.<br />
bunders.<br />
Mu.!.<br />
bunders.<br />
Mud.<br />
bunders.<br />
Mud.<br />
...... ~ 1863 ....... . .. .<br />
l\loor1lbrabant .. "."""" "· ·"" · · ·" · · { 1864 .......... .<br />
Gelderlan11. ..... . ....... .<br />
... " ~ 1863 .... . .... "<br />
t 1864 ... " ..... .<br />
.. """ .... . " .·. ". ' 1863 .......... .<br />
Zuidholland." "· · · ·" "" · f 1864., . ..... . , .<br />
l\loor1lholland .......... • . · · · • · · · · · · · • · · · · • · ·<br />
Zeeland" .................. ·.··········<br />
Utrecht ...... ·····•··········•·········<br />
~ 1863 .. " .. " ".<br />
~ 1864" " > " " .••<br />
" .. "" ~ 1863 . . .... . . . . .<br />
\ 1864 ..... ..... .<br />
~ 1863" ........ .<br />
~ 1864"" ...... .<br />
Friesland."""."".".· "" ·. "" .·" ·" · · "· ~ ::::::: : : : : : : : :<br />
Overijssel"."." ... " ... ". ". ·" · ·<br />
~ 1863 ..... .. .. . . Il)<br />
~ 1864 ........... 14 )<br />
' 1863 ......... . .<br />
Groningen" ........ · ...... ·. ·. · · ···· ". ". ( 1864 .......... .<br />
Drenthe""."""" •""· """ .. """" "" · l<br />
::::·.::::: : : : : :<br />
". ~ 1863" ... ".". l7)<br />
Limburg"."·"·"""·"""""""·"·"· ( 1861~ ...... , ... .<br />
1,352.75<br />
1,526<br />
1,108.34.17<br />
1,245.22.97<br />
1,531<br />
1,685.50<br />
1,175.80<br />
1,120<br />
3,435<br />
3,807<br />
343<br />
503.50<br />
844.81<br />
1,036.23<br />
162.02.33<br />
155.71<br />
367.05<br />
520.39<br />
12<br />
15<br />
661.20<br />
694.50<br />
26,776<br />
33,975<br />
23A80<br />
26,61.9<br />
36,993<br />
44,1.41<br />
26,734<br />
25,856<br />
102,087<br />
105,823<br />
4,988<br />
7,301<br />
20,012<br />
27,680<br />
2,885<br />
3,100<br />
7,266<br />
11,350<br />
240<br />
240<br />
17) 8,385<br />
9,172<br />
1) 368.60.30<br />
2) 502.44.50<br />
13.25<br />
14<br />
177 .50<br />
245.50<br />
5)<br />
5)<br />
143.75<br />
155<br />
7,309 47.39<br />
7,886 62.24<br />
332.50<br />
1.22<br />
182.25<br />
202.50<br />
1,209<br />
,177<br />
2,0H 76.50<br />
2,823 90.83.30<br />
66.80<br />
83.25<br />
31<br />
16<br />
88.50<br />
90.50<br />
7)<br />
2,522<br />
2,627<br />
891<br />
768<br />
6,257<br />
2,743<br />
4,518<br />
4,047<br />
24,628<br />
19,641<br />
1,463<br />
1,5H<br />
1,177<br />
1,508<br />
807<br />
857<br />
1,184<br />
1,877.25<br />
2,136.50<br />
1,741.46.54<br />
4) 2,508.42.47<br />
15)<br />
2,660.50<br />
3,21~9<br />
667.67<br />
728.50<br />
8,983<br />
9,350<br />
466<br />
637.05<br />
2,771.70<br />
3,!~75.90<br />
725.93.72<br />
707.60<br />
8,046.69<br />
12,448.49<br />
180<br />
186<br />
2,684<br />
2,607<br />
49,982<br />
59,786<br />
32,004<br />
60,123<br />
71,193<br />
93,979<br />
15,900<br />
20,582<br />
259,166<br />
240,235<br />
6,058<br />
10,830<br />
81,284<br />
109,070<br />
14,027<br />
15,630<br />
223,884<br />
356,537<br />
3,892<br />
3,845<br />
29,249<br />
40,432<br />
6) 301<br />
l ·1<br />
110)<br />
43.83<br />
44.94<br />
13) 265.54.52<br />
16) 262.66<br />
63.25<br />
78<br />
4,123,700 st.<br />
1<br />
1<br />
1<br />
B) 745,9_54 st. Il<br />
10) ·719,110 st.<br />
1<br />
\ 220,000 st. ~<br />
~ 90,000 p. '<br />
~ 230,000 st. ~<br />
? 60,000 p. ~<br />
1 1,176,500 st.<br />
'1,431,000 st.<br />
1<br />
3.95.15<br />
464<br />
689<br />
93<br />
387<br />
115,139<br />
160,193<br />
20,460<br />
( 1861. ......... .<br />
' 1862 .......... .<br />
Het Rijk""." ' 1863 .......... .<br />
~ 1864 .. . ....... .<br />
9,523.54.08 173,33~.25 572.34 6,38 422.96 42,900 35,173.93.12<br />
11,130.35.86 210,627.50 607.95.93 6,83 809 31,911.50 33,823.98.99<br />
10,992.97 .50 259,846 559.35.30 9,32 177.69 /~3,120 30,804.21.26<br />
12,309.05.97 295,257 761.94.50 10,10 99.32.30 34,062 38,034"46.47<br />
1-------1------ -------<br />
__ I<br />
,--<br />
1<br />
1<br />
501,078 1 685.18.58<br />
640,351.50 675.65.35<br />
786,639 673.62.52<br />
1,0H,049 385.60<br />
5 5,966,256 st. ,~<br />
• 75,000 p.<br />
539 . 51<br />
r >,731,800 st. ] 560.50<br />
s,l 6,266,154 st. t 557<br />
~ 90,000 p. ~<br />
(<br />
~<br />
2,380,HO st. 60,000 p. ~ 692.95.15<br />
f 1<br />
108,238<br />
154,637<br />
135,599<br />
100,580<br />
1) .tVan 25.92.30 b, de opbren(lst niet belieml.<br />
2) Van 37.41.25 b. de opbren&st.niet be\1end.<br />
3) Van 28 roeden de opbren3st u1ct bekend.<br />
·1-) Van 8.50 b. de opbrcn3st niel bekend.<br />
~) De opbrenast niet bekend.<br />
6) Als tweede vrucht na k•rrewci op 9, na knollen op 30, na wortelen op 4gb.<br />
7) 20.13 b. met 437.50 m. witte en -~5.67 b. met 739 m. vcrsd1ille11de boontje!;<br />
47 r. \'an
285<br />
•<br />
---r----------·<br />
SrrAArr van de ve1·sehill 1brengselen van den landbouw .<br />
WORTELGEWASSEN.<br />
PROVINCIEN.<br />
1863<br />
1\loorclba•abant. •. · · • · • · ~ 1864<br />
Geldea•land .. .. · · · · · · · (<br />
Zuidholland .. · · · · · • · · ·<br />
1\looa•dhollancl.. ·<br />
Zeeland" . .<br />
UtrecÎ1c ...<br />
~ 1863~<br />
1864<br />
1863<br />
1864<br />
ç 1863<br />
~ 1864<br />
~ 1863<br />
". ~ 1864<br />
5 1863<br />
~ 1864<br />
ç 1863<br />
" . ( 1864<br />
Bebouwde<br />
bunders.<br />
18,269.75<br />
20,285.75<br />
AARDAPPELEN.<br />
22,063.22.37<br />
22,141,82.22<br />
1.6,901<br />
11,551<br />
4,139.50<br />
3,837<br />
4,991<br />
5,042<br />
3,882.25<br />
3,747.10<br />
8,361..68<br />
9,124.94<br />
Opbrengst.<br />
Mud.<br />
2,828,878<br />
2,361,396<br />
3,572,710<br />
3,506,904<br />
2,795,906<br />
2,063,764<br />
695,403<br />
636,940<br />
983,561<br />
92'1,578<br />
620,722<br />
663,771<br />
1,393,208<br />
1,537,789<br />
Bebouwde<br />
bunders.<br />
6,659.50<br />
3,599<br />
1)10,163.15.70<br />
6) 8,930.9i.60<br />
12) 690<br />
13) 650.50<br />
2,020.50<br />
2,232.50<br />
KNOLLEN.<br />
1<br />
Opl?rengst.<br />
Mud, mandcu, pond.<br />
3)<br />
3)<br />
B)<br />
168,693 m.~<br />
918,700 p. ~<br />
96,805 m.><br />
312,180 p. )<br />
KNOL- EN ANDERE RAPE CICHOREI. MEEKRAP. MANGEL- EN BEETWORTELEN. [ ANDERE WORTELEN.<br />
Bebouwde<br />
bunders.<br />
1<br />
H,147 m. 2) 229.55.10 ~<br />
8,502 m. 7) 236.38.83<br />
51,750 m. 1<br />
69<br />
26.50<br />
16) 1,388.13<br />
18) 1,H9.86<br />
Opbrengst. obouwde<br />
Mud. stuk•. po bunders.<br />
9,342<br />
112,000<br />
7,156<br />
8,645<br />
3,961<br />
25,361<br />
19,230<br />
57<br />
57<br />
.269.4·2<br />
2·19.70<br />
Opbrengst.<br />
342,000<br />
351,000<br />
24,266,000<br />
23,253,200<br />
Bebouwde<br />
bunders.<br />
770<br />
683.25<br />
3<br />
697<br />
736<br />
450<br />
326<br />
14) 3,929<br />
15) 3,465<br />
0.25<br />
0.25<br />
Opbrengst.<br />
Pon:!.<br />
1,717,514<br />
1,160,336<br />
2,100,931<br />
'1,333,743<br />
1,350,000<br />
910,000<br />
6,588,070<br />
5,321,912<br />
Friesland<br />
10,005.U.23 1,251,944 20) 6,766.44.20 50,558 m.<br />
. ~ 1863<br />
Overijssel .. .<br />
~ 1864 10,068.22 1,286,305 23) 6,299.84 28,448 m.<br />
) 1863 6,716.44 1,481,896 \)0<br />
3,600 m. U.65 3,503 63 ·1,760,000<br />
Groningen ..<br />
7,261.30 1,569,325 185.50<br />
1,370 m. 47.110 22,857.5 55<br />
964,000<br />
' 1864<br />
~ 1863 5,008<br />
941,284<br />
Drenthe."<br />
? 1864 5,333<br />
1,083,349<br />
86 1,731,080<br />
1863 9,351<br />
1,12ft,133<br />
41<br />
998,176<br />
Limburg .......... . .. .<br />
1864 9,299.50 1,2ft0,137<br />
-------------- 56,9'16<br />
l<br />
503,024 m./ 7 ,662.45.15<br />
21,700.59.91 ~ ) 52,500 ~98.67 17,897,931 5,945.31 7,063,289<br />
106,545.53.02 6,740,781<br />
289,000 p. ~ 29,178,095<br />
j ::::<br />
i, l<br />
1,362,243 m. ~29) 1.844.77.20 88,714 27.07<br />
106,802.68.65 16,658,989 22,964.27 .05 }<br />
25,234,138 6,066.45 9,888,330<br />
305,200 p. ~ .<br />
He• Rijk<br />
l<br />
285,748<br />
109,689.28.60 17,689,645 26,389.59.90 ~<br />
m. L) 1,701.33.10~ 1 ~~,.~~~ 175.42 28,099,080 5,851.25 11,756,515<br />
918,700 p. ~ \<br />
/ •863<br />
1<br />
135,125 m.<br />
'., 1864 1 107,691.63.22 16,871,258 21,898.25.60 ~<br />
L) 1 760.14.83 53,204. 72. 70 25,566,366 5,213.50 8,725,991<br />
312,180 p. ~ '<br />
1<br />
1<br />
0) Van 109.65 b. de opb.l:cnsst onbekcncl :. 642.90 IJ .. als t\V C9Ct~C3~r~ c!~:~k i.; rb i.:cl<br />
1) Van 14 b. de opbrenG•t onbekend, 9,927 b. als twee
S'l 1 AA'r van de vcrschille !IJl'eugselen van de11 landbouw.<br />
285<br />
VOEDERGEWASSEN •.<br />
HENNEP.<br />
HOP.<br />
VLAS.<br />
TABAK.<br />
PROVINCIEN.<br />
l\Joordbrab11>nt ............ · .. · · · · ·<br />
.".J 1863 ......... "<br />
. ? 186-1-.......... .<br />
.... . ~ 1863." ... " ".<br />
Gelderland ............. · · · · · · · · · · · · · (<br />
1864 .... .. . . .. .<br />
\ 1863 .... ... ... .<br />
Zuidholland ......... · · · · · · · · · • · · · • · ..... f<br />
\ 1864 .... . .... . .<br />
l\J oordholland" ................ · .. . ......<br />
Zeeland . . ..... . ··· · ·········· · · ·,··· · · · · ·<br />
~<br />
~<br />
~<br />
1863 .......... .<br />
1864 .......... .<br />
1863 .......... .<br />
1864 .......... .<br />
. 1863 .......... .<br />
Utreeht . . ... ........... .. .. . .......... ··· ·<br />
1864 .......... .<br />
Friesland ...... • ... ··· "·····•····<br />
Bebouwde<br />
bunders.<br />
5,407.50<br />
3,020.50<br />
1) 8,292.60<br />
5) 7 ,263.20.95<br />
712<br />
709<br />
~ 1863." "" "" 13) 1,382.75<br />
( 1864 ........... 13) 1,276.50<br />
Overijssel. ..... "" ."" """."""."~ 1863 .........." 16) 5,477.13.51<br />
( 1864. . . . . . . . . . . 20) 5,536.84<br />
) 1863" """ .. .<br />
Groningen •.. ·············· · ············· ( .... . .... . .<br />
1864<br />
Drenthe .... .... .... .. ..... ·· . . .. ·.•······<br />
~<br />
-1863 .......... .<br />
1864 .......... .<br />
Limburg ..... . ....... . ..........<br />
.J 1863 .. "." ""<br />
( 1864 ...........<br />
SPURRIE.<br />
13)<br />
13)<br />
Opbrengst.<br />
Mucl , po111l.<br />
!<br />
Bebouwde<br />
bunders.<br />
KLAVER.<br />
Opbrengst.<br />
M u ~ l , ~>ond.<br />
ebouwde<br />
bunders.<br />
Opbrengst.<br />
Li1a in pontlen.<br />
10,672 m.!<br />
1,493.25<br />
4,871.25<br />
38,959,751 p. ~<br />
16,677,036<br />
238.25 43,784<br />
13,282 m.·<br />
2,155<br />
2,609.25<br />
24,595,075 p.<br />
9,519,178<br />
168<br />
9,190<br />
2) 3,268.H.96 9,810,546 34<br />
21,900<br />
1<br />
Il) 2,618.62.15 4,341,150 52.94.30 13,870<br />
,248<br />
1,082,797<br />
,462<br />
1,244,475<br />
12) 870<br />
12) 602<br />
1"1<br />
15)<br />
7,466 m. li)<br />
21)<br />
1<br />
23)<br />
800.70<br />
354<br />
499.69<br />
387.61<br />
1,079.58.40<br />
1,121.64<br />
1,377<br />
38.37<br />
38.10<br />
1,070<br />
476 0.50 l)<br />
6.06.12<br />
5.61<br />
17<br />
15.50<br />
34,200<br />
49,500<br />
i,680<br />
1,650<br />
6,685<br />
8,965<br />
1<br />
Bebouwde Opbrengst.<br />
Bebouwde Opbrengst.<br />
Bebouwde<br />
Opbrengst.<br />
bunders.<br />
Poud. bunders.<br />
Lint iu ponden. bunders.<br />
Po~1d.<br />
1<br />
132.25 166,347 3,299 1,277,234 7 11,498<br />
76.25 47,236 4,108.50 2,390,058 7 12,064<br />
33.14 39,500 4) 524.62.75 190,050 1,258.74.61 2,773,305<br />
36.14 16,263 8) 735.67.18 195,967 9) 1,337.70.12 2,959,595<br />
2,991 10) 2,074,337<br />
3,839 ll) 2,312,654<br />
1,991.62 1)<br />
2,344 1)<br />
4,178 2,854,845<br />
5,270 3,513,256<br />
H0.85.68 880,000<br />
463.70 868,200<br />
4,157 3,011,500<br />
5,598.23 4,000,700<br />
19) 519.32.57 l)<br />
2.20.50 9,959<br />
526.06 l)<br />
675 472,500<br />
1,349 814,720<br />
643.25 l)<br />
150 710.50 230,376<br />
Dei Rijk .. ......<br />
1 1861. .1<br />
22,225. 76.66<br />
1862 ........... l 22,370.14.67<br />
1 1863 . . .1 21,271.98.51<br />
,,6 •.......... · I 17 ,806.04.95<br />
13,493 m. 1<br />
11,784,718 p. ~<br />
18,322 m.~<br />
34,701,300 p.<br />
18,138 m.~<br />
38,959,751 p.<br />
13,282 m.!<br />
24,595,075 p.<br />
14,638.38.33<br />
14,807 .08.05<br />
12,766.67.36<br />
7,693.12.15<br />
4,55<br />
47,962,37<br />
13,149.5<br />
18,360,11<br />
2,563.2<br />
26,487,58<br />
2,63<br />
13,860,32<br />
60.01.12<br />
71 40.89<br />
1,097,517<br />
1,080,243<br />
146.75 160,460<br />
146.50 84,185<br />
81.68.12 1,191,046 165.39 205,847<br />
45.65.30 1,327,650<br />
113.39<br />
63,649<br />
16,456.33.43<br />
1,547.21.16 3,586,254<br />
15,886.06.85<br />
1,659.15.40 3,433,042<br />
18,978.82.32 9,880,41)6 1,708.80.79 3,674,762<br />
24,480.96.18 13,457,731 1,808.40.12 3,839,859<br />
1) 8,257 bunders als tweede vrucht.<br />
2\ 21 b. als tweede vrucht.<br />
3) Vau 10 b. de opbrencrst niet bekend.<br />
4) 81.84 b. alsvoren.<br />
5) G,930.50.95 b. als tweede vrucht. .<br />
6) 6.10 b. alsvoren: van 1,105.78.50 de ophreni;st 111et bekend; daa renboven 53 b. ser·<br />
· ndella, waanan de ophrenast niet is opgcuevcn. ·<br />
7) Van 27 .94.30 de opbrenGSt lint niet bekend.<br />
s) Van 207.13.50 b. de opbrencst niet bekend.<br />
9) Van 8.48 b. alsvoren.<br />
10) Van 58.87 alsvoren.<br />
11) Vau 240.35 b. alsvoren.<br />
12) Onvolledic. " . . ..,<br />
13) Als t\Yecdc vrncht. De opbrena5t niet bekend, d.rnr 7.IJ tot veevoeder weid<br />
'an 272 b. tie opbrc11ust uict bekend.<br />
an 271 b. ;tlsvorcn.<br />
h. als tweede vrucht; van 5, 428.96.80 b. de ophrcnfl'Sl niet beleend.<br />
•n 1,037.51.90 b. de ophrenast niet bclrnnd.<br />
an 3.65 b. alsvoren.<br />
,33 h. als tweede vrncht; \'
1<br />
. S'r AA'f van de vcl'SChil!c1 1·tbrc11gsele11 van den landbouw.<br />
287<br />
ZADEN.<br />
PROVINCIEN.<br />
1863<br />
l\ToordbraJ1ant.. .<br />
l<br />
1864<br />
1863<br />
Gelderland" "" ~<br />
( 1864<br />
Zuidliolland" .. r 1863<br />
~ 1864<br />
1863<br />
l\lo. orcllaollancl. . ~<br />
? 186·4<br />
Zeeland"""". ~ ~:::<br />
1863<br />
Utrecht" ....... ~<br />
1864<br />
1863<br />
Friesland""." ~<br />
( 1864<br />
1.863<br />
Overijssel ...... ~<br />
1864<br />
1863<br />
Groningen." ... ~<br />
~ 1864<br />
0.-enthe."" ". ~ ~:::<br />
Limburg ....... .<br />
1863<br />
1864<br />
Bebouwde<br />
bunders.<br />
HENNEP. KOOL. LIJN. MOSTERD. rOGEL EN KAN ARIE.<br />
Opbrengst.<br />
Mud.<br />
656<br />
2,160<br />
453<br />
306<br />
20,070<br />
17,177<br />
27<br />
684<br />
566<br />
226<br />
578<br />
Bebouwde<br />
bunders.<br />
1) 2,688<br />
2) 2,582.25<br />
3) 1,847.73.17<br />
4) 1,626.87. 72<br />
7) 3,583.50<br />
10) 2,516<br />
Opbrengst.<br />
Mud.<br />
597<br />
900<br />
18) 4,300<br />
19) 2,377<br />
340.50<br />
267.94<br />
20) 4,610.53<br />
21) 2,819.79<br />
23) 767 .99.34<br />
24) 786.61<br />
:.!5)13,627.50<br />
3,577.49<br />
30) 42 30) 797<br />
31) 50 31) 620<br />
32)<br />
32)<br />
Bebouwde<br />
bunders.<br />
Opbrengst.<br />
Mwl.<br />
Bebouwde 1 Opbrengs bouwde/<br />
bunders. Mu .I. unders.<br />
Opbrengst.<br />
Mud. pond.<br />
KLAVER.<br />
Be bouwde / ·Opbrengst.<br />
bunders. Mud, pond.<br />
1) 73,393 56,083 +21.50 7,883 m. 1<br />
2) 33,150 69,845 541.50 13,933 m.<br />
44,483 2,100<br />
23,874 2,518<br />
101,047 8) 26,064 39.50 840 m.<br />
70.95 ~<br />
5 ) 173.20 ~<br />
~<br />
51.6<br />
1,800<br />
194<br />
3,950<br />
!<br />
Bebouwde/<br />
bunders.<br />
ANDERE.<br />
Opbrengst.<br />
Mud, poll(!.<br />
12,319 m.' ~<br />
2,630 p. ~<br />
1,095.50 i 14,187 m.<br />
12,305 p.<br />
m.~<br />
p. 5<br />
m.~<br />
p. ~<br />
9 ) 129 1,187 m.<br />
1 5,000 p.<br />
54,329 11) 31,207 H4 3,066 m.<br />
12 ) 129.50 j 1,670 m. (<br />
2,450 p. ~<br />
'15,545<br />
1.,083.50 23,00 32. 75 917 m.<br />
14,200<br />
1.,215 25,55 46 1,100 m.<br />
18) 118,795<br />
37,565<br />
19) 39,452<br />
5,797<br />
2,948<br />
41,059<br />
20) 132,172<br />
54,806.50<br />
64.88 6, 788 m. 18 45 m.<br />
21) 63,394<br />
92,475<br />
90.58 25,027 m.<br />
1<br />
4.50 13.50 m.<br />
/ 22)<br />
12,200<br />
0.70<br />
9,460<br />
25) 336,619<br />
26) 9,662.25 61<br />
1,2 "<br />
119.07 935.70 m.<br />
28<br />
37,949<br />
26) 18,154<br />
) 35.75<br />
494.12 9,8<br />
26 57 m.<br />
29 ) 375.37<br />
33 ) 654<br />
86,741 p.<br />
ANDERE OLIEZADEN.<br />
Bebouwde/<br />
bunders.<br />
Opbrengst.<br />
Mud.<br />
6 ) 6.50 94<br />
812<br />
8,622<br />
-SPECERIJZADEN.<br />
Bebouwde/<br />
bunders.<br />
Opbrengst.<br />
Mnd, pond.<br />
13) 318.90 \1 4 ) 639,533 p.<br />
> 15 ) 65 m.<br />
16 ) 363<br />
/")658~339 p.<br />
22,435<br />
22,361.<br />
22,089<br />
20,814<br />
23,097.60.33<br />
28,294.49.24<br />
32,404. 75.51<br />
17,503.95.72<br />
l ) 2,341 b. met 6i,971 m. winter- en 347 b. met 5,422 m. zomerkoolzaad.<br />
2) 2 ,070 b. met 26,056 m. wiurer- en 512.25 b. met 7,094 m. zomerkoolzaad.<br />
3) Van 2.50 b. de opbrengst niet opgec:ci.:en.<br />
4) Van 116.81 b. a lsvoren.<br />
5) v dil 10 b. alsvoren.<br />
6) Aveelzaad,<br />
7) S,521.50 b. met 99,403 m. winter- en 62 b. met 1,644· m. zomcrkoolzaatl.<br />
s) OpbrcU(JSt van 2,61'/ bunders.<br />
9 ) 52.50 b. met 729 m. ajuin· 6 h. met 5,000 r· •pinazieT.aad en 70.50 b. m ei 158 m.<br />
menm;oed.<br />
443,962<br />
575,208<br />
73,606<br />
80,627<br />
1,619.60<br />
'1,070.81<br />
21,2 13.21 27,746 m.<br />
18,2 68.43 8 582.10 m.<br />
840,848 186,280.75 1,144.50 24.,! i8.63 16,428 m. 208.02 1,496.70 m. (<br />
772<br />
106<br />
1,800 p .. s 896.50 i<br />
279,376 255,258 1,709.12 35,4 5.08 43, 126 m. 857. 70 ) 264.50 m.;<br />
I 90,691 p. ~ 1,225<br />
1 1<br />
10) 2,358 b. met 50,359 m. winter- en 158 b. met 3,970 m, zomeriwolzaad.<br />
· 11) Opbrenr,st van 3,272 bunders.<br />
12) 41 b. met 493 m. ajuin~ , 2 h. met 386 m. spmaziczaatl rn 86.50 h. met η<br />
m. menm:oed.<br />
13) 312.10 b. karwei-, 1.80 b. coriandcr-, 3 b. raap-, 1.50 b. hlaauw111a:m- r11<br />
anijszaa1I.<br />
14) Karweizaad.<br />
15) Coriandcrzaad.<br />
i6) 354 b. karwei-, 4 b. a11ijs-, 8 b. corian
VEESTAPE"L<br />
OVER 1865 EN 1864.<br />
.. b 'de J'arf'n zeer bevredigend. De longziekte<br />
'd d n het vee m ei , l''k t 1<br />
In Noord bra bant was de gezondhe1 toe~:an. va " waar vijf en te Nuland' waar een ge lJ ge a<br />
openbaarde zich in 1.863 slechts te Baa~dwJk ~n k!e~;u:~~~le st~Üen te Zevenbergen en op één stal te.~o~ma;;~~<br />
rundere~a~ij:e;~!~ij::\!n d~~e 6 ~~1::rse: ~e sl:c~~: van el\é~n ti~eb~::ru~; ~~~l~:eiÎil~:re~:=~e:n~~~e 1 ~oeijen<br />
~:ari~ 1864 23 runderen aan . kalfziekte gesto~ven. lln ~: s~:l s te JRosendaal zijn in 1863 de pokken waar~:;<br />
~:~:~~i~i~~?Y.:~!~:~~i::~~f :f ~~[\:~;~:i::tff lf.~~~:~~f.f~~~~;o~~~t~<br />
ie~:ngstieren 2 dragende vaarzen' één hokkehngd, 3 paar e~gebreid zoodat het getal runderen in 1861 met<br />
~pn ' . . door den overvloed van veevoe er zeer u. ' Het J. aar 1864 geeft echter eene<br />
m de laatste Jaren . 863 et 631 is toegenomen. . B" d<br />
5 000<br />
in 1862 met ruim 6,000 ' m 1 m d i·n dat J. aar wordt toegeschreven. i.J e<br />
ongeveer ' ' het O'ebrek aan voe er 84 54<br />
vermindering met 3,783 .stuks' hedtgee~ a~n863 lt4'2 in 1864 421 stieren aangeb?den' wadarvabn t ge~:nrde<br />
. · gstieren wer en m ' j 080 an de eigenaars er es<br />
keurmgen van rl~-Î:~nwordt uit de provinciale fondsen eene som van 1, t:r helfte van j 15. De prijzel} van<br />
af~~lrnu;::~.e:a~oeJgekend, ingedeeld in 54 premi~n, te: he~fte va~{n2~~taalde voor kalfkoeijen in 1863 van<br />
spnngs i over het algemeen minder dan m vonge Jare~. van j 70 tot j 175' voor tweeëneenh/e:~~e~o~va/re;50,<br />
in 1864 van j 90 tot j 280, v15o0or wvae~~~enla~~st~8~~el voor Ho1land en Belgie tot verdere<br />
• c • t j 155 en j 90 tot J ' 0 d in den voorzomer<br />
hal~:~f:<br />
0 :~~dfn 1 ~~g~kocht; voor vette koeijen _en os~~~e~!~ ::~:~ :anel~{o ja:; ~~~n j o.36 tot j o.48<br />
::~ 186l f165 tot f 180 ' later ~~~~ht~ 0 \[ ~~~a :::~ veel boter van goede hoe 1 dha~digh~i~ ;e~:a~:e~:nitgefee~<br />
h d p levend gewogen' v h I 1864 was de hoevee ei mm e '<br />
et ne . . ' " an j 0 90 tot j 1.20 per ned. p. verkoc t. u d d werden in 1863 drie gevallen van<br />
d hoogen pnJS v · d o der e paar en<br />
edn l""k Men besteedde j 1 tot j 1.1~0 per ne . P·· - nt Helmond Nuenen Cape1le en Stratum' waarvan<br />
re e lJ . . 186/t zeven e ' ' . d" b" d"ge<br />
droes waargenomen te Herpen en ~eur~e e~ :en in 1864 vele paarden a_an keel?ntstekmg' die lJ sp~e ~ij<br />
vier in de laatste gemeente. Te eus. en e de en verkoelende middelen bmnen acht agen wee .<br />
verzorgi~g ee: !~ ~=~~~:nv:: !::e:~~~ië:;::;:::~ die in M~art 1 ta~!:rh::~ende w~~::~i~e: d1 e~ 6 ~e!~ ~~~~~~:<br />
de keurmg. . 1864 29 en 36 zijn aangeboden' werden m e d~ de beste vier- en vijfjarig. e mernen<br />
36 mernen , m d · /50 aan ie van ..<br />
~:landsche hengsten drie pr~~ie~ ; 1<br />
a; {n 1 ~~ 6~ w;~~ :~~r een 1 buitenlandschen hen~t ~e ze;e~::~e:ie:~sp~~~<br />
achttien premien van j 50 Ul ge -~ j. 300 uitgeloofd voor één buitenlandschen sprmg engs.. b < erd de<br />
j 600 toegekend. In 1863 ZlJn - d" de vereischte hoedanigheden met ezat, w<br />
van h t . 1864 ter keuring werd aangevoerd' ie . an j 600 voor 1865 te kunnen<br />
d 'tsche engs m cl t einde eene premie v<br />
m . .. ne van elijk bedrag voor 1864 gevoeg '. en . . ran j 300 tot j 400 ' voor paarden van<br />
200 en van j 120 tot j 180' voor veulens<br />
~~~:1:~:n~1J~:n betaal~e voor gewone handelspaa::~:n1~a~e~~ 5JOa:~~ J<br />
weelde j 600' voor graspaardjen ~a: t18/t~~:.o ~aDe schapen waren in 'beide jaren in het alg:eenb!::~~~· v~:<br />
van j 70 tot j 130 en van . 5 . o ronden. De prijzen waren steeds hoog. . en<br />
teelt neemt af door de ontgmnmg/der _wo~~~e4 ~emiddeld j 6' voor scharige en tweescharige j 11 ~ot j h1t7<br />
lammeren in Augustus 1863 j ~ tot 7 '. m 1 90 in 1864 j 2 per ned. p .. - Onde~ de varkens eersc e<br />
en f 10 tot j 17. De wol gold m 1863 j 1.80 tot j . t November 1863 eene ziekte in de :ngewanden' waaraan<br />
Heusden en Oudheusden van September tot en m~ arkens vooral biggen' aan zieke bee~~n geleden '<br />
te en bezweken en hebben te Luyksgestel verscheiden v In 186~ werden in enkele gemeenten biJ de va:kens<br />
vel n zi·J· na weken lijdens langzamerhand herstekDle~.t 1 d bederf aan de long of eene soort van longziekte,<br />
waarva · 1 t D rne en m e oor S h "k<br />
verschillende ziekten waargenomen' das e teu Sambeek eene hevige kreupelheid' te Cuijk' Beers.\ c 1 alJ en<br />
te Schïndel en Heesch het kwaa vuur' . e arvan weini aangetasten herstelden' te:wi.J veen on-<br />
J h "den soms onbekende ziekten' wa .. . dg 1864 in sommige polders veel<br />
Halsteren verse ei ' d Ber en op Zoom Z\Jn m en zomer van '<br />
middellijk werden afgemaakt. On er g<br />
varkens gestorven, hetgeen aan bederf van het drinkwater cloor aanhoudende droogte wordt toegeschreven.<br />
Men l-etaalde voor vette varkens schoon aan den haak in 18û3 f 0.40 tot j 0. 1.5. in 186-i- j 0..11 tot f o.~10 per<br />
ned. p., voor biggen in 1863 in het vom:jaar j 6, in het najaar j 3 per stuk.<br />
In Gelderland neemt de veestapel toe, doordien men zich meer toelegt op de fokkerij; zoodat het getal<br />
runderen, vergeleken met het gemiddeld cijfer 1851/ 60 , met 29,000 is vermeerderd. Door de longziekte z~jn<br />
aangetast in 1863 95, in 1864 29 runderen, waarvan 1 en 6 gestorven, 67 en 17 geslagt, terwijl 27 en ()<br />
herstelden. In het laatst van 1863 leed onder Arnhem veel rundvee aan gastrische ziekten en stierven enkele<br />
melkkoeijen aan hartziekte. Onder Hummelo hadden tot 30 Maart 1863 37 gevallen van te vroege en moeijelijke<br />
verlossingen plaats,· waarvan één doodelijk. In het tweede kwartaal beliepen aldaar de moeijelijk verrigte verlossingen<br />
13, en hadden sommige koeijen den buitengewoon langen draagtijd van één jaar en drie weken .<br />
waardoor de kalveren zeer zwaar werden, zoodat sommigen het gewigt hadden van 75 tot 90 ned. p.; dit<br />
laatste werd ook te Steenderen waargenomen. In het derde kwartaal leed een migental koeijen aan de trongylus<br />
bronchialis. Onder Huissen zijn in 1863 in het begin van het jaar verscheiden beesten aan kalverziekte en in<br />
den zomer enkele runderen door gebrek aan of gebruik van onzuiver water gestorven. Iu 1864 leed in den<br />
zomer het rundvee onder Arnhem aan wormachtige longziekte, terwijl te Hummelo in de drie eerste maanden<br />
van het jaar de toestand van het vee door het slechte voeder minder bevredigend was en verscheiden koeijen<br />
door moeijelijke verlossingen stierven. Ook later liet de gezondheidtoestand veel te wenschen over, zoodat veel<br />
vee vermagerd bezweek. Onder Hengelo en Zelhem werd veel over bloedwater geklaagd. Onder Steenderen ,<br />
waar op nieuw moeijelijke verlossingen voorkwamen, waren in het vo01jaar vele ziekten van gastrischen aard.<br />
Onder Doornspijk zijn in Julij 1864 2 koeijen, door een dollen hond gebeten , wegens dolheid gedood en één<br />
aan die kwaal gestorven. Te Gent zijn in het voo1:jaar van 1863 eenige runderen aan de kalverziekte gestorven.<br />
In f863 is door het schrale weiland het vee in de tweede helft van den zomer slecht gegroeid, waardoor de<br />
vetweiderij niet zeer gunstig uitviel. Over het algemeen is in 1864 het voor de vetweide bestemde vee slecht<br />
gegroeid. Op de fokkerij oefende zulks een zeer nadeeligen invloed uit. Door den geringen voorraad van<br />
wintervoeder en het geldgebrek werd veel vee, zelfä met nadeel , verkocht. De sterkte van den veestapel, vooral<br />
het getal kalveren, onderg~ng hierdoor eene aanmerkelijke vermindering. De handel in vee was in 1863 levendig.<br />
Voor vet vee van de beste soort, dat echter schaarsch voorhanden was, werden hooge prijzen bedongen. De<br />
vette 'ossen werden tegen./ 0.50 tot j 0.60 , de m,inder zware van .f 0.40 tot f 0.50 het ned. p. verkocht. Melken<br />
fokvee waren hoog in prijs. Het vette vee werd veel voor de londensche markt opgekocht; het dragtig vee<br />
ging meest naar Belgie , minder naar Pruissen. Men betaalde voor kalfkoeijen en driejarige ossen j HO tot.<br />
j 140. In 1864 was de handel in vee zeer gedrukt, waardoor de prijzen daalden. Op
'2\lO<br />
· l"t" ' J<br />
J<br />
11 het m 11·a.ar zi1·n zij aanmerkelijk verbeterd,<br />
·· · de zomer veel lao·er a11 111<br />
oToot en hunne pnJzen m .n . ,<br />
° ),). · · · dd<br />
'ö . 1 s duur bet·rnld werden. Men bestee e voor<br />
0<br />
d l 1 · het vleesch en van e"'n goeL ra ' · ' ' ·<br />
zoodat toen e paan en, g·oe< m , . . . l h - . 1863 /3-o tot /500 in 1864 f350totf450, voor<br />
··f'" · f. sche rekening· opge rnc t, 111 • • ;) • ' ht<br />
\"ier- en VlJ Jarige, voor ian , . d l lfJ"arige door saksische kooplieden het meest gezoc '<br />
. . · f . 0 t t f980 f260totf280. voor an erm < ' • • d<br />
clneJange 2;> o " en , , . ~lens f 60 tot f 120 en f 10 tot f 100. - In beide Jaren waren e.<br />
f 125 tot f 200 en f 120 tot f l80' vooi ve E d , .. · 1 1 1863 aan galachtigheid, waaraan enkelen<br />
· l d · slechts onder c e e en Zl] m T<br />
schapen over het a gemeen gezon '. , , t , rt met het invoeren van Leicester rammen. e<br />
' b . eredelmg van het ras gaa . men voo h f I<br />
stierven. 'Ier ver etermg en v . h d h ft men in 1863 een veertigtal aangesc at. n<br />
. eene !':Chapen werden ge ou en, ee b .. l '<br />
Batenburg' waar vroeger g ~ Scha en en lammeren g·aven in 'l863 ' lJ even-<br />
:1864 is het getal schapen door gebrek aan voeder alfgen~.men.h• g· p De gekruisde ramme;1 halfbloed engelsch'<br />
d · t ook in 1864 bleven c e pn1zen oo · '<br />
digen handel, goe e wms en; d . 1863 /14 tot f 20' in 18M f 18 tot f 25' de vette lammeren'<br />
zijn het meest gezocht. Devette hamels gol en 111 12 t t 18 terwijl de éénjari&e hamels in 1864 met/U<br />
meest voor Engeland opgeko~ht, ! 1 o. tot f ~~. e,n / h o ~lheid en goede hoeda:igheid, goede winsten. Op<br />
betaald werden. De wol gaf m beide Jaren, 1J imme oev d . en o ekocht en gold in 1863 f 'l.50 tot<br />
de Veluwe wordt zij veel door de fransche ;oopliede~h a~~ e:t::~n~~e~ var~;ns was in 1863 over het algemeen<br />
f 2 in '1864 f 2 tot f 3.50 per ned. p" - e gezonkc ei o d" estorven terwiJ"l onder Ede in het najaar<br />
' B ld ·· ige m·oote var ens spoe ig g ,<br />
zeer goed. Onder arneve z~1n een . o· . t" kele varkens te Bemmel aan het St. Antoniusd<br />
d b' In het begm van het Jaar s ierven en d d<br />
sterfte was on er e igg:en. . k l evallen voor van brandziekte. Hoewel in 1864 e gezon -<br />
vuur. In het Ambt Doetmchem deden zich en e e ~h t der de varkens meer ziekten voor dan onder<br />
h 1 oed was deden zic nog ans on<br />
heidtoestand over et a gemeen g , .. 10t l stierven en Oldebroek heerschte de var 1 rnnsde<br />
andere dieren. Te Doornspijk ' Elburg' EwiJk ,Hwaar leeln -~ eenige 'varkens aan het vuur gestorven. Te<br />
h<br />
l ffi Te Gendringen en oeve a rnn ZlJn A ld<br />
ziekte en eisc te vee o ers. . k d" lotselino·en dood ten gevolge had, terwijl te pe oorn<br />
Beuningen heerschte eene onbekende zie ·t~, ie eekn p . . ~863 zeer toegenomen en g'ing voorspoedig. Vele<br />
l<br />
. k . h ·toonde De fokkenJ van var ens is m d D ..<br />
de kreupe zie te zie ver . . d h . kocht en ook naar Zeeland verzon en. e pnJzen<br />
biggen werden· voor p~uissische .rekenmg 1~n~ ~0~11;:n1~Kfewas de fokkerij voordeelig. De g·ekruisde rassen<br />
waren lager in het naJaar dan m het voorJa : h t .· goed van prijs De prijzen daalden in den zomer<br />
. werden het meest gezocht. De biggen waren mld e voodrJ_aar zes weken. i~1 -1863 in het vo01jaar van f 5 tot<br />
. . het najaar Men betaa e voor ie van , b"<br />
en kl_ommen o~ menw m '. !t emiddeld omstreeks f 6. Ook in dat jaar werden vele iggen voor<br />
f 8, m het naJaar van f 3 tot f 5 ' :n 186 g . t van het koorno·ewas en de lage prijzen van granen en aard<br />
Duitschland opgekocht. Door de rmme opbrengs d ·1 ens z~er vet en zwaar. De centraalspoorweg werkt<br />
d<br />
. b "d . eel gemeRt en waren e var { h kt<br />
appelen wer m ei e Jaren v , d I L86~ .. ele vette varkens voor de rotterclamsc e mar .<br />
. · l v l , zeer in de han . n ' · ~ z~1n v . k 11<br />
de afzendmg op ce eu~'l\e .. . l ts naar Eno·eland. De schottelingen of wmtervar ens go een<br />
opgekocht en hadden a~nz1enhJke verzendi~~e~~ :~uk' de vet~e levende varkens f 0.36 tot f 0.40 en f 0.34 tot<br />
in 1863 f '16 tot /20, 111 1864f12 tot f d .. . 186A tegen fO !~O tot /O.H het ned. p. verkocht.-·<br />
, cl G l t en schoongemaakt wer en ZlJ m "' . , . . l 300<br />
f0.40 het ne . p.. es ag N d D etinchem Terborg (Gendringen), waar 1111863 . ,<br />
. . .. h l l . ek wordt o-edreven te ee e ' o , . d . G ld<br />
A anzienhJke anc ~ m sp . ;> • 00 en 3 160 varkens zijn afgeleverd. - · De geiten wor en m e eren<br />
te Ede , waar m elk :an b_~1de Ja~en. ~ , O etal 'ehouden. Zï voorzien hen van de noodige melk en van de<br />
land door de daglooners m VrlJ a~nzienbllJbk g hg bb n De p~ijs eener o-eit wordt gemiddeld geschat op f 5.<br />
mest voor het stukje land ' dat ZlJ te e ~uwen d"e ed. l. p de melk:riJ. heeft g·ewerkt. In Gelderland beh<br />
cl d · dieren eene ziekte ie na ee ig 0 · h<br />
In 1864 he. ersc te on er ie<br />
B '<br />
1 1 M · 1859 opgerigt te Stad- en Ambt-Doet111c em<br />
H 1 Keppel in 1833 te orcu o, op - e1 . ' . . d d<br />
staan te umme o en ' . . D d D t te Lent is reeds in ·L838 opgerigt, mtslmten voor e<br />
en te Lent (Elst) onderlinge veeverzekenng onb tsenl.d \ot 1 November 1842 4 o/ tot 1 November 18-19 3 oio,<br />
d. b rtschap De- deelnemers e aa en o, d d d<br />
inwoners van ie uu · J b '1 8<br />
" fl 11 1 o/ en later niet meer dan één ten hon er van e getot<br />
1 November 1853 2 °fo, tot 1 N.~vem edr ;)l,l i2 o ele J·aren 4 3 '.l en 1i12 o/ moeten voldoen, als zij<br />
· 1 d · biJkomen e te rnns zoo v · · , ' "' o<br />
schatte waarde , terwiJ e nieu:: V t t t eiding dienende wordt de helft van voornoemde b~jdragen<br />
h t b . l"d geweest z1Jn oor vee o ve w d f 4 3A<br />
rlie van e eg1? i . . 1 o Van 1838 tot en met 1863 z~jn ontvangen aan bij ragen ,8 "'.' aa:i<br />
betaald , doch nimmer mmder dan io· ··1 t 80 ten honderd der geschatte waarde aan schadevergoeclmg is<br />
· tt erwinst/1131·terWIJ eg·en /16742<br />
rente van mtgeze e ov .. , . 'k t f 80 In 1862 hadden 81 veehouders 168 stuks vee tegen '<br />
uitgegeven f 3,380, ~an administratie Oost e: 18~4 met een batig slot van f 2,930.83' waarvan f 2,200 lt°fo N.<br />
verzekerd. De rekenmg sloot op 26 c o. -~rf 850 ene andere wijze belegd waren. Het doetinchemsche fonds<br />
W.S. aangekocht tegen/2,004.295, ~erwiJ t opte1864 eene ve~goeding van/3616.21 voor 68 koeijen en<br />
d 1856 ·af in regen 1 Jaren to en me ' t<br />
bestaat se ert en g<br />
• k .. 29 geiten in 1863 333 en 1~7, in 1864 330 en 52, er<br />
. V b rgd waren m 1862 317 oeiJen en , D b 1864<br />
28 g·eiten. erwaar o_ . 63 f 25 7'>7 in 1864. De rekening sloot op 15 ecem er<br />
waarde van f 26,515 m 1362, f 26 ,868 m 18 en , "'<br />
met een . batig slot van f 1 ~~~!:~~id toestand van het rundvee in beide jaren zeer gunstig en werd de longzi~kte<br />
In Zmdhollancl was de g V l . h t u r estland wordt veel vee aano-efokt. Door den levenchgen<br />
h<br />
. . mate waargenomen. oora in e vv o •·1 . 1 6' cl<br />
slee ts m gennge D b t d . 186" in voldoende hoeveelheid gemaakt. terwiJ m 8 "' e<br />
uitvoer bleven de prijzen hoog .. e o e~ wert mt cl" der landeriJ'en In beide jaren war~n de prijzen hoog.<br />
b t t . l door den mm o-unstigen oes an . f t t f 48<br />
?P rengs egenv1,e . 4 f 1 ;O tot f L40 het ned. p .. In het laatste jaar gold de weiboter 36 o ,<br />
111 1863f1 tot f 1.25' _m 1_86 ,/ . vierde vat De kaas werd in beide jaren met goed gevolg gemaakt en<br />
de boter eerste hoedanigheid f 60 heth ·1 . ren de paarden gezond. Onder Nieuwveen en omstreken<br />
.. f et Over et a gemeen wa . d<br />
tegen hooge pn.Jzen a gedz .. - .. dikwïls voor door den kouden winter, door den on bestendigen zomer en_. en<br />
kwam echter de kwade rnes vnJ J. d . c·e zeer toe daar voor goede paarden hooge pnJzen<br />
natten herfst. De paardenfokkerij nelemt m ezed prov~~a~rRchte van, voeder lager dan in 1863. De afdeeling<br />
b cl d De priJ"zen der veu ens waren oor s , , 1 1 t t<br />
estee wor en. h .. 1 dbonw heeft in ·t 863 t.e Goidschalksoorc gep aa s een<br />
Beijerland van de hollandsche maatsc appiJ van an , · .<br />
uitmuntenden vie1jarig·en dekheng::;t , aang·ekocht in Holstein en bekostig
293<br />
uajaal' leden, vooral op V.' alchereu , vele paal'
versch gekalfde koeijen, waardoor een gedeelte van den uijer voor verdere melkg·eving verloren ging. '1 1 e Hèino<br />
heeft de gierziekte, die reeds in '1863 werd opgemerkt, in 1864 sterk geheerscht en veel nadeel berokkend. De<br />
dijkbreuken in den winter -1862/ 63 hebben door den ongunstigen hooioogst de sterkte van den veestapel zeer<br />
verminderd te Kampen, Kamperveen, IJsselmuiden, Genemuiden en Zwollerkerspel, zoodat in die zes gemeenten<br />
2,293 ruuderen minder aanwezig waren in December 1863 dan in December 1862 en het rundvee met 9.7, de<br />
koeijen alleen met 8.6 ten honderd waren afgenomen. In beide jaren was het rundvee mager door de schrale<br />
weide. De prijzen waren over het algemeen in 1863 lager dan in 1862. Ook de boter was iets lager in prijs.<br />
In de overstroomrle streken zoo als in Kampen werd één derde minder gemaakt dan in gewone jaren en liet<br />
de hoedanig·heicl veel te wenschen over. In 1864 was de groei van het jonge vee uiterst langzaam. Het guste<br />
en magere vee werd wegens g·ebrek aan en duurte van voeder tegen zeer lagen prijs van de hand gedaan en<br />
veel uitgevoerd; vette beesten en melkvee waren prijshoudend. Door den schralen toestand der weiden werd<br />
minder boter dan in andere jaren gemaakt, te Zwollerkerspel één derde minder. De prijzen waren hoog: en zijn<br />
zelfs geklommen. In Overijssel bestonden in 1863 39, in 1864 40 onderiinge vereenigingen tot verzekering<br />
tegen schade door verlies van runderen in tweeëntwintig gemeenten. De opgaven ontbreken geheel in 1864<br />
van twee der vier vereenigingen te Zwolle; voor de overige bedroeg het getal deelgenooten in ·1863 3,325,<br />
in 1864 3,492, dat der runderen waarvoor is deelgenomen 9,395 en 8,499, ·de verzekerde waarde, in beide jaren<br />
onbekend voor de gemeentevereeniging te Kampen en voor de vereeniging te IJsselham (Oldemarkt), .f 492,075<br />
en/391,820.30, het getal runderen waarvoor schadevergoeding is verleend 195 en 163, de schadevergoeding·<br />
fH,811.63 en.f 8,951.035. De beide _laatste opgaven bepalen zich echter in 1863 tot 33, in 1864 tot 31 vereenigingen.<br />
De bijdrage, welke voor elk verwaarborgd rund wordt betaald, wisselt van 3/ 4 tot 4 ten honderd<br />
der waarde. Daarenboven bestaat nog te Kampen een fonds van de meijers der stadserven met 83 deelgenooten<br />
in 1863 en 84 in 1864, waaraan volgens de pachtvoorwaarden alle meijers moeten deelnemen. Dit fonds opg·erigt<br />
in 1850 dient alleen tot vergoeding van verlies door longziekte. De vergoeding, die in twee derde der waarde<br />
bestaat. wordt voor de helft door de gemeente, voor de helft door de pachters naar eenen omslag, naar· den<br />
maatstaf van elks pacht berekend, gedragen. Sedert het bestaan van het fonds is eene vergoeding van .f 80,385<br />
verleend voor 1,05'1 runderen. Van de overige vereenigingen geniet enkel de vereeniging tot onderlinge verzekering<br />
van hoornvee te Kampen eene ondersteuning uit de gemeentekas. Bij de deelneming wordt in die<br />
vereeniging het vee niet geschat, doch slechts bij het sterven van het rund en tot geen hooger maximum dan<br />
.f 120. De omslag geschiedt dan naar het getal verzekerde runderen. - De paarden bleven in beide jaren over<br />
het algemeen g·ezond. In 1864 heen;chte in het vo01jaar onder de paarden op de stadsmeenthen vrij algemeen<br />
de gewone of goedaardige droes. Te S tad-Vollenhoven zijn 4 paarden afgemaakt wegens kwaden en verdachten<br />
droes. De paarden zijn vooral in 1864 aanmerkelijk in prijs gedaald; in dat jaar leed de fokkerij door de duurte<br />
van het hooi. - Ook de schapen waren over het algemeen gezond. In 1863 zijn te· den Ham gevallen van<br />
galziekte voorgekomen. Schapen en wol waren hoog in prijs. -~ De varkensziekte, die in 1863 weinig voorkwam,<br />
vertoonde zich in den nazomer van ·J 864 in de omstreken van Kampen , Zalk, Kamperveen, Grafhorst,<br />
Wilsum en Genemuiden, voorts te Zwollerkerspel, Zwartsluis en Olst. DP,ze ziekte, die vooral in de gemeenten<br />
liggende om Kampen en Zwolle hare verwoesting·en heeft aang·erigt, is van miltvurigen aard. De meeste diere11<br />
sterven binnen 24 uren , terwijl zij die van de ziekte opkomen, achterlijk in den groei blijven en voor vetmesting<br />
geheel ongeschikt zijn. Bijna alle varkens die aangetast worden gaan verloren. Bij de koele weêrsgesteldheid<br />
in de laatste maanden van het jaar was de ziekte spoedig geweken. Het ontstaan der ziekte wordt vooral<br />
toegeschreven aan slechte oppassing en stalliug en te sterke voeding bij te groote warmte. In '1863 zijn de vette<br />
varkens in prijs gedaald; in 1864 was de mesterij gunstig en hielden de prijzen, hoewel niet bijzonder hoog',<br />
zich vrij wel staande.<br />
In de provincie Groningen was de gezondheicltoestand van het vee in 1863 gunstig. Slechts op één stal te<br />
Grootegast zijn 3 runderen wegens longziekte afgemaakt. Ook zijn te Marum eenige runderen aan het bloedpissen<br />
of de wee en een 20tal jonge aan het Jrnuclvuur gestorven. Te Oude Pekela stierven. 2 vette koeijen<br />
plotseling aan het miltvuur; terwijl tB Slochteren bij eenige melkkoeijen en bij het vet vee verzwering·en aan de<br />
uijers werden opgemerkt. Ook in 1864 was de toestand zeer gunstig. Te Marum en Haren stierven 12 runderen<br />
aan de wee en onder Wildervank vertoonde zich in het laatst van Augustus en het begin van September<br />
eene opzetting in de uijers bij vroegmelkte en guste koe\jen. Enkele werden geslagt en verkocht; de meeste<br />
herstelden, doch waren in de vetwording ten achteren geraakt. In de bouwstreken vermindert het getal volwassen<br />
vee, doordien de graslanden meer en meer tot bouwlanden worden aangelegd. In 1863 is het vee wel<br />
gegroeid; de vetgemeste hebben zich niet bijzonder ontwikkeld, zoodat er weinig goed vette runderen waren.<br />
In l 864 oefende de schaarschte van veevoeder een ongunstigen invloed op het vee uit, waardoor meer verkocht<br />
werd dan gewoonlijk, het zuivel schaarsch bleef en weinig vee goed vet is geworden. Dit laatste was buitengewoon<br />
-duur. Behalve het woeg gezaaide zomergraan moest veel graan wegens de lage p;i:ijzen tot mesting van het<br />
vee gebruikt worden. Zij die goede weiden hadden hebben hooge weidegelden, zelfs .f 80 tot .f 100 per stuk<br />
genoten. Daar slechts een gering getal vee te gelijk op de weide voedsel kon vinden, was de weiderij in het<br />
algemeen niet voordeelig. De belangrijke uitvoer van vee naar Holland en over Friesland naar Engeland oefent<br />
een grooten invloed uit op de welvaart, ook van de afgelegenste deelen der provincie, waar men zich thans<br />
op de veredeling van het rundvee toelegt door aanvoer van stieren uit de beste streken. Het kruisen. met<br />
Durnhamstieren wordt in het noorden der provincie langzaam voortgezet, daar men steeds vreest dat de wmst,<br />
door spoedige ontwikkeling en snel vet worden verkregen, door gemis aan zuivel verloren g·aat. De prijzen<br />
Yan het vetgemeste vee waren in 1863 eerst laag, doch rezen later aanmerkelijk, zooclat goede ossen teg·en<br />
./140 totf210 verkocht werrlen. Het op stal vetg·emeste vee ii·old in het voorjaar .f0.55, nit de weirle in den<br />
29ä<br />
herfst./ 0.40 tot./ 0.50 het ned. p.. Melkkoeijen voor Holland be d .<br />
tot ./ 170' enkele ./ 200 en onder Winsum g h 1 t Il stem g·olden lll het v o01jaar van 1863 ./ 1 ç,O<br />
./ 170' later tegen Mei slechts./ 140 / 130 e ee e s .a den .f ! 70 tot ./ '180 het stuk, in 186.1. eerst ./ 160 t~t<br />
./80 t t./110 · '· en nog mm er. Men betaalde v ·d f "<br />
o ' voor weide-ossen in 1863 ./70 tot -r8o . h . oor wer e- o varekoetJen in 1863<br />
tegen den \~inter de prijzen van jongvee langzar::erha~~n e~t ~~01:1aar.van 186~./112 totf120. In 1863 zijn<br />
de vette koel.jen./ 145' de vette ossen .f 150 of . d 1 g ~a ' vooral de mmdere soorten. In 1864 golden<br />
koeijen, waarvan in het oostelijk gedeelte van dm .en. s ~gttlJd .f 0.44 to~./ 0.60 het ned. p" Vroeg gemelkte<br />
1864 ./ 140 tot .f 160. De hoogste prijzen wer~e~1~v:~m~l veel naar Dmtschland wordt verzonden, golden in<br />
W~sterkwartier' voor melkvee naar Duitschland f 185 aa c voo~ runderen uit de zware kleigronden van het<br />
Frresla?d ./ 200 , voor vetgeweide ossen van tweeêneenh,al~::rr ./ o1lland f 180 , voor vet.geweide koeijen naar<br />
goed, m 1864 b~jna het geheele jaar door gerin M b tJ Id . 52.50. Het gemaak van boter was in 18fi3<br />
./34 totf54 de kwart ton of.JO 8~ tot.f1 e ./g1. . en e aha e m het eerste jaar ./36 tot f40, in het tweed"'<br />
b · d · · v n en meer et p D d v ,,.<br />
er e Jaren gezond. Onder Finsterwolde en Ad d " - e paar en waren over het algemeen in<br />
vo01jaar van 1863 eene ligte keelontsteking of ~ar en o~ bijna alle stallen onder Beerta heerschte in het<br />
Voorts zijn op verschillende plaatsen kenteekenezoogen~am de ke;ldroes' waaraan slechts enkelen bezweken.<br />
8 paarden zijn afgemaakt' te Groningen Hoogezan~ v; t w~ enk roe~ voorgekomen' als: te Veendam waar<br />
enkele gevallen voorkwamen. Te West~rnieland !E , es e~'. roe ' Wildervank, Meeden en Vlagtwedde' waar<br />
gestorven. Ook in 186-1- worden enkele gevallen. enrukm) Zd!Jn 4d paarden plotseling aan eene onbekende ~iekte<br />
. 1 . . van wa en roes v Id t V<br />
pmgec am' m welke laatste gemeente 4 aarden zïn f. erme e eendam' Groningen en A.pligten<br />
droes, beiden in geringen graad~ Te OuJdora gemaakt. Te ~eer~a heer~_cht: keelziekte' te Eenrum<br />
23 December en volgende dagen verscheide , p' gemeente Uithuizen' Z~Jn m Junij 2' te Baflo o<br />
korten tijd , welke aan schadelijl;e woekerpla:~e~a~de~ ~anfetast door eene ziekte doodelijk binnen een zee~<br />
i 863 geklaagd, dat vele merrien onbevrucht bl p e ~ roo wordt toegeschreven. Onder Eenrum werd in<br />
gedekte merrien als 1 tot 3 3 De commü:sie evden , zood a~ het getal geworpen veulens stond tot dat der<br />
h t b' · · "' voor e paar en10kkerij hield op 27 M<br />
engs en, waar ij 7 werden afgekeurd en aan 8 .. t aart 1863 eene keurinO' van<br />
De te Warffum geplaatste engelsche hengst oefep:;:~:ed::e~ezamelijke b.edrage v~n .f 730 werden toegekend.<br />
ras. In 1864 werd vooral geklaagd over schaarscht , d gunstrgen IDvloed mt op de verbetering van het<br />
vooral van veulens , enters en gewone werkpaardeenvan voh~ erl vooral van rooden klaver. De prijs der paarden.<br />
voor b t t · d was rerc oor algemeen lag d · ·<br />
es e mgpaar en in 1863 ./ 400 tot./ 600 in 1864 f 300<br />
er an ID 1863. Men betaalde<br />
en .f::?00 tot .f 250. De mindere paarden voor~l d t . tot ./.500, voor beste werkpaarden .f 200 tot / 300<br />
de schaapsteelt voorcleelig door het weg' ·bliJ've e en ]ers , waren m beide jaren laag in prijs. - In 186J was<br />
·schap d , n van a gemeene rampen en door d h . "<br />
en en van e wol ' welke laatste in het noorden d . . e ooge pr!Jzen van de vette<br />
werd a~?ezet. Ook in 1864 gaven de schapen ·roote ::o~;:t~n er provmcre tegen .f '1:50 :ot./ f.60 per ned. p.<br />
waar btJ twee arbeiders van 19 schapen 17 'kg cl e.en. ~okken vertoonden zich m 1863 te Usquert<br />
U . h · < zre wer en en l O stier · t "! ·<br />
te rt mzen , waar zeven aangifte g·edaan ZÎJ·n e ,L Z 1 ven. erwrJ \an 31 lammeren 28 stierven.<br />
· h I · c , 11 i,<br />
zrc oo { ID 1864 te Uithuizen waar één sch .<br />
uanc t<br />
,<br />
waar 49 stuks<br />
ZIJn<br />
·· aangetast. Die ziekte vertoonr1e<br />
·<br />
t A . , c • aap rs gestorven en onder e . k cl 1 .. ,<br />
e ppmgedam. Ook te Loppersum deed zich één eval , en~ge u c en te gelijk met de schurft.<br />
28 schapen door de pokken aangetast en openba.a d , .gh . Mvoor van pokziekte. Onder 't Zandt zii·n in 1861-<br />
. l h b ' r e zrc m aart d h . ft b.. .<br />
zie de e ben onder Hoogezand de schapen in h t l t t . e se ur IJ 20 schapen. Aan deze laatste<br />
het laatste halfjaar 95 i:ichapen hierdoor aanget ~<br />
aa s, van 1864 veel geleden. Te· Uithuizermeeden zijn in<br />
werd in 1863 het inenten der pokken als vo~~b~h::;~~~~et4 d:;rdacht ~erklaard.<br />
In deze laatste ge~eente<br />
besmette kudde met het beste gevolg aangewend. zood t . nog met aangetaste schapen eener reeds<br />
slechts 45 de pokken gehad hebben waarvan 1A ' , 1 da vaVn 337 schapen en 392 lammeren, na het inenten.<br />
1863 t T B ' '· ~ o>er e en oorts wordt h ·<br />
e en oer en Uithuizermeeden In 1863 l cl l. l nog van se urft melding gemaakt in<br />
186" · 1 · ' · een ce sc1apen te U'th ·<br />
- ~ ee111ge andbouwers uit Hoogkerk schapen aan de Je elzieh I mzen aan de tongblaar; terwijl in<br />
verloren. In 1863 golden de lammeren f 3 t t .f 6 l p ' e' een gevolg· van gebrekkige voeding hebben<br />
./10 tot.f12 of.f0.30 tot./6.40 het n'ed po I11 ,h ete 'l~~tte sckhape~f15 tot.f30, vette lammeren in d~n herf:st<br />
f 2 I · ·· e vv ester wart cl · ·<br />
. 0 tot 25 gretig· opgekocht en werden de vet geweide l rer wer en m 1864 de vette schapen tegen<br />
der provincie legt men zich op de teelt toe 1 ammeren tot .f 18 betaald. Vooral in het noorden<br />
U:~rkten wor~en gezonden. De Lincolns voi
H in 1862. 'l'e Borgercompag·nie en te Veenkolonien ·heeft zich dat jaar een groot landbouwer op den aanfok op<br />
uitgebreide schaal toegelegd, zoodat hij een groot deel van de Veenkolonien voorziet. In deze provincie geeft<br />
men de voorkeur aan met engelsche beeren gekruiste varkens. Te Zuidbroek werd in 1863 door de commissie<br />
van landbouw op nieuw één volbloedsbeer van het groote Y orkshire ras ingevoerd. Te Blijham (Wedde) zijn<br />
in 1863 uit den amsterdamschen dierentuin een paar maleische varkens ontvangen, waarvan de zeug 7 biggen<br />
heeft geworpen. Deze varkens munten uit door overgroote vruchtbaarheid; zijn echter als mestvarkens onbruikbaar.<br />
Zij blijven klein, het zwoerd is zeer dik en geheel met borstelige zwarte haren doorwassen. De ge>vone varkens-<br />
ziekte maakte in 1863 minder slagtoffers dan het vorige jaar. In elk van beide jaren zijn afgemaakt te Hoogkerk<br />
29 en 36, te Ezinge 74 en 72, te Aduard 106 en 138, in 1863 te Ten Boer 176. De ziekte was in het.<br />
noordelijk gedeelte van Grijpske1•k in 1863 minder dan in 1862; doch heeft onder Delfzijl, Kantens en Middelstum,<br />
in welke beide laatste gemeenten zij eerst laat is begonnen, eenig nadeel te weeg gebragt. In geringe mate<br />
vertoonde zich de ziekte in 1863 te Oldehove, Oldekerk, Bedum, Baflo, Ulrum, Eenrum, '\i\T arffum, Bierum,<br />
Appingerlam en Slochteren, in 1864 te Oldekerk, Grootegast, Bedum, Baflo, Eenrum, lîsquert en het noordelijk<br />
deel van Grijpskerk. Verscheiden gevallen kwamen in dat jaar voor te Kantens, Middelstum, Ten Boer,<br />
Oldehove, Delfzijl en Noorddijk. Uit Zuidbroek worden veel varkens van het engelsche ras uitgevoerd. In<br />
beide jaren waren de prijzen der jonge varkens hoog. De biggen golden in het Westerkwartier in 1863 f 5<br />
tot f 7. Die van engelsch of gekruist engelsch ras te Zuidbroek en in de Veenkolonien vonden in 1864 op den<br />
leeftijd van zes weken tegen f 6 tot f 10 gretigen aftrek. In Westerwolde kostten in dat jaar de jonge varkens<br />
.f 5 tot f 25, de andere f 10 tot .f 50. De vetgemeste varkens waren in beide jaren niet hoog in prijs. Men<br />
betaalde in 1863 f 0.40 tot hoogstens f 0.54, in 1864 f 0.40 tot f 0.50 het ned. p .. Ook was door den invoer<br />
van buitenlandsch of amerikaansch spek het drooge spek beter koop.<br />
In Drenthe verkeerde het rundvee in de drie eerste maanden van 1863 in een zwakken toestand, waardoor<br />
veelvuldig hoesten voorkwam en hier en daar veel runderen zijn bezweken. Bijna overal nam men waar het<br />
afzetten der kalveren en het niet tijdig ontlasten der nageboorten. Men schrijft zulks toe aan bet slechte hooi<br />
en het koude en slechte weder in 1862. In de zes volgende maanden kwamen vele gevallen van bloedpissen en<br />
hardnekkige diarrhee bij het jonge vee voor. In den zomer openbaarde zich bij vele runderen de zoogenaamde<br />
wrang aan den uijer. Ook waren gevallen van doorloop niet zeldzaam, waaraan eenige runderen op het land<br />
stierven. Longziekte kwam slechts voor op twee 'stallen te Kolderveen (Nijeveen) en op één te Havelte. Het<br />
meeste vee werd door inenting gered. In het begin van 1864 waren de runderen over het algemeen gezond,<br />
in het tweede kwartaal zijn eenige dieren aan de wee gestorven en was het verwerpen der kalveren niet :zeldzaam.<br />
In den zomer leed veel vee aan uijerontstekingen, waarvan dikwijls het verlies van tepels het gevolg<br />
was. Gewoonlijk gingen daardoor een of meer kwartieren van den u~jer voor de melkgeving verloren en verloor<br />
het vee voor de slagtbank bestemd in vleesch en vet. Onder het jonge ·vee vertoonden zich eenige ziekten in<br />
den vorm van bil- en lenden vuur en kopzwelling, die met den dood eindigde. In de drie laatste maanden van<br />
het jaar was het verwerpen der kalveren zeer algemeen en waren de meest voorkomende ongesteldheden aandoeningen<br />
van maag en darmkanaal en van de slijmvliezen der ademhalingwerktuigen. De aanvoer van vee op<br />
de jaarmarkten was in 1863 grooter dan in 1862; de handel echter minder levendig. De prijzen waren in beide<br />
jaren, vooral in 1864, lager dan in 1862'. De beste· soorten, waarvan veel door vreemde kooplieden werd aan<br />
-gekocht, bleven echter prijshoudend. In 1863 werd de mindere opbrengst van boter in den voorzomer vergoed<br />
door de hooge prijzen; zulks was ook het geval in 1864 vooral door den uitvoer naar Engeland. Op de markt<br />
te Meppel gold de botèr naar de soorten in 1863 van f 34 tot f 44, in 1864 van f 42 tot f 52 het ·kwart vat<br />
van 4'0 ned. p.. - In 1863 kwamen onder de paarden in het tweede kwartaal zeer vele gevallen voor van<br />
droes onder verschillende vormen. Van 5 paarden lijdende aan kwaden en verdachten droes onder Smilde zijn<br />
·3 genezen. In het derde kwartaal waren gevallen van ontsteking, door het te veel gebruik van pas ingeoogste<br />
graansoorten, van oogontsteking en kreupelheid niet zeldzaam. Ook zijn in de omstreken van Diever vele<br />
gevallen van goedaardigen droes voorgekomen. In de eerste maanden van 18M was de gewone droes vrU<br />
·algemeen, enkele keeren verbonden met eene rot.achtige longontsteking. In de drie volgende maanden waren<br />
catarrhale aandoeningen van keel en borst menigvuldiger dan anders. Enkele paarden stierven met bloedbraking<br />
en neusbloeding. In den herfst kwam het mondzeer menigvuldig voor als ook verscheidene kolyken. Drie paarden<br />
stierven aan den kwaden, 3 aan den goedaardigen droes. In de drie laatste maanden van het jaar kwam de<br />
droes ·veelvuldig vnor, waaraan te Gieten verscheiden paarden stierven. Ook vertoonde zich sporadisch de<br />
influenza. Op de jaarmarkten werden in 1863 veel meer paarden aangevoerd dan het vorige jaar; hoéwel iets<br />
lager, bleven de prijzen nogtans tamelijk hoog. In 1864 was de aanvoer minder en de prUzen lager. De beste<br />
paarden werden echter door d-e hollandsche kooplieden op prijs gehouden. Jaarlijks worden door het genootschap<br />
ter bevordering van den landbouw./ 400 uit de provinciale fondsen voor de paardenfokkerij besteed. - In 1863<br />
ha'd het ongunstige weder van 1862 en het slecht gewonnen wintervoeder op de schapen een nadeeligen invloed,<br />
terwijl op enkele plaatsen door het scheeren en daarbij gevatte koude verscheiden schapen bezweken. In het<br />
derde kwartaa1 stierven e-enige schapen aan eene ·scherpe darmontsteking van typheusen aard . . Het jaar 1864 was<br />
voor de schapenhouderij voordeelig. Hun getal klom met 6,000 stuks of 5 ten honderd. De handel in schapen<br />
was in 1863 vrij levendig en de prijzen tamelijk hoog, f 2 tot f 7 voor het drentsche schaap. In 1864 was de<br />
handel zeer levendig, zoodat 5,700 schapen meer dan het vorige jaar werrlen ter markt gebragt. Het drentsche<br />
schaap gold f 3 tot f9, het friesche f 5 tot f 20. De wol gold in 1863 f f.'70, in 1864 f 1:50 het ned. p. -<br />
In 1863 is de varkensziekte minder •da:n het vorige jaar voorgekomen. Zij heeft echter onder Dwingelo hier en<br />
' honderclen wirkens weggesleept. Als voorbehoedmiddel worden door de varkens-<br />
2H7<br />
houders jenever , ··<br />
·k ' . azlJn en zwavelzuur het l t t<br />
var ens door prmssische k r , aa s e met het beste geval b . .<br />
Pruissen waardoor de .?op teelden opgekocht; ook iri 1864 was in f~ ge ez1~d .. Uit Dalen znn in 1863 vele<br />
f<br />
' prIJzen er magere l ze provmcie een d ukk .<br />
28, oude f 20 tot f 45 D var rens tamelijk hoog waren J r e mtvoer naar<br />
ned. p. verkocht I .h te vet~e werden in 1863 tegen f 0 38 tot f 0 ~8 o~ge varke'!ls golden in l 863 f 4 tot<br />
. - n e voorJaar van 186" f . .. ' m 1864 van ./0 A1 t<br />
vooral met aardappelenschil en de cd "' s rerven plotseling eenige geiten d . i ot f 0.45 het<br />
van den dood wordt aan de . d. a~~ e aardappelen verbonden kiemen met kl .gevoe met keukenafval en<br />
In Limburg werden te M~:str~~ht l~:en ~anwe~ig·e solanine toegeschreven. eme aardappelen. De oorzaak<br />
en 4 geslagt. In 1864 zi·n in die o- 1863 10 iunderen door de longziekte aan ·e<br />
tingen onder het vee he;ft het mih em~ente 12 ~angetasten behandeld' waarvan 1 Og ;ast' waarvan 1 gestorven .<br />
gestorven. In 1864 wordt va d' ~m.r aanger1gt, waaraan in ·1863 ruim 100 5~slagt. Grootere verwoesgemaakt,<br />
waar 8 runderen e~ 2 re zie~te slechts in drie gemeenten' Maastricht ~un ~ren en 4 paarden zijn<br />
enkele gemeenten van het .d . paar en bezweken. Het mondzeer of de tongb/ eme en en Herten' melding<br />
Beegden leden 70, Bugo-en~~ :~ 7 en oosten der provincie en was slechts voo~~re vertoon~e zich in 1863 in<br />
te Buggenum bezweken5 2 r d ' Roermond '113, Horn 100 runderen en 400 h nkele dieren dóodelijk. Te<br />
:toor de ziekte aano-edaan w~~~t eren ~n te Horn 3 koeijen en 10 schapen. Het se:~~~ a~n deze ziekte. Slechts<br />
m geringe mate te5 Maastricht onge {?okt als schadelijk voor den mensch besch~e I ur r . er. melk van koeijen<br />
het bloedpissen voor te W ·t en St. Pieter waargenomen, waar 3 en '> rund . u.':"d. Die ziekte werd in ·18134<br />
in 1863 eenige halfbloed /e1 henlom~_treken en maakte vele slagtotfer; Te· eienbZIJn_ aangetast. In 1863 kwam<br />
. I urn am rne1Jen ing·ev tl D . l ver etermo- van h t<br />
Jaren. n 1863 werd te Grnbb t " oer .· - e g·ezondheidtoestand tl . 51 e ras werden<br />
die ziekte ziin o·estor·ven 0 1 e:ors een paard afgemaakt weo-ens k\"aden d er paarc en was goed in beide<br />
0<br />
-.J 5 · o r m 186" ·· • ' roes · terw "1 t l\""<br />
eene bouwhoeve te Sch· b "' ZlJn te Maastricht en St Pr.eter ' IJ e '..laastricht 4 aan<br />
aes ergen stier · . · een paar ge 11<br />
~uttigen van versche haver. In 1863 ~~nm 1863 bmnen weinige dagen 9 paarden ten (yva, en voorgekomen. Op<br />
hgchaamsbouw ze tot een uitstel dZlJn te Heerlen 20 veulens van bouloo-neras i~ 5e,olge. va~1 het overmatig<br />
g·etal schapen was in deze pr . rn~ .akkerpaard maakt. Voorts werdeno halfbl ~evo~rd' wier meengedrongen<br />
leken met het vorige J·a ovmcre m 1863 sedert f 860 met 2 500 toeo-e oe veu ~ns aangekocht. - Het<br />
cl . ar, eene vermee ·cl · ' "' nomen terwijl ·<br />
e Jonge varkens zijn in 1863 eeni. r e~lmg verkr~jgt van 3,019. Zij zijn inged~eld. 1 G)~enl m 1864 , vergedoodelijk<br />
waren Het getal k ge geva en van ontsteking der g·ewrichte km ,-a9 rndden. - Onder<br />
D<br />
. var ens was ve l 1 n voorge omen di d<br />
e opgaven van het l · .. ' rge e rnn met 1863, in i 864 t "_ ' e voor e meesten<br />
wordt opgegeven in de v~l uun~ee ZlJn. h?ogst onvolledig. De sterkte op :eet 1 : 8~a toegenom:n.<br />
Zuidholland 200 229 en 20~~:11.e r~o~mcren: Noordbrabant in 186.t 208 250 in ~me; ~~~ elk Jaar 18G3 en 186~ .<br />
Friesland 153,32,6 en 15G> 80-~ -L~ . gbo ale opgaven ' welke onder ande;·en voo/nRetrt eednenzeventig gemeenten,<br />
."D . . ·-, , rm urg 2137H e 1808 . oer am geheel tb 1<br />
'~l entwmtig gemeenten 0 d d . ' . n ' 11 m honderddertien en 1 l d . on re rnnJ'<br />
Breda , Eindhoven' Em~ikh~v:: ~e opgaven z9.n voor N oordbrabant niet be lOr:r er twaalf van de honderd-<br />
Zeelst en Zwaluwe ' estel ' Heesw1Jk, Klumlert Sprang· St ". g 1~en de gemeenten Asten<br />
I N<br />
. ' ' IIJp , rlburg· Vess ur '<br />
n oordbrabant ziJ·n de bro .<br />
1<br />
cl . ' em, n aalré,<br />
k ·k . erse s er kippen · b .d .<br />
m ens m 1863 f 0.80 tot f 1 20 . m er e Jaren goed o-elukt M b<br />
In Gelderland was in be' l .. , m 1864f1. 5 . . en et.aaide voor het koppel<br />
. l . ice Jaren de broei' .. l.<br />
vie m 1864 zeer tegen D t f JerIJ van nppen eenden en<br />
per 100 stuks voor de. er·~ s er tle onc!er deze dieren was echter minder gdanze~ vold~ende; die der kalkoenen<br />
K. Jeren eer krpp ./2 an m vorige . M<br />
. ippen en eenden werden onder Zut e.n tot f 3' der eenden f 2.50 tot f 3 50 Jaren. . en betaalde<br />
~n 1864 was veel aftrek van eijere . p~en lD/863 teg·enf:I, in 1862 tegenf1 totf2 h ~er ganzenf6 totf1.<br />
r~ beide jaren weinig aanwezi . n' ~IJ :ver en o~der Zutphen bij groote parti' en e paar verkocht. Vooral<br />
zrch weinig wilde eendvogel gl' vod01al m het na.Jaar van 1864 en in den d J opgl ekocht. Eendvogels waren<br />
t k<br />
.s c oor en Jagen t cl aarop vo genden .· t<br />
s u s gevangen. Het hond d s an van het water In 1863 d v;,m er vertoonden<br />
werd. In 1864 was slecht.s er 3g]ew~~d gold in beide jaren f 60 to~ f6:: t w~:l ehn op elke kooi slechts 350_<br />
op rnolJen t A l · " ' erwIJ et st k f<br />
en was ongunstig te Batenburo- Dri l e /Peter~ de vangst aanzienlijk; zij viel te G u met . 0.75- betaald<br />
van aankoop en voedino- van t5, e en oederoIJen. Te Brakel vero·oedde d ameren middelmatig uit<br />
In Zuidholland vinde~ d .. amme vogels. 5 e vangst naauwelijks de kosten<br />
In Noordholland e eIJ~ren goeden aftrek door toenemend . .<br />
tot./ 4.50 en ./c2 40 gtolden de k1ppeneijeren in 1863 f 2 tot ./5 .e verzendmg naar het buitenland.<br />
· ot f 5 de 100 stuk d 1 . ' lll 1864 ,f 2 tot f '> 45 d<br />
f 0.80 eri f 0.35 tot f 1 d s, e nppen ./ 0.30 tot f 1 40 en j 0 40 •.. ' e eendeneijeren .f 2<br />
het stuk. De pluimen d, e ganzen f 2 tot f 2.1 O en f 1.80 tot f; d . . tot./ 1.20, de eenden f 0 25 tot<br />
er ganzen zijn in 1863 ' e zwanen f 4 tot f 4 50 .<br />
zwanendriften opgerigt. In de omstrek tegen f 3.80 het ned. p. verkocht In 1 .: en f 4 tot f 7.50<br />
het dons naar het buitenland w ·dt . en van Purmerend worden veel zwanen . 863 ZlJn te Castricum twee<br />
:oedsel in kleine visch bestaat. o~u urtg.~voerd. De eenden worden vooral aan ~: ganzen gehouden , waarvan<br />
m menigte in het Koegras z·~ n~e eIJeren worden verzameld en aan de b 1 k kusten gehouden, waar hun<br />
geven dan de eenden, wie~ v~~a::1~ee~ tha~s ook meer in den Schermer g:~o~~e:er~ocht. ~anzen treft men<br />
In de provincie Utrecht viel d b .. uu.~ IS. , aar ZIJ meer voordeel<br />
minder goed uit De eiJ·e e ~OeIJerIJ van het pluimvee in 1863 .<br />
I F . ren waren m beide . h zeer gunstig in 1864 h<br />
n riesland gaven in 1863 k" Jaren oog in prijs en golden f 2 50 , over et algemeen<br />
veel gevangen zoodat het ippen en_ ganzen aan de houders goede d . 1 tot f 5 de 100 stuks.<br />
v . k , vervoer van gevangen d voor ee en In de eend k ..<br />
OOlJaars ?ude eenden' kievitten en ande. een en zeer aanzienlijk was. In '18~4 hebb en OOlJen werd<br />
beneden drn van vorio-e J·aren bl f. D .re trekvogels zeer laat o-eleod ·d en door de langdurige<br />
vr" d 5 ee . e kippen g 5 o , waai oor de opbre t d<br />
IJ goe e vangst en gaven gro t · l aveu een voldoend getal eijere D ~.gs er eijeren<br />
II . o e vo01 c eelen door de hooge prijzen H t l ~1 . . e eendenkoorJen hadden eene<br />
. . , . e p u1mvee bestond in December 18G:l<br />
38
,-".<br />
~ ~ rD" e. ~ ~ ~· s. ; ig<br />
"' l;'4 ~ ~ ~ ~ tt g ~· ~ ~ : ....<br />
? l:'1 g. ~ Eï ~ P..&: ::s ~ o ::s ~<br />
: 9· c+ -p.. g.OQ.: Il'-1g'~t:l OQ>-1 - ~<br />
,_. CD ~ I» ê j;;' jz g. .... W<br />
p.. ~. .E: ~ • ~ s· g_ CD ~ ~<br />
~ "'-'• p.. t::J ::S "d -c!::: CD_..<br />
~ ~ CD S CD ~ . § ~ ::S<br />
g. ê fD" ~ g-~ ~· p.. ê .... 5<br />
~Eï ~>'1§~ 1-têp..:ê<br />
p~p.. ::s CDt.ig-<br />
; "'~~g' p..trj>-1~~<br />
~ WCDrllc+ CD~\:.11'-<br />
CO ·CD~::r' CD "d::S<br />
"' ~ t:l 0 g ê ~"d ê ~<br />
w c+OQ a.p.. p..~§-:<br />
~ 0>'1CDCD CD...- °"'"00<br />
C1t c+g_?::S ~;" CD CD 1-t t:l !» p..<br />
"- p.. >B. s· 8.. o ::s p.. ~ s.<br />
~ CD "d p.. ~ ëi)' ..- ~ ~ <<br />
g ::S§CD.:'2 S:-~:=;§ê<br />
~10 0..,. --<br />
p.. ..... s p.. 0 q::i<br />
CD ::S CD ril 0 >'1 ~ (:0 ..,._ ~<br />
::r'<br />
0<br />
§-<br />
a.<br />
ril<br />
~<br />
FD"::s~g t:le;;lCD ....<br />
>'1 CD Il'<br />
c<br />
~<br />
1) 6,006 trek-, 5, 146 slac:tossen. 11) Waaronder 689 paarden zonder nadere aanduidinc:. 21) 889 rammen, 23,048 ooijen, 7,604 hamels, 6,008 lammeren.<br />
2) 5,733 trek-, 4,980 slai:tossen. 12) 620 bokken, 3 ,196 c:oiten, 879 stuks zonder nadere aanduiding. 22) 549 beeren, 7,825 berllen, 5,181 zeullen, 5,188 i;ilten.<br />
3) 2,239 trek- , 13,847 slalltossen. 13) 17, 904 boven. 5,423 beneden de drie jaren. 23) 1,092 sla1JI-, 2 trekossen.<br />
4) 812 ezels, 23 muilezels. 14) 2,075 slallt- , 37 trekossen. 24) 215 .sla(lt-, 2,653 trekossen.<br />
5) 584 bokken, 37,192 lleiten. 15) Waaronder l,609 stier-, 9,026 vaarpinken. 25) 12,876 rammen. 32,685 ooijen, 17,521 lammeren.<br />
6) 1,946 trek- , 13,294 ala(ltooaen. 16) 964 rammen. 24,031 ooijen . 5,255 hamels, 6,530 lammeren. 26) 197 ·•laat-, 2,230 trekossen.<br />
7) 842 ezels, 39 muilezels. 17) 570 beeren, 8,083 beraen, 5,425 zeni:en, 5,284 !lillen. 27) 14,484 rammen, 32,640 ooijen, 18,977 lammeren.<br />
8) 594 bokken, 36,075 lleiten. 18) lS,101 boven. 5,358 beneden de drie jaren.<br />
9 ) Waaronder 597 paa1·den zonder nadere aanduidin(l. 19) 2,065 sla(lt- , 26 trekossen. •) Voor Rotterdam ontbreken de opllaven voor beide jaren.<br />
10) 668 bokken, 3 ,514 lleiten, 877 stuks zonder nadere aanduiding. 20) Waaronder l ,599 stier-, 9,190 vaarpinken.
50t<br />
RIJENHJELT<br />
onm ,1865 EN t86t<br />
- -Y215t:>9 'a h .' en, eppe' oorn , Rumen, Rmnerwold en de WiJ'k in 1863<br />
' , - , ne . p. omg 2 658 en 2 29A tl I Ik ·<br />
tot f 0.28 en f 0.60' zuiver f 0.40 tot'./ ~.45 en J 0.8i0 ~et >p~ ~asd n . e Jaar gold de honig bij de korf f 0.20<br />
Men telde in Limburg in 1863 1û 696<br />
.<br />
0<br />
· ' e was f 1.80 en f 2 het ned. p ..<br />
oefend te Venra.y en Weert waar i:1 18~;n3 1580604 22,1149192kolrven. De teelt wordt op de gTootste schaal uitged<br />
m wer<br />
.<br />
elk Jaar<br />
.<br />
geschat op<br />
'<br />
6<br />
' en , rnrven werden gevonden D b t k f<br />
26 en 8 40 ned<br />
1<br />
. · e op rengs per or<br />
· .- . p. iomg en op 1.67 en 1.8 '1 ned. p. was.
303<br />
VERVEENING<br />
OVEl\ 1863 EN 186~.<br />
l tl<br />
. 1864 te Paterswolde' gemeente Eelde' ter<br />
. ·d · Drenthe ver een m d te aan de<br />
VergunninD"en tot verveenmgen wer en m 1 het Wildeveen in voornoem e gemeen<br />
rootte van o3. b. 37 r. 30 e.' en voor twee percee en va~n van den accijns op den turf' bij de wet van<br />
~ostzïde van het Noord-Willemskanaal. Sedert de afsc~~ e graven turf niet meer worden opgegeven. In 1863<br />
31 D!cember 1863 (Staatsblad no 220)' kan de hoeveelhe1 t g ~ 287 derde klasse eerste soort laag veen' 55~,31.0<br />
werden gegraven 17 '77 3,035 tonnen' waarvan 30,246 eers ee,en' De accijns van den turf heeft in deze provmc:e<br />
eerste klasse, 17,189,192 derde klasse tweed5e soort )o;~.~61.~9 in 1862. In de veenderijen waren wer~aamr~~<br />
in hoofdsom opgebragt in 1863f2'16,628.51 tegen . zich tot de twintig voornaamste gemeenten e~_P.<br />
1863 6 728 in 1864 6,406 arbeiders. De opgaven b~?alen de rijzen kan het best uit de volgende vergehJkmg<br />
incie 'De 'werking van de afschaffing van den acclJllS op ! blaauwen turf in 1863 f 40' in 1864 J 32' voor<br />
;eke~d worden. Het dagwerk (250f tbo~n~:) rf 01 ~ 2v~~r/;:d~:n graauwen beste soort f 18 en f 1i i~i~d:~:~::<br />
t haard brand f 30 en f 22, a ne ur ' h zuidenveldsche veenen' van ex o .<br />
zw1a4ree:f8 De beg.rootingvan het veenschap deroostermoefrsc18~::2G5 in 1864 van f19,349.35. De reken5mgf·<br />
f · b draD" in 1863 van ' · ' . 72 f 18 865.74 o<br />
ingesloten' werd vastgestel~ tot een et fo20 5'11. 295 en f 1.8,709.80' in uitgaaf j 20,839. en ·ke~ die tot<br />
af in elk van beide jaren m ontvangs ' . . 5 De staat van omslag over de negen mar . ,<br />
fn elk jaar een nadeelig slotd van f. 3218~:~~ :/ ~!5:~:6~ is een derde veenschap vooKr tl~ g~onde~e: d~:a:~!:<br />
dat veenschap behooren' be roeg m .. t der den naam van: veenschap er en oven '<br />
van K~rkenbosch' gemeente Zuidwolde' opger1g .' ~n 9 J ulij 1864 is vastgesteld. . d<br />
het re 1ement bij besluit der staten van de provmc1e van oo ·aar eerst in het midden van Mei met e ve:-<br />
In cfverijssel is in 1.863' niettegenstaande :et ;roo~:o: d:in z~chten winter 1.862/53 veel oude turf .~anwez1~<br />
• . ·n de lage veenen een begin gemaa t, ~ar "l de aftrek niet groot was en de pnJzen ~ee<br />
,eenu~~· ~ werd minder geveend dan in vroe~ei: J.aren, ter;iJ d drooD". In 1864 werd door het drooge voorJaar<br />
wads. kto . De tnrf was van goede hoedamgneid en wer ~oe okt Het werk is in de laatste helft van<br />
g e ru waren. · een begm gemaa · b<br />
d in de laatste helft van April met de verveemng . . het loon tusschen de werklieden en veen ~zen.<br />
~eei s gedurende veertien dagen gestaakt door een versch~e~~~r dan in 1863; de aftrek was echter. zeer gen~g'<br />
. de afschaffing van den accijns werd .me~~ veen ver rf in de veenderijen overbleef. De meuwe wa er-<br />
Do01 .. het einde van het jaar een aanz1enhJke voorraad :u in . oldering van uitgegraven veengronden<br />
~~~s~:~ b~Jaar zee te Blokzijl werkt gunstig op de verve::1~g.inD1e864 ~ijn ingepolderd. rre Steenw~jk verk;~~~<br />
wordt steeds voortgezet, zoodat te Olde~arkt onrgone~::: eenig.e uitbreiding en werden in. 1864 ongeveerr3810,000<br />
. h t teken van meuwe g .. . lk beide Jaren ongevee '<br />
~:.;:;:~:~~g i:E•ii!~:~~::.:~:·~:i:;.~• j~;::nd:i;~:;;:~~:::i:.:::::v:::d', zi;~ ~n v~!~!,:~1::•:;<br />
ton O~e::::s~okken<br />
sponturf gemaakt. Te W. anneperveen w;en ~! Ambt-Vollenhoven neemt. het verveenen ~lJ<br />
21,8064 Ook te Oldemarkt is weinig veenspec1ze meterl ~oobrheadnroeg. de hoeveelheid gemaakte turf m 1863 48,~23t, in<br />
· · · · t Te war s ms . boden terrem oe.<br />
~~t:;e~~~;~4 d::n:::g~:1::g s::~ 1 ~rs~i klas:e.I T~!l~!ij:~~~e;::!r d;J~e:i:~~~:! e; ;:~fh~rst w~rdt :~~:~<br />
:::~ :::~ a;:,?:;~~~;~l~o~::F o~;;:: j::~:;::':~·;::.:;~~;•::~d ·~:k: ~.:~:~ ::1 ::i~::~!::;<br />
vindt In de hooge veenen te vere~s , d -t 31 December 1863 onder A vere-est' romen en . . . turf<br />
de la~e prijzen was de afzet zoo germg, ~n of864 werd ~nder Avereest en Ambt-~ardenberg w:i~F1!hi'nt<br />
nog 3,574,~14 tonnen voorhan~en50~a;;;·tonnen, in de laatste één v~erde 1:1inder da~ l~. 186~e~ei~ 1863 d~or<br />
raven m de eerste gemeen e ' d d. en In de irreguliere veen enJeU ' I<br />
geg de ~rijzen der steenkolen niet te kunn:n me de ;ng de doch bij lage prijzen weinig wer.d a~gezet. n<br />
~ee~en unstige weder vrij wat turf gemaakt, die goe e:~!'nte~ waar nog veel turf van het vorige Jaar aa~~<br />
1864g werd onder Hellendoorn T, deLn Hamk renenanVd~::e~een is be~rekkelijk veel turf gegraveln ' nadgenodeegre2g7t~l~ere<br />
· · , end e onne e<br />
1<br />
d. In 1863 ever en<br />
w~~~n~~~ h::: 1 !gi:~~ wa.s goed en de afzet in het begin :l~~~~~ \~~=~see::;st~g ~oort, 546,728 eerste, 6,434,5.24·<br />
to d ." 7 960 105 tonnen' waarvan ü68,600 eerste' 10,2_5 ~ ~ 7 Gl98 eerste 381 867 tweede en 1,628,486 der de<br />
ycen enJen 1 ' • r , 2 5~7 651 waanan
Het armenfonds vermeerderde met inschrijvingen van f 800 en f 400 , en steeg dus tot een nominaal bedrag<br />
van f '17 ,800 2 I/ 2 % nationale werkelijke schuld. Voor het slikfonds van den Middelpolder onder Nieuwer<br />
.Amstel was gestort op het einde van elk der dienstjaren 1863 en 1864 f 179,629 e11f185,063.91. In het eerste<br />
jaar zijn f 13,003.63, in het tweede f '10,295.97 5 besteed tot aanleg en onderhoud van werken en kosten van<br />
beheer. Het waarborgfonds der grond- en polderlasten, op het grootboek der 3 % nationale werkelijke schuld<br />
ingeschreven, is in elk jaar nominaal vermeerderd metf127.86enf4,750 en dus geklommen totf153,300. Het<br />
armenfonds, bestaande uit inschrijvingen nationale werkelijke schuld 21/ 2 % , vermeerderde nominaal metf 5,100<br />
en f 3,800 en bedroeg op het einde van het dienstjaar 1864 f '130,400. Van den Zuidpolder onder Muiden steeg<br />
het slikfonds tot een nominaal bedrag van f 15,100 in 1863 en f 15,600 in 1864 I). Het armenfonds bleef<br />
nominaal groot f 8,4 00, het verwaarborgingfonds f 24,600 2 I/ 2 % nationale werkelijke schuld. De droogmaking<br />
der Holendrechter- en Bullewijkerpolders, waaraan na voltooijing· van den vijzelmolen en van het werktuiggebouw<br />
met pomp sedert 15 J anuarij '1863 geregeld werd gewerkt, was op '15 Mei van dat jaar zoover gevorderd dat, de<br />
droog te maken plas in alle rigtingen begaanbaar was en eene groote uitgestrektheid met koolzaad kon bezaaid.<br />
worden. Wegen en vaarten werden aangelegd. In 1864 was het eerste koolzaadgewas verpacht, waarvan<br />
de opbrengst g·oed is uitgevallen. Op groote schaal is dat jaar g·emiddeld met 260 arbeiders gewerkt aan hetg·elijk<br />
maken der gronden , het schieten van vaarten en togten en het uitdiepen van toegeschoten slooten. De ko~ten<br />
der droog·making hadden sedert het begin tot op het laatst van November '1864 f 250,000 gulden bedragen.<br />
Tot droog·making van het Monnikemeer onder Broek en Waterland, groot 122 b. 28 r. of met dijk en ringsloot<br />
132 b. 40 r. 60 e., werd bij Koninklijk besluit van 29 Mei 1863 vergunning verleend. Die droogmaking, door<br />
middel van een gewonen watermolen met hellenden vijzel en 26.1 el vlugt, was in .Augustus 1864 zooverre voltooid,<br />
dat in November de volledige oplevering der werken kon plaats hebben. Bij Koninklijk besluit van<br />
6 October 1863 werd vergunning verleend tot droogmaking van het Noordmeer in Broek en Waterland en<br />
Ilpendam, groot 114 b. 50 r., waartoe in 1864 de ringsloot is gegraven en het stoomwerktuig, uit eene middelpuntvliedende<br />
pomp bestaaude, is geplaatst. De watermaling, waarmede in .Augustus was begonnen, was op<br />
het einde van 1864 tot ongeveer de helft g·evorderd. De werken tot droogmaking van het Burkmeer te Broek<br />
en Waterland, waartoe eveneens in 1863 vergunning· was verleend, bepaalden zich op het einde van 1864 tot<br />
het leggen van een deel van den omringdijk en het plaatsen van den molen. Uit de oude landen van Graftermeer<br />
zijn geveend in 1863 111,120, in 1864 87,984 vierk. ellen, welke in elk van beide jaren 53,260 en 43,832<br />
tonnen turf eerste, 6,230 en 2,512 derde klasse hebben geleverd. Met uitzondering van eene lengte van 700<br />
ellen in vier verschillende vakken, was in 1864 de geheele dijk tot een bepaald profil opgewerkt. Krachtens<br />
Koninklijk besluit van 19 Maart 1863 werd het Lutkemeer door het . Rijk verkocht voor f 1,400 , onder voorwaarde<br />
dat de droogmaking binnen drie jaren moet volbragt zijn. Het werktuiggebouw met ketelhuis was<br />
tegen half J ulij 1864 voltooid, waarna een pompwerktuig·, naar het stelsel van GwIJNE, geplaatst werd. Nadat<br />
de monding van het meer op 15 J ulij aan de Ringvaart van den Haarlemmermeerpolder was gesloten, werd<br />
met de bemaling begonnen, zoodat in het laatst van 1864 gemiddeld 0.50 el water in het meer achterbleef.<br />
Voor de droogmaking der Legmeerplassen werden op de Staatsbegrooting voor 1865f '10,000 toegestaan als eerste<br />
gedeelte van eene rijksbijdrage over vijf jaren te verdeelen. De reguliere verveeningen, waaruit in elk van<br />
beide jaren turf werd afgestoken, hadden, behalve die onder Nieuwer-Amstel, waarvoor slechts in 1863 10,7611'<br />
vierk. r. worden opgegeven, eene uitgestrektheid van 2,887 vier k. r. 50 vierk. e. en 2,388 vierk. r .. In die onder<br />
Weesperkarspel en Muiden werd op nieuw niet geveend. In die onder Nieuwer-Amstel werkten van half .April<br />
tot het begin van J ulij 1863 500 tot 600 arbeiders, de overig·e bezigden in elk van beide jaren 216 en 170<br />
arbeiders. De turf gold buiten de rijksbelasting per vierk. r. in 1863 f '19.50 tot f 35, in 1864 f 22 tot f 35.<br />
Bovendien zijn nog verkregen in elk van beide jaren te .Aalsmeer 5,297,000 en 3,192,000 steekturven, ter<br />
gemiddelde waarde van f 2.50, en te Uithoorn 763,800 en 300,000 tegen f2.50 en f2.25 de 1,000 stuks. Tot<br />
de irreguliere veenderijen behooren, die: te Haarlemmermeer, waar in 1863 zijn afgegeven 126 vergunningen<br />
tot verveening en wel voor 6,745 veenstokken turf eerste soort eerste klasse, 125,710 duizendtalllen turf eerste<br />
soort derde klasse en 3,794 kluiten turf tweede soort derde klasse; terwijl zijn verveend 59,·l 11 tonuen baggerturf<br />
eerste soort eerste klasse, 493,001 steekturf eerste soort derde klasse en 20,340 steekturf tweede soort derde<br />
klasse, tegen een middenprijs van f 2.50 per 1,000; onder Noord- en Zuid-Schermer, waarvan hebben gebruik<br />
gemaakt in 1863 22, in 'l 864 23 eigenaren, terwijl de gestoken gaten eene oppervlakte hadden van 443 vierk. e.<br />
in 1863 en 505 in 1864 en 1,201 en 1,136 tonnen turf hebben geleverd; onder Schermerhorn, waar in 1863<br />
7 eigenaren eene oppervlakte hebben verveend van 180 ellen en 410 tonnen turf hebben verkregen; onder<br />
Berkhout, waar in elk jaar 10,171 en 8,200 mudden turf zijn gestoken tegen een middenprijs van f0.40 en<br />
f 0.325 het mud. Voorts wordt nog turf gestoken onder .Avenhorn, Oudendijk en Ursum; uit welke gemeenten<br />
de opgaven ontbreken.<br />
In N oordbrabant werden vergunningen tot verveening verleend in 1863 vier, onder Hoeven en Zwaluwe, in<br />
1864 vijf, onder Etten en Leur, Hoeven en Zwaluwe, over eene uitgestrektheid van 6 b. 41r.10 e. en 4. b. 30 r. 50 e ..<br />
In 1863 werd in deze provincie aangifte gedaan van 1,299, 787 tonnen, waarvan 52,972 eerste, 79,083 tweede,<br />
1,167,732 derde klasse, waarvoor met inbegrip der opcenten en zegel f 43,8'11.645 aan belasting betaald werd.<br />
De maatschappij tot ontginning en verveening der Peel Helena-veen, gemeente Deurne, heeft hare werkzaamheden<br />
onafgebroken doorgezet. Het veenkanaal en de wijken werden verlengd over eene uitgestrektheid<br />
van 2,630 e., zoodat thans de vaarten eene gezamelijke lengte van 22,160 e. bereikt hebben. In 1863 zijn door<br />
het gun.stige weder 2,911 , in 1864 door de gure weêrsgesteldheid gedurende den geheelen zomer slechts<br />
505<br />
1,9'13 dagwerken turf gestoken. De verkoo van tnrf . ..<br />
gewoonl.IJk plaats uit de magazijnen in de verschil-<br />
lende steden gevestigd. De prijzen waren !hter o J ve~:eft<br />
1 ~64 een groote voorraad turf op het terrein was ~ver plaatsen mrnder dan vroeger; terwijl in het be ·in van<br />
~idbdelen' terwijl de sleepboot dit vervoer zeer gemakk~~~even.1~ Helt verv?er g~~chiedt hoofdzakelijk doo~ eigen<br />
mt etaald' waarvan 85 000 en 57 000 h J maa .t. n elk Jaar ZIJn 146 400 en 109 700 d 1<br />
t f ' , voor et steken afbanken l f: ' - , ag oonen<br />
~ae~ ,:1: '..:,ooo en 2,000 voor het begreppen van het 'terrein 1 / ocoroooge~ ~ a zetten en aan scheepsboord brengen<br />
b 1 ZIJ:VIJ en' 5,000 en 1,800 voor het aanlegg·en van bo l d "eD. , 00 voor het verlengen van het kanaal<br />
oe {Weitland, 12,000 en H,000 voor het zaaïen c . uw a~ , 4,400 en 3,100 voor het aanmaken van nieuw<br />
en 25,000 voor dat werk onder Horst De J ' '.01schenf .en mzamelen van boekweit in Noordbrabant 23 000<br />
derde kl D · verveenmo- ga 111 elk jaar 0 ' , ·<br />
m h. ass~. e vaste bevolking bestond in 1863 ui~ 325 in 186t! 't ngeve~r 700,000 en 500,000 tonnen turf<br />
~n ieron er 59 en 61 mannen' 60 vrouwen 90 ' . i m 321 zielen. Ir: elk van beide jaren telde<br />
hmzen gebouwd elk met twee . , - 6 en 200 kmderen en dienstboden In 1863 " d ..<br />
womngen voor landbo · · t · Z!Jn ne steenen<br />
vermeerderd, bevattende twee arbeidersw . uw mger1g ; terwijl in 1864 de gebouwen met één ..<br />
scheepswe~~ f 4,500 hebben bedragen. V 0:~1~:::~~:~~~\::nwcle. koste~ met de herstellingen en uitgaven voo1~1~:<br />
en onderwIJzerswoning daargesteld. Eene oppervlakte J ordt door de gemeente Deurne een geschikt lokaal<br />
waarvan de zijkanten' dreven en afwe ·en mees . van ongeveer 50 b. wordt als gewoon bouwland bewerkt<br />
~cheepstimmerwerf werkten dagelijks fot herste~li~:~t schaarhout. en opg·aande boomen beplant zijn. Op d~<br />
m 1864 245 met turf beladen vaartu1·g·en f o van se iepen' 8 of 9 werklieden. Van uit het veen ..<br />
I z · lh . a gevaren. ZlJn<br />
n . me olland IS de droogmakino· van den veen .<br />
nadat m het vorige jaar de omring·fng was eslot/older M1dd~lburg , groot bijna 300 b., in 1863 be onnen<br />
. droogmaking .geschiedt door het bestuur vang cl~ n me\:e be.1de daartoe gebouwde mole~s. De bedij~ing e~<br />
Voor de droogmaking der plassen ten oosten v:n v;_:~fo d·er mt ~et. fo~d~ door de verveeuing bijeengebragt.<br />
geraamd op f 2,377,387' waarvan de uito-aven door 1 er ~~ ' on ei H1lhgersberg en Kralingen' aanvankelïk<br />
f 2,030,247. zijn g·esteld, is voor het rijk:aande~l . cl iet RIJk en de provincie elk voor de helft te dragen ~<br />
de begro.~t~ng voor 1864 uitgetrokken; terwijl a:~ta~e;;osten vo?r het eer~te jaar eene som van ./ 288,00~ o~<br />
tot bestnJdi~g van de helft dezer som besloten hebben cl van Zmdholland m hunne zomervergadering van 1863<br />
van den Zmdpolder onder Oost- en West-Barendrecht .e gelden op te nemen. Door dijkgraaf en heemraden<br />
~oste van ~en polder' ter oppervlakte van 64 b. 6 r. 50 ~s het cl b~kad en van eenige bnitendijksche gronden ten<br />
rnst, was m Augustus 1863 voltooid In d , . . . ' on ernomen. De bekading. die./ 12 300 heeft<br />
haar g·etal t , , cl' · eze provmcie bestonden in 1863 · · '. ' ge-<br />
. me eene, ie in de gemeente Vrijen ban . . cl vierentwmt1g veengraverijen. daar<br />
negentie~ en verminderde met die in de o-emeente H:·1;~ vermeer erd. In '1864 bedroeg haar getal ~!echts<br />
~ve~~m~en. ~e verveende oppervlakte w:rd van ~eo-e1n I~~r~~8e~'f , Noot.dorp' Rijn~aterwoude, Vrijen ban en<br />
oor iec t' ~ ieuwerkerk aan den IJssel ' Pijnacker o S . " , ~es I~ 18.64' die te ter .Aar, Kralingen<br />
:voude en Vr~1enban in 1863, niet opgegeven. in de o en. hupt1Jk m beide Jaren, te Nootdorp. Rijnsater~<br />
m 1863 661 b. 87 r. 67 e. , in 1864 659 b. 19' r 1 venge VlJ tien en dertien veengraverijen werden verveend<br />
n~uddllen, waarvan 970,791 en 839 ,786 eerste soo.rt :·~ ~~ wer::~ verveend in 1863 '1,031,376, in 1864 969.704<br />
na a en derde klasse, en in 1863 7 054 ' , en v.918 tweede soort, op 1 494 en 1 400 d.tl<br />
eerst t ' ' waarvan 4 756 eerste 2 998 t cl 11 , ' mu en<br />
e soor waren in elk van beide jaren 732 084 , 6 ' , ~ wee e rasse derde soort. Van de mudden<br />
van 136,547 en 65,970 de klasse niet werd o '.e en 38,0~4 eerste, .~02,'160 en 135,8'12 derde klasse terwïl<br />
stuks. turven van alle soort verveend. De tu;f g·~l~v~:· ~aa1en~~en ~IJn nog in 1864 te Woubrugge' 300 50JO<br />
per mud voor de eerste' f 0.15 tut f 0 50 f 0 90 { van eide Jaren f 0.20 tot f 0.80 en f 0.12 tot f ~ 70<br />
~edrde soort. Het getal arbeiders, onbek~nd' voo;-de ~oetef ::40 ~~or de tweede en in 1863 f 0.75 per mud voor .de<br />
e roeg voor de overige 589 en 561<br />
nt:>rave11Jei1 te ter.Aar, Nootdorp PiJ'nacker en v.-· b<br />
I G Id · ' I lJen an ,<br />
n e erland' waar de veenderijen zich tot cl . .<br />
van 144 b. 56 r. 55 e. in 1863 144 b 78 r 13 e ir~eguhere bepalen, werd verveend over eene uitgestrekthe'd<br />
Eiberg w· h H ' · · e. m 1864 in de g· B i<br />
en' isc ' eumen en Wijchen. In h . . " emeenten arneveld' Ede' Scher enzeel<br />
eerste, 106,119 ~:veede, 52,438 derde klasse. et eerste Jaar ZlJn veraccijnsd 214,127 tonnen, waarva: 55,57d<br />
In Zeeland ZIJn slechts in 1864 d . .<br />
H l ne vergunmngen 1 d<br />
u st over eene oppervlakte van 4 b 50 r 50 e . l;er een tot verveening in het polder-arrondissement<br />
t~gen(0.20 totf0.235 en tegenfO.~O per.ton G I~ e. d van ~eide jaren zijn gegraven 120,170 en 81,820 ton<br />
meuw m de gemeente Axel eene geringe verve~ . e .e~1g. wercen 210 en 181 arbeiders. Daarenboven werd op<br />
nmg oor een verveener met één arbeider uitgevoerd.<br />
IJ Jurr,anrrcn XII en XIII , 21le 1;e1l. . l>l~.<br />
2R·i, rcr,cl JO'""' onderen .iaat' /24,300 , lee•' /J.1,300<br />
·n.<br />
30
~07<br />
JAGT<br />
EN VISSCHERIJ<br />
OVER 1865 EN 1864.<br />
JAGT.<br />
. . . i 1863 door eene schaarsch te in allerlei soort van "'.ild;<br />
In Noord bra bant kenmerkte zich het Jagtsa1~oen ~ . aren Ook in 1864 liet de wildstand' hoewel gunstiger<br />
houtsn;ppen ve"oonden ûch echter me';;' dan m ~':'::;Je jac~n w.,.en we;n;g pab°\i'en. WateTI'ogl~ wer~en doo;<br />
het vori e jagtsaizoen, veel te wensc en over. bedrïf van kooiman zeer nadeehge uit oms en ga.<br />
ddaenn lagen !aterstand bijna .niet aangetrodffehn' zo?datt hdeatar dele dieren meer schuilplaatsen vonden. Indelk vatn<br />
k<br />
Die waterstand werkte oo na tl ee l' ig op e azenJaD" o '1, ·a takten waaronder m . elk Jaar . 5 groo te van e eers .. e<br />
beide jaren werden verleend en afge~~ven 790 en 77~~ Jv! de t~eede soort of tot alle geoorloofde jagtbedn.Jven<br />
soort of tot alle geoorloofde jagtbednJven' 777_ en 5 kleine waarvoor' behalve zegelregt en opcenten'<br />
.t derinD" van de lange jagt en valkenJagt, 8 en " , .. f in 1864 vier jagtakten als onafgehaald<br />
met m zon o . . b Id rden In 1863 ZlJn VIJ '<br />
·d , r de<br />
f 11 605 aan recogmtien etaa we . J .. 1857 (Staatsblad n 0 87) wer en 'iOO<br />
f lt ,845 en , In ev ol e de artt. 16 en 26 der wet van 13 un\] ch;eten van schadelijk gg. n e me ' < .d<br />
door den watervloed in het najaar van 1862 e s aa ·nkenvarwst was in 1863 aan den kant der Zm erzee<br />
stroomde gemeenten waren vele patrij~en verdr~nken~d~1~ l1 el doorn oen Wehl was' in de laatste gemeente vooral<br />
door<br />
zeer voldoende;<br />
de stI·ooperiJen<br />
in<br />
.. 1864<br />
, het<br />
daare~tege~<br />
kleme wild<br />
met<br />
schaarse<br />
gu~stl1g.GO f ivild pwerd in eenige bnnrtschappen onder A.pelaoorn en<br />
1. ro v<br />
onder Ede in menigte aangetroffen. Onder Epe daarentegen werd geklaagd over het nadeel van het te veel<br />
ach;eten van he"en en reeên ;n het vo,·;ge jagtsa;aoen. In 1864 was de staat van het jagtveld aeer ongunsUg,<br />
vooral in de gemeenten in de beneden-dist.rikten en die aan de Zuiderzee. Ook onder Apeldoorn, Stad<br />
Doet;nchem en Zevenaruc was het k]e;ne wHd schaarsch. Pat,ijaen waren uüerst aeldaaam door het koude voorjaar<br />
in den broeit~jd. Van het grove wild had de landman te Apeldoorn en Ede veel te lijden. Daar in den winter<br />
186% 3 de polders van water niet ruim voorzien waren, was het waterwild in 1863 schaarsch. Ook in 1864 vertoonden<br />
zich door den lagen stand van het water, vooral in het najaar en gedurende den winter, niet veel<br />
wilde eendvogls. In '863 we,d veel geklaagd ovm· benadeeHng ru>n landbouw en houtteelt, vooral op de<br />
Vel uwe, door het konUn; terwijl ;n de u; tgestrekte hosschen van ·het d;strikt Zutphen veel vossen , bunsfog.<br />
en roofvogels, tot groot nadeel van den wildstand , werden aangetroffen. In elf gemeenten hebben in .1864<br />
vooral vossen, bunsings, wezels, valken en konijnen zeer veel nadeel veroorzaakt. Te Valburg werd in 1864<br />
over het toenemen der kraaijen in het Loenensche bosch geklaagd. Buitengewone magtigingen, meest tot het<br />
sch;eten van schadelijk getl;erte , werden verleend ;n 18"'/"' 426, fo 18"'/" 534 . .Tagtakten werden ;n elk jaar<br />
verleend 793 en 786, waarvan 2 en 1 groote van de eerste soort, 786 en 780 van de tweede soort, waaronder<br />
f fo 11,755 1863 hebben eene suppletofre, opgebragt. ;n elk jaruc 5 k!e;ne, welke te aamen, behalve aege!regt en opcenten, f 11,875 en<br />
Van den staat van het jag·tveld wordt op nieuw in Zuidholland geene melding gemaakt. Het getal verleende<br />
jagtakten bedmeg ;n elk van be;de j acen 842 ell 815 , waaronder 34 en 35 groote eerste, 804 en 77 6 groote<br />
tweede soort, ;n elk jam- 4 k!e;ne , waarvoor , behalve aegelregt en opeen ten , f 13, too en f "· 71 O aan recogn;t;en<br />
betaald werden. Buitengewone magtigingen tot het schieten van konijnen en ander schadelijk gedierte werden<br />
verleend in 1863/ 64 132, in 1864/65 1 76, tot het verdrijven van schadelijk gevogelte door pistool- of geweerschoten<br />
557 en 579, tot het vangen van houtsnippen met war-, laat- of valflouwen in elk jaar 2. Met het<br />
begin van Maart 1864 zijn, krachtens art. 29 der wet van 13 .Tunij '1857, van rijkswege weêr premien uitgeloofd<br />
voor vertoonde gedoode vossen. In deae wov;nc;e hehben afoh echte' sedect een aantal jaren geene<br />
vossen meer vertoond. In elk vau beide saizoenen werden kostelooze registratien verleend tot het houden van<br />
eendenkooijen 38, duiventillen 7, zwanendriften 1.<br />
In N oordhollaud was de wildstand in 1863 vrij gunstig. Vooral was het getal hazen groot, waarvan velen<br />
te Bloemendaal aan eene leverûekte ûjn gestorven. 1'e Ve!aen, Zandvoort en Laren waren vrij wat patrij,en.<br />
Overigens waren zij niet overvloedig en vooral schaarsch te Heila, Limmen en Egmond binnen. Fazanten waren<br />
overvloedig te Bloemendaal en Velzen, zeldzaam te Zijpe. Ook in 1864 was het jagtveld niet ongunstig en<br />
werden vele hazen aangetroffen te Berg·en, Hei!o, Huizen, Laren, Nederhorst den Berg, Velzen en Zandvoort.<br />
Zij waren schaarsch te Bloemendaal en stierven veel aan de leverziekte te Zandvoort. Overvloedig waren<br />
de faaanten te V efaen; vc(j talr\jk de pahijaeu to Be,-gen, Hufaen en Laren , gring ;n getal te Bloemendaal ,<br />
Calantsoog, Heila en Velzen. 'l'e Bergen, Egmond binnen en Ouder-Amstel werd in 1863 het waterwild in<br />
grooter hoeveelheid dan in de laatste jaren aangetroffen; overigens was het schaarsch zoowel in 1863 als in<br />
1864, in welk laatste jaar echter te Bergen en Ouder-Amstel eene betrekkelijke hoeveelheid van dat wild<br />
aanwezig was. Afgegeven werden in elk van beide jaren 545 en 546 jagtakten, waarvan 3 en 5 groote eerste,<br />
539 en 537 gmote tweede, Wru>ronde,- 1 en 2 suppletofre groote tweede soort, 3 en 4 k!e;ne, waarvoor, behalve aeglregt<br />
en opcenten, f 8,190 en f 8,225 betaald werden. Kostelooze registratien werden verleend in 1864/ voor eendenkooijen<br />
11, voor awanendriften 7. Aan den du;nkant, vooral te Bloemendaal en Ve!aen, had men 65 ;n be;de jaren<br />
veel te lijden van konijnen. 'l'e Blaricum was in 1864 het schadelijk gedierte overvloedig. In 1863 had men te<br />
Hilversum nog al last van wezels en bunsings, te Schoorl van bunsings en roofvogels; terwijl in 1864 de veldvruchten<br />
en het grasgewas te Hu;wn door het konijn, de wilde gamen en eenden werden benadeeld. Ve,gunnfogen<br />
tot het scMeten van schadel\jke vogels voor den landbouw werden te Beemster ;n 1863 ten gtale<br />
van 13 verleend en in 1864 verscheiden magtigingen tot het schieten van konijnen en enkele tot het vangen<br />
dier dieren des nachts met netten. Onder Haarlemmermeer , Heila en Nieuwer-Amstel wordt in beide jaren en<br />
onder Egmond b;nnen, Lllnmen en Ouder-Amstel fo 1864 over het gebrekk;ge toeûgt over de jagt gklru>gd.<br />
Wegens overtredingen van de wet en verordeningen op de jagt en visscherij zijn in 1863 221 , in 1864 'l 97<br />
bekeuringen gedaan, waarvan 198 en 1 71 tot regtsvervolging aanleiding gaven. Van deze laatste zijn 189 en<br />
141 met veroordeeling, 9 en 19 met vrijspraak geëindigd, zoodat in het laatste jaar 11 vervolgingen onafgedaan<br />
bleven. Van de overige 23 en 26 aijn 5 en !O bij dad;ng af gedaan , we,-d hU 13 en 12 van de vervolgfog afgezien,<br />
terwijl in 5 en 4, zaken de vervolging werd ·voorkomen door betaling van het maximum der boete.<br />
In Zeeland werd over het algemeen in 1863 minder klein wild dan in het vorig·e jaar aangetroffen; ook in<br />
1864 was de staat van het jagtveld ongunsag. Op de landerijen, WMr door de droogleggfog geene greppen<br />
meer aanwezig zijn, en op de met doornheggen beplante landen in den Wilhelminapolder is onder Kattend~jke<br />
het getal hazen verminderd. Waterwild werd in beide jaren weinig gevonden. In elk van beide jaren werden<br />
afgegeven 432 en 45 I jagtakten, waaronder in elk jaar 9 groote eerste, 406 en 426 groote tweede, 17 en Hl<br />
kleine, waarvoor, behalve zegel regt en opcenten, f 6,445 en f 6,7 40 betaald werden.<br />
In de provincie Utrecht was in 1863 de staat van het jagtveld gunstig, behalve te Achttienhoven en Westbroek,<br />
Breukelen Nijenrode, Maarssen, Maarsseveen, Nigtevecht, ~toutenbnrg en Woudenberg. Klein wild<br />
was overvloedig in het oostelijk gedeelte der provincie, schaarsch in de overige streken. In 1864 was, met<br />
uitzondering van Vreeland, Nigtevecht en Mijdrecht, de staat van het jagtveld ongunstig. In beide jaren was<br />
weinig waterwild. In de zandstreken, vooral te Amerongen, Baarn, Eemnes , Leersum en Soest had men in<br />
·l863 overlast van konijnen, te Renswoude en Woudenberg van bunsings en vossen. Ook in 1864 had men in<br />
de aandstreken veel van kon;jnen te Hjden en gaven voo,-,J de weaels overlast te I,eusden , Renswoude, W;.ik
ij Duurntede, Jutphaas en Loosdrecht. _1Ug·egeven werden in elk van beide jaren 335 en 325 jag'takten ,<br />
waaronder 9 en 7 kleine en in 1863 1 groote eerste soort, waarvoor, behalve zegelregt en opcenten, f 4,!J50 en<br />
f 4"805 betaald werden. Ter registratie werden in elk jaar aangegeven 54 en 13 eendenkoo~jen. Te Utrecht en<br />
te Zeist worden thans zwanendriften gehouden. Het getal bekeuringen wegens overtredingen op de jagt en<br />
visscherij bedroeg in elk van beide jaren '168 en 137: waarvan 68 en 67, betreffende 87 en 80 personen, in<br />
het arrondissement Utrecht. Van deze personen zijn in elk jaar onbekend gebleven 1, niet vervolgd 5 omdat<br />
de processen-verbaal als onvervolgbaar moesten worden ter zijde gelegd, 4 en 9 dewijl de eigenaar geene<br />
vervolging verlang·de, terwijl 15 en 19 de vervolging· ·rnorkwamen door vrijwillige betaling. Van de overige<br />
62 en 46 personen z~jn 55 en 30 veroordeeld, 7 en 2 vr~jgesproken, zoodat van 14 de zaken op het laatst van<br />
1864 hangende bleven. Van de bekeuringen in het arrondissement Amersfoort zijn 4 en 8 bij dading afgedaan<br />
en l.n elk jaar 3 als onvervolgbaar ter zijde gelegd. Het getal vonnissen in eersten aanleg bedroeg in elk jaar<br />
voor het arrondissement Utrecht 48 en 38, waarvan 44 en 32 veroordeeling·, 4 en 6 geheel of gedeeltelijke<br />
vrijspraak ten gevolge hadden. In hoog·er beroep werden in elk jaar 3 en 2 vonnissen uitgesproken, waarvan<br />
1 het vonnis in eersten aanleg· vernietigde met ontslag van regtsvervolging van den beklaagde. In het arrondissement<br />
Amersfoort werden gewezen in eersten aanleg te Amersfoort 45 en 26, te Rhenen 23 en 12 , te<br />
Wijk bij Duurstede 21 en 19 vonnissen. In 1864 is ééne zaak verzonden naar den auditeur-militair, eene<br />
andere gelijktijdig met een ander misdrijf bij de regtbank zelve behandeld. ·<br />
In Friesland waren in 1863 slechts in enkele gemeenten hazen, patrijzen, eenden, watersnippen, schrieken<br />
en kemphanen in tamelijke hoeveelheid voorhanden; overigens was het klein en waterwild zeer schaarsch. In 1864<br />
was de vangst van schrieken en kemphanen redelijk en werden meer korhoenders geschoten dan in het vorig"El<br />
jaar. Slechts in eene enkele gemeente waren tamelijk veel hazen. eendvogels en watersnippen. Over het<br />
alg·emeen was het kleine wild, vooral patrijzen en het waterwild, zeer schaarsch. De wilsters gaven in dat jaar<br />
eene goede vangst. J agtakten zijn verleend in 1863 633, in 1864 639, waaronder 23 en 24 groote eerste, 333<br />
en 348 groote tweede , 277 en 267 kleine, waarvoor, behalve zegelregt en opcenten,f7,070 enf7,275 betaald<br />
werden. In elk jaar werd ééne groote akte tweede soort niet afgehaald. Kostelooze vergunningen tot het<br />
vangen van houtsnippen met laat-, vvar- en valflouwen werden verleend in 1863 59, in 1864 61, terwW in<br />
elk jaar 8 en 5 zwanendriften, 25 en 26 eendenkooijen, 33 en 30 duiventillen ter registratie werden aangegeven.<br />
· Buitengewone mag·tig·ing·en tot het vernielen van schadelijk gedierte werden in elk jaar verleend aan<br />
130 en 146 personen, waarvan 93 en 83 uitsluitend tot het schieten van wilde ganzen; magtiging tot het<br />
verdrijven va,n schadelijk gedierte door pistoolschoten aan 9 en 4, tot het houden van klopjagten op hazen iri<br />
1863 aan 1 , op vossen aan 8 en 14 personen, terwijl in 1863 ééne vergunning werd afgegeven tot het brengen<br />
van staande honden voor het wild in het veld gedurende den gesloten jagttijcl. In elk jaar kregen '18 en 13<br />
rijksveldwachters de vergunning met schietgeweer in het veld te komen. Het nitoefenen der jagt op waterwild<br />
werd aan 27 en 47 personen vergund, aan 14 en 28 op gronden en wateren der provincie, aan 13 en 19 op<br />
wateren aan den Staat behoorende. In 1863 werd in sommige gemeenten meer over schadelijk gedierto dan<br />
yroeger geklaagd, zoodat eenige jagtliefhebbers te Beetsterzwaag (Opsterland) zich vereenigden tot het toekennen<br />
van premien, waardoor in elk van beide jaren 584 en 610 stnks gedood zijn. In beide jaren werd door<br />
wilde ganzen hier en daar aan bouw- en weiland eenige schade toegebragt, terwijl zwarte kraaijen en eksters<br />
nadeel veroorzaakten aan landbouw en jagtveld en vooral te Ooststellingwerf zich in 1864 vele vossen vertoonden.<br />
Wegens overtredingen van de wet en provinciale verordeningen zijn bekeuringen ingesteld in 1863 147, in<br />
1864 169, waarvan 102 en 105 door bezoldig·de rijksveldwachters, tevens opzieners der jagt en visscherij, 4 en<br />
10 door onbezoldigde, 20 en 18 door rijksveldwachters, 16 en 28 door g·emeenteveldwachters, 4 en 8 op aangifte<br />
van g·etuigen en in 1863 1 door ambtenaren der belastingen. Van de bekeurden zijn 96 en 13'1 veroordeeld ,<br />
5 en 4 vrijgesproken; terwijl 20 en 5 de vervolging in regten voorkwamen door de verklaring dat geene<br />
vervolging· verlangd werd, 23 en 25 door het betalen van het maximum dei· boeten. Tegen 4 personen kon in<br />
18û3 · geene vervolging· worden ingesteld, terwijl in 1864 in 4 zaken op het einde van het jaar nog geen vonnis<br />
was gevallen. Gedeeltelijke vrijstelling van beloopen boete en verbeurdverklaringen werd door den Koning<br />
verleend aan 11 en 2, g·eheele in 1864 aan 5 personen. In hooger beroep werden in 1863 'I , in 1864 4 vonnissen<br />
vernietigd. De betaalde boeten bedroeg·en f 646 en f 379 , de verbeurdverklaringen f 18.66 en f 3U.65, terwijl<br />
aan de ambtenaren met het toezigt belast f 114 en f 157 voor premien werden toegekend.<br />
In Overijssel was in 1863 in de gemeenten, die door de stormen geheel of gedeeltelijk overstroomd zijn, het<br />
wild grootendeels verloren gegaan en werd uit dien hoofde bepaald, dat de jagt op hazen en patrijzen niet<br />
:inogt worden uitgeoefend in de gemeenten Kampen, Kamperveen, Zalk, IJsselmuiden, Grafhorst., Wilsum,<br />
Genemuiden en Zwollerkerspel. Over het algemeen waren dat jaar beide wildsoorten schaarsch. In 1864 was<br />
het wild zeer schaarsch, behalve onder Ambt-V ollenhoven, waar hazen, fazanten en patrijzen zich zeer vermenigvuldigen,<br />
terwijl weinig gejaagd wordt. In de omstreken van Kampen is het wild bijna geheel uitgeroeid en<br />
bepaalt zich tot waterwild. Afgegeven werden 425 jagtakten in 1863, 41!) in 1864 , ·,vaaronder in elk jaar 2<br />
groote eerste soort, 2 en 1 kleine. Behalve zegelregt en opcenten werden aan recognitien betaald f 6,385 en<br />
.f 6,305. Het g·etal geregistreerde eendenkooijen bedroeg in elk jaar 31, dat der duiventillen 11 en 10. Onafgehaald<br />
bleven in '1863 4, in 1864 3 gr•e akten tweede soort. Over de vermeerdering der vossen \verd in<br />
1863 nog al geklaagd, zoodat op hen de vroegere voorschriften op het dooden van schadelijk gedierte op<br />
1 Maart 1864 zijn in werking gebragt. Door de klimmende prijzen van het wild neemt de strooperij in deze<br />
provincie zeer toe.<br />
In de provincie Groningen was de staat van het jagtveld in 1863 niet gunstig-. Slechts in enkele streken<br />
\Yflren hazen en patrijzen in voldoen(1P hoeveclheitl v·ool'harnlen. In fle zanrl - en hoRchstrPken wordt geklaagrl<br />
50!1<br />
~::r ~e:~~s:t~d~~.h ;~~;1~:~1ig;~1l~~~~e:~e~:elk wild verni~le_ll. Wildel g·anzen waren in beide jaren hier en daar<br />
lel d . wamen we1111g voor. n 1864 was' met uitzonderin VJ<br />
:eecre:·~nb:ii;~~a~n v~:n h~~.0~~~t~.el~~~l:: ~:~~:~~~~· ~:~ ~::~! 1 : 1 ~~~s toe aan h~t ~oudde en g~.r~ ~~:rjaa:g:~<br />
loop en belet, waardoor eene me ·<br />
00 op graan an en e patr1Jzen het doorjaren<br />
slechte uitkomsten' met u~~~~ed:r~:gd~nk~~~:l~::r~:k~{en _e: o~lnvamen. De eendenvangst gaf in beide<br />
gevangen eenden naar Engeland wordt verzonden In '1864 "ooi e . ruml, vadn waar het grootste getal der<br />
5 rekel- 66 n1'et 1 . ZlJn premien ver een voor het dooden van 10 moer-<br />
' vo wassen vossen ten bedraae van .f 69 50 D k h d · '<br />
velden van Westerwolde werden a~ngetroffen 5 komen da ... h e or oen ers' die vroeger in de uitgestrekte<br />
jagtakten in 1863 Q47 in 186A w . 1 2 ' ar t ans zelden meer voor. Afgegeven werden 252<br />
kleine waarvoor 'b;hal ~' aai one er 5 en 28 groote eerste' 216 en 209 groote tweede soort' 11 en 10<br />
cl<br />
' . Il . ' ve zegelregt en opcenten' aan recognitien ziJ'n ontvangen f 4 045 en f 4 025 Gere~· t l<br />
wer en 111 e { Jaar 4 e cl l' ·· . . ' , . ~ rs reerc<br />
b 1 . e~. en ,oo~ien , 15 7 en 161 dm ven tillen en 44 zwanendriften. Wegens overtred · 0 • cl •<br />
epa 111gen van de wet ZlJn ter zake van de 't D . 1 . mgen er<br />
8. van elke der " . , bi UI oe en111g c er pgt 59 en 47 bekeuringen gedaan. terwiJ'l 18 en<br />
, vonge Jaren over even. Van deze bekeurin en z" 4 " '<br />
vonnis afgedaan' de overige onvervolo·d gebleven Oncler. Tegn B lJ~ .5 ednt 47kbl1J' d4 en 2 zonder regterlijk<br />
t d o · , , oei wor ge aag over het · · t t 1<br />
s roopers' at vooral in gesloten jagttijd het wild bemeestert. groo aan a<br />
In Drenthe was het jagtYeld in 1863 niet ruim voorzien M ] •"f · ·<br />
jong wild door schadeliJ'k gedierte tot l1et doode . len se UIJ t. zulks toe aan de vermel111g van veel<br />
, n waarvan ve e veraunmngen l cl ·· V l<br />
vossen sterk vermeerr1ercl. Ook in 1864 was het ·a tveld h o . ve~ een ZlJn. oora waren de<br />
door de stortregens in den broeitijd en door de ;e~ielingscd::;s~:l~:: ';:~!d 1~06o;z1~~· D~ p~trijz~n led~ln veel<br />
bedrage vanf27() voor het dooden van 39 moer- Ql rekel e 266 .·t l ZIJn premien mtgereiü ten<br />
in '1863 238 in 18û4 Qv . D' , - - n me vo wassen vossen. Afgegeven werden<br />
b h ' -25 Jao takten' waaronder 2 en 4 groote eerste soort en in 1863 1 ki .<br />
e alve. zegelregt en opcenten, aan recognitien betaald werden f 3 590 en /" 42'"<br />
eme' waarvoor'<br />
In Limburg was de wildstand in beide jaren niet on u fa H ' ' ~~ "·<br />
~.:oo:Je:o~::~~~egne:i:nkw~:teJ·lasa\tvaorre) n int e~k.ellle ~trekben gd~~d·;d:1:' i:z::d:;ep~~:;i~:7r~~a;~~~:;d::s. i::n~~;~~!~<br />
5 · ·0 wa e1w1 c is on e m end In ·1863 "·· 21 · 186 ·<br />
Grof wild vertoonde zich in beide jaren te Belfeld B . . E h ~IJn ' m 4 20 reeen geschoten.<br />
Ottersum ' Vaals en Venlo' in 1863 te Arcen en Ve,Jdenerg~:~k c tW'tterken?osch en Melick' N ederv:eert'<br />
Weert. Het verleenen van buitenamvone ma ti ino· ' .en I em' 111 1864 te Slenaken' Stem en<br />
gesloten jagttijd werkt gunstig opo de nitroeijfrwg va°n ~:tt ::~a~~~~~en ~~ .~et honden ~an klopjagten in den<br />
vermeerdering van vossen en konijnen geklaagd.oAfae ·even v' ·d J {.ge ier e.<br />
1<br />
n. sommige st1:eken wordt over<br />
onder in elk jaar 1 groote eerste soort 20 en '13 1~ ~ i\'er en 111 1863 448' m 1864 410 Jagtakten' waarf<br />
6,485 aan recognitien betaald werden.' Aanvra e ' eme' "'.a~~v~or' behalve zege~:·egt en. opcenten' f 6,535 en<br />
driften werden in beide jaren niet gedaan Het.ge~ ~obt {eg1~ uratie .van eendenkooIJen' dmveutillen en zwanen-<br />
230' waarvan 64 en 85 in het arronclü~sem. ent Mg ~ . t:htrnunngen m zake van jagt bedroeg in elk jaar 224 en<br />
• < · ' . aascrIC . '160 en 145 in het · cl' R<br />
dad111g werden afgedaan 33 en 45 bel'eurüw t . -··1 6;. . arron issement oermond. Door<br />
' 5en, eIWlJ ~, en 42 meest mt. onbekendheid m t cl ,,.<br />
onvervo l g d gebleven. In het arrondissement M t . ht cl . . . e e presonen z.",<br />
aas nc wer en m elk Jaar 27 e 52 · · l<br />
waarvan 25 en 44 veroordeeling' 2 en 8 vrijspraak ten e l 1 . del n. vonmssen. mtgespro rnn'<br />
en 9 zaken aanhangig. De 57 vonnissen in '1863 in hetg a:1~o~~i ~a en. Op het e111de van elk Jaar waren 20<br />
oordeel end' van de 77 in 1864 uitgesp1·oken h dl 65 cl l~sement Roermond gewezen waren allen ver-<br />
. a c en veroor e 111 a 12 r" I t l ·<br />
van elk Jaar bleven 18 en 5 zaken aanhangig. o' v 1 Jspraa { en gevo ge. Op het emde<br />
VIS S CHERI.J.<br />
a. binnengaats.<br />
In Noordbrabant werd op nieuw slecht l t · h<br />
boden' in 1863 van 1 April' in 18û4 vans 2~e A vr'.:tc en met a~kerkuilen gedurende een bepaalden tijd vervischakten<br />
uitgegeven' waaronder 256 en 266 a~ooteto~ 15 JnnIJ. In .elk van beide jaren werden 962 en 917<br />
centen' aan recognit.ien betaald werden . 2 339 o ~ 06 en 651 kleme' wa~rvoor, behalve zegelregt en opl~end<br />
tot uitoefening der visscherij tijd~ns' het e:~r'~~t 5 ~: Vbo~t~ werden m elk jaar 4 vergunningen ver<br />
VISschen met één vischtuig. JS e e t was, 1,724 en 1,604 kostelooze tot het<br />
In Gelderland is op de Waal te Brakel de zalm " h " · b · · "<br />
bestond in 1863 uit t 50 in 1 864 uit 200<br />
t , 1<br />
\JS~d ~~IJ m eide Jaren tamelijk goed uitgevallen. De vangst<br />
slechts ten getale van 2~ eva .s u ,s' gemi e zwaar 9 en 8 ned. P·; zomerzalmen werden in 1863<br />
de zomerzalm f1 p p 8ok ndgeen,.kgk~m1ddeld zwaar .5p" De winterzalm gold in 1863/1.80, in 1864fL90,<br />
· " pn envanast was m 1863 in d'e t cl b d<br />
ongeveer 5 tal of 1 040 stuks per schuit De 0 'kk lel .<br />
1<br />
geme~n e goe en e roeg in dat jaar<br />
De vangst van elft' bestond aldaar ·<br />
1 ; , pri en go en 111 1863 f 16 ' m 1864 f 22 per tal van 208 stuks.<br />
f 0.40 in 1864 werd beta,ald 'r 'cl m û3 mt 200 stuks per schuit' terwijl het stuk met f 0.35 in 1863 en<br />
. n eze aemeente wordt de · h " t · h · ·<br />
waarden was de zalmvisscherij in 186; l ht 'dd l. . v1ssc erlJ me tien se mten mtgeoefend. Te H eeredie<br />
van paling en anderen visch slecht ~c sl~1 e matig. De vangst van elft en houting is dat jaar mislukt,<br />
f'n 734 Yischakten . waarvan 356 en 3C>8s..,. 1 ~me ~J {/t\edegevallen.. In elk van lJeide jaren werden verleend 840<br />
· • w "' oote, ci8 - ~ en 406 klemf': wa::iryoor , bPhalve zegel regt en op
3t5<br />
. . , , ; . l 171 en 150 o·roote, 923 en 004 kleine, waar~oor, behalve<br />
beide J. aren t.094 en 1,054 v1schakten ' \.\ aa1' ai •t· beotaalcl werden Kostelooze vergunnmgen werden<br />
' . o o j· 2 1013 aan recogm ien < • •<br />
zeo·elreo·t en opcenten, f 2,2 3..,,5 en_ , . ' 158 tot het bevisschen der provinciale wateren aan<br />
o o 1 t · · ischtmo· aan 15'1' en , l"k ·<br />
Vel·leend tot het vissc rnn me een v o . 11 . r C> Gl en 11 waarvan 113 en 4 bij regter IJ . vonms<br />
. l b l .· en bedroeo· m e >: Jaa "'"' , . W<br />
18 en 19 personen. Het geta e rnurmg " o h t einde van elk jaar 2 zaken hangende waren. egens<br />
ZÎJ·n afgedaan, li, en 5 onvervolgd blev~n, terw1J.l orl) .~ i·J·n ten behoeve van het Rijk ontvangen aan boeten<br />
• ]' 0• der J aat en ViSSC leIIJ Z . .:i b l· l<br />
overtreding der wet ter reg e mo . o.. . f 37 40 en f 1 lt.49; terwijl aan prem1en wegens geuane e ,e1 -<br />
,<br />
0 f 05 50 aan verbeurdve1kla11ngen ·<br />
j 525.5 en '1' • ' « .<br />
ringen f ·102 en f 178.50 zijn mtbetaald. ·even 359 en 334 vischakten, waaronder 45 en 43 g-roote, 314 e~ 291<br />
ln de I)rovincie Drenthe werden afgeg f f 135·1 50 betaald werden. Kostelooze vergunnmgen<br />
d . l · t en opcenten 1396 en ·<br />
kleine, waarvoor zon er zege ieg<br />
werden verleend 13'1 en ·129. l . h .. cle Maas en de overig·e wateren voortdurend on-<br />
.. 1 b · t omtrent c e vissc enJ op d Af _<br />
In Limburg bhJVen c e eng en . d d f h .. ch in 1864 meer zalm in de Maas vertoon e. ge<br />
unstia. De zalmvisscherij is zeer onbe~m en , o se o~n dzi. 8Gl en 85 groote. 149 en 139 kleine' waarvoor<br />
g o . . e>31 q24 vischakten waaron e1 "' , . l , ·l d<br />
geven werden 111 elk Jaar "' • _en " . ' betaald werden. Kostelooze vergunnmgen werc en \er eei~<br />
zonder zegelregt en opcen~en 111 ~ll~J~~r /~33.~~ ·aar 49 en lt3 bekeuringen plaats gehad, waarvan 8. en 7 m<br />
C>1 C> en 229. \Vegens de vISschenJ e en _m de t J Roern'ond. hiervan hebben 20 en 15 de vervolgmg door<br />
"' "' .· l t 41 36 111 a van ·' ' . ·· . · l t<br />
het arrondissement Maastnc l ' en . . , 1 l i·J·n gebleven. Vonmssen zlJn gewezen. 111 rn<br />
··1 7 b keunngen on vei \.O ac z · h<br />
dading voorkomen' terWIJ 2 en e . i . 5 :aarvan 4 veroordeelden eu 1 vrijsprak; m et arronarrondissement<br />
Maastricht 2' beide ~erooi:c0,eelen~3 e~ero~rdeelden en 2 in elk jaar vrijspraken. Op het einde van<br />
R d 2C> en 15 waa1van "' en .<br />
dissement oer~on . t"genoemd arrondissement 3 en 1 zaken aanhangig.<br />
elk jaar bleven 111 eern<br />
b. In de Zuiderzee.<br />
. cl waren voor beide J. aren , vooral voor<br />
d de visscherij in J.e Zm erzee<br />
De berigten omtrent den toestan van<br />
1863, guns<br />
f<br />
ig.<br />
·<br />
. . rooter dan in de laatst voorgaande Jaren.<br />
· D<br />
e meuwe.<br />
· teelt<br />
.<br />
1863/ welke<br />
~~' "<br />
D e van ast van harmg was 111 1863 g cl' .t z ll·s i's v·oor·al voordeelig voor die visschenJ, dewiJl<br />
0<br />
• · 1 · t · d voorspoe · ig· m . u ' h<br />
met October 1863 begmt, vie me :11~ erft d d vo01jaarsharing en juist die najaarsharing j~ren ac ~ereen<br />
de najaarsharing veel grooter waar e ee ~n e '1861- was cle panharing tamelijk overvloedig. De meuwe<br />
t Ook in het voorjaar van · h l t werd in<br />
zeer schaarsch was gewees . .. . . . flater vrï gunstige uitkomsten. De g-e ee e vangs .<br />
lt 1864/ voldeed aanvankelijk m111de1 , doch ga J 1 . ziJ'n aangebraat te Monmkendam<br />
t ee 65 . H 802 0913 en 48 947 .284 stu rn' waa1van o l h<br />
elk van beide jaren geschat op . 4 ~, , , ~t 84,3 000 Harderwijk 2,4 00.,000 en 6,000,000' Vol en oven<br />
25.754,13913 en 20,278,28/t' Enkhmzen 1,033,000 en 3 ~00 ~00 'De prijzen hielden zich in 1863 goed staande. In<br />
5 GH 400 en lt,826,000 en Elburg 10,000,000 en 1 ' ' ·· eer Jaaa· in het laatst van het jaar daarentegen<br />
' , .. door de groote aanvoeren z c o' . hl d M b de<br />
het vo01jaar van 1864 waren ziJ d l d' raag voor Belo·ie en Dmtsc an . .i: en esom<br />
. loog door cle betrekkelijke schaarschte en e even ige Ev l h -,. f k 7099 61 en f 5 094. Te Harderwijk<br />
zeer 1 . ,<br />
86 " f 105 "64 te 1 n >: mzen . , · ' "<br />
te Monnikendam in 1863 / ·166,038, i_n 1 ; 095'" te,Vollenhoven in elk van beide jaren/1.~5 enJ1:'12:<br />
besteedde men per tal van 200 stuks 111 18~1 f .ht~r als middenprijzen beschouwd worden' daar 111 het naJa~r<br />
te Elburg· f 2 en f 2.25. Deze opgaven moe en ec . h . er •ot zeer lag·en prijs wordt afgezet, zoodat men m<br />
veel meer besteed wordt; terwijl daarentegen de vooiJaalrs arml "open en zelfs te Harderwijk in het vo01jaar van<br />
d 20 b kl 'ng·en voor 10 cents rnn aan rn . 1813/i li 00<br />
1863 soms te Amster am o n b t ld erden Te Huizen waar in '1863 350 ' m , i l<br />
1864 het tal of de 200 stuks slechts met 8 centen cle aa w. brag.'t g·old in beide jaren het tal f 0.60. Deze<br />
1 t e 200 in ·1862 wer en aange , R cl H lder<br />
lasten van 10,000 stu rn' eg n . , .t . f d uit Marken Hoorn, Muiden, ans orp, e ,<br />
llarino·visscherij wordt in Noordholland nog uhi g~oe en ·st v·oere11 ei~ Zaandam, dat 19 vischvaartuigen op<br />
o . ll t " man ter armo·vang . . · d . cl<br />
waaruit in '1864 7 booten, e '- me 1S , • o 1863 de handel in steurharmg· met voordeehg oor e<br />
het IJ en de Zuiderzee t.elcle. Te .Amsterdam was ~ln cl , a ·tui·gen 3ft.OOO en met amsterdamsche vaard<br />
ld t C>31 monm rnn ammei Vfü I .<br />
lage prijzen; in '1864 wer en a aar me " k d l aangevoerd die tegen een middenprijs van f 1.50 per<br />
cl b kk' g van 200 stu s e manc ' < ' d d In<br />
tuigen 3,500 man en o 111 , ·h rin bestond uit 5,500 manden tegen f 2. 75 e ma~1 . -<br />
mand verkocht werden. De aanvoe~ van stem ~ f?' 1864 gunstig· in elk jaar zijn 10,500 en rmm 15,000<br />
Lems<br />
terland was de haringvangst 111 18133 matig , 111 0 . t 1 '<br />
'del ·· f 1 rn en /1.5 per a .<br />
tal aangevoerd , tegen een mi enpr_iJS va~ d. z 'cl even als in Zeeland en N oordbrabant, zeer tegen-<br />
. l " . . beide Jaren 111 e ui erzee , 0 t k<br />
De ansjovisvissc rnnJ is 111 . . . . 1863 1 915 in 18134 1.334 ankers van 4,00 s u s aangevallen.<br />
Op de hoofdmarkt te Monmke~da~ ziJ~ei: in elk ~~n beide jaren in de aan de Zuiderzee grenzende<br />
gebrag-t, tegen 4,44L5 in 1813:2. In het g;1e~ wer 50 ouden teo·en 9Jt13.5 in 1862, waarvan ·1,7'17 en 2,827.5<br />
g<br />
emeenten ·ingezout ·1,784 en 3,603.5 an mis van 91 p . Gelcl~rland 43 en 474 voor Overijssel. Voegt men<br />
cl 21 281 voor Utrecht 3 en "· voo1 , cl 5 OC>1 en<br />
voor Noordhollan ' , en l , cl . te Bergen op Zoom in 1863 28 ,5 ton wegen e , "'<br />
hierbij de vangst in Noord bra bant en Zee an , waar 1 12 lil69 en 3 ankers wegende 155 ponden' te Tholen<br />
2 ankers wegende 100 ponden, in '1864 70 ton dweg:enr e t' dan verkrijgt men voor de g·eheele opbrengst der<br />
1P en !~7.5 ton en te Kanter 5.25 en 9 ton wer enkmge~ou , 10 2313 in 186C> Deze cijfers geven echter niet<br />
.. . 1863 1 9613 5 in 1864 4 04!) an ers egen , ". d iet<br />
ansjovisvisschenJ 111 , . , . t"~. die regtstreeks aan de verbruikers worden toegezon en, n<br />
de aeheele vangst, dewijl vele kleme par iJ 0es '. b . .. Ui't de opgaven van Gelderland blijkt, dat<br />
o b de belast111g earnpen ziJn. 'f<br />
in de opgaven van de am -~enaren. van. 18 3 20 in fs64 25 en te Elburg in het laatste jaar 12_ ankers. e<br />
te Harderwijk aan wal ziJn _gebragt 1110 "06 in ;8134 f 0.30 tot j 0.40. Door de slechte vangst 111 de Jaats~e<br />
Elburg· g·olden de 100 stuks m 18133 f . , • l , 1 . .. cl crerleeltelijk opgeruimd. Men betnalde 111<br />
.. i ," aanmerkeli]'k aerezen en 1s c e ouc e '0011aa 0 .<br />
jnren zi.Jn ne priJzen
~.<br />
rmede de eerste jager huiswaarts keerde. Na ~lien dag kre~ren<br />
"9 JuniJ' had mèn eei;st 161/6 ton verkregen, w~a N fl den 1'aaotiJ'd bleef de vangst schraal. In<br />
- 1. ." ede ladrnO' .r a a oop van . o cl<br />
de 6 andere jagers spoec ig eene VllJ go_ ol· d' . 03 tot 123 tonnen. In September waren e<br />
1 h 27 h . en bnmen met a mgen van - . . .<br />
AuoD"ustus kwamen sec<br />
1 t<br />
ts<br />
11<br />
se ep l l 'tzonde1·in0' hunne tweede reis konden ondernemen.<br />
l epen met eene en rn e m o ' · . · b d<br />
uitkomsten beter' zooc a a e se 1 . ' • l . D ar zoowel in die maand als m N ovem er e<br />
In October was de vangst zeer germg do~r d~e~!~:t ::~r~\:uü:c kunnen zijn' indien slechts de _mogelijkheid<br />
haring in overvloed werd aangetroffen' ha cl o . l 11oeclanigheid van den visch' vooral m het laatste<br />
't t pen Door e zeei goec e . . ·<br />
had bestaan om de<br />
·<br />
netten<br />
b h<br />
m<br />
·d<br />
e wer<br />
ogtans<br />
.<br />
de van D'S<br />
t<br />
van<br />
·1863 tot<br />
·<br />
de middelmatiD"e.<br />
o<br />
Het minst voldeden sommige<br />
• .<br />
g·edeelte van het Jaar ' e ooi e n h t ob . September daar de haring toen het me.est Is gel<br />
A t en van e egm van . . ' c .. cl<br />
aanvoeren van de maanc<br />
cl<br />
ugus us .. b" l h t che kust waar de harinD' in dien tIJd veelal roog en<br />
·b. dte soms VrlJ na lJ c e se o s ' o .. cl . d<br />
vano·en o op 560 noor ei iee ' cl . gst vriJ " schraal v· ier se l iepen 11ebben dat J·aar sinds 22 JunlJ' g·e men e<br />
smah:eloos is. -<br />
·<br />
In<br />
h<br />
18G4 was e van b cl .. . ·ht e nI.et meer dan 3fJ3/s ton haring gevangen' we<br />
11<br />
rn<br />
9o 600 noorder ree te gev1sc n . · ,<br />
Yier nachten' tussc en 5 en G cl ·ende den O'eheelen jaag·tijd liet de vangst vee<br />
1<br />
Le<br />
·met den eersten jager huiswaarts werden gezonden.l e UI d . f. laatoste niet meer dan 147/s ton aanbragt. In<br />
- d cl · • }echts 60 c e zeven e o ' ·<br />
wenschen over' zooclat e twee e Jager sb' . e'n1· O' haring· te vang·en en keerden slechts 44<br />
. d . t h lft an Septem er was zeer w l o .<br />
Julij ' Augustus en m e e~is e e v 0 of ·emiddeld hoogstens 100 tonnen. In de tweede ?elft -yan<br />
schepen terug met<br />
d<br />
eene laclmg van 19 tot 1~ ' - gel t 1 sche1)en welke toen J'uist hunne tweede_ reis beg_·on-<br />
t }·Japs zeer rmm zoo a c e ' . h<br />
September werd e vangs eens~ cl' ' h . . t keerden Voor de overige schepen' die van unne<br />
. t"d . t ene goede la mg mswaar s . " h l<br />
nen waren ' m korten IJ me e cl cl • . te laat daar de overvloed m et aatst van<br />
. t . ekomen beg·on e twee e reis ' . . .. . . h' Id<br />
eerste reis nog met waren er ug g ' h h Ik tot aan het . einde van de visscherlJ aan le '<br />
· k . e nieuwe se aarsc te, we e . d ·<br />
September plaats maa te voor een cl . b en slechts 4 tot 8 last van die twee e reis<br />
. t . October hunne twee e reis egonn ' cl D<br />
zoodat de schepen' die eers m . h " . 1864 tusschen 490 en 570 noor_derbree te. . e<br />
cl J. t t k voor de VIssc erlJ was m b t<br />
medebragten. De voor ee lgs e s ree cl 0 k h bben de speerhaaijen veel minder nadeel toege rag<br />
. 'd cl · cl1 werd wer g·eroem . o e . . , t en<br />
hoedamgheI van en vis ·: . d b. g·t 2 484 en 1 9'14 Jasten van h<br />
I<br />
tonnen eg<br />
lk b cl Jaren wer en aange Ia ' ' . . cl<br />
aan haring en wand. n e van ~I e . cl • 7 . ·ers en voorts in 86 en 80 eerste' 84 en 59 twee e en<br />
3 lü4 in 1862. Zij zijn aangebragt m elk Jaar o~r .Jatgbeg·repen de haring· in. -1863 aangevoerd met eenen<br />
' , · o cl deze opgaven is me · 96<br />
in 1863 in 5 derde reizen. n er . cl h . MAAS<br />
Z<br />
te Scheveningen waarvan de eerste 1 '<br />
1 'éne bomschmt van en eer ' . -<br />
kerfvaarder van wartewaa en e V l hoeveelheden werden gevangen 96 lasten' 41D;l6 tonnen en<br />
cle laatste 106 tonnen hebben aangebr~g. t. "adn ce3zel t .61/ tonnen en 989 lasten, 135/s tonnen bij de eerste<br />
cl<br />
'> ·1 lasten 56/s tonnen ge uren<br />
de den J aag·tiJ<br />
'<br />
91 as<br />
d<br />
en '<br />
.<br />
2<br />
. 1863 82 Jasten 13 tonnen bq<br />
.. d<br />
e<br />
d<br />
er<br />
d<br />
e reis.<br />
. .<br />
• ' b" de twee e reis en m . · . .<br />
reis 1 392 lasten en 902 lasten 5 tonnen IJ 11 62 31 maaties 279 en 191 iJ'le , 24 en 15 kmtzieke<br />
' ' · 119 1 677 lasten vo e en · cc ~ • ' •<br />
De hoeveelheid bestond mt 2,~ . en ' . , 7 'h en hebben deelgenomen, gaf in 1863 f 59,436' - m<br />
. " . m '1863 65 m 186,~ 5 se ep f . . ·7 80" d<br />
haring. De JagenJ , waaraan<br />
.<br />
.<br />
1862 De<br />
'<br />
mtgaven<br />
. b<br />
e<br />
cl·<br />
roegen<br />
i'n ·elk 3'aar f70<br />
'<br />
583.39 en 22,88 . -";<br />
h<br />
e m-<br />
-18G4 f 33,000 tegen f 58,635 m . . . " 1 t dus i'n 1863 met een nadeelig slot van f 12,351.12' etgeen<br />
f 3 5<br />
komsten f 58,232.27 en 3<br />
' 233<br />
. 32<br />
.<br />
De<br />
"<br />
JagenJ<br />
~ 1<br />
s 00 t . 1864 met een voordeehg<br />
· ·<br />
slot van f '10,345.5<br />
o<br />
.<br />
D-<br />
~ze<br />
·<br />
o d n verkoor)PrlJS neer mm ' In .. h l ·11 k .<br />
op ongeveer. 20.5 lo van . e . h f/181.50 per schip. Daar de inkooppnJS ge ee w1 e eung<br />
winst, omgeslagen over 57 deelne~en~e se ~p:~e'c{ft,: schïnbaar en een gevolg van het aanzienlijk bedrag der<br />
g esteld wordt' is het geleden verhes m 186 l"k Jr i'nkoop van 'de 'deelhebbers overgenomen ·l,34815/rn<br />
. "d I 1863 werden name lJ voo D t<br />
aanvoeren in_<br />
l<br />
den<br />
h<br />
3aagtlj . n " f 60 '>49 h0 in 1864 slechts 299i/s tegen f 13,'137.40. e eers e<br />
· tegen den UrlJS van ,. ·4 • d " f 0-0<br />
. tonnen zeestu { armg' ' E. cl · 1 t . kon door de aanbrengst van 171/2 ton' e priJS op _"<br />
haring gold _in 1863/ ·1,00? per ton. "enJn~f a::i~e de,prijs van/250 tot/100; terwijl de nog~v erg~~leven<br />
tot /275 gebragt worden:. Van 8 tot _o fJ 36 d lle f' 48 de maatiesharing. Gedurende den JaagtlJd was<br />
. J 1" ·k ht werd tegen e vo './ ~ . d' kl . h<br />
J·aag·harmg op 21 u IJ ver QC • cl h. · · t aan de smaak voldeed en door e em an-<br />
L cl . dere Jaren daar e armg me . . . , . d .<br />
.het debiet minder grooL . an m ~n ' k i·t ·d Na afloop van den jaagtijd bedong e eerste<br />
· · l h · hollandsche ver oc1 wer · . - . d ·<br />
delaren . . veel . schotse , 1e l!-rmg ... voor . cl lle f 60 voor . cl e maa t" Jes ha· , r1'ng . 'Toen van dien tiJ'd af tot het em e van<br />
vanD"er op 7 Augustus f 42 voo1 e vo ' 1 d 1· en de priJ'zen terug tot f 25 in de helft van Augus-<br />
0 • . • ·eld op elkander vo g en ' iep . . h lf s t b ·<br />
November de aanvoeren ge1eg _. . . d f19 75 ·n het begin van September, /17.25 a ep em er<br />
tus ' /21.50 tot f 22 aan het ei~de van ~1~ ~a~n ' ~tva~ge~ werd opgeruimd tegen f '17 de v~Ile' f 11.50 t_ot<br />
niet in verhou~m~ tot ~n zeer g mber het sterkst doet gevoelen_. Guns ,ti~er w~s de" ~t~n" er<br />
haring,, 4ie z1?h _m Jt)hJ, August::s en Se~te October 2'1 t~tf22, in Novèmbér/2_2 totf24, wa~~do?~ ~e<br />
prijzen in het najaar. De voile hanng go!d"1·~ 1 , , "k:vooraeelen geribten. Terwijl de uitvoer· naar Rusland<br />
reeders' d-ie eene goede v~~gs.t ha~den _ , VrlJ _e angrlJ d'nD'en toe naar Belgie en het Tolveroónd. ! De geheele<br />
en .de Oostzeehavens jaad1Jl~s - ~fneemt, _ nemen dde' ~e.rzent .~db weM geschat in i863 . op /584,ooo, . in 1864 ~P<br />
. . . h . . h i'lJ na afloop van en Jaag lJ ' . , . . ., ., . " ill<br />
waarde<br />
,<br />
der<br />
.<br />
zout armgvissc<br />
f'<br />
e<br />
h'<br />
'<br />
f<br />
. . , . f 3 337 . én f. 4-.158. De staridpr1Jzen van vo en<br />
f 578 000 ", hetgeen gee t per .s_c 1 .P , 6 ' 79-1 en f , 7 ' 225 ' · per ' reis<br />
f, 6 · ,<br />
1862 ,<br />
harin~ 1n 1N-ovember waren f 16. 50 en f 22 per ton' tegen ' 1 m .<br />
De volgende staat gee_ft in tonnen een vijt]arig· overligt van den uitvoer va~ gekaakten haring naar de<br />
plaatsen van bestemming:<br />
en f 16 begin October. De harmg na 2" co er o . . l ·r St Petersburg gaven ongunstige uitkomsten.<br />
f ." cl . · de Oostzee en voorn naa · , . . . . 'cl<br />
14.25 de IJle. De verzen<br />
d A<br />
mgen<br />
• ·i naar<br />
ooral .<br />
m , 0<br />
cto b'<br />
er en November vriJ. bélangr'iJ'k, doch mmder wmstgeven<br />
h '<br />
.<br />
De uitvoer naar Noor -n_men<br />
d .<br />
rn<br />
t<br />
was<br />
d<br />
v<br />
. het zeer aanzien<br />
. l"k<br />
lJ e a<br />
g1'0 op het goud . en den_ buitengewoon oogen<br />
cl<br />
daar een goed deel v_an e wms oor . ". 'd . October besp'eurde ·m.en dat voor den laatst aangevoer en<br />
. " . . l . R eds tegen het em e van . ' ... . . . h h .<br />
wisselkoers ver oren gu~g. e .. ' ;d l:i cl gen daar de schotsche harmg zeer se aarsc was<br />
·haring :hoogere prijzen dan f 17 hadden kunnen woHr_ enb e. on Belg' ie en den Rijn. De prijzen klommen in Feg<br />
. ragen kreeg voor am mg' · d ·d<br />
eworden en men meuwe<br />
• A<br />
aanv<br />
'lttf25 f26enf27, t<br />
egenwe lke sommen biJ'na de geheele voorraa wer<br />
b<br />
bruariJ. -1864_ tot f 2'1' m n_pn o ' d t "l . Mei geene enkele ton tegen f 33 meer e-<br />
" · h bb 1 ter f 30 gegol en erWIJ m d .<br />
af'.gezet. Enkele part1Jtjes e en a . . d ' ;" of:schoon hoog·er dan in het voorgaan e Jaar '<br />
n '1864 waren e p11JZen' h l<br />
schikbaar was. In den voorzomer v.a M l ·i·J·f't zulks toe aan de mededinging van den se otsc rnn<br />
. d ermgen aanvoer. en se u d d<br />
Hamburg, Noorwegen, Vereenigde GEHEET, BEDRAG VAN 1<br />
JAREN.<br />
Tol-<br />
Hannover Zweden Staten<br />
verbond. Belgie. Rusland. en<br />
en<br />
van<br />
Denemar- Noord- den de<br />
Bremen. ken. Amerika. uitvoer. vangst.<br />
1<br />
1<br />
1<br />
1<br />
1860.<br />
1 1<br />
1<br />
t 1,54~ 4·,841 1<br />
1 3,044 '1,508<br />
1<br />
835 ·J ,751 24,336<br />
1861.<br />
26,222<br />
1<br />
22,513 4,633 1 1,908 1<br />
1,763<br />
1<br />
720 1<br />
780<br />
1<br />
32,706<br />
1862.<br />
29,260<br />
23,152 5,6:i!l<br />
1 2,850 1<br />
3,254 1,342 2,490 39,086<br />
1863. 1<br />
51,108<br />
j 20,008 5,129 1 1,444 1<br />
3,891 709 2,219 35,089<br />
1<br />
35,088<br />
1864. 1<br />
1<br />
28,392 9,738 i<br />
1,268 1,703 1<br />
357 1<br />
1<br />
1,592<br />
1<br />
43,59'1 26,792<br />
1<br />
1<br />
" ..<br />
1<br />
.. , . ..<br />
Van echten hollandschen haring werden uitgevoerd in 1863 22,25019/ 32<br />
, in 1864 14, 7269fa tonnen. Daarentegen<br />
zijn ingevoerd 16,69e en 27,1)94 tonnen, waarvan uit Groot-Brittanje 15 ,993 en 24,457, Noorwegen 546<br />
2<br />
en 3,425, Belgie 99 en 42, Pruissen 51 en 13 , Hannover 1 en 6, in '1863 uit Hamburg 6, Oostenrijk 3 en<br />
in 1864 uit de vereenigde staten van Noord-Amerika 51 tonnen. Van dezen ingevoerden harü1g· werden voor<br />
binnenlandsch gebruik aangekocht of in hollandsch fust verpakt en op die wijze naar het buitenland verzonden<br />
3,680 en 8,364 tonnen, zoodat in elk jaar voor doorvoer zijn overgebleven 12,839 en 19,630 tonnen. Van de<br />
geheele vangst van den hollandschen haring 35,088 tonnen in 1863 en 26, 792 tonnen in 1864, zouden dus in<br />
elk jaar voor binnenlandsch gebruik 12,838 en 12,066 tonnen zijn overgebleven. De opgaven, althans voor 1864,<br />
verdienen weinig vertrouwen, il.aar de vangst van echt hollandschen haring in dat jaar gevoegd bij het getal<br />
ingevoerde tonnen vreemde haring, een bedrag geeft van 54 , 786 tonnen; zoodat, na aftrek van den uitvoer<br />
43,591 tonnen, slechts 11.195 tonnen voor binnenlandsch gebruik zouden overblijven. Behalve den gekaakten<br />
haring ontving men in elk j aar te Vlaardingen eene partij hollandschen steurharing, groot 56,000 en 24,750<br />
stuks; hij gold in 1863/11 tot/26.25, in ·1864 gemiddeld f24 de 1,000 stuks. Daarenboven zijn aldaar in<br />
1863 aangevoerd 2 partijen steurharing uit Schotland afkomstig-, de ééne van 100,000 stuks, verkocht tegen<br />
f 28, de andere van 50,000 tegen f 23 de 1,000 en 85 ton gekaakten schotschen pekelharing.<br />
Aan versch- of kustharingvisscherij hebben deel genomen 179 en 180 schepen, waarvan 126 en 130 uit<br />
Scheveningen, 45 en 43 uit Kat.w~jk, 8 en 7 uit Noord wijk. Zij werd als gewoonlijk uitgeoefend van half<br />
A ugustus tot het einde van het jaar. In 1863 was de uitkomst nog al verschillend, doch voor de meeste<br />
schuiten de vangst zeer voordeelig. Zij die ligte machinale of katoenen netten bezigden hadden over het algemeen<br />
de ruimste opbrengst .. In 1864 waren aanvankelijk de uitkomsten minder voordeelig dan in de laatste jaren;<br />
later nam de visscherij een gunstige:n keer, ofschoon de opbrengst verre achter bleef beneden die van 1863.<br />
Het gebruik van katoenen netten is niet slechts te Scheveningen maar ook te Katwijk dit jaar toegenomen.<br />
I n 1863 hebben groote rampen de visschersvloot getroffen, zoodat de geheele bemanning te Scheveningen van 4 ,<br />
te ~atwijk van 2 schuiten verloren ging en van deze 6 schuiten door zeeramp getroffen slechts ééne te<br />
Scheveningen voor de vaart behouden bleef. In 1864 is ééne der scheveningsche bommen met de geheele<br />
bemanning van 8 koppen verongelukt, terwijl op andere schepen uit die g·emeente nog 4 personen door toeval<br />
of stormen het leven verloren. Van de bemanning der katwijksche vloot vonden 2 personen den dood in de<br />
golven. In elk van beide jaren werden aangebragt 38,612,'150 en 33,535,000 haringen, in 417 en 420 reizen.<br />
De opbrengst werd geschat op f 4·21,64 l en f 529,586, waaronder voor 1864 eene som van f 20,960.90 voor<br />
geschonden haring. De middenprijzen waren in 1863 f 11.05, in 1864f15.50 per 1,000 stuks. Als hoogste prijs<br />
werden in elk jaar besteedfH en/39.30, als laagstef6 enfH.50 per 1,000. De meerdere vangst in 1863<br />
werd dus meer dan opgewogen door aanmerkelijke prijsvermindering. De middenprijzen in 1861 waren meer<br />
dan tweemalen zoo hoog als die in 1863. Hierbij komt, dat in 1863 door de groote vangst de slijtage van<br />
netten en vischtuig veel belangrijker was, het vervoer van den visch meer uitgaven veroorzaakte en ruim<br />
f 18,000 meer voor zout moest worden uitgegeven dan in 1861. In weerwil van de mindere vangst in 18G4 ,<br />
was de uitkomst voor de reeders veel voordeeliger dan in het vorige jaar, doordien de boH:ing, na de belangrijke<br />
daling in de beide voorgaande jaren, op nieuw in prijs is gerezen. De gemiddelde besomming ván elk schip<br />
ter steurharingvisscherij uitgerust bedroeg in 1863 f 2,356, in 1864 f 2,942 tegen f 2,6'18 in 1862. In beide<br />
jaren werd weinig haring gekaakt, in 1863 1271; 4 , in 1864 '133 tonnen. Onder de bovenstaande cijfers zijn niet<br />
begrepen 200 en 130 tonnen, die voor eigen gebruik der visschers gediend hebben. Men besteedde in Augustus<br />
1863/25 totf38, in 1864 /23 tot/27.50, in September 1863/22, Octobèr '1864/17.50 voor den pekelharing<br />
per ton. Daarenboven werd nog in den herfät van elk jaar door 3 bomschuiten uit Egmond aan Zee de verschharingvisscherij<br />
uitgeoefend. Deze schepen hebben in elk jaar iu 15 en 13 reizen 694,000 en 593,800 steurharingen<br />
aangebragt, verkocht tegen f 8,800 en f 8,550 off 12.65 en f 14.40 per 1,000 stuks. Men besomde dus te<br />
Egmond per schip in '1863 f 2,933, in ·J 864 .f 2,850 tegen f 2,616 en f 3, 120 te Schevening·en , f 1, 74G en f 2, 122
te Katwijk, j 1,677 en j ,1,684 te Noordwijk. Reeds verscheiden jaren achtereen is gebleken, dat het eerste<br />
gedeelte van het vischsaizoen te Egmond veel beter uitkomsten g·eeft dan in de drie overige gemeenten, terwijl<br />
het laatste gedeelte zich door veel schraler \·angst kenmerkt. Uit Eg·mond vertrokken 3 vaartuigen in 1863 op<br />
Hl September, hadden reeds op den 26'1cn dier maand den eersten haring aangebragt en tot November eene<br />
overvloedige vangst, waarna z\j zeer tegenviel. In '18M waren zij op 13 September uitgezeild en reeds op<br />
13 October van hunne tweede reis terug met eene besomming van j 6,300. Men is dus voornemens de verschharingvisscherij<br />
in het vervolg op 1 November te sluiten, dewijl na dien tijd de opbrengst de kosten niet kan<br />
g-oecl De maken. zoogenaamde noordvaart of de korde- of schrobnetvisscherij op platvisch wordt in de eerste helft van<br />
het jaar meest uitgeoefend. door de schepen, wellrn in de laatste helft voor de steurharingvisscherij dienen. In<br />
'1863 was over het algemeen de vangst vrij overvloedig· en rijker dan in 1862. Daar de hooge prijzen zich niet<br />
handhaafden, was de einduitkomst minder gunstig dan dat jaar. In 1864 gaf de vangst niet onbelangrijke<br />
voordeel en, doordien zij overvloedig was tegen hoog·e prijzen, vooral toe te schrijven aan de levendige vraag<br />
voor de belgische markten. Deze visscherij wordt vooral uit Schevening·en, Katwijk, Noord wijk, Eg-mond aan<br />
Zee en Zandvoort uitgeoefend. Men bezigde in de drie eerste gemeenten in '1863 Hl2, in 18M '191 schepen,<br />
waarvan 13!~ en 135 uit Scheveningen, 4.9 en 4,7 uit Katwijk , 9 in elk jaar uit Noordwijk. De geheele opbrengst<br />
der schrobnetvisscherij \vorclt in die drie gemeenten g·eschat op j 40 LA90 in 1863 en J !~78,'l 72 in 18M. De<br />
gemiddelde opbrengst per schip bedroeg in elk van beide jaren te Schevening·en J 2,262.67 en J 2,647.14 , te<br />
Katwijkft ,755.35 en/2,312.30, te Noordwijk/1,364.30 en/1,347.78. Onder de opbrengst van deze visscherij<br />
is te Katwijk in elk jaar niet begrepen eene som vanf2,152 en/1,694, voortvloeijende uit den verkoop van<br />
zeesterren. De schol, die in g-roote hoeveelheid te Katwijk wordt aang·evoerd, bedong in beide jaren en vooral<br />
in 1864 hooger prijzen dan in 1862. De mand schol gold alclaa.r in J anuarij ·1863 J 2.50, in 18M f 4.25 tegen<br />
j 2 in 1862, in J unij j 3 en j 4.25 tegen j 2.40 in J\1lij ·1862. Te Egmond aan Zee werd de kustvisscherij in<br />
elk jaar gedreven met '19 bomschepen, bemand met 120 koppen in '1863 en 114 in 1864. Zij besomden met de<br />
kor- of schrobnet j 32,250 en j 37 ,540. In beide jaren was de vangst schraal. De hoogere besomming in 1864·<br />
was meer het gevolg van de zeer hooge prijzen. In de meeste maanden was de visch schaarsch door de toeirnmende<br />
mededinging van de engelsche visschers, die van het begin van Mei tot het einde van J ulij telkens<br />
in grooter getal het Binnenlek met hunne vaartuig-en bezoeken en eene groote menigte visch opvangen. Te<br />
Zandvoort was de visscherij met het schrobnet in beide jaren bevredigend.<br />
De beug- of hoekwantvisscherij op schelvisch en kabeljaauw werd in 1863 uit Egmond met 16 groote en<br />
10 ldeinere schuiten uitgeoefend, welke te zamen slechts j 9,555 besomd hebben tegen J 13,290 in 1862. In<br />
October was op de kust nog geen schelvisch of kabeljaauw te vangen. Toen de visch in November en December<br />
o>ervloedig kwam opdagen hebben veelvuldige stormen het visschen belet. Bijna de geheele vangst werd tegen<br />
hooge prijzen voor de duitsche markten opgekocht. Het best slaagde de kleine beugvisscher\j met 9 groote en<br />
kleine booten uit Egmond van half Maart tot half J ulij uitg·eoefend, welke j 6,886 heeft opgebragt. Beter was<br />
het met de beug- en hoekwantvisscherij in '18M gesteld, zoodat, hoewel de vang·st slechts matig· was , de '16<br />
vaartuigen door de hoog·e prijzen j 15,300 besomden of j 5,745 meer dan in 1863. De kleine visscherij op<br />
schelvisch en kabeljaauw , van April tot half Junij, met 12 booten elk met 5 koppen uitgeoefend, gaf/10,100<br />
of j 'f,2 J!1- meer clan in het vorige jaar. De geheele visscherij heeft te Egmond aan Zee opgebragt in '1863<br />
f 57,571, in '1864 /7'1,490 tegen fû2,660 in ·1862.<br />
Te Zandvoort werd de visscherij in 1863 uitgeoefend met 11 pinken, die een gedeelte van het jaar de<br />
schrobnetvisscherij uitoefenen en een ander gedeelte t er beugvaart worden uitgerust. Hoewel zeer ongelijk was<br />
de vangst met het schrobnet in beide jaren voordeelig door de zeer hooge prijzen. Men betaalde voor scharren<br />
in 1863 j 7 tot j 8, in 1864 j 5 tot j 1 O, voor kleine schol j 3 en j 2 tot j 4. de mand, voor de groote j 0.30<br />
tot j 0.35 en j O.liO tot j 0.50, voor tongen j 0.20 tot j 0.25 en soms in 1864 j 0.35 tot J 0.40 het stuk. Slechts<br />
voor tarbot bestond in '1863 weinig vraag; in 1864 gold deze visch in de week voor Paschen j 4 tot j 5 per<br />
stuk, doch moest later soms voor zeer lage prijzen worden afgezet. De hoekwant- of beugvisscherij is in beide<br />
jaren tegengevallen. In 1863 moesten door de schrale vangst de meeste pinken deze visscherij reeds zeer spoedig<br />
staken: ook in 1864 was op de kust bijna geen kabeljaauw. In elk van beide jaren werden te Zandvoort<br />
besomd j 29,000 en .f 30,000, waarvan in elk jaar slechts f 1,000 met de beugvaart. Te Zandvoort koestert<br />
men gunstige verwachtingen van de toekomst welke de visscherij te gemoet gaat, zoodat men aldaar eene<br />
nieuwe reederij heeft opgerigt, welke zich voorstelt verscheiden schuiten uit te rusten en reeds in '1864 2 nieuwe<br />
groote vaartuigen voor de visscherij heeft ingerigt, waardoor de visschersvloot van 11 op 13 schepen gebragt is.<br />
De beugvisscherij , vroeger te Schevening·en een zoo belangrijke tak van nijverheid, vermindert aldaar jaarlijks.<br />
De kabeljaauw schijnt het gedeelte van de kust door de beugvisschers bezocht geheel te hebben verlaten. In<br />
de laatste jaren hebben schelvisch en kabeljaauw zich in het voor- en najaar slechts vóór Zandvoort en Egmond,<br />
in de nabijheid der kust , vertoond. Van de 20 booten 1<br />
die in 1862 voor die visscherij dienden, zijn in 1863<br />
7 verkocht om te Zandvoort en Eg·mond in de vaart te \Vorden gebragt. In 1863 hebben 13, in '1864 12 booten,<br />
Ü' zamen/6,336.75 en/3,383.70 of/487.44 en/28'1.97 per boot besomd; terwijl in 1859 of het laatste voordeelige<br />
jaar 2 l booten eene waarde opbragten van j 35,7 40.70 of j 1 ,654.32 per boot.<br />
Van de visscherij op de hoogerop gelegen kusten van de N oorclzee beantwoordde de schelvischvangst te<br />
Enkhuizen in '1863, in de eerste helft van J anuarij, vrij wel aan de verwachting, doch was later van weinig<br />
beteekenis. In plaats van schelvisch werd eene menigte schol gevangen, waarvoor men goede prijzen bedong·;<br />
welke visscherij tot het laatst van Mei aanhield, toen de schol plotseling geheel verdween. In het tweede<br />
halfjaar gnf, vooral door de merlerling-ing van rle rng-elsrhe vissc·hcrs. rlr visscher\i bijna niet.s. In 1861 werrl<br />
in het begin van Januarij uit Enkhuizen met de beu tam l"k ·<br />
werd afgezet. Toen deze visscherij verminderde in g men ~IJ F v~el s~~elv1~ch g·e_:angen' die tot hooge prijzen<br />
jaauw en rog te vangen. De eerste visch ' g hg h nel le rual'lj eemge m1Jlen verder van wal om kabeld<br />
, waar oor voor eze v1schsoort b 1 ·'k<br />
was se aarsc e aatste werd t t h ··<br />
oor de verlaging van het tarief in Belg1·e d ' cl . o zeer ooge pr1Jzen opgekocht<br />
wordt. De scholvisscherij' van April tot het laatst van J unï f e~ne e angnJ. e m~rkt geopend<br />
en tot laat in den herfst werd voor·a] ki . h l J ' ga zeer goede mtkomsten. Midden m den zomer<br />
. eme se o gevangen waarvoo d ··<br />
engvrsscherij in de twee laatste maanden van het . aar af z ' .. r ~en zeer goe e pnJZen bedong. De<br />
b<br />
vangst hadden' anderen toen de vor·st . . 1 tJ g eder on~ehJke mtkomsten' zoodat velen eene schrale<br />
.. , mvre , me eene goe e ladmg t N' cl' b.<br />
h<br />
ooge prlJzen bedongen. In elk van beide jaren zïn t E l h . -EJ reuwe iep mnen kwamen en zeer<br />
120,825 en 130.400 schelvisschen' 11,64,0 en 9 87~ to:o-en n \ ~izen aange~ragt 1,275 en 1,720 kabeljaauwen'<br />
schol. De opbrengst werd in elk jaar eschat ~ 61 ~1 ' ,~08 en 1,58:> t~rbotte~' 494,600 en 523,556 p.<br />
koopjes op de vischmarkt afgeslagen t~r waard: !an f 129:: /s 63,6/26; met i~begnp van 969 en 926 kleine<br />
en/65,590. - Te Helder werd in elk van beide ·aren aa' .' he~ 1,964, klimt het_ bedrag tot/63,658.88<br />
gebragt voor eene waarde van f 36 793 en f 82 02J cy n vd1sc '. m de Noord- en Zmderzee gevangen' aand<br />
ei , , rn lJZOn ere personen aan cl h t k<br />
. ' • , •, waaron er niet begrepen d · h cl l"k<br />
en zon er afslao- verkocht en dr·e well b.. cl e v1sc ' age lJ s aangevoerd<br />
.<br />
mtventen. - Aan de heldersche zeewerin werden door cl e se .m en .. oopen of de visschers zelve<br />
775, in '1864 700 ponden paling, verkoch~ in 1864 te enef~ac~terderv1sscher~1en aldaar geva~gen in !8~3<br />
1864 per tal f1.52 golden en in dat jaar C.)00 talle g cl. je 100 p., 60,000 en 20,000 harmgen , die m<br />
geep ' re 5 pe~· tal opbragten, - Van de botters' te<br />
Edam te huis behoorende in 1863 115 in -1864 11; .<br />
het tweede een 70tal de Noordzee beva;en Elk. tl~ g~ta~, h~bben m het eerste jaar ongeveer de helft' in<br />
/8 off 10 verdienen. In de lente van 186.4 wasvdaar ~t1gl eet, :hal:e den schipper, 4 knechts, die wekelijks<br />
·t cl .. .. . e m s ag gunstig· m het na· d d d. .. .<br />
s ormwe er bemoerJellJ'kt Uit Hui.ze l) .. . lk . ' Jaar wer e vaart ikwiJIS door<br />
· n ZlJn m e Jaar 24 en 10 t · · ··<br />
gevaren. In 1863 was de botvangst gunstio-· . 1864 cl . vaar mgen ter visscherlJ buitengaats uit-<br />
7 en 12 bunvaartuigen voor deze visscherij ~~b~n· cl i>war:~ e mtkomsten_ ong:ms~ig. Op Terschelling zijn<br />
namen in beide jaren 160 schuiten te z1g . e mt ~rosten waren m berde Jaren ongünstig. Op Urk<br />
.. ' zamen van 4,350 tonnen mhoud Ik t 3 k .<br />
e rJslandsche visscherij werd in beide . . t . ' e me oppen, aan de v1sscherij deel.<br />
D<br />
1863 3' in 1864 2 nederlandsche schepe. i1 dJeaerlenHntrem dtgeoehf~nd. Aan de visscherij op Groenland namen in<br />
" b · e ou ste se ip Dirk· Ad<br />
,.,oo ro ben mede en heeft nic t eens de walvischvan ·st be r D ' ye . ama' groot 343 ton' bragt slechts<br />
Noorwegen. Ook het tweede de Noordnool k. g. b ~doe_ Cl; het werd m 186-1. verkocht aan een kantoor in<br />
' r , reeg m er e Jaren eene sch · l t ·<br />
ou<br />
510 cl<br />
e robben welke te zamen f 9 860 23 h bb b ra e vangs ' m 1863 520 jonge en<br />
Het schip Mrtri~ uit Purmerend verl•re~o- in \ei~: ~pge rag~. ~e traa~ werd tegen j 47 .50 het vat verkocht.<br />
en 1,480 jonge robben aangebragt. o Jaren vee etere mtkomsten' en heeft in 1863 1,790 oude<br />
De beug- en winterkabeljaauwvisscherij verkeerde in beide ·aren ..<br />
voor de belgische markten in bi eiJ'enden toe t cl 0 l d J door d.e hooge pnJzen en de levendige vralMl'<br />
· 1 cl s an · o { on ervond men 1 186 ~ · h -t:><br />
mv oe van den aan de geepvisschers toegeke cl .. cl .. , n -"' m ooge mate den gunstigen<br />
zijn in 1864 47 tonnen o·eep gezoute11 In Jn en v:~ omFvabn zontacCIJnS. Aan de vischdroogerij aan den Helder<br />
o · anuanJ en e ruariJ. 1 "63 , d ·<br />
verbeterde' ontstond groot gebrek aan g·eep en mo t . A . o<br />
. es men<br />
was e vangst germg' toen die latfü'<br />
111 pnl en Me· cl h<br />
op it aas wachten ' zoodat zelfs één der sche .t r h 1 soms agen ac tereen aan den Helder<br />
d<br />
laatste gedeelte van het jaar werden vele sch pen dm ~ rhen oofde van de laatste beugreis moest afzien. In het<br />
epen oor et gure weder da e ht · cl<br />
ou<br />
h d<br />
en. e hooge priJ·zen wogen ecl1ter r r· l t . g n ac ereen m e haven teruggeu<br />
msc ioo s op te()'en die on f d.<br />
D<br />
slechts hoekers' van ééne bun voorzien die d 1 h o . guns ige omstan igheden. Terwijl vroeger<br />
. d ' us oo { verse en vrsch kunnen a cl<br />
ge<br />
b<br />
ezrg ' nemen thans ook buishoekers. uitsluitend voor d h .· .. a~v~eren: voor e beugvaart werden<br />
1864 was de vangst over het algemeen g,unst· H t e armgvisschenJ mgerrgt, aan die vaart deel. In<br />
· io-. e aas voor de kaber · l ·<br />
Jaar overvloedig. In het laatst van het J·aa lei d d . ' h Jaauwv1ssc rers nood1g' was het geheele<br />
. h . .. . r ee e v1ssc ersvloot nog al cl t<br />
en vrsc tmg vrlJ wat schade werd toeg·ebrao-t t van e s ormen' zoodat aan ankers<br />
elk van beide jaren ter markt gebragt 1' t:;39en we6e personen het leven verloren. Te Vlaardingen werden in<br />
•>,'l· en 1 592 tonnen kab r<br />
2, 174 schelvisch' 1,836 en 1.972 kibbeling 599 436, b t k . e Jaauw '. 3,315 en 3 ,942 leng' 1,593 en<br />
' ' en o en olv1sch 394 e 451 k 1 .<br />
eene waar e van j 8 643 en f h . h . ' n ee en en lippen en voor<br />
cl ' 17 ' 501 aan verse en v1sc De kabel· Id .<br />
tot/28.25enf15.35 tot f32.2 , delen 5 6 _ 15 tot ; Jfü~uw go melk van. beide jaren /13.15<br />
3 5 6 2<br />
en/2.50 tot/8.25, kibbeling/ . totfg { en/ { ·Oen f - a tot/14, de schelvrsch/2.10 tot/8.50<br />
6 25 1 25 6 5<br />
kolvisch /6.25 tot /i.2.75 en /1250 tot ./.13 50 l. 1 tot/1~.75, botf5.50 tot/23.50 en/6.50 tot/20.50<br />
, V . · · , meen en lippen /20 t 0 tf37 '<br />
se<br />
h<br />
epen<br />
.<br />
te laardmgen<br />
. '<br />
te zamen bemand<br />
me<br />
t 700 en 780 koppen en<br />
·<br />
d' cy47<br />
per ton.<br />
·<br />
Van de 53 en 49<br />
ie ben m elk Jaar 40 de beug·- er1 l{ol . h .. . r ie • en 234 reizen gedaan hebben<br />
l b<br />
v1ssc eriJ mto-eoeiend en aa b t 6 '<br />
1863 3 lasten kolvisch. Te lVIiddelharnis cl d b o . ... nge rag 04_ en 641 lasten beugvisch en in<br />
oefend met H sloepen die in '1863 2- :ve:86he eu~v1sschenJ m elk jaar van 20 Mei tot 1 October uitge-<br />
400 en 360 ton leng h~bben aangebragat, IDn ib18 reihzenbbgem~akt. hebben en 3,000 en 2,422 ton kabe!J·aauw<br />
. aaren oven e en mt die g t · , '<br />
naamde voorteeltreis gemaakt en te zarnen 181 t k b 1 · emeen e m 1864 2 sloepen eene zooo-eb<br />
. T . on a 8Jaauw verkocht teo-e /1850 d t:><br />
aange ragt. e Maasslms zijn elk jaar 4 sche e Ik b 'd o n . e ton' en 20 ton leng<br />
bezigd. Zij hebben in 1863 596 ton t . ph n ' e eman met 12 koppen' voor de beugvisscheriJ. 0 o-eb<br />
V< n e1 e Jaren 2 en 1 hoel e 8 1 ·<br />
zou env1sc en 443 ton rammeling · ·<br />
aange ragt. Te Pernis werden in ell{ a b .d . en een wemig versche kabel1·aauw<br />
met 206 en 180 koppen bemand' te Zwartewaal 2 hoekers ' rs' s oepen' 3 bezanen en 6 schokkers<br />
schappen tot de visscheriJ. buitengaats b . cl H ' 6 en 5 sloepen en 1 schokker met 98 en 86 man~<br />
. ge ezw · et g·etal schepe t t d b<br />
echter met opgegeven. Te Katwijk werden ino 1863 l ht l n o e eng- en kolvaart g·ebruikt wordt<br />
. s ec s 1 s oep en een paar booten uitgezonden. Te Zierikzee
werd slechts in 1863 één schip voor de beug·vaart gèbezigd. Het visschen met de l~ol wordt meer ~n meer<br />
uitzondering sedert de ondervinding geleerd heeft, dat in de zomermaanden met de beug betere uitkomsten<br />
worden verkregen; zoodat te Vlaardingen in ·1864 slechts 2 kolvaarders zijn uitgerust, waarvan 1 eene reis<br />
deed van 1 i, de andere van 9 weken, die te "1amen 37 ton kabeljaauw hebben aangebragt. - Voor de plompvisscherij<br />
in September en October werden uit Middelharnis in 1863 5, in i864 4 schepen gebezigd, die in<br />
elk jaar vrij goede uitkomsten hebben verkregen. In 1863 was de vangst matig, doch de prijzen in Belgie<br />
besteed zeer hoog , doordien het inkomend regt toen reeds van f 14.40 op f 6 was teruggebragt. - De beugvisscherij<br />
van schelvisch in den herfst, die in November begint, liet zich in 1863 aanvankelijk gunstig aanzi.en.<br />
De kleine visschersvloot van Middelharnis werd door de hevige stormen zoo zeer geteisterd, dat 2 schepen<br />
verloren gingen, waardoor 26 personen, welke 19 weduwen en 40 kinderen nalieten, den dood in
~ "d ~ :?.: ~ ~ :El: ~ ::- ~ ~ <br />
~~::sp..g~s~ ê. Er· ::sfü""<br />
:-~ :;; (!) a. o :> Q><br />
g ~ e. - §: ê (!) ; ~ ~ ~ (!) ~ 2.: _:><br />
Cl\:l as. < < fü ~ ~ a· -"' (!) ;;- P ~Jg ~ § § g ~~~ s· ~ o? ~ ~<br />
....<br />
~<br />
~<br />
PROVINCIEN.<br />
Verleende en afgehaalde jagt- en vischakten en kostelooze vergunningen tot het vangen van houtsnippen met flouwen en voor de visscherij met één<br />
vischtuig (art. 6 der wet van f3 Junij i857, Staats b 1 ad n° 87) over de jaren i865 en i86~ .<br />
Jaren.<br />
JAGT.<br />
GETAL AKTEN.<br />
Groote.<br />
-;;;l •fl5<br />
Kleine.<br />
Bedrag<br />
der<br />
recognitien.<br />
1<br />
Noordbrabant""""" ~ 1863 • • 5 777 8 f 11,845<br />
(1864 .. 5 762 5 11,605<br />
Gelderland"""" .. . " ~ 1863 • • 2 786 5 11,875<br />
. 1864 .. 1 780 5 11,755<br />
Zuidholland"" " " . . . . ~ 1863 • • 34 804 4 13, 100<br />
' 1864 .. 35 776 4 12,710<br />
Noordbolland .. .. .. , .,, ) 1863 • •, 3 539 3 8,190<br />
. 1864 . . 5 537 4 8,225<br />
Zee land ... ; . . . . ... . . . , . ~ ! m<br />
: :<br />
9 406 17 6,H5<br />
9 426 16 6,740<br />
Utrecht"." . " " "" " ~ 1863 • •<br />
1 325 9 4,!)50<br />
1864 .. " 318 7 4,805<br />
Frie8land".""" . . " " ~ 1863 ' '<br />
23 333 277 7,070<br />
1864 .. 24 348 267 7,275<br />
O"erijHe;"" " ... " ". ) 1863 ' • 2 421 2 6,385<br />
~ 1864 .. 2 416 1 6,305<br />
Groningen\"""".""~ 1863 • •<br />
25 216 11 4,045<br />
~ 1864 .. 28 209 10 4,025<br />
D1•enthe""." ..""". ~ 1863 ' '<br />
2 235 1 3,590<br />
~ 1864 .. 4 221 " 3,435<br />
Limburg"""""" . . "~ 1863 ..<br />
1 427 20 6,535<br />
. 1864 .. 1 426 13 6,485<br />
------<br />
Totaal"" ~ 1863 · · 107 5,269 357 f 84,030<br />
1864 .. 114 5,219 332 83,365<br />
i<br />
VISSCHERIJ.<br />
GETAL AKTEN.<br />
Groote.<br />
Kleine.<br />
Bedrag<br />
der<br />
recognitien.<br />
Getal<br />
akten.<br />
TOTAAL.<br />
Bedrag<br />
der<br />
recognitien.<br />
256 706 f 2,339.00 1,752 f 14,184.00<br />
266 651 2,306.50 1,689 13,911.50<br />
356 484 2,506.00 1,633 14,381.00<br />
328 406 2,249.00 1,520 14,004.00<br />
1,244 1,989 9,203.50 4,075 22,303.50<br />
1,213 2,049 9,138.50 4,077 21,848.50<br />
411 914 3,426.00 ·l,870 11,616.00<br />
417 940 3,495.00 1,903 H,720.00<br />
170 653 1,829.50 1,255 8,274.50<br />
156 650 1,755.00 1,257 8,495.00<br />
254 555 2,102.50 1,144 7,052.50<br />
252 521 2,041.50 1,098 6,846.50<br />
270 856 2,634.00 1,759 9,704.00<br />
254 742 2,383.00 1,635 9,658.00<br />
165 586 1,704.00 1,176 8,089.00<br />
172 531 1,656.50 1,122 7,961 50<br />
171 923 2,239.50 1,346 6,284.50<br />
150 904 2,106.00 1,301 6,131.00<br />
45 314 696.00 597 4,286.00<br />
43 291 651.50 559 4,086.50<br />
82 149 633.50 679 7,168.50<br />
85 139 633.50 664 7,118.50<br />
f 29,313.50 l •<br />
3,424 8,129<br />
7 ,••• lf 113,3'3.50<br />
3,336 7,824 28,416.00 16,825 111 , 781.00<br />
Zegel regt<br />
KOSTELOOZE VERGUNNINGEN<br />
::r' g'Cl\:l CJ' ~ El 8" ~ cg ~ ~ g '-;, ~ ~<br />
~ ~ ~ > ó m ~ ciCî' g- t:l fi ~ -~ - l3<br />
Eï g --s. ::s g_ ~ < ~ ~'-;, :>
UIBA~HTS-<br />
EN FABRIEKNIJVERHEIO<br />
OVER t865 E.N t86t<br />
In N oordbrabant was met uitzondering van de katoennijverheid' de toestand van het fabriekwezen over het<br />
algemeen vrij gunstig. De fabrieken van wollen stoffen en de linnenweverijen ha~den voortdurend druk -:erk'<br />
vooral de laatste verkeerden door de duurte van het katoen in een allergunstigsten toestand. De ber~gten<br />
omtrent de ambachtsnijverheid zijn zeer voldoende. Door het oprig-ten van nieuwe gebouwe~' ook publieke'<br />
waartoe door de gemeentebesturen dikwijls werd besloten' en de menigte gebouwen ten dienste der staatsspo~rwegen<br />
in aanbouw of in aanbesteding en door het daarstellen van openbare '~erken heersc~te v:e_l w:l~aa~t<br />
bï den ambachtsman. Ook werden vele woningen van bijzondere personen en '~mkels verfraaid ?f -ver111e~:V .<br />
Jetselaars' timmerlieden, smeden enz. zagen hierdoor de dagloon en verhoogen. Niettegenstaande die verhoo.,., mg<br />
bestond vooral bij de smederijen' op sommige plaatsen gebrek aan werkvolk. b k<br />
Ook in Gelderland verkeert de ambachtsnijverheid in een guustigen staat en geve~ vele open are wer ben<br />
en toenemende aanbouw in eenige gemeenten overvloed van werk. De overdreven pnJzen van het katoen e-<br />
lemmerden de werkzaamheden der katoenweverijen. d d" . h t<br />
In Zuidholland waren de suikerraffinaderijen, vooral in _1863, gedn\kt door de sterke m~ e .mgm15 va~ .~<br />
buitenla~d. In 18G4 heeft de verlaging van regten in Engeland, waar~oor aldaar het .debiet I~ vermee~l ~t';<br />
een unsticren invloed op dien tak van nijverheid uitgeoefend. De oorlog I~. Noord-Amerika was zeer n~o. o Io.<br />
voorgde br~nderijen en de daarmede verwante kuiperijen of fustenmakerlJen. De overgroote mee~lmh~~ :er<br />
branders te Schiedam heeft zich' in vereeniging met die te Rotte:dam '. Delft' Delfshave~ en aar m?.en<br />
· d l h d b d "dend te beperken door de fabneken m gegeven omstandigheden wekellJkS<br />
verbonden om e wer 'zaam e en e m ' . h f . l r<br />
één dag te doen stilstaan. De ambachtsnijverheid verkeert in een staat van voormtgang en ee t olvei v oel ~g<br />
erk terwijl het loon geëvenredigd is aan den arbeid. Vooral wordt een g-root aantal openbare wer rnn stee s<br />
~erri 't en aan de grootste gemeenten eene belangr~jke uitbreiding gegeven.<br />
In g N oordholland breidt zich de fabriekn\jverheicl gedurig uit. De toestanc~. van een groot laanftal arbeiders<br />
· d 1 d · t genoegzaam ZIJn voor hunne be ioe te. Ofschoon<br />
blijft echter hoogst ongunstig' daar e oonen e1 mees en on d . d . t<br />
~mio·e tal· ken van nijverheid zoo als die in katoenen stoffen, de scheepsbouw en de aar me e ver wan e<br />
~~kken"' doo; de tijdsomstandigheden in min g-unstigen toestand verkeerden' was echter over he~ a~g·e.~iee~ ~e<br />
toestand bevredig~nd ' vooral in die fabrieken, waarvan de arbeiders ~n grootek g·e.~ouwe~ :ere~111f ~lJn o r~<br />
root ·etal in hun ei ene woningen werken. Zoo verschaft bijv. de s1garenma eriJ aan mze~. e an en we .<br />
~e zaa~sche nijverhe~ was door den politieken toestand van Europa zeer gedruk~' te~WlJl dde ~a~oen- 8;<br />
he ta ïtweverïen te Hilversum leden door de katoenkrisis en' na de vermmder~ng er m rn~:n e<br />
:~~~~:c doo/rien ver~eerderden invoer van schotsche tapijten van betere soorten. He~ paleis voor ~·ol~s~~1Jt te<br />
Amste;dam' waarvan de bouw iu 1858 is begonnen' werd op 16 .Augustus 1864' m tegenwoor ig e1 van<br />
7 tot & 000 personen plegtig geopend. d l ·n d<br />
'fe Utrecht had de ambachtsman in beide jaren veel werk door de werkzaamheden aan e ve.rsc 11 en e<br />
s ,oonve diensten' het bouwen van schoollokalen en andere bel~ngrijke .. stadswerken, waar.~nder m 18M de<br />
b~terhal~ Niettecrenstaande in de buitenwijken vele nieuwe wonmgen ZlJU ~.angebouwd' bhJft aldaar st~e-ds<br />
t end beho:fte bestaan aan woningen voor ambachtslieden. De huurpnJZen vo?r ~ezoude en geschikte<br />
oen~m " erkelijk gestegen Vooral hadden metselaars, timmerlieden, hmssch1lders ' stukadoors en<br />
wonmhgen Z~Jn eaealn'~erl{ In die gemee~te wordt veel verrigt voor de zedelijke ontwikkeling van den ambachtsman.<br />
steen ouwers v , 'v · . l · · f t t t d r<br />
Behalve de verbetering van het lag·er en middelbaar onderwijs'. kwam m. 186.3 eene eesm:1g m~ ~ . s a~ . v;o<br />
ba htslieden waarvan het denkbeeld van de handelssocieteit aldaar is mtgegaan en m 186 4 vereemgmb:n<br />
~: be~ordering 'van fabriek- en handwerksnijverheid. De wasch- en badinrigting werkt voortcl~rencl zeer. g.~l~~·tl!<br />
d · delijkheid en den gezondheid toestand van de lagere volksklasse. .Aan eene doelmatige zwemmug Ll~b<br />
~~or eh;~n volk blijft groote behoefte bestaan. De toestand van de fabrieknijverheicl was over h~t algemeen mel<br />
on unsti Sommi e fabrieken leden wel door de amerikaansche en deensche oorlogen en den f?e r~k.ten toestan<br />
va~ de ~ldmarkt ~ de meesten verheugden zich in voortdurenden bloei, zoodat enkele tot mtbre1dmg moesten<br />
~rv~rg.aan.<br />
In Friesland werden, volgens de opgaven dei· gemeentebesturen, in 1863 en 1864 doo·r 7 ,453 en 7,973 meesters,<br />
9,297 en 9,651 knechts 87 en 88 ambachten uitgeoefend. Door 1,632 en 1,643 fabrikanten werden g·edreven 65<br />
en 66 verschillende fabrieken of trafieken, waarbij werkzaam waren 5,246 en 5,333 personen, waaronder 3,529<br />
en 3,581 volwassen mannen, 297 en 294 volwassen vrouwen, 1,330 en 1,375 jongens, 90 en 83 meisjes. De<br />
scheepsbouwmeesters en hunne knechts zijn onder de ambachten opgenomen. Tot geene ambachts- of fabrieknijverheid<br />
maar tot andere \verkzaamheden werden gebezigd 41,439 en 43,227 niet inwonende arbeiders, waaronder<br />
20,351 en 21,536 volwassen mannen, 9,849 en 10,096 volwassen vrouwen, 6,676 en 6,776 jongens, 4,563<br />
en 4,819 meif'\jes, 23 ,559 en 22,726 inwonende arbeiders en dienstborlen, waarvan 11,647 en 10,722 van het<br />
mannelijke, '11,!H 2 en 12,004 van het vrouwelijke geslacht. De toestand der fabrieken was over het algemeen<br />
gunstig, met uitzondering van de koorn- en pelmolens, die in kwijnenden toestand verkeerden, de scheepstimmerwerven<br />
en aanverwante vakken , die weinig werk hadden.<br />
In Overijssel was de toestand vau den voornaamsten tak van nijverheid, de weverij en spinnerij , ongunstig<br />
door de duurte van de grondstof. Het verschil tnsschen den prijs der garens en dien van het fabrikaat zou een<br />
geheelen stilstand ten g·evolge gehad hebben, zoo niet allengs in 1863 eenige rijzing in den prijs dier goederen<br />
aan de oost-indische markt was ontstaan. In 18G4 zijn op die markt de prijzen der vervaardigde goederen<br />
op nieuw gedaald. daar de vraag door cle mislukking van den oogst gering was en door de duurte vaü. het<br />
katoen die naar linnen toenam. Ook op de binnenlandsche markt is de vraag naar katoenen goederen veel<br />
verminderd. De handwerlrnnijverheid was vrij levendig, vooral in Twenthe door den opbouw van Enschedé.<br />
In de provincie Groningen bleven de scheepstimmerwerven , t0uwslagerijen , zeilmakerijen, anker~mederijen<br />
en blokmakerijen in een ongnnstig·en toestand verkeeren door het kwijnen van de scheepvaart. In '1864 was<br />
de toestand van vele fabrieken ongunstig, vooral van de olieslagerijen door den grootendeels mislukten koolzaadoog·st,<br />
het toenemend gebruik van petrolfmm en de slechte verhouding van de grondstof tot het fabrikaat.<br />
De ambachtsnijverheid was over het algemeen bloeijend, daar overvloedig werk voor den handswerkman te<br />
..;,-inden was. In de gemeente Groningen werden in 1863 driehonderd vijfenv\jftig, in 1864 driehonderd drieenvijftig<br />
fabrieken en werkplaatsen opgegeven met 1,547 en 1,502 arbeiders, waaronder 1,000 en 956 volwassen<br />
mannen, 103 en 108 volwassen vrouwen, 36G en 355 jongens, 78 en 83 meisjes.<br />
In de provincie Drenthe is de fabrieknijverheid van weinig belang. Zij breidt -zich nogtans langzamerhand<br />
uit ; vooral te Assen.<br />
In den toestand van het fabriekwezen te Maastricht is vooruitgang waar te nemen. Te Roermond oefende<br />
de amerikaansche oorlog, vooral in 1864 , een ongunstigen invloed uit op de katoenfabrieken. Te Venlo en<br />
-Omstreken was de toestand der nijverheid niet ongunstig. De aanleg van den staatsspoorweg en de bouw van<br />
de brug over de Maas gaven aan vele handen werk. ·<br />
Wij gaan thans over tot eene afzonderlijke beschouwing der voornaamste soorten van fabrieken.<br />
Su~ker:fab1·iehen en s1tihe1·rqjftnaderi/cn. De toestand der raffinaderijen was in 1863 en 1864 nog minder gunstig<br />
dan rn 1862 , door gebrek aan geregelden afzet, wanverhouding tusschen de prijzen van grondstof en fabrikaat<br />
en toenemende mededinging door oprigting van nieuwe en uitbreiding· van bestaande raffinaderijen zoo binnen<br />
als buiten 's lands. De meeste en grootste suikerraffinaderijen verwerkten in 1864 minder dan in vorige jaren<br />
en hadden slechts korten t~jd hun gewoon getal werklieden in dienst. Zij moesten dit getal herhaaldelijk<br />
verminderen. De volgende staat geeft een overzigt van den in- en uitvoer van ons land in de laatste vijf jaren.<br />
ALGEMEENE INVOER. INVOER TOT VERBRUIK. ALGEM:EENE UITVOER.<br />
Ruwe suiker. Ruwe suiker. Ruwe suiker. Geraffineerde suiker.<br />
18(30 97,367,673 ned. p. 78,5G1,842 ned. p. 31,544,421 necl. p. 58,949,217 ned. p.<br />
'1861 114,982,232 85,730,412 20,651,630 64,198,304<br />
1862 104,966,259 85,761,747 45,124,960 63,900,413<br />
'1863 119,015,86f 91, 152,370 36,319,926 64,554,340<br />
18(34 117,287,458 93,600,702 21,848,982 68,911,292<br />
De beetwortelsuikerfabriek te Zevenbergen bezit een stoomwerktuig van 200 pkr. en bezigt bij afwisseling<br />
dag en nacht 275 personen, tegen een arbeidsloon van f 0.35 tot f L In elk van beide jaren werden 900,000<br />
en 800,000 ponden suiker naar Frankr~jk vervoerd. De nederlandsche beetwortelsuikerfabriek te Oudenbosch<br />
verschaft werk aan ongeveer 200 pei·sonen, nagenoeg allen van de hulpbehoevende klasse. Te Bergen op Zoom<br />
kwam in '1863 eene nieuwe fabl'iek iu werking, sedert 1864 met eene gasinrigting, die in elk jaar aan 200 en<br />
190 personen, waaronder 140 en 128 mannen , 40 en 42 vrouwen en 20 kinderen werk verschafte. De toestand<br />
dezer fabrieken is zeer gunstig met eeli vrij aanzienlijken uitvoer vah suiker naar het buitenland. - De suikerraffinaderij<br />
te Dordrecht werkte -in beide jaren met 6 mannen en verkeerde in gunstigen toestand. De beetworsuikerfabriek<br />
te Dubbeldam werkte vrij gnnstig, in 1863 met 275, in 1864 met 250 mannelijke arbeiders en<br />
met vijf stoomwerktuigen van 46 pkr. en vier stoomketels van 170 pkr" De suike'r- en stroopfabriek uit melasse<br />
te Gouda had door de duurte van de grondstof slechts een geringen omzet. Van de vier suikerraffinaderijen<br />
te Rotterdam wordt het getal arbeiders niet opgegeven. Slechts ééne werkt met stoom en bezit vijf werktuigen<br />
van 3'1 pkr" Iu de beetwortelsuikerfabriek te Rijswijk waren GO en 80 arbeiders werkzaam. In 1864 werd te<br />
Delfshaven eene ·stoom-suikerraffinaderij op groote schaal opgerigt met vier stoomwerktuigeil van 72 pkr. en vijf<br />
ketels; -zij bezigt 200 arbeiders. - De hollandsche suikerraffinaderij te Amsterdam, sedert J unij 1863 in volle<br />
werking, bezat in elk jaar zeven en acht stoomwerktuig·en van 47 en 66 pkr., twee toestellen tot het uitdampen<br />
in het luchtledige en acht turbines 'en bezigt ongeveer 136 ma.n tegen een gemiddeld weekloon van f 8. In de<br />
l<br />
1<br />
1<br />
J
suikerraffinaderijen kwam in beide jaren geene meldenswaardige verandering'; slechts werden in die van de<br />
heeren BEUKER EN HuLSHOFF de ovens voor beenzwart met twee vermeerderd. Deze fabrieken, waarvan twaalf<br />
door stoom gedreven , bezaten op het einde van 'l 8(H zevenendertig stoomwerktuigen van ongeveer 400 pkr. en<br />
veertig ketels. Verwerkt werden in elk van beide jaren door de elf en twaalf stoomfabrieken 7 t~,025,652 en 79,53'1 ,D50<br />
ned. p., door de negen overige 1,628,·l 78 en ·1,353,359 ned. p. suiker. In deze fabrieken werkten ruim 1,300<br />
man, gemiddeld tegen een weekloon van f 8 tot .f 8.50. De twee kandijraffinader~jen met stoom werktuigen van<br />
111 en 2 plu., bezigen 38 mannelijke tegen f 7 tot f 12, 16 vrouwelijke arbeiders tegen f 2 per week. De<br />
laatste werken slechts wekelijks twee dagen. Zij hebben in 1863 minder verwerkt dan in i 862 en hadden in<br />
het volgende jaar veel werk voor uitvoer naar Engeland. In 1864 worden acht suiker- en dessert-werkfabrieken<br />
opgegeven, waarvan ééne, met een stoomwerktuig van 3 pkr" 17 mannen tegen f8 totf18, 8 jongens en 4<br />
meisjes, tegen f0.50 tot f3.50 bezigde. Zij verwerkte in 1863 ruim 44,000, in '1864 47,000 ned. p. suiker<br />
en van cacao, amandelen, anijszaad, gom en andere grondstoffen ongeveer 11 ,000 ned. p" Hare bestellingen<br />
voor Oost-Indie nemen toe. Van de zeven overige bezigde ééne 12 mannen, 3 vrouwen, 2 jongens en<br />
!~ meisjes tegen een weekloon van f 'l. 75 tot f '12, zes elke 5 of minder arbeiders. De twee suikermaalderijen<br />
met drie molens door paarden bewog·en bezigden '12, de stoom-suikerwaterstokerij 1 tot 5 werklieden. In 1863<br />
hebben zes stroopfabrieken 110,000 ned. p., in 1864 vier 75,051 ned. p. stroop verwerkt. Van de twee stroopmakerijen<br />
te Nieuwer-Amstel, waarvan ééne tevens suikerraffinaderij , wordt niets medegedeeld. In 1863 werd<br />
eene beetwortelsuikerfabriek opgerigt op den huize Zwanenburg onder Houtrijk en Polanen. Zij werkt met<br />
acht stoomwerktuigen van 64 pkr. en bezigde in elk van beide jaren 99 en 205 arbeiders, onder welke laatsten<br />
22 vrouwen en 44 jongens, tegen een weekloon van f 3 tot .f 5 voor de jongens, .f 3 tot f 6 voor de vrouwen,<br />
f 6 tot f 12 voor de volwassenen. In 1864 werd voor deze fabriek van 299 b. in het Haarlemmermeer, van<br />
16 b. uit Waard en Groet en van 13 b. onder Aalsmeer de suikerbiet geleverd. Daar de teelt in den Haarlemmermeer<br />
tegenvalt, was de toestand dezer fabriek niet zeer gunstig. - De suikerraffinaderij te Groningen,<br />
met twee stoomwerktuigen van 14 pkr. en twee ketels, bezigde in elk van beide jaren 52 en GO knechts, waaronder<br />
40 en 42 volwassen mannen, 2 en 3 vrouwen, 1 en 1 jongen, 9 en 14 meisjes, tegen een weekloon voor de<br />
mannen vanf6 totf18, de vrouwenf2.50 totf3, den jongenf3 , de meisjesf'l.50 tot f2.50. Zij had in<br />
beide jaren belangrijken aftrek en werd in 'ISM vergroot door bijbouwing van twee pakhuizen.<br />
Te Amsterdam worden in 18G4 zes koJ/ijverlezeri.Jen opgegeven, waarvan ééne 3 mannen, 20 vrouwen en 30<br />
meisjes bezigde, tegen een weekloon van f 1 tot f 8 en 1,500 balen heeft verlezen, eene tweede 5 vrouwen en<br />
8 meü~jes, tegen./. 0.60 tot f 4.50. Het koffijverlezen, waarbij geene werktuigen worden gebezigd, bestaat in<br />
het uitzoeken der beschadigde boonen, het zuiveren der koffij van steengruis enz. door zeeften en met de hand,<br />
;.:oodat de hoedanigheid van elke baal koffij gelijker en fraaijer wordt; het geeft aan vele, meestal vrouwelijke<br />
handen werk. Door het nieuwe stelsel van koffijverlezen wordt niet meer eene groote hoeveelheid koffij op eens<br />
ter behandeling gegeven, maar meer geregeld over het geheele jaar verdeeld. Het aantal dezer koffijverlezer~jen<br />
vermeerdert jaarlijks, zelfs in de cellulaire gevangenis wordt koffij verlezen. De kef.ft.jltleiwdM·ij, met 4 knechts<br />
en één paardenmolen, gaf minder g·unstig·e uitkomsten door het hooge invoerregt op de gekleurde koffij door<br />
het Tolverbond.<br />
t De twee zoittziede1·i.Jen te 's Hertogenbosch, met H arbeiders, raffineerden bij raming 1,700,000 ned. p. 'sjaars.<br />
In de twee te Breda, met één en twee pannen, werkten in 1863 10 arbeiders, die 73G,660 ned. p. zout vervaardigden.<br />
De twee te Bergen op Zoom en die te Etten en Leur bezigden in elk van beide jaren 4 arbeiders.<br />
Haar toestand was gunstig. Uit de zoutziederij te Oudenbosch werden in elk jaar uitgeslagen 115,309 en<br />
113,500 ponden geraffineerd, 5,760 en 5,650 ruw zout. Die te Eindhoven had drnk werk, vooral in 1864. Die<br />
te Ifaamsdonk werkte in elk van beide jaren met 3 volwassen arbeiders. Haar toestand was matig. In de<br />
zoutziederij te Woudrichem werden 5 volwassen arbeiders gebezigd. Zij had in beide jaren een ruim debiet. -·<br />
De zoutziederij, tevens steenbakkerij, te Arnhem bezigt twee pannen en 130 werklieden. Van de twee te Tiel<br />
heeft de ééne in 1864 gunstig, de andere redelijk gewerkt, die te Nijmegen hadden in beide jaren ruim debiet. -<br />
Van de zoutziederijen in Zuidholland bezigden de drie te Zwijndrecht, waarvan ééne met één stoomwerktuig<br />
van 5 paardenkracht, 18 , die te Hof van Delft 10 , te Brielle 3 arbeiders. Z~j verkeerden in een gunstigen<br />
toestand. De zoutziederij te Leijden, met zeven zoutpannen, heeft in beide jaren ongunstig gewerkt; die te<br />
Oegstgeest met drie zoutpannen en in elk van beide jaren met 6 en 7 arbeiders, tegen f 6 en f 6.50 per<br />
week, verkeerde in gunstigen toestand. - De fabriek van ammoniacale zouten der heeren v AN DER ELST EN<br />
MATTirns te Amsterdam verwerkte in 1863 ruim 70,000, in '18G4 ongeveer 60,000 ned. kannen gaswater. De<br />
vermindering in het laatste jaar was een gevolg van de te vroeg ingevallen vorst, waardoor de toevoer van<br />
grondstof geringer was. De fabriek werd in 1864 uitgebreid door het bouwen van een nieuwen vleugel, waarin<br />
een stoomwerktuig van 5 pkr. voor het overpompen van het gaswater en 2 stoomketels werden geplaatst. Van<br />
hare producten werden proeven naar Java als mestspecie voor landbouwondernemingen uitgezonden, die wel<br />
slaagden. Zij bezigde 14 werklieden, 12 mannen tegen een weekloon van f 6 tot f 10 en 2 jongens tegen f 1. 75<br />
tot f 4.50. De twee zoutziederijen te Alkmaar met twee en vier pannen bezigden in beide jaren 9 arbeiders,<br />
tegen een weekloon van f 7 tot f 8. Zij verkeerden in gunstigen toestand. De zoutkeet te Edam met twee pannen<br />
bezigde 2 knechts en ééne vrouw, tegen een weekloon van f 5. De zoutziederij te Enkhuizen werkte met 3<br />
tot 4 vaste knechts en eenige 10sse arbeiders, die te zamen f 1,495 'sjaars aan arbeidsloon verdienden. In elk<br />
jaar werden 133,680 en 135,600 ned. p. portugeesch, 363,950 en 27,3,900 ned. p. geraffineerd zout verkocht. In 1863<br />
"\verkte de mislukking der ansjovisvangst zeer ongunstig op het debiet van 't portugeesch zont, in 1864 de<br />
mededinging o , ' voor e kinderen<br />
kelingen in Noord-Amerika nr'et g st· D be cd11~. am en m de omhgge.nde gemeenten door de verwikun<br />
rg. e ran en.Jen werl te 1 · d 1<br />
De mouterijen gaven in beide J·aren goede 'tk t T D{ n we rs waar ru;;: door' doch met verlies.<br />
d . c m oms en. e elfshaven bestonde · Il b 'd ·<br />
zevenen ert1g branderijen met 91 ' ééne stoom-branderï . " n m e { van er e Jaren<br />
met 9' acht mouterijen met 14 arbeiders Va cl b J d' te~ens destrlleerdenJ ' met f f en f 0' drie destilleerderijen<br />
t . 1 d . · n e ran enJen stonden in elk J. aar · cl "<br />
s i , e overige hadden veel minder werk D<br />
.. vrer, van e moutenJen ééne<br />
. · e voor 1 oopstokenJ met 3 arbeid ·kt · b ·a ·<br />
ongunstig. De stoombranderij en de destilleerclerïen hadd ' . ers' w~r e :n ei e Jaren zeer<br />
werk. In het geheel waren in deze provincie in 1~63 l . hen ddoor ~eer mtv?er ?aar bmte~' m beide jaren druk<br />
branderijen' waarvan driehonderd d1·· l" 1 l cdne .on erd eenendertig' m 1864 driehonderd drieëndertig<br />
. re en cue lOllf er vrer met 978 981 b ·a · , ,<br />
Gouda' vier en vijf te Leijden drieëntwintiü' e t .. t . . en ar er eIS. Van eene en twee te<br />
opgegeven. 1'e R~tterdam verk~erden de de:till n r lw~.~en w~n~? te R~~terd~m wordt het getal arbeiders niet<br />
getal' de vier mouterijen en twee moutmolens d ee ~ e11Jen :o Jn~tokerlJen m elk van beide jaren veertien in<br />
Naar Australie was de uitvoer van 'enever in lJ~~~ ~n. gen~~?en urtvo.~: naa.r Amerika in ongunstigen toestand.<br />
was. Van de dertien en veertien fij1~e l 'l . t 1 .. e Jar ~n Vl.~J belanl?11Jk' mettegenstaande de markt overvoerd<br />
gedeeld. Van de vier en vijf branderïe1nrn;:1sLoe~~~;:~' ~~ eh~terfab~rek. en de alcoholstoker~j wordt niets medewaren<br />
twee mouterii'en in l . . Jl. . J . 1~ en m elk .Jnar slechts twee en dne gewerkt. In 186a<br />
. wer ung, c re met voormt gmgen De viJ'f dest'll l " l dd ·<br />
zendingen naar het bnitenland . . 1 l 1 I . . . i eerc erl.Jen ia en m 18G3 door ver-.<br />
gerege c wen. n 1864 waren In werkmg zes destilleerderijen der eerste , twe ~
.'<br />
526<br />
der tweede klasse. Van de twee koffijstroopbranderijen, elke met 4 arbeiders, bezit ééne één stoomwerktuig,<br />
terwijl de andere vloeibare gebrande stroop vêrvaardigt. Te Delft bestaan zeven branderijen met 68 knechts. De<br />
voornaamste, -tevens destilleerderij, bezigt 27 -knechts, ·103 beslagbakken, 16 ruw- en 8 destilleerketels, terwiji<br />
in 1864 een stoomtoestel geplaatst werd tot het destilleren van alcohol. De toestand dezer fabrieken en der<br />
destilleerderij, met 8 knechts en 3 ketels, Was in beide jaren kwijnende. Van de mouterij met 8 eesten en 15<br />
knechts, de beide moutmolens, waarvan één door wind, de andei· door stoom wordt gedreven, de twee likeurstokerijen<br />
en de koffijstroopbranderij met 2 knechts wordt niets vermeld. De veertien branderijen met 42<br />
arbeiders te Oud- en Nieuw-Mathenesse verkeerden in beide jaren in tamelijken, de twee mouterijen met 3<br />
arbeiders in gunstigen toestand. De koffijstroop- en aardappelenstroopfabriek te Delfshaven, met 3 arbeiders was<br />
in elk van beide jaren het geheele jaar in werking; zij vervaardigde in 1863 40,000 p. koffij- en 30,000 p.<br />
attrdappelenstroop. De aardappelenmeel-, sago- en stroopfabriek te Gouda, met één stoomwerktuig van 8 pkr.,<br />
heeft vooral in de vier laatste maanden van 1863, door het overvloedig gewas en de lage prijzen der aardappelen ,<br />
druk en met voordeel gewerkt. Door de vroeg ingevallen vorst werkte zij in 1864 minder druk. Door den<br />
hoogen prijs van de uit suiker vervaardigde stroop vond het vervaardigde tegen voldoende prijzen gereeden<br />
aftrek. De aardappelenstroopfab1•iek te Hilligersberg met 10 arbeiders had in beide jaren goeden aftrek. -<br />
Te Amsterdam worden opgegeven in '1863 zestien, in 1864 éénentwintig likeurstokerijen. Zij vervaardigden iu<br />
het laatste jaar 2, 1 H,033 ned. kannen. De uitvoer van fijne zoete likeuren naar het buitenland bereikte in 1863<br />
eene ongekende hoogte, vooral door den lagen prijs der grondstoffen; terwijl het binnenlandsch debiet eenigzins<br />
afnam. Eéne dezer fabrieken, waarin 10 man geregeld werkzaam waren, heeft in 1863 24,000 kannen likeur<br />
en ruim 95,000 kannen jenever afgeleverd, eene andere met ruim 50 werklieden ongeveer 900,000 kannen<br />
gedestilleerd en likeuren voortgebragt. De uitvoeren van jenever bedroegen in beide jaren minder dan in vroegere<br />
jaren door den voortd·urenden oorlog en de verhoogde invoerregten in Noord-Amerika. Andere overzeesche<br />
markten waren van jenever overvoerd, zoodat ook de uitvoeren derwaarts g·eene goede rekening gaven. De<br />
Jage prijzen der granen in 1864 hebben overigens de kansen op winst verbeterd. In de fabrieken der heeren<br />
°W~IJNAND FocKING, Erven L. BoLs, VAN ZuYLEKOM LEVERT EN 0°, P. HOPPE EN J. H. HuLSMAN werden te<br />
·zamen ongeveer 110 werklieden, waaronder 7 vrouwen, in het werk gesteld. De weekloonen zijn zeer ongelijk en<br />
bedragen van f 5 tot f 20, meest echter f 6 tot f 8. De stoom-moutwijnstokerij te Bussum werd in 1863 gesloopt.<br />
Te Weesp worden in 1863 twee jeneverstokerijen opgegeven met 7 en twee mouterijen met 4 werklieden<br />
tegen een dagloon van f 1 tot f 1.20 in den zomer, f 0.80 tot f 0.90 in den winter. In 1864 hield ééne jeneverstokerij<br />
en mouterij op te werken, terwl.jl de tweede met 6 werklieden, tegen een weekloon van f 8.50 tot<br />
f i 8, onvoordeelig werkte. De twee mouterijen te Alkmaar werkten met 2 arbeiders tegen een dagloon van<br />
.f 1.10totf1.25 in den zomer, f 0.85 tot f 0.95 in den winter. De likeurstokerij te 's Graveland, in 1863 opgerigt,<br />
·bepaalde zich tot het verbruik in de gemeente. - Te Middelburg worden in '1863 opgegeven drie likeurstokerijen,<br />
elke met '1 ketel. - De drie koffijstroopfabrieken te Utrecht zijn steeds zeer bedrijvig. De likeurstokerij te<br />
Amersfoort werkte in 18'63 met 2 knechts tegen een weekloon vanf3.50 totf4, in 1864 zonder knechts.-'<br />
De drie jenever- en likeurbranderijen in Friesland bezigden in elk van beide jaren 7 en 6 mannelijke arbeiders ,<br />
tegen een weekloon van f 3 tot f 7. Die te Harlingen verkeerde in 1864 in gunstigen toestand. De aardappelenstroopfabriek<br />
te Hu:i.zum, gemeente Leeuwarderadeel, \verkte met één stoomwerktuig van 14 pkr. en 2 ketels.<br />
Zij bezigde in elk van beide jaren 8 arbeiders, waaronder 1 jongen, tegen een weekloon van f 4 tot f 6 voor<br />
de volwassenen en van .f-1 tot f 1.50 V'oor den jongen. - Te f?tad-Almelo wordt in beide jaren ééne jenevei·<br />
stokerij opgegeven. De Koninklijke likeurfabriek te Kampen, die vooruitgaat, bezigde 6 arbeiders tegen f 4.50<br />
tot f 5.50 per week. - In de drie likeurstoker~jen te Groningen werkten in beide jaren 7 knechts , waaronder<br />
3 jongens, tegen ·een weekloon voor de volwassenen van f 3.75 tot f 5.50' voor de laatsten van .f 1 tot f 2.<br />
Eéne bezit één stoomwerktuig en 1 ketel. In de àardappelenmoutwijnstokerij en branderij te Sappemeer werkten<br />
in '1864 60 arbeiders, waaronder 52 volwassen mannen tegen f 4.20, 4 vrouwen tegen f 2.40, 3 jongens en<br />
1 meisje tegen/1.20 totf1.50 per week. Zij bezit één stoomwerktuig van 12 pkr. en 2 ketels. Door de buitengewoon<br />
hooge prijzen van den moutwijn stond zij in 1863 en het grootste gedeelte van 1864 stil. Bij de daling<br />
der prijzen in het laatst van dat jaar weder in· werking getreden, gaf zij echter weinig voordeel. De aardappelenmoutwijnstokerij,<br />
branderij der 5.1c en sc1° klasse, te Slochteren, bezigde in ·elk van beide jaren 62 en<br />
42 arbeiders, waaronder 56 en 38 volwassen mannen, 4 en 4 jongens-, tegen een weekloon voor de mannen<br />
van .f 3.60 tot f 6, de jongens van f L80 tot f 3. Zij bezit één stoomwerktuig van 18 pkr. en 4 ketels. Haar<br />
toestand was gunstiger in 1863 dan in 1864. In de aardappelenstroopziederij, tevens sagoflores- en aardappelen~<br />
meelfabriek, te Hoogezand werden in beide jaren gemiddeld 65 en 80 arbeiders gebezigd, waaronder 42 en<br />
60 volwassen mannen, 23 en 20 vrouwen, tegen een weekloon voor de mannen van f 4.80 tot f 6.80, voor de<br />
vrouwen f 2.40 tot f 2.60. Zij wordt gedreven door één stoomwerktuig van 24 pkr. en 2 ketels en verkeert<br />
voortdurend in gunstigen toestand. In de jenever- en likeurstokerij aldaar, met 2 destilleertoestellen en,één<br />
ketel tot gaarstoken van aardappelen en afstoken van beslag, werkten in elk jaar 55 en 48 arbeiders tegen<br />
een weekloon van f 3.80 tot f 5.40. Zij verkeerde in 1863 door den overvloed, de deugd en de lage prijzen der<br />
aardappelen in g·unstigen, in 1864 in ongunstigen toestand. De branderij der 5"" en 6" 0 klasse, tevens mouterij<br />
voor eigen gebruik, te Veendam bezigde in elk van beide jaren 13 en 12 arbeiders tegen een weekloon ván<br />
f 3.60 tot f4.20. De twee aardappelenmoutwijnstokerijen te Wildervank verschaften werk aan 14 en 10 arbeiders<br />
waaronder 4 en 2 jongens , tegen een weekloon voor de volwassenen van f 4 tot f 5, de jongens .f 1.50 tot f 3.<br />
De aardappelenmee·l-, sago'- en ·stroopfabriek te Muntendam, met één stoomwerktuig van 18 pkr. en 3 ketels<br />
en in elk jaar 20 en 25 arbeiders tegen een weekloon van f 3 tot ./8, vervaardigde in 1863 ongeveer 1,000,000<br />
p. meel en 800 vaten ~troop of plantenlijm. De likeurstokerij te Winschotei1 bezigde 3 en 2 arbeiders, waar-<br />
327<br />
on ,llc~ ii;i 1863 l jon gen , tef?_eu een weekloon van .f 1 tot f !'î.50. - Te Maastricht worden in elk van beide ·uren<br />
vee~'t~en en elf stroopn:i.akenJen, achttien branderijen opgegeven; van de laatste waren zeventien en ~esti~n . in<br />
weikmg, welke 3,344 en. 2,80f. vaten gedestilleerd hebben vervaardigd. Met certificaten van oorspr d<br />
naar .N:ederland~?h lpdie verzonden in 1863 2,222 kannen, in 1.864 2,432 flesschen binnenlandsch g~~~s:i~:er~~<br />
?e zes branderlJen _te Venlo met 6 ketels, waarvan ééne in 1864 niet heeft gewerkt, bezigden in elk van beide<br />
Jareu f 5 en H arbeiders tegen een weekloon van .f 3.60 tot f 4 80 en f 3 60 tot f .1.<br />
L · b · . . . · . · · · · " · ....<br />
20<br />
,<br />
I<br />
n<br />
d<br />
e o.ver1ge<br />
·<br />
gemeenten<br />
va~ . 1m urg wor~en m 1864 ieventwmtig Jenever-, Çlrie likeurstokerijen, ééne mouterij en honderdvierentwm~1g<br />
stroop~~bneken en ooftclroogerijen opgegeven, meest va_n weinig beteekenis.<br />
Bierbroit1ve1·11en.<br />
h l b ·<br />
In<br />
·<br />
N oordbrabant bestaan<br />
·<br />
nag·enoeg<br />
·<br />
honderd zeventig bierbrouw·eri·J·e<br />
n ; van<br />
d<br />
e mees<br />
t<br />
e wor<br />
d<br />
t<br />
e~ ge~a ar eiders met ~ opgegeven. De _acht te 's Hertogenbosch qezigden 19 arbeiders. Haar toestand was in<br />
beide Jaren zeer gu~stig dool:' meer mtvoer naar H.olla.ncl .. ln. ·i863 werd eene ho.eveelheid 12 678.37 t<br />
gebrouwd. Door de vier te Oudenbosch ZÏJ·n in elk van beide J·aren 3 275 96 en 4 9"·2 vate b 1 , va en<br />
H b<br />
. , . · , ~ n es ag aangegeven<br />
et ier werd voor een groot gedeelte naar Holland en Zeeland verzonden In de vier b'e b " t ·<br />
Ginneke d . Ik b 'd . . . - . . . . I r rouwer!Jen e.<br />
n wer e~ m e . van ei __ e Jaren 1,560 en 2,080 vaten biel' vervaardigd. In drie werkten in beide ·aren<br />
6 voh~assen arbeider~, die. wel~ehJks tot f 7 v~rdienden-_ De. vier te Oirschot werkten zeer voordeelig met J 5<br />
en<br />
6 arbeiders. In elk van beide Jaren werkten m de qne bierbrouwerijen te Bergen op Zoom 6 · d t<br />
Etten en L<br />
eur<br />
7<br />
vo<br />
1<br />
wassen ar<br />
b<br />
ei<br />
'd<br />
ers.<br />
SI<br />
ec<br />
l<br />
its van ééne was de toestand gunstig van<br />
.<br />
de overig<br />
' in<br />
"f<br />
e zes<br />
t. ·<br />
e<br />
.<br />
Te Oosterh<br />
ou<br />
t b<br />
es<br />
t<br />
on<br />
cl<br />
en m<br />
· 1863<br />
VIJ<br />
"f<br />
, m<br />
·<br />
1864 zes bierbrouwerijen met 15 en 16 arbeiders<br />
'<br />
waaronde<br />
· e V.IJ<br />
2 k'<br />
ma<br />
d .<br />
ig.<br />
Haar toest d t' · h · · ' r m eren.<br />
. an . was ma 1g m et eerste, gunstig in het laatste jaar. Pe drie te Zevenbergen werkten in beide<br />
Jaren, voordeehg, doch leden veel door d_en_ slechten toestand van. het \vater in de haven der gemeente. In de<br />
tw:e .te Steenbergen met 2 volwassen arbeiders werden in 1863 i,623 va.ten beslag vervaardigd. _ In drieën.,..<br />
twmt1g gemeenten van Gelderland bestaan bierbrouwerijen waarvan de voornaamste te He z-- " cl<br />
· b h . · ' . · · urnen. lJ ZlJn ree s<br />
>roeg·er opg:?'even '. e a 1 ve die te Eenkum in 1863 en te Wageningen in 1864 opgerigt. De laatste bezit<br />
2 ketels, en. eene kmp; de weekloonen bedragen f 4 tot f 4.50. Die te N iJ'megen hadden veel cl b' t D b' .<br />
br .. t .. A h . . . e ie . e ie1-<br />
ouwenJ, evens moutenJ, te rn em. bezit 2 ketels m.et ovens, 1 eestoven, 1 werktuig ter verwarruin<br />
hetwelk. eenen rr_ioutmolen. drijf~, e~ werkt met 14 knecht$. Naar N ederlandsch Indie werden met certificat;~<br />
va~ ooi~prong m el~- van be~de Jaren 11 ,592 en '192 flesschen bier verzonden. De bierbrouwerï te Duiven.<br />
v~1vaarcl1gt .:ooral beiJersche b1ersoor~en. De beide te Eibergen leverden in 1863 omstreeks 450 va1en b: D<br />
~ierbr~uwenJ te Hedel levert goed bruin bier en heeft een vrij goed debiet. Die te Tiel- ~verkte guns;r· me~<br />
~ knech.ts ~:gen een week1?on van f 4.50 tot f 8. De bierbrouwerij te Elburg verzendt vooral veel naar N~ordholl~nd,<br />
Fue~land en Gronmgen. ~edert ~ 863 wordt., aanvankelijk met goed gevolg, Malz-extral;;:.t vervaardi :d<br />
dat lil .versclullende plaa~sen verkrlJgb_aar _is gesteld. De bierbrouwerij te H;arderwijk stond in beide jaren stil~_:_<br />
In ~mdholl.an~ worden m elk van beide Jaren achtentwintig bierbrouwerijen opgegeven, waarvan drieëntwintIO"<br />
en eenentwmtig met 81 en 75 arbeirlers; hieronder twee te Delft met 13 drie te Dordrecht met ". 1<br />
,1 cl.· t G - 0<br />
chem t 1" t t S h' d b . " ' ~, ue e ormme<br />
, . ~ en wee e c ie am met 8 ar e1ders. ZIJ verkeerden in het algemeen in beide J·aren in 0<br />
t'<br />
toestand De d · b' b " R cl<br />
1<br />
d · · !Ilguns 1gen<br />
". · 1:ie ~er rouwerlJen te otter. am ia den in 1863 door den, gunstigen zomer een vrij voldoend debiet. De<br />
hopprlJzen waien m het voordeel der fab~:1kanten . Door den hoogen pPijs en de slechte hoedanigheid der inlanclsche<br />
garst moest voor een groot deel FhIJngarst gebruikt worden. In. ·~861- was d·e toestand zeer vold cl D<br />
hop en garst bl h · " h l · oen e. . e.<br />
. " . eve~ oog m pnJs, oewe iets minder dan in 1863. Voor den accijns werden door deze drie<br />
b1ol'.:-VerlJen m elk Jaar 23,937.96 en 23 ,843.'16 ned. vaten beslag opgegeven. _ De drie voornaamste bie b _<br />
wenJ:n _te Amst~r~am bevonden zich in beide jaren in den meest gunstig·en toestand en zagen haar deb' : · ro~<br />
oo-~t-md1sche bez1tt1~?en en vooral in het l:;>innenla,nd zoo toenemen. , dat vele bestellingen om;itg~voerd 1 ~ 0 ~:te~:<br />
bllJven .. De ?.rou.w_enJ ~e - ge/woonde Valk __ cl.er heeren. v A.0' VoLI,ENROVEN EN C 0 gaf in 1863 aan hare mouterï<br />
eene belangrlJ~rn mtbreiclmg, waardoor ?lJ m staat was gesteld in de voor hare behoefte benoodigde h lh · l<br />
mout te voorzien. In i 86 ~ werd bij deze fabriek eene nieuwe kui1)eriJ. in o-erigt Deze cJ1·1·e b1·ouwer1·. oevee eic<br />
1<br />
d' cl · Ik · . , • . 5 ·<br />
· Jen vervaar-<br />
~g. e~ m e Jaar 39,505 en 4ö, 103.;i6 vaten bier en verschaften in het laatste jaar gezamelijk werk aan 207<br />
A<br />
werklieden,<br />
.<br />
waaronder<br />
. .<br />
'176 volwassen<br />
"<br />
mannen<br />
. '<br />
tegen een weeHoon<br />
'<br />
vanf6 totf1" D b b<br />
4. aaren oven estaan nog te<br />
. mst_e1 d~m dne b1erbrou~ei·1Jen , elke met mmder dan 5 werklieden . .:Pe twee bierbrouwerijen te Alkmaar werkten<br />
m beide Jaren met 6 arbeiders, tegen een weekloon van f 6 50 Eéne de Bu~r; van c M w 1 t · h<br />
l . . . •, . '. . . . . ITTE, eg ZIC . met<br />
goec gevolg to~ op vreem~:- bierso?rten en doet belangrijke uitvoeren naar de beide Indien. Te Bussum werd in t86.i<br />
ee~e t:veede bier~rouwer~J opgertgt. Beide werkten met 3 knechts tegen een weekloon van f 5 tot f 8<br />
. Van de<br />
dne bierbrouwerlJen te Haarlem werkten het Scheem'e in elk J·aar met 3 l·etels en 8 man e t 1 l<br />
7<br />
f<br />
f h -rJ ' c n n ' egen een wee { oon<br />
van . tot 9; et He1·t met een stoomwerktuig van ~wee pkr. en één ketel en 9 mannen tegenf 7_ 50 totf _ 8 75<br />
en I· JOnf?en te~en f 2.75 en f 2.50 per week; de Witte Raaf met één stoomwerktuig- van 4 tot 5 kr. en één<br />
ketel en m elk Jaar 6 en 7 vol wassen mannen tegen f 3 tot f 1 o en één jongen tegen f 1 , 5 o per weeE D b ·cl<br />
eers:e hebbe~ te ~amen in elk :an ~eide jaren_ 7,07~ . 8~ e°: 8,525.36 vaten beslag voor den accijns opgeg~ve:. ~ 1 I~<br />
Z-~~l~nd w01den m elk van beide Jaren tweeen~wmt1g b1er~rouwerijen, waarvan twee tevens azijnmakerijen, in<br />
VlJf~1en g:meeQten opgegeven, waarvan veertien en dertien met 52 en 46 arbeiders. De drie te Midclelburobez1gden<br />
m '1863 11 knechts en hadden elke 2 ketels en 1 molen De drie te Hulst versch ft k<br />
0<br />
die te VI. . 4 b 'd D . a en wer aan 14<br />
. _ 1ssmgen aan ar ei ers. - e toestand der drie bierbrouwerijen te Utrecht was in 1863 t' '<br />
m 1864 iets beter In die a d d H c s onguns 1g,<br />
, . · . "v' n . e w: 0 • • . CHUURMAN, tevens. wij11azijnmakerij, werden in 1864 5,236.4 ~<br />
va~e,1 bier. vervaardigd; ZIJ bezigt vier paar tweelinglrnipen en verschaft werk aan 10 tot 15 mannen In de<br />
be~de ove~1g: werken 13 mann·e·n, tegen een weekloon van f 6 tot f 7. Bierbrouwerijen vindt men v~rder in<br />
deze provmcie te A mersfoort eene met 3 en 2 mannen teo-en f 6 en één J. onO"en teO"en f 1 50 . 1<br />
Kockeno·en éé t 1 " 1 .. . o . o 5 . pe1 wee {' te<br />
· "" ue , evens sne azIJnma reriJ , met 4 mannen tegen .f 6, te ~henen éént;i met 3 tegen f 5 te Vleuten<br />
l,<br />
f<br />
1<br />
'
..<br />
J<br />
1<br />
ééne met 3 mannen en een jongen tegen f 5 , te Wijk bij Duurstede ééne tevens azijnmakerij, . te Zeist ééne,<br />
elke met 2 mannen, tegen f 7 .50 per week en te lJ ssclstein ééne. - In de zes bierbrouwerijen in Friesland,<br />
wier toestand gunstiger was in 1864 dan in 1863, werkten 10 arbeiders, waaronder 1 jongen, tegen een<br />
weekloon van f 1 tot f 6. ~ De vier bierbrouwer~jen te Groningen hadden in 1863 vrij wat, in 1864 minder<br />
werk door het minder gebruik van bier, vooral van ligtere soorten, door de ongunstige weêrsg·esteldheid. Z~j<br />
bezigden 14 en 15 arbeiders, waaronder 1 en 2 jongens, tegen een weekloon voor de mannen van f 4.50 tot.<br />
f 6.50, de jongens f 1 tot f 1.50. In elk van beide jaren werden in de pr?vincie Groni.ngen zesentwinti~· ~n<br />
zevenentwintig bierbrouwerijen met H arbeiders opgegeven. - Te Maastricht hebben m 1863 achtentwmt1g<br />
bierbrouwerijen 43,984, in 1864 dertig 48,795 vaten bier geleverd. De opgave ontbreekt voor ééne bierbrouwerij in<br />
1863. Van de acht bierbrouwerijen te Roermond heeft ééne in 1864 tijdelijk niet gewerkt, de beide voornaamste<br />
werkten in 1863 niet 4 en 7, in 1864 4 en 5 arbeiders. De weekloonen bedroeg·en in 1863 f 3.60 tot f 8.40,<br />
in 1864 f 3.40 tot f 6. De vijf bierbrouwerijen te Venlo bezigden in elk van beide jaren H arbeiders tegen een<br />
weekloon van f 3.60 tot J 4.80. Daarenboven werden in Limburg in elk van beide jaren opgeg·even honderd<br />
tien en honderd zesentwintig bierbrouwerijen.<br />
Azijnmalle 1·i:fen. Die in Noordbrabant zijn van weinig beteekenis en bevinden zich te 's Hertogenbosch,<br />
Heusden, Linden, Schijndel en Vught. - De kunstazijnmakerij en bierazijnfabriek te Tiel heeft in ·1864 gunsti.g<br />
gewerkt met 2 knechts tegen een weekloon van f 6 tot f 1. D~ azijnmakerij t~. Nijme~'.3n h~d veel afz~t; die<br />
te Arnhem bezit twee paar tweeliugkuipen, die te Culenborg 1s tevens snelaz1Jnmaker1J Die te Doetmchem<br />
is in 1863 opgeheven. - De drie bierazijn- en acht snelazijnmakerijen te Rotterdam leveren o~trent het vier~~e<br />
van den in Nederland vervaardigden azijn. De afleveringen zijn in 186 3 toegenomen, doordien de lage pnJS<br />
der gerst voor het debiet van bierazijn, die van de moutwijn voor dat van snelazijn bijzon~.er guns~~g hebben<br />
gewerkt. In elk _van beide jaren werden veraccijnsd 14,644.40 e.n 10,869.46 ~ed . .:'aten az~n; terw1Jl door de<br />
fabrikanten van snelazijn 1,694.56 en 1,765.69 ned. vaten gedestilleerd à 50 /0 ZIJn verbrmkt. In het geheel<br />
telde men in Zuidholland in beide jaren zesentwintig bier- en snelazijnmakerijen, waarvan elf met 17 en 18<br />
arbeiders. - Te .Amsterdam werden in 1863 vier, in '1864 vijf rozijnazijnmaker~jen opgegeven met 27 en 30<br />
tweelingkuipen van eene gezamelijke ruimte van 2,354.19 en 2,410.94 vaten, met. 3 vern.ieuwingen 'sjaars. De<br />
snelazijnmakerijen, in 1863 veertien, in 1864 zestien in getal, hebben vol~ens tiende~hgen aanslag 1.~ 1 235 .4 5<br />
en 24 277.45 vaten vervaardig·d. De heeren RrJKS EN BurssANT bragten m het begm van 1863, biJ hunne<br />
seder; 20 jaren bestaande moutwijn- of zoogenaamde snelazijnmakerij, eene rozijnmakerij in werking) terwijl<br />
aan de fabriek van M. I1. DIAMANT in 1864 eene mosterclmaalderij op dusseldorfsche wijze werd toegevoegd.<br />
De azijnmakerijen verkeerden in beide jaren in zeer gnnstigen toestand; de meeste koud~n niet voldoen a~.n<br />
de vermeerderde bestellingen , zoo voor binnenlandsch debiet als voor 11itvoer naar het bmtenland. De fraa~1e<br />
zomer in 1863 en de in beide jaren buitengewoon lage prijs van den moutwijn was voor de azijnmakerijen<br />
zeer voordeelig. De snelazijnmakerij te Edam bezigde één knecht teg·en ee.n weekloon van./ 6, cl~. dri~. te<br />
Haarlem, waaronder ééne snelazijnmakerij , 11 werklieden tegen f 6 tot f 12 m de week. De twee roz1Jnaz1Jnmakerijen<br />
te Beverwijk, in 1863 met 5 en 4 , in 1864 elke met 5 paar tweelingkuipen, . bezig~en in :~k<br />
jaar 4 en 3 werklieden tegen een weekloon van f 4.80 tot f 5.25 , die te Hoorn, met 2 tweelmgk~1pen en een<br />
knecht tegen f 6 per week, ging niet voornit; de uitslag bedroeg in 1863 6,00U kannen. - De roz1Jn- en snelazijnmakerij<br />
te Middelburg werkte met één paar tweelingkuipen van 450 tot 500 vaten en 2 .~mechts. - De<br />
bierazijnfabriek te Utrecht verkeerde even als vroeger in min gunstigen toestand door de lagere pnJzen der ande~·e<br />
azijnsoorten; de snelazijnmakerij en de wijnazijnfabriek hadden g·oeci deb~et . De eerste met een s'.?omwerktmg<br />
van 911 2<br />
tot 15 pkr. en 2 ketels, vervaardigde in 'l864 259.45 vaten gedestilleerd. De op versnelde WlJze werkende<br />
rozijnazijnmakerij met 2 kuipen te .Amersfoort bezigde in beide jare~. één man tegen f 3.25 .per week. Vo?.rts<br />
bestaan in die provincie ééne azijnmaker~j te Zegveld en ééne te ZeiJSt, de laatste met 3 kmpen. - De aZIJnbrouwerij<br />
te Harlingen bezigde in elk van beide jaren 2 arbeiders tegen een weekl~on van f 3 tot f 6. - De<br />
azijnmakerijen te Groningen, in 1863 vijf, in 1864 drie in getal,. me~ 8 en 6 .arbeiders, tegen een weekl.~on<br />
van f 4 tot f 5.50 , hadden in 1864 door de koude weêrsg·esteldhe1d mmder debiet. dan vro~ge1:. De snela~~Jnmakerij<br />
te Winschoten bezigde in 1864 2 arbeiders. - Te Maastricht worden in elk van beide Jarsn zes az1Jn-,<br />
te Venlo drie snelazijnfabrieken opgegeven, de laatste met 3 arbeiders tegen een weekloon van f 3.60 tot<br />
f 3.90. Voorts bestaan twee az~jnfabrieken te Tegelen met 2, ééne te 'V'~ eert m~~ één arb~ider.<br />
Olieslageri/en. In Noordbrabant werden in beide jaren honderd elf oheslagenJen e~ ohemole~s opg·egeve.n.<br />
De vier te 's Herto
350<br />
éé ko l·n ée'rl pel·- één pel- tras- en koornmolen, met 40 en 38 arbeiders 1 tegen f 0.60 tot<br />
tevens run- n o - , ' ' ·· · t<br />
' l d · gunsti"gen toestand De twee molens , welke koorn malen, ztJn voorzien van s oom-<br />
! 9. per d ag ver rner en m ' · · 1 kt ·<br />
• ~ · ' . l . 11 , · ketel Te Zwolle bestaan twee stoom-ohemo ens met wer mgen<br />
werktuigen van 40 en 30 p n . en e { een · . · b · ··f<br />
, , ketel Van de negen en acht oliezuiveringfabneken te Gronmgen ezigen viJ<br />
30 en 8 p 1 u- en e 11 r een · - ' h d<br />
::n vier 20 en 1 ~ arbeiders' tegen een weekloon van f 4 tot f 9; de overige _werke°: zonde.r knec ts; e zes<br />
·<br />
, · te'\'ens ci"choi·eifabriek c;i7 en 26 knechts, waaronder m elk Jaar 1 Jongen, tegen f 1<br />
ohemo 1 ens waarvan een ' - · · h d · t h<br />
tot f 9 w~ekloon. Zij verkeerden in beide jaren in slechten toesta~d door de. on_gu~st1g·e ~er ~u· dm~ ussc. ~~<br />
rondstof en fabrikaat en meer gebruik van petroleum. Men telde m_ de provmcie m elk '\an ei e J~:en VlJ<br />
g .. ft" r lens met 161 en 1 4 8 knechts. _ Oliemolens worden m Drenthe opgegeven te Assen een met 3<br />
envi.! ig o ien_i? t kt ·g van 18 plff te Aulo één met een stoomwerktuig van '14 pkr. ' tevens roggerbeiders<br />
en een s oomwer m ·, kl f 2<br />
a G lt , , met<br />
1<br />
3 te Roden en Hooo·eveen één, elk met 2 arbeiders, tegen een wee oon van<br />
mo en te asse e een ' IS , , l" l . k" ebrao-t<br />
' f 4<br />
t t f 4. 5 o en te Zuidlaren twee. Te Vries werd in '1864 een stoom-o ~emo en m wer mg g IS<br />
tot f .1, e~ "d . o - Behalve één water-oliemolen bestaat te Horst één stoom-oliemolen. tevens graan- ~n<br />
met 5 ar ei ers. rklieden en één stoomwerktuig van 8 pkr. en één ketel, in beide jaren aanhoudend m<br />
pel~~len 'T~e~[~a:~:ee werden in 1863 twee oliemolens' waarvan één' in 1864 vier' allen tev~ns gra_anmo1~~s<br />
wer mg. . . , , k . an 10 kr en één ketel. Van de dne overigen ziJn<br />
opgegeven; één dezer ,i:iolens belzeit e;;aa~::.:~:~ ~~~e: in Li!bt~rg in 1863 veertig' in 1864 vijfenveertig<br />
twee tevens water-, een rosmo n. , , , , . 1- en<br />
. ns waarvan zeventien en tweeëntwintig tevens graan-' een graan- en mout-,, ~en giaan~ , en pe<br />
ohem~le ' l H. . d , , te Maasniel met één stoom werktuig van 4 pkr. en een ketel, een te Arcen<br />
één hJnkoekenmo en. ieron er een . , , , E ht t . ,<br />
en Velden en één te Sevenum elk met één van 6' twee te Venray elk met een van 8' een te c me een<br />
z , ~ · d~·ri ·en. De twee zeepziederijen te Breda, waarvan ééne met 1 stoomkete '. even m guns ige~ -::<br />
van 8 pkr en één ketel. 1 bl · t" toe<br />
~{P~~e te~ Ber en 0<br />
Zoom en Etten en Leur, met 1 en 3 arbeiders, ~ebben v~ordee;ig gewerkt. De zeepzie~~l'lJ<br />
stan H. b gh b p. de " te Woensel 3 arbeiders en verkeerde m gunstigen LOestand. - Zeepziede1 iJen<br />
te 's ertogen osc ezig · u, . . 1 k ht t<br />
· G ld land te Arnhem met drie zeepketels; Stad-Doetmchem van harde zeep met nee egen<br />
b estaan m e er N.. V d t lf eep<br />
;veekloon van 3. Zalt-Bommel met 2 knechts tegen f 4 per week en te lJmegen. - an e waa ~ -<br />
e~nd' .. . Zuid:all~nd opgeo-even bestonden te Delft drie, te Dordrecht twee, te Rotterda~ twee. Die .te<br />
~e r:~~~t i:et 8 arbeiders k;ijnen. Te Leijden houdt de ziederij van zachte groe~e zeep zich met mo.eite<br />
o d d" harde en van toiletzeep heeft een toenemend debiet naar het bmtenland en de kolomen'<br />
staande; r z~~ :::rmalen moeite heeft de bestellingen in tijds uit te voeren. De fabri~~ van h~rde zeep ' parfuwaa_r_<br />
o.o J te Voorburg bezigde in elk van beide jaren 6 mannelijke en 5 vrouwehJke arbeiders. -. De tw~e<br />
~ene~. enz._ . te Amsterdam vervaardigden in 1864 te zamen 112 , 848~ meest ~oor den ~itvoer' e<br />
ziedenJen v~n harde ~~~p6435 p zeep Van deze werkte de voornaamste, de stoomzeepfabnek de K etzersk1·oon,<br />
vier van z.ac te zeep ~ , : ·. t f 2 50 tot f 3 en 3 vrouwen tegen f 5 tot f 7 per week.<br />
t '15 nu en teo-en f 6 tot j 9 , 3 Jongens egen . .<br />
me ma . c . d .. . Noor·dholland hebben de twee te Alkmaar' met 3 en 4 werklieden tegen een<br />
Van de overwe 5 zeepzie erlJen m . b ·d f 5 t t<br />
f 5<br />
t t f 7 in beide J·aren gunstig gewerkt , die te Enkhmzen met 2 ar ei ers, tegen ~<br />
weekloon van o ' " 8 · d · d · 1869. · die<br />
l l<br />
. · l 38 176 en 40 093 p. zachte zeep of 5,985 en 4,0u p. mm er an m ",<br />
f 5 5 o per wee { vervaarc ig c e , ' . d '· t H<br />
· ' b ·a t een weel' loon van j 6 verkeerde in voormtgaanden toestan ; me e oom ,<br />
t H ·lem met 5 ar ei ers egen ~ ' f<br />
e aar t l' eu 6 looo·bakken bezigde 2 en t~ werklieden , waaronder 1 jongen' tegen .een '"."eekloon van 0.~0<br />
met 2 ke es . ö ' b d . 18"3 117 595 p .. die te Monnikendam bezigde m '1863 3 tot 4' m<br />
t 0<br />
t f 5 50. de uitslag van zeep e roeg m u ' - ' . .. . . . d. d . ,<br />
· . ' . kl f 6 _ In de zeepziedenJ te Zierikzee werden ver vaar ig m 1863<br />
186 "· 2 werldieden tegen een wee oon van · . . d . , . ,<br />
) bedroeo- Te Vhssrngen beston 111 1864 eene<br />
·1 t .. 1 d 'tslag "1 3"5 en 94 286<br />
0287" "1i86496922p. erwiJ eui ;;i , u ' 1 . c· . . ... .. d"d<br />
' ~ ,dn .. · · t 9<br />
'k l t' _ De fabriek van zachte zeep te Utrecht was tamehJk beclnJvig. ZIJ vervaar ig. e<br />
zeepzie enJ roe " nee lhts. Dce twee te Zeist waarvan ééne tevens lmarsenmakerij , met één stoomtmg·<br />
· 1864 1 075 .555 p. zac e zeep. ' . . 1 D<br />
l~ , • bezi den te zamen 10 mannen, 6 jongens en 6 meISJ es, tege~ f 0. 90 tot f 6 per wee ~· - e<br />
'an 9 pln. ,h g . d . . . Fr"esland bezi&den in elk J. aar 23 en 27 arbeiders , waaronder 4 en 5 Jongens'<br />
. n en ac t zeepzie enien m i c . z·· k d<br />
zeve 11 . 3 tot f 6 voor de volwassenen' f 0.50 tot f 2 voor de Jongens. IJ wer ten oor<br />
tegen een wee { oon ".and f t. . 18"4 da11 in 1863 - De zeepziederiJ. te Deventer bezigde 3 arbeiders<br />
dedinging mm er guns io- m u · , ,<br />
m. eer me d l f 0 "~ IS1 stoomketel tot looo-bereiding. De zeepfabriek te Zwolle heeft een stoomtegen<br />
een ao- oon van .u:> en IS . f 4 k<br />
. ~ ketel Te Ram en werd in i8ö4 ééne zeepziederij opgerigt met 3. arbeiders te~en . per wee .<br />
werktmg en d . t. ~ De drie zeepziederijen te Groningen werkten m elk van beide Jaren met 12<br />
Haar toestan was gnns ig. . ens te en een weekloon voor de mannen van f 4.50 tot f 7' de jongens van<br />
en it~tkn~c:~~ ·v:~;~;nb~:~a!~~~gdie ~ro;incie zeepziederijen te Hoog·kerk , Oude. Pek.~la en Veendam, elke met<br />
f 1 hf · T M stri'cht worden in elk van beide jaren tien en zeven zeepziedenJen opgegeven. De zeep-<br />
3 lmec ts. - e aa · · · l kl f 6 · dP<br />
R d h f 'te werk 1·n 1863 aan 3 in 1864 aan 2 arbeic ers tegen een wee oon van , v<br />
iederij te oermon verse a ' T w t<br />
z · V · ll van beide J·aren aan 3 arbeiders tegen een weekloon van f 3.60 tot .f 4.50. c eer<br />
twee te en 1 o m e { . ·· b "d V t b t te<br />
· " d · t 2 arbeiders in 1864 ééne zeepzieden] met 1 ar ei er opgegeven. oor s es aan<br />
worden m 18u 3 ne me , . .<br />
iederïen met 4 te Venray ééne met 1 arbeider. .<br />
Echt twee zeepz f .l ,f" 1 • • z' In de lakn10esfabriek te 's Hertog·enbosch' met één stoomwerktmg van 12<br />
L t it en ·om· ware'1,t aurierten. . ~ b · 1<br />
00<br />
~ w - · kt<br />
1<br />
31<br />
arbeiders Zij verkeerde in g·unstig en toestand. - De loodwit- en lakmoes1a ne {<br />
plu. en 2 kete s , wer e~ 10 t t 12 ~annen en heeft voortdurend door haar deugdelijk fabrikaat een goed<br />
te Dordrecht werkte mel ~ l t: briek met 6 arbeiders blijft met voordeel werkzaam. De loodwitfabriek<br />
debiet. Ook de r:l~auwse - enkta :moes a 10 pk' r had in beide' J·aren overvloed van werk. De loodwitfabrieken<br />
t G da met een stoomwer mg van · , . . . d<br />
e on , . t 1 b ·gden in 1863 42 in 18G4 36 arbeiders. Bovendien vmdt men 111 eze ge~<br />
t Rotterdam twee m ge a ' ezi ' . , h lt<br />
e " ' ~ b · k é, l odaschbranderiJ. en drie verfmolens, waarvan een tevens tras en se ors maa .<br />
;meen te eene blaauwse 11a ne , ene o .<br />
55i<br />
De loodwitfabriek te Schoonhoven, in elk van beide jaren met 41 en 28 mannelijke arbeiders, had druk werk.<br />
Die te Kralingen met 9 arbeiders, tegen een weekloon van f 5 tot f 6 , verkeert in bloeijenden toestand. In de<br />
laatste gemeente bestaan voorts twee looclaschbranderijen met 3 arbeiders, waaronder één jongen·, die f 2.50<br />
tot f 6 per week verdienen, in matigen, en ééne fabriek van verfwaren en lakmoes in bloeijenden toestand;<br />
de laatste bezigt 16 arbeiders, waaronder 12jongens , tegen een weekloon vanfi totf8. In de loodwitfabriek<br />
te Bodegraven werken 11 knechts tegen een èti.gloon van f 0.60 tot f 0.80. Zij verkeert in gunstigen toestand<br />
De fabriek van verfstoffen te Leijden, welke thans met goed gevolg aniline vervaardigt, gaat vooruit. -<br />
stoom-loodwit- en pleisterfabriek te Amsterdam was in beide jaren voortdurend in werking en kon niet voldoen<br />
aan alle aanvragen om loodwit. Zij vervaardigde in 1864 ruim 382,000 p. , waarvan het grootste gedeelte<br />
in het binnenland geplaatst, omstreeks één derde naar Hamburg en een klein gedeelte naar Oost- en West<br />
Indie verzonden werd. Voor het bereiden van loodwit werden 35 tot 40 werklieden gebezigd, tegen een weekloon<br />
tot f 7. De gebrande pleister, ten bedrage van 71 ,000 p., wordt alleen voor het binnenland vervaardigd.<br />
Aanvoeren uit de gentsche fabrieken tegen zeer lage prijzen maakten de mededinging moeijelijk. De Jood-·<br />
witmolen te Koog a/d Zaan, die het zoogenaamde Peerebooms-loodwit vervaardigt, met 13 en 8 werklieden,<br />
tegen f 6 tot f 8 per week, werkte in 1863 geregeld door, doch had in 1864 weinig vertier. Eene lakstokerij en<br />
vernisbereiderij te Amsterdam werkt met 7 mannen tegen f 5 tot f U en 2 jongens, tegen f i tot f 1.50 per<br />
week. De zegellakfabriek munt uit door de deugdzaamheid van het fabriekaat, hetwelk minder vloeibaar is dan<br />
het binnenlandsche. Deze fabriek had echter in 1864 minder werk dan het vorige jaar , vooral in plaatlak,<br />
waarvan ruim 1,000 ned. p. minder werden vervaardigrl. De grondstoffen , voor het grootste gedeelte uit Amerika<br />
aangevoerd, waren tijdens den oorlog hoog in prijs. De nederlandsche koolteerstokerij te Amsterdam ondervond<br />
den invloed van den amerikaanschen oorlog voor den uitvoer van hare produkten; ook werkte de kwijning der<br />
zijde- en katoenfabrieken nadeelig op hare werkzaamheden. Aan het gebouw der fabriek werd in 1864 uitbreiding<br />
gegeven. Zij bezigde 20 manuen tegen f 7 tot f 10 en 4 jongens tegen een weekloon van f 2 tot f 4<br />
per week. De stoom-lakmoes- en blaauwselfabriek te Westzaan, met één stoomwerktuig van 8 pkr. , bezigde<br />
in 1863 40, in 1864 38 tot 45 mannen tegenf7 totf10 en 8 jongens tegenf2.50 totf5 per week. Zij heeft<br />
regelmatig doorgewerkt. De bergblaauw-, blaauwsel- en chocoladefabriek aldaar verschafte werk aan 20 mannen<br />
in het eerste, aan 21 mannen tegen f 3.50 tot f 7 en 2 jongens tegen f 1.50 tot f 3 per week in het laatste<br />
jaar. Zij had in 1864 een belangrijken afzet. De bergblaauw~abriek te Beverwijk , met 1 knecht en 2 jongens ,<br />
verkeerde vooral in 1864 in ongunstigen, de blaauwselfabriek te Haarlem , met 2 werklieden tegenf 5 per week,<br />
in beide jaren in gunstigen toestand; van de vier lak- , vernis- en standoliefabrieken aldaar bezigden drie 4 mannen<br />
tegen f 5 tot f 9 , en 2 jongens tegen f 3 tot f 6 per week; haar toestand bleef onveranderd. De bremer- en<br />
friescbgroenfabriek te H aarlem heeft slechts in den winter van 1863 g·ewerkt en sedert dien tijd door de duurte<br />
der grondstoffen stilgestaan. Te Enkhuizen werd in December '1863 ééne fabriek tot het bereiden van vernissen ,<br />
lakken en standolie met 2 mannelijke arbeiders tegen een weekloon van f 6 tot f 9, en te Medemblik in 1864 ééne<br />
standolie-vernis- en verfwarenfabriek opgerigt. Te Nieuwendam worden in elk jaar twee en ééne frieschgroenfabrieken<br />
met 2 en 1 arbeiders , tegen f 6 per week, te Nieuwer-Amstel twee lak-, vernis- en standoliefabrieken<br />
opgegeven. In de laatste gemeente hebben de twee chocolade- en blaauwselfabrieken in 1863 opgehouden<br />
te bestaan. Te Weesp bestaan ééne blaauwvenverij en ééne blaauwsel- en chocoladefabriek elke met<br />
2 werklieden tegen een weekloon van f 2.50 tot f 5. De blaauwsel- en chocoladefabriek te Wormerveer werkte<br />
in 1863 met 2, in 1864 met 7 mannen tegen f 5 tot f 7 en 9 jongens tegen f 1 tot f 3 per week. Voorts bestaan<br />
in deze provincie verfmolens: te Koog a/d Zaan drie met 9 en 8 werklieden tegen f 6.50 tot f 8.50; te Wormer<br />
vijf, tevens voor verfhout , met 7 mannen en 9 jongens tegen f 2 tot f 8; te Wormerveer twee met 4 mannen<br />
en 2jongens tegenf2.50totf6; te Zaandam negen , welke niet onvoordeelig hebben gewerkt, met 37 arbeiders<br />
tegen f 4 tot f 8; te Zaandijk twee met 7 werklieden tegen f 5 tot f 10; in 1864 één te Westzaan met 4 werklieden<br />
tegen f 5 tot f 6 per week. - De loodwit- en meniefabriek te Utrecht, met één stoomwerktuig van 20<br />
pkr. , één windmolen en drie ovens, verkeert voortdurend in een bloeijenden toestand en verschaft werk aan 24·<br />
arbeiders tegen een weekloon van f 4.50 tot f 6. De branderij van beenzwart met één stoomwerktuig van 6<br />
pkr. had geregeld werk; de afzet was echter minder in de vier laatste maanden van 1864 door het minder werken<br />
der suikerraffinaderijen. Aan loonen worden maandelijks f 700 tot f 800 uitbetaald. Zwavelzure ammoniac vond<br />
goeden aftrek. Voorts bestaan te Utrecht één ros-verfmolen , ééne verfmaalderij en ééne ultramarijnfabriek met<br />
één stoom werktuig van 10 pkr. en 10 volwassen mannen, tegen een weekloon van f 4.50 tot f 6. De fabriek van<br />
beenzwart , mineraal blaauw en sodapotasch te Loenen werkt met 19 arbeiders, waarvan 13 mannen tegen .f 5<br />
tot f 16 en 6 jongens tegen f 1 tot f 3 per week. Zij verkeert voortdurend in een bloeijenden staat. - In de<br />
vier frieschgroenfabrieken in Friesland worden slechts 2 arbeiders gebezigd, tegen een weekloon van .f 3 50<br />
tot f 5. Die te Leeuwarden had in 1863 meer afzet dan in 1864. Te Sneek bestaan twee lak- en vernisstokerijen.<br />
- De beenzwartfabriek te Zwolle bezit één stoomwerktuig van 12 pkr. en 1 ketel. - De loodwitfabriek<br />
te Groningen, met 14 volwassen mannelijke arbeiders tegen een weekloon van f 6 tot f 8, één stoomwerktuig<br />
van 12 pkr. en 1 ketel, had in 1863 aanmerkelijk minder aftrek naar de overzeesche bezittingen door de lustelooze<br />
stemming voor dit artikel; de omzet voor het binnenland was ook minder dan gewoonlijk.<br />
De twee pharmaceutische en cliemisclte fab~· ieken te Dordrecht werken met stoomvermogen en elke met 2<br />
mannelijke arbeiders. De vernis-, standolie- en drukinktfabriek aldaar krijgt meer uitbreiding. Haar fabrikaat<br />
wordt algemeen geroemd en door deskundigen met dat der beste engelsche fabrieken gelijk gesteld. De in<br />
-1862 opgerigte fabriek van dien aard schijnt met voordeel te werken. In het geheel worden in Zuidholland in<br />
elk van beide jaren vijftien vernisstokerijen opgegeven, waarvan zes met 11 arbeiders. Van de twee fabrieken<br />
van chemicalien te 's Gravenhage bezigde de voornaamste 18 en 19 knechts , waaronder in 1864 één jongen ,<br />
De
555<br />
tegen een weekloon van f 2.50 tot f 9.50. Zij werkte met een stoomwerktuig van 6 pkr. tot drijving van.<br />
2 stel maalsteenen, 3 sta~pers, 'l uitdampketel en 1 wrijfwerktuig. De toestand was in beide jaren voldoende.<br />
De zwavel- en salpeterzuurfabriek te Kralingen, met één stoomwerktuig van 2 pkr., b~zigde '~ 2 lrne~~ts,<br />
waaronder 2 jongens, teg·en f L50 tot f 7 per week. Zij verkeert in kwij~enden, .~e dne vermsstok~nJ~n,<br />
met 7- knechts, waaronder 2 jongens, tegen een weekloon van f L50 tot f 6, m tamehJken toestand. De fabnek<br />
van schrijfinkt te Schiedam met 2 knechts, waaronder l jon8in, teg·en een weekloon van f 1.50 tot f ~,<br />
verkeert in bloeijenden toestand en zendt haar fabrikaat schier naar alle oorden des lands. - .De t:vee. chem~calienfabriekeu<br />
te Amsterdam, waarvan ééne met een stoomwerktuig van 3 pkr., verkeerden m beide Jaren m<br />
een. kwijnenden toestand, doordien de chemicalien uit het buiten'.a~d beneden haren fabrie~sprijs. kunnen word~n<br />
aano-evoerd. De heeren KETJEN EN CoMP. konden hunne vitriool- en sterkwaterfabnek rn~t geregeld ~n<br />
werldng houden wegens den hoogen prijs van het zwavelzuur. B~jna een derde van hunne fabrikaten werd m<br />
1863 tegen zeer lage prijzen naar het buitenland uitgevoerd. In 1861- zijn 247.,000 pon~_en zwavel verwerkt,<br />
meestal voor binnenlandsch verbruik. Verder worden te Amsterdam opgegeven m 1864 eene kamfer-, boraxen<br />
oliteitst.okerij, ééue drukiuktfabriek, vier ktJ.nstmineraalwaterfabrieken, ééne specerijbereiding met een st?omwerktuig<br />
van 2 pkr. en een locomobile, ééne vuurmakersfabriek, twee vuurwerkfa~rieken m~~ 19 werklieden<br />
tegen een weekloon van f 1 tot f 12, ééne zwavelstokerij, tevens zwavelluchtmakenJ, terpentlJn-. e~ salpeterstokerij,<br />
ééne zwavelzuurfabriek met 2 ketels en 8 werklieden tegen f 8 t~t f ~ per week, die m ong~nstigen<br />
toestand verkeert, en ééne affineerfabriek. J?e amsterdamsch~ sodaf~b~·1ek, m. 1864 ~? het g~ond~e?ied<br />
van Nieuwer-Amstel opgerigt en nagenoeg voltooid, komt eerst m 186a m werkmg. ZIJ kan 1 /2 m1ll10en .<br />
pond ruw zont voor de bereiding van verschillende so
2,351 p. mul uit racine, 3 vaten vaagsel en 3 vaten verstampte racine; in 1864/65 3 vaten vaagsel, 164 vaten mullen,<br />
5 vaten on beroofde en 4 verstampte van elders ter bewerking aangevoerd. De garancinefabriek te Middelburg met<br />
één stoomwerktuig van 16 pkr. en Sl ketels heeft in beide jaren stilgestaan, doordien de racine nagenoeg onverkoopbaar<br />
was. Eéne der drie meekrap- en garancinefabrieken te Goes is in '1863 uitsluitend tot meekrapfabriek<br />
ingerigt en in September van dat jaar met het begin van de teelt in werking gebragt met 11 volwassen arbeiders,<br />
meest hoofden van gezinnen; zij bezigde in 1864, in welk jaar meer werktuigen zijn aangebragt, 8 \·olwassen<br />
mannen en 1 jongen. De beide andere hebben in 1863 niet gewerkt, terwijl slechts ééne in 1864 enkel wortelen<br />
heeft gedroogd. Ook de garancine- en meekrapfabriek te Zierikzee was in 1863 en het grootste gedeelte van 1864<br />
buiten werking. Eerst aan het einde van dat jaar hervatte zij ten deele het werk. De Koninklijke fabriek voor<br />
meekrap- en garancinebereiding te Wilhelminadorp, gemeente ~attendijke, met éénen directeur gaf in elk jaar<br />
werk aan 1 machinisi en drooger, 1 kuiper, 15 arbeiders en 6 jongens , tegen een weekloon van .f 3.50 tot .f 8.<br />
Zij stond een gedeelte van beide jaren stil door de hooge katoenprijzen en de verminderde vraag naar geverfde stoffen.<br />
Van de ko01·n- en pelmolens in N oordbrabant bezigen stoomwerktuigen: de koorn- en pelmolen te Zundert<br />
van 30 tot 35 plu. met. één ketel; de schors- en graanmolen te Dongen van 20 plu. met één ketel; de vier<br />
graan- en één pelmolens te 's Hertogenbosch, waarvan drie tevens olie-, één tevens tras- en pleistermolen,<br />
elk één, te zamen van 58 pkr. met 8 ketels; de graan- tevens oliemolen te Br~da en de meelfabriek te<br />
Rosendaal van 12 pkr. met één en twee ketels; de koorn- tevens oliemolen te Etten en Leur, de koorn-:<br />
molens te Ravenstein en Rosendaal elk van tO pkr. met éénen ketel; de koornmolen tevens wollengarenspinnerij<br />
te Tilburg twee van 8 en 10 pkr. en 2 ketels en de koorn- tevens oliemolen te Wouw één van 11<br />
pkr. met één ketel. - In Gelderland worden opgegeven honderd twee koorumolens, waarvan achttien door<br />
stoom, vierentachtig door wind , water en paarden bewogen. Van de eersten waren één tevens koek- en tras- ,<br />
één tras-, twee houtzaag-, drie olie-, één pel- en één pel- en oliemolens. Van de laatsten twee tevens pelen<br />
run- , één run- , vier pel-, één boekweit- en mout-, één lijnkoek-, één olie-, één boekweit-, één olielijnkoek-<br />
en houtzaagmolens. Slechts van vijf stoom-koornrnolens worden de paardenkrachten , ten bedrag·e van<br />
.1-7 , opgegeven. Van de stoom-koornmolens heeft die te Epe in 1863 stilgestaan, doch in 1864 gunstig gewerkt;<br />
die te Hengelo was slechts zelden in werking. De koornmolen te Doesborgh werd in 1863 tot oliemolen ingerigt.<br />
In den stoom-koornmolen te Zalt-Bommel waren in elk jaar 3 en 2 knechts werkzaam, tegen een<br />
weekloon in 1863 van .f 4 tot .f 7, in 1864 van .f 2.50 tot .f 8. Die te J_,oenen, in 1863 opgerigt , is tevens<br />
grutterij en werkte in 1864 voordeelig. In 1863 werden te Arnhem ter vermaling aangegeven 406,345 ned. p.<br />
tarwe, 1,508,292 ned. p. rogge; ingevoerd werden 647 ,544 ned.. p. tarwe-, 200,299 ned. p. rog·gemeel, 55,715<br />
ned. p. tarwe-, 31 ,782 ned. p. roggebrood en koek; uitgevoerd '164,036 ned. p. tarwemeel, 638 ned. p. tarwehrood.<br />
De stoom-meelfabriek te Westervoort g·ing in beide jaren goed vooruit. In die te Zutphen is in 1864,<br />
ter verbetering der verbranding, de schoorsteen 1 O ellen verhoogd en een verwarmingtoestel van nieuwe bewerking<br />
geplaatst, waardoor het voedingwater verhit in den ketel wordt gebragt; voorts is het kamwerk dat<br />
vroeger de steenen in beweging bragt, vervangen door ijzeren riemschijven. Grutterijen en grutmolens worden<br />
opgegeven ten getale van zesentwintig in 12 gemeenten; voor 8 gemeenten wordt het getal niet opgegeven. In<br />
die te Zalt-Bommel, door stoom gedreven en tevens fineerzagerij , werken 4 knechts tegen een weekloon in 1863<br />
'{ilJ!../3 totf5 , in 1SG4 vanf4 tot.f5. De grutterijen te Apeldoorn hadden in 1863, niettegenstaande den<br />
-- ",:;;i·vlocd van aardappelen , goeden aftrek. Die te Dreumel had goed , te Lienden tamelijk debiet, terwijl die te<br />
Elburg steeds in volle werking was. De twee te Stad-Doetinchem met 2 arbeiders gaven weinig voordeel,<br />
die te Driel bezigde in 1864 2, de vier te Tiel 4· arbeiders, tegen een weekloon van .f 3.25 tot f 4·. De laatsten<br />
werkten ongunstig in 1864. Voorts vindt men in 13 gemeenten vijftien pelmolens , waarvan drie tevens<br />
koorn- en run-, één olie-, zeven koornmolens, twee tevens grutterijen. Van deze molens bezit die te<br />
Warnsveld één stoom werktuig van 8 pkr. en had in 1864 veel werk. Mosterdmolens bestaan te Arnhem,<br />
Doesburg twee en Zutphen , de laatste tevens lijnkoekmolen, runmolens te Doesburg, Stad-Doetinchem, Elburg,<br />
Wageningen twee, allen tevens koornmolens, Winterswijk, tevens leerlooijerij, en Zutphen. De boekweitmolen<br />
te Scherpenzeel bezigde in elk jaar 2 knechts en één jongen. - Men telde in Zuidholland fabrieken<br />
en molens ter vervaardiging van meel door stoom gedreven in 1863 tweeëndertig, in 1864 zesendertig in 18<br />
gemeenten, te zamen in elk van beide jaren met drieëndertig en zevenendertig stoomwerktuigen, 39 en 42 ketels<br />
van 534 en 601.5 pkr" Onder deze stoomfabrieken behooren de rijst-, pel- en moutmolen te Kralingen, de<br />
rijst- , pel- en meelmolens te Nieuw-Lekkerland en Rotterdam, de pel- en moutmolen te Oud- en Nieuw<br />
Mathenesse, de pel- en runmolen te Vlaardingen , de boekweitmeel-, koorn- en mout.molens te Delft, vijf<br />
meelfabrieken te Dordrecht , Gorinchem, 's Gravendeel, Hilligersberg en Voorburg, de twee bakkerijen te<br />
's Gravenhage en ééne te Rotterdam , tien grutterijen en grutmolens te Dordrecht, Gorinchem, 's Gravenhage<br />
(2), Leerdam, Leijden (3), Rotterdam (2) en Schiedam. De overigen zijn koorn- en pelmolens. De brood- en<br />
meelfabriek te 's Gravenhage, die in vrij gunstigen toestand verkeerde , bezigde in elk van beide jaren 35 en 40<br />
knechts , één stoomwerktuig van 8 pkr. en één kneedwerktuig van BOLAND. In elk van beide jaren werden<br />
aan weekloonen uitbetaald.f267.50 tot./313.50 en.f290 tot.f340. In de stoommeelfabriek te Voorburg waren<br />
in elk van beide jaren werkzaam 22 en 26 mannen, tegen een weekloon van .f 6 tot .f 30. Zij bezigt twee<br />
stoomwerktuigen elk van 25 pkr. en verkeert in gunstigen toestand. In 1863 werd één nieuwe ketel geplaatst.<br />
Van de tien wind-koornmolens te Rotterdam, waarvan één tevens r~jst-, vier mout.molens, is in 1864 één<br />
opgeheven. De stoom-meelfabriek te Gorinchem , die druk werk heeft, bezigde in elk jaar 1 O en 11. arbeiders,<br />
waaronder 4 en 5 jongens. In het laatst ·van 1864 werd in deze gemeente de koorn- en pelmolen met gunstig<br />
gevolg tot tarwemeelfabriek ingerigt. De stoom-, pel- en moutmolen te Oud- en Nieuw-Mathenesse, met één<br />
stoomwerktuig van 38 pkr. en 10 volwassen arbeiders , heeft druk vertier. - De vier r~jstpelmolens te Amsterdam,<br />
waarvan drie met stoomvermogen, hebben in ·1863 minder rijst gepeld dan in 1862 N d fl<br />
stand van het artikel hadden zij echter reden tot tevredenheid Doo~ de firma's G OcHsN~R Eaar C en aDauwen<br />
BRODIE T G cl . h . . 1 N OMP.) A VID<br />
CJ • en H. . ULCHER wer en i~. et geheel 133, 145 balen rijst gepeld, tegen ongeveer 167 ,000 balen iu<br />
18~~: De verhou~mg tuss?hen de _PrIJzen van ongepelde en gepelde soorten was niet bijzonder unsti . de<br />
po~~tieke omstandigheden m Amerika bragten, vooral in het begin des jaars, eene verhooging te w!eg i ~' den<br />
prlJs va~ de betere en grove soorten, de aanvoer van Java was minder door de hooge prijzen aldaar en de<br />
verhoudmg tusschen de prijsverhooging der gepelde en den hoogen prijs der ongepelde rijst was ongunstig De<br />
r~gtstreeksch~ aanvoe:. was echter v~:doen~e, .zoodat van Londen of andere plaatsen weinig is aangebragt.· De<br />
uitvoer v~n gepeld~ rIJst naar de rhiJnprov111cien was onbeduidend. In het binnenland was het debiet uiterst<br />
beperkt, m het bmtenland vo?den de betere soorten geregelden afzet. In den rijstpelmolen de Vr·iendscltap van<br />
den heer . GuLCHER werden m 1863 belangrijke verbeteringen aangebragt. In de drie genoemde pelmolens<br />
werkten 111 ·1863 geregeld 65 tot 75 mannen tegen weekloonen van ./6 tot.f8 en van ./-10 tot ./1 5<br />
H t "<br />
i864 gaf. voor de rijs:pelmolens door de :age prijzen van alle levensmiddelen geene gunstige uitko.mst:n. ] ~air:_<br />
pelden mmder :oor b111nenlandsch ver?:·mk. en hebben voor den uitvoer, met uitzondering van Duitschland ·~<br />
waarheen de mtvoer toenam, belangnJk mm der g~leverd, zoo dat zij niet het geheele jaar doorwerkten en zelfs<br />
de pelmolen. van den heer GuLCHER het geheele Jaar stil stond. In de fabriek van den heer D. BRonrn . ·:!<br />
ter verbet~r111g van ~et fabrikaat één nieuw stoomwerktuig van 20 pkr. en eenige nieuwe werktuigen ge; :~~::<br />
Deze fabriek werkt~ m 1864 geregeld door en pelde ruim 6,000 ,000 p. rijst. De drie molens bezigden in rn 64 5 ~<br />
tot 7?. mannen en. 2 JOn~ens, tegen een weekloon van .f 6.50 tot .f '1 O voor de eersten en .f 1 tot./ 2 voor de laatsten<br />
terwi:Jl ~e werklieden m de werkplaats f 10 tot .f i 3 per week verdienden. Te Amsterdam werden in f86 4 vïf~<br />
~~tw111t1g koornmolens opgegeven~ _waarvan één met twee stoomwerktuigen van 30 en 40 pkr. en 4 ketels Jen<br />
een met twee elk van. 12 pkr. en ~en ketel. Het getal werklieden is niet opgegeven, de weekloonen bedroe en<br />
van! 7 tot./ 8. De mtvoer was m111der, behalve die naar Duitschland. De "maatschappij voor meel- e b , g d<br />
fabneken" te Amsterdam op de Vijzelgracht, met twee stoomwerktuigen te zamen van 31 pkr., had ~n 1 ~~<br />
64<br />
5~ mannen tegen ./ 8 tot.f 12.50 en 3 jongens tegen .f 2.25 tot .f 6 per week aan het werk. Deze fabriek zoowel 1<br />
~ie van de heeren A. en 1:1· NERING BöGEL en de meelfabriek van de GEBR. VAN RossuM EN Co~rP., blev::<br />
m denzelfden toestand als m 1862 verkeeren. Op 3 J ulij 1864 kwam eene nieuwe fabriek. " de amsterda l<br />
brood en meelfabriek" · I · cl' h 1 · msc ie<br />
e -:-- m wer nng, ie op . ~t aatst van het jaar 26 volwassen werklieden , tegen./ 7 tot./ I 2<br />
n 1 .1onge~1 '.tegen.f 1.50 per week , telde. ZIJ had. een toener:iend debiet van brood, terwijl het schee sbeschuit<br />
go~den aftrek vond. De verkoop van het vervaarchgcle meel is dikwijls moeiJ'eliJ"k door de O'l'Oote to p .<br />
bmtenlandsch 1 l 't d h'' . . o evoeren \an<br />
mee , voora m e r iJnprov111cien, van de Oostzee en uit Amerika doordien in d' l d cl<br />
prijs de~ ;arwe .'10 °~0 tot 12 % lager ~~ dan te .Amster~am. Behalve te Amsterdai'u worden in ~:o:~:l~an~<br />
;~or.elk \an beide Jaren op?egeven: eenenveertig en vijfenveertig koorn-, waaronder vier boekweitmolens en<br />
een m 1863 tevens .mout-, 111 186 4- tevens trasmolen. Van dertien en twaalf molens is het getal arbeiders niet<br />
opgegeven, de ovenge~ telden 66 en 65 werklieden, tegen .f 4 tot .f 9 per week; achtenveertig en zevenenvi 'ftia<br />
0<br />
pelmolens, waarvan drie en zeven tevens meelmolens en in 1864 één tevens riJ'st- en gerstI)el- " J<br />
ceme t . . r 1 n· b . d .. . l een run- en<br />
n - , een o iemo en. . iervan ez1g en VlJfenveertig te zamen '!Ho en 23CJ werklieden t kl<br />
van ./ 3 t t ./ 17 cl . .. cl f d . - , egen een wee oon<br />
_ o . ; neen er ig en zeven ertig grutterijen en grutmolens, waarvan zestien en éénenderti met<br />
2() en :>3 werklieden, tegen een weekloon van .f 3 tot .f 1 o · twaalf en elf mosterclmolens . t g ·<br />
6 ·b · l " . ' , waarvan wee met<br />
a1 eic ers tegen een weekloon van .f 5 tot .f 7 tevens snuifmolens en in 1863 twee met 4 b 'd ·<br />
-- t t l V ar ei ers, m 1861-<br />
een . evens rasmo en. an ~e koo:nmolens bezigde die te Purmerend één zuiveringtoestel en had veel werk De<br />
over.1gen ~:elden ~eer of m111der m den ongunstigen invloed der mededinging· van meel uit het buitenland· De<br />
dertig en eenendertig pelmolens te Zaandam., waaronder één in t8G3 afO'ebrand i'n 186h h "b :l b · cl ·<br />
en 155 wer{ie 11 . d en, waaronder 20Jongens. . De rijstpelmolen werkt met o één stoomwerktuigva , · ~ er ouwr h . ezig en -t 52<br />
5 ·k·<br />
· · · D ·· . n 4 P l. , 9 mannen<br />
en een Jongen. e stoom-rIJstpelmolen te Nieuwer-Amstel heeft in ·1864 stil gestaan v cl<br />
H ·l t !) 11 11· l b . ' . an e zes grntmolns<br />
aai em me en wer { JG( en ezrt één een stoomwerktuig· van 15 }Jkr u re d - cl<br />
l .. " 1 . ~ '°"'<br />
v1 geus en voor ee 10'en aard:.<br />
appe enoogst en de lage prijzen der tarwe verkeerden zij in ongunstig·en toestand Zuil s<br />
met d tt " d 1 1 · { was oo 1 r °h et geval<br />
e gru erlJ en e zeven pe mo ens te Koog a/d Zaan , waar één in beide jaren heeft stil gesta t<br />
met 30 en 24 werklieden. Van de acht grutterijen te Alkmaar. met 18 werklieden hebbe11 t t an, ekza:nen<br />
k · , wee s oomwer tmgen<br />
v.an 4 en 5 p r. en verkeeren, even als de zeven door paarden gedreven grutmolens te Hoor t<br />
A • • bl ·· l d n me 7 mannen<br />
en ~ Jongens, 111 OeIJenr en toestan . Bovendien bestaan: te Wormerveer ééne meelf:abI·i"el t - -<br />
wer<br />
·l<br />
{<br />
t<br />
mg<br />
·<br />
van<br />
34<br />
p<br />
l r me een stoom-<br />
,..<br />
-<br />
537<br />
,,<br />
terijen en de pelmolen werkten nadeelig door gering debiet. ~re Zierikzee hadden de koornmolens in 1863<br />
tamelijk te malen. Door de goede hoedanigheid en de lage prijzen der granen was de invoer van bloem en<br />
meel in de laatste helft van ·het jaar niet zoo groot als vroeger. In 1864 werd één molen, die reeds in f863<br />
stilstond, afgebroken: de overigen hadden slechts matig werk door het toenemend verbruik van vreemd meel. -<br />
De vijf wind-koornmolens te Utrecht verkeerden in 1863 door het toenemend gebruik van met stoom vervaardigd<br />
meel in geen gunstigen toestand. In 1864 gingen zij niet terug, doordien de watermolen van de meelfabriek<br />
zich meer op eigen fabrikaat clan op het voor loon malen toeleicle. Bij den stoom-koornmolen de Theodom, in<br />
1863 weinig bedrijvig, nam in 1864 het werk zeer toe; in dat jaar werd een nieuw zuivering- en builwerktuig<br />
aang ebragt. In de meelfabriek van de maatschappij de Koornschoqf, door water en door één stoomwerktuig met<br />
2 ketels te zamen van 20 ..pkT. gedreven, werden in 1864 ruim 2,500,000 ned. p. graan gemalen, terwijl 500,000<br />
aan afval ·verkocht werden, waarvan het grootste g·edeelte voor engelsche rekening is opgekocht. Ook was de<br />
afl;yering voor de indische bezittingen niet onbelang·rijk, waardoor meer bedrijvigheid werd veroorzaakt.<br />
::S iettegenstaande de groote aanvoeren van amerikaansch meel en de zeer gedrukte prijzen in Nederland werd<br />
nog- met voordeel gewerkt. De arbei
,...<br />
li<br />
--<br />
558<br />
1<br />
ft<br />
De drie te Groning·en bezig·den 38 en 40 knechts, waaronder '1 û en 20 volwassen mannen ~egen. J 3.50 tot<br />
f 6.50, 2 en 3 vrouwen tegen f L50 tot f 3, 17 en 17 jongens tegen f 0.50 t~t f 2 per week ... ~éne ~ezi~ één<br />
stoomwerktuig van 8 pkr. en 1 ketel. Door den weinigen aftrek naar Amenka verk~:rden z~ m be.1de Jaren<br />
in ongunstigen toestand. - De twee cichoreifabrieken te Zuidlar?n werkte.n m~t tam:hJk. gunstigen_ mtslag. -<br />
In Limburg werden opg·egeven, te Maastricht in 1863 negen, m 18G4 v1e~ _c1ch_oreifa?rieken en m elke der<br />
g·emeenten Roermond in 1863, Venlo en Venray ééne; voorts te Maasbre~ een c1ch~reistampm?len.<br />
Tabaks-, sigM·enjab 1·ieken en snuifmolens. De toestand der tabaks- en sigarenfabrieken te Emdhove_1'.1, th~ns<br />
twintig· in getal, wordt steeds bloeijencler. Aan ééne sigarenfabri:k werd in 1863 eene aanmerkehJke. mtbreidino-<br />
o-ecreven terwi 1·1 J·aarliJ"ks tot oprig·ting nieuwe vergunnmgen verleend worden. In deze fabneken<br />
5 5 0 , . - . . 600<br />
werden in 1864 gebezig·d 223 mannen, 260 jongens en 89 meisjes, en vervaardigd 28,000,000 sigaren_, 66,)<br />
ned. p. snuif, 170,000 necl. p. gekorven tabak en 120,000 ned. p. karotten. De vijfendertig sigarenfabn?lrnn te<br />
's Hertogenbosch verschaften werk aan 214 arbeiders en verkeerden in gunstigen toestand. D~ acht Sig~renfabrieken<br />
te Breda, met gemiddeld 240, de drie te Oosterhout met 50, de negen tabaks- en s1g~renfabn_~ken<br />
te Heusden met 26 de zes en zeven te Rosendaal en Tilburg met 7 en 12 arbeiders verkeerden alle m tamehJken<br />
toestand. _ De vijf sigarenfabrieken en de tabakskerverij te Zalt-Bommel bezigden in elk va~ beide jaren<br />
!Oll e1 1<br />
126 arbeiders. De volwassenen verdienden in '1863f3totf9, in 1864/1.50 totfU, deJongensf0.25<br />
tot-./ t.20 en f 0.25 tot f '1 per week. In de twee sigarenfabrieken te Culemborg werkten ~n elk van beide<br />
jar('ll 1 t en 13 knechts, 'LO en 8 jongens, in de vier tabakskerverijen 3 en 4 knechts,. 2 en 2 JOng~ns. De twee<br />
t" ~t'l d-Doetinchem, in ééne waarvan tevens tabakshandel gedreven wordt, gaven 111 1863 ~emiddel~. aan 4<br />
tot 6 personen werk, doch moesten in 1864 door groote mededing·i~g worden opg~?even. ~ie te N iJm~?'en<br />
hadden goed debiet. Te Arnhem worden in '1864 opgegeven negenti~~1 tabakskerv~nJen en Sigare~makenJen ,<br />
met 125 waarvan de twee voornaamste met 26 en 30 knechts; ZlJ verzonden m 1863 3,500 sigaren naar<br />
Neêrland,sch Indie. In de sigarenfabriek te Wageningen werkten in elk van beide jaren 120 en 150 werklieden.<br />
De weekloonen bedroeo·en voor de jongens f 0.60 tot f '1.20, voor de sigarenmakers of de volwassenen<br />
j 3 tot f H . T e Dreumel bes~onden in elk van beide j~~en twe_e e~ ééne ta?akskerverijen en ééne sigaren.<br />
malwrij. _ In Zuiclholland worden in zeven gemeenten v~fendertig sigarenfabneken opgegeve~ ', waaronde: dne<br />
te Delft met 68, vier te Leerdam met 27 en 33, achttien te Rotterchnn met 561 en 532, eene te Schi~dam<br />
mrt 29 arbeiders; voorts in vijf gemeenten acht snuifmolens, waarvan vier te R~swijk met 1_2 ~n 8 arbeiders<br />
in f:'imstigen toestand verkeeren. De snuifmolen te Rotte~dam, ~ie tevens specenJen m~alcle, IS, 111 186: op~~heven.<br />
De twee en drie karottenfabrieken aldaar werkten m elk Jaar met 21 en /~5 arbeiders. Eene soortgellJl~e<br />
fa 1-iriek te Kraling en, die aan 5 personen werk verschaft, verkeert in reclelij_ken toestand. Uit Delft werden rn<br />
elk van beide jaren met certificaten van oorsprong· naar N eêrlandsch Indie verzonden. 1,1~80 en 310 . ned. p.<br />
gekorven tabak, 69,'100 en 145,000 sigaren en in 1863 50 flacons snuif. De karottenfabnek _te Delft, die reeds<br />
in 1863 stil stond, is in 18M verkocht. - De opgaven voor Amsterdam z\jn hoogst onvolledig. I_n 1863 worden<br />
opgegeven achtenvijftig tabaks- en sigarenfabrieken met 920 en twee snniffabriel~en met 28 wer~heden, waar~an<br />
in drie geregeld ·120 , 49 en 28 personen werkzaam waren. In 1864 worden mt het ~atentregrnter opgegeven<br />
honderd zeven tabaks- en honderd negenentwintig· sigarenfabrieken; van elke van beide soorten werkten met<br />
minder clan 5 werklieden achtenzestig· en achtennegentig, met 5 tot 20 dertig en negen~ien, _met 20 tot, _50 acht<br />
en acht, met meer clan 50 werklieden ééne en vier. Daarenboven bestonden twee snmffabneken ~ de ee:1_e met<br />
met minder clan 5, de andere met minder dan 20 werklieden. In de acht voornaamste clez~r fabn~lrnn ziJn 4.~o<br />
tJt 500 personen, zoo volwassen mannen als jongens, geregeld werkzaam. De me~sten .. di~r fabneka~te~ ZIJil<br />
tevens winkeliers, terwijl verscheiden ter bevordering van hunne verkoopen verph~t ziJn 111 de provmcien te<br />
reizen. De weekloonen wisselen voor de volwassenen van f 3 tot f 11.50, voor de J_ongens van f _0.50 tot f 5,<br />
terwijl de vrouwen f 3.25 verdienen. Een zeer aanzienlijk getal arbeiders wer:~t te hms. Vele werklieden hebben<br />
van f 2 tot f 6 per<br />
jongens in dienst. De loonen, die per stnk worden berekend, zijn zeer ongelijk en b.edrage~<br />
1,000 sigaren. Deze aloude tak van nijverheid verkeert op nieuw te Amsterdam 111 bloeI.J~nden toestand. De<br />
falJrieken hebben zeer drukke werkzaamheden en sommige moesten in 18G4 het aantal werkhed~n vermeerderen.<br />
De sigaren genieten eene gunstig·e bekendheid en worden voor den uitvoer n~ar Duitschlancl, Zwitserland, Denemarken<br />
, Zweden en Noorwegen , Eng·eland, Frankrijk en ook naar Gnekenland veel ge~raagd . Zelfs naar<br />
E gypte en China werden sigaren uit Amsterdam verzonden. De meerdere zorg aan de fabnkage besteed doet<br />
dikwijls het gebrek aan geschikte arbeiders gevoelen, voora~ omdat __ de meest bekwame onder hen naar Eng~land<br />
of naar Noord-Amerika zich begeven en hunne plaatsen met altIJcl terstond door andere bekwame arb~iders<br />
worden bezet. In 1863 was de g·rondstof vooral voor de goede soorten hoog in prijs en moes.ten :ele fabrieken<br />
zich toeleggen op het verwerken van bij-soorten. De aanvoeren van echt~ havana- en mamlla sigaren waren<br />
wegens de hooge prijzen minder dan in vorig-e jaren. Het gebrek aan fi.Jne tabak- :n goede dek~oorten ~:cl<br />
een grooten invloed op het vervaardigen der sigaren. In ééne der :oornaams~e fabneken, w_aar. m 1 ~64 een<br />
stoomketel werd geplaatst, wordt de tabak met stoom geëetst. De -~igaren~abnek te Haarl?_m bezigde 111 18~.3<br />
8<br />
0 werklieden en verkeerde in bloeijenclen toestand. Te Hoorn ZIJn dertien tabakskervenJen met 22 en VIJf<br />
sigarenmakerijen met 11 knechts. Verder vindt men te Aalsmeer ééne taba.ks- en sigarenfabrie~, met 3 en .2<br />
\Verklieden tegen f 5 per week, twee snuiftabaksfabrieken, beiden met w111dmolens ~ waarvan eene tevens IS<br />
mgerigt om ook rijst, krijt en droog·erijen te malen' .. te Uithoorn éé_ne . tabaksfabriek U:~t 2 . knec!:lts t~gen<br />
ongunstigen<br />
f 5<br />
.50 tot f 6.50 per week, te Weesp vier sigarenmakenJen, waarvan dne m voldoenden, eene 111<br />
toestand, met 30 mannen tegen f 5 tot f 14 en '18 jongens tegen f 0.40 tot f 2 per week, te ,Zaandam tw~e<br />
L 't 20 werklieden, 10 mannen tegen f 8 tot f 12 en '10 jongens tegen f 0.50 tot f 1 per week, 1 te 1c:·ommeme<br />
~én snuifmolen met 2 werklieden tegen f 4 tot f 6 per week. Van de tien sigarenfabrieken te Middelburg<br />
bezig de de voornaamste 120 werklieden. '.tie Goes wordt in beide jaren ééne sigarenfabriek opg·egeven. De sigarenfabriek<br />
ie Zierikzee moest in 1864 haar getal werklieden vermeerderen; in dat jaar werd aldaar eene tweede<br />
sigarenfabriek opgerigt. - Te Utrecht worden in 1863 zevenenvijftig, in 18G4 negenenvijftig tabaks- en<br />
sigarenfabrikanten opgegeven, waarvan veertien alleen werken, de overigen bezigden te zamen 759 en 780<br />
arbeiders tegen een weekloon van f 3 tot f '11 voor de volwassen mannen, f 2 tot f 8 voor de vrouwen, f 0.25<br />
tot f5 voor de jongens en /0.70totf5 voor de meisjes. Op 1 Januarij '1864 telden de tweeëntwintig voornaamste<br />
757 tlrbeiders, waaronder 385 volwassen mannen, 60 vrouwen, 233 jongens en i9 meisjes. Die van<br />
den heer Rnrnrus PELLETIER verschafte werk aan 140 volwassen mannen, 60 vrouwen, 82 jongens en 79<br />
meisjes. In deze fabriek worden dagelijks 40,000 sigaren, meest alle van fijnere soorten, vervaardigd, die voor<br />
een groot deel naar het buitenland worden gezonden; de fabriekmatige bewerking door de vrouwen geeft<br />
voortdurend gunstige uitkomsten. De sigarenfabrieken breiden zich steeds uit en hebben veel aftrek naar de<br />
kolonien en het buitenland. Zes en vier sigarenfabrieken te Amersfoort bezigden 8 en 6 mannen en '18 en 16<br />
jongens, tegen een weekloon van f 1 tot f 6, de twee sigarenmakerijen te Rhenen '18 mannen en 35 jongens<br />
tegen f 0. 70 tot f 5, die te Mijdrecht aan 5 en 2 tegen f 3 tot f 4, te Amerongen aan 2 tegen f 3, te Zeijst<br />
aan 20 mannen en 12 jongens tegenf0.90 tot/10per week. Te Montfoort werd in 1864 ééne sigarenmaker\j,<br />
tevens tabakskerverij, opg·erigt, welke slechts leerjongens bezigt. - In Friesland worden in elk van beide<br />
jaren negenenzestig tabaks- en sig·arenfabrieken in bloe\jenden toestand met 225 en 221 arbeiders, waaronder<br />
65 en 75 jongens, en twee snuiffabrieken met slechts 1 arbeider opgegeven. De weekloonen wisselen van f 2<br />
tot/9 voor de volwassenen en van/0.30 tot/2.50 voor de jongens. In ééne dezer fabrieken te Sneek is één<br />
stoomwerktuig en 1 ketel van 5 pkr. , tevens voor het raspen van suiker, malen van specerijen en chocolade. -<br />
Van de acht tabakskerverijen te Steenwijk, met 18 arbeiders tegen f 3 tot /5 per week, hadden vooral drie<br />
in beide jaren druk werk en ruime verzendingen. De sigarenfabriek te- Deventer bezigde in elk van beide jaren<br />
17 en 20 arbeiders , waaronder in 1863 7 jongens, tegen een dagloon van f 0.20 tot f 1. Zij verzond met certificaten<br />
van oorsprong in 1864 81,000 sig·aren naar Oost-Inclie. Te Kampen wordt in 1863 slechts ééne sigarenfabriek<br />
vermeld met 100 volwassen mannen en 75 kinderen tegen een dagloon van f 0.10 tot f 1.50; in 1864<br />
twee met 350 mannen tegen f 3 tot f 14 en 320 kinderen, tegen f 0.30 tot f 3 per week. Zij hadden in dat<br />
jaar druk werk en breiden zich meer en meer uit. In 1864 werden in ééne dezer fabrieken twee verdeel- en<br />
dertig wikkelwerktuigen uit de fabriek van G. ALBERT REINIGER te Stutgart en tevens één papiersnijwerktuig·<br />
van CARL FROM te Stutgart ingevoerd. Te Zwolle werd in 1863 ééne sigarenfabriek opg·erig·t , waarvan echter<br />
verdere opgaven ontbreken. - Men telde in de provincie Groningen in elk van beide jaren vijfenveertig en<br />
zesenveertig tabaksfabrieken met 92 en 97 knechts, waarvan te Groningen vijfendertig met 72 en 80 arbeiders,<br />
waaronder 17 en 22 jongens, tegen een weekloon voor de volwassenen van f 3 tot f 6.50, voor de jongens<br />
f 0. 75 tot f 2.50. Eéne dezer fabrieken werkt met één stoomwerktuig ~n 1 ketel. De sig·arenfabrieken te<br />
Groningen, in elk jaar zeven in getal, bezigden 80 en 84 arbeiders, waaronder '10 volwassen mannen tegen<br />
./ 5.50 tot f 8.50, 23 en 27 vrouwen tegen f 2 tot f 6, 19 jongens tegen f 0.30 tot f L50, 28 meïsjes tegen<br />
.f 0.30 tot ./2.50 per week. - ~'e Maastricht bestonden in elk van beide jaren acht tabaksfabrieken met 88 en<br />
en 81 werklieden, de voornaamste met 34 en 35. De volwassen mannen genoten in elk jaar een weekloon van<br />
.f5 tot/6 en /3 tot f7, de jongens vanf0.75 tot /2 en/0.90 tot/2, de vrouwen van /4 en /2.75 tot<br />
.f 4.50, de meisjes van f 1 en f 0.90 tot f 1. In de twee tabaks- en sigarenfabrieken te Roermond werkten 32<br />
en gg werklieden, waaronder 21 en 20 kinderen, tegen een weekloon van f 3.60 tot f 4.80 voor de volwassenen ,<br />
van f 0. 78 tot f 1.50 voor de kinderen. In de tabaks- en sigarenfabrieken te Venlo, in 1863 elf, in 18G4 tien<br />
in g·etal, werkten in elk van beide jaren 28 en 24 arbeiders, waaronder 8 en 6 kinderen, de laatsten verdienden<br />
f 0.30 tot f 1.50, de volwassenen .f 3.60 tot f It.20 per week. Voorts bestaan sigarenfabrieken drie te<br />
Gennep met 14, tabaksfabrieken te Tegelen drie met 9 en '10, Arcen en Velden ééne, Beesel ééne, Venray<br />
ééne, vVeert in 186 3 vier, te zamen met 12 en 7 arbeiders.<br />
Sclieepstimme1·rvM·ven. In Noorclbrabant werden drieëntwintig scheepstimmerwerven opgegeven, die 99 arbeiders<br />
bezigden , waaronder 5 jongens. Van deze bevinden er zich vier te Waspik, twee te Werkendam en<br />
te Cappelle, één te Bokhoven, Geertruidenberg, Klundert, Oosterhout en Rosendaal, die in beide jaren goed<br />
hebben gewerkt. - Men telde in Zuidholland in 1863 honderd achtenzestig, in '1864 honderd vijfenzestig werven<br />
voor de ?innenlandsche, negenentwintig en dertig· voor de buitenlandsche vaart. Op stapel waren op 1 J anuarij<br />
v~n elk Jaar op_ de eerste 6~ en 92 , op de laatste 20 en 16 schepen, terwijl in den loop van het jaar op stapel<br />
ZlJn gezet op die voor de bmnenlandsche 122 en 153, voor de buitenlandsche 7 en 9 schepen en van stapel zijn<br />
geloopen op de eerste U5 en 167, op de laatste 15 en 8. Het getal arbeiders bedroeg voor de binnenlandsche<br />
'1,047 en 1,225, voor de buitenlandsche 1,088 en 1,086, dus voor beiden tezamen 2,135 en 2,311. De toestand<br />
"".as dus voor _de werven voor de binnenlandsche vaart veel g·unstiger in '1864 dan in 1863, ongunstiger voor<br />
die van de bmtenlandsche vaart. Op enkele dier werven stond het bouwen van zeeschepen geheel stil en bepaalde<br />
zich het werk tot het doen van herstellingen. Zulks was onder anderen het geval te Dordrecht, Delfs<br />
~1aven, Sc~iedam en te Capelle a/d IJssel. Van de sleephelling te Papendrecht voor zee- en rivierschepen, die<br />
111 ongunstigen toestand verkeert, hebben in 1863 13, in 1864 12 schepen gebruik gemaakt. Zij bezigt naarmate<br />
van het werk 2 tot 40 arbeiders. Aan de sleephelling te Schiedam hebben in elk van beide j aren 35 schepen<br />
herstellingen ondergaan. Van de beide werven aldaar voor buitenlandschen scheepsbouw bezigde de Ni:fve-rlieid<br />
68 en 70, de Lelie 20 arbeiders. Op de eerste werf werd in 1863 de kiel van eene brik gelegd, die in 1864<br />
van stapel liep. Men telde te Delfshaven in elk jaar vier scheepstimmerwerven, waarop in 1863 gemiddeld<br />
90, in 18M 150 tot 200 arbeiders werk vonden. In 1863 werd aan ééne scheepstimmerwerf eene sleephellinB<br />
voor schepen voor de groote vaart aangebragt. De drie werven voor de binnenlandsche vaart te IJsselmond_<br />
i<br />
)<br />
1<br />
• -=- '--'-- 'F --=..::;__ - --
-<br />
__ "<br />
540<br />
li<br />
li<br />
11<br />
1<br />
li<br />
11<br />
werkten met 10 en 11 , de twee voor de buitenlandsche met 60 arbeiders, tegen f 0.95 tot f 1.40 en f 1 tot.<br />
f 3.50 per dag. Op de binnenlandsche werd slechts in 1864 ééne boeijerschuit op stapel gezet; op de buitenlandsche<br />
waren op stapel op 1 Jan uarij en liepen van stapel in 1863 1 gepantserde kanonneerboot, 5 goederen-<br />
vaartuigen en 'l ligterschip, allen van ijzer ; op stapel werden gezet en liepen van stapel in 1864 1 ligterschip<br />
en 1 stoomschip, beiden van ijzer. Van de stoomsleephellin-g te :U'ijenoord werd in elk van beide jaren door H<br />
en 38 schepen gebruik gemaakt. Te Dordrecht bestaan vier weryen voor de binnenlandsche en rijnscheepvaart,<br />
die in 1863 39, in 1864 33 werklieden bezigden, grootendeels voor herstellingen. Eéne vijfde aan de grens der<br />
gemeente de Mijl, waar kleine zeeschepen gebouwd en hersteld worden, werkte in elk van beide jaren met<br />
12 en 10 man. De eigenaren der werf voor raschepen hebben in 1863 ééne tweede en grootere werf in het<br />
zoogenaamde, Wilgenbosch aangelegd voor den bouw van een oorlogstoomfregat voor de japansche regering,<br />
weik schip in 1864 op stapel stond. Zij werkten met 180 tot 190 man en hadden daarenboven op stapel op<br />
1 Januarij van elk jaar 1 clipperschip, in den loop van elk jaar te water gelaten. Het getal raschepen te Dordrecht<br />
te huis behoorende bedroeg in 1863 17, in '1864 20, metende 5,950 en 7,283, dat van kleiner charter 19 en<br />
18, roetende 1,421 en 1,432 lasten. De drie scheepstimmerwerven voor buitenlandsche vaart te Rotterdam ver-·<br />
keerden in beide jaren in kwijnenden toestand. Slechts één schip werd in f863 te water gelaten, groot 352<br />
gemeten lasten , terwijl de kiel werd gelegd van een schip groot omtrent 200 gemeten lasten, dat in 1864 op<br />
stapel stond. Het getal werklieden bedroeg in elk van beide jaren 367 en 268. Op de twee werven voor de<br />
binnenlandsr.he vaart met 10 werklieden werd slechts in 1864 één kraakschip gebouwd. De zes en vijf werven<br />
voor binnenlandsche vaart te Vlaardingen, waar, behalve de haring- en vischschepen , ook schepen van grooter<br />
charter en voor de buitenlandsche vaart kunnen worden gebouwd, verkeerden in zeer ongunstigen toestand.<br />
Z\j bezigen doorgaans 30 tot 40 werklieden. Slechts in 1864 werden 2 vischsloepschepen voor rekening van<br />
reederijen te Middelharnis op stapel gezet. De twee werven voor binnenlandsche vaart te Ouderkerk a/d IJssel<br />
verschaften werk aan 13 en '18 arbeiders. In elk jaar stonden op 1 J anuarij op stapel 2 en 3, werden op stapel<br />
gezet 2 en 3, liepen van stapel 1 en 2 schepen. De vier werven voor de buitenlandsche en twee voor de<br />
binnenlandsche vaart te Nieuw-Lekkerland verschaften in elk jaar werk aan omtrent 235 en 250 mannen. Voor<br />
de buitenlandsche vaart stonden in 1863 op 1 J anuarij op stapel en werden te water gelaten 2 schepen, metende<br />
565 en 945 tonnen; dit laatste geheel van ijzer werd in 1864 te water gelaten. In 1864 zijn twee schepen,<br />
roetende 2,405 tonnen, op stapel gezet. Voor de binnenlandsche vaart stonden op 1 J anuarij i863 en 1864 op<br />
stapel 2 en 5 ijzeren stoom booten, van 235 en 460, 1 en 1 zeilvaartuig van 12 en 38 tonnen en daarboven op<br />
1 Januarij 1864 1 boeijeraak van 36 en 1 overdekte aa;k van 13 tonnen; in den loop van elk jaar zijn 8 en<br />
12 ijzeren stoombooten van 700 en 1,100, in '1863 3 houten zeilvaartuigen van 72 en in 1864 1 roeij€rpavilloen<br />
van 42, 1 open aak van 16 en 1 duivelanclsche aak van 14 tonnen op stapel g·ezet. Van de stoombooten zijn<br />
in elk jaar 5 en 9, van de vaartuigen in elk jaar 3, te zamen groot 521 en 1,032 tonnen te water g·eloopen. -<br />
'.re Amsterdam verkeerden de scheepstimmerwerven en alle met den scheepsbouw verwante takken van nijverheid<br />
in beide jaren in een ongunstigen toestand, zoodat slechts weinig nieuwe schepen werden uitgerust en het<br />
werk het meest zich bepaalde tot het herstellen van oude; terwijl vele schepen door verkoop in vreemde handen<br />
overgingen. Hierdoor verminderde het getal werklieden en onttrokken zich vele bekwame handen aan den<br />
scheepsbouw. Bovendien klagen eenige eigenaars van amsterdamsche scheepstimmerwerven dat de reeders aldaar<br />
aan het bouwen op andere plaatsen de voorkeur geven. Het getal werven voor de binnenvaart bedroeg dertien<br />
in elk jaar. Daarenboven worden drie mastenmakers-, ééne sloepmakers- en twee houtwerven opgegeven. De<br />
drie mastenmakerijen bezigden in 1.863 30 arbeiders tegen een weekloon van f û tot f 9 voor de volwassenen en<br />
j 0.90 voor de jongens. Eéne vervaardigde in 1864 30 tuigen voor een gelijk getal ligterschepen, bestemd<br />
voor Egypte. Voor de buitenlandsche vaart werken
.<br />
l<br />
;<br />
1<br />
1<br />
i<br />
,i<br />
f<br />
m<br />
de eersten in den zomerf6, in den winterf3.50, de laatstenf3.90 enf~. Gebouwd werden 10 en 9 / 'J.ar'<br />
tuigen, metende te zamen 704 en 429 tonnen, in 1863 26 punters en bootjes, in 1864 29 kleine vaJ.ri·liJo-en.<br />
hersteld 327 en 274 vaartuigen. De minder levendige scheepvaart in 1864 had op deze werven en daara r, ~er~<br />
wan te bedrijven een ongunstigen invloed. De zeven mast-, boom- en blokmakerijen in deze gemeente \ rerkten<br />
met 14 en 12 volwassenen , 8 en G jongens. De weekloonen bedroegen voor de eersten in den zomet .f 5.40<br />
tot f 5.60, in den winter f 3.50, voor de laatsten f 1.50 tot f 1. 75 en f 1. Op de werven te Steenwijkerwold<br />
werden behalve eenige herstellingen in elk jaar 7 en 9 kleine vaartuigen gebouwd, te zamen var. 36 en 1.9<br />
t~~n.en. - Men telde in de. provincie Groningen in elk van beide jaren in 21 bouwoorden negene•weertig en<br />
VlJfüg werven. In 1863 werd.en volbouwd 68 schepen van 4,304, in 1864 67 van 4,714 gemeten lasten. Tot en<br />
met 3.? Junij 1864 waren volbouwd en uitg·erust 37 schepen van 2,414, in aanbouw en uitrusting waren op<br />
1 JuhJ 1864 75 schepen van 5,519 gemeten lasten. De groningsche koopvaardijvloot, op 30 en 29 plaatsen ,<br />
bestond op 31 December van elk jaar uit 924 en 909 zeeschepen, roetende 54,581 en 54,517 lasten of 103,118<br />
en 102,766 tonnen. Door 65 verliezen werd de inhoud in 1863 met 6,800 tonnen verminderd. De D'eheele nederlandsche<br />
koopvaardijvloot bestond op 31 December 1863 en 1864 uit 1,857 en 1,837 schepen, m~tende 460,574<br />
en 466~421 to~nen, zoodat de groningsche vloot in getal schepen in 1863 ruim, in 1864 ongeveer 4911 2 °fo, in<br />
tonnenmhoud m 1863 ongeveer 221/ 2 %, in 1864 ruim 22 % van het geheel bedroeg. In Nederland waren in<br />
1863 en 1864 86 plaatsen, waar de schepen der vloot te huis behoorden, in de provincie Groningen 30 en 29. -<br />
In ~renthe bestonden in elk van beide jaren negentien en twintig scheepstimmerwerven, waarvan zeventien en<br />
zestien met 93 en 84 arbeiders, waaronder 4 en 6 jongens. De opgaven van het getal arbeiders ontbreken in<br />
beide jaren voor Meppel, in 1864 voor de werf te Assen. De laatste had voldoend werk. Op de beide werven te<br />
~asselte werkten in elk jaar 12 en 13 personen boven en in 1864 3 beneden de achttien jaren, tegen een dagloon<br />
m den zomer van f 1 , in den winter van .f 0.60, terwijl de leerlingen .f 0.10 tot f 0.20 verdienen. Van deze<br />
werven liepen in elk jaar van stapel 2 tjalken elke van ongeveer 100 tonnen. In 1864 is behalve de twee<br />
~jalken, 1 schip op stapel gezet van ongeveer 65 tonnen. Op de negen werven te Hoogeveen werkten in elk<br />
Jaar 43 en 40 volwassen mannen tegen f2.50 totf5.40, 4 en 3 leerlingen tegen j'0.30 tot j'0.60 per week.<br />
Op die werven zijn in elk van beide jaren op stapel gezet 9 en 7 overdekte, 4 en 5 onoverdekte pramen, 8<br />
brandschuiten en, in 1864 1 punter. Afgebouwd en van stapel geloopen zijn 9 en 7 overdekte, 7 en 6 brandschuiten,<br />
en in elk jaar 5 onoverdekte pramen en 1 punter; hersteld 131 en 124 overdekte, 137 en 140 onoverdekte<br />
pramen, 80 en 74 brandschuiten, 28 en 24 punters. Op de twee en drie werven te Meppel zijn in elk van beide<br />
jaren 4 en 5 nieuwe vaartuigen gebouwd en 94 en ·130 oude hersteld. Op de werf te Norg werkten 4, op de<br />
twee te Roden 9 en 7 tegen een dagloon van f 0.50 tot f 1 , op de twee te Smilde 16 knechts. Op de beide<br />
laatste werven zijn in elk jaar 2 schepen gebouwd, te zamen metende 141 en 148 tonnen en in 1864 3 nieuwe<br />
bokken of brandschuiten, te zarnen roetende 31 tonnen. - In Limburg wordt slechts in i864 melding gemaakt<br />
van ééne ~~heepstirnmerwerf te Venlo , met 5 arbeiders tegen een weekloon van f 3.60 tot .f 4.50.<br />
De lioutzaagmolen te Klundert werkt met één stoomwerktuig van I 2 pkr. en één ketel. - Van de negen<br />
houtzaagmolens in Gelderland worden vier te Culemborg·, Dinxperlo, Stad-Doetinchem en Nijmegen door<br />
stoomwerktuigen gedreven van 3 , 9, 8 en 20 pkr" Die te Dinxperlo tevens koorn-, Nijmegen en Stad-Doetinchem<br />
tevens koorn- en runmolen, hadden gestadig werk; de laatste bezigde gemiddeld 6 personen. De houtzaagmolens<br />
te Ambt-Doetinchem, met 6 tot 8 arbeiders, en te Elburg hebben veel vertier. Die te Vorden is<br />
tevens koorn-, lijnkoek- en oliemolen. De beide overigen bevinden zich te Arnhem en Nijkerk. - In de<br />
provincie Zuiclholland telde men in 1863 vijfennegentig , in 1864 honderd houtzaagmolens, waarvan éénentachtig<br />
en tweeëntachtig met 388 en 373 arbeiders. Van de achtendertig en veertig houtzaagmolens te Dordrecht ,<br />
Dubbeldam en Zwijndrecht behooren drieëntwintig, waarvan vijftien op het grondgebied der gemeente en<br />
negen paltrokken , aan ingezetenen van Dordrecht. Van deze molens bezitten drie, twee te Dordrecht en één<br />
te Dubbeldam, stoomwerktuigen van 20 , 15 en 25 pkr" Op eiken bovenkruijer werken 5, op elken paltrok<br />
3 mannen. Door den voortdurenden stilstand van den scheepsbouw was de toestand in 1863 ongunstig, in 186·4·<br />
iets gunstiger. - Te Amsterdam worden in elk jaar tweeënzeventig en vijfenzeventig houtzaagmolens opgegeven,<br />
waarvan drie met stoomwerktuigen in 1863 van 16, 14 en 8 pkr. met 5 ketels, in 1864 van 12, 14 en<br />
20 pkr. met 6 · ketels. Van de overigen, door wind bewogen, waren in 1864 elf bovenkruijers met twee, zes<br />
bovenkruijers met drie , één .bovenkruijer met vijf sleden, vijfenvijftig paltrokken, waarvan vierenvijftig met<br />
twee, één met drie sleden. De geringe levendigheid op de scheepswerven, de groote mededinging en het<br />
toenemend gebruik van hout en ijzer uit den vreemde maken hunnen toestand ongunstig. De twee stoomho~tzaagmolens<br />
van de heeren TERPSTRA EN LANGEVELD bezigden in 1864 25 mannen tegen f 6 tot f 12,<br />
7 Jongens en 10 sjouwers tegen/1.50 totf5 per week. Van de overige houtzaagmolens is het getal arbeiders<br />
niet opgegeven. Bovendien bestaan te Amsterdam zes plaatzagerijen, waarvan vier met stoomwerktuigen te<br />
zamen van 38 pkr" Die van de heeren GuPFFERT bezigde 9 werklieden. De heeren HARMAN EN ÜOMP. hebben<br />
hu?ne f~briek v~o: de .vervaardiging van alle soorten van houtwerken ingerigt , sedert door de onlusten op<br />
St. Dommgo weimg fiJnere houtsoorten , vooral mahonyhout, voor de zagerijen wordt aangevoerd. De achtentachtig<br />
wind-houtzaagmolens te Zaandam, die in geen gunstigen toestand verkeeren, bezigden in beide jaren<br />
"HO arbeiders, waaronder 100 jongens, tegen een weekloon van.f2.50 totf8 voor de volwassenen, vanfi<br />
tot f 1.25 voor de jongens. De drie te Zaandijk, wier toestand in 1863 ongunstig was, hebben in 1864 goed<br />
gewerkt en bezigden 10 mannen en 3 jongens, die, behalve vrijen brand, f 1 tot f 7 per week verdienden. De<br />
vijftien houtzaagmolens te Westzaan, wier toestand niets te wenschen overliet gaven werk aan 60 werklieden<br />
waarvan 45 volwassenen tegen.f6.50, en 15 jongens tegen.f2.50 per week. De fabriek van houtwaren in dez~<br />
gemeente , die in bloeijenden toestand verkeert , werkte met 8 personen tegen een weekloon van f 2 tot f 6.<br />
j<br />
I<br />
1<br />
1:<br />
De drie houtzaagmolens te Alkmaar, met 19 en i 5 arbeiders, waaronder ~ jongens, in 1864 tegen een weekloon<br />
van f 6 tot .f 7, terwijl de jongens f 2.50 tot .f 3 verchenen, hebbe1: goed gewerkt. De houtzaagmolen met<br />
houtloods te Edam is in 1863 afgebrand, doch bij het einde van dat Jaar weder opgebouwd; 6 mannen tegen<br />
j en één jongen tegen 7<br />
f 0.50 per week hebben daarop voortdurend werk. De ~ier houtzaagmolens te Koog<br />
a/d Zaan bezigden in 1863 4 mannen, in 1864 9 manne~ tegen ./. 4 tot .f 9 en 6 J o~g·ens ;egen .f 1 tot .f 5 per<br />
week. De vier te Nieuwendam, waarvan één bovenkrmjer en drie paltrokken, bezigden MO mannen tegen f 3<br />
tot .f 8 en 4 jongens tegen .f 3.50 per week. Deze acht molens ha~clen voldoend wer~. Ook de h~utzaagmolens<br />
te Buiksloot, Monnikenclam en Purmerend, met 3, !~ en 6 arbeiders, verkeerden m zeer ~unstigen toestand.<br />
In het geheel worden in N oordhollancl opgegeven tweehonderd elf e~ twee ~onderd zeventien houtzaag.molens<br />
in drieëntwintig en zesentwintig gemeenten. - De stoom-houtzagerlJ te Middelburg, met een we~lümg van<br />
plu., had in beide jaren aanhoudend werk en bezigde 10 werklieden .. In 1863 werden 5 lachngen hout<br />
15<br />
erd en is een derrl.e zaaD'raam aangelegd , dat door het stoomwerktmg gedreven wordt en zeer goed<br />
aang evo o . . cl" · b ·<br />
voldoet. In 1864 is veel gezaag·cl hout verzonden. Van de vier wmd-houtzaagmolens, ie m eene hr..a unge<br />
te<br />
oor midclelburgsche rekening worden gedreven, hadden twee onafgebroken werk. In 186~ werden<br />
gemeen v ·'f · cl l t<br />
voor deze molens drie ladingen hout uit het buitenland aang·evoerd. - Te Utrecht bestaan VlJ wm -1ou zaagmolens,<br />
die veel werk hebben , en twee mahonyhoutzagerijen , waarvan ééne, tevens voor het malen van meel,<br />
een stoomwerktuig bezigt van 16 pkr. en werk verschaft aan 5 arbeiders tegei: .f 5 tot ./ 6 , de andere, door<br />
wind en water gedreven, tevens cement- en snuifmolen, slechts één man ~ezigcle tegen .f ~ tot f 8. Voorts<br />
vindt men te Utrecht ééne houtzag·erij en wolspinnerij met een stoomwerktrng van 20 plu., die aan 6 mann~n,<br />
vrouwen en 7 jongens werk verschaft tegen een weekloon voor de eersten van.f5 tot.f8. Van de overige<br />
5<br />
houtzaagmolens in de provincie Utrecht bezit die te Hoogland een stoomwerktm? van 12 pkr. en werkt met<br />
6 mannen en 2 jongens tegen een weekloon van.f1.50 tot.f9, verschaften de dr1~ te Jutphaas werk aan 1?,<br />
die te 'Villeskop aan 7 arbeiders teg·en f 5 per week. - In Friesland worden m. elk Jaar negenenve~rtig<br />
houtzaagmolens opg·egeven. Die te Ameland werkt zonder knechts, terwijl de overigen 202 en 206 ar~eiders<br />
bezio-clen, waaronder 50 en 52 jongens, tegen een weekloon voor de volwassenen van.f2.50 tot.f8, \oor de<br />
jon;ens van.! 0.50 tot .f 3. Van deze molens bezitten die te ?3arradeel, Hemelum~r Oldephaer~ en Noordwolde<br />
en Leeuwarden stoomwerktuiD'en van 24, 50 en 25 pkr" ZlJ hadden meer werk lil 1863 clan lil 1864. - Van<br />
de drie houtzaagmolens te Ka~pen is één in 1863 vervallen; de overigen bezigden 9 arbeider~ tegen f 4 tot<br />
.f 6 per week. Eén dezer molens werkte in 1864 met één stoomwerktuig van .25 pkr. en 5 arbeiders tegen. een<br />
weekloon van .f 9.50. De stoom-houtzagerij te Steenwijk met één stoomwerktmg van 20 pkr. e~. ~ k~tel, bezigde<br />
10 volwassen arbeiders tegen .f lt tot .f8 en 3 jongens tegen f 1.50 tot .f 2.50 per week. Z1~ _ 1s lil den.nacht<br />
van 12 op 13 October 1864 grootendeels door brand vernield. Die te Ambt-Vollenhove, met een w.~rktmg van<br />
24 pkr., gaf werk aan 12 vaste arbeiders en 2 j ~~geus te?'en ee~ weekloo~ van ongeveer f 5 .. ZlJ verke.ere_n<br />
allen in gunstigen toestand. - D e toestand der v1Jfenveertig en vierenve.~rtig houtzaagmolens m - ~e provmcie<br />
Groningen was in beide jaren ongunstig door den voortdurend hoogen priJS van het ongeza~gde b111tenlan~sche<br />
hout en het stijgen der vrachten. Zij bezigden 152 en 151 , waarvan de zeven te Gromngen 34 arbeiders,<br />
waaronder 2 jonD'ens tegen een weekloon voor de volwassenen van f 3.75 tot f 8, de jongens van f 1.75 tot<br />
.f 2. De zes te Hoog~zand , waarvan twee met stoomwerktuigen van 30 en 8 pkr._, bezigden 19 arbeiders t~gen<br />
een weekloon van f 4 tot .f 7.50. - De drie houtzaagmolens te Assen gaven m 1863 werk aan 9 arbeiders<br />
tegen een weekloon van .f 6. De in 1862 aan de Hoog·eveensche vaart, gemeente Smilde_,_ gebouwde houtzaagmolen<br />
kwam in 1863 in werking. In elke der gemeenten Gasselte en Roden bestaat een houtzaa~molen,<br />
de eerste tevens koornmolen, elk met 2 arbeiders tegen een weekloon van f 2.50 tot .f 5.75. - In Limburg<br />
wordt slechts ééne houtzagerij, die te Beek, vermeld met 20 we~ldieclen. . . . .<br />
In N oordbrabant worden in zesentachtig gemeenten in -1863 vierhonderd vierenzestig, lil 1864 vierhonderd<br />
negenenzestig /dompemnakerijen opgegeven, waarvan t~veehoncl e:· cl tweeë~zestig en tw.eeh?nclerd .zeven~.n~estig<br />
46 5<br />
en 401 volwassen arbeiders, 26 en 21~ kinderen bezigden. Hieronder lil elk van beide Jaren v1erenv1Jft1g en<br />
drieënvijftig te Schijndel, tweeëntwintig en vierentwinti.g te St. Oedenrode, :'v~ntig te Veghel, achttien te<br />
Boxtel zeventien te Mill, vijftien te Liempde en Oirschot. In zevenentwmtig g·emeenten verkeerden de<br />
klompe,nmakerijen in gunstigen, in zesendertig in matigen, in de overige i? ongunstigen .to.estan~. Het .?"etal<br />
stoelenmakeri.f en in deze provincie bedroeg vijfennegentig en zeven~~negentig , w~arvan . dneenzestig en VlJfenzestig<br />
H en 73 mannen, ééne vrouw en 12 kinderen bezigden. ZIJ verkeerden lil matigen toestand. Hoepelmakerijen<br />
bestaan te Made, Dinther, Dussen, Raamsdonk en W erkenclam. In de laatste .gemeent~ vers~ha~en<br />
zij gedurende den winter vast werk aan een groot getal arbeiders. Van de tweehonderd drieëntachtig kuiper?..?en<br />
verschaften honderd negenenzeventig in elk jaar werk aan 230 en 236 volwassen mannen'. 25 en 24 kmderen.<br />
Van deze kuiperijen , die in matigen toestand verkeeren , zijn der~ii>n te y e?h~l, dertien te 's Hertogenbosch.,<br />
negen te Tilburg. - De klompemnakn·ijen 1 \~aarvan .1:0~1cler.cl vierentwlilt~g 1~ 12 gemeenten 1 gaven<br />
in Gelderland aan vele handen werk. Te Culemborg bezigden VlJftien lil elk van beide Jaren 30 en 34 knechts,<br />
12 en 11 jongens. De dertig te Ambt-Doetinchem bezigden in ~lk jaa~ .. meer clan 100 personen, tegen een<br />
dagloon van .f 0.55 tot f 0.60. Te Dinxperlo en Hengelo wor~t ~it beclnJf op gi~oote schaal gedr~ven. 1:-et gaf<br />
in 1863 in de laatste gemeente aan 84 personen eene broodwlilnmg. De handel m klompen was lil 1864 lusteloos.<br />
De talrijke klompenmakers te Wamel hadden in 1864 goeden afzet en ~erzon~~n weder .veel na~r Utrecht<br />
en Nijmegen. De 1 oo paren golden f 23. De klompen-, rad- en stoelenstaafmakenJen t~. W mterswlJk hadden<br />
geregeld werk. Te Culemborg werkten in elk van beide jare?. in ~e twa~lf stoelenri~ ~k erven 140 en ~ 49 volwassen<br />
mannen, 32 en 32 jongens , 23 en 28 vrouwen en meisJeS, lil de kistenmakery 20 knechts en S Jongens,<br />
in de hoepelmakerij 7 knechts en 4 jongens. Te Stad-Doetinchem verschafte het zagen van hout met kraan~<br />
'<br />
- .<br />
-·
I!<br />
li<br />
li<br />
Il<br />
11<br />
zagen in beide jaren aan vele arbeiders een goed daggeld. Het hakken van schors, die gemalen bij duizende<br />
mudden naar alle oorden des Rijks wordt verzonden, hield een veertigtal arbeiders bezig tegen een weekloon<br />
van f 3, terwijl sommigen tevens vrije woning hebben. Kuiperijen vindt men in 22 gemeenten, waarvan<br />
acht te Arnhem met 5 arbeiders. De vijf te Groenlo werken meest voor de jaarmarkten. - De twintig<br />
kniperijen of fustmakerijen te Schiedam verkeerrlen in beide jaren in gedrukten toestand, doordien geen<br />
vaatwerk naar Noord-Amerika en geene arakleggers naar N eêrlandsch-Indie werden verzonden. Zij gaven<br />
werk aan 42 volwassen mannen tegen f 6 tot f 8 en 26 jongens tegen f 0.60 tot f 2 per week. De kelderof<br />
kistenmakerij bezigde in 1863 2G volwassenen tegenf8 totf12, en 4jongens tegenf1 totfi.50 per week.<br />
Door de toenemende verzending van jenever in kelderflesschen is het getal afzonderlijke werkplaatsen in 186-.\<br />
tot vijf geklommen. Zij bezigden te zamen 36 volwassen arbeiders tegen f 7.50 tot f 9 en 14 jongens tegen<br />
f 0.50 tot f 1.50 per week en hadden druk werk. Eéne werkt thans met één stoomwerktuig van 2 pkr.. De<br />
drie kuiperijen te Delfshaven met 20 en 22 arbeillers hadden weinig, de vier kistenmakerijen met 83 en 80<br />
arbeiders druk werk. Te Leijden kwijnden Je kuiperijen in 1863, doch hadden meer vertier in botervaatwerk<br />
in 1864. Van 1 Mei tot 31 December 1864 zijn 19!) vierde, 14,379 achtste en 3,230 zestiende vaten geijkt. De<br />
twee kuiperijen te Maassluis werkten met 21 en 20 knechts tegen eeu dagloon van f 0.50 tot f 1.50. Te Delft<br />
worden in 1863 vijftien kuiperijen opgegeven. Met certificaten van oorsprong werden in elk van beide jaren<br />
naar Neêrlandsch Indie verzonden 127 en 281 arakleggers. Te Krimpen a/d Lek bestonden in elk van beide<br />
jaren zes schoppenmakerijen met 15 en 14 knechts, waarvan ééne tevens borstelhout- en blokmakerij met '12<br />
en 8 , vijf en vier klompenmakerijen met 5 en 3 knechts en in 1864 ééne hoepelmakerij met 1 knecht. Houtdraaijerijen<br />
bestaan te Boskoop ééne , Broek zes, Noord- en Zuid-W aJdinxveen in elke gemeente twee, te<br />
zamen met 63 arbeiders, te Gorinchem twee en drie en te Rotterdam ééne. Zij verkeeren in gunstigen toestand.<br />
De hoepmakerij te Vianen bezigde in 1863 17 tegen f 3, in 18û4 1 G arbeiders tegen f 4.50 per week. In de<br />
drie klompenmakerijen te .A.alsnreer werkten 10 en !) arbeiders tegen een weekloon van JG. Zij verkeerden in<br />
gunstigen toestand. Te Nederhorst den Berg bestaan twee klompenmaker\jen met 1 O, vier hoepelmakerijen met<br />
24, te Kortenhoef ééne hoepelbuigerij met één, te Koog a/d Zaan drie kuiper\jen, te Oostzaan twee kuiperijen,<br />
te Hoorn tien kuiperijen en vaatwerkmakerijen met 18 arbeiders en drie kal!-skoppen- en matendraaijer\jen, cloor<br />
paarden in beweging gebragt, met 6 en 4 arbeiders tegen een weekloon van j 6; te Alkmaar drie holdraaijerijen<br />
met !) arbeiders tegen j 6 tot f 9 per week. - De acht klompenmakers te Utrecht werkten met 17 werklieden.<br />
De alleen werkende zijn niet opgegeven. Over het algemeen waren de klompenmakerijen gedrukt door<br />
de hooge prijzen van het hout en hadden veel minder afzet. De hoepelmakerijen waren in het algemeen niet<br />
zeer bedrijvig. De twee hoepelbuigerijen te .Jutphaas werkten met 24 mannen en 3 jongens tegen /2.50 tot<br />
j6, die te Kockengen met 4 mannen en 2 jongens tegen/0.70 totf4.50 per week, die te Vreeland, tevens<br />
pannenbakkerij, met 11 mannen en 6 jongens. Te I.J sselstein worden opgegeven tien en acht hoepelfabrieken,<br />
waarvan één tevens klompenmakerij , met 95 en 125 arbeiders, waaronder 17 en 19 jongens, tegen een weekloon<br />
voor de mannen van j G.50, voor de jongens van f 2.20. De vier te Harmelen bezigden 10 mannen en 1<br />
jongen, die loon ontvingen per bos hoepels. - In Friesland werden in elk van beide jaren opgegeven negen<br />
en dertien klompenmakerijen, waarvan zeven met !) en il knechts tegen een weekloon van /2.50 tot f 6.60;<br />
voorts driehonderd achtenvijftig en driehonderd vierentachtig kuiperijen met 232 en 231 knechts, tegen een<br />
weekloon van /0.50 totf7. De laatste hadden in 1863 vooral aan botervaten volop werk. In 1864 was de<br />
afzet van botervaten door bet minder botergemaak belangrijk minder dan in de laatste jaren. - De klompenmakers<br />
te Gramsbergen werken meest voor rekening van kooplieden uit Hoogeveen, waarheen in 1863 ruim<br />
14,000 paren werden verzonden. Te Ambt-Helden werkten in 1863 40 klompenmakers voor eigen rekening.<br />
Uit Olst werden in 1864 door de klompenmakers ruim 67,000 paren verzonden. - Te Assen worden in 1863<br />
vijf kuiperijen, te Norg in beide jaren ééne klompenmakerij met 10 en drie kuiperijen met 7 arbeiders opgegeven.<br />
De fabriek van landbouwwm·ktitigen te Tiel verzond weder veel naar andere plaatsen en naar de overzeesche<br />
bezittingen en verschafte in 1864 werk aan 18 knechts tegen een dagloon van f 1 tot j 2; zij bezigt één stoomwerktuig<br />
van 4 pkr" Die te Hattem, die in 1863 steeds werk had, scheen in 1864 in ongunstigen toestand te<br />
verkeereri, daar verscheiden werklieden werden ontslagen. De dagloonen bedroegen j 0.40 tot j 1. De metaalgieterij<br />
, aan deze inrigting verbonden, breidde zich uit; enkele bekwame werklieden verdienden j 2 per dag. -<br />
De fabriek van landbouwwerktuigen te Utrecht had in 186!~ door de schaarschte van hooi meer vraag naar<br />
snijwerktuigen. De fabriekant kon hierdoor en door zich meer en meer toe te leggen op andere werktuigen en<br />
ijzerwerken aan zijne werklieden, ten getale van 22, voldoenden soms ruimen arbeid geven. In 1864· werd<br />
een ijzerschaafwerktuig aangebragt, dat uitmuntend voldoet.<br />
De zeven meitbelmake'l'iJen, kabinet- en scltri/nme'l'ke'l'ijen te Eindhoven en de tien meubelmakerijen te Breda,<br />
de vijftien te 's Hertogenbosch, met 19 arbeiders, verkeerden in bloeijenden staat. Van de overige meubelmakerijen<br />
in Noordbrnbant, waarvan zes te Bergen op Zoom, v~jf te Boxmeer, drie te Zevenbergen en twee te Rosendaal,<br />
wordt niets bijzonders gemeld. - Te Arnhem worden in 1864 drieëntwintig meubelmakerijen opgegeven<br />
met 137 werklieden. Die te Nijmegen hadden goeden aftrek. - Van de acht meubelfabrieken te 's Gravenhage,<br />
die jaarlijks vooruitgaan, bezigde de voornaamste een stoomwerktuig van 8 pkr. en in elk jaar 225 en 230<br />
knechts. De stoomfineerzagerij, met een werktuig van 16 pkr., werkte in 1863 met 11 knechts, waaronder<br />
3 jongens. De meubelmakerijen en de fineerzagerij te J.Jeijden verkeerden in gunstigen toestand. - Te .Amsterdam<br />
hebben in 1863 slechts vijfentwintig meubelmakerijen met 360 arbeiders opgave verstrekt. In 1864<br />
werkten van honderd achtenzeventig, honderd zesenveertig alleen of met minder dan 5 knechts, vierentwintig<br />
met 5 tot 20, zeven met 20 tot 50, ééne met meer dan 50 knechts. Het weekloon bedraagt voor de volwassen<br />
mannen j 6 tot j 13, voor de jongens f 0.50 tot f 3.50. Zij hadden in beide jaren ruimschoots werk, meest voor<br />
)<br />
buitenlanclsch gebruik en gaan in het algemeen vooruit. Door gebrek ~n gesc~ikte werk~ieden moe~ten soms<br />
belangrijke bestellingen van de hand worden gewezen. Naar Oost-Indie werd m 1863 mmder dan m andere<br />
jaren verzonden. Voorts bestonden te Amsterdam in 1863 vijf, in 1864 zeven jalousiënfabrieken, waarrnn éé_ne<br />
12 mannen tegen j 5 tot f 12, 2 jongens tegen j 1.50 tot j 2 en 4 vrouwen tegen f 3 to~ f 4 per week, ':_i~r<br />
elke minder dan 5, twee 5 tot 20 arbeiders bezigen. Eéne werkt met een stoomwerktm~ van 2 pkr. en een<br />
ketel. De zes meubelmakerijen te Alkmaar werkten met 14 mannen tegen f 5 tot j 8 en 4 Jongens tegen f 1.50<br />
tot /2 per week. Te Uitgeest bestaan vijf werkplaatsen voo~ klein h~utwerk met 36 mannen en 11 jongens:.<br />
Van de meubelmakerijen te Middelburg werkt eene op bestellingen bmten de gemeente. - De meubelmakeriJen<br />
te Utrecht hadden in 1863 minder bestellingen voor de kolonien. In 1864 was vooruitgang te bespeuren, daar<br />
veel naar elders werd uitgevoerd. - In Friesland worden. in beide jaren dertig meubel- en spiegelfabrieken<br />
opgegeven met 227 en 223 knechts, waaronder 77 en 70 jongens, tegen"een weekloon voor de volwass~nen<br />
van j 2 tot j 7, voor de jongens van j 0.20 tot j 2.50. De voornaamste ziJn de zeven te Leemv_arden, "die te<br />
zamen 150 arbeiders bezigden, waaronder 54 en 50 jongens. Zij verkeerden_ over het al?emeen m bl~eiJe?den<br />
toestand. Het fabriekaat munt uit door fraaijen vorm en deugdelijke bewerkmg. Voorts m elk van beide Jaren<br />
achttien schrijnwerkers met 45, zeven en acht stoelenmake~s met _3, vij~ kunstdr.aaijers met 5 en d~ie en twee<br />
houtwerkers met 4 arbeiders. - Te Groningen bestonden m elk Jaar vierendertig en zevenendertig meubelen<br />
spiegelfabrieken) waarvan zes en acht zonder) de overige met 210 en 224 werklieden) waaronder 66 en<br />
60 jongens, tegen een weekloon voor de volwassenen vanf4 totf14, de jongens vanf0.2~_totf2.50. -_Te<br />
Assen worden in 1863 drie schrijnwerkerijen vermeld met 6 arbeiders. - Van de meubelmakenJen te Maastncht<br />
wordt in beide jaren geene melding gemaakt. De kunstmeubelmakerij te Roermond werkte met 5 en 6 knechts<br />
tegen een weekloon van j 3.60 tot f 6. . .. _<br />
Van de borstelmakerijen in Noordbrabant bevinden zich te 's Hertogenbosch acht met 41, te Rosendaal vijf<br />
met 4 arbeiders. Zij verkeerden in ongunstigen toestand. - De rietmattenfabriek te Tiel werkte in 1864 met<br />
20 knechts tegen ~en weekloon van j 2.50 tot j 3.50, de mattenmakerij"te Nij~erk, teve?s vlasspinnerij, ~et<br />
120 tot 130 personen. In 1863 werd te Millingen eene mattenmakeriJ opgengt, waarm ged~rende eemge<br />
maanden van dat jaar een vijftal personen hun bestaan vonden. In 1864 werden 2,600 stuks netmatten vervaardigd<br />
en aan verschillende steenfabrieken afgeleverd. Te Arnhem bestaan twee borstelmakerijen en ééne<br />
zeeftenmakerij. De borstelmakerijen te Nijmegen, wier getal niet wordt opge~even, ~~bben goeden afzet.<br />
Bezembinderijen en makerijen vindt men te .Apeldoorn, die met goed gevolg werkten, NiJkerk en Groesbee_k,<br />
in welke laatste gemeente zij in elk jaar aan meer dan 200 huisgezinnen onderhoud vers?haffe1_1. - De vier<br />
rietmattenmakerijen te Capelle a/d IJssel bezigen elke 4 mannelijke en 4 vrouwelijke arbeiders, waar~nder 3<br />
volwassenen en 5 kinderen. De dagloonen bedragen voor de volwassenen f 0.65 tot f 0.75, voor de kmderen<br />
j 0.15 tot f 0.40. In de twee rietmattenmakerijen te Krimpen a/d IJssel werkten in e~k jaar 50 ~~ 41 arbeider~,<br />
in die te Vianen 7 en 12 jongens tegen een weekloon van f 'l .50 in 1863, van j 3 m 1864. z.1J verkee~den m<br />
gunstigen toestand. De borstelmakerij te Krimpen a/d Lek bezigde 6 ~n 4, ~e twee en. _drie te Gormche~<br />
9 arbeiders. Te Delft worden in 1863 11 borstelmakers opgegeven. De bmdrottmgwasschenJ te Gouda had m<br />
1863 weinig, in 1864 meer werk. De fabriek tot splijting van bindrotting te ~harlois, . in 1864 opgeheven,<br />
bezigde in 1863 14 knechts. De baleinfabriek te Broek met 8 arbeiders verkeert _m gunstigen toestand. ~_In<br />
1863 telden te Amsterdam zes borstelfabrieken 70 arbeiders. In 1864 worden zestien opgegeven, waarvan eene<br />
20 mannen tegen f 5 tot f 1 O en 6 jongens tegen f i tot j 4 per. week ~ezigde; zij had druk werk v?or het<br />
binnen- en buitenland. Van de overige werkte ééne met 11 werkheden die per stuk worden betaald, éene met<br />
4 tegen f 3 tot j 6 per week, elf verschaften werk aan minder dan" 5, twee aan 5 "tot 20 personen. ~ij gav~n<br />
niettegenstaande vreemde mededinging gunstige uitkomsten. De_ VIJf borst~lmakenJen te ~oorn ~ez1gden _m<br />
1863 3 werklieden. Van de bindrottingfabrieken te Amsterdam m 1863 dne met 40 werklieden, m 1864 vier<br />
in getal, bezit ééne een stoomwerktuig van 3 pkr. en één ketel. De rotting wordt aldaar gereinigd, gebleekt,<br />
gezift, gepakt en gespleten; zij werkte in beide jaren met 17 arbeiders tegen een dagloon van f f. ?e be~e~makerij<br />
te Weesp bezigde 5 en 6 personen. - Te Zierikze~ besta~t ééne b_orstel-. en kwastenfabnek, die m<br />
1863 met een klein personeel het geheele jaar door werkte; ZIJ werd m 1864 uitgebreid en gaf ~erk aan 12 personen.<br />
Zij vervaardigt thans alle soorten van borstelwerk voor huishoudelijk- en scheepsgebrmk, band-, punten<br />
teerkwasten, geweven cocos-matten, blok- en draaiwerk, bezit een werktuig voor het gereedmaken van<br />
borstelmakersblokwerk en verzendt ook naar Oost-lndie. - Te Utrecht worden in 1864 negen borstelmakers<br />
met 25 tien mandenmakers met 29 werklieden opgegeven. Door den grooten appelen- en perenoogst hadden<br />
de mandonmakers in 1864 ,,eel werk; alleen voor verzending van vruchten werden ruim 10,000 manden ver~<br />
vaardigd. _ In Friesland worden in 1863 negen, in 1864 tien -~orstelmakerijen opg~geven? in elk j~ar: met<br />
6 arbeiders tegen een weekloon van j 2 tot f 5. De bezemmakenJen, te Leeuwarden m elk Jaar, te TietJer~steradeel<br />
in 1864 drie in getal, de eerste met 9 en 10 arbeiders tegen f 2.50 tot f 4 per week, heb be~ m<br />
Friesland gçieden aftrek, niettegenstaande den steeds toenemend~~ invoer van engelsch borstelwerk. _In elk Jaar<br />
werden in deze provincie dertig en tweeëndertig boendermakerIJen opgegeve~ met 24 en 26 arbeiders tegen<br />
./ 0.1 o tot j 7 per week. - De twee bezembinderijen te Steenwijk, met 14 arbeiders ~egen een weekloon van f 3<br />
tot/5, deden in beide jaren veel verzendingen. De drie te .Avereest, met 12 arbe1d~rs, worden met ~oordeel<br />
gedreven. Te Steenwijkerwold gaf het vervaardigen van bezems en boenders werk m 1863 aan 20, m 1864<br />
aan 15 arbeiders waaronder 8 en 2 jongens tegen j 2.50 tot j 4 per week voor de volwassenen en f 1 tot<br />
f2.25 voor de j;ngens. De mattenmakerij, vooral te Genemuiden, Zuidveen (Steen~ijkerwold), .Avereest en<br />
Blokzijl, was in beide jaren in vrij gunstigen toestand.' D~ pr~jzen der_ russchen _en biezen ~n ook der ma~ten<br />
waren hooger in 1864 dan in 1863. Dit werk wordt mtslmtend des wmters en m de womngen vervaardigd.<br />
II.<br />
1•:<br />
j
Te Genemuiden zijn omstreeks 600 matters, waarvan 360 van het mannelijke, 24?. van het vrouwelijke geslacht,<br />
waaronder 200 jongelieden van to tot 18 jaren. De russchen-mattenmakerlJ , waarvoor de grond~tof<br />
overvloedig in die omstreken is, wordt zeer door de vereeniging tot \verkversch~ffin? te Avereest. aan_gemoed1gd.<br />
Zij geeft vooral
348<br />
had in beide jaren druk werk en verschafté aan een aanzienlijk getal vrouwen en kinderen een bestaan. De<br />
twee wollenkousenfabrieken te Helmond verkeerden in voldoenden, de apprêteerfabriek in slechten toestand.<br />
De bestellingen voor de Nederlandsche handelmaatschappij en het departement van kolonien voor Oost-Indie<br />
en Japan waren in beide jaren te Helmond zeer gering, meer die voor West-Indie. In den loop van 1864<br />
werd vergunning verleend tot het oprigten van twee stoomwerktuigen, één van 6 pkr. in de apprêteerfabriek<br />
en één •an 4 met één ketel van hooge drukking in eene der roodverwerijen. Met certificaten van oorsprong<br />
zijn in elk jaar, meest uit den voorraad van 1862, naar Oost-Indie verzonden 100,848 en 97,486 ned. ellen in<br />
kleuren geweven katoenen lijnwaden of 202,075 en 205,437 ned. ellen minder, 7 H ,216.5 en 490,069.5 ned. ellen<br />
in kleuren gedrukte katoenen lijmvaden of 225,460.2 en 446,607.2 ned. ellen minder, 19,250 en 31,250 ned. p.<br />
geverwd adrianopelrood garen of 48,036.5 en 36,036.5 ned. p. minder dan in 1862; in 1863 625 ned. p. oranje-,<br />
625 ned. p. donker en licht groen garen. Ook in het naburige Gemert verkeerden de fabrieken, vooral in 1864,<br />
in ongunstigen toestand. De meeste katoenwevers zouden zonder werk geweest zijn, indien zij niet tot het<br />
weven van linnen waren overgegaan. Men telt in die gemeente in gewone jaren nagenoeg 800 wevers, die<br />
voor de fabrieken te Gemert en Helmond werken. Binnen de fabrieken waren in elk van beide jaren werkzaam,<br />
in de negen voor katoenen stoffen 50 en 45 volwassen mannen, 10 en 8 kinderen, in de acht blaanwverwerijen<br />
iO, in de twee katoendrukkerijen 2 mannen. De toestand der stoffenfabrieken te Eindhoven was in beide jaren<br />
zeer gunstig, doordien in die fabrieken niet slechts katoenen maar ook linnen stoffen worden vervaardigd, welke<br />
laatste bij de duurte van het katoen de eerste vervingen. Hierdoor bleef in 'de fabrieken te Eindhoven dezelfde<br />
bedrijvigheid heerschen en vonden de linnenwevers uit Helmond, Gemert en omliggende gemeenten aldaar<br />
steeds werk. Het linnenweven bereikte zijn toppunt in het midden van 1864, doch verminderde later, toen, bij<br />
het einde der verwikkelingen in Noord-Amerika, de hoop op lagere prijzen van het katoen verlevendigde.<br />
Op f Januarij 1864 kwam een nieuwe fabriek in werking. De wolspinnerij te Eindhoven, met een stoomwerktuig<br />
van 4 pkr. en één ketel, had in 1864 zoo druk werk, dat aan de bestellingen niet kon worden voldaan.<br />
Zij bezigde 28 mannen, 1 vrouw en 31 kinderen. In de twaalf wollen, linnen en katoenen stoffenfabrieken<br />
waren, behalve een groot getal wevers buiten de fabrieken, 133 mannen, 7 vrouwen en 40 kinderen werkzaam.<br />
In 1863 werden vervaardigd 10,230 stukken wollen en halfwollen stoffen, 37,245 stukken linnen en pellen, in<br />
1864 2,200 stukken katoenen, 1,556 wollen, 19,900 linnen stoffen, 2,118 stukken van wol met katoen, H,600<br />
st. van vlas, wol en katoen, en in elk jaar 3,370 en 4,690 stukken half linnen en katoen. In de elf damastfabrieken<br />
te Boxtel werkten 143 arbeiders, waaronder 23 kinderen. Men telde in elk jaar zesentwintig en<br />
zevenentwintig pellenweverijen, waarin behalve de eigenaars 17 volwassen arbeiders werbaam waren. Zij<br />
verkeeren in een matigen toestand. In 1863 werd eene linnenweverij met een stoomwerktuig en 1 ketel van<br />
25 pkr. opgerigt, zoodat thans drie bestaan, die in 1864 20 mannen, 20 vrouwen en 10 kinderen bezigden. Zij<br />
verkeerden, even als de drie blaauwverwerijen en katoendrukkerijen, in matigen toestand. De dagloonen bedragen<br />
f 0.30 tot f 1.40. Te Geldrop bestonden in elk jaar twee stoom-wollengarenspinnerijen, ééne wolspinnerij<br />
door water gedreven, achttien wollen en katoenen stoffenfabrieken en ééne stoomvolderij van lakens, te zamen<br />
met 664 en 700 arbeiders, waaronder 306 en 325 volwassen mannen" 176 en 189 vrouwen, 182 en 186 kinderen.<br />
Zij bezitten drie stoomwerktuigen en 3 ketels, in 1863 met 43, in 1864 met 58 pkr., en verkeerden in een<br />
gunstigen toestand. In 1863 is ééne linnenweverij met één stoomwerktuig van 20 pkr. en één ketel opgerigt,<br />
die aan 98 arbeiders, waaronder 34 vrouwen en 19 kinderen, een matig werk verschaft. De overige linnenweverijen<br />
in 1863 twee, in 1864 drie in getal, gaven in elk jaar werk aan 65 en 69 personen, waaronder 25 en 26<br />
kinderen. Voorts bestaan nog in die gemeente twee pel- en damastweverijen met 45 volwassen mannen en<br />
28 kinderen en ééne kleine katoenen stoffenfabriek met 3 volwassen mannen en 2 kinderen. In de twee fabrieken<br />
van katoenen en halfwollen stoffen te Asten werd in beide jaren aan 500 arbeiders aanhoudend en geregeld werk<br />
verschaft. Eéne dezer fabrieken, tevens verwerij, bezigt één stoomketel. De honderd tachtig linnenweverijen te<br />
Nistelrode bezigden in elk jaar 200 en 205 arbeiders, waarvan 70 en 65 volwassen mannen, 15 vrouwen, 115<br />
en 125 kinderen. Zij verkeerden in 1863 in ongunstigen, in 1864 in matigen toestand. In elf en dertien linnenen<br />
pellenfabrieken te W oensel werkten 46 en 11 O vaste arbeiders, waaronder 36 en 70 mannen, 6 en 25 vrouwen,<br />
4 en 15 kinderen. Behalve deze vaste werklieden werd nog aan 400 en 515 wevers uit de gemeente en den<br />
Ómtrek werk verschaft. Zij verwerkten in t864 250,000 p. linnen garens en hebben 838 ,700 ellen linnen en pellengoederen<br />
geweven. Zij hebben veel werk en nemen jaarlijks toe in bedrijvigheid. Ook de katoen~n en wollen<br />
stoffenfabriek verkeerde in beide jaren in gunstigen toestand en verschafte werk aan 60 en 98 werklieden, waarronder<br />
38 en 60 mannen, 12 en 28 vrouwen en 1 O kinderen. Voor deze fabriek werkten in de omliggende gemeenten<br />
360 en 355 weefgetouwen. De pellenweverijen, in 1863 vier met 6 mannen en 8 kinderen, in 1864 drie.in getal,<br />
verkeerden het eerste jaar in gunstigen, het tweede in matigen toestand. De blaauwverwerij met 37 arbeiders<br />
heeft voordeelig gewerkt. De twee kunstwolfabrieken te Bergen op Zoom bezigden in elk jaar 56 werklieden,<br />
waaronder 6 volwassen mannen, 25 vrouwen en 25 kinderen. Te Berchem zijn in elk van beide jaren 30,000 en<br />
50,000 ned. p. linnen garens ingevoerd en aldaar en in de omliggende gemeenten verwerkt. In elk jaar bestonden<br />
te Goirle acht en tien linnenfabrieken met 347 en 357 werklieden, waarvan 215 en 219 volwassen mannen, 89<br />
en 91 vrouwen, 43 en 47 kinderen; t\veeënzeventig en drieënzeventig. linnenweverijen met 128 en 124 werklieden<br />
waarvan 72 en 73· volwassen mannen, 27 en 24 vrouwen, 29 en 27 kinderen. Van deze werklieden waren<br />
177 e~ 147 buiten de gemeente werkzaam. Voorts worden in elk jaar in deze gemeente opgegeven vier linnenbleekerijen<br />
met 7 arbeiders, 2 mannen en 5 vrouwen, ééne en twee pellenwerijen met 3 en 17 werklieden, 2<br />
en 1 o mannen, 1 en 5 vrouwen, 2 kinderen, ééne damast- en merinosfabriek met 6 en 2 werklieden, 3 en 1<br />
mannen, in elk jaar f vrouw en in 1863 2 kinderen. In 1863 verkeerde de laatste in matigen, de overige in<br />
gnnstigen , in 1864 de pellenweverijen in gnnstigen, de overige in matig·en toestand. De katoenen stoffen- ;<br />
wollen-, linnen- en pellenfä.briek 'te Grave bezigde in elk jaar 151 en 140 werklieden, waarvan 120 en lf5 volwassen<br />
mannen, 6 en 5 vrouwen, 25 en 20 kinderen, tegen een weekloon van f 0. 10 (voor de kinderen) tot f 7 ,<br />
en had veel werk. In de katoendrukkerij en kalanderij werden 10 arbeiders gebezigd, waaronder 3 kinderen; zij<br />
had weinig werk. De katoendrukkerij en verwerij te Uden werkte in elk jaar met 9 volwassen mannen en 1<br />
kind, de twee blaauwverwerijen met 3 vrouwen. Deze fabrieken en de linnen- en pellenweverijen, waarvan het<br />
getal werklieden niet is opgegeven, verkeerden in ongunstigen toestand. In de beide damast-, pellen- en linnenfabrieken<br />
te Veghel werkten 25 volwassen mannen, 20 vrouwen en 4 jongens. Zij vervaardigden in 1864 1,145<br />
stukken ter lengte van 44,500 ned. ellen. De twee blaauw- en stoffenverwerijen in deze gemeente, waarin 3 volwassen<br />
mannen, 1 vrouw en 1 kind, en de acht linnenweverijen, waarin 1 O mannen werkten, verkeeren in matigen<br />
toestand. De vijftig linnenweverijen te Veldhoven bezigden in elk jaar 107 en 101 arbeiders, 67 en 66 volwassen<br />
mannen, 6 en 5 vrouwen, 34 en 30 kinderen, de twaalf pellen weverijen 23, 18 volwassen mannen en 5 kinderen;<br />
zij verkeerden in matigen toestand. De damast-, linnen- en pellenfabriek, wier toestand gunstig was,<br />
bezigde 4 werklieden, waaronder 2 vrouwen. Te Zeelst bestonden in beide jaren acht damast-, linnen- en<br />
pellenfabrieken met 40 werklieden, waaronder 14 vrouwen, in matigen, tweeëndertig en drieëntwintig linnenweverijen<br />
met f30 en fOO arbeiders, waarvan 90 en 60 volwassen mannen, 22 en 28 vrouwen, 18 en 12 kinderen,<br />
in gunstigen toestand. De pellen weverij gaf voldoend werk a~n 5 arbeiders , waaronder 2 vrouwen. In<br />
verscheiden gemeenten van N oordbrabant wordt linnen geweven. Men telt onder anderen te Oirschot éénenvijftig<br />
linnenweverijen met 86 en 84, te St. Oedenrode vijfendertig, te Herpen twaalf, te Hilvarenbeek veertien,<br />
te Nuenen tien. In de fabrieken te Breda kwam geene verandering. Te 's Hertogenbosch werkten in de zeven<br />
keurslijvenmakerijen i 46, in de elf garen-, lint- en koordfabrieken 123 arbeiders. Zij verkeeren in gunstigen<br />
toestand. De kunstwolfabriek te Ginneken, waarin tevens schors en verfhout wordt gemalen, met één stoomwerktuig<br />
van 20 pkr. en 1 ketel, 6 en 4 volwassen arbeiders tegen f0.60 tot f i, en 4 en 3 jongens tegen<br />
f0.30 per dag, heeft in beide jaren slechts voor eigen gebruik kunstwol vervaardigd. Het bereiden van<br />
kunsthennep is in 1864 geheel opgehouden. - De wolkammerijen te Barneveld stonden in beide jaren bijna geheel<br />
stil door den hoogen prijs der wol, die in i 863 f i.60 tot f 9., in 1864 f 2.50 per ned. p. gold. Zulks was ook<br />
het geval met die te Ede en te Scherpenzeel. In de eerste gemeente worden te Veenendaal in 1863 zesendertig,<br />
in 1864 drieënveertig en te Lunteren in elk jaar ééne opgegeven. Zij verschaften in het eerste jaar<br />
nog werk aan 110, in het laatste slechts aan 87 personen. Te Scherpenzeel waren in elk jaar in tien wolkammerijen,<br />
in de wollen-, garen- en lakenfabrieken en de blaauwverwerij 46 en 45 volwassen mannen,<br />
8 en 9 jongens werkzaam. De wolkammers ontvangen f 0.10 p. p. en verdienen f 2.50 tot f 3.50 , de overigen<br />
's zomers f 4.20, 's winters f 2.40 per week. De wollen stoffenverwerij gaf in 1863 aan 1 knecht en 1 jongen,<br />
in 1864 slechts aan 1 knecht werk. De fabriek van halfwollen stoffen, tevens weverij van gekleurde katoenen,<br />
te Winterswijk werkte in beide jaren met kracht door en bezigde hetzelfde getal arbeiders als vroeger. In de<br />
duffel- en
550<br />
drie met tweé weefgetouwen en 2 werklieden, de overigen met slechts één weefgetouw. De drie linnenwevers<br />
en de stoffen~ en blaauwverwerij te Steenderen hadden in beide jaren eeu goed bestaan. De toestand der<br />
katoenweverijen te Wisch was in beide jaren .iets gunstiger dan in 1862 .. De bleekerij te Warnsveld had in<br />
beide jaren veel werk. De bontweverij te Lichtenvoorde hield in beide jaren slechts enkele wevers aan het<br />
werk. De twee katoenweverijen te Groenlo waren in 1863 minstens tien maanden, in 1864 het geheele jaar<br />
zonder werk, zoodat de arbeiders op de heide werk moesten zoeken. - De drie lakenfabrieken te Leijden<br />
hebben in 1864 meer gewerkt dan in de laatste jaren, doordien zij behalve lakens ook !lrtdere modestoffen<br />
vervaardigen; zij bezigen nagenoeg 350 arbeiders en vijf ·Stoomwerktuigen van 68 pkr. met 5 ketels. De drie<br />
.grein- en polemietenfabrieken met 190 en 230 .knechts hadden weinig werk door den hoogen prijs dei•<br />
grondstoffen en dei:i. onzekeren toestand van den handel met China en Japan. In 1864 werd eenig grein vervaardig
,,<br />
11<br />
11<br />
[i<br />
1:<br />
1<br />
{,<br />
'<br />
gedurende rn weken gemiddeld 24 en 23, in de zomers 1863 en 1864 gedurende 23 en ~H<br />
weken gemiddeld<br />
i 4 · en 19. in die te Hoek elk en winter gedurende 22 en 25 weken gemiddeld i 9 en 20, el ken zomer gedurende<br />
22 weke~ f 7 en f8 personen werkzaam. De kleine weverij_ in de laatst_e gemeent: gaf gedurende het geheele<br />
jaar met 4 weefgetouwen werk aan 5 en 4 volwassen werklieden en 3 km deren, die te zamen f f 7 en f f 6 p~r<br />
k genoten. Te AardenburO' werd in i864 ééne vlasserij opgerigt, welke met voordeel werkt en wa_arm<br />
:::loopig 2 tot 3 personen ;erken. In den loop van dat jaar werd te Zierikzee ééne inrigting gevest:gd,<br />
die ruim f2 bunders vlas bereidde, waarvoor van October af, aan ongeveer 20 personen f 2,000 aan arbei~sloonen<br />
werden uitbetaald. Te Goes bestaan twee verwerijen van zijden en katoene? stoff~~· De galonfabriek<br />
te Middelburg bezigde in 1863 1 knecht, 2 jongens en drie weefgetou~~n. De zeilmakerijen alda~r hadden<br />
; 1864 einiO' werk. - Van de fabrieken te Utrecht verkeerden de ziJden en wollen stoffenfabrieken met<br />
~~ arbeid:s d~or de hooge prijzen der grondstoffen in ongunstigen toestand; de katoenspinnerij met ~8 werklieden<br />
ging niet vooruit. De wolspinnerij tevens houtzagerij met 20 arbeiders heeft één. stoomwerktmg met 2<br />
ketels elk van 8 pkr .. Van de stoffenverwerijen en perserijen, in elk jaar elf en twaalf m ge~al ~et 21 en 25<br />
beiders bezigt de voornaamste 11 werklieden, 17 blaauwkuipen en ééne pers. In elk van beide Jaren worden<br />
~~erenvee~tig en vijfenveertig kleederbleekers opgegeven met 189 e~ 200 _knecht~; ééne. bleeke_rij met 20<br />
werklieden heeft één stoomwerktuig van 4 pkr .. 1-'e Amersfoort bezigden m elk Jaar dne en vier katoenspinnerijen<br />
50 en 77 werklieden, waaronder 16 en 30 mannen tegen f 4, iO en ~1 vrou~en tegen f 2 ~ 15<br />
en 16 jongens tegen f 0.90 en 9 en fO meisjes tegen f 0.80 per week; de zes marseille-, diemet- en kalmmkfabrieken<br />
150 en 233 mannen tegen f 3.50 en f 4, 18 en 52 jongens tegen f 2 en f ~-50 per week. Deze<br />
fabrieken leden veel door de verwikkelingen in Noord-Amerika en het gemis van bestel~i-ngen voor het_ oost:-:<br />
indische leger. De afzet van russisch kalmink bleef. redelij~. 1-,e Vee~~ndaal bestaat .eene groote spmneriJ<br />
en weverij, gedeeltelijk eerst sedert November 1863 m werkmg, met e.en stoomwerktmg van 8_0 pkr. en 136<br />
arbeiders waaronder 52 volwassen mannen en 12 volwassen vrouwen tegen f 3 tot f 5, 42 Jongens en ~O<br />
meisjes t~gen f o. 75 tot f 2 per week. Van de twee katoe~- o~. calicotsweverijen heeft de ééne een stoomwerktmg<br />
van 80, de andere een van 20 pkr. j te zamen verschaften ziJ werk ~a~ 210 personen, 109 Volwassen mannen<br />
en 35 volwassen vrouwen tegen f 3 tot f 4.50, 29 jongens en 37 meisJes tegen f 1 tot..(. 2 per ":~ek. Van de<br />
zes voornaamste wolkammerijen, waarin ook stoffen worden geverfd, zijn twee _tevens saaJJetruakeriJen; waarvan<br />
ééne , tevens spinnerij , 65 mannelijke werklieden , waaronder 30 jongens '.. bezigt , tegen_ ~en weekloon v_oor de<br />
volwassenen van f 3 tot f 4.50, voor de jongens van f 0.80 tot f f.50; ziJ ~erkt ~et een stoomwerktmg van<br />
12 pkr .. De vijf overigen werken met 8 kuipen. Voornoemde zes wolkammerlJ_~n bezig~n te ~amen 108 man~elijke<br />
werklieden, waaronder 34 jongens. Daarenboven bestaan te Veenendaal VlJfenveertig kleme wolk.~mmen~~n<br />
of saaijetmakerijen, waarbij aan huis enkel met de huisgenooten wordt gew~r~t. De kousenweveriJ met een<br />
machinaal weefgetouw bezigt 5 mannen tegen f 4 tot f 8 , i 6 jongens en 4 meisJ es tegen f 2 tot f 3 per w_e~k.<br />
In de stoom-wolspinnerij tevens koornmolen werken 6 mannen te~en f 3. tot f ~.' 12 __ Jongens en i2 meisjes<br />
tegen f 1 tot f 1.50 per week. Van de overige wolkammerijen bezigden die te W iJk biJ ~uurstede 19 tot 20 ,<br />
te Renswoude, in elk jaar drie en twee in getal, 3 en 5, te Woudenberg t":ee 5 arbeiders. De weekloonen<br />
' bedragen f 2.50 tot f 4.50. In de lampenkousenfabriek te Zeijst werke? ~O arbeiders t~?en f2.40 totf 6.60 per<br />
week._ In Friesland worden in 1863 éénentwintig, in 1864 tweeëntwmt1g wolkammenJen. opgegeven, waar:an<br />
tien met 28 arbeiders, waaronder 12 jongens. In elk van beide jaren bezigden twaalf en dertien ~atoendrukkeriJen<br />
15 en 18, waaronder 4 en 6, zeven en acht katoendrukkerijen en spinnerijen 12 en 15 a~beiders, waarvan. 4<br />
en 6 jongens. In acht katoenen-, wollen- en andere stoffenfabrieken waren 32. en 3.~ arbeiders, wa_aronde~ m<br />
elk jaar 2 vrouwen, 12 en 14 jongens en in 1864 5 meisjes; in de hennepspmnerlJ te ?J'raneker m elk.~aar<br />
2 vrouwen, 1:0 en 5 jongens, 1 o en 7 meisjes werkzaam. In drieëntachtig en achtenze:ventig blaauwverw~riJen ,<br />
die in gunstigen toestand verkeeren, werkten 50 en 52 arbeiders, waaronder 5 en 8 Jongens. In de zaklmnenfabriek<br />
te Harlingen werkten in elk jaar 215 arbeiders, waaronder 5~ 1:1annen tegen_f 1.50 totf7, 95 ~rouwen<br />
tegenf0.75 totf2.75, 43 jongens tegenf0.50 totfi.25 ~n 27 rneisJeS t~?enfO.:>O totfi.50 per ~eek. D~<br />
toestand was minder gunstig door de aanhoudende verhoogmg van de~ .priJS der grondstoffe~, Jute en heede.<br />
Tweeënveertig zeilmakerijen, die door den geringen scheepsbouw weimg werk hadden'. bez1.?den 105 en .~02<br />
arbeiders tegen een weekloon van f 0.30 tot f 1 O. - In Twenthe was in 1.863 in de. spmneriJen en weveriJen<br />
en de daarmede in verband staande takken van nijverheid het werk le.~endiger dan i~ 1862, doe~ ~egen laag<br />
loon in verhouding van bloeijende jaren. Op de drukkerijen, verwenJen en bleekeriJe.~ werd wemig, o?. de<br />
weverijen van jute-koffijzakken, vooral in 1864, vrij wat gewerkt. De damastweveriJen en wattenfabrieken<br />
hadden een ge wonen afzet. Volgens de kamer van koophandel te_ Enschedé bespeur.de men aldaar tegen, het<br />
einde van 1864 meer levendigheid. Sedert 1860 is aldaar het. fabriekwezen ~eer ~oormtgegaan. Te Ensch~de en<br />
L ker telden in 1860 de zeven spinnerijen, met inbegrip der handspmneriJen, te zamen 25,000 spmdels,<br />
::r::en door stoomwerktuigen van 162 pkr., terwijl twaalf spinnerijen, nog gedeeltelijk in aanbouw in 1864,<br />
Tn werking zullen brengen 69,800 spindels met eene stoomkracht van 327 pkr.. De ~~arlijksche. opbrengst zal<br />
dan op 1,163,300 ned. p. per jaar kunnen geschat worden. In de stoom-katoenwevenJen van beide gemeent~n<br />
waren bij het einde van 1860 in werking 868 weefgetouwen met eene stoomkracht van ongeveer 100 pkr., m<br />
1864 geheel of gedeeltelijk gereed, veertien weverijen, waarin 2, 7 00 weefgetouwen met eene stoomkracht van 264<br />
pkr .. De kamer berekent, dat die weverijen jaarlijks ongeveer 2, 700,000 ned. p. garens. zullen. behoeven. All_~en<br />
te Enschedé waar in 1863 de meeste fabrieken stil stonden of slap werkten, telde men m dat Jaar zes_ weveriJen<br />
met 6 stoom~erktuigen te zamen van 154 pkr. en 8 ketels en ééne spinnerij met ee~ stoomwerktmg van 30<br />
pkr. en 1 ketel, in 1864 negen, waaronder ééne tevens spinnerij, met 9 stoomwerktmgen van 222 pk.r. en .. f2<br />
~e~ls ep. twee spinnerijen met 2 stoomwerktuigen van 46 pkr. en 2 ketels. Van de twee stoom-katoenspmnerlJen<br />
der naarnlooze maatschappij Enschedésche hatoenspim1 c~ · i:J te Stad- en Ambt-Almelo bezigde de eerste, gedreven<br />
door een stoomwerktuig van 30 pkr., in elk jaar 38 en 12 mannen, 20 en 9 vrouwen, 10 en G jongens, 6 en<br />
4 meisjes, teg·en een weekloon van f 0.56 tot f 4. Zij heeft in 1863 68,500 necl. p. garens gesponnen. Die te<br />
Ambt-Almelo, met een stoomwerktuig van 54 pkr., heeft in beide jaren niet gewerkt. De tweede stoom-katoenspinnerij<br />
in deze laatste gemeente met stoornwerktuigen van 60 en 66 pkr. heeft in beide jaren onafgebroken<br />
doorg·ewerkt met 74 en 98 mannelijke werklierlen , waaronder 42 en 24· jongens en 46 en 60 vrouwelijke,<br />
waaronder 30 en 45 meisjes , tegen een dagloon van f 0.30 tot f t en f 0.40 tot f 0.85 . . Op het einde van 1864<br />
was te Ambt-Almelo ééne derde stoom-katoenspinnerij in aanbouw. Voorts bestaan zes stoomweverijen, waarvan<br />
ééne in 1863 in aanbouw. Die te Stad-Almelo heeft een stoomwerktuig van 25 pkr. en slechts in 1864 gewerkt<br />
met 17 volwassen mannen, 15 jongens en 3 meisjes, tegen een weekloon van f 1.50 tot f 5. De vier en vijf<br />
te Ambt-Almelo met stoomwerktuigen van 50, '16, 15, 30 en 15 pkr. bezigden in elk jaar 617 en 548 arbeiders,<br />
waaronder 300 en 270 volwassen mannen, 127 en 145 vrouwen, 137 en 94 jongens, 53 en 39 meisjes, tegen<br />
een dagloon van f 0.25 tot f L05 en van f 0.25 tot. f 0.85. Voorts bestaat nog te Ambt-Almelo ééne stoomweverij<br />
en bleekerij met 4 stoomwerktnigen, te zamen van 30 tot 35 pkr., die in beide jaren niet heeft gewerkt.<br />
Van de twee stoombleekerijen, beide met stoomwerktuigen van 6 pkr., bezigde die te Stad-Almelo 8 volwassen<br />
personen tegen f 3 tot f 3.50, te Ambt-Almelo 5 volwassen mannen, 1 vrouw, 4, jongens en 2 meisjes, tegen<br />
f 'l.80 tot f 3.60 per week. De twee damastweverijen te Stad-Almelo hebben in beide jaren goed doorgewerkt,<br />
in 1863 met 28, in 1864. met 23 werklieden tegen een weekloon van f 3 tot f 5.50. De hand weverijen hebben<br />
niet gewerkt. In den loop van elk jaar zijn met certificaten van oorsprong naar N ederlandsch Indie verzonden<br />
201,102 en H0,890 stuks katoenen lijnwaden en in 1864 250,000 jute-koffijzakken. De uitvoer voor het binnenlandsch<br />
debiet werd in 1864 geschat op 67 ,500 stuks katoenen en 8,500 geheel en halflinnen lijnwaden. Van<br />
de vier fabrikanten van calicots te Stad-Delden hebben twee hun bedrijf laten varen, terwijl de overigen met<br />
130 personen, 117 mannen en 13 vrouwen, tegen een weekloon van f 1.50 tot f 2 zijn blijven doorwerken; in<br />
1864 bepaalde zich het werk tot het vervaardigen van eenig pilow. De calicotfabriek te Hengevelde (Ambt<br />
Delden), die in 1864 hee(t opgehouden te bestaan , heeft in 1863 nog gewerkt met 4 volwassen personen,<br />
1 jongen en 1 meisje. Buiten de fabriek waren in de gemeente werkzaam 230 wevers, 'l 71 mannen en 59<br />
vrouwen, waaronder 28 voor calicots, 02 voor linnen en pellen, 110 voor gemengde stoffen. Te Denekamp,<br />
waar in beide jaren de vier calicotweverijen stil stonden, was de toestand der linnen- en katoenbleekerij en<br />
kunstdroogerij niet ongunstig. In de fabriek van gebreide g·oederen te Deventer werkten 18 mannen , terwijl<br />
aan 480 vrouwen in hare woningen een dagloon van f 0.10 tot f 0.70 verschaft werd. De calicotfabriek te<br />
Diepenveen stond in beide jaren stil. De nienw opgebouwde t\ 1 ventsche stoombleekerij te Goor kwam in 1864<br />
in werking. Zij werkt met 3 stoomwerktuigen van 1 '13 pkr. en 5 ketels en gaf, bij gebrek aan bleekgoederen,<br />
slechts bij tusschenpoozen werk aan 30 mannen , 11 vrouwen en 6 jongens tegen een dagloon van f0.35 tot<br />
f 0.60. De tweede stoomweverij, in 1862 in aanbouw, in 1863 voltooid en in werking gebragt met één stoomwerkt•Jig<br />
van 15 pkr. en 1 ketel , bezigde 26 mannen, 9 vrouwen, 14 jongens en 1 meisje. De twee overige<br />
stoomweverijen voor linnen en katoenen stoffen. met stoomwerktuigen van 25 en 16 pkr. en 3 ketels, verschaften<br />
werk aan 110 mannen, 31 vrouwen, 14 jongens en!) meisjes, tegen een dagloon van f0.25 tot f 1.25. De<br />
hand weverij van linnen en pellen bezigde 10 mannen, 3 jongens en 1 meisje tegen f 0.25 tot f 1.25 per dag. ·<br />
De bleekerij van linnen garens te Goor, met 2 stoom werktuigen te zamen van 16 pkr. en 1 ketel, verschafte<br />
voldoend werk aan 12 mannen tegen f 6 tot f 8 en de blaauwverwerij met 4 kuipen, tevens drukkerij, aan 3<br />
mannen tegen f 3 tot f 4.80 per week. In elk jaar werden met certificaten van oorsprong 18,263 . en 23,860 stukken<br />
katoenen en -linnen goederen naar Neêrlandsch Indie verzonden. De weverij van katoenen en linr;ten stoffen en<br />
de bleekerij , tevens droogerij van katoenen en andere stoffen, te Haaks berg·en, werken met 2 stoomwerktuigen<br />
van 16 en 3 pkr. elk met 1 ketel. In de eerste waren in elk jaar werkzaam 39 en 20 volwassen manuen, 31 en<br />
32 vrouwen tegen f 3 en f 3.50, 24 jongens , 4 en U meisjes tegen f 1.50 per week; in de tweede werkten 15<br />
mannen tegen een weekloon van f 3. Daarenboven waren voor deze fabrieken in de gemeente aan huis in elk<br />
jaar werkzaam H 1en87 mannen, 76 en 40 vrouwen, 24 en 18 jongens, H en 12 meisjes tegen een weekloon van<br />
f 3 en f 2.10. Ook hier werd eerst tegen het einde van 1864 meer levendigheid waargenomen. In den Ham werden<br />
door de wevers aan hunne woningen in elk jaar vervaardigd 18,000 en 18,800 ellen linnens , ta:fel- en servetgoed.<br />
De fabriek van calicots te Stad-Hardenberg heeft in beide jaren niet gewerkt. In die te Ambt-Hardenberg<br />
werden in elk jaar slechts 7509/8 en 4369/s, 84.06/ 4 en 8056/ 4 stukken calicots vervaardigd door arbeiders, meest<br />
kinderen, tegen een weekloon van f I.50 en f 2. 70 voor de volwassenen. De stoom weverij van Nijverdal, gemeente<br />
Hellendoorn, werd in l 863 merkelijk uitgebreid; zU bezigt thans een lokaal met 500 getouwen en 1,000<br />
powerlooms, en werkt met één stoom werktuig van 80 pkr. en 3 ketels, twee cylinders elk van 4 O pkr .. Zij stond<br />
stil tot 1 October 1863 en gaf van toen af tot in het laatst van 1864 , toen het werk begon toe te nemen , slechts<br />
werk niet beperkten tijd. -In de 3 laatste maanden van 1863 en de 4 laatste van 1864 waren aan die fabriek<br />
werkzaam 153 en 143 mannen, 65 vrouwen boven de 18 jaren , 33 en 40 jongens, ~8 en 40 meisjes van 14<br />
tot 18 jaren , en 57 en 78 kinderen beneden de '14 jaren, gemiddeld tegen een weekloon van f3.50. Ook de<br />
stoombleekerij had meest slechts één of tweemalen per week eenige uren werk. Zij bezigde in elk jaar 38 e.n<br />
31 mannen , 13 en 11 vrouwen, 2 jongens en 4 en 2 meisjes. Te Heng·elo, waar een groot getal wevers van<br />
bont buiten de fabrieken werkt, bestaan vier weverijen voor bont, bombazijn, calicots en andere gekleurde en<br />
witte katoenen stoffen. Van deze bezigden in 1863 drie, tevens apprêteerderij, stoomwerktuigen van 8, 1 O en<br />
15 pkr. met 4 ketels. In 1864 kwam in de stoomweverij met 10 pkr. een tweede stoomwerktuig van 30 pkr.<br />
in werking. Twee dezer weverijen zijn tevens verwer~jen. Daarenboven bestaat nog· te Hengelo ééne afzonderlijke<br />
verwerij en ééne katoendrukkerij. Het vervaardigde wordt meest naar Oost- en West-Inclie gezonden. Te<br />
II.<br />
45
11 •<br />
lt<br />
li<br />
11<br />
lt<br />
11<br />
11<br />
I•<br />
lt<br />
1<br />
Holten werkten in elk jaar voor de fabrieken 113 en 118, werklieden , 10() en tf.>. volwassen, 4 en 6 kinderen 1<br />
tegen een weekloon van f 0.65 ·tot f 2.50 voor de wevers van calicots, f 1.20 tot f 3.05 voor die van jutekoffijzakken<br />
De twee trijpfabrieken te Kampen met 40 en 47 mannen waaronder 1 jongen tegen een weekloon van<br />
f 2.50 tot f 5.50, hadden veel meer werk dan sedert jaren; ook de wolkammerij met 4 arbeiders tegen/ 3 totf 4,<br />
verkeerde in vooruitgaanden toestand. De twee calicotfabrieken hebben niet gewerkt. Van de duffel- en dekenfabrieken,<br />
die vroeger in deze gemeente bestonden, is slechts ééne overgebleven, die nog enkele stukken vervaardigt,<br />
doch hoofdzakelijk werkt als trijp- en tapijtfabriek. De kousenfabriek verschafte in elk jaar gedurende<br />
zes maanden werk aan 625 en 620 vrouwen en kinderen tegen een dagloon van f 0.20 tot f 0.80. De katoenspinnerij<br />
der naamlooze maatschappij: de ensc'hedésclte katoenspinnerij, te Lonneker, met 3 stoomwerktuigen<br />
van 24, 30 en 10 pkr. en 5 ketels, waarvan 1 van 10, 2 van 24 en 2 van 30 pkr., heeft in beide jaren niet<br />
gewerkt, zoodat de aandeelhouders tot den verkoop hebben besloten. In de weverij voor katoenen stoffen aldaar<br />
met één stoomwerktuig van 16 en 1 ketel van 20 pkr. , werkten 25 mannen , 2S vrouwen, 2 jongens en 1 meisje<br />
tegen f 1.20 tot f .1,; in de weverij voor katoenen stoffen, tevens verwerij en kalanderij , met één stoomwerktuig<br />
van 12 en 1 ketel van 16 pkr., 1S mannen, 2 vrouwen, 6 jong·ens en 5 meisjes tegen f i.50 tot<br />
f 3.60 ; in de kunstbleekerij , tevens verwerij en weverij van katoenen stoffen, met een stoomwerktuig van 10<br />
en 1 ketel van 20 pkr. , 20 arbeiders tegen f 2 tot f 3.60; in de kettingsterkerij, tevens olie-, pel- en koornmolen,<br />
met één stoomwerkt uig van 1 O en 1 ketel van 20 pkr., 9 mannen tegen f 2.40 tot f 3.60 per week; in<br />
de twee linnen- en katoenbleekerijen 2 en 3 werklieden tegen f 3.60 per week. In werking kwamen in 1S63<br />
ééue katoenspinnerij met één stoomwerktuig van 25 pkr. en 1 ketel, met 32 mannen, 7 vrouwen, 14 jongens<br />
en 7 meisjes tegen een weekloon van f 1.20 tot f 3.60 en ééne katoenweverij en stoffenverwerij met 15, twee<br />
stoffenverwerijen met 3 en 2 werklieden; in 1864 twee linnen- en katoenbleekerijen met 3, ééne stoffenverwerij<br />
met 4, ééne touwslagerij met 3 werklieden. Het getal fabriekarbeiders wordt gemiddeld op 250 geschat, dat<br />
der wevers, vroeger meer dan 2,000, is tot één derde verminderd. Onder deze fabriekarbeiders zijn niet begrepen<br />
de werklieden te Enschedé woonachtig. Naar N ederlandsch Indie werden verzonden in 1863 10/}7 4<br />
moltondekens en 287 stuks madapollams, in 1864 1 ,040 stuks drillings. Certificaten \'an oorsprong ter verzending<br />
naar Oost-Indie werden in elk jaar gegeven voor 583 en 3,950 stuks madapollams, 2,250 en 600 gebleekte,<br />
450 en 300 stuks ruwe shirtings, 100 en 2,5SO stuks cambrics, 2,920 en 9, 100 stuks ruwe drillings, 14,500 en<br />
11,000 stuks jute-koffijzakken. daarenboven in 1S64 voor 200 stuks gebleekte drillings, 1,460 moltondekens,<br />
5,475 stuks ruwe en S50 gebleekte calicots, 400 stuks gebleekte diemetties en 200 stuks oogjesgoed. De calicotfabriek<br />
te Losser verschaft slechts werk aan enkele personen. De wevers werken meest aan huis voor fabrikanten<br />
te Enschedé en Oldenzaal g·evestigd. In de stoom-katoenspinnerij en ketting·sterkerij te Oldenzaal werkten in elk jaar<br />
38 en 37 volwassen mannen, 4t en 46 vrouwen, 27 en 23 jong·ens en 50 meisjes tegen een weekloon van<br />
f 1.50 tot f 7. Deze fabriek bezigt 2 stoomwerktuigen van 80 en 5 pkr. en 2 ketels .. De katoendrukker~j en<br />
verwerij, met één stoom werktuig van 5 pkr. en 'I ketel, gaf werk aan 25 en 30 werklieden. De negen cahcotweverijen<br />
hebben in beide jaren stilgestaan. In 1864 werden ééne stoom-katoenweverij en twee fabrieken van<br />
koffijzakken opgerigt. De eerste kwam niet in werking , de twee laatste bezigden 50 werklieden. Aan de wevers<br />
kon slechts eene g eringe hoeveelheid garens ter bewerking aan huis worden verstrekt. Van de Ommerschans<br />
zijn .in elk jaar 328,000 en 32S,500 jute-koffijzakken naar Oost-Indie verzonden. In de calicotweverij te Stad<br />
Ommen is niet gewerkt. In de vijf calicotweverijen te Ootmarsum werkten in 1863 60 mannen, 40 vrouwen, 30<br />
jongens en 20 meisjes tegen een weekloon voor de volwassenen van f 2.50 tot f 3, voor de kinderen van f 0.45<br />
tot f 0.90. Deze fabrieken hebben in 1864 nagenoeg niet gewerkt. De stoom\veverij, in '1862 in aanbouw, bezigde<br />
in 1S64 20 volwassen mannen, 10 vrouwen , 12 jongens en S meisjes tegen een weekloon voor de vol~<br />
wassenen van f 2.50 tot f 3, voor de kinderen van f 0.50 tot f 1. In '1864 was eene tweede stoom weverij met<br />
één werktuig van ·12 pkr. in aanbouw. Te Rijssen verkeerden de blaauwverwerijen, de katoen- en linnenweverijen<br />
en de calicotweverijen in kwijnenden staat. De koffijzakkenweverij werkte matig, terwijl de<br />
pilowfabrieken, die in 1 S64 zeer bedrijvig waren, goede uitkomsten gaven. In 1864 werd in die gemeente een<br />
begin gemaakt met den bouw eener stoom-jutegarenspinnerij. Eéne der beide fabrieken of weverijen van<br />
verschillende katoenen stoffen werd in 1 S63 opgeheven. De andere, met één stoomwerktuig van 17 pkr. en 2<br />
ketels, bezigde in elk jaar '130 en 100 werklieden van beide geslachten, waarvan één derde kinderen. De weekloonen<br />
bedroegen voor de volwassenen f 3 tot f 4.20, voor de kinderen f 1 tot .f 3; zij stond stil in de drie<br />
laatste maanden van 1864. Voorts bestaat in deze gemeente ééne kleine damastweverij met 4 en 5 arbeiders.<br />
De calicotfabriek te Wierden bezigde 8 en 12 mannen, 3 en 5 vrouwen, 4 en 6 jongens en 2 en 4 meisjes ,<br />
die te Enter (in deze gemeente) 5 en 8 mannen, 3 en 6 vrouwen , in 1864 2 jongens en 4 meisjes tegen een<br />
weekloon van f 0.50 tot f 3. De st.oombleekerij met 5 stoomwerktuigen van SO pkr. en 2 ketels, verschafte<br />
werk aan 40 mannen , 10 vrouwen, 3 jongens en 10 meisjes, tegen f 0.40 tot f 4.SO In de vijf linnenbleekerijen<br />
te IJsselmuiden, die in bloeijenden toestand verkeeren , werkten in beide jaren 75, meest vrouwelijkê werklieden<br />
tegen een dagloon van f 0.60 tot f O.SO. - De machinale wolspinnerij , tevens koord- en veterbandslagerij<br />
, te Groningen bezigde in beide jaren 48 arbeiders , waaronder 12 mannen tegen f 4 tot f 8, 15 en<br />
14 vrouwen tegenf1 totf1.75, 9 en 10 jongens en in elk jaar 12 meisjes tegen fO.l~O tot.fi.75 per week.<br />
Deze fabriek heeft in 1863 hare wolspinnerij belangrijk uitgebreid door aankoop van spinwerktuigen en dooi•<br />
vergrooting van het stoomwerktuig, thans van 12 pkr .. De hooge prijzen der katoen vermeerderden in beide jaren<br />
het debiet van hare wollen stoffen , doch stremden de werking der koord- en veterbandslag·erij. De machinale<br />
vlasspinnerij , met één stoomwerktuig van 20 pkr. en 2 ketels , bezigde in beide jaren 140 arbeiders, waaronder<br />
30 mannen tegenf3 totf8, 61 vrouwen tegen/1.50 totf9, 22 jongens tegenfi totf3, 27 meisjes<br />
tegen f 1 tot f 2.50 per week. Door de hooge pr~jzen van het katoen maakte zij in beide jaren een goeden<br />
555<br />
prijs voor hare linnens, terwijl daarenboven in 1863 het vlas zeer goed was van hoedanigheid. Zij werd in<br />
1864 uitgebreid door aankoop eener belendende loodwitfabriek. Van de elf en tien wolkammerijen te Groningen<br />
werkten vier en vijf zonder, de zeven en vijf overige in elk jaar met 30 en 27 knechts, waaronder 14 en 11<br />
jongens, tegen een weekloon voor de mannen van f 3 tot f 5.50, de jongens van f 0.50 tot f 2. Voorts worden<br />
te Groningen opgegeven in 1 S63 negentien, in 1S64 achttien fabrikanten van wollen en katoenen stoffen ,<br />
waarvan zes zonder, de dertien en twaalf overigen met 40 en 44 arbeiders, waar- onder 26 en 28 mannen<br />
tegen f 3 tot f 6, 12 en 14 jongens tegen f 0.30 tot f I.50, 2 meisjes tegen f 1.50 tot f 2 per week; van<br />
de zestien en dertien blaauwverwerijen, waarvan ééne tevens katoendrukkerij , zijn vier zonder, de twaa1f<br />
en negen overige met 35 en :H knechts, waaronder 9 en 7 jongens, de laatsten tegen f 0.50 tot f f.50, de<br />
volwassenen tegen ./ 3 tot f 7 per week. - In de rUksgestichten te VeenhLlizen, gemeente Norg, werkten in<br />
beide jaren in vier spinnerijen 96, in twee koffijzakkenweverijen 71, in twee voerlakenweverijen 21, in de<br />
wolweverij 7 personen. Voor de katoenspinnerij te Frederiksoord, gemeente Vledder en de weverijen tll Meppel<br />
ontbreken de opgaven. De calicotfabriek te Coevorden is in 1863 opgeheven. De drie zeilmakerijen te Hoogeveen<br />
bezigden in elk jaar 5 volwassen arbeiders tegen f 3 tot f 5 per week, terwijl ~ en 1 leerlingen .f 30<br />
tot f 40 per jaar \·erdienden. Te Assen worden in 1863 opgegeven ééne wollenweverij met 5 arbeiders en<br />
vijf weefgetouwen , ééne linnenweverij met 8 en twee blaauwverwerijen met 3 arbeiders en 3 kuipen. T e<br />
Dalen is in 1S63 ééne stoffenverwerij opgerigt. De katoenweverij te Smilde heeft in 1863 een gedeelte van<br />
het jaar gewerkt met 6 volwassen arbeiders, die f 0.40 tot f O.ûO en 2 kinderen, die f 0.25 tot f 0.40 per<br />
dag verdienden. In de zeilmakerij aldaar werkt slechts de eigenaar met 1 arbeider. - De fabriek van lakens ,<br />
dekens en wollen stoffen te Maastricht , met één stoomwerktuig van '15 pkr. en f ketel, bezigde in elk van<br />
beide jaren 14 en 22 werklieden, onder de laatste 5 kinderen, tegen een weekloon van f 1.20 tot f 50; die van<br />
dekens en wollen stoffen, met één stoomwerktuig van 30 pkr. en 2 ketels, 56 en 55 , waaronder 2 en 4 kinderen,<br />
tegen een weekloon van f 0.50 tot f '10. Van de vier boorden- eu halfhemdenfabrieken werkte de voornaamste<br />
in elk jaar met 32 .en 30 volwassE'n arbeiders en 22 en '10 kinderen; cle overige bezigden tezamen<br />
33 en 34 arbeidsters, waaronder 7 en 6 meisjes, en in 1863 2 mannen. De weekloonen wisselden in elk jaar<br />
van f 0.90 .tot f 6 en f 0. 72 tot f 6. Van de vijf blaauwverwerijen wordt het getal werklieden niet opgegeven.<br />
In de fabriek van wollen , halfwollen en katoenen stoffen te Roermond waren in 1863 9'10, in 1864 S20 arbeiders<br />
waaron~er 635 en 597 volwassen mannen tegen f 3.60 tot .f 7.20, 30 en 21 vrouwen tegen f 2 tot f 3.80, 230<br />
en 190 Jongens tegen f0.90 tot /2.40, 15 en 12 meisjes tegen f0.90 tot f2 per week. De wolspinnerij en<br />
verwerij van diezelfde firma werkt met één stoomwerktuig van 25 pkr. en 1 ketel en bezit een waterrad van<br />
liO pkr. , één volmolen en droogkamers. In elk jaar werkten 3S en 21 volwassen mannen tegen f LSO tot f 7.20<br />
20 en 15 vrouwen tegenf0.90 totf3.SO 3 en 10 jongens tegenfO.ûO tot/2.40, 7 en 5 meisjes tegenf0.90<br />
tot f 2 per .week. De drie fabrieken van katoenen en halfwollen stoffen met verwerijen bezigden te zamen in<br />
1S63 332, m 1S64 205 volwassen mannen tegen f2.4·0 totf7.20, 35 en 38 vrouwen tegenf0.50 totf3.SO,<br />
67 en 6S jongens tegen f 0.90 tot J 2.40, 23 en 22 meisjes tegen .f O.ûO tot f LSO per week. In de adrianopelrood<br />
katoenen garenverwerij , met één stoomwerktuig van 15 plu. en 1 ketel , werkten in elk jaar 2'1 en H<br />
mannen, waaronder in 1863 5 jongens , tegen een weekloon van f 2.40 tot f 6 en f 3.60 tot f 6 voor de volwassenen,<br />
f 0.90 tot f 1.20 voor de jongens. Voorts bestond nog in 1 S63 te Roermond eene inrigting tot het<br />
r;:aken van .. geborduurde kragen, in 1864 opgeheven, waarin 2S arbeiders per stuk betaald werden; in beide jaren<br />
eene weverlJ van fluwelen band met 3 en 2 arbeiders tegen f 3.60; twee wattenfabrieken , waarvan ééne tevens voor<br />
ka to ene.~ stoffen, met S en 7 arbei~ers , waaronder in '1863 1 jongen, tegen f 2.40 tot .f 4.50; ééne kalanderij en<br />
glan~enJ van stoffen met 5 werklieden tegen f 11-.SO tot f 6 en f 3.60 tot f 6, twee blaauwverwerijen met 4<br />
arbeiders tegen f 3 tot f 3.60 en f 3 tot f 4-.50 per week. Nieuw opgerigt werden in 1864 ééne fabriek van<br />
katoenen en halfwollen stoffen. De adrianopelrood katoenen garenweverij te Herten, even buiten Roermond,<br />
met één stoomwerktuig van ·~ pkr. en 1 ketel, die in 1S63 haar werk staakte, bezig·de in 1864 8 arbeiders<br />
tegen een dagloon van .f 0. 60 tot f 1. Te Vaals bleven de twee lakenfabrieken , met stoomwerktuigen van 1 o<br />
pkr. en eigen spinnerijen, en de twee afzonderlijke spinnerijen in werking; van deze laatste wordt de ééne door<br />
water , de andere door één stoomwerktuig van S pkr. gedreven. In de lakenfabrieken werkten in 1S63 90 in<br />
1 S64 92 arbeiders, waaronder 27 en 20 kinderen, in de twee wolspinnerijen 5!) en 49, waaronder 19 en' 15<br />
kinderen. In deze fabrieken verdienen de volwassenen f 3.50 tot f 10, de kinderen f 1 tot f 3.50 per week. Uit<br />
deze gemeente werken 300 tot 350 fabriekarbeiders, vooral wevers , bij afwisseling voor akensche fabrikanten. Haar<br />
toestand was in beide jaren middelmatig. De fabriek van katoenen manufakturen te Horst bezigde in elk jaar<br />
10 en 12 volwassen werklieden , 6 en 9 kinderen. De katoenwevers in die gemeente, die voor de fabrieken te<br />
Roermond ~~·beiden, hadden, niettegenstaande de duurte van het katoen, in 1S63 nog al voldoend, in het begin<br />
van 1864 blJna geen, later meer werk. In de lintfabriek te Nederweert werkten in elk van beide jaren 2<br />
arbeiders. Voorts bestaan nog te W'ïttem ééne kunstwolfabriek met 12, en ééne wollen stoffen- en dekenfabriek<br />
met 55 en 56 arbeiders. In de kantfabriek te Venray werkten 5 arbeidsters tegen een weekloon van f o. 75 tot.f 1.<br />
In de tapi/ten.fabriek te Breda, met één stoomwerktuig van 6 pkr. en één ketel, werden in 1S63 12 tot 16 ·<br />
arbeiders voor het weven en 18 tot 20 tot andere werkzaamheden gebruikt, die ruim 39,000 ned. p. haar<br />
verwerkten en 436 stukken tapijt vervaardigden. De drie tapijtenfabrieken te Tilburg hebben in 1864 druk<br />
gewerkt. De drie koehaarspinner~jen te Hilvarenbeek, welke in commissie werken, verschaften in b~ide jaren<br />
werk aan 36 vrouwen en 120 kinderen. - De tapijtfabriek en verwerij van J. HEUKEKSFELDT te Delft bezit<br />
~hans twee stoomwerktuigen elk van 5 pkr. , het tweede is namelijk in 1864 in de verwerij geplaatst. Voorts is in dat<br />
Jaar de karottenfabriek tot tapijtfabriek en haarspinnerij ingerigt. De inrigting tot wering der bedelarij werkte<br />
met no spinnewielen , 2 weefgetouwen voor dweilen en koedekken , (i voor haren en G voor wollen tapijten.<br />
. ---~----- . -
~,<br />
'<br />
I•<br />
556<br />
In 1863 werden verwerkt '105 neJ. p. afval mu vlas, t0,213 ned. p. koehaar, 4·26 ned. p. linnen garens, 76\J<br />
ned. p. jute touwgaren, 2,022 ned. p. wollen- en saaijetten-, !J6'1 ned. p. katoenen garens, en de grondstoffen<br />
door het Departement van Kolonien verstrekt ter vervaardig·ing van kleeding- en equipementstukken. In het<br />
werkhuis waren gemiddeld per dag in 1863 '122, in 1864 92, buiten de inrigting 250 en 240 personen werkzaam,<br />
waaraan f 3,269.62 en f l~,850. 73 arbeidsloonen werden uitbetaald. Binnen de inrigting werden vooral<br />
vloerkleeden, loopers on karpetten van koehaargaren, schotsch e tapijten en karpetten à la Jacquard geweven;<br />
buiten kleedingstukken voor het Departement van Kolonien vervaardigd. In de tapijtfabriek te Krimpen a/d<br />
Lek werkten in elk jaar 6 knechts. In elk jaar bezigden drie en twee haardoekweverijen te Rotterdam 35 en<br />
31 , ééne te Hillegersberg 14, ééne te Capelle a/d IJssel 8 arbeiders; in de laatste tegen een dagloon van f 0.'10<br />
tot f L25. - Te Hilversum worden in 181H vierentwintig tap\jtfabrieken opgegeven, waarvan drie tevens<br />
baai vervaardigen. Zij bezigden 590 werklieden, waaronder 56 jongens, tegen een weekloon van f 3 tot f 8<br />
voor de volwassenen en f0.60 tot f2 voor de jongens. Met haarspinnen wordt wekelijks door ééne vrouw f 2,<br />
door één meisje f 1.25 verdiend. In beide jaren werden weinig schotsche tapijten, doch des te meer koeharen<br />
vloerkleeclen vervaardigd. De koehaarkleedenfabrieken waren in beide jaren zeer levendig, nietteg·enstaande de<br />
uitvoer naar Denemarken door de verhoogde inkomende regten bij na geheel heeft opgehouden. De drie<br />
koehaartapijtfabrieken te Laren bezigden in elk jaar 18 en 9 arbeiders tegen een weekloon van f 2.10 tot f 6.<br />
Van de achttien dweilengoecl- en koedekfabrieken, is het getal arbeiders, die allen aan huis werken, onbekend.<br />
Deze fabrieken verkeerden in beide jaren in gunstigen toestand. De twee koedek- en dweilengoedfabrieken te<br />
Blaricum hebben goed gewerkt. Voor deze fabrieken werkten aan huis in 1863 57 personen, in 186/t 53 mannen<br />
tegen f 3.60, 24 jong·ens tegen .f 2.'10, 49 vrouwen tegen f 2.40 en 32 meisjes tegen f 1.80 per week. De<br />
dweilengoed- en koedekkenfabriek te Bussum werkte met 21, de harenmakerij te Koog a/d Zaan met 6, die<br />
te Zaandam met 3 arbeiders teg·en f 8 tot f 15 per week. Te Huizen bestaat ééne koehaarspinnerij. -<br />
In elk jaar bezigden de tapijtenfabriek te Utrecht 9 en 7, twee en ééne te Amersfoort 5 en 3 knechts,<br />
tegen een weekloon van f2.50 tot f 9. In deze laatste gemeente verschaften vierentwintig haarspinnerijen in<br />
1863 werk aan '144 arbeiders, waaronder 28 volwassen mannen, 38 vrouwen, 34 jongens en 44 meisjes tegen<br />
een weekloon van f 0.75 tot f 3.50. Zij hadden in beide jaren druk werk. De varkenshaarmattenmakerij bezigde<br />
in 1863 2 mannen en 2 jongens tegen f 0.40 tot f 3.50, in '1864 8 jongens tegen f 0.60 per week. In de fabriek<br />
van haren matten en kleeden te Harmelen werkten in elk jaar 12 en 7 arbeiders. - De tapijtfabriek te<br />
Kampen gaf werk aan 7 volwassen mannen tegen f2.50 tot f5 en 8 kinderen tegen f0.75 tot ff.50 per<br />
week. De koninklijke tapijtenfabriek te Deventer met één stoomwerktuig van 5 pkr., bezigde in beide jaren<br />
31-5 personen, waaronder 150 mannen, 125 vrouwen, 60 jongens en 10 meisjes, tegen een dagloon van f 0.30<br />
tot f1.80. Zij heeft veel werk en zag· haar buitenlandsch debiet vermeerderen door de verlaagde inkomende<br />
regten in Belgie. De falH"iek van cocostapijten en matten in die gemeente blijft gunstig werken.<br />
De zijde1veverij te Gorinchem kwam eerst in 1864 op nieuw in werking, aanvankelijk met gunstig debiet. -<br />
De luiarlemsche machinale z{jcle1oev01·i,j bezigt één stoomwerktuig· van 6 pkr. en verschaft werk aan 51 personen,<br />
waaronder 30 mannen tegen f 3 tot f t2, 11 vrouwen tegen f 2 tot f 7, 4 jongens tegen f 1 tot f 3 en 6<br />
meisjes tegen .f 2 tot f 3 per week; zij weeft voorloopig uitsluitend zwarte zijden stoffen. De fabriek van z~jden<br />
stoffen en garen, met één stoomwerktuig van 5 pkr. en 1 ketel, nam in bloei toe en bezigde in elk jaar 60<br />
en 80, die van zijden buil- en koppengaren 16 tegen f 3 tot f 7 , de fabriek van z~jden en g·arengaas van<br />
J. BuRGERS 3 werklieden tegen f 4 tot f 7 per week. - De zijdengarenfabriek te Utrecht bezigt slechts 2<br />
arbeiders. - De fabriek van zijdestoffen te Roermond werkte in elk jaar met 30 en 15 vohvassen mannen<br />
tegen f 5 tot f '10 en f 5 tot f 7.20, 15 en 5 vrouwen tegen f3.60 en f 3 tot f 6, 4 en 3 meisjes tegen f LSO<br />
en/3.70 totf!~.20 en in '1864 1 jongen tegenf1.08 per week. De zijdefabriek, in 1862 opgerigt, heeftreeds<br />
in 1863 opg·ehouden te bestaan.<br />
De vier hoeden- en de vijf pettenmakerijen te Breda, de vijf hoedenfabrieken te Eindhoven met 36 mannen<br />
en 21 vrouwen in 1864, en de zes pettenmakerijen aldaar bleven in gunstigen toestand verkeeren. Te 's Hertogenbosch<br />
werden in 1863 vier hoedenfabrieken met 7 en veertien pettenmakerijen met 14,.te Grave in beide<br />
jaren twee hoedenfabrieken met 10 en 6, vier en vijf pettenmakerijen met 33 en 32 werklieden, waarvan 11<br />
mannen , 6 vrouwen, 16 en 15 kinderen , opgegeven. De laatste verkeerden in zeer gunstigen toestand. De<br />
hoedenfabriek te Doesburg stond gunstig; die te geldersch Veenendaal, gemeente Ede, werkte in elk jaar met<br />
14 knechts, waaronder 3 jongens, en vervaardigde in 1863 4,500, in 1864 ruim 4,000 hoeden. De fabriek te<br />
Groenlo werkt voor de jaarmarkten. - Te Rotterdam werden in elk jaar vijf en zes pettenfabrieken met 96<br />
en 104, vier en vijf stroohoedenfabrieken met 83 en 133 arbeiders opgegeven. De hoedenfabriek te Leijden<br />
bezigde 16 en 14 knechts . .Aan de fabrieken van hoeden, wasdoek en metaalvergulding te 's Gravenhage werd<br />
in 1863 door het veranderd stelsel van bestellingen voor het indische leger een zware slag toegebragt. - 'l'e<br />
Amsterdam bestonden in 1864 zesendertig hoedenfabrieken, waarvan negentien met minder dan 5, zestien rnet<br />
5 tot 20, één met 20 tot 50, achtenveertig pettenfabrieken, waaronder vijfendertig· met minder dan 5, acht<br />
met 5 tot 20, vijf met 20 tot 50 ; drieënveertig stroohoedenfabrieken, dertig met minder dan 5, elf met 5 tot<br />
20, twee met 20 tot 50; drie petkleppenfabrieken, waarvan ééne met 5 tot 20, de beide overige met minder<br />
dan 5 knechts. De weekloonen bedragen in de hoedenfabrieken f 1.25 tot f 10, in de pettenfabrieken f 0.50 tot<br />
J 7 , in de stroohoedenfabrieken f 3 tot .f 11. Van de bontwerkers werkten dertien met minder da~ 5 , twee met 5<br />
tot 20, één met 20 tot 50 werklieden. Van de viltfabriek, van weinig belang, is het getal werklieden onbekend.<br />
De drie stroohoedenfabrieken te Alkmaar bezigden 16 mannen en 2 vrouwen. - De stroohoedenfabriek te Hontenisse<br />
werd in beide jaren door den eig·enaar en 3 vrouwel~jke werklieden gedreven. - De vier hoedenmakers<br />
te Ut.recht bezigclen 23 werklieden tegen een weekloon van .f 5 tot .f 8 voor chi volwassen mannen; van df'<br />
achttien pettenmakers werken dertien zonder, vijf met 8 knechts. ·- In Friesland worden in elk jaar zeven en<br />
acht hoedenmakers met 6 en 7, honderd één en honderd éénentwintig stroohoedenmakers met 188 en 179, zesendertig<br />
en vierendertig pettenmakers, met 1~3 en 45 arbeiders opgegeven. - De vijf hoedenfabrieken te<br />
Maastricht bezigden in elk van beide jaren 16 en 15 arbeiders.<br />
In de kunstwol- en bedveêrcn:f abriek te Amsterdam werden tot zuivering en uitzoeken van de bedveêren 1 O<br />
knechts en 60 vrouwen en meisjes gebezigd. Van de vijf bedveêrenbereiderijen aldaar, waarvan ééne met één<br />
stoomwerktuig van 4 pkr., werken drie met · minder dan 5, twee met 50 tot 100 arbeiders. Niettegenstaande<br />
het toenemend gebruik van springveeren ;matrassen neemt ook dat van bedveêren in het binnenland jaarlijks<br />
toe. Het weekloon voor de volwassen mannen was f 6.50 tot f H , voor de jongens f 3 tot f 4, voor de vrouwen<br />
.f 1.50 tot f 3. De paardenhaarbereiderij, van weinig belang, verschafte werk aan 3 mannen en 2 jongens,<br />
tegen een weekloon van f 8 en f 2.50. Voorts worden te Alkmaar vier bedveêrenbereiderijen zonder werklieden<br />
opgegeven.<br />
De papier:/abriek te Boxtel bezigde in beide jaren 31 werklieden, 25 mannen en 6 vrouwen, tegen een<br />
dagloon van f 0.30 tot f L40. Zij werkte in 1863 met één stoomwerktuig van 10, in 1864 met twee te zamen<br />
van 26 pkr .. - De tweeënveertig· papierfabrieken te .Apeldoorn verschaften werk in 1863 aan 284, in 1864 aan<br />
272 personen, waaronder 159 en 119 mannen, 81 en 57 vrouwen, 21~ en 60 jongens, 20 en 36 meisjes. Met<br />
certificaten van oorsprong werden in elk jaar naar Oost-Indie verzonden 16,000 en 17,251 riemen best schrijfpapier.<br />
Met beurtschepen gingen in elk jaar naar .Amsterdam ruim 30,000 en 37 ,251 riemen en in 1864, ter<br />
verzending naar Oost-Indie, 4,375 ponden en 575 pakken bordpapier, naar Rotterdam 26,000 en 25,290 riemen.<br />
Aan één der fabrieken werd in 1863 ééne zakjesplakkerij verbonden. De lage prijzen van het papier in verhouding<br />
tot dien der grondstof en gemis aan genoegzame waterkracht in 1864 waren zeer nadeelig voor de<br />
fabrikanten. Door de verzendingen naar het buitenland waren de lompen schaarsch en hoog· in prijs; de<br />
prijzen van de lijm en andere grondstoffen waren middelmatig. In de acht papierfabrieken te Brummen zijn<br />
in 1863 22,000, in 18M 20,000 riemen ver\'aarcligd, tegen . 24,000 in 1862, waarvan 2,088 en 1,456 naar<br />
Oost-Indie verzonden. In die fabrieken, waarvan ééne sedert 1864 met één stoomwerktuig van 5 pkr., werkten<br />
in elk jaar 120 en 110 werklieden tegen een dagloon vanf0.20 totf0.65. Zij hadden weinig aftrek voor het<br />
binnenland, meest voor het buitenland, vooral Belgie en Engeland. De vier papiermolens te Doorwerth<br />
verschaften werk aan 16 mannen en 4 vrouwen. Die te Epe verkeerden in beide jaren in ongunstigen toestand<br />
en verzonden weinig naar Oost-Indie. Van de drie water-papiermolens te Ermelo, in kwijnenden staat, is<br />
één in '1864 opgeheven. Zij vervaardigden in 1863 3,000 tot 4,000, in 1864 3,000 riemen papier van de minste<br />
soort. Van de drie handpapiermolens te Heerde stond één in 1863 stil en werd een tweede ingerigt tot het<br />
malen van pap voor de stoomfabriek te Wapenvelde. Deze molens maakten in 1863 5,500, in 1864 5,000 riemen<br />
papier, grootendeels voor Oost-Indie. In de stoomfabriek, met. één stoomwerktuig van 6 pkr., werkten in beide<br />
jàren 50 arbeiders; zij vervaardigde in 1863 150,000, in 1864 1 f}0,000 necl. p. papier. De twee papierfabrieken te<br />
Putten bezigden in 1863 elk 3 knechts en 1 jongen en vervaardigden 2,200 riemen papier, dat gereede koopers<br />
vond. Door het opdroegen der sprengen kon in 1803 geen wit papier worden gemaakt en moest het werk in 1864 in<br />
ééne fabriek gestaakt worden. In de tweede werden omtrent 1,1 00 riemen papier vervaardigd. De vier papierfabrieken<br />
te Renkum werkten in beide jaren geregeld door. Van de zeven papiermolens te Rheden is één in 1864-<br />
afgebrand. Zij verschaften in elk jaar, in 1863 zonder, in 1864 met inbegrip van de kinderen der fabrikanten , werk<br />
's zomers aan 2'1 en 44, 's winters aan 15 en 41 arbeiders. De weekloonen bedroegen in elk jaar 's zomers f 2<br />
tot f 4, en f 2.50 tot .f 3.60, 's winters f 1.50 tot f2 en f2.50 tot f 3.60. Zij vervaardigden in 1863 12,150, in<br />
1864 11,800 riemen, waarvan 20 en 3,140 naar Oost-Indie verzonden. De vijf papierfabrieken te Roosendaal hielden<br />
zich met moeite staande. Te Tiel is in 1864 ééne stoom-papierfabriek opgerigt met ééne gasinrig-ting voor eig·en<br />
gebruik. In de groote papierfabriek te Zutphen zijn in 1864 zuiveringtoestellen en werktuigen, om het papier<br />
sterker en deugdzamer te maken, aangebragt. De schrijfperkamentbereiderij te Borculo vindt steeds voldoenden<br />
aftrek. Dé speelkaartenfabriek te .Arnhem, met één stoomwerktuig van 3 pkr. en eene gasinrigting voor eigen<br />
gebruik, werkte in 1864 met 31 knechts. - Te Noord-Waddinxveen bestaan zes, te Zuid-Waddinxveen drie<br />
papiermolens, elk met 10 arbeiders, 6 mannen, 2 vrouwen en 2 kinderen. Van de overige papiermolens in Zuidholland<br />
werkten in elk jaar die te Broek met 9 en 19 arbeiders, waaronder 5 en 15 mannen. 1 vrouw en 3<br />
jongens, de drie te Hillegersberg met 2t, en die te Rijswijk met 8 en 6 arbeiders. De laatste verkeert in gunstigen,<br />
de overigen in ongunstigen toestand. De behangsel papierfabriek te Leijden bezigde 20 arbeiders. - De<br />
basterd- en graauw-, de basterd-, graauw- en blaauw en de twee witpapiermolens te Zaandijk, allen door wind<br />
gedreven, verkeerden in beide jaren in çmgunstigen toestand. Deze vier molens verschaften werk aan 85 volwassen<br />
mannen teg·enf3 totf8, 30 vrouwen tegenf2.25 totf3, 15 jongens tegenf0.60 totf3 en 7 meisjes tegen<br />
f 'l.25 per \veek. In de papierfabriek te Wormer kwam in 1864 een stoomketel van 16 pkr., zoodat zij thans met<br />
4 stoomwerktnigen en i\. ketels te zamen van 56 pkr. werkt. Te Wormerveer worden in 1863 vier, in '1864 slechts<br />
drie papierfabrieken opgegeven met 147 en 105 arbeiders ; onder de laatsten .rn mannen tegen f 5 tot f 10<br />
34 jongens tegen f 0.GO tot f 5, 11 vrouwen en 14 meisjes tegen f2totf3 per week. Zij hebben door de hooge<br />
prijzen der grondstoffen in beide jaren ongunstig gewerkt. De drie te Westzaan, met 48 en 64 arbeiders tegen<br />
f 2.50 totf 7.50 per week, hebben goed, doch met weinig voordeel gewerkt. De twee zakjesplakkerijen in deze<br />
gemeente bezigden in beide jaren 2 mannen tegen f 5 tot f 7.50, 18 jongens en 10 meisjes tegen f 1 totf 3 per<br />
week. Zij hadden goed debiet en druk werk. In den graauwpapiermolen te Koog a/d Zaan werkten in 1863;<br />
i 3, in 18û4 7, in clen papiermolen te Krommenie 17 en 18 tegen een weekloon van f 1 tot f 7 , in de twee te.<br />
Assendelft 24 en 25 werklieden tegen f 6 tot./ 8 voor de volwassenen, f 1 tot .f 3.50 voor de jongens. VoorLs.<br />
bestaan te Amstenh1n1 twee behang-;:;el11apierfa.hrickcn. meest yoor binnenlandsch verbruik , rlaar zij slechk1
11<br />
11<br />
11<br />
.. ,<br />
11<br />
1:<br />
11<br />
55S<br />
enkele bestelling·en voor de Oost- en West-Indien ontvingen; zij werkten met 19 arbeiders tegen een weekloon<br />
van f 5 tot f 8; te Nieuwer-Amstel eene drukkerij van behangselpapier; te Koog· a/d Zaan ééne zakjesplakkerij<br />
met 2 mannen en 13 jongens, tegen f 5 tot f 7 en f 0.60 tot f 3 per week; te Zaandijk twee en drie zakjesplakkerijen,<br />
die allen gnnstig hebben gewerkt; te Nieuwe Niedorp ééne behangselpapierfabriek. - De papiermolen<br />
te 'Vonseralleel bezigde in beide jaren 14 volwassen mannen tegen /3 tot f7, 6 jongens tegen f 1 tot /3<br />
per week. De droogschuur is met den aanwezigen voorraad papier., turf enz. , op 24 December 1863 door brand<br />
vernield. - De stoom-stroopapierfabriek te Kampen, met 2 stoomwerktuigen van 8 en !~ pkr. en 3 ketels,<br />
bezigde in 1863 28 volwassenen en 1 jongen, in 1864 38 tot 40 arbeiders. De weekloon en bedroegen f 1 tot f 7.<br />
Door duurte der grondstoffen en geringen aftrek van het fab riekaat, zelfs tot lage prijzen, verkeerden de drie<br />
papiermolens te Tubbergen, die slechts enkele dagen per week werkten, in ongunstigen toestand. De papierfabriek<br />
te Denekamp verschafte werk aan 6 arbeiders. - De drie behangselpapierfubrieken te Maastricht ,<br />
waarvan twee tevens wasdoek vervaardigen , bezigden 157 en 185 werklieden, waaronder 67 en 69 kinderen,<br />
tegen een weekloon voor de laatsten van f 1 tot f 2 en f 0. 96 tot f 3, voor de volwassenen van f 4.20 tot f i 0<br />
en j 3.60 tot j 10.80. De verzending van behangselpapier naar Oost-Indie nam toe en was zelfs in 186!~ zeer<br />
aanzienlijk; 2,737 rollen tegen 1,248 in 1863. De papierfabriek te Maastricht gaf werk in 1863 aan 274, in<br />
1864 aan 268 volwassen mannen tegen/3 tot/15.'16 en/4.20 tot/14.16, 264 en 251 vrouwen tegen f2.f0<br />
tot f 6 en j 2.40 tot .f 6, 103 en 80 meisjes tegen f 0.96 tot f 1.50 per week. Naar Oost-Indie werden in elk<br />
jaar 14,844 en 30,927 riemen verzonden. Deze fabriek wordt thans gedreven door 7 stoomwerktuigen met 13<br />
ketels, te zamen van 300 pkr" De speelkaartenfabriek bezigde in 1863 8, in 1864 5 werklieden. In de papierfabriek<br />
te Weert, gemeente Meerssen, met 2 stoornwerktuigen van 50 en 5 ketels van 135 pkr. , werkten in<br />
elk jaar fl5 arbeiders waaronder 45 en 40 vrouwen, tegen een weekloon van/1.80 tot/12 en/L75 tot/15.<br />
Van de twee behangselpapierfabrieken te Roermond bezigde de ééne 60 en 71 , waaronder 17 en 29, de andere<br />
45 en 18 werklieden, waaronder 20 en 7 kinderen, tegen een weekloon van /3.60 tot /7.80 en /2.40 tot<br />
f 14.40 voor de volwassenen, van /1.20 tot f 3 en f 0.96 tot /2.10 voor de kinderen. De papierfabriek werkt<br />
met 3 stoomwerktuigen van 35, 24 en 4· pkr. met 3 ketels en 2 stofmolens door waterraderen bewogen van<br />
100 pkr" In elk jaargaf zij werk aan 179 en 168 volwassenen tegeu/1.25 totf6 en 17 kinderen tegen/1.20<br />
tot /2 per week. De papierfabriek te Wittem bezigde in elk jaar 1.2 arbeiders.<br />
In Noordbrabant worden in elk jaar opgegeven vierhonderd negentig en vijfhonderd leerlooi.je1·i,_jm met 701 en<br />
763 mannelijke arbeiders, waaronder 67 en 105 jongens. De opgaven van het getal leerlooijerijen ontbreken in<br />
elk jaar voor vijf en zes gemeenten, van dat der werklieden voor achtennegentig en honderd drie looijerijen.<br />
Van de leerlooijerijen bevonden zich in elk jaar vierenzeventig te Dongen, veertig en achtenveertig te Loon<br />
op Zand, vierendertig en zevendertig te Tilburg, tweeëndertig· te Waal wijk, negentien te Oisterwijk, vijftien<br />
te Gilze, veertien te Etten en Leur, dertien te Oosterhout. Men telde in elk jaar zestienhonderd neg·enenzesti$·<br />
en zestienhonderd zeventig schoenmakeri,_jen, waarvan duizend negenenzestig en acht honderd achtenzestig met<br />
3,082 en 2,862 arbeiders, waaronder 1,9H en 2,065 mannen, 396 en 7 vrouwen, 775 en 790 kinderen. Het getal<br />
schoenmakerijen van zes en vijf g·emeenten is onbekend. Van de schoenmakerijen waren honderd negentig en<br />
honderd vierenneg·entig te Loon op Zand, honderd negenenvijftig en honderd vijfenzestig te Dongen, honderd<br />
zeventig en honderd tachtig te Baardw~jk, honderd negen en honderd zeventien te Oosterhout, honderd te<br />
Waalw~jk , achtenzestig te 'sHertogenbosch, veertig te Uden, vijfendertig te Capelle , zevenentwintig en<br />
dertig te Sprang, zesendertig te Rosendaal, zeventien en negentien te Waspik, zestien en zeventien te Raamsdonk<br />
, twintig te Udenhout. De leerlooijerijen verkeerden vooral in 1864 in min, sommige in geen gunstigen<br />
toestand; bij de schoenmakerijen heerschte eene gewenschte bedrijvigheid. In elk jaar zijn te Loon op Zand<br />
ingevoerd 200,000 p. huiden en 100,000 en 150,000 p. bewerkt leder; uitgevoerd meest voor de provincien<br />
Zuid- en Noordholland 75,000 p. en 100,000 p. leder en ruim een millioen paren schoenen en laarzen. In de<br />
drie leerlooijerijen te Ginneken heerschte in beide jaren veel bedrijvigheid en werden bewerkt 834 en 61!}<br />
zoolleerhuiden, 117 en 635 kalfsvellen en in 1863 58 geitenvellen. De vijf leerlooijerijen te 's Hertogenbosch,<br />
sinds eenige jaren zeer uitgebreid, bleven in 1864 druk werken en hebben dat jaar 1,870 koehuiden en<br />
1,090 kalfshuiden verwerkt. - Leerlooijerijen worden in Gelderland in 1864 vermeld in zevenentwintig ge-'<br />
meenten; hieronder vier te Stad-Doetinchem, waarvan in 1863 twee, in 1.864 drie tevens lijmkokerijen, met<br />
14 tot 18 arbeiders, die in 1863 werden uitgebreid en bij de hooge prijzen van het leder goede winsten<br />
hadden. De leerlooijerij te Rosendaal verschafte in 1863 werk aan 30 personen en had in dat jaar 12, in<br />
186'~ 18 kuipen. Bij ééne der drie leerlooijerijen te Winterswijk, die in beide jaren overvloedig werk hadden ,<br />
is in 1864 één schors- of runmolen met één stoomwerktuig van ·6 pkr. geplaatst. De leerboijerij te Arnhem<br />
werkt met 11 werklieden en 54 kuipen, die te Wageningen met 30 kuipen en 8 knechts tegen een weekloon<br />
van f 4.50. Te Apeldoorn bezigde de leerlooijerij van zoolleder 2, de daaraan verbonden marokijnfabriek 4<br />
arbeiders. Zij had in beide jaren druk werk. - In Zuidholland worden in elk jaar drieënveertig leerlooijer~jen<br />
opgegeven, waarvan zevenendertig met 1. 35 en 128 arbeiders. De opgaven ontbreken voor drie te Gouda,<br />
ééne te 's Gravenhage en twee te Stolwijk. De voornaamste bevinden zich te Leijden vijf en zes met 24, Haastrecht<br />
drie met 16 en 15, Delft vier met 14 , Dordrecht drie met 13 arbeiders. Over het algemeen was de<br />
toestand redelijk , van die te Leijden veel beter dan in 1862. Te Leijden worden in elk jaar zes vellenblooterijen<br />
, opgegeven in wier toestand geene verandering kwam. De twee marokijn- en gekleurd lederfabrieken,<br />
waarvan ééne met een stoom werktuig van 8 pkr. en één ketel , bezigden in 1. 863 9 , in 1864 18 arbeiders. De<br />
fabrikanten zijn tevens zeemtouwers, één lijmzieder en traanstoker. Naar het lederfabriekaat was vooral in<br />
1864 veel vraag. Zij hadden veel te lijden van den toenemenden aanvoer van zeemlappen uit het buitenland<br />
on \'l'crden gedrukt (loor de buitengewoon hooge traan prijzen. De looijerij van geitenvellen te Kralingen , met<br />
5 arbeiders tegen een dagloon van f 2.50, verkeert in bloeijenden toestand. - De zeven leerlooijerijen te<br />
Amsterdam werkten in f864 met 113 kuipen, 52 volwassen mannen tegen/6 tot/12, 8jongens tegenf1.50<br />
tot f 4, ééne vrouw tegen f 3.50 en één meisje tegen f 2 per week. Eene 'is tevens zeemtouwerij en marokijnfabriek<br />
en verkeert in gunstigen toestand; de overigen kwijnden door de hooge prijzen van het leder en zagen<br />
haar debiet tot het binnenland beperkt. Van de zes schachtenfabrieken werkt slechts ééne met meer dan 5 werklieden.<br />
De weekloonen bedragen voor de volwassenen f 5 tot f 6, voor de jongens f 1. tot f 1.25. Door de hooge<br />
prijzen van de grondstof en het dalen van de prijzen der schachten door het toenemend gebruik van· schoenen,<br />
sedert de invoering der naai- en stikwerktuigen , is de toestand dezer fabrieken zeer gedrukt. Van de twee leertouwers<br />
te Amsterdam werkt de één met 5 tot 20 , de andere met meer dan 20, de twee vellen bereiders met 5 tot 20<br />
knechts. De drie huidenzouterijen zijn van weinig belang. Van de overige leerlooijerijen in Noordholland zijn<br />
de voornaamste die te Purmerend met 14 kuipen en 6 en 4, de twee te Weesp met '1 O arbeiders. Te Alkmaar, waar<br />
de drie leerlooijerijen in kwijnenden toestand verkeeren, bestaan, even als te Hoorn, drie huidenzouterijen met<br />
7 kned1ts. Te Hoorn bezigden veertien zadelmakerijen 25 knechts. - De leerlooijerijen in Zeeland zijn van<br />
weinig beteekenis. Die te Middelburg, die in kwijnenden toestand verkeert, werkt met 30 kuipen en 9 knechts. -<br />
Te Utrecht zijn drie leerlooijers, waarvan één in elk jaar met 7 en 6 werklieden en 20 kuipen; terwijl de<br />
beide overigen alleen werken; voorts twee huidenzouterijen met 4 knechts. De zes en vijf leerlooijerijen te<br />
Amersfoort bezigden 10 arbeiders tegen f 1.50 tot f 7 per week. - In Friesland worden vier1:mdertig leerlooij<br />
erij en opgegeven in elk jaar met 80 en 83 arbeiders. waaronder H en 12 jongens. De leermolen te Sneek<br />
bezigde 3 arbeiders, waaronder 1. jongen. Van de tien runmolens zijn één tevens vol-, vijf schors- en trasmolens;<br />
zij bezigden 27 arbeiders, waaronder 4 jongens. In de veertien vellenblooterijen werkten 25 en 24<br />
arbeiders, waaronder 7 en 6 jongens. De weekloonen bedragen voor deze takken van nijverheid f 2.60 tot f 8<br />
voor de volwassenen, f 0.40 tot f 2.50 voor de jongens. In elk jaar worden zevenhonderd zevenenzestig en<br />
achthonderd twaalf schoen- en laarzenmakers met 746 en 779 arbeiders en vijftig zadelmakers met 54 en 53<br />
knechts opgegeven. - De leerlooijerijen in Overijssel verkeerden in beide jaren, vooral in 1863, in geen gunstigen<br />
toestand door de hooge prijzen van huiden en schors, die niet in verhouding stonden tot de prijzen van<br />
het gelooide leder. De vijf leerlooijerijen te Steenwijk werkten in de zes zomermaanden met 30 werklieden,<br />
waaronder 3 jongens, tegen een weekloon van f 3 tot j 7; in de zes wintermaanden met 52 werklieden. -<br />
In de provincie Groningen werden in elk jaar vermeld honderd zesenzestig en honderd vierenvijftig Ieerlooijerijen,<br />
waarvan honderd vijf en honderd met 145 en 143 knechts. Hieronder in elk jaar twaalf met 8 en 1 O te 't Zandt,<br />
tien te ten Boer en twee met 17 arbeiders te Sappemeer. In 18t\4 werkten in twaalf vellenblooterijen 25<br />
knechts. Te Groningen waren in elk jaar zeven en zes leerlooijerijen met 11 en 10 arbeiders, waaronder 3<br />
jongens, zeven en zes vellenblooterijen met 14 en 12 arbeiders, waaronder 2 jongens, tegen een weekloon voor<br />
,, Il"<br />
•·'<br />
I•<br />
li<br />
1:<br />
Il'<br />
lr•<br />
I~<br />
1<br />
·'<br />
1<br />
560<br />
te Zeist, tevens zeepziederij , met één stoom werktuig van 9 }Jkr , werkten in beide jaren 7 mannen 4 jongens<br />
en 6 meisjes tegPn een weekloon van f 0. 00 tot f ü. - In Maastricht worden in 18ü3 vier, in 1864 drie veten<br />
in elk jaar vier waskaarsenfabrieken opgegeven.<br />
Gaifabrieken bestaan thans in N oordbrabant te 's Hertogenbosch met 23 arbeiders, Bergen op Zoom met 4,<br />
Breda met 8, Oosterhont, Rosendaal, Schijndel, Veghel elke met 3, Grave en Steenbergen elke met 2, Tilburg·<br />
met 6, Uden en Dussen elke met 1, Zevenbergen met 12, Oudenbosch, Eindhoven en Helmond. - Het<br />
getal gasfabrieken in Gelderland is in 1863 tot twaalf geklommen door de oprigting van die te Apeldoorn en<br />
Stad-Doetinchem, de eerste met 3 knechts. Die te Arnhem bezigt 28 retorten, 1 vervoerbaren stoomketel en<br />
2'1 werklieden. De gasfabriek te Tiel , met 8 knechts tegen een weekloon van f 3 tot f 8, leed in 1863 veel<br />
door de mededinging van het petroleum. Te Zutphen werd in 1863 een begin gemaakt met het leggen van<br />
eene nieuwe hoofdhuis naar de stad en het terrein der fabriek meer uitgebreid. In 1864 is eene tweede stokerij<br />
gebouwd ter plaatsing van vier ovens met 28 retorten. - In Zuidholland bestonden in 1864 gasfabrieken in<br />
de twintig volgende gemeenten: Aarlanderveen met 2, Oud-Beijerland, Brielle met 6, Delfshaven, Delft met<br />
9, Dordrecht met 18, Giessendam met 3, Gorinchem met 13, Gouda, 's Gravenhage, Nieuw-Helvoet, KralingE)n<br />
met 56, Leerdam met 3, Leijden, Middelharnis met 2, Rotterdam, Schiedam met 29, Vianen met 2, Vlaardingen<br />
met 7 , Zwammerdam met 2 arbeiders. Van de fabrieken van gasmeters en andere toestellen van gasverlichting<br />
te 's Gravenhage en Schiedam bezigt de laatste 4 knechts tegen een weekloon van f 1 tot f 12.<br />
Van de twee gasmaatschappijen te Amsterdam verschafte de Hollandsclie werk in 1863 aan ruim 220 vaste<br />
werklieden, in 1864 aan 245 mannen en ï jongens, de Amsterdamsche piJpgas-compagnie, in 1864 in den<br />
zomer aan 200, in den winter aan 300 werklieden. De weekloonen bedragen voor de mannen f 7 tot f 42,<br />
soms zelfs meer. Op 1 .Tanuarij 1865 bezigde de eerste 6 stoomwerktuigen te zamen van 29 pkr. en 6 ketels,<br />
de tweede 2 stoomwerktuigen van 10 pkr. en 3 ketels. Door eene verlaging van den prijs van het gas met<br />
1 April 1864 is het verbruik zeer toegenomen en moesten de buizen vermeerderd en de fabrieken vergroot<br />
worden. Door de afschaffing van den rijksaccijns op steenkolen is -de verkoop van coke toegenomen. Ook<br />
was voor koolteer een goed debiet. De gasfabriek te Haarlem van de continentale g-asassociatie te Londen,<br />
die vooruit gaat, bezigde in elk jaar 36 en 40 arbeiders teg·en een weekloon vanf7 tot/15. Voorts bestaan<br />
nog in N oordholland gasfabrieken te Alkmaar met één stoomwerktuig van 2 pkr. en 2 ketels en 12 werklieden,<br />
Edam in elk jaar met 6 en 7, Zaandam met 8, Purmerend met 5, Hoorn, · waar in 1864 één nieuwe<br />
stoomketel werd geplaatst, met 9 , Helder met 6, Beverwijk met 2 , Krommenie, Monnikendam en Weesp met<br />
3 werklieden, Bussem, Hilversum en Enkhuizen; de laatste sedert November 1863. De weekloonen bedragen<br />
f 6 tot f 8, te Zaandam f 3.50 tot f 12, te Alkmaar f 7 tot f 10. - De gasfabriek te Middelburg met 2 ketels<br />
bezigt 17 knechts en 3 jongens. Het gebouw is in 1863 g·eheel vernieuwd. Van de fabriek der goesche gasmaatschappij<br />
ontbreken de opgaven. In de gemeente-gasfabriek te Vlissingen werden verbruikt in 1863 9,855, in<br />
1864 11,156 m. kolen, welke '177,390 en 174,286 kub. ellen gas, 13,679 en 15,587 m. coke en in 1863 200 vaten<br />
koolteer hebben geleverd. Het personeel aan deze fabriek verbonden bestaat in den zomer uit 15, in den winter<br />
uit 16 personen. In de gemeente-gasfabriek te. Zierikzee werden in elk jaar verbruikt 6,981 en 8,509 m. steenkolen,<br />
welke 122,569 en 146, 73 8 kub. ellen gas, 10,339 en 12,610 m. coke, 257 en 283 1/ 2 tonnen koolteer hebben<br />
gegeven. Aan bezoldiging en loonen werden in elk jaar uitbetaald f 2,365.915 en f 2,559.86. - In de gemeentegasfabriek<br />
te Utrecht, met 54 werklieden tegen een weekloon van f 6 tot f 9, zijn in werking 2 stoomwerktuigen<br />
met 2 ketels elk van 4 pkr. en 1 vervoerbare stoomketel. In de gasfabriek te Amersfoort werkten 12<br />
mannen en 1 jongen; in die te Zeist 2 mannen gemiddeld tegen .f 8 per week. - In Friesland bestaan thans<br />
acht gasfabrieken: te Bolsward sedert 1863, Dokkum, Franeker, Leeuwarden, Schoterland, Smallingerland,<br />
Harlingen en Sneek; van de beide laatste wordt het getal arbeiders niet opgegeven, de overige zes bezigden<br />
38 en 37 arbeiders, waarvan 18 te Leeuwarden. De weekloonen wisselen van f 2 tot f 10. In die te Harlingen<br />
-z\jn in 1864 70,000 m. steenkolen verbruikt, waaruit 7.000,000 kub. voeten gas zijn vervaardigd. - De gasfabriek<br />
te Zwolle, eene gemeente-instelling, waarvoor destijds geldleeningen \·ar1f170,000 en .f 40,000 tegen<br />
41/ 2 % en 41/ 4 % door de gemeente zijn aangegaan, heeft, met inbegrip van/5,000 voor de straatverllchting,<br />
in 1864 aan gas geleverd en verkocht voor een bedrag vanf 36,854.28. De gasverlichting der gemeente bestond<br />
in 1864 uit 154 lichten eerste en 146 tweede soort. Hare uitbreiding is noodzakelijk geworden; eeu derde gashouder<br />
en de daarmede in vei·band staande gebouwen werden vereischt. '.l'e Deventer zijn in elk van beide jaren<br />
57 en 53 nieuwe gasleidingen gemaakt en aan 84 en 70 uitbreiding g·egeven. Het getal bijzondere verbruikers<br />
bedroeg op 31December1863 576, 1864 637, dat der straatlantaarns 245, allen met groote branders. De kanalisatie<br />
werd in 1863 verlengd met 473 ellen. In elk jaar zijn 17 ,412 en 19,928 ned. m. steenkolen gedestilleerd die hebben<br />
opgeleverd 336,887 en 380,413 kub. ellen gas, 52,900 en 88,533 ned. kannen koolteer, 26,4 74 en 29,094 m. cokes,<br />
waarvan 9,071 en 9,438 in de ovens verstookt, 17 ,403 en 19,656 ten verkoop bestemd. Van het gas zijn in elk<br />
jaar 337,210 en 378,891 kub. ellen de straatbuizen ingezonden, waarvan 287,704 en 324·,792 door aanwijzing<br />
der meters zijn verantwoord. In de fabriek te Kampen werd het getal gasketels in 1863 met éénen van grooteren<br />
omvang vermeerderd en de prijs van het gas voor de ingezetenen op .f 0.21 per knb. el gesteld. Zij<br />
bezigde in elk jaar 13 en 6 arbeiders tegen een dagloon van .f 0.70 tot f 0.80. De gasfabriek te Steenwijk<br />
bezigt 2 arbeiders tegen f 6.50 per week. In deze gemeente en te Stad-Almelo neemt het verbruik toe in<br />
particuliere woningen. De stilstand der fabrieken deed in de laatste gen{eente het gasverbruik afnemen. Van<br />
eene in 1863 verleende vergunning tot oprigting eener gasfabriek te I.Tsselmuiden is nog geen gebruik gemaakt.<br />
- De gemeente-gasfabriek te Groningen bezigt 30 arbeiders tegen een weekloon von f 5 tot .f 12 en<br />
bezit 2 stoomwerktuigen van 4 pkr. en 2 ketels. Zij voorzag· in beide jaren in de openbare verlichting met<br />
649 en G54 gasvlammen, welke in 1863 2,604, in 18G4 2,5161/ 2 uren gebrand hebben en waartoe 240,775 en<br />
.m<br />
~31,650 kub. éllen gas zijn verbruikt. - De gasfabriek te Assen bezi de i . . · ·<br />
het getal gasverbruikers 187 en 185 dat d .tt 886 g n 1863 4 arbeiders. In elk Jaar bedroeg<br />
g·eleverd. Te Meppel bedroeg het get~l gas :\pr ::i1 . el~ ~,002 en werden 68,130 en 72,295 kub. ellen gas<br />
terwijl voor de ~erlichtin . . v r rm ers m e Jaar 238 en 261' dat der lichten 1,249 en 1 407<br />
Verbruikt werden 4,455 e~ :~34g~~e=:~:k~~!n g·a:~:~:a~~s~ 7 ;edurende 3 ,536 en 3,523 uren gebrand hebben'.<br />
De kosten van aanleg van cle emeente . .'· . , e~ 89,354, kub. ellen gas hebben gegeven. -<br />
j' 1G4 791 18 De fk r g b . -gas111ngtmg te Maastncht he boen tot 31 December 1864 bedrage<br />
' · · par l u iere gasver rmkers hebben gebrand in 1863 3 638 · · n<br />
233,208 en 227,421 kub. ellen as zïn verbruikt· . .. , '. - , m 1864 3,598 lichten, waartoe<br />
7 '16,886 l/4 uren gebrand hebben.g Het ~·eheele gasv~r~~.::k~lbe~l!~e;n3;:~'-':t::at!~~t;;;nsll gedurende 692, 105 en<br />
28, 759 m. steenkolen werden gebezigd. Aan cokes werden af eleverd i~ ~ . ' . . e en' waartoe 23,946 en<br />
gemeente-gasfabriek te Roermond werden in elk jaar 7 en 6 !b .d . ~86_3 2a,79!' m 1864 31,112 m .. In de<br />
totf9 enj'5.GO tot/10.50.<br />
ei eis ge ez1gd, tegen een weekloon vanj'4.80<br />
Potten-, pannen-, tegel- en steenbahhe1·i,_je1t. In N oordbrabant teld · · ··<br />
bakkerijen met 132 en 133 arbeiders 06 e 97 ~ k. d e men m elk Jaar VIJfentwintig potten-<br />
. . . , n mannen en 36 m eren Zij verkee ·d h 1<br />
gunst1gen toestand. Hiervan bevonden zich elf te BerJYen o z . r en over . et a gemeen in<br />
Oosterhout met 34 en 35 mannen en -! 0 kinderen Ste b kl ~- oom dmet 47. mannen en 23 kmderen' vijf te<br />
. 1863 , , . en a rnllJen wor en opo-eryeven ten get 1 .<br />
m ) ' eenennegentig in 1864' waarvan zevenenzeventig met 685 en 689 ~b 5.d a e van negentig<br />
en 38 vrouwen' 202 en 193 kinderen. Hieronder acht te Tilbur me ..! ar er ers, 4.57 en 458 mannen' 26<br />
Zeelst met 28 en 18 mannen. 14 en 17 kindere "f t z g h ~ i 7 mannen' 17 k111deren' zes en vijf te<br />
25 en 20 kinderen' vier te Zundert met 8 man n' V\)8 k~ d esge udc. ten met 28 en 45 mannen, 10 vrouwen,<br />
d · 0 . · nen. 111 eren ne te Best met 15 ma 10 i· d<br />
ne te rrschot met 20 mannen en 14 kinderen De . t 1 ' . nnen ' - nn eren '<br />
d . mees e ver meren 111 gunstigen toestand I G ld 1 d<br />
war en opgegeven in 1863 honderd zesendertig· in 186J h d ·d .. f'. d . ... - n e er an<br />
Eibergen' Gendringen' N eecle en Winterswi .k tevens ~ . on er VlJ en _ert1g steen bakker~en' waarvan die te<br />
4,871' in 1864 honderd en VÏJ.f 5 270 arbe1·de1·s JD pandnen vervaar~1gen. In 1863 telden honderd en drie<br />
. . , . e opO'aven er vervaardigde t b Id · ·<br />
berde Jaren tot zevenendertig en vijfenveertio· stee~bakk .. Il . s eenen. epaa e~ zich m elk van<br />
en één half millioen steenen hebben gebakl{eno D c enJen' we {e lil 1863 runn 115; lil 1864 ruim 138<br />
. e voornaamste stee b kk ·· ·· d.<br />
40,000,000, in 1864 30 000 000 Heteren r·n 18"" '17 800 000 H . n a eqien Z\]n re te Gent, die in 1863<br />
' ' ' u'• · , mssen 17 300 000 17 1 R<br />
en 15,450,000, Beuningen 8 500 000 en 10 500 oÓo I. 'd . ' . ' en " 90,000' heden 9,300,000<br />
8,500,000' Millingen 7 600 00~ en' 7 900 000~.s, tee' '1 bjbren en blil elk Jaar 8,000,000' Heerewaarden in 1864<br />
. ' ' ,. , " nen 1e en ge akken D t b l l ··<br />
Jaren in gunstigen toestand en bakten veel mRer t . ' d .. e s een a { rnriJen verkeerden in beide<br />
1 s eenen 111 1864 an lil 1863 Afzonde l "l<br />
en P avuizen- of vloerenbakkeriien ten o-etale van t. .<br />
.· r ~ rn pannen-, estrikken-<br />
Angerlo met 20' Bergh met 1 i ei; 13 Dode d reHn 111<br />
1863<br />
en twaalf m 1864' bestonden in beide jaren te<br />
W<br />
' waar , eer-ewaarden Heteren Hnmmel K 1 L<br />
met 8' ageningen' ten getale van twee met 40 arbeider·s u~·· l . ' - o en eppe ' ochem<br />
H t t l b .d - . ' en vv lJC 1en m 1864 ééne te D . T.<br />
e ge a ar er ers wordt meest niet afzonderlijk o )O'eO'even Het 1 . ' . .. urven en rel.<br />
steenen wordt berekend. loopt uiteen van f 0 '1 ~ t t fl 52 do . D . _oon' dat 111 vele bakkenJen naar de 1,000<br />
0<br />
d ]. b d ' · i) aags. - e priJzen der steenen d Id · b ·d ·<br />
a mg e roeg te Millingen in 1863 f 2 per 1 000 "tt1l s T lTbb l . aa en m er e Jaren; de<br />
• , N ' • e erD'en ffeeg m 1864 ee d t !! b ·<br />
een octrooi voor den tijd van tien jaren op de uit · d' b . n er s een1a nekanten<br />
met horizontaal Iiggenden SJ)i]. De zes pottenbv1lnl m~ vanb e~ndver e~e. rd werktuig tot het maken van steenen<br />
b 'd J a { rnnJen evm en zich te Arnhe A Id<br />
ar er ers, Doesburg drie en WageninD'en één De terr tt.af: b . A m' pe oorn, elke met 2<br />
b .d. h o . , a-co a ne' 1 te rnhem bezit 1 l<br />
erer mg van et leem en een gewonen bakoven e b . ·d . een enge se 1 werktuig ter<br />
in elk jaar ééuenvijftig steen bakkerij' en in 92 g·eme: t eZJg e m '1864 17 knechts. - In Zuidhol1and bestonden<br />
D • n en. waarvan neD'enenveertig t 1837<br />
e opgaven ont?reken _voor die te Alblasserdam en HaC:estein. De t 5 . . me en 1872 arb_eiders.<br />
voornaamste bevmden zich te Rrimpen a/d I.T 1 "f o oestand is over het algemeen gunstig De<br />
266' Gouderak zeven met 191 Nieuwerkerk :,~e I;lJ t1~t 226 en 232' Ouderkerk a/d IJssel zes ~met 24; en<br />
Capelle a/d I.Tssel vier met 12~ Hendrik-Ido A bssehtvier met 183 en 168, IJsselmonde ééne met 60 en 58<br />
' - rn ac t\vee met 114 LeiJ.de ·d d · '<br />
met -158 en 188 arbeiders. Pannen- potten- en tig ·l lf: b .· l ' r orp ne met 95' Vianen twee<br />
· .. f . ' (; 1e a He rnn \Vorden opg·eryeve t t 1 ..<br />
m VIJ tien gemeenten. De opgaven ontbreken va t. t G d o n' en ge a e van v~fenveertig<br />
ar b e1<br />
.d<br />
ers werkzaam, hieronder<br />
n ien e ou a In de overig .. fi d . '<br />
182 en 165 . W · e Vl.J en ert1g waren 557 en 533<br />
K d m negen te oerden 90 en 9'1 · ·'f t Al h<br />
ou ekerk en 44 en 29 in twee te Oegstgeest D . .. . ' .. m VIJ e p en' 44 in drie te<br />
door en verschaften in 1864· met r·nbeg1·· d . i-· edvrerenvlJftig P\Jpenfabrieken te Gouda werkten gereD'eld<br />
' ip er
562 .<br />
, ·d· de 0 000 steenen De twee steenbakkerijen te Biervliet bezigden 8 personen tegen een daggeld<br />
vei vaar ig 35 , · · l · ·· ·1 5 1 ;vassen<br />
van f 0.7S tot./ L In eene steenbakkerij te Boschkapelle, sedert 1863 m wer nng> z1J<br />
1<br />
n :ver rnaam vo ~ < •<br />
werklieden, 5 en 4 kinderen tegen een dag·loon van f 0.30 tot ./.'i .40' e~1 werden m e'.1( ~aar 300,000 en "00,000<br />
. d D bakl,erI·J· tot het vervaardi o·en van clrameerbmzen te Goes is 111 1864 opgeheven. De<br />
steenen vervaar cl ig . e ~ 0<br />
" . • . f t f o 80<br />
steenbakkerij te Groede bezigde g·eclurencle den werktlJcl m elk Jaar 7 en 8 persone_n tegen 0.75. to_ .<br />
. ·cl 300 000 en 350 ooo steenen die gereeden aftrek vonden. Die te Oostburg , m 1862<br />
c l aag·s en vervaar cl ig e ' ' ' . f cl o· Z" had<br />
· t k · 1863 1 'n wer·l·ing en bezio·cle gemiddeld 18 1)ersonen tegen j 0.20 tot 2 per a 0 . lJ<br />
opD'eng , wam 111 '- o . f o 7~<br />
in ~ 18<br />
M veel werk. De steenbakkerij te St. Jansteen bezigde in elk jaar 7 er~. 6 volwassen mannen t~gen . "<br />
· cl t f o 30 tot f o k0 per daO' · die te Sto1)pelchJk g·edurende de zomei maanden 6<br />
tot .f 1.20, en 4 1 nn eren egen • . ··• i:;, • ,<br />
volwassen ersonen teo·en f 0.80 en 4 kinderen tegen ./ 0.30 daags. In elk Jaar werden gebal'-ken 420,000 en<br />
p l 5 ltt o·en.fA 50 f5 totf550 enf750 de duizend. 'l'e ZaamslagenWestkapellewerden<br />
ld0,000 steenen, verrnc1 e 1 0 · , " ·_ . • f · 11 · r<br />
in 1863 steenbakkerijen opgerigt; de eerste beantwoordde n~et aan de verwachtmg, de tweede ga m e c ,Jaa<br />
·edurencle drie maanden werk aan 6 en 7 mannen' 3 en 2 J ong·ens' :egen een dagg·elcl_ van f 0-~? tot f 1 en<br />
~ . a· de , 170 000<br />
en 19 5 OOO steenen. De steenbakkerij te IJzendijke, met 7 werklieden en een veldoven,<br />
>eivaar 1g , ' . h t··1 . · t tt - e 1<br />
vervaardiD'de 197 000 en 180,000 steenen. Eéne in het begm van 1863 te Se oonclJ rn opg.eng e po en .. r<br />
)annenbakkerij b~zig·de in elk jaar 7 en 5 volwassen, 4 en 4 j ongere werklieden. - Van de vier steenbakk~nJen<br />
~ Utrecht in elk jaar met '175 en 180 arbeiders, vervaardigt ééne tevens pannen. De dakpa~nen-, vlom- en<br />
;nurteD'élf~briek werkt met 5 o, de twee dakpannen- vloertegelfabrieken te zamen met 30 arbeicl~rs. De weekloonen<br />
beclrao·en voor de volwassen mannen f 5 tot./ 10' voor de vrou"".en .( 2 tot f 4' vo.~r. de Jongens f 0.50<br />
0<br />
cl · · f 1totf1 50 De steenbakkeriJ'en waren in beide Jaren zeer bednJv1g· en werkten met<br />
tot f 2.50, voor e meisJeS ' · · c • • • l<br />
- ·deel in '18û3. in 1864 waren de prijzen der steenen lag·er door de mededmg·mg der meuw.~ ovens aan c e<br />
~~~~drivieren . E~kele proeven werden genomen met het machinaal vervaa~cligen van steen. De pnJ.zen de~ pannen<br />
D'ingen tenw door minder verzending· naar het buitenland en overprocl1_1ktie. Vloer- en muursteentJeS _werden veel<br />
~f ezet. va: de laatsten waren in '1863 veel bestellingen voor het bmtenlancl .. In de terr~-cottafabnek werkt~~<br />
g erdonen tegen een weekloon van .f 5 tot f 12. Haar fabrielmat neemt toe m schoonhe~d van vormen,. ter"".IJl<br />
30<br />
dag~lijks meer voorwerpen van allerlei aard van terra-cotta worden gebezigd. ~are ?estelhngen bepalen.~1ch n~et<br />
tot ons land, maar strekken zich uit tot Oost- en West-Inclie, ja zelfs to~ Cahforrne. D~.pot~enba:{~rnnJen, vier<br />
in etal met 14<br />
arbeiders, waren minder bedrijvig. 'l.'e J'utphaas bestaan vier steenbakken.Jeu. m. ell'". Jaar me; 166<br />
en ~80 ééne pannen- en steenbakkerij met 70 en 69, ééne pannen-, tegel- en muursteentJesfabnek met - ~7 en<br />
arb~iders van beide kunne; de beide laatste fabrielrnn zijn tevens ce~1entmolens. De loonen ~~drage.n ~an<br />
33<br />
1 tot f '10 In de overige gemeenten dezer provincie worden opgegeven m ·t 863 negm: stee~bakke11Jen, Wc'ta:•an<br />
f<br />
· · v cl' l\ir tf' ·t · 1 SCi0 opg·engt is het getal arbmders<br />
ééne te Willeskop tevens pannen vervaarchgt. an ie te .m.on 001 , .1.n .J"' ' . • . , ,<br />
niet o eo·even. De overige bezigden 228 werklieden. In 18û4 waren ZIJ .~lf 111 ?'etal door de opngtmg van eene<br />
· pg t 5 en parliienbakkeriJ' te Willeskop en van ééne steenbakkerij te Lmschoten, van welke laatste het<br />
meuwe s een- · . b l k · · v. 1 d<br />
etal arbeiders niet is opgeg
jong·ens. De toestand was iu 18tli. minder gunstig· dan in ·186::!. ·-In den kal~wven te Ambt-V~llenhove werkten u<br />
of 7 personen tegen j 1 , in de kalkbranderij te Kampen in elk jaar 2 en 5 a~~beiders, waaron~er i~ ~ 864 2 vrouwen,<br />
tegen f 0.40 tot f 0.60 per dag. In de zeven kalkbranderijen te Zwartslms. met 25 ovens is wei~.1g werk, zoodat<br />
zij soms dagen achtereen stilstaan. De dagloonen bedragen f 0.80. De vier schelpkalkbrandenJen te Avereest,<br />
te zamen met H ovens, verschaften werk aan 38 volwassen mannen eu 13 vrouwen teg~n .een weekloon van<br />
f 3 tot j 7 .50. Zij werkten in beide jaren met geringe verdiens:en door de .gro~te mededm?mg v.~n de stee~kalk<br />
uit het buitenland. - In de provincie Groningen worden m elk van beide Jaren zeve~t1g en eenenzeventig<br />
kalkbranderijen opgegeven, waarvan tweeëndertig en negenent~intig ~iet 66 en 64, de overige zond~r knechts. -<br />
De kalkoven der drentsche veen- en middenkanaalmaatschappiJ te Nieuw-Dordrecht, gemeente Emmen, heeft<br />
in beide jaren weinig gewerkt. In de drie kalkbranderijen te Hoog·~veen . von~en in elk jaar ·18 en .20 perso~en<br />
werk tegen een dagloon van f 0.50 tot f 0.80. Die te Gasselte had m beide Jaren geen werk. In die te Smilde<br />
werkt slechts 1 arbeider.<br />
De glasbtazeri:J te Culemborg bezigde in elk jaar 33 én 43 knechts, 8 en. ·12 jongens, teg·en ;-reeklo?n van/,5.<br />
tot f 15. die te Vuren had druk werk. - Van de veertien in Zuidholland , m 9 gemeenten, bez1gcfon m. elk JS.at<br />
twaalf 4~4 en 470 knechts, waaronder de voornaamste, te Leerdam vier met 169 en 168, waarvan 29 en 36 Jongens ,<br />
Kralingen ééne met 54 , waarvan 8 jongens , tegen een weekloon van f 6 tot f.40 voor de ~ohvassenen, f 1.50<br />
tot f 4 voor de jongens, Nieuwerkerk a/d IJssel ééne met 50 en 47, waarvan m 1864 17 Jongens, t~?'en een<br />
weekloon voor de blazers van j 40, de stelders van j 12, de overigen van .f 6 tot f 7, Ma~henesse eene met<br />
volwassen arbeiders, Capelle a/d IJssel twee met 42 mannelijke arbeiders, waaron~.er 6 Jong·ens, t:ge~ een<br />
30<br />
dagloon voor de eersten van j o.oo tot f 6 , voor de laatsten van f 0.~5 tot f 0.40, Zw1Jndr~cht twee m~slmtend<br />
. flesschen met 63 arbeiders, Delfshaven ééne met 46 en 50 arbeiders. In de laatste, die druk werk heeft,<br />
voor . d . 6" . o8 000<br />
worden uitsluitend fl.essche~ vervaardigd ter verzending van het g edest1l1eer , waarvan 111 '18 · ~ rmm v 5, .<br />
Van de beide overige te Delft en Vr\jenban worden toestand en getal arbeid~rs niet opgegeven. - In de twee<br />
glasfabrieken of glashutten van de firma Vos , HANRATH EN "\V rnGEL te N1euwer-Amst~l werkten 64 volwassen<br />
mannen tegen f 5 tot f 30 en 32 jongens tegen f 2 t~t f 5 per week. Deze fabneken hebben druk<br />
werk door vele bestelling·en en doen jaarlijks belangrijke afl.evermg·en. - Van de twee ?'lashutten te Loosdrecht<br />
wordt slechts ééne bij afwisseling gebruikt, welke aan 35 volwassen mannen en 5 J~~1gens ':'erk versch~fte<br />
tegen f 4 tot f 23 per week. - Te Avereest kwam in ?ecember 1863. ééne glasbla~er·iJ van witglas en WlJ~fl.e:;schen<br />
in werking. In '1864 werd, behalve 200,000 w1Jnfl.esschen, wit- en bastaa_rdglas geblazen. Het perel<br />
' me ' . 1 bl ." 1<br />
est buitenlanders bestond uit 22 volwassen mannen , 8 vronwen en 12 kmderen tegen een weekloon<br />
sone<br />
van f 3 tot f 25. _ 'l'e Stadslrnnaal. gemeente Onstwedde, bleef de toe~tand der twee. gas ~zei lJe?, even a s<br />
Stl·g zoodat met 1861- ééne is op
56()<br />
eeue stangenmakerij met 2 werklieden , alle van weinig beteekenis. De twee metaalgieterijen te Zeist bezigden<br />
in beide jaren 35 arbeiders, waaronder 9 jongens, tegen weekloonen van f 7.50 tot f 1.50. - In Friesland<br />
worden in elk jaar vierhonderd veertig en vierhonderd tweeënveertig grof- en hoefsmederijen opgegeven met<br />
574 en 613 arbeiders, waaronder 103 en 124 jongens, vijf ankersmederijen met 11 en 16, waaronder 2 en 3<br />
jongens. De weekloonen bedroegen vanf0.50 totf 'LO voor de volwassenen en vanf0.40totf3 voor de jongens.<br />
Alleen te Leeuwarden telde men zevenenveertig en vijftig grof- en hoefsmederijen met 70 en 75 arbeiders.<br />
De ijzergieterij in deze gemeente had voortdurend druk werk, in 1864 vooral door de spoorwegwerken. Zij<br />
bezit één stoomwerktuig van /~ pkr., 1 ketel, 1 koepeloven en 3 vormen en bezig·de in 1863 27, in 1864 45<br />
arbeiders, waaronder 11 en 25 jong·ens. In de twee grofsmederijen te Sexbierum, gemeente Barradeel, werden<br />
in 1863 vele landbouwwerktuigen vervaardigd. - De ijzergieterij te Deventer werkte in beide jaren met '115<br />
arbeiders, waaronder 15 jongens , teg·en een dagloon van f 0.30 tot f 2. Zij bezit twee stoomwerktuigen van<br />
12 en 14 pkr. en had in beide jaren een goed debiet. De grof- en fijnsmederij te Kampen met 'LO arbeiders<br />
tegen f 0.30 tot f 7 per week, verkeerde in gunstigen toestand. - De ~jzergieterij te Groningen, waarin<br />
tevens draai-, schaaf-, boor- en ponswerktuigen, gedreven ~jzer- en nienw koperwerk worden vervaardig·d,<br />
bezigde in elk jaar 76 en 45 volwassen mannen tegen f 4 tot f H, '14 en 5 jongens tegen f 0.60 tot f 3 per<br />
week. Zij bezit één stoomwerktuig van 1 O pkr. en 1 ketel. Zij stond in 'l 863 eenige weken stil wegens het<br />
bouwen en stellen van een nieuw stoom werktuig; overigens had zij g·eregeld werk en vele bestellingen. In de<br />
ijzergieterij te Hoogezand, met één stoomwerktuig van 8 pkr. en '1 ketel en toenemend debiet, werkten 48 en<br />
50 arbeiders tegen een weekloon van f 3 tot f 12. In de provincie Groningen worden in 1863 vierhonderd<br />
vierenzeventig, in 1864 vierhonderd tweeëntachtig ijzersmederijen, waaronder vier aukersmederijen, met 577 en<br />
627 arbeiders opgegeven; hiervan bevinden zich, met inbegrip van drie en twee ankersmederijen met 8 en 6<br />
arbeiders, éénenzestig en tweeënzestig te Groningen, waarvan achtenveertig met 91 en 97 volwassen knechts<br />
tegen f 3.50 tot f 9, 47 en 49 jongens teg·en f 0.50 tot f 2.50 per week. - In den constructiewinkel te Maastricht,<br />
met één stoomwerktuig· van 3i1 2 pkr. en 1 ketel, werkten in elk jaar 50 arbeiders tegen een weekloon<br />
van f 4.80 tot f 9.90 en f 4.50 tot f H.34. In 1863 wordt slechts van twee der drie ijzergieterijen te Maastricht<br />
het getal arbeiders opgegeven; de voornaamste werkte in elk jaar met 38 en 39, de tweede met 9 en 15, de<br />
derde in 1864 met 36 werklieden. De weekloonen bedroegen in elk jaar voor de volwassenen f 4 tot f 12 en<br />
f 4.50 totft4.20, voor de jongens/1.69 totf2.36 enf'l.20totf4.16; zij werkten met twee stoomwerktuigen<br />
elk van 6 en één van 4 pkr" elk met 1 ketel. In deze gemeente bestonden in 1863 zesendertig, in 1864<br />
vijfendertig smederijen met 79 en 68 knechts tegen een weekloon van f 5.64 tot f 7.08. In de voornaamste, met<br />
20 en 30 werklieden, één stoomwerktuig van 3 pkr. en 1 ketel, wordt tevens vertind ijzerwerk vervaardigd.<br />
De ijzeren werktuigenfabriek bezigde in ·1863 2, in 1864 4 werklieden. De ijzergieterij, tevens ijzersmederij,<br />
te Tegelen, met één stoomwerktuig van 12 pkr. en 1 ketel, hield in elk jaar 42 en 41 arbeiders aan het werk,<br />
Voorts bestaan nog ijzergieterijen van weinig belang te Venlo en Maasbree.<br />
· De loodpletteri:f en looden piJpent1·ekkeri:f te 's Hertogenbosch met een stoom werktuig van 40 pkr. en 2 ketels<br />
bezigden elke 3, de acht loodgieterijen te zamen 8, de vier tingieterijen 16, de twee koper-geelgieterijen 5,<br />
de hagelgieterij 3 arbeiders. Zij werken alle met goed gevolg. - De kopergieterij te Arnhem bezigde in 1864<br />
4 knechts. Van de veertien koper- en blikslagerijen en lampenmakerijen in deze gemeente bezigden in 1864<br />
negen 26 knechts. De koperpletterij te Apeldoorn heeft in elk jaar met 6 en 11 knechts, waaronder in<br />
1864 1 jongen, onafgebroken doorgewerkt. Certificaten van oorsprong werden afgegeven in 1863 voor ruim<br />
01,2787/ 17 ned. p. rood koper, 12,802i/rn necl. p. geel metaal en 15,000 ned. p. theelood, in 1864 voor ruim<br />
100,6561/rn necl. p. rood koper. De koperfabriek te Epe, die reeds in 1863 weinig koper naar Oost- en West<br />
Indie had verzonden, heeft in 1864 hare werkzaamheden gestaakt. De koperfabriek te Voorst, in elk j aar met<br />
17 en 16 arbeiders tegen f 0.60 daag·s, blijft in kwijnenden toestand. Hare beidé stoom toestellen worden zelden<br />
gebruikt. Van de vijf koperslagerijen te Tiel werkte ééne met een stoomwerktuig van 3 plff. en 6 knechts,<br />
die wekel~jks f 1 tot f 7 verdienen. Van de vier overige bezig·en ééne door paarden g·edreven 8 lmech ts tegen<br />
f ·1 tot f 7, twee elke 3 tegen f 0.50 tot f 5 en ééne 2 tegen f 0.25 tot f 4.20 per week. Zij verkeeren alle in<br />
gunstigen toestand. De koper- en blikslagerijen te Nijmegen hebben voortdurend veel werk. De lmoopenfabriek<br />
te Zalt-Bommel bezigde in elk jaar 5 en 7 knecht~ tegen een weekloon van f 1 tot f 7. Daar de bewerking<br />
door stoom niet aan de verwachting beantwoordde, werkt zij sedert 1864 zonder stoom. - De koper- en<br />
geelgieterij te 's Gravenhage, die vooruit gaat, bezigde 8 arbeiders tegen een dagloon van f 0.40 tot .f t.50.<br />
In de zinkbewerkerij te Delft, waarin ornamenten, goten en daken vervaardigd worden, worden 25 werklieden<br />
gebezigd. De zeven koperslagerijen te Schoonhoven werkten met 45 en 1~0 knechts. De koper-, tin- en metaalgieterij<br />
te Gorinchem, met één stoom werktuig van il/ 2 plu. en 1 ketel, bezigde in elk jaar 8 en 11. knechts,<br />
waaronder 4 jongens en had voortdurend veel werk. Te Dordrecht werkten in de platloodgieterij in elk jaar 2,<br />
te Leijden in de koper- en metaalgieterij 4 mannen. - De drie platloodgieterijen te Amsterdam , waarvan<br />
ééne met 2 stoomwerktuigen van 30 en 2 pkr. en 2 ketels, verschaften werk aan 30 pP,rsonen. De verlaging<br />
van het invoerregt op platlood oefende een nadeeligen invloed uit op hare werkzaamheden. Te Amsterdam<br />
worden in 1863 acht kopergieterijen opgegeven met 85 arbeiders, waaronder twee tevens ijzergieterijen. Van<br />
deze laatste werkt ééne sedert 1864 met een stoom werktuig van 2 plu., verschafte in dat jaar werk aan<br />
7 mannen en 1 jongen tegen f '1.30 tot f 8 per week en heeft 35,000 ned. p. ijzer en 1,000 ned. p. koper<br />
gegoten. De tweede bezigt een stoomwerktnig van 6 plu., 4 ovens en 3 draaibanken. Van de zes overige<br />
verschafte de voornaamste in 1864 werk aan 30 mannen tegen f 4.50 tot f 12.50, 3 jong·ens tegen f 1, ééne<br />
tweede aan 4 mannen en 4 jongens tegen f8.50.enf1 per week. Van de Nederlandsche pletterij, met 2 stoomwerktuigen<br />
van 180 pkr. en 3 ketels, wordt het getal arbeiders niet opgegeven. De twee koperdraadtrekkerijen<br />
bezigden in 1863 20 werklieden. De platloodgieteri · te H · ·J · . • .<br />
per week. Z~j had veel te doen door cl b J a~1 em be~igcle. m beide Jaren . 4 arbeiders tegen f S<br />
M<br />
"cld lb en aan ouw van meuwe hmzen m de t<br />
te i e urg waren de werkzaamheden in 18ü4 . t b 1 .. k gemeen e. - In de loodgieterii<br />
l . .. me on e angnJ _ In cl ·1·t · 1<br />
..,<br />
gee gietenJ te Utrecht werkte in ell ·<br />
10 1<br />
· e mi i aire moopenfabriek tevens<br />
k " . r Jaar vo wassen knechts tegen f - 50 · '<br />
wee.; ZIJ bezigt 2 ovens en een stoomwerktuig met 3 ketels elk A. ~· en 5 ~ongens .tegen f 1.80 per<br />
draaibanken. De fabriek van militaire ornamenten en metalen k;an l pkr. .tot h~t m werkmg brengen der<br />
Utrecht worden in elk J·aar elf en t\"aalf k . t 10open bezigde m 1864 20 werklieden Te<br />
• v operg·ie ers met 28 en 30 drie·· t · · · · · ·<br />
met 70 en 84, zestien en zeventien lood .· t . , en wmtig en vierentwmtig koperslagers<br />
gie eis en pompenmokers met 73 09 · .<br />
en twee lampenmakers met 7 arbeidP.rs . D k en , twee tmgieters met 3 en drie<br />
J: b . 1 . . opgegeveu. e oper- en g·e l . t ." d 1<br />
1a ne rnn van utrechtsch bruin of ketelm l .. . d , e gie ellJen, e i:ranenmakeriJ·en en de<br />
.. a rnrlJen vm en gereed en afaet h · ·1- · ·<br />
lampenmakeriJen hadden druk werk door het t d b . van are a1ti ~elen. De bhkslagenJ'en en<br />
1<br />
.. . · oenemen o·e nuk van petr l D . h .<br />
wer rnnJen allengs de loodgieteriJ'en hebbe ·cl o o eum. aar m et bmtenland de zinkn<br />
ve1 rong·en zao·en te Ut ht cl 1 d · ·<br />
plaats van lood te verwerken. Haar beclriJ'f" . cl ·t c1· ' ..'?d . ree e oo gieters zich verpligt zink in<br />
1<br />
" is se e1 ien tlJ voormtg·eo·aa D t<br />
ma rnr~ien te Amersfoort werken zonder lmechts I , R··1- o n. e wee passement- en lmoopen-<br />
. · · · n s iJ 's munt te Utrecht ·c] · Ik ·<br />
sp.~cien vervaardigd voor eene geldswaarde van f 10,959 385 en 10 . C> wer m e Jaar aan munt-<br />
RlJk ten behoeve van den geldso111loop h" t l cl . ' f ,715,~85.50, waarvan voor rekening van het<br />
ier e an e m 1863 1C>40000 t'<br />
10,216,000 centen, 2,428,000 halve centen· in 1801, C> OC>6 000 ,~ ' ien cents-, 640,000 vijf centsstukken<br />
den handel in 1863 50,652 riJ'ksdaalders '7 986 11 .3 ~'. l~l , cen~en, 2,0'16 ,000 halve centen; voor rekening vai;<br />
d · 1 · ' ' , g u cens . 5,12084 halve g· 11 ·<br />
aalcers, 3,600.t43 g·uldens en 400·1385 h 1 Id D , , urens, m 1864 2.033644 riJ'ks-<br />
, , " ave gu ens. e muntf::)ao· 1 ft , 1 l · ' '<br />
en 13,683,002 stukken opgeleverd te1· norr1· l l f ~ o iee 111 iet ge ieel m elk J. aar 27 753 085<br />
: rna e waarc e van Jo 965 976 5 f ' '<br />
en 13,677,172 aan 'sRiJ'ks munt zi1'n g·eslao·en • t .' 1, . 5 en 10,72l,943.50,waarvan27,742849<br />
V . o , ~o eene nomrnae waarde · /10 n- - '<br />
an '1840 tot en met ·1864 ziJ'n door 'sR1·1·1{s t ! c van . ,t.a9,38a en ./10.7·15 285 50<br />
.. . mun aan goec g·ekeurd t 11 f 1 ' ' · ·<br />
73,299,fl 12 I'~jksclaalders ' 82 507 'l 54 o·uldens h5 11" J ·12 h l 11 e s u r rnn a ge everd: als standpenningen<br />
1 . 1 ' ' IS , ' , ", ave o·u c ens ter g·e I"k cl<br />
as zi veren pasmunt 43.C> 10 480 vl·J·[!ent<br />
11<br />
. t' t 11 ,., ' zame lJ e waar e van f 288.316 490.<br />
1<br />
. ~ ><br />
uWlll ig een SStU ;, rnn 58 965 68::> ti • . '<br />
stukken , tezamen waard (16 976 187 "0· 1 '. ' , ~ . en centsstukken, 5,494 939 ViJ'f cents-<br />
• ' ' .:t ' aan rnperen pasmunt 80 0'19 886 t , , '<br />
426,086,245 centen 4ü4 434 rno halve ce • t ' ~ ' wee en een halve centsstukken<br />
, , , u llcen. e zamen waard /15 0::>3 8"3 9 cl '<br />
1.840 Uilt en met 18G4 geleverd bedraao-tf3C>Ó 3'16 -513~ . . '~ ' .''. 5; zoo at de geheele waarde van<br />
" cl . o - , ,a · • waai van aan zilver f 30~ 292 6·77 40 H'<br />
ve1zon en naar onze buitenlandsche be 'tt' . ' '" , · · iervan werden<br />
'8" "9<br />
zi mgen voo1 eene waarde van f19C> 814 651 ,.._<br />
• f • 4,:1 0, 752.50 en aan koper f 8 30 899 2<br />
~ I . . ~, ' · ', waarvan aan zilver<br />
. . , ·d· cl . ' ' · . n e 11 { Jaai werden voor Nede J d<br />
veI \aai ig ter nommale waard€ van ./ 440 000 f "Q- 00 - r an 5 ,500,000 stuks postzeo-els<br />
cents-' 2,700,000 en 2,600,000 roocle of 10 ~ents~n 30~~0.J~O 0, ~aaronder 2,~00,000 en 2, 700,000 blaauwe ~f 5<br />
voor Nederlandsch-Indie 1 450 000 en 3C>6 500 . d, f' en 00,000 oranje of 15 centszegels. Daarenboven<br />
G . ' ' ~ , l oo e o 10 centszeo-e]s _ 1 d · .<br />
t.e .ronmgen ' waarin uitsluitend tooisels voor 1'aa1·den e .. cl o . .. n. e meuw zilver- en kopergieteri1·<br />
· 11 · " n sie1 a en voor l'ljtu . . d ·<br />
111 e i: .Jaar 8 volwassen mannen teo·en f 4.50 tot f '12 9 , . Igen wor en vervaardigd, werkten<br />
Maastricht bestaan twee loodpletteriJt;'en met st.o . ' ·kt' . JOn_gen~ tegen f 0.50 tot f 1.50 per week. - Te<br />
J d 1<br />
.. OID\,er lllO'en van 3 en 4 pl·r , , ·<br />
oo p etterlJ te Roermond tevens fabriek . 5 . . . ~ . en eene meuw zilverfabriek. De<br />
J tl<br />
. b . ' van geperste compositiebmzen ..<br />
oo ·en mzen , met één stoomwerktuio· va11 5 1 1 1 1 . voor gas- en waterleidmgen en van<br />
o P u-. en ' rnte verschaft · 11- · .<br />
t€gen een weekloon van f 3.60 tot f8 In cl f: b . l ' < e m e ~Jaai werk aan 5 en 8 werklieden<br />
· ' · e a ne { van metaal- en con ·t' V<br />
m 18ü4 5 volwassen mannen tegen f 3 60 tot f 3 90 . . iposi iewaren te enlo werden in 1863 6<br />
D . . . en m 1863 2 Jon.o-ens tege f 0 CJO t t f ,<br />
. e mape1ifab1·iek te Maastricht bezio-cle in elk J·aa1· 190 do n .~ o . 1.50 daags gebezigd<br />
kl o , waaron er 40 J·ong 1 b · ·<br />
we.e oon van f2.40 tot/ 12 en f5 tot f 14 Z" b . , , ens, en 40 ar eiders teO'en een<br />
0<br />
l cl<br />
• · iJ ezit een stoomwerktuig· va 10 k k<br />
ver Jon en geweerloopenfabriek te Oud-Vroenho 'e t , , . . n p r. en 1 etel. In de hieraan<br />
D t f b . ' n, me een stoomwerktmg van 12 }- . k<br />
. e wee a neken van stoom- en andere we·rkt1ti.,r;ett te TilburO' hadden i . ~ ·~., wer ten ~O arbe~ders.<br />
bmten de gemeente overvloedio· werk Di'e te , 1:r t b l "' n beide Jaren voor fabrieken 111 en<br />
. " o · s .i.er 00'811 osc 1 met 6 a ·b 'd · B<br />
metaalgietenJ' bezig·den elke één stoomwerktuio· van 8 pl,01· e , , I t l < r eki eis en te recla' teveils ijzer- en<br />
B" d' t ' H 0 ' · neen rn e en ver -eerden b"d · ·<br />
i3 1€ .e ~ ert0genbosch \Vas in ·1863 eene iizerO'ieterï in aanb . " . "'~ e m gunstigen toestand.<br />
tweede fabrwk van stoom werktuigen we1·d •. to J. .. ouw' tei WIJ! m die gemeente in f864 eene<br />
· opo·eng waarm IJzeren st d<br />
en die tevens dient tot het karboniseren van hout , l 1 . .. oom- en an ere schepen .gebouwd worden<br />
We . D' i". b . .' a s rnpergieten1 en tot het ver,·aa f' "<br />
r pen. - e ia nek van stoom- en andere 1 t . , . . re igen van IJzeren voorwerktuig<br />
van 3 pkr. en 1 ketel De f: b .· 1 wer { mgen, tevens metaalfabnek' te Nijmegen bezigt één stoom-<br />
! . .. .. · a iie { van stoom- en andere werl t · t A h ·<br />
rnpergietenJ, lJ Zer- en staaldraaiJ"eriJ. bezi't e'e'n st l t . i: mgen e rn em, tevens Ijzer- en<br />
., . · oomweri: mg van 10 pkr cl " d<br />
van IJzer' 5 draaibanken' 1 pons- 4 boorwerl't1J1·ge 1 t l l . ' rljven e een oven t0t het smelten<br />
. ' ' · n , zwar se mo en 2 sliJ·p t<br />
vmen' 1 smeltoven voor koper en bezi' o·t on 100 l l D ' s een en, 1 h out d raai . bank 6 smids-<br />
' o geveer mec1ts ere t' · l 1 '<br />
spoorwegmaatschappij in deze g·emeente werkt met A l l t .. b . P~_ra iewm rn van de nederlandsche rhiJ·nd<br />
'b ~ mee 1 s en ezrt een stoom ·kt ·<br />
eene raai ank en eenen slijpsteen De fabrie]{ "a st cl wer mg van 6 pkr. ' drijvende<br />
15 k . c v n oom- en an ere werktuige t G cl" .<br />
en. 17 nechts, had steeds druk werk - De f: b" l· l cl i cl n e en rmgen, m elkJ·aarmet<br />
- · a ue ' r er ne er an s l t b<br />
met 6 stoomwerktuigen te zamen van 74 pkr en 6 l'etel . b . cl • . cie. s oom ootmaatschappij te Fijenoord<br />
110 · · . · ' s, ez1ry e m elk Jaar 770 760 b 'd '<br />
Jongens, die Jaarlijks f 340 OOU en f3-o 000 b 'cl l o en ar ei ers, waaronder<br />
'kl . ' , aan ar ei s oonen ontving·e I 1863<br />
verwi - rnlmgen de binnenlandsche en vooral de b "t l d h 1 . n. n waren door de politieke<br />
stonden de werkzaamheden hoofdzakelijk i~ herste~~i~~e~1 esc e Jest~ll mgen betrekkelijk gering. In :f 864 bevervaardigen<br />
van belangrijke stoomwe~·ktuio·en voor cl; .·n vers~~:llencle smeed- en gietwerken en in het<br />
het buitenland. In de beide fabriel'en van sr:-t rd1ia11ne en ~Jzondere personen' waaronder weinig voor<br />
• . ' " c oom- en an ere werkt O' t D rn 1<br />
m 18ü4 nagenoeg 250 arbeiders g·ebe~i·gcl D l h d moen e e s1aven werden in 1863 220<br />
b'l · " · e wer {zaam e en bepaalde · h t t h . '<br />
i en en het herstellen van 'Nerktui()'en I11 de sto kt . f: be . l n zie o et vervaarcbgen van 1ocomol<br />
o · omwer mgen a ne - t R tt cl ··<br />
\Ver {Zaam. De twee te Nieuw-Lekkerland met 40 arb . l . l . ~ e o er am ZIJn steeds 3-1 arbeiders<br />
c eic e1 R Jezig·en twee stoomwerktuigen te zamen van 16<br />
567
(<br />
568<br />
pkr. met 2 ketels tot het vervaardigen van -werktuigen en één van 10 pkr. met 1 ketel voor het zaagtoestel<br />
en de draaibank. De fabriek van stoomketels en smederij te Dordrecht, bijna uitsluitend voor hare eigen<br />
stoom booten werkzaam , bezigt 9 werklieden. De fabriek van stoomwerktuigen te Leijden , tevens koper- en<br />
metaalgieterij en fineerzagerij, met 9 knechts, bezit één stoomwerktuig· van 5 pkr. met 1 ketel en · 1 ijzerdraaibank.<br />
De fabriek van stoomwerktuig·en te Kralingen bezigde in elk jaar 15 arbeiders, waaronder 3 jongens,<br />
tegen een weekloon van f 8 tot f 10. Zij werkt met één stoom werktuig van 10 plu. en 2 ketels en<br />
verkeerde in 1863 in tamelijken, in 1864 in bloeijenden toestand. - In het gemeenteverslag van Amsterdam<br />
over het jaar 1863 worden elf fabrieken van stoom- en andere werktuigen, ketelmakerijen enz. opgegeven,<br />
werkende met achtentwintig stoomwerktuigen van 6 tot 28 pkr., waardoor in werking worden gebragt 155<br />
tot 160 draai-· en boorbanken voor cylinders, ijzer, staal en hout, 8 molens voor het malen der aarde, voor<br />
de vormen in de vuurvaste steenen, 28 schroefsnijbanken voor de moerschroeven, 20 slijpmolens, '19 drilboren,<br />
33 schaaf- , 8 steek.werktuigen, 6 ijzeren koepelg·iet-, 17 kroes- en gloeiovens voor het gieten van koper en<br />
metaal, 21 drukwerktuigen tot het drukken van gaten in ijzer met een slijp- of polijstmolen, 10 werktuigen<br />
tot het snijden , 17 tot het boren van ijzer, 6 scharen, 1 pluneerwerktuig voor koper, 1 trekbank voor koper,<br />
9 hamers enz .. Fabrieken tot het vervaardigen van stoom- en andere werktuigen bestaan te Amsterdam ten<br />
getale van acht, te zamen met zeventien stoomwerktuig·en van 239 tot 242 pkr. en 18 ketels. Hiertoe behoort<br />
die van de maatschappij de Atlas met twee stoom werktuigen van 37 pkr. en 3 ketels, waarin voor binnenlandsche<br />
fabrieken en voor de suikerfabrieken in Oost- en West-Indie belangrijke "verktuigen werden vervaardigd; zij<br />
verwerkte in 1863 640 ,95 0 ned. p. gegoten ijzer, 140,980 plaatijzer, 78,340 staaf- en hoekijzer en klinknagels,<br />
8,560 gesmeede stukken en staal, 11,250 koper- en metaal werk; in 1864 864,751 ned. p. van verschillende<br />
metalen, waarvoor aan steenkolen en cokes werden verbruikt 7GO,OOO en 721,275 ned. ponden. Zij gaf in elk<br />
jaar werk gemiddeld aan 200 en 197 personen, waaronder 49 jougens , tegen een weekloon voor de mannen<br />
van f9 tot f 12, voor de jongens van f 1.50 tot f 5.50. Voorts de fabriek der Gebr. SCHUTTE met één stoomwerktuig<br />
van 12 pkr. en 1 ketel , waarin 417,931 en 328,697 ned. p. verschillende metalen verwerkt en 8,705<br />
en 8,733 mudden steenkolen en cokes verbruikt, terwijl gemiddeld '140 en 100 personen in dienst waren tegen<br />
een weekloon van f 7 tot f '18. De fabriek van G. H. BROEKMAN met één stoomwerktuig van 5 pkr. en '1 ketel<br />
en 1 stoomhamer van 500 pond , met 40 tot 50 werklieden , waar in 18M 505,000 p. ijzer werden gegoten en<br />
geslagen en 280,000 p. steenkolen en cokes verbruikt. De drie fabrieken van PAUL VAN VLISSINGEN, DuDOK<br />
VAN HEEL ENZ., waarvan ééne constructiewinkel der amsterdamsche stoombootmaatschappij voor ijzeren vaartuigen,<br />
ééne voor stoom- en andere werktuigen en de derde , waai:voor deze firma vereenigd is met DEROSN E.<br />
ÜA.IL, HALOT EN COMP., koperij en ketelmakerij voor suikertoestellen. Deze drie fabrieken werden in 18M<br />
gedreven door elf stoomwerktuigen te zamen van 152 pkr. met 9 ketels; z\j bezigden , behalve 285 personen in<br />
Alexandrie voor hunne fabrieken werkzaam, 978 werklieden, waaronder 1 '18 jongens, tegen een weekloon voor<br />
de volwassenen van f 6 tot f 18. Van deze drie laatste fabrieken heeft die van stoom- en andere werktuigen .<br />
afgeleverd in 1864 voor eene waarde van f 1 ,889,121 . waaronder aan stoom- en andere werktuigen f 1,2\H ,8 08 ,<br />
voor herstel van fabrieken f 83,980, van stoomvaartuigen f 191,061, aan werktuigen voor de oostindische kolonien<br />
f 28 '1,2 l 7 en aan kleine werken f 41,055. Onder hare voornaamste werken behoorden in dat jaar het volledig<br />
materieel voor een ijzeren drijvend droog dok op Java , toestellen voor eene buitenlandsche suikerfabriek, een<br />
paar geslagen ijzeren sluisdeuren voor het kanaal van Terneuzen, vijf scheepsstoomketels, vier destilleertoestellen,<br />
twee scheepsstoomwerktuigen van 300 pkr. , vijf landstoomwerktuigen, gereedschappen voor eene inrigting<br />
tot het bewerken van pantserplaten te Vlissingen, twee suikermolens en vier luchtledige toestellen voor<br />
Java, dertig ijzeren _ligters en eene stoomsleepboot voor Egypte. Van de beide overige fabrieken van st.oomen<br />
andere werktuigen, die van H. C. VAN RossuM met één stoomwerktuig van 12 pkr. en 1 ketel en van<br />
J. ZIMMER EN ZooN met één stoomwerktuig van 6 pkr. en 1 ketel worden geene bijzonderheden medegedeeld.<br />
Voorts worden te Amsterdam in 18M drie herstellers van stoom- en andere werktuigen opg·egeven, die te zamen<br />
34 mannen en 15 jongens bezigden tegen een weekloon voor de eersten van f 8 tot f 15, voor de laatsten van<br />
f 2 tot f 5. Van de werkplaatsen der rhijnspoorweg·maatschapp~j met één stoomwerktuig van 1 pkr. en van de<br />
Koninkl~jke N ederlandsche Marine met één van 80 pkr., wordt het getal werklieden niet opgegeven. Van de<br />
drie fabrieken van stoom- en andere werktuigen te Haarlem bezigde ééne, tevens grofsmederij , draa.ijerij en<br />
kopergieterij , met één stoomwerktuig van 8 pkr. en 1 ketel, in elk jaar 42 mannen tege11 f 16 en 5 jongens<br />
tegen f 0.60 per week. De beide overige werkten met stoomwerktuigen van 1 O en 5 pkr. elk met 'l ketel en<br />
verschaften werk aan 28 mannen tegen f 12 en f 13 en 5 jongens tegen f 0. 70 tot f 1.20 per week. Zij verkeerden<br />
in beide jaren in zeer gunstigen toestand. De werkplaats der hollandsche ijzeren spoorwegmaatschappij te<br />
Haarlem werd in 1864 zeer uitgebreid tot het maken van nieuw materieel. Zij werkte met één stoomwerktuig<br />
van 12 pkr" '172 en '164 werklieden, waaronder 14 jongens, tegen f 14.40 voor de volwassen mannen. - De<br />
fabriek van stoomwerktuigen te Zierikzee bezigde in elk jaar 20 werklieden en leverde stoom- en maalwerktuigen<br />
in '1863 voor vijf, in 1864 voor zes meestoven en voor de zoutkeet te Zierikzee. - De nederlandsche<br />
rhijnspoorwegmaatschappij bezigde in hare werkplaatsen te Utrecht in elk jaar 304 en 283 werklieden, waarvan<br />
119 tegen f 0.90 tot f 1.SO en 133 teg·en f 0.50 tot f 1.80 per dag in de werkplaatsen op het stationsplein of<br />
den herstelwinkel, 185 tegenf0.70 totf1.80 en 150 tegenf 0.80 totfl.80 per dag , allen volwassen mannen,<br />
in de wagenmakerij. In gebruik waren in beide jaren drie stoomwerktuigen met 5 ketels, waarvan 3 elk van<br />
·12, 1 van 16 en 1 van 10 pkr" In de werkplaats werden in 1863 een nieuw schroefsnijwerktnig ,. een werktuig<br />
om moeren te schaven en een nieuwe vlamoven geplaatst; in de wagenmakerij zijn in 1861~ een ijzeren schaafen<br />
twee boortoestellen gebragt en werd de smederij uitgebreid en met vijf smidsvuren vergroot. In de wagenmakerU<br />
werden voltooid: in 1863 4 gemengde r~jtuig·en eerste en tweede klasse, te zamen voor 180 reizig·ers<br />
met eene afdeeling voor 1,600 ned. p. bagag~, 2 derde klasse voor 82 personen, 12 bagagewa ens met remwerk<br />
en co~ducteurskoe~els, 5 goederenwagens; m 1864 6 gemengde rijtuig·en, 6 bak voor 3<br />
[ tweede en voor<br />
24 eer~e klasse of te zamen voor 324 personen, 70 kolenwagens, waarvan 6 met remhuisjes en remtoestellen<br />
20 goe eren wagens met remhuisjes en remtoestellen en 21 yee\vag·ens . daai·enbo,·en ~·ai·e · b · · · '<br />
h · l " · · ' · '' n m ewe Jaren verse<br />
eic en rIJtuigen en wagens m aanbouw en werden velen veranderd In de locomotieven is · ·1 . ·<br />
soort van vla n " t 1 . " m 863 eene meuwe<br />
. . . i pijpen van ~ aa , ter vervanging der koperen aangebrag-t Bij het vervoer van steenkolen dienden<br />
m 1863 4, m 18M 7 arbeiders, tegen een dag-loon van fO.DO tot /'110 e "t'fi ·<br />
Ik 4 000 d l . . n eene gia 1 cat.re van f 0 30 voor<br />
e e , . ne · p. opgec ragen steenkolen. In elk j aar waren 4.3 locomotieven in dienst Aan het h fel ~ t' t<br />
Utrecht waren 32 en 39~ machinisten' stokers en ~oe tsers werkzaam, die , behalve eene v~rgoeding· v~~r ~e:;~~n e<br />
;~n br:n~stoff~n' f.0.9o. tot f 2.50 per dag v~_rdrenden. ~ij het locomotiefdepartement en de werkplaatsen ware~<br />
vas e ea~ te~ m drenst. De maatschappij tot exploitatie der staatsspoorwegen heeft thans te Utrecht hare<br />
':'erkplaatsen 1? die , welke vroeger aan de maatschappij van spoorweD'materieel behoorden In 1863<br />
h · Id<br />
zich vooral bezig· met het vervaardigen van wag·ens. Het getal arbeide~s bestond op het la~tst van 186i: uit~:;<br />
mannen: waaronder 3 vreemdelingen. In de werkplaatsen waren 2 stoomwerktuigen van 16<br />
en pkr en 14 2<br />
locomob1len van 6 en 4 pkr .._ De arbeiders worden per uur betaald van 8 tot 17 centen en werken O'e '.dd lel<br />
12 ~ren per dag. Be~~lve wi.~le~ en veeren zijn alle benoodig
570<br />
tot j o; in de twee bran~lrnstenfä,brieken. û tegen j 1~ tot .f û per week. -; De, Koninklijke :abr~ek v~n br~ndspu,i:en<br />
te Kampen met 7 arbeiders verkeert m een matigen toestand. - Te Scheemda :v01dt m beide ~arei: e~ne<br />
brandspuitenfabriek opgegeven, in ·l 861~ met 4 arbeiders. - '.re Roermond :verden m de brand~pmten~abriek<br />
tevens looden pomprnaker\j ':'l , in de kopergieterij en fabriek van brandspmten, pompen enz., m elk Jaar 10<br />
en 12 arbeide~·s gebezigd; in de eerste tegen een weekloon van .f l~.80, in de tweede van .f 3.60 tot .f 7.80 en<br />
f 4.SO tot f 10.SO. In de kunstsmederij werkten 3 volwassen arbeiders teg~n/5.98tot /S.64· en 2 jon?ens tegen<br />
.f 1 tot j 1.50 per week. In ·l SM wordt te Maastricht :voor het eerst meldmg g·emaakt van eene fabriek tot het<br />
vervaardi()'en van telegrafische toestellen met 2 werklieden.<br />
De tw:e speldenfabrieken te ·s Hertogenbosch bleven met 20 arbeiders werkzaam. De spijkerfabriek te Grave<br />
bezio·de 7 arbeiders, \va:1ronder 2 jong·ens, en verkeerde in matigen toestand. In 18G2 werd te Helmond eene<br />
nag:l- en spijkermaker\j opg·erigt, die spoedig zoo zeer in belangrijkheid toenam , dat in 1863 eene tweede op<br />
uitgebreider schaal en voorzien van een stoomwerktuig van 8 plu. en. 1 ketel werd aan?'ebouwd; a~n welke<br />
laatste eene stoom-houtzagerij is gevoegd. Beide fabrieken hielden zich gedurende het Jaar 1S64 met alleen<br />
staande maar schijnen voor verdere uitbreiding vatbaar. Eéne fabriek van draadnagels te Rosendaal, in 1863<br />
opgerigt, werkt met 3 arbeiders en verkeert in gunstigen to~~tand. - ~e spijker-: ~n. brandspu~tenfab.i:iek te<br />
Arnhem, met één stoom werktuig van 4 pkr., drijvende 4 sp1Jkerwerktmg·en, 1 renugmgwerktui~.' dr~Jf~ank<br />
en slijpsteen en 1 smeltoven voor koper, bezigt 13 knechts'. Te Zalt-Bommel werkte .de stoom-sp1Jkerfalmek,<br />
waarin tevens ijzerwaren vertind worden , in 1863 met 60 , m 1 S64 met 53 knechts, die een weekloon genoten<br />
in 18G3 van /1 tot /1G, in '!SM van /2.10 tot /'16. De sp\jkermakerijen te Nijmege~ leveren deugd:aam<br />
werk en hebben veel afzet. - Van de drie spijker- en ankersmederijen te 's Gravenhage bezigde ééne 5 arbeiders<br />
teo·en een weekloon van f 1 tot .f S. - De zeilnaaldenfabriek te Amsterdam, in 18G3 met 10, in 18G4 met 6<br />
arbeiders tegen een weekloon van .f G tot .f 7, blijft in kwijnenden toestand verkeeren. - De zeven spijkermakerijen<br />
te Amersfoort bezigden in -18G4 10 mannen en 13 jo~gen~. teg·en .f 0.90 tot .f 3.50 per week. - .In<br />
de twee spijkerfabrieken te Kampen, waarvan ééne tevens vertmde IJzeren keukengereedschappen vervaardigt<br />
en die in gunstigen toestand verkeeren, werkten 19 en 1 S volwassen mannelijke arbeiders teg·en een weekloon<br />
van jû tot /8, 2 en 3 jongens tegen /0.50. - Te Maastricht bestaan drie spijkerfabrieken, waarvan ééne<br />
reeds vroeger vermeld. Van de twee overige bezigde de ééne in elk jaar 1;0 en 28 volwassen mannen tegen<br />
f 3 tot .f 14 en .f 3 tot .f 11 .28, ééne vrouw tegen .f LSO tot .f 3 en f 1.50 , 8 en 2 jongens tegen .f 2 tot f 6<br />
en/2.'10 tot/4.20 per week. Deze verzond in 1SG3 G7,730 p. ijzeren sp~jkers, de andere, ';aarvan het getal<br />
arbeiders niet is opgegeven, in 1864 1,760 p. draadnagels naar Oost-Indie. In de speldenfabriek aldaar worden<br />
slechts 2 arbeiders gebezigd; in die te Heerlen 24 en 23.<br />
Te 's Hertogenbosch bestaan drieenveertig goi~d- en zilversmeden, in 18G3 met 195 arbeiders: Ter ~euring<br />
werden in elk jaar aangeboden 132,815 en 13·1,537 wigtjes nieuwe g·ouden, 257,570 en 24G,565 meuwe zilveren ,<br />
35 en 5 buitenlandsche gouden, 2,220 en 4,260 buitenlandsche zilveren, 4·76 en 816 oude gouden, 21~,445 en<br />
28.595 oude zilveren werken, waarvoor aan belasting is ontvangen /22,'l30.6S en /21,9!~9.23. Onder de oude<br />
w~rken zijn begrepen 239 en 431 wigtjes gouden en 3,ldO en 2,920 wigtjes zilveren werken uit de bank van<br />
leening'. De twaalf fabrieken voor gouden en ~ilveren borduurwerken en passementwe~ke~~jen bezigde.~ 29 arbeiders.<br />
Deze fabrieken en die in goud- en zilverwerk handhaven haren roem door sierlijk en degelijk werk.<br />
De negen goud- en zilversmederijen te Grave bezigden 31 en 37 arbeiders, waaronder 17 ~~ 22 mannen, 14<br />
en •15 kinderen. Zij verkeerden in g·unstigeu toestand. De passement- en gouddraadtrekkenJen te Breda verkeeren<br />
door talr~jke verzendingen van militaire uitrustingen naar Oost- en W est-Indie steeds in bloeijenden<br />
toestand. -· Te Schoonhoven hebben vierentachtig goud- en zilversmederijen met 298 en 270 knechts in elk<br />
jaar ruim S7 en S2 ned. p. goud , 2,179 en 2,254 ned. p. ~ilver verwer~t en /2,9,'812.07 en /3.l.,293.82 aan<br />
belasting betaald. Te Rotterdam bestaan negen goud-. en z1lverwei:kfabneken en eene goud~l,agenJ, te Gou~a<br />
veertien goud- en zilverwerkfabrieken. De goud- en zilverwerkf~bnek t~ Voorschoten, met ee~ stoomwe~·l~t~1g·<br />
van 16 pkr. en één ketel, bezigde 90 en 95 knechts en verkeert m gunst1gen toestand. De fabnek van militaire<br />
ornamenten te Delft bezigde in 'ISG3 50 werklieden. Men telde in dat jaar in die gemeente zes goud- en<br />
zilversmederijen, waarvan vijf met 9 knechts, die naar N ederlandsch Indie 916 en 1,523 wigtjes goud- en zilve:wer~<br />
hebben verzonden. De fabriek van zilveren en vergulde ornamenten, wapens en knoopen, tevens metaalg·ietenJ<br />
te 's Gravenhage , bezigde 2'1; knechts, waaronder 5 en 4 jongens, tegen een weekloon van .f 0.50 tot j 30. Van<br />
de twee fabrieken van goud- en zilverdraad en militaire ornamenten, gouden en zilveren g·alons aldaar is<br />
ééne tevens hoedenmakerij, de andere bezigt 32 knechts, waaronder 6 jongens, tegen een \veekloon van .f 0.50<br />
tot f 15. - In Amsterdam waren volgens de patentleggers in 18G4 dertig goudsmeden, waarvan zevenentwintig<br />
alleen werkende of met minder dan 5 knechts. Van de drie overige bezigde één 1 S mannen tegen .f 5 tot<br />
f rn 17 jongens tegen .f 1 tot .f 1.25 en één meisje tegen .f 1.35, twee te zamen 20 volwassen mannen teg·en<br />
'/3.5 1 0 tot/15 , 6jongens tegen/0.50 tot/2 en 6 meisjes tegen.f2.50 tot/5.50 per week. Voorts vijfenveertig·<br />
·zilversmeden alleen werkende of met minder dan 5 knechts en vijftig g·oud- en zilversmeden en juweliers,<br />
waarvan éénenveertig alleen werkende of met minder dan 5 knechts, terwijl de negen overigen te zamen werk<br />
verschaften aan 100 volwassen mannen tegen f 5 tot j lilO, ééne vrouw teg·en j 3.50, 28 jongens tegen f 0.40<br />
tot f 5 en 8 meisjes tegen f2.50 tot f 6.50 per week. Daarenboven drie goudslagers alleen werkende of met<br />
minder dan 5 knechts en één goud- en zilverdraad trekker met 7 vol wassen mannen tegen .f 6 tot f 15 , 2 vrouwen<br />
tegen .f 3 tot .f 5 en 3 jongens tegen .f 2 tot .f 3 per week. De goud- en zilverwerkers te Amsterdam bewerken<br />
grootendeels te huis het werk hun door de fabriekanten en handelaars opgegeven, van waar het gToote getal<br />
gepatenteerde goud- en zilversmeden. Van bewerkt zilver werd veel i:aar het buitenland, vooral naar Eng·elancl<br />
en Oost- en 'Vest-Indie, nitgeyoerd. Door de zorg aan de hewerkmg besteed wordt aan cle amst.erdamsche<br />
voortb~·eng~elen de vo~rkeur boven de \Teemden gegeve11. Van gouden artikelen wordt minder uitg·evoerd en<br />
ook mmdei voor het bm~enland bewerkt~ omdat voor deze door de sierlijkheid van teekening en den goeden<br />
si_naa~~ van vorm het bmtenlandsch fahnekaat wordt voorgetrokken. Ook bij dezen tak van nijverheid wordt<br />
d1kw1jls gekla~gd over gebrek aan, bekwame wer~lieden. Aan de heeren A. BorrnnAKKER EN ZooN werd op<br />
de tentoonstellrng v~1: metal~n te .s Gravenhag·e m '1863 eene zilveren medaille toeg·ekend. De twee borduuren<br />
gou~d.raadtrekkerlJen bezigden l~ 'l8G3 18 werklieden. De vereenvoudiging der militaire kleedingen en on<br />
;)75<br />
werk. - De bascuien- en kagehelfabriek te lüuupen, waa1·ia teven::; vertinde ijzeren keukengereedschappen en<br />
spijkers worden vervaardigd, verschafte in e1k jaar werk aan 18 en 29 volwassen manne~ t~gen f ·~ tot f: ,<br />
3 en 2 jongens teg·en f 0.75 per week. Zij verkeert in gunstigen toestan.~. - In de pro~m~~e Gronmge~ z~n<br />
verscheiden kag·che1smederijen met ijzersmederijen vei:bonden. ~fzonde.rli.Jke kagchelsrne c.en~en worden .m e.k<br />
jaar opgegeven ten getale van zevenentwintig· en dertig, op drie na m 1863, a1le te Grom11g~n. In die gemeente<br />
gaven zij werk aan 91 en 07. volw.assen arbeiders . ~~gen ,/3.50 tot/' 12 , 4'. e ~ 49 J~nge ns. tegen<br />
.f 0.25 tot .f 3 per week. - Te Beek 111 Lunburg bestaat eene slotemnakenJ, waarm 111 elk Jaar 2't en 20<br />
werklieden werden gebezigd.<br />
In de dimnantslijper1j" van den heer OosTEH. te Amsterdam werd in 1863 het getal molens vermeerderd en werden<br />
de g·ebouwen uitg·ebreid. Door een stoomwerktuig van 45 pkr. worden .. tha~.s 204 sc~ijven in .~ew.~g·ing gebra~:<br />
In ·! 8û4 verschafte zij werk aan 300 mannen en 150 jongens. Van de slijperiJen der diamantA11Jperlj-maatschapplJ<br />
werkten twee met 2 stoomwerktuigen, te zamen van 80 pkr. en 4 ketels, terwijl de derde stil stond. Het getal<br />
arbeiders bedroef)' in elk jaar 797 en 674, verdeeld in 1863 in 210 bazen, 262 knechten en 325 leerjongens en<br />
verstellers. in 1~M in 308 volwassen mannen en 216 jongens. In deze twe.e slijperijen hebben in 1863 360<br />
brillantslij~ers 151,000 , 112 roosjesslijpers 22,7 00 karaat diamanten geslepen; aan slijploonen genoten de eersten<br />
f 500,500, de laatsten f ·170,250, of, na aftrek van alle onkosten, f 204,200 en f 57 ,000. De 179,700 karaat bewerkte<br />
diamanten hadden eene waarde van .f 0,'100,000. Voor '1864 ontbreken de opgaven. In 1863 hebben de<br />
bri1lants1ijpers s1echts 170, de roosjesslijpers 312 dagen gewerkt. In de slijperijen der m~atschappij wo:·den de<br />
::;chijven aan de werklieden of aan hunne meester~ verhuu~·~· De loonen worden per ~tul{ mt~~taald. De diamantklovers<br />
verdienen per week /20 tot f 50, de dmmantsmJders f Hl tot f60, de diamantshJpers /12 tot f60.<br />
De aanvoer van diamanten was in ·1863 nagenoeg even groot als in 1862, de aftrek en omzet buitengewoon.<br />
Zeer belanD'rijke aanvoeren van geslepen diamanten uit vreemde g·ewesten vonden tot hooge prijzen eene zoo<br />
onmiddellijke plaatsing, dat de enropesche markt gedurig· onvoldoende voorzien bleef .. In 1864 was de .aanvoer<br />
belangrijker en ook het werk clrnkker in de eerste dan in de laatste helft van het Jaar. D.~ handel m ru_we<br />
en bewerkte diamanten 'Jestigt zich meer en meer in Frankrijk , terwijl Amsterdam den zetel bhJft der bewerk111g<br />
en herhaalde proeven om die naar Frankrijk over te breng·en rnislu~t zijn. Volgens de patentlegge~s waren te<br />
Amsterdam in 1864 tweeèntwintig diamantklovers, waarvan veertien alleen werkende of met mmcler dan 5<br />
werklieden zeven met ;:; tot 20, één met 20 tot 50 knechts, tweehonderd zesenveertig diamantslijpers, waaronder<br />
twa~lf met 5 tot 20, één met 20 tot 50, tvvee met meer dan 50 werklieden, negenenveertig diamant-·<br />
snijders , ·waarvan zeventien met 5 tot 20 en t\vee met 20 tot 50 knechts; voorts elf diamantzetters, waarvan<br />
het getal werklieden onbekend is. . , . .<br />
De steen- en marnierzage1'i;f te Dordrecht, met één stoomwerktmg van 6 pkr ... en een. ketel .en 4 ar~eiders}<br />
dingt steeds met goed gevolg· met het buitenland. In '1861- is ééne tweede. zagenJ. opgengt, die eerst. m 186:><br />
in werkinD' zou komen. - Van de tien steenhouwerijen te Amsterdam bezigen clne van 5 tot 20, dne 20 tot<br />
50 werkli;den; zij hadden veel vverl' voor bonwondernemingen. De hancl~l in .ruw en be\verkt. marmer was<br />
echter in 1864 minder levendig, doordien het marmer thans regtstreeks i..ut Itahe naar Oost-Indie wordt verzonden,<br />
zoodat de meeste uitvoeren derwaarts hebben opgehouden. De aanleg van staatsspoorweg~~ gaf a~nleidino·<br />
tot O'rooten aanvoer van blaauwen escozijnschen steen uit Belgie, waarvan echter de pnJzen, mett.eO'en:taand~<br />
de verlag·ing van het tarief van invoer, zijn gestegen door den vrijdom bij den invoer in Frankrijk.<br />
D: weekloonen bedragen voor de volwassen mannen f6 tot f12.25, voor de jongensf0.70 totf3. ~e twee<br />
steenhouwerijen te Hoorn werkten in beide jaren met 7 volwassen knechts tegen .f 6.50 tot f 8, 2 Jongens<br />
teaen f 1 per week. - Te Utrecht \Yorden zes steenhouwerijen opgegeven me~ 77 en ~l, waat·van de voorna~mste<br />
met 30 knechts. Zij hadden in 1863 minder, in 1864 veel werk. De middelmatige schoorsteenmantels<br />
worden tegen minderen prijs bij groote hoeveelheden uit Belgie ingevoerd. De ~ltrechtsche stee~~ou:-rers ~eggen<br />
zich vooral toe op het vervaardigen van fraaije schoorsteenmantels. - In de dertien .steenhouwenJeil m Friesland<br />
werkten in elk jaar 70 en 81 knechts, \vaarvan drie te Sneek met .32 e~ 42 ~ dne te Le~uwarclen met 28 e.n<br />
. De weekloonen bedroegen .f 0.20 tot f 11.50. De toestand was 111 beide pren bevredigen~. - I~ de dne<br />
25<br />
marmérslijperijen te Maastricht werden in elk jaar '18 tegen een weekloon van f 8 tot .f 12, 111 de V1Jf steenhouwerijen<br />
in 1863 15, in 1864 14 werklieden gebezigd. De twee werkplaatsen voor het be\~erken van namenschen<br />
steen te Roermond bezigden in 1863 elke 3 , in ·1864 3 en 5 knechts, waaronder 1 J ong·en, de tw~e voor<br />
marmer elke 2 arbeiders tegen een weekloon van f 6 tot f 7 .80 voor de volwassenen, f 1.40 voor den ~ongen.<br />
De beide steenhouwerijen te Venlo bezigden 18 en 21 vohvassen arbeiders teg·en /3.60 tot ./5.40, 3 Jongens<br />
van .f 0.30 tot f 1.50 per week. De ontginning van maas~richtschen steen .. iu . de ver~chillende groeven van<br />
I,imburg wordt g·eregeld voortgezet'. Van het spoorwegs~ati.on Valkenburg ZlJn 111 elk Ja::_r 1,068 en 657 kub.<br />
ellen verzonden. Ih 1863 is vergunn111g verleend tot ontgmnmg der Ravenboschgroef te Ho~.them.<br />
Te 's Hertogenbosch werkten in 1863 de drie 1·ijt1tig.fabrieken met 38, de twee 1vagenm{Ûteri;en n:~t. 3 k~echts.<br />
In de drie r~jtuigfabrieken en vier wagenmakerijen te Bre
. ·. · · . ·ktuio· van 3 pkr" H 'ieromler waren zes met minder dan ~ · ,<br />
tweeenveertig boekdrukke1·iJen met een stoomwe1 , , o t meer dan 50 werklieden. In 1863 telden vijfendertig<br />
. . t 5 t t 20 negen met 20 tot 50 eene me d . f 0 50<br />
zesentwmtig me o ' b tl . de volwassenen f 3 tot j 9, voor e Jongens .<br />
dezer drukkerijen 510 knechts.'. De weekloon~~1,y ~ ra.!::i v~:~rkten dertig met minder clan 5' zeven met 5 tot<br />
tot f 3. Van de steendrukkeriJen' achtender tit:>l inldg .:ft' 12~ arbeide"s De weekloonen bedragen voor de<br />
t<br />
t 50 knechts· in '1863 iac en viJ ien , a i. h . t<br />
20, de voornaams e me ·. '<br />
3<br />
D -teendrukkerijen te Amsterdam werken t ans me<br />
volwassenen f 7 tot f 14' voor cle Jongens f 1 to tl fb . t 11~ s . t Duitschlancl Van de zeven plaatdrukkers<br />
h b<br />
. 1 cl maar ontvangen oo \: es e mgen m · t<br />
sloohts voor et nmen an ' 'd · . t 5<br />
t t 90 . van de twintig linieerfabrieken, negen me<br />
· d l 5 de be1 e overigen me o - ' tl<br />
werkten vijf roet mm er can ' h D t b h aselpa1)ierfabrieken bezigden in '1863 17' waaron er 10<br />
d d lf et 5 tot 90 knec ts e wee e an"' c f 0 90 t t j' '.!<br />
min er an 5 , e m - · kl f 5 tot f 8 voor de volwassenen, van · « o "<br />
jongens' in 1864 19 werklieden tegen eenh webe. oonl va: doch hebben ook bestellingen voor Oost- en Westd<br />
. Z" erken vooral voor et mnen an ' . cl d'<br />
voor e Jongens. iJ w . 11 t erklieden en de hooge invoerregten met me e mgen<br />
Indie. Deze fabrieken kunnen door gebrek aan gesc u {he vlN ·k Behalve de reeds vermelde lettergieterij,<br />
1 · l · d · p veel grooter se aa wei en. c<br />
roet de franschen en c~itsciei~, ie .. o -drul+erïen tezamen met 52 volwassen mannen tegenf9 totf12,<br />
bestonden te Haarlem m elk Jaar viJf boekI d~ ~ J t d ·ul'l-eI·i·J·en werkten 18 volwassen mannen tegen<br />
t 1 eek n e twee s .een 1 ~ ~<br />
16 jongens tegen .f 0.50 ot f per w . k V tl t e boekdrukkerijen te Hoorn werkt ééne met een<br />
f 12 tot f 15 en '12 jongens tegen f 1 per wee . " an ed ·wke ZiJ' verkeeren in zeer gunstigen toestand<br />
, , d l . t twee ST !\.NROPE i1zeren r u persen. d .<br />
snelpers ~n eene, e anc ere me - , 7 . 3 . on ens te ·en f 0.30 tot f 1.50 per week. Van e vier<br />
en bezigen 6 volwassen mannen tegen f 6 tot j , J g g ne11 te ·en f 6 en 3 J. on.Q'enS tegen f 1.25<br />
b · t tl rnaamste 19 volwassen man g u k<br />
boekdrukkerijen te Alkmaar ezig e voo 11'd" l 2 aI1nen en 1 J. ongen. - Van de drie boekdru -<br />
d d kk ·" werken teaen hetze 1• e oon m .<br />
per week. In e steen ru enJ o l d' . 1863 te zamen f 2 4'17:10 aan loon ontv111gen. -<br />
1 d . aamste met 10 kneclts, ie 111 ' d . ·<br />
kerijen te Goes wer ü e voorn . . b 1 steendrukl·ers opo·egeven ' waarvan rie en vier<br />
Te Utrecht worden in elk jaar ~erti~n en ve:r;;e~n ~~t w:~klieden. Hi~rvan b:zigden clrie te zamen in 1863<br />
zonder knechts werken, de overige tien m~~ .. Ut ·echt acht in aetal waaronder zes groote roet<br />
123 in 1864 141 knechts. De boekdrukkerlJen ziJn t~ans t~ dr l ·l' . o 171 'werklieden die in dat jaar<br />
, .. b . d . 186"<br />
4<br />
te zamen met mbegnp er eer mgen, ' d' l<br />
10 snelpersen. ZiJ ez1g en m • '<br />
1<br />
et 55 34 en 30 knechts. Door ren c e<br />
f 43.760 aan loon verdiend hebben. De clne :o?rnlaaml~te wer.{~n :au het' vak wiJ'clen zijn door de groote<br />
' . 1"1 h . ·den en zeer we111ia eer 111gen zie 1 ' .. l b"<br />
werklooiien Jaar iJ rn ooger wor . . "'d D l t brengen van vele snelpersen ziJn trnns IJ<br />
mededinging de verdiensten aanmerkelijk vermmder . ooid' iel ka~~ die J·aarliJ'ks in getal toenemen' doen<br />
d kl t b l riJ'k minder De steen ru z enJen' < l d<br />
groote oplagen de ru rns en e ang .. . . . h den geliJ'ken tred met het buit'en an .<br />
" h 1 l fb ·eul- ZiJ streven steeds voonnt en ou h<br />
voor dagelijkse e za rnn vee a r ~. . . . . . De laatdrukkerij wordt slechts beoefend tot et ver-<br />
Vooral de houtgraveerkunst gaat voortdurend '~.oi mt:. . lp ht twee van g·rooten omvang. De voornaamste'<br />
vaardigen van etsproeven. Van cle steendrukkenJen lziJn ls ecVs ·ts worden te Utrecht in 1864 vierentwintig<br />
kl<br />
" b . l . elk J·aar 58 en 68 mec1ts. OOI . k<br />
tevens boekdru, \.enJ' ez1gc e 111 , D b ekbincleriJ'en hebben voortdurend rmm wer .<br />
" t' b ekverkoor)ers opaeo·even. e o j 0<br />
boekbinders en tweeenveer .1g o . "' o l tegen f 8 en 3 J. ong·ens tegen . 1.5 per<br />
·· t A foort bezig·den 5 vo wassen mannen<br />
De twee boekdrukkerijen e ~ers . . " . . en vïfentwintia boekdrukkers met 131 en 1.37' zesweek.<br />
- In Friesland worden rn elk Jaar dneehntwmtt1? teeJ drukker~ met 14 en 18 arbeiders opgegeven.<br />
. b kb' cl met 42 en H ac t en ien s n " . t<br />
en achtenveertig oe m ers . - ' "ft' b ekbinders met 15 en 20 en v1Jf en vier s een-<br />
Hieronder te Leeuwarden negen boek~rukl~ers .met 70' ~iJ ie~ ~ De vier boekdrukkerijen te Assen bezigden<br />
drukkers met 10 knechts. Zij hadden 111 beide Jaren"vee weMr , t·· l t bezigde de voornaamste 16 volwassen<br />
cl V cl vier boekdrukkenJen te aas nc<br />
in 1863 17 werklie en. - an e k Voorts worden 1<br />
te Maastricht in elk jaar opgegeven<br />
mannen tegen f 6 tot f 6.60 en 1 jongen tegen f 2 per weeT. R .' d bezigden de vier boekdrukkerijen en<br />
b<br />
. d d · iJ'f steendrukkers e oermon<br />
negen en zeven boek 111 ers ' ne en v . . 6 f 3 tot f 6 en in 18 64 2 jongens tegen<br />
. . l en teO"en f 3.60 tot f en d ·<br />
binderijen 111 elk Jaar i 2 vo wassen mann . o f 3 t t f 4 80 per week. Te Venlo werkten de ne<br />
f<br />
1 20. de twee steendrukkerijen 4 en 5 arbeiders tegebn. d ".o ~ 16 en 15 knechtR In 1864 wordt slechts<br />
· ' " . lk · t rn en 13 de vijf boek m enJen me ~· f<br />
boekdrukkerijen m e Jaar me " ' e met 1 knecht tegen een weekloon van f 3.60 tot 5. 40 .<br />
ééne in 1864 twee steeudrukkenJen opgegeven' elk k . 1 '.! pkr werkte in elk jaar met ·I 0 en 8<br />
' " C 1 b rg met één stoomwer tmg van • . ' f' b . 1<br />
De groentendrooger't) te u em 0 ' . cl . 1863 es in 18M zeven vruchtennat a ne rnn,<br />
· I Zmdholland beston en 111 z ' .<br />
knechts' waaronder 4 JOng·ens. - n ·er te Rotterdam twee te Boskoop' m 1863 twee<br />
die in gunstiaen<br />
. t<br />
oes<br />
t<br />
an<br />
d ·\·erl·eerden<br />
· ' '<br />
waarvan twee en v1<br />
V d inleao·ers<br />
'<br />
van provisien<br />
. .<br />
o<br />
f f'<br />
a<br />
b<br />
ne<br />
. l<br />
rnn<br />
van<br />
o t:! b . d r te Aarlanderveer1 - an e zes o"' . d<br />
met 8' in 1864 ééne met u ar ei e s ·,, t één stoomketel van 2 pkr.' bezigen twee mm er<br />
verduurzaamde levensmiddelen te Amsterdam' waadrvan eene met , 0 tot 50. van de beide overig·en is het getal<br />
kl . cl n e voornaams e 1 ~ • •<br />
dan 5 twee meer dan 20 wer ie en' waarva t 'tgeyoerd ZiJ' doen belangrijke verzendmgen<br />
' d I 1863 den voor j 9 490 aan groen en m · . .<br />
werklieden on beken . n wer . . ' . 'tk msten der scheepvaart iets minder m 1863' m<br />
naar het buitenland en de Kolo1.üen' door de o?gunsltrgde hm d ob. t toene~en De heeren ALBERDINGK THY!vl<br />
. · ·en ook het b111nen an se e ie · .. . - t<br />
1864 dan m vroegere Jaren' en zi b 'tl oedzame en smakelijke volksspiJzen m groo e<br />
. h t' gevolg toe op het erei en van v - d ld<br />
EN co leggen zie met guns ig .. d , 1 het scheepsvolk in het genot wor t geste<br />
b t b t kkeliJ'ke laae prl]zen waar OOI oo \. bl 1 l<br />
blikken verkrijg aar to ere 5 . .. ' H cl' . '1860 1'10 okshoofJ.en ingezouten oem wo<br />
cl " De bloemkoolzoutenJ te oorn' ie m " l 1 f 1 5(:).<br />
van verduurzaam e spiJzen. . . Ik . . 50 30 vrouwelijke arbeiders tegen een wee { oon van .<br />
naar het buitenland verzond, bezigde 111 e Jaa~ ~n" I de fabriek van verduurzaamde levensmiddelen<br />
t t f 3 Bovendien bestaan aldaar vier zuurkoolmma enJ.en. n . t t d<br />
o . 4 . . ij verkeert 111 gunstrgen oes an . .<br />
te Schoten werkten 1 man en 1 vrouwen' z 1 . 1863 druk werk door den grooten aanvoer van harmg<br />
De vier bokkingrookerijen te Elburg hadden' voora md l' b l k'na per kar naar Arnhem' Nijmegen' Zutd<br />
. Duitschland Ook wor t vee o t i o b . ht<br />
en de groote verzen mgen naar . . . . l cl .·. en rookerijen te Scheveningen ezigen ac<br />
~hen en Deventer verzonden. - Van de zestien visc 11 roogei iJen n en 8 J. 01wens tegen een dagloon van_<br />
l<br />
1 1el1 01- vo wassen vrouwe "'· '<br />
94 arbeiders' waaronder 22 vo wassen mam ' .<br />
J 0.25 tot f 1.25. In 1863 leden zij door de lage prijzen, ;f\3 3 destilleerder\jen , 1 brander~j, 1 Rnelazijnfabriek te Leijden, 1 fabriek van compres
576<br />
bewerkt veen en verkoling van turf met stoomvermogen te 's Gravenhage, 2 meestoven met stoomvermogen ,<br />
1 stoom-houtzaag- , 1 wind-koorn- en pel-, 1 stoom-koorn-, 1 stoom-meel- en pel-, 1 koornmolen , 7 kalkovens,<br />
·1 vernisstokerij te Bergschenhoek, 1 kopergieterij te Gorinchem; in '186-1- 2 snelazijnmakerijen te<br />
Dordrecht en Leijden, 1 branderij en 1 bierazijn brouwerij te Schiedam , 1 likeurstokerij te Dordrecht, 1 fabriek<br />
van scheikundige voortbrengselen te Schoonhoven, 1 fabriek van g·eparfumeerde zeep en 1 pottenfabriek te<br />
Leijden , 1 fabriek van dakpannen en plavuizen en 1 van ciderwijnen te Vianen, 1 vernisstokerij te Gouda ,<br />
1 loodwitfabriek te Delfshaven ; 2 kalkovens, 1 stoom-verf-, tras- , koorn- en mout-, 2 houtzaag-, 2 stoomkoorn-,<br />
1 wind-koornmolen.<br />
In N oordholland: in 1863 1 kunstazijnfabriek te Alkmaar, 1 oliekokerij te NieU\ver-Amstel, f zeepziederij<br />
te Sloten , 3 kalkovens, 1 gasfabriek te Wormerveer; in 1864 te Amsterdam 1 likeurstokerij, 1 zink- en<br />
kopergieterij.<br />
In Friesland: in 1863 tabaksfabriek te Kootstertille (gemeente Achtkarspelen), 1 zeepziederij te Joure<br />
(gemeente Haskerland), 1 koorn- en pel- , 2 koornmolens, 2 panneilbakkerijen; in 1864 1 stoomfabriek tot<br />
zuivering van raapolie te Almenum (g·emeente Barradeel), 1 tabakskerverij te Bolsward, 1 tabaksfabriek te<br />
Franeker, 1 rogge- en pel-, 1 wind-koornmolen. ·<br />
In Over~jssel: in 1863 1 zeepziederij te Stad-Almelo , !~ stoomkatoenweverijen te Enschedé , Hengelo, Losser<br />
en ·Ootmarsnm, 1 stoom-spinnerij en verwerij te Enschedé , 1 stoom-spinnerij te Lonneker, 1 bierbrouwerij<br />
te Oldenzaal , 1 rijtuigfabriek, 1 likeurstokerij en 2 metaalgieterijen te Zwolle , 4 wind-koorn- en pelmolens;<br />
in 1864 1 stoom-katoenspinnerij te Ambt-Almelo, 2 stoom-spinnerijen, weverijen en verwerijen te Borne en<br />
te Enschedé, 3 katoenspinnerijen en weverijen te Lonneker, 2 jute-koffijzakkenfabrieken te Oldenzaal, 1 jutespinnerij<br />
en weverij te Rijssen , 1 bierbrouwerij te Ootmarsum, 1 pottenbakkersoven te Deventer, 3 windkoorn-,<br />
1 wind-koorn- en olie-, 2 wind-koorn- en pelmolens.<br />
In Groningen: in 1863 1 rog·gemolen en 1 gasfabriek te Hoog·ezand, 1 steen- en pannenfabriek te Veendam ,<br />
i kalkbranderij te Midwolde; in 1864 1 koorn- en pelmolen te Nieuwolda , 1 houtzaag·molen onder Zuidhorn ,<br />
1 steen- en pannenbakkerij en 1 rijtuigfabriek te Bedum, 2 veldkalkbranderijen te Veendam en te Muntendam ,<br />
1 patent-j agthagelgieterij te Groningen, 1 aardappelenmeel-, sagoflores- en stijfselfabriek te Veendam.<br />
In Drenthe: in 1863 1 wind-koorn-, pel- , olie- en schors-, 5 wind-koornmolens; in 1864 1 stoom- of<br />
wind-oliemolen op de Punt (gemeente Vries) , 1 kalkbranderij te Schoonoord (gemeente Sleen).<br />
1<br />
1<br />
\<br />
PROVINCIEN.<br />
13<br />
Utrecht ... ." " . " ~ ) 1863<br />
. l3) 1864<br />
Frie8land. " "" " ~ 16) 1863<br />
16) 1864<br />
Getal stoomwerktuigen in Nederland op 51 December f 865 en 1864.<br />
Aànt.al GETAL<br />
fabrieken,<br />
gebouwen,<br />
werk-<br />
plaatsen werk- Ketels.<br />
Stoom-<br />
enz.<br />
tuigen.<br />
Noordbrabant .... ~ i) 1863 138 2) 141 172<br />
1) 1864 147 3) 159 18'1<br />
Gelderlancl." .... . ~<br />
4) 1863 81 5) 81 107<br />
4) 1864 85 2) 84 H2<br />
6<br />
Zuidholland" . ... . ~ ) 1863 7) 245 290 326<br />
6) 1864 278 329 367<br />
Noordhollancl.. . . . ~ 8) 1863 149 224 9) 280<br />
8) 1864 151 262 10) 321<br />
62 2) 62 t\9<br />
zeeiancI" .. " " ... ~ ~! j Im<br />
68 3) 72 79<br />
34 14) 42 55<br />
37 15) 48 63<br />
17) 31 29 18) 35<br />
17) 35 34 18) 39<br />
67 78 90<br />
Overij88el .. .. . ... ~ ~~l !~~!<br />
75 90 i02<br />
Groningen .... . . .. ~ 1863 38 39 53<br />
1864 39 43 56<br />
Drenthe" "." . " . ~ 21 ) 1863 5 5 5<br />
1864 10 10 10<br />
101 78 159<br />
Limburg"" ... " . ~ ~~~ m!<br />
106 90 167<br />
Paardenkracht.<br />
1,639 à 1,645<br />
1,859 1 /2 à 1,869'/2<br />
1,182 à 1,192<br />
1,212 à1 ,22 2<br />
3,5903/4<br />
4,0431 /2<br />
5,4693/4 à 5,4803/4<br />
11 )5,2793/4 à 5,2813/4<br />
5381/2<br />
624<br />
648 à 666<br />
725 1 /2 à 7431/2<br />
37I<br />
416<br />
1,7453/4à1,7503/4<br />
2,0883/4 à 2,0933/4<br />
435 à 436<br />
474 à 477<br />
441/2<br />
1601/2<br />
1,2541/2<br />
1,4041/4<br />
Aantal<br />
stoom-<br />
23<br />
24<br />
9<br />
10<br />
82<br />
87<br />
16<br />
17<br />
1<br />
2<br />
19) 4<br />
19) 8<br />
14<br />
10<br />
2<br />
2<br />
2<br />
22<br />
25<br />
vaar-<br />
tuigen.<br />
Stoomwerktuigen.<br />
29<br />
30<br />
13<br />
14<br />
H2<br />
147<br />
GETAL<br />
Paardenkracht.<br />
Ketels.<br />
24<br />
25<br />
10<br />
11<br />
102<br />
104<br />
680<br />
699<br />
557<br />
573<br />
5,889<br />
5,611<br />
76 131 92 3,846<br />
84 140 97 4,180<br />
22 17 836<br />
24 18 894<br />
1 1 12<br />
2 2 24<br />
5 4 230<br />
11 8 310<br />
24 {9 868 à 878<br />
16 12 613 à 623<br />
3 2 59<br />
3 2 59<br />
2 2 10<br />
22 22 803<br />
25 31 867<br />
1<br />
'l'otaal .... S<br />
•<br />
1863<br />
1864<br />
951<br />
1,031<br />
1,069<br />
1,221<br />
249<br />
271<br />
392 293 13,780à13,790<br />
414 312 13,840ài 3,850<br />
1) Hi e ~ond c r tien stoo ~nw~ rkt~i crc n '. in. 1863 van 7, in 18 64 vaH 4 paardenkracht<br />
en 14 ketels m ti en h cfd ad18e ucstichtcu j é én van 2 pkr. en 1 ke te l<br />
~~t het bewea cn ccn cr pomp van de spoorw crrmaa tsC'happij te Rosendaa l en<br />
een van l pkr. m et 1 ketel to t h et b ereiden van beestenvoeder<br />
2) Twee buiten w erking. .<br />
3) E ên buiten wcrkiurr.<br />
4) Tw ~.c ~ toonnv~rktui.~en V
HANDEL EN SCHEEPVAART<br />
OVER t865 EN t864.<br />
BINNENLANDS CHE.<br />
In Noordbrabant werden nieuwe markten ~pgerigt: .~n 1863 ~vekelrsc~e t beo~e:e~r~~:i ~en Se~::bje~'!:ar:<br />
Waspik' eene maandelijks~e veemarkt ~:k~~~:: ~~ ~i~t ~~n 186~v:~n=r w~kelijksche botermarkt te Dongen,<br />
van rundvee' . scBha:en' var zen~ env:~:~~kt te Veghel ~eekmarkten te Besoyen en Waalwijk' eene maa_ndegraanmarkt<br />
te ergen op<br />
00<br />
' ' B O de acht Jaarl~jksche<br />
beestenmarkt te Oosterhout' .tweekjaarmbar~i:.dten. in Maart e:i~e~uf~~t~1se!e'l 27o:mp::~den p 3,525 en 3,362<br />
k t ' Hertogenbosch werden m el van ei e Jaren aang , ~ , ' ..<br />
mar ten e s 10 k 42 en 41 schapen. in 1863 118 geiten en 6 ezels, 193,600 ellen wit, 33,70?<br />
runderen' 7 ,507 en 7 '7 var ens' k . b le ewone markt zijn in elk jaar aangebragt<br />
ellen graauw linnen' 4·7 ,340 ellen pellen. Op de oom e~rs 1~~3c 2 f32 m haver /~ 089 en 3 034 m. boekweit'<br />
753 en 307 mudden tarwe' 14,3.98 en 12,363 m. rogge' m ' l . k '. ' ·1863 6 r:i zaden 1 368 m.<br />
r. d b t 800 en 958 nee. p. aas, m · , '<br />
9 en 13 m. garst, t46A74 en '127,474 ne . p. oer, - d an /15 250 ·1an groenten· en ooft, in 186.i<br />
8" o d p kersen en voor eene waar e v , c<br />
appelen' 270 m. peren' 4 ne .l .. 11 1 990 m wortelen en in elk van beide jaren aan hout 170 en 822<br />
6?,895 m.Ga~rdtappele~l~i~l~::d:i· v:~~e=~d~n 'te 's Hertogenbosch in beide jaren in geen ongunstigen toestandd.-'<br />
vimmen. roo - en tb selen van den landbouw beletten, oo·r<br />
Te Breda zijn ded bel~~mtei~~nge~~ ~iee ::~~~e~dde~e~o~;;::::e v~~r d::n~veg geruimd. _ 're _Tilburg heeft d~<br />
het wegnemen er IlJ s o en . orwe lïn o Breda De handel m deze gemeente<br />
handel veel voordeel on~ervonde.n door de ho;e~~ng vtn dde~~Jaarm~r~tenp worde~ bij voortduring druk bezocht.<br />
bepaalt zich op e~kele mtzonderm~en t~t96: i~nen an4 .230 varkens en. biggen. Voor de verschillende fabrieken<br />
.Aangevoerd zijn m 1864 3'14 paa~ en'.. ' run eren' ' k len aan ebra t. De aanvoer van grondstoffen<br />
en het bijzonder verbruik worden JaarhJks 17 ,oo~ooo;e;,p. tt~~: oCapelle gen O~sterhout en per spoortrein was<br />
i;net voertuigen uit de havens va~ 's Hertogenllosc ~ ffi aa i:1\~ide jaren belangrijk. - Te Eindhoven is de<br />
door den drukken gang der fabriek~.n v~n wo en s o en men De beste boter' ongeveer 2/3 van den gehnndel<br />
in boter door den verkoop b1J wi~e va~ alfsl.ag bto~ge~o De. handel in vee is sedert het in de vaart<br />
heelen aanvoer, is steeds voor Engelan en e gie es em . 'a· l enheid in 1863<br />
brengen der rotterdamsche schroefstoom1:ot' a~nmerke~ijl~ to~~;~~=e~ ~:~~s:;~ou~e w~: ~~ binnenlandsche<br />
1,200 stuks zijn verzonden' ~eest .. bestem . v~o~ tet en~::~ \oter schors leder' potten' hooi en stroo. - Te<br />
handel in beide jaren gu~stig; hiJ be~a~lt z1c do t gr. die \n hou~ en eik~nschors' het voornaamste artikel voor<br />
Boxtel neemt de handelh~n b?uw1~:~er;:i:~e:t~:v:n~i~ doordien het eikenhout in deze . streken weinig meer<br />
deze gemee~te' was ec er .m aarvan de ~eest bozochte die van April, werden in elk jaar aan-"<br />
voorhanden is. Op de twee Jaarmarkten' w k b' Te Waal'''iJ'k bestaat de binnenlandsche handel<br />
· - d 2"6 en 276 var ens en WO"en. - "<br />
gevoerd 166 en 17~ rnn eren' '~ ellen leder ~~hoenen manufakturen, bouwmaterialen' granen en<br />
vooral inh scho~' mlands~h~e;~~es~er~: d:anke~. Doo; den slapp~n gang der leerlooijerijen en schoenmakerijen<br />
v~ldvruP- ten ~n ~~;:~~~delo eenigzins achteruitgegaan. Op de voornaamste der zes veemarkten werden aan?'eziJn<br />
groot- - d 0 die markten wordt tevens handel gedreven in linnens' lakens' galanterien'<br />
voerd 570 en 8:>5 run eren. p - en ïzerwerk. In '1863 zïn op jaar- en weekmarkten in deze<br />
manufakturen' koekbakkerswaren' 1 gemaakt5~~~~ e lin~en aangevoerd. - rfe Dongen bestaat de binnenlandschè<br />
gemeente 5,30? runderen, 70? vanens :n leder e~ schoenen. Uitgevoerd werden in elk jaar 180 en 200 stuks<br />
handel vooral m rundvee, huiden, scha s, h t ··1128900 en 12.t.100 stuks huiden,<br />
l d 145 000 en 150 000 paren se oenen; erwiJ , '<br />
;:~ 'o~~,~~O 6e8~ ~~~O~Oel' / g~dersche schors zij'n ingevoerd. Voor plaatselijk verbruik dienden in d elk jaarl 28,00~<br />
' cl ' l d - Te Heusden bepaalt zich de binnenlandsche handel tot granen' za en en evens<br />
en 30,000 ne . p. e er. d Wekelïks wordt eene druk bezochte koornmarkt gehouden. - Te Loon op<br />
~eho;r~~~ \: ::r~!na~:r;:oje:r~n 200,0~0 p. huiden' 100,000 en 150,000 p. leder ingevoerd. , De voornaam~te<br />
u~~oer .bestaat in leder' schoenen en laarzen, grootendeels naar Holland. Van leder we~?en 75,000 en ru~:i<br />
.. ·--·· - ' · . h . · ·l"l . · i 000 000 paren uitO"evoerd. De bedongen pnJzen stonden, voo<br />
f00 ,000 necl. p., van SC oenen JUnl IJ CS lUlill " ' ' ö<br />
579<br />
in i864, niet in verhouding tot den prijs der g•rondstoffen. Schoenen gingen dat jaar bijzonder vlug van de<br />
pand. - rre Gemert neemt de handel in vee zeer toe, doordien de jaarmarkten druk bezocht worden. In deze<br />
gemeente bestaan twee jaarmarkten; op de meest bezochte in April werden 1,180 en 1,200, op de minst bezochte<br />
ih September 974 en ongeveer 1,000 stuks vee aangevoerd. - Te R.osendaal is de toestand van den<br />
binnenlandsche handel, vooral in granen , zaden, boter, varkens, mestspecien en schors, telhout en dijkmaterialen,<br />
zeer gunstig. De maandagsche markt wordt druk bezocht; op de vrijdagsche worden slechts boter en<br />
eijeren verkocht. Op de beide vette beestenmarkten werden in elk jaar aangevoerd 669 en 554 stuks hoornvee,<br />
waarvan UO en 250 verkocht; de magere beestenmarkt is van weinig beteekenis. - Op de drie jaarmarkten te<br />
Zevenbergen zijn in 1863 verkocht 250 paarden, 160 runderen. -- '1 1 e Veghel bepaalt zich de binnenlandsche<br />
handel op de weekmarkten tot granen, zaden, vlas op staal, vee, boter en landbouwgereedschappen. De weekmarkten<br />
geven een groot vertier aan den klein- en groothandel. Van de vier veemarkten is de meest bezochte<br />
die in April, waar 636 en 483 runcler
580<br />
51 740 schepeu, metende 227 ,782 en 229,'1 _8 3, bij_ de afv~a:t 4,9U en 5,418 schepen, roetende 20;, 1300 en 213,541<br />
tonnen. Het getal stoombooten bedroeg 111 elk Jaal' 2,1.1:>5 -~n .2,957, ~etende .31.5,838 en. 318,534' ~onnen. - Te<br />
Oudenbosch neemt de scheepvaart jaarlijks toe. De haven ZlJn m 1863 m- en ~itgevaren ~33 va~rtu.1gen, me~ende<br />
31 ,330 tonnen. - Te Veghel was in beide jaren de scheepvaart zeer levendig. In elk Jaar ZIJn 111- en uitgevaren<br />
879 en 823 schepen en stoom booten , roetende 30,349 en 28,948 tonnen, waaronder 470 en 386 beurtschepen<br />
en stoom booten, metende 19,033 en 15,878, 2.rn en 21~9 mest- en aschschepen van 4,106 en 4,271,<br />
1G3 en 188 andere v!).artuigen, van 7,210 en 8,799 tonnen. In 1864 bedroeg het ge_tal stoo~booten 125, roetende<br />
12,250 tonnen. De haven te Waalwijk zijn voor de binnenlandsche scheepvaa:t m- en _uitgevaren 73i en 58i<br />
vaartuigen, roetende 16,239 en 12,3:35 tonnen en in 1864 81 niet gemeten klei~e vaar~mgen, beh.alve 8 b·e~rtschepen,<br />
waarvan 6 te Waalwijk te huis behooren, groot 3'.6 tonnen, welke m elk Jaar 200 reizen gemaakt<br />
hebben. Daarenboven kwamen in elk jaar uit Belgie en Prmssen 49 en 8 schepen van 7 ,990 en 650 tonnen •<br />
. Deze vermindering is toe te schrijven aan de verplaatsing van steenkolenmagazijnen naar Tilburg. 1:': H~usden<br />
was in 1863 de scheepvaart nog al levendig, daar 377 vaartuig-en roetende U,582.5 ton de haven ZIJD bmnengekomen.<br />
. . · I<br />
Te Arnhem was de handel in tabak in beide jaren levendig; de omzet was echter mmder dan m 1862:. n<br />
het begin . van 1863 begon de handel in inlandsche onder zeer gunstige vooruit:igten, later w~rden de priJzen<br />
dier soorten door de belangrijke aanvoeren uit Amerika zeer gedrukt. De meuwe oogst, die door schoone<br />
hoedanigheid uitmuntte, werd grootendeels tot hooge prijzen, j 20 tot f 2'. voor de gehe~le plant, verkocht. In<br />
de eerste helft van 1864 deed · men belangrijke verzendingen naar het bmten.J.and; later m den herfst werd het<br />
grootste gedeelte van den nieuwen oogst tot vaste prijzen bij de planters opgekocht. -De houthandel te Zutphen was<br />
in beide jaren aanzienlijk. In elk jaar -..verden aldaar gelost 2 en 3 schepen van 2U en 141 tonnen met klaphout<br />
of duigen en staven, 101 en 11 O schepen, metende 5,620 en 5,505, geladen 99 en 60, :neten~e 6,12~ en 3,049<br />
tonnen, allen met scheepsbouw- en timmerhout, 29 en 39 van 1,81:1 en 2,355. met bran~hout, m elk Jaar 1 va~<br />
16 en 45 tonnen met klaphout of duig·en en staven. De nieuwe houtwal bmten de v1schp_o~rt voldoet goed,<br />
slechts in het najaar van 1864 hadden de kolk en de daar~~ behoorende :vateren te wem1g water. Ook te<br />
Apeldoorn, Brummen, Ambt- en Stad-Doeti~chem, DoornspiJk .en Er~elo is de houthandel van veel belang.<br />
In de laatste gemeente zijn, de takkebossen met medegerekend, m elk Jaar . 86 en_ 90 schepen met 4,30~ en<br />
3,600 tonnen scheepsruimte met hout bevracht. Die handel bragt aldaar, met mbegnp van vrachten e~_arbeidsloonen<br />
in 1864 ongeveer f 80,000 in omloop. Hij gaf minder voord~~l ~an vro:ger door de lage priJzen van<br />
turf en steenkolen. Aan den houtwal bij Dommerholt te Gorssel ZIJD m elk Jaar 21 en 1û schepen, roetende<br />
1, 5<br />
36 en 1,037 tonnen, met brandhout, kribbossen, boomen, gezaagd hout, ongemalen schors e~ ~lompen gelade~.<br />
'fe Arnhem zijn met timmerhout gelost in 1863 2.0, in '1 864 67 schepen, metende 1,045 en 3,6:>:> tonnen; ~~rw1Jl<br />
in 1864 646 vimmen schelhout zijn aangebragt tegen een middenprijs van f 7.83 5 • - Te Arnhem _ziJD __ de<br />
markten van voortbrengselen van den landbouw zeer belangrijk. Te Apeldoorn wordt de. koornmarkt JaarhJkS<br />
meer bezocht. De aanvoer bestond in elk van beide j~ren uit 6,075 en 6;~06 ~- _boekwe~~, :,sm en 2,537 _m.<br />
rogge; voorts uit vele raap- en lijnkoeken en verscheiden meel soorten. Ie M11lm?en ZlJn m elk van beide<br />
, , c;30 en 7 080 m tarwe 2 070 en 3.270 m. roo·ge , 1,800 en 900 m. boekweit, 2,479 en 'l ,996 p. meel,<br />
Jaren 7 ,~ ' · '<br />
1<br />
0<br />
'<br />
. . . • · , 2 - 63/<br />
en 1,153 p. brood uit Prnissen ing·evoerd. Te Tiel zIJn aangevoerd ter mmkt m 18 6 /53 45,a~7, ~8 64<br />
891<br />
m. granen, op monster verkocht 9,636 en 10,461, opgelegd 13,193 en 13:74~ m .. In elk_ Jaar is aan<br />
381266<br />
markt- en opleggeld ontvangen /693.55 en /631.44. In de vroegere steden der provmc1e, Hattem mtgezonderd,<br />
werden in elk van beide jaren ter markt verkocht 191,739 en 204,553 m. tarwe, 105/!87 en 94,145 m. rogge,<br />
en 12,339 m. garst, 34,664.5. en 28,570 m. boekweit, 55,303 en 63,8~7 m. haver, 13,667 en 5,786 m.<br />
141490<br />
kool- en raapzaad, 3,591 en 3,066 m. paardenboonen, in elk jaar 730 m. cap~1c1Jner, 3,789 en 2,480 m. graauwe,<br />
en 4,4l2 m. groene, 454 en 4'16 m. witte erwten, 1,866 en 843 m. wikken, 75,308 en 73,494 m. aardap-<br />
41512<br />
Cl 3115 m appelen 5 624 en 16 765 m. peren, 1,444,408 en 1,578,226 stuks kool, 530,845 en<br />
pe 1 en, 14 , 94 5 en 4 ~, u · ' ' ' · . . . j f o 92s<br />
4 8 344 ned. p. boter, 16,501 en 21,44'1 ned.p. kaas. De boter gold 111 elk.1aarvan/0.84tot 1.15f>en~an ·<br />
51<br />
tot /1.305 , de kaas van/0.41 totf0.52 het ned. p .. D~arenboven werden nog _verkocht te Ar~hem melk van<br />
b "d · 809 en 1 417 m duiven- 128 en 44 m. witte, 401 en 76 m. brmne boonen en m 1863 1,517 m.<br />
ei e Jaren 4 , . , · ' C b<br />
klaverzaad te Wag·eningen 324 en 215 m. witte boonen. Voorts werden op voornoemde markten, ulem org en<br />
Harderwijk uitgezonderd , verkocht 22,202 en19,329 runderentegen/0.345 tot/0.70en/0.39 tot/0.70,41,328<br />
en _ keujen tegen 39 313<br />
f 0.335 en j 0.35 , 1,1'19 en 974 kalveren tegen j 0.57 en f 0.56 , 15,384 en 18,198 vark~n~<br />
tegenj 0.29 tot j 0.65 en f o.315tot f 0.65, 10,4'18 en 6,647 schapen tegen j 0.30 tot/ 0.1~2 5 en f 0.32 5 t?.t f 0.:~3<br />
het ned. P·, 224 en 170 lammeren tegen f 7 .07 en j 9.50 het stuk. De aanvoer van raap- , hennep- en }IJnkoeken<br />
t z tphen is zeer toeO'enomen , zoodat in elk van beide jaren 54 en 56 schepen, roetende 3,594 en 3,3~6 tonnen,<br />
h~er~ede gelost werd:n. Ook de handel in granen is aldaar levendig. In elk jaar z_ijn gelost met tarwe 6 en<br />
schepen van 261 en 446, met rogge 7 en 6 schepen van 423 en 208, met boekweit 8 en 4 schepen van 431<br />
9<br />
en met haver 70 en 62 van 2,607 en 2,333 tonnen; geladen in 1864 met tarwe 2 van 62 , met rogge 2<br />
219<br />
van 'enlllethaver2 van1~9 tonnen. Te Zutphen zijn in18643 schepenmetende '191 tonnen, tegen19, ~etende<br />
64<br />
tonnen in 1863, met aardappelen geladen. De geringe aanvoer van aar~appelen z?owel_ als van ~ogge m 1864<br />
11100<br />
is hieraan toe te schrijven, dat de landlieden, bij gebrek aan veevoeder, zich van die artikelen met ont~eden,<br />
ten einde in het wintervoeder van hun vee te kunnen voorzien. De in September 1864. geopende wekeliJksche<br />
koornmarkt te Zevenaar voldeed boven verwachting, zoodat in de vier maanden van dat Jaar 10,736.5 m. granen<br />
werden aangebrag·t. Te Haaften zijn in elk van beide jaren 51,506 en 53,414 m. aardappelen naar Engeland<br />
verscheept. _ In elk van beide jaren worden opgegeven: we:kmark~~n, waa~op voortbrengselen van den landbouw<br />
verkocht worden, in zeventien, jaarmarkten in tweeëndertig en v1Jfendertig , op de meeste va-n welke paarden<br />
38t<br />
en vee verkocht w_orden, afzonderlijke paardenmarkten in twaalf, rundermarkten in zesentwintig en vijfentwintig,<br />
schapenmarkten m acht gemeenten. Daar de opgaven zeer onvolledig zijn en van enkele het aangevoerde, van<br />
andere ~et. verkochte vee wordt opgegeven, bepalen wij ons tot de voornaamste. Te Barneveld, waar thans<br />
éénentwmt1g sc~a~enmarkten worden gehouden, zijn in elk jaar verkocht 26,560 en 25,677 schapen. Te Zalt<br />
Bo~mel, met VlJftien veemarkten en ééne paardenmarkt, zijn in elk jaar verkocht 300 paarden, waarvan in<br />
elk Jaar ~angevoerd 760 ~n 700, 760 en 950 runderen, 1,460 en 2,844 varkens. Te Borculo, met vijftien veemarkten<br />
m 1.863 en elf m 1864, werden in elk jaar aangevoerd 2,680 en 2,577 runderen, waarvan verkocht<br />
1;~18. en 1,~53, 6,223 en5,252 varkens, waarvan verkocht 4,548 en 3,783; te Aalten, waar dertien jaarmarkten,<br />
ZIJD m.el~Jaar aangevoerd 51 en40 paarden, 2,5t9 en 2,100 runderen, 3,731 en 3,126 varkens; te Beusichem,<br />
met dne Jaarmarkten, 2,836 en 2,876 paarden,163 en 118 runderen, 313 en 204varkens, 1,475 en t,587 schapen.<br />
Verkocht werden: te Stad-Doetinchem, waar acht jaarmarkten, 1,100 en 1,140 runderen, t,956 en t,865 varkens,<br />
515 en 660 schapen! te Beesd 30 en 14 paarden, 164 en 225 runderen, 377 en 485 varkens, i,426 en i,8H<br />
schapen; te Wagemngen 470 en 231 runderen, 7,7.47 en 7,367 varkens, 2,338 en 1,339 schapen; te Tiel 33,000'.<br />
en 32,093 varkens en biggen; te Nijkerk 5,687 en 5,302 runderen en in t864 2,681 varkens en t,565 schapen.<br />
Op de schapenmarkt te Doornspijk zijn in elk jaar aangevoerd 3,000 en 2,300, op de acht te Scherpenzeel<br />
7, H 8 en 4,594 schapen. Voorts zijn aangevoerd: op de zes veemarkten en de paardenmarkt te Elst 3 695 en<br />
3,340 runderen, 270 en 360 paarden; op de beide paardenmarkten te Gent 238 en 235, op die te Hedel 685<br />
en 674, te Brakel 1,000 en 900, waarvan verkocht 250 en 225, Culemborg 130 en 180 , op de twee te Nijmegen<br />
674 en 1,125, waarvan verkocht 232 en 359, op de drie en twee te Tiel 1,232 en t,tot, op de vier te Wamel<br />
664 en 680 paarden; op de zeven jaarmarkten te Hengelo 1,994 en 2,878 paarden, 1,645 en 1,035 runderen,<br />
3,469 en 2,946 varkens; op de elf jaarmarkten te Wisch 1,785 en 1,697 runderen, waarvan verkocht 696 en<br />
527, 1,460 en 1,813 varkens, waarvan verkocht 715 en 1,060; op de zeven en acht jaarmarkten te Wijchen<br />
2,586 en 2,735 paarden, waarvan verkocht 1,628 en 1,760, 2,530 en 2,999 runderen, waarvan verkocht 1,585<br />
en 1,606, 645 en 563 varkens, waarvan verkocht 458 en 395. Aan de Klomp, onder Ede, werden in elk jaar<br />
5,000 en 3,760 varkens voor de amsterdamsche en rotterdamsche markten afgeleverd. Te Doornspijk worden<br />
v.~le ~emeste kalveren afgezet; terwijl aan het station Nunspeet (Ermelo) in i864 1,750 stuks vee per spoor<br />
ZlJD mtgevoerd. Voorts bestaan no~ in deze provincie botermarkten te Apeldoorn en Barneveld; eene bijenmarkt<br />
aan de Klomp te Ede, waarop m 1863 5,255 stokken zijn aangevoerd en in t 864 3,076 verkocht zijn; wolmarkten<br />
_te Ede en Zelhem; houtmarkten te Hattem en Oldebroek. De hennepmarkt te Dinxperlo, van weinig<br />
belang, is na 1863 ?pgeheven. Op de markt te Barneveld werden in elk jaar verkocht 4t,900 en 37,200 ned. p.<br />
boter te?"en f 0.95 en f 1 het ned. p.; op die te Apeldoorn 6,254 en 4,611 ned. p., 45 en t9 achtste, 638 en<br />
~69 zestiende :aten. Te Borculo neemt de uitvoer. van boter naar Zutphen en Deventer in belangrijkheid toe.<br />
Te ~~d-Doe~mchem wordt veel handel gedreven m hammen, spek en klompen en te Neede in hammen, boter<br />
en e1Jeren. Uit deze laatste gemeente z~jn in 1864 10,000 hammen naar Oost-Indie verzonden. Te Wisch neemt<br />
de spekhandel meer en meer toe. In elk van beide jaren is het spek afgeleverd van t,300 en 'i.l,000 varkens. Te<br />
Heerde wor~t v~el handel op Engeland· gedreven, waarheen in elk jaar 25,000 en 40,000 ned. p. spek en hammen<br />
en _eene aanzienhj~e hoeveelheid boter zijn uitgevoerd. Te Nijmegen is de binnenlandsche handel zeer belangrijk.<br />
De aanvoer geschiedt deels door stoom booten en beurtveeren, deels met vrachtwagens en vrachtkarren uit 's Hertogenbosch,<br />
r.rilburg, Maastricht en andere fabriekstreken. De granen in -1864 aangevoerd en ter markt verkocht<br />
werden geschat op eene ';aar~~ van f 600,00~. 1?.e wekelijksche aanvoeren van manufakturen worden geschat op<br />
t,000 ned. P:· Ook wo:dt JaarhJkS eene aanzienlIJke hoeveelheid meel uit de fabriek te Gennep en veel glas- en<br />
a~rdewerk mt .. de fabriek_ van ~en. heer R .EGOUT te Maastricht verzonden. - Te Harderwijk wordt steeds een<br />
met onbelangnJke handel m ansjovis, bokkmg, hout en roggebrood, meest uit Amsterdam, gedreven. De aanvoer<br />
va~. en de handel in steenkolen te Apeldoorn is sedert de afschaffing van den accijns op de brandstoffen aanmerkehJk<br />
toegenomen. - Te Nijkerk hebben in elk van beide jaren 131 en 74 vaartuigen ruim t,000,000 ned. p. hooi<br />
aangeb~~gt. Te Zutphen hebben in elk ~aar 28 en 24 schepen, roetende 2,181 en 1,822 tonnen, met hooi gelost. -<br />
Turf bhJft steeds het voornaamste artikel van aanvoer te Zutphen. In elk van beide jaren zijn gelost 328 en<br />
268 schepen, metende 14,891 en 7,659 tonnen, waarvan 22{ en t 23 met langen, de overige met korten turf. Met<br />
metselsteenen hebben aldaar in 1864 gelost 149 schepen, meten
,..<br />
582<br />
g-emeenten dezer prnvincie hebben gelost 8,08~ en 8,101 schepen, waarvan 6,936 en 6,752, metende 251,336 en<br />
JJ22,661 tonnen; geladen 4,860 en 4,807, waarvan 3,688 en 3,468 roetende 138,477 en 141,973 tonnen. De op<br />
Q"a.Ven ontbreken voor Ammerzoden, Brakel , Doesburg, Haaften, Harderwijk, Hedel, Heerewaarden, Nederhemert<br />
en Westervoort in beide jaren en in '1863 voor Hummelo. Door de Rijnbrug te Arnhem kwamen in<br />
elk jaar 1,327 en 1,110 schepen 65 en 54 houtvlotten, 7'74 en 761 stoombooten. Van de kade hebben aldaar<br />
in elk Jaar gebruik gemaakt 2,105 en 2,340 schepen, waaronder beurtschepen, marktschuiten en stoombooten<br />
niet zijn begrepen. In 1864 kwamen aldaar aan 95 ledige schepen, metende 3,325, en zijn van daar vertrokken<br />
1,793 schepen, roetende 53,726 tonnen. - Op het apeldoornsche kanaal was de scheepvaart doo~ ijsbezetting<br />
gestremd van 31 December 1863 tot 26 Februarij en van 14 tot 31 December 1864, door het sluit~n van .een<br />
gedeelte van het kanaal voor uitvoering van werken van 9 Junij tot 2 Julij 1863. De vaart heeft m elk Jaar<br />
plaats gehad met 5,567 en 5,079vaartuigen, metende219,195 en 201,316 tonnen, welke/7,174.62 5 enf.6,902.19li<br />
àan brug- en schutgelden betaalden. Van deze vaartuigen werden geschut aan de apeldoornsche sluis 831 en<br />
754, aan de koudhoornsche 911 en 882, de vaassensche 1,059 en 988, de bonenberger 1,278 en 1,1~4, de<br />
hezenberger 1,488 en 1,33L De vaart op de Berkel was in beide jaren niet zeer levendig. De veldhorster<br />
i>tuw was in elk jaar gedurende 77 en 83 dagen gesloten wegens laag water. Ook was in 1864 de scheepvaart<br />
gestremd door ijsbezt;itting in Januarij en Februarij gedurende 24, in December gedurende 1û dagen; voorts<br />
door herstellingen in 1863 in Augustus, in 1864 van 3 tot 9, 11 tot 16 en 20 tot 24 J ulij en van 1 tot 6<br />
Augustus. Vele Berkelschippers waren in 1863 te Zutphen werkzaam aan het vervoeren van grond voor den<br />
spoorweg. J{et onderhoud van de werken op de Berkel heeft in elk jaar gekost f 2,686.64 en f 2, 797. Door de<br />
veldhorster stuw zijn opgevaren in i863 933, in 1864 1,073; afgevaren 939 en 1,082 schuiten, 78 en 132 houtylotten;<br />
onder de Middelpoortkug te Borculo opgevaren 464 en 474, afgegevaren 472 en 480 schuiten, 48<br />
en 106 houtvlotten; door de rekkensche stuw opgevaren 340 en 322, afgevaren 341 en 321 en 67 en H9 houtvlotten.<br />
Volgens aanteekeningen aan de no.odbrug te Zutphen voeren langs den IJssel in de laatste elf<br />
]Ilaanden van 1863 stroom af 4,124, stroom op 4,076 schepen, waaronder 449 en 450 passagiersstoom.,<br />
booten, 17 en 31 sleepbooten, 329 en 392 beu.rtschepen, 604 en 446 ledige vaartuigen. De hoogste dag was<br />
i 7 April toen 87 schepen werden doorgelaten. Het ·verkeer tusschen de Maas en de Waal was levendiger in<br />
i863 d:;i,n in 1862, doch minder in 1864. Door de schutsluis te St. Andries voeren van de Waal naar de Maas<br />
in 1863 3,298, in 1864 3,056 vaartuigen, metende 128,174 en 109,363 tonnen, van de Maas naar de Waal<br />
_a,619 en 3,406, metende 146,466 en 132,312 tonnen. Uit Valburg werden met stoo;rnbooten naar Rotterdam en<br />
êlders vervoerd in 1863 132 vaten, in 1864 8,000 mudden, in elk van beide jaren 9,708 en 12,H 2 manden fruit, 80<br />
en 40 balen tabak, '1,218 en 1,060 runderen, 8,672 en 12,132 schapen en in 1864 2,105 zakken graan; terwijl<br />
zijn aangebragt 327 en 31 O fusten bierazijn, 99 en 85 vaten gedestilleerd, 120 en 1,290 zakken graan. Gedurende<br />
elk van beide jaren zijn aldaar gelost 36 en 38 schepen met kalk, steenkolen en turf, geladen 18 en 5<br />
met kersen, appelen, pruimen en aardappelen.<br />
In 4et getal markten te Gorinchem kwam geene verandering. De handel in granen was door het toenemend<br />
gebrJJik van tarwe- en roggebloem in 1864 minder levendig. Op de koornbeurs blijft echter de aanvoer van<br />
granen en ?:aden zeer belangrijk. Vooral op de rundveemarkten was de handel in beide jaren zeer levendig,<br />
terwijl voor rundvee en paarden hooge prijzen betaald werden. Op de maandagsche weekmarkten wordt<br />
veel vee aangevoerd. De vrijdagsche is van weinig beteekenis. Aan de waag werden in elk jaar gewogen<br />
389,467 en 3H ,'690 ned. p. hennep, 458,301 en 429,434 ned. p. kaas, 2,259 en 2,284 vette varkens. De aanvoer<br />
van boter was minder in 1864 dan in 18()3. De boterhandel wordt meest in het naburige Leerdam geg~even.<br />
De handel in visch v:,m elders aangevoerd is in deze . gemeente zeer belangrijk. Voorts wordt nog al<br />
h_andel gedreven in }).out, ijzer, kalk en tras. - Te Gouda werden in elk jaar ter markt gebragt en verkocht<br />
45,580 en 42,470 ned. p. boter tegen f 0.70 tot f 1.26 en f 0.80 tot f 1.46 het ned. p., kaas tegei1f16 tot f 27<br />
fn .f 19 tot f 29 de 50 ned. p .. Daarenboven worden aanzienlijke partijen boter en kaas bij de handelaren opgekocht.<br />
In 1863 werden door minderen aanvoer van amerikaansche kaas goede prijzen voor de binnenlandsche<br />
bedongen. 09k in 1864 waren de prijzen van boter en kaas, die meest naar Engeland worden verzonden , hoog.<br />
Pe voorraad, die in 1864 door den konden zomer slechts gering was, ging redelijk van de hand. De aanvoer<br />
van Jrneijen en kalveren is in 1863 belangrijk toegenomen, die van kalveren en schapen was minder in 1864'.<br />
De weekmarkten worden door de landlieden druk bezocht en geven veel vertier. Vooral worden vee, pluimgedierte,<br />
kaas, boter en boomvruchten aldaar aangebragt. De vrijdagsche paardenmarkt is in diep verval, zoodat<br />
in 1864 geen enkel paard werd aangevoerd. - Te Leijden werden in elk jaar ter markt gebragt 383,330 en<br />
413,330 ned. p. boter tegenf1.!0 tot/1.50 en/1.20 totfi.40 het ned. p.; ~~n~ijl in 1.864 33,693 ned. p . . kaas<br />
aan de waaO' zijn gewogen. Op de zeer belangrijke vier lammerenmarkten ZlJn m elk Jaar aangebragt 34,717<br />
en 33,826 l:mmeren, waarvan verkocht 29,093 en 33,180 . .Zij zijn van het gron:ingsche en texelsche ras en<br />
golden van f 2 tot f 11.50 en f 4.46 tot f 14.96. De wolhandel was in d_en zomer van .. 1863 zeer levendi?, doch<br />
in de laatste maanden van dat jaar gedrukt. In 1864 was die handel met onbelangnJk ~n kenmel'lüe z1?h door<br />
meer aanvoer van buitenlandsche wol. - Aan de stadswaag te Delft werden gewogen m '1863 1, 181 , m 1864<br />
766 kwart, 30,840 en 31,006 achtste, 4,915 en 4,845 zestiende vaten bot,er, te zamen inhoudende 7t3,190 en<br />
699,210 ned. p.; 2,849 en 2,669 stapels kaas, wegende 779,458 en 735,544 ned. p .. De boter gold in elk jaar<br />
f0.90 totfi.45 enf1 totfi.75, de kaasf0.14 totf0.23 enf0.11 totf0.26 het ned.y .. Naar Nederlandsch<br />
Indie werden verzonden aan boter in 1863 232,777, in 1864 248,731 ned. p., aan kaas m 1863 i0,955 ned. p ..<br />
Op de veemarkt werden aangebragt in 1863 14,047, in 1864 16,835 runder~n, 3,418 en. 3,548 .kalveren. De<br />
jaarlijksche paardenmarkt, die in J unij wordt gehouden, neemt .. voortdure~~ toe, zoodat m elk Jaar o~geveer<br />
600 paarden aan de lijn waren. Graan- en aardappelenmarkten ZlJn van we1111g belang, De boommarkt is .aan-<br />
585<br />
merkelijk toegenoinen, zoodàt niet slechts grove boomsoorten ma!J,r ook fijne heesters en vrnchtboomen worden<br />
~ange;oerd. De aanvoer vah visch op de vischmarkt was in 1863 bijna het dubbele van vorige jaren, .in 1864<br />
iets mmder. -:- Op de aar~appelenmarkt te 's Gravenhage zijn ter keuring aangebragt in 1863 250,l :i 5, in 1864<br />
251,370 m. tegen 234,383 m 1862. Ter slagting werden in elk jaar ingevoerd en goedgekeurd 6,703 en 7,283<br />
r~nd~ren, 7,663 en 7,532 kalveren, 3,428 en 2,87f schapen, terwijl 1,095 en 1,104 goedgekeurde schapen geslag~<br />
zIJn m~evoerd; voorts a~n gesl~gt vleesch 282,173 en 159,717 ned. p .. De botermarkt is in 1864 eènigzins<br />
achtermt ge~aan, zoodat. m dat Ja~r slechts 93,254 ned. p. zijn aangebragt tegen 98,916 in 1863 en H1,968 iri<br />
1862. J?e pr1:Jzen waren m 1864 buJtengemeen hoog, zoodat meh de hooiboter met f 53 de 40 ned. p. betaalde.<br />
De klemhandel geeft een ruim vertier, terwijl de groothandel toeneemt. - Te Dordrecht was de binnenlandschè<br />
groothandel in ~out, rijnsche houtwaren in 1863 minder levendig dan in 1862, in 1864 op niêuw iets levendiger.<br />
Ook heerschte m het laatste jaar meer bedrijvigheid in de hontkooperijèn. De graanhandel was in 1863 minder·<br />
gunstig, doordien de groote buitenlandsche aanvoeren van tarwe en rogge op de prijzen der binnenlandschè<br />
granen sterk drukte~: In garst, haver en boekweit, die een zeer middelmatig gewas gaven, is weinig omgegaan.<br />
In 1864 kw1Jnde de graanhandel door de groote aailvoei·en van ineel uit .Amerika, den Rijn e:n de<br />
O?stzeelanden en door het overvloedige aardappelgewas. Daarenboven lieten hoedanigheid en gewigt van het<br />
wmterkoorn veel te wenschen over. In boekweit is door het ongunstig gewas weinig omgezet; van haver eli<br />
?"arst was .de omzet voldoen~:· Het koolzaad vond in '1863, bij ee:ne ruime opbrengst en goede hoedanigheid~<br />
m het ~~gm van den oogsttIJd geree~en aftrek tegen vrij hooge prijzen. In April en Mei 1864 zijn die prijzen<br />
b.ela~?'r1:Jk gerezen door de verwachtmg van slechte uitkomsten van het kóolzaadgewas in dat jaar. Daar aan..:.<br />
z1.enl1:Jke voorraden van raapolie voorhanden waren, g·ingen de prijzen tot aan het einde van het jaar terug,<br />
~nettegenstaande den slechten koolzáadoogst. Het slaan van koolzaad gaf dus geen voorded aan de oliemolens.<br />
Het toene~end gebruik van petroleum drukte in 1863 den prijs der raapolie, vooral toen de fabrieken algeme·en<br />
koolz~ad gmgen verwerken. Ook vonden dat jaar de raapkoeken minder aftrek, doordien de weiden tot zeer<br />
la~t m den ~~rfst het schoonste gras leverden. In 1864 vonden de raapkoeken nog laat in het najaar tot<br />
khmmende pnJzen g·ereeden aftrek. Het inlandsch zaailijnzaad was sedert jaren niet zoo uitmuntend van hoe.:...<br />
danigheid als in 1863 en vond tegen hooge prijzen gereeden aftrek, ook ter verzending naar het buitenland ,<br />
vooral naar Ierla~d. In 1864 liet. de hoedanigheid veel te wenschen over. Men had echter geregelden aftrek,<br />
vooral ter ver.zend1~g naar het buitenland, tegen goede prijzen. Boonen en erwten kwamen in 1863 weinig ter<br />
markt, doordien ZlJ meest tot veevoeder dienden; in 1864 was de omzet voldoende. De handel in meekrap,<br />
vla~, t.ras, pannen, steen, stokvisch en levertraan en de kleinhandel stonden nagenoeg gelijk met dien van<br />
vonge Jaren. IJzer, steenkolen en zout werden meer aangevoerd én omgezet. - Te Rotterdam was de binnenlandsche<br />
graanhandel in 1863 niet gunstig door gebrek aan aftrek naar het buitenland en de -mededinging<br />
van vreemd rn_~e!. De prijzen van inlandsche tarwe zijn in de vijf eerste maanden van het jaar gedaald. Latei·<br />
kwam .~e.ne r1Jzmg van ongevee: f 1 per mud door ~e verontrustende berigten over den oogst in Hongarijé.<br />
Deze r1~zmg maakte echter spoedig plaats voor eene meuweda&ng, zoodat het jaar sloot met eene notering<br />
van rmm f 1.50 per mud beneden die in het begin van het jaar. De aanvoeren overtroffen sedert den oogst<br />
de flaauwe vraag. De roode tarwe uit de oostelijke en zuidoostelijke provincien wordt thans grootendeels regtstreeks<br />
o~ de l~~dmarkten door de grootere meelfabrikanten opgekocht, zoodat, in vergelijking met vroeger,<br />
betrekkel1:Jk we1111g ter rotterdamsche markt komt. In 1864 bepaalde zich de handel tot binnenlandsch verbruik.<br />
Van wi~te t~rwe wordt daarentegen wei.nig op de landmarkten opgekocht, zoodat de aanvoeren nog steeds<br />
belangr1:)k Z1:Jn. Het gewas van 1864 het echter in hoedanigheid ve·e1 te wenschen over. Ook van deze soor't<br />
werd dat jaar weinig uitgevoerd. Tarwemeel wordt wekelijks in vrij belangrijke hoeveelheid door de fabrikanten<br />
aan de markt verkocht. Ook vonden zemelen van de binnenlandschè fabrieken en het buitenland in 1864 gereeden<br />
aftrek, terwijl vrij belangrijke partijen zijn uitgevoerd. Inlandsche rogge, waarvan de aanvoer in 1863 zeer<br />
voldoende "."as, ~ad een geregeld vertier. In den zomer ondergingen de prijzen weinig veranderingen; zij zijn<br />
na den overvloed1gen oogst omtrent f 1 gedaald. In 1864 was opbrengst en hoedanigheid slechts middelmatig<br />
en werd uit de oostelijke en zuidoostelijke provincièn weinig, uit Zuidholland, Zeeland en Vlaanderen veel<br />
àangevoe~d. Alles w~rd voor het binnenland opgekocht. Van inlandsche g'arst was in 1863 de markt vrij<br />
wel voorzien, slechts m den rnmer ondergingen de prijzen slechts eené kleine rijzing. In 1864 was door ruimen<br />
uitzaai veel zomergarst. Het meeste werd ·afgezet in het binnenland met e·enige verzending naar Belgie. Haver<br />
werd zeer spaarzaam aangevoerd en vond gedurende een gedeelte van 1864 goeden afzet naar dèn Rijn. Boekweit<br />
~~d in 1863 vrij goeden aftrek, de prijzen gingen in het voo1jaar langzaam vooruit en waren tegen den<br />
oogstt1:)d f i.50 tot f 2 p. m. hooger dan bij het begin van het jaar; zij daalden later ongeveer f f.50. in f86t.<br />
?epaalde zich de o~zet tot binnenlandsch verbruik. Van peulvruchten waren in 1863 de aanvoeren zeer matig;<br />
m 1864 werden kleme erwten veel aangevoerd , die veel aftrek vonden voor het binnenland en nu en dan naar<br />
Frankrijk en .Engeland werden verzonden. De groote erwten of zoogenaamde schokkers worden meest aan<br />
E.n~eland verkocht. Witte en bruine boonen, waarvan het gewas middelmatig was, vondèn in f864 bij het<br />
begm van den oogst vraag voor verzending. Van paardenboonen had eenige uitvoer plaats naar Frankr~jk. Van<br />
koo.l~~ad waren in 1863 de aanvoeren ruim, de prijzen waren ongeveer f 4 beneden de notering van Januarij<br />
~n z~.n later nog meer gedaald. In 1864 was het gewas allerongunstigst, 4,500 lasten tegen een gemiddelden<br />
Jaa~l1:Jkschen oogst van 30,000 lasten. De handel en omzet in inlandsch koolzaad was hierdoor dat jaar hoogst<br />
.germg; daarentegen werd veel aan- en doorgevoerd uit de Oostzeelanden en Hongarije. De oogst van meekrap<br />
wàs ïn 1863 zéer bevredigend, daar hij ongeveer 13,000 vaten bedroeg; in het begin van dat jaar was<br />
echter de handel zeer flaauw. Later hebben de lage prijzen door verzending ên voor de garancinefabrieken<br />
J.Mèr vráag uitgelokt. In 18M was de oogst ongeveer 5,000 vaten kleiner) doch de hoedanigheid zeer goeà..<br />
1
38~<br />
De prijs hield zich in het begin van het jaa~ staande, doch daalde lat~r zeer. Vlas was in 186~ veel uitgezaaid<br />
en het gewas goed en overvloedig; de priJzen eerst laag hebben zich later hersteld. Ook m .1864 was de<br />
handel in vlas zeer levendig, zoodat in J unij het gewas van 1863 genoegzaam geheel wa~ opg~r~imd. Dat v~n<br />
1864, hetwelk goed uitviiel, vond reeds bij de eerste aanvoeren goede vraag. De handel i:i z~aihJnzaad ':'as m<br />
beide jaren zeer levendig tegen hooge prijzen. I~ 1863 was de ?ogst groot e~ de h?edam?"heid zee.r fraai. ~et<br />
gemaak van boter en kaas was in 1863 belangnJk grooter dan m 1862, doch iets mmder m 1864, m welk Jaar<br />
dit verschil door hoogere prijzen werd vergoed. Het maken van zoogenaamde engelsche kaas ~eemt do~r de<br />
hoogere prijzen voortdurend toe. De openbare veilingen van voortbrengselen van den landbouw m den Wilhelminapolder<br />
bij Goes hebben te Rotterdam onafgebroken plaats. Andere landbouwers in Zeeland en Zuidholland<br />
beginnen dat· voorbeeld te volgen. Ook neemt het verkoopen per wigt, ter vervanging v~n het meten aan de<br />
rotterdamsche markt meer en meer toe , zoodat niet slechts buitenlandsche '. maar ook vele bmnenland~che granen<br />
thans per wigt verkocht worden. Men beschouwt zulks als eene veranderm~. ten g?ede·'· daar de bmtenlandsche<br />
orders, steeds per wigt berekend, bij voorkeur de markten .. zoek~n, waar ZlJ . op die WlJZe kunnen koope.n. Het<br />
levendiae verkeer van Rotterdam met het binnenland blijkt mt de gedurige aanvrage~ om concessie voor<br />
stoomb~otondernemingen en de levendigheid van de binnenlandsche schee~vaart. - De b1~n~nlandsch~ hand~l<br />
te Schiedam in steenkolen, brandersgist en spoeling verkeert in een gunstigen toestand, die m gedestil~eerd is<br />
in 1864 door de verhooging van den accijns vermindert. De spoeling go~d in 1863 f O.~O tot f ~.10 '. m .1864<br />
f 0.50 in J ulij tot f 2.30 in Maart per ketel. Door de mindere voortbrengmg van moutw1Jn werd .. m beide .Jaren<br />
minder spoeling gemaakt. -<br />
Te Delfshaven is de uitvoer van aldaar gemest vee zeer belangnJk. ~ Nieuwe<br />
markten zijn ingevoerd: in 1863 te Ameide voor rundvee, te Ouddorp voor paarden en rund.eren, ~n 1864 t~<br />
's Gravendeel voor paarden op 29 of 30 Mei, voor runderen, schapen en varken~ 's w~~nsdags m Apnl en Mei.<br />
Daarentegen is de paardenmarkt te 's Gravenhage in 1864 afgeschaft. In dat Jaar ZlJn de vroeger afgesc~afte<br />
kermissen weêr ingevoerd te Papendrecht en Woerden, terwijl te Katwijk de in 1862 herstelde kerm~s op<br />
nieuw werd afgeschaft. In elk van beide jaren werden van voortbrengselen van den landbouw aangebragt m de<br />
volgende gemeenten: ·<br />
Rotterdam.<br />
Dordrecht. Gorinchem. Leijden.<br />
1863. 1864. 1863. 1864. 1863. 1864. 1863. 1864.<br />
Tarwe ...•......... ned. m. 74,899 69,571 221045 20,215 2,318 2,207<br />
Rogge.<br />
12,825 12,778 8,345 6,695 2,470 2,393<br />
Spelt ..<br />
2,657 2,189<br />
Garst .<br />
31,674 34,479 2,735 2,200 2,154 1 ,929<br />
Haver.<br />
16,731 10,231 H,365 6,340 2,530 2,660<br />
:Boekweit.<br />
16,949 15,7i7<br />
Koolzaad<br />
49,174 78,504<br />
Hennep .. ned. p. 389,467 3H,690<br />
Lijnzaad .. ned. m. 32,199 59,1Ml<br />
Witte boonen<br />
80 72<br />
:Bruine boonen . . . . . . . . . 645 661 519 409<br />
Paardenboonen ......... 3,7H 6,797 1,662 1,382 616 593<br />
Groene en gele erwten. . . . 7,238 6,651. 1,080 1,358<br />
Aardappelen . . . . . .<br />
13,100 11,350 4,050 5,000 132,652 133,956 503,000 503,150<br />
:Boter<br />
ned. p. 64,661 65,090 13,000 11,000 383,330 413,330 207,105 195,329<br />
Kaas ..........•<br />
31,781 20,602 458,301 429,434 34,405 38,075<br />
Op de weekmarkten te Delft, Gouda en Leijden werden aangebragt 964 en l,i79 paarden, 83 en 289 veulens.<br />
De paarden golden f 18 tot f 200 en f 12 tot f 200, de veulens f 30 tot f 100 en j 36 tot f 100. Te Rotterdam<br />
werden in elk jaar door vilders opgekocht 64 en 89 ~aarden' .. waarvoor f 20 tot f 40 betaald werden. Op de<br />
weekmarkten te Delft., Gorinchem, Gouda, Heenvliet, LeiJden, Puttt:irshoek, Rotterdam, Schoonhoven :n<br />
Woerden in 1863 114,856, in 1864 134,706 runderen, 43,234 en 43,704 \rnlveren, waaronder 6,068 en ~·L.2<br />
htere waarvan verkocht 6000 en 6650 tegenf1.50 totf15 en/2 totf15. De verkochte hoeveelheid is<br />
:~eet bek~nd in beide jaren vo~r de ma;kten te Rotterdam en Woerden, waar in elk van beide jaren 49,:43<br />
en 6 ,006 runderen, en in de eerste gemeente 20,472 en 21,364 kalveren werden ter 4<br />
mark~ gebragt. In de overige<br />
gemeenten werden op de weekmarkten verkocht 54,518 en 59,979 runderen, tegen f2. tot f300 en f25 tot<br />
f 400, en, behalve de nuchteren, 15,230 en 14, l 35 kalveren, tegen j 2.50 tot f 84 en f 2.50 tot f 80. Op de weekmarkten<br />
te Delft, Gorinchem, Gouda, Heenvliet, Leijden, Rotterdam, Schoonhoven en yv ~erden werd~n<br />
en 65 341 schapen 51 373 en 52 288 lammeren. De verkochte hoeveelheid is onbekend m<br />
aange b rag t 59 , 396 · ' ' ' ' . · ·· b<br />
beide jaren voor de markten van Rotterdam en Woerden, op welke m elk Jaar ZlJn aange ragt 16,328 en<br />
1 8<br />
,034 schapen, 7 ,946 en 8,482 lammeren; zoomede van de in 1863 ter markt ge bragte en verkochte schapen<br />
te Schoonhoven; op de overige markten werden verkocht 37,418 en 41,747 schapen, 36,344 en 41,669 lammeren,<br />
de eersten tegen j 6 tot f 40 en f 5 tot f 40, de laatsten tegen f 2 tot f 20 en f 2. 7 5 tot f 40. Op de we~kmarkten<br />
te Delft, Dordrecht (enkel biggen), Gorinchem, Gouda, 's Gravenhage (enkel varkens), Heenvliet,<br />
··d Puttershoek Rotterdam en Schoonhoven werden gebragt 19,579 en 25,068 varkens, 35,238 en 37,516<br />
L<br />
biggen.<br />
81J en '<br />
De verkochte<br />
'<br />
hoeveelheid is niet opgegeven voor de markten van Rotterda~, op we.<br />
Ik<br />
e m<br />
·<br />
e<br />
Ik<br />
van<br />
beide jaren gebragt werden 10,688 en t4,694 varkens, 5,362 en 5,182 biggen. Op die der overige gemeenten<br />
585<br />
werden in elk jaar verkocht 8,292 en 9,2()2 varkens, 28,320 en 29,8!.l2 biggen, de eersten golden f 10 tot f rno<br />
en f 10 ~ot f 95, de laatste~ f 2 tot f 17 en j 2 tot f '18. In 1863 werden gehouden 64 paarden- in 27, 5()<br />
~·under- m 16, 8 sc~apen- m 3 , 27 varkensmarkten in 9 gemeenten; in '1864 53 paarden- in 27 , 50 runderm<br />
16, 13 schapen- m 4, 31 varkensmarkten in ·12 gemeenten. Op die markten werden in elk van beide jaren<br />
gebragt H,287 en 11:678 paarden, 1,556 en 1,728 veulens, 16,296 en U,555 runderen, 2,935 en 2,448 kalveren,<br />
300 en 130 vaarzen, 111 1864 300 kalf- en UO vaarkoeijen, 300 en 257 schapen, 7-18 en 723 lammeren, f.471<br />
en 1,2.11 varkens, 2,070 en._2,284 biggen en 27 en 40 geiten. De verkochte hoeveelheden worden hoogst onvolledig<br />
opgegeven. De pnJZen van verkoop waren voor de paarden van de beste soort in 1863 f 530 tot j 550<br />
in .. 1864 / 500 ~ot f 575, terwijl de veulens in beide jaren liepen tot f 160. Voor het rundvee waren de hoogst~<br />
priJzen 111 elk Jaar f 230. De schapen golden van f 10 tot f 30 en van f 4 tot f 28, de lammeren in beide j~ren<br />
van/3 totf14, de varkens vanf7 tot/90 en vanf7 totf'120, de biggen vanf3 totf30 en van f2 tot<br />
f 25, de geiten van f 4 tot f 10 voor beide jaren.<br />
Uit de aanteekening .:Voor het haven~eld der binnenschepen te Rotterdam blijkt, dat uit die gemeente z\jn<br />
vertrokken en aldaar ziJn aangekomen m 1863 2,031, in 1864 2,174 binnenschepen, te zamcn metende 99 734<br />
en 1.06, 756 tonnen; hieronder zijn niet begrepen de stoom booten, beurt-, veer- of marktschepen, pak- en volksschmten,<br />
behoorende tot ~e openbare middelen van vervoer te water, ongeveer 450 in getal, roetende 22,988<br />
~oimen, ':elke met 238. bi~nenlandsche plaatsen de gemeenschap onderhielden. Van bir.nenlandsche vaartuigen<br />
is aldaar melk ~~n bei~e Jaren aan havengeld betaald: bij het jaar van 1,775 en 1,832, metende 64,221 en<br />
66,283 tonnen, biJ de reis 5,123 en 6,851, met eenen inhoud van 194,559 en 242,616 tonnen. Op den laatsten<br />
December 1863 bestonden te Rotterdam 32, op dien van 1864 39 stoomsleepdiensten. De binnenlandsche stoombooten<br />
m~~kten in 1863 8,0~5 tegen 8,278, de antwerpsche 203 tegen 202, de brusselsche 45 tegen 37 en die<br />
op den Rljn 489 tegen 440 m 1862. Door de groote vermeerdering en de groote afwisseling in de diensten<br />
heeft de kamer van koophandel te Rotterdam opgehouden die opgaven te geven. Te Schiedam werd de haven<br />
~ezocht door 5,514 en 4,331 bi~nenlandsche schepen, meten
-~-----------~---------~1<br />
5S6<br />
Alkmaar.<br />
1803.<br />
1,000<br />
Hoorn.<br />
1803. 18G4.<br />
2,967<br />
Boonen van verschillende soorten.<br />
Bruine boonen . /1 " 265<br />
'Vitte, gele en bruine boonen. /1<br />
" 1,5(34.<br />
Koolzaad. 1,636 957 58 " 227<br />
Mosterdzaad. 1,510 2,210 6,190 6,252<br />
Li.1'n- en karweizaad 463 622 3,Ml 1 ) 3,237<br />
67() ï\J8 ,, "<br />
(j<br />
Kanariezaad. . .<br />
Aardappelen 4,Ul 2,792 14 ·, 9 q '14.,236 "<br />
.J- .<br />
Haarlem.<br />
·1863. t864.<br />
Te Enkhuizen wordt alles op monster verkocht' hetgeen ool~ grootendeels het geval his te H;l~rn. ~n ·18~3<br />
. . l de
588<br />
naar eene ligplaats in het oosterdok of uaar eeu der drooge dokken en werven gesleept i~1 1863. 901 , in 1864<br />
1,224 schepen. De ligtervloot van de Firma JAN GOEDKOOP tusschen Amsterdam en het N ieuwed1ep ondervon:l<br />
in bei
afbreuk aan de binnenlandsche scheepvaart. In 1864 kwam van Middelburg éé1:e stoombootdienst in werking<br />
naar Berg·en op Zoom ter verbinding met den staatsspoorweg en werd concessie gevr~agd voor twee sto.omb<br />
ooton d ernemmgen<br />
·<br />
op<br />
,<br />
s<br />
H<br />
e<br />
r•ogenbosch<br />
"<br />
en<br />
·<br />
Schiedam<br />
·<br />
Daarentegen is het beurt.veer met zeilschepen<br />
d<br />
op<br />
·<br />
Amsteiclam<br />
Ik · ar 1ó>.<br />
h De haven van Zierikzee zijn in- en uitgevaren 1 ,064 en 1,07~ se 1 iepen, waaron er m e Ja ~<br />
boplg~ e grsc ehven.D e. e b eur t veren O}) Middelbur()' . o , Bero·en o op Zoom, Amsterdam en Stavenisse en de stoomboot op<br />
Rotterdam worden geregeld bediend. . . .<br />
In de provincie U trecht was de toestand van den binnen1andschen handel .:n .beide Jaren over h~t a 1 gemeen<br />
niet D'Unsti . In 1863 was de stemming van enkele artikelen gedr~lü; ~en~IJl m 1864 de geldschaarscht~ aan<br />
den handel ~-eel nadeel berokkende. In den kleinhandel heerschte m beide .Jaren, zoowel te Utrecht. als 11: de<br />
. · c·A veel bedriJ'vigheid. In Jen graanhandel g-ingen in 1863 de prIJzen terug door. den .~ve1vloed1gen<br />
provm OOD'St.<br />
L'<br />
De handel in tarwe, het voornaamste gTaanart1ke<br />
· 1 , ver l rner d e op d e l ioo fdrnarkten - . . m .. kw1Jnenden -. . staat<br />
::i d l h 1 1<br />
en wer angzamer<br />
g·eheel kleinhandel daar Je aanvoeren van buiten1a!idsch meel aanzienlijke ondernemmgen<br />
ai u ' . .. l ~!'- · t . · en<br />
beletten. Ook in 1864 was de handel in granen niet winstg·evend, daar ~e pnJZen se< ert_ .mei eru~gmg:n<br />
slechts de boekweit prijshoudend bleef. Ook dat jaar was de omzet 111 meel be!angnJkd De a~voe~ t vta~<br />
amerikaansch meel was zeer toe- die van duitsch meel afgenomen. Aan aardappelen wei-- en te tree 1 ~1<br />
markt ge ebragt in '1863 3 4,~2 0 , in 1864 60,679 m. minder dan in '1862. In het voorjaar v.an 18~3 waren 111<br />
Maart en April de aanvoeren nog VrIJ " aunz1enllJ,{ · . "1 b" 1J ma t ige ' p1·1·J·' z en "an ' f " 1 · 20 tot f 1 · no ~ 111 Mei f ·u.o f tot eu<br />
• ~.50 er 11.1" De nieuwe aardappelen g·olden aanvankelijk ./ 5 tot f 6, ZIJ daa ~den sp~edig to~ f 3 er 1 4 , ,<br />
J wer d en p reeas l 111 · J u l" lJ t egen j' i. · ·10 tot;··) ~ . 110 ' in het naiaar ~ doorgaans tegen .f 1.40 to_t j UlO ve1kocht. ./ l 0 In 18(h<br />
ld , " · J ";· " tot f 5 in J uliJ. en A uD"ustus f 1. 'IO tot f 1.80, in het najaar f 1.40 tot ' · 8 per m"<br />
go en zIJ 111 lllllJ 4 , o . k " · 186:~ ]en<br />
terwijl de beste of zeeuwsche soorten tegen f 2.10 verkocht werden. Op de fnutmar ten ZlJl: 111, _' ~ ap.pe d<br />
veel minder peren en vooral kersen meer aangevoerd clan in '1802. In 18 G.l, was door den overv1oelu1gi'e~toogsltt te<br />
aanvoer belangTijk ' grooter, doch de pq]zen, " voora 1 van appe 1 en en pei ·e n, buiteno·ewoon o laa()' o· 0 pc e rui marc · e<br />
U trecht zijn in elk jaar aang·ebragt 'i35,416 en '129,136 p. kersen, '10 ,714 en 31 ,2'12 m. a~pelen , 6 ,99~. en 1 0 '. 7 1. 4<br />
m peren In 18G~ golden de apnelen .f 0.60 tot f 1.30, de peren f 0.UO tot./ 1.40 het m" Uit Utrecht 2 IJ 11 c 1<br />
1<br />
aht Jaar<br />
1<br />
· ·<br />
E d 80 ooo , )ei en 'eD'en f O 1-5 tot f 0.5 0 et m.<br />
on ()'eveer 8 ooo m peren en 40.000 m. appelen naar i nge;an , , r.1. apr ' ~ "" . ·· . , . d<br />
na=r D·, i ts~hland. oTootendee]~ voor de stroopfabrieken, uitgevoerd. Ook werden vele appelen naar :B n eslan en<br />
0<br />
Gronino·en '' verzonden. ' Voorts werden dat Jaar naar .r!J nge an ver voer , · · . . . , d<br />
· ",, 1 . d , ,d 30 000 necl p zwarte en roode bessen en<br />
eene m:nio·te pr·ümen kruisbessen en noten. Met hessen werd wekelijks ééne ::;chmt naar AmsLeruam g~la ~n<br />
en veel vo~r Ha~ r lem 'opgekocht. Over het algemeen heerschte in dat j aar i~ den fruithandel eene onge ;:~n d:<br />
druk Le. De<br />
0<br />
oToenmarkt te Utrecht worJt goed bezocht, terwijl Je verplaatsmg van de groenmarkt ~aar<br />
boterhal voor de vijf eerste werkuaD"en zeer vo, id oet. ]) e vei;;eu'-'mg .." ,r vaa -. · o O'l'O"nten v • naar .A.msterdam " was 111 18G4 d t<br />
0<br />
be' ano·rijk 'l'e Utrecht werd ter botermarkt mm · d er aangevoerr . · l 111 · 1 "ü" '-' · ~ dan 111 '1863. · De pnJzen . waren a<br />
1<br />
ja~r :eer l~oog door het OllD'unstig grasgewas. Op 10 December 1864 is de botermarkt ov e rg~brag t n a~r re<br />
nie;nve boterhal op de Ma1'.faplaats. De boterprijzen waren in beide jaren hoog. Me~ betaalde (111 h~t voo~- en<br />
na.Jam<br />
·- , --<br />
\Oorgrnso<br />
. b t<br />
erm<br />
· ·18"3f1 •;o tot f l 30 in 1864 f 1.30 tot f 1.40, voor weiboter ./ 0. 00 tov f O.l.18 en<br />
v ·• · , • . , • 'bt 'fo-o<br />
j . l to'· f 1 20 in Mei J unij en J ulij voor grasboter f 0.D6 tot f 1.10 en f 1 tot J 1.16, voor wei o 81 . · 1<br />
tot o. 70 " en . f ' 0. 80 ~ tot .f ' 0.90. Op de hooimarkt werden m · 1863 · 2 , 7-5 ;) , 000 _ ' 111 · '1864· 4<br />
,-<br />
400<br />
'<br />
000 ned<br />
' ·<br />
p<br />
•<br />
ho01<br />
_<br />
aan-<br />
utevoerd.<br />
Het hooi gold in elk j aar f l 3 tot f 18 en f 2ll tot./ 30 de ;)00 ned. p" De blo:.m-' boo~1 ' l~o. '<br />
~ezem-<br />
en pottenmarkten te Utrecht zijn van meer ondergeschikt belang-, zoodat geene biJzonderheden hrei van<br />
vermeld worden. Te Utrecht werden ter markt gebragt de volgende hoeveelheden:<br />
1863. 1864. 1863. 1804.<br />
Rogge. 10,758 9,544 mudden. Groene erwten . . 1,702 2,85 \) mudden.<br />
Garst. 2,220 2,053 Graauwe erwten. 1!02 400<br />
Haver . 18, 114 18,354 Aardappelen. 122,271 95 ,8·! 2<br />
'.l'arwe. 37,:-251 3ü,834 Appelen. 10,71 4 31 ,2 '12<br />
Koolzaad. 4,060 3,418 Peren . . 6,3 10 10,026<br />
Boekweit 20,620 20,528 Kersen . .. '135 ,.l, 16 '129,I 36 ponden.<br />
Hennepzaad. 21D 370 Grasboter. 11'1,0ïD 103,854<br />
Vv itte boonen. 683 342 'vVeiboter '19,268 18.813<br />
Paardenboo11en . 432 628 Zoetemelksche kaas . 35,208 37,259<br />
Duivenboonen. 2,\..1,7 5,398 Leijdsche kaas . 9,754 10,750<br />
en te Wijk bij Duurstede:<br />
Rogge. 2,631 2,405 Boekweit 1,364 '1 ,353 mudden.<br />
Garst. 53 60 Paardenboonen . 1,52.i- 1,533<br />
Haver. 1,296 1,483 Groene erwten . 16 28<br />
Tarwe. 3,686 5,517 Gras- en weiboter. 5,465 5,7'10<br />
Op de weekmarkten te Amersfoort werden in elk van beide jaren aangebragt 3,051 en 2,731 ~· aa~dapp~len'<br />
f08 en 1.532 m. appelen, 51 en 217 m. peren, '173,000 en 165,500 ned. p. ~oter~82D~~4·,~6~n!2 , 3~~e:e ~i~12aa:1~<br />
170 200 en '180 800 eiJ. eren· op die te Veenendaal '143 en '1 ,9 10 m. appe en' d · P • ' , .<br />
"7 481 ' ned · kersen ' 8 412 ' en 7,271 necl. p. boter , 1 !6,3;)1 - en 32 111 d p wol De paar enmar 1 üen waren m<br />
1 ne · · · . 'de<br />
beide " -~ Jaren · · p. vnJ " l even ' d.' rg, \. oOia . l 111 · 18"3 u de voorJ·aarsmarkten. H,under- en schapenmarkten waren m bei<br />
51H<br />
jaren veel drukkèr bezocht dan in 1862. Zulks was ook voor 1863 het geval met de varkensmarkten, waarop<br />
vooral de aanvoer van biggen aanmerkelijk grooter was dan vroeger. In 1864 was de aanvoer van vette varkens<br />
gering, die van magere iets grooter dan in 1863. Op de paardenmarkten werden in elk jaar aangebragt te<br />
Utrecht 2,568 en 2,'145 paarden boven 1,188 en 1,676 beneden de drie jaren, waaronder 435 en 597 veulens;<br />
Bunschoten 152 en 154 volwassen paarden, 5 en 7 veulens; Wijk bij Duurstede 49 en 54 paarden, Montfoort<br />
534 en 503 volwassen paarden, 189 en 208 veulens; Rhenen 'l 77 en 180 volwassen paarden, 5 en 11 veulens;<br />
Abcoude 315 en 320 volwassen paarden, 13 en 6 veulens; Amersfoort 724 en 807 volwassen paarden, 108 en<br />
140 veulens. Op de veemarkten: te Utrecht 10,989 en 10 ,4 00 runderen boven 4,680 en 7,229 beneden 2 jaren,<br />
waaronder 581 en 668 kalveren , 1,575 en 1, 182 schapen, 1,210 en 1,809 lammeren, 7 ,972 en 7 ,693 biggen,<br />
3,647 en 3,745 magere. 352 en 225 vette varkens; Benschop 580 en 525 runderen; Abcoude 4 en 7 runderen,<br />
waaronder 1 en 2 kalveren ; Montfoort 704 en 815 runderen , waarnnder 5 I en 125 kal veren; Veenendaal 40<br />
en 35 runderen, 1,825 en 2,867 biggen, 154 en 287 varkens; Wijk bij Duurstede 2,032 en 2,415 runderen, 516<br />
en 878 schapen, 317 en 611 lammeren , 1,5G5 en 1,590 bigg·en, 52 en 29 varkens , Rhenen 50 en 8 runderen ,<br />
waaronder 6 en 3 kalveren, 81~ en 22 schapen, in '1863 18 lammeren, in 1864 8 biggen en 5 varkens; Amersfoort<br />
3 en 24 runderen, 3,659 en 3,207 varkens; Amerongen 184 en 81 runderen, waarnnder 5 en 14 kalveren,<br />
in elk jaar 4 schapen, 6 en 4 lammeren en in '1864 18 varkens. Te Utrecht waren de prijzen der beste paarden<br />
in beide jaren hoog, die van de middensoorten in 1864 minder. De werkpaarden gingen , door de hooge prijzen<br />
van het hooi, in het najaar aanmerkelijk in prijs terug. In '1863 werd te Utrecht veel amerikaansch spek ter<br />
markt gebragt , waardoor in Julij en A ugustus het getal kramen op de vleeschmarkt van 1 tot 5 toenam, in<br />
September is de aanvoer op nieuw verminderd. Zij was minder in 1864 en hield geheel op in de twee laatste<br />
maanden van dat jaar. - Te Utrecht g af de handel in koffij in 1863 , doordien de prijzen in de eerste maanden<br />
van het jaar meest stil stonden , en na de najaarsveilingen 2 tot 3 centen terug g·ingen, geene groote voordeel<br />
en aan de handelaren. In '1864 was de omzet zeer belangrijk , doch waren de uitkomsten niet zeer voordeelig. De<br />
prijzen liepen zeer terug in September en October, klommen in November, doch daalden later op nieuw. De<br />
handel in thee bepaalt zich tot het dagelijksch gebruik. In suiker was meer levendigheid in 18G3 , door de<br />
belangrijke aanvragen voor Rusland , waardoor de prijzen in April en Mei .f 7 tot f 8 rezen. D aar later de<br />
prijzen plotseling daalden, werden aamienlijke verltezen geleden. Door de mislukking van den beetworteloogst en<br />
de ong·unstige berig-ten uit Nederlanclsch Indie ondergingen in November en December de pr~jzen eene aanzienlijke<br />
verhooging van f 11 en f i 2. In 18G 4· was de handel minder levendig en gaf weinig voordeel, doordien de<br />
prijzen terug g ingen. In stroop vvaren in 1803 de omzettingen door de lage prijzen een groot gedeelte van<br />
het jaar vrij belangrijk; in het naj aar onderging·en zij eene verhooging \.-an f 4 tot f 5. In 1864· werd veel<br />
stroop van slechte hoedanigheid aangernerd en was de handel minder levendig. Bij gebrek aan carolinarijst<br />
werd veel tafelrijst gevraagd. De verdiensten waren in bei le j aren gering en de omzet in 1864· niet belangrijk ,<br />
daar in dat j aar slechts de beste tafelrijst prijsho:iclend was. De handel in specerijen was in beide jaren gunstig-er<br />
dan in '1SG2 ; vooral in java-kaneel werd in l 8G3 veel omgezet. Ook WûS in 1864, veel handel in krenten.<br />
waan·an de pr~jzen tot een vrij laag cijfer g·eclaald zij n. In j ava - ~abak is in beide j aren veel omgegaan, vooral<br />
ter vel"\'anging van marylanrl-tabak. Vele speculanten waren in 'l 863 verpligt deze laatste soort van tabak met<br />
verlies te verkoopen. De iulandsche tabak vond in 1864 g oe rlen aftrek tot krasse prijzen. De om zettingen in<br />
manilla-tabak waren onvoonleelig. De handel in sigaren \vas in 'l 86il niet groot, doo rdien de soorten niet voldeden.<br />
Door de g·roote aanvoeren van pe troleum gaf cle oliehandel in beide j aren geene gunstige uitkomsten.<br />
Het. artikel was ook in '1864 onvoordeelig voor de oliesJo.gel'ijen door de o.ngunst.ige verhouding in prijs van<br />
olie en zaad. De handel in drnogerijen en verfwaren \'i'as gcmst.iger in 18G4 dan in 1863. B ij den handel in<br />
verfwaren werd vooral de ongunstige invloed van den amerilrnanschen oorlog ondervonden. De handel in h uiden<br />
was in 1864 niet groot, daar de pr~jzen der inlandsche g·ezouten en gedroogden st.eeds terug gingen, waarop<br />
slechts de kalfsvellen eene gunstige 11itzondering mnakten. De handel in man ufaktm en was lnvijnend in 1863;<br />
in '1864 was in dien handel veel spanning door de g roote afwisseling der katoenprijzen. Hij was vooral in<br />
October gedrukt door de uitzig· ten op vrede in N oord-.Amerilrn. In 1864 hield zich de handel in linnen en<br />
garens met beperkten omzet goed staande. De wollen stoffen ondergingen reeds in het begin van dat jaar<br />
eene prijsverhooging, terwijl de zijden stoffen grootendeels tegen het najaar 1 O tot 15 % rezen. De omzet<br />
0<br />
10<br />
in manufakturen was in de groote mag·azijnen te U trecht in 1804· niet onbelang·rijk. De handel in ijzerwaren<br />
en kramerijen is door den aanleg van spoorwegen en nieuwe industriele ondernemingen vo0rdeelig. In de laatste<br />
helft van 1863 zijn de prijzen van ruw ~jz e r en staafijzer b elangT~jk gestegen. waardoor in de twee laatste<br />
maanden van het jaar clE' kooplust zeer werd opgewekt. In de tweede helft van '1864. waren de prijzen van<br />
plaat-, staaf- en bandijzer zeer gedrukt. De houthandel was in ·186il vrij, in 1864. zeer levendig. In het<br />
laatste jaar was men door het vele werk aan de houtzaag·molens verpligt in de nabijheid van Utrecht eene<br />
nieuwe stoom-houtzagerij op te rigten. D e handel in tras en kalk was in beide j aren zeer levendig-. De tras<br />
wordt uit Utrecht naar het geheele land g·ezonden en voor een klein gedeelte naar Belgie, D uitschla1lcl , Oosten<br />
West-Indien. De aanvoer van portlandschen cement, bazalt , zinksteen en keijen is zeer toegenomen. Ook<br />
nam de invoer van steenkolen door de afächaffing van den rijksaccijns voor het verbruik belangrijk toe. Hij was<br />
in 1864 minder voordeelig voor de handelaren door de klimmende prijzen der steenkolen aan de mijnen, de<br />
verhoogde vrachten door den lagen waterstand en het toenemen der regtstreeksche bestellingen bij de nederlandsche<br />
rhijnspoorwegmaatschappij. De coke van de gasfabriek der gemeente had in 1804 veel aftrek. De<br />
handel in turf was in beide jaren belangrijk, doch in 1864 onvoordeelig door de gedrukte prijzen; zulks was<br />
ook het geval met den handel in brandhout. De handel in wijn bleef in beide jaren g·edrukt. De boekhandel<br />
vc1·keert steeds in hloeijenden toestand , ook de bnitenlanclsche boekhandel , vooral de hoogrluitsche , wordt met
vlas en aardewerk was vooral in 1864 niet onbelan~rijk,<br />
goed gevolg gedreven. De handel i~ kramerijen, Over het al emeen is te Utrecht de toestand der w1~kelzoodat<br />
het getal handelaren voortdmend t~en~e-~t. t" kassie~derij voorzien aldaar door hunne betrekkmgen<br />
nering niet ongunstig. De kantoren van af mm1s r~ ie e~. eren stand en van bijzondere pE>rsonen even goed als<br />
met het binnen- en buitenland in de behoe ten van e~ ntitJV. 1864 eene spaarkas op waar men dagelijks geld<br />
f R tt d Een dezer kantoren ng e m , k ht<br />
te Amsterdam o te o er am. . k t u ·. ht werden in elk van beide jaren bij afslag ver oc :<br />
kan brengen en terug nemen. Op de v1schmar t e<br />
Zalm .... ·<br />
IJlbot ... .<br />
Kabeljaauw.<br />
Schelvisch .<br />
Tong ..<br />
Schol ..<br />
Tarbot.<br />
Griet ..<br />
Scharren ..<br />
Knorhanen<br />
Steur.<br />
1863.<br />
13<br />
2<br />
1,672<br />
14,050<br />
54,740<br />
79,426<br />
256<br />
52<br />
4/100<br />
48<br />
Rog. • . .<br />
13<br />
140<br />
Geep. · · · 13 460<br />
Bot ... ·· · ······ '<br />
1864.<br />
9<br />
3<br />
2,251<br />
25 ,324<br />
65,608<br />
35,328<br />
279<br />
40<br />
4<br />
4,140<br />
tree<br />
stuks. Krabben .... .<br />
Elft ....... ·<br />
Finten (versche)<br />
Houting ... · ·<br />
Gerookte finten .<br />
Gedroogde schol . . · ·<br />
scharren.<br />
Gerookte bokking .<br />
Sprot ...<br />
Haring ..<br />
Spiering.<br />
Garnalen<br />
Riviervisch . . . · · ·<br />
1863.<br />
8<br />
3,462<br />
10,560<br />
312<br />
940<br />
150<br />
4,600<br />
153<br />
106<br />
111,770<br />
281<br />
9<br />
1864.<br />
8,159<br />
750<br />
1,388<br />
stuks.<br />
385 tal.<br />
bosjes.<br />
121,028 stuks.<br />
1,062 bennen.<br />
13<br />
2,385 3,978 ponden.<br />
5 27 458 35<br />
heeft bedragen. De marktgelden bedroegen in elk jaar f 2,451.89<br />
waarvandeopbrengst/24,803.12 en/ ' . . d mbtenaren bleven zuiver over /281.715 en/616.42&.<br />
en f 2.703.825; na aftrek der onkosten _en tr~ldemei~te:k. er a hol scharren en garnalen zeer overvloedig' vooral<br />
De aanvoer van bot was in 1863 matig' d1~ vdan do _ mg' ~cge J. ~ren. vooral was die van bot en schol middel-<br />
. t A stus in 1864 mm er an lil von ' . lk . f 116 95<br />
van April tot en me ugu ' . ld d De opbrengst dezer markt bedroeg m e Jaar .<br />
matig, die van garnalen en bokkmg meer vo oen e.<br />
enf9L75. .<br />
863 3 A_ 5<br />
in 1864 32 45 schepen, roetende 154,939en145,078<br />
Te Utrecht zijn binnengeloopen en gelost lil ~- .~a ' l ran~n turf steenkolen, timmerhout, waaltonnen.<br />
De voornaamste artikelen van aanvoer z1Jn a~:kdap~e e:i, garen i:n 18~3 6 738 in 1864 6,493 schepen;<br />
· D h t l · 1) te VreeswiJ ZIJn mgev ' ' .<br />
en metselsteenen en ho01. e se u suis .. h . f de afvaart naa7· Utrecht: iBlandsche vaarlmgen<br />
uitgevaren 7,805 en 7,680. Hieronder waren biJ ">7~t i~;:r:nt~t 9 tonnen 276 en 303, roetende 2,082 en ~,301,<br />
van 1 tot 5 tonnen 35 en 58' roetende 148 en - ' 216 119 tonnen 4û7 en 434 bovenlandsche vaartuigen'<br />
boven de 9 tonnen 5,960 en 5,698' roetende 222~976 en .t, ' of de o 'vaart van Utrecht' iulandsche van 1 tot<br />
inhoudende 2,344- ,137 en 1,919,331 centenaars; bij het ui varen267 en fo9 roetende 2105 en 2,306, boven de<br />
5 tonnen 37 en 62' meten<br />
d<br />
e<br />
157 en 286<br />
'<br />
van 6 tot 9 tonnen<br />
b landsche<br />
'<br />
355 en 326<br />
'<br />
inhou<br />
d<br />
en<br />
d<br />
e 1,8<br />
12<br />
'<br />
642<br />
9 tonnen 7 ,146 en 6,983' roetende 302,818 en 304,929 bto~:e~' ov~~ sluis ingevaren 44 ~n 59 houtvlotten ter<br />
en 1 Ml7 323 centenaars. Daarenboven zijn in elk van e1 e Jalrent an 68' en 7i2 ellen De sluis- en brug-<br />
' ' 11 · rn en -17 ter eng e v '• ·<br />
lengte van 25,635 en 27 , 58~ . een, uitgevaren"> en f5 748.585, bij de opvaart f 4,638.605 en f 4,503.16_5.<br />
gelden hebben opgebragt biJ de afvaart /6,1-0.3~ .. 'schut naar binnen in 1862 6,946, in 1863 7,851, lil<br />
Door de groote sluis te Vreeswijk' keulsche vaar , ZlJn ge . d 3-7 462 en 640 ijzeren. Daarenboven in<br />
b . 8 1">5 9 133 en 8 077 schepen waaron er o ' . 642<br />
1864 6,73'1; naar uiten ' - ' ' ' : el 'Do)r de schipbrug te Vreeswijk kwamen m 1863 4, '<br />
elk jaar 1,550, 1,167 en 1,201_ lengten h_~ut v~n 20 h. stoombooten terwijl daarover zijn gekomen 5,249<br />
in 1864 3,486' in het laatste Jaar 246 biJ nae t, se epen _eln 1 097 en '1 071 losse paarden en koeijen. De<br />
.. . t . . 4319 en 3467 met twee w1een, ' ' .. 1 t t<br />
en 4,117 rIJtuigen me vier' , ' l . . 1864 van 3 JanuariJ. tot 18 FebruanJ en van 5 o<br />
· 863 b.. in het gehee met m d d d<br />
scheepvaart was lil 1<br />
1 Jna .. ..1 .. t' . dat J. aar veel .moeijelijkheid ondervon oor en<br />
b<br />
t d d or het IJS· terWIJ ZIJ evens lil /!<br />
31 Decem er ges rem o .. ' r de schutsluis buiten de Waardpoort te Utrecht zijn aigevaren naar<br />
lag·en waterstand van Maas en RhiJn. Doo<br />
Amster·dam 13 009 en 12 562. Van deze schepen<br />
· l864 11 846 opgevaren van ' '<br />
Amsterdam in 1863 12,'145, lil ' '. 4387 e 4343 van 5 tonnen en minder, roetende 17,548 en<br />
waren: bij de afvaart binnenlandsche vaartmge~nd~ 7 96: e;1 8·,680' 6,288 en 5,957 boven de 9 tonnen' roetende<br />
17,372' 1,138 en 1,240 van 6 tot 9 tonn~n' ~et d h ' aartuio-en inhoudende 1,666,920 en 1,475,254 centenaars;<br />
246,761 en 237,54~ tonnen, 332 en ;'306 ov~~:; vs~n e5vtonne: en' minder, roetende 17,980 en 17,756, 1,304 en<br />
bij de opvaart : bmnenlandsche' l1,4fJ5 en 4 , 9 499 7 210 en 6 766 boven de 9 tonnen' roetende 308,026 en<br />
1 357 van 6 tot 9 tonnen' roetende 9,128 en ' . , ' . h d 'd 1 462 086 en 1 292 279 centenaars. Daaren-<br />
, 6 254 bovenlandsche vaartmgen' m ou en e ' ' ' ' 1 t<br />
292,330 tonnen ' 27 . en . t 2'>. 360 en 20 998 opgevaren 15 en 14 ter eng e<br />
boven zijn afgevaren 64 en 81 _houtvlo~ten' t~~ len~;b::n op~ebragt bij' de 'afvaart j 4,838.885 en f 4,695.69.<br />
van 1,9211- en 940 ellen. De sl uIS- en rug ge en V htb te Zui ·1en 'kwamen in f 862 ' 1863 en 1864' tegen<br />
bij de opvaart f 7 ,284.61 en f 6,870. 7 p. Door de h ec rug 70 t t J 72 tonnen 994 649 en 851 houtvlotten of<br />
ld /<br />
010 11066 4270 en 4105 se epen van o ' ' 25<br />
een brugge van . •, ' ' ' 4 780 4 420 dorps- markt- of volksschuiten van 23 tot<br />
koppels' tegen een brug·geld van f 0.05' 4,43~' ' ent f:b kk 2 3,65 2 320 en 2 310 vletpramen' kromme-<br />
4 697 4 690 zand en steenhgters en ur o en' ' ' : ' lk l<br />
tonnen; 5,395' ' en ' - ld I' 0 025 3 205 '3 375 en 3.425 turf- en me se 10uwen.<br />
rijnders beneden 10 tonnen' en tegen een brugge van .; . ' ' ' ,<br />
1) In t.lc \'Origc jt1a :·Gan ecn Sló\U I: cp·ooto slui ~ ' lees: Sl'hut~lui~ .<br />
Met inbeg·rip van het nachtgeld, hetwelk in '1863 door 32 sehepen betaald werd, bedroeg· in elk jaar de opbrengst<br />
f 1,287.425_, .f'1,263.725 en f 1,2H.225. In den loop van 1863 is de nieuwe ijzeren rolbrug over den<br />
hollandschen IJssel aan den doorslag te Jutphaas voltooid en op 15 November van datjaar voor de scheepvaart<br />
geopend, zoodat nu alle bruggen beweegbaar zijn en de scheepvaart over het geheele kanaal met staanden<br />
mast kan plaats hebben. Langs dit kanaal z~jn gevaren in 1863 onder de Doorslagbrug (enkel in December)<br />
komende van boven 121, van beneden 151, onder de Geinbrug van boven 1,741, van beneden 2,11'2, onder de<br />
Hoogeboomsbrug van boven 691, van beneden 1,435, onder de brug te Montfoort van boven 445, van beneden<br />
1,117 , onder die te 0 udewater van boven 656, van beneden 1,313 schepen. De scheepvaart was dat jaar gestremd<br />
van 15 Junij tot 15 Augustus door de werken aan den Doorslag. In 1864 werden geopend de schutsluis<br />
aan den Doorslag voor 2,352 op-, 1 ,552 afvarende schepen , roetende 65,550 en 42,462, de Hooge booms brug<br />
voor 1,623 op- en .833 afvarende schepen, roetende 51,393 en 26,444, de schutsluis bij Gouda voor 4,409 open<br />
3,957 afvarende schepen, roetende 95,760 en 8'1,350 tonnen. Wegens ijsbezetting zijn op 15 December de<br />
schepen dat jaar het laatst aan den doorslag geschut.<br />
In Friesland ziju- nieuwe markten ingesteld: in ·1863 weekmarkten te Hindeloopen en Woudsend (Wijmbritseradeel);<br />
eene veemarkt, gedurende vier Donderdagen van October en November, te St. Anna-Parochie; in<br />
1864 eene veemarkt den eersten Donderdag van Mei te St. Anna-Parochie en eene voor- en najaarsmarkt in<br />
J unij en October te Appelscha (Ooststellingwerf). Daarenteg·en is in 1863 afgeschaft de kermis of jaarmarkt<br />
te Ylst. De toestand van den kleinhandel was in 1863 iets beter dan in 1862. De handel in granen en zaden<br />
was door den rnimen oogst veel belangrijker dan in de laatste jaren, waartoe ook de aanvoeren van rogge en<br />
boekweit uit het buitenland bijdroegen. In het begin van het jaar ondergingen de prijzen weinig· verandering;<br />
in Mei en J unij vonden enkele artikelen meer vraag en ondergingen eenige verhooging. Voor de speculanten<br />
gaf 1863 weicig voordeel, daar velen nog in het bezit waren van oude voorraden, die, vooral op het einde<br />
van het jaar, niet onbelangrijk in prijs verschilden bij de hoogste noteringen. Hierbij kwam dat er weinig vraag·<br />
was voor het buitenland door de ongunstige verhouding der prijzen. Slechts in het vo01jaar werd nog al garst<br />
en tarwe naar Belgie, haver naar Engeland verzonden. In 18Gl" was de binnenlandsche handel in verscheiden<br />
artikelen in het eerste halfjaar zeer goed. In het najaar waren de verzendingen van granen en zaden zeer<br />
beperkt door de gedeeltelijke mislukking van den oogst van koolzaad en tarwe. Veel graan werd niet ter<br />
verkoop aangeboden, doch door den boer als veevoeder gebruikt. In witte tarwe was in het begin van 1863<br />
zeer goede vraag in de lig-tere gewigten voor stijfselfabrieken, in de zwaardere soorten voor de provincien en<br />
voor Belgie. De prijzen bleven in de vier eerste maanden van het jaar vrij goed op het standpunt van 1 Januarij.<br />
Overdreven geruchten van roest in het te velclstaand gewas verhoogde den prijs met ongeveer .f 30 per<br />
last. Later gingen de prijzen weer achteruit en was de handel g edrukt. 'l'oen bleP.k dat het nieuwe gewas<br />
goed was gelukt bleef de achteruitg·ang voort prijs van October tot het einde van het j aar met f 25 per last gedaald. De witte tarwe gold<br />
in elk jaar in het begin van Januarij/7.90 tot.f8.80 en /7.10 , op het einde en in het midden van .fund<br />
f8.70 tot,/9.50 en/8.10 totf8.20 , op het einde van September en het begin van October /7.30 totf8.'10 en<br />
/6.50, op het einde van D ecember /6.60 tot f7.20 en f 5.60 tot f 5.70 per m .. Van roocle tarwe waren in<br />
1863 de aan voeren niet groot , het meeste werd voor de bakkerijen in de provincie opgeruimd. Het g·ewas van<br />
1863 was overvloedig , puik van hoedanigheid , buiteng·ewoon zwaar eu uitmuntend voor bakkerijen geschikt.<br />
De prijzen wisselden in 1863 ongeveer f 60, in 1864 .f 36 per last. Het g ewas van 1861- was meest slecht en<br />
kon zonder vermenging i:p.et puike jarig·e soort niet voor de bakkerij g ebruikt worden. De roode tarwe gold<br />
in elk jaar, bij een gewigt van 75 en 72 tot 15 ned. p" in het begin ,-an J anuarij .f 8.60 en f 7 .1 O, op het<br />
einde en in het midden van Junij f9.25 en ./8.30. op het einde van September en het begin van October<br />
/7.30 tot f8.10 en ,/6.80, op het einde van December .f7.20 en ,/6.4-0. De handel in rogge was in 1863 vrij<br />
uitgebreid, daar veel werd aangevoerd uit Holland en Belgie en van de Oostzee. De prijzen bleven in de eerste<br />
maanden van het jaar tamelijk vast en verhieven zich eenigzins in Mei en J ulij; terwijl zij later bij meest<br />
beperkten handel langzaam achteruit gingen, zoodat men een verschil van f 36 per last verkreeg bij de hoogste<br />
noteringen. Het nieuwe gewas voldeed uitmuntend voo1· de bakkerij, even als het belgische, waarvan verscheiden<br />
lading·en in het laatst van het .i aar werden aangevoerd. In 18M waren de omzettingen vrij groot ,<br />
meer in buitenlandsche clan inlandsche soorten, daar de eerste tot zeer bill\jlrn prijzen werden verkocht en uitmuntend<br />
geschikt vvaren voor de bakkerij. Door de vele mededinging werd de rogge veelal lager verkocht dan<br />
aan de markt te Amsterdam. In de eerste maanden van het jaar was weinig verschil in prijs met neiging tot<br />
daling; zij verhieven zich eenigzins tegen half Junij, om later langzaam achteruit te gaan. De laagste notering<br />
was in het begin van OctobeJ' f 27 per last beneden de hoogste. Het nieuwe gewas van '1864 was slechts<br />
matig·. De rogge g·old in elk jaar, tegen een gewigt van 72 in ·1863 en van 73 in 1864, in het begin van<br />
Januarij f7.10 en f6.25, op het einde en in het midden van Junij /7.20 en .f6.25 totf6.30, op het einde<br />
van Decemberf6 en/5.75 en in het begin van Octoberf5.35 tot/5.40. Van boekweit was in het begin van<br />
1863 weinig debiet. In Maart en April openbaarde zich meer vraag·, die tot op het einde van J unij voortduurde.<br />
Uit Frankrijk en Holstein werd nog al aangevoerd, waarvan vooral de eerste door goede hoedanigheid,<br />
billijken prijs en voordeel in de bewerking zeer gezocht was. Het nieuwe gewas van 1863 was minder zwaar<br />
II. 50
. dan dat van 1862. Van veen boekweit, waarvan het nîeuwe géwas niet best gelukte, kwam zeer weinig ter<br />
markt. In 1864 was door het goede aardappelengewas het debiet der grutterijen niet ~eer gro~t. De boe~""'.eit<br />
steeg wegens schaarschte van w€ek tot week in prijs; terwijl gedurende den zomer mt. Holste_m zeer wemig1<br />
uit ]'rankrijk niets werd aangevoerd. De prijs bereikte in Augustus eene hoogte. sedert Jaren met gekend/ ·~00<br />
per last meer clan in J anuarij; later ging hij op nieuw achteruit, zoodat op het emde van Dec~mber de notermg<br />
slechts weinig verschilde van die in het begin van het jaar. Het gewas van 1864 was nog h~ter dan dat va~<br />
1863 en zelden zwaarder dan 67 ned. p" In elk van beide jaren waren de prijzen in het begm van JanuarlJ<br />
f6.35 en.f6.15, ·OP het einde van Junij en het begin van Augustus.f7.10 en.f9.40 tot.f9.50, op h~t einde<br />
van December .f6 en.f6.50 perm" De handel in wintergarst was in 1863 van ~rooteren omvang dan m 1~62.<br />
Door de duurte der aardappelen nam het debiet van gort toe, zoodat de pellerlJen van Maart tot het emde<br />
J unij vrij wat noodig hadden. Ook werd nog al garst verscheept naa: Holland .en Bel~ie.' Het nieuwe gewas<br />
slaagde zeer g·oed. Daar echter de pellerijen en ook het buit~nland m h~t naJaar wem1g trok~en door het<br />
gunstige aarclappelgewas, gingen de prijzen langzaam achteruit en verschilden .f 27 per last_ . blJ. de hoogste<br />
notering. ,In 1864 was de omzet aanmerkelijk minder dan in het eerste gedeelte van ~et vorige Jaar en .bepaalde<br />
zich meest tot de pellerij en slechts voor een klein gedeelte to~ binn~n- en buitenlandsche :erzendrn~:<br />
Later bij meer debiet rezen de prijzen, zoodat het hoogste standpunt m JullJ ./30 per last me~ dat m JanuarlJ<br />
verschilde. De prijzen waren op het einde van het jaar nagenoeg op het standpunt van het begm_:eruggekeer~.<br />
Het nieuwe gewas gaf eene geringe opbrengst tegen een !5ewigt van 6?. tot 62 ned. ~" De pnJz~~ waren m<br />
elk jaar in het begin van Januarij./5 en.f4.50, op het emde van JumJ. e_n het begm van JuhJ .f5.20 en<br />
.f 5.50 en op het einde van December .f 4.30 en .f 4.40. De zomergarst, wen~ig aangebo~en, vond veelal go~de<br />
koopers, vooral voor de zaaijing tegen hooge prijzen. In 1864 werd vroeg m het voorJaar veel voor de uitzaaijing<br />
gevraagd, zoodat toen, daar de voorraad gering was, .f 6 tot ../ 7 per m. besteed werden. Het gewas<br />
van 1864 gelukte goed. De eerste aanvoeren in September werden ongeveer .f 20 per last hooger betaald d~n<br />
op het einde van December. De billijke prijs deed het artikel veel zoe~en voor. veevoeder."." Men betaalde m<br />
t 863 in het begin van J anuarij .f 4.50, einde J unij .f 5, December .f !~, m 1864 m het begm van September<br />
.f 4.40, einde December .f3.70 per m .. Naar haver was in de eerste maanden van 1863 eene goede vraag voor<br />
binnen- en buitenlandsche verzending. Daar de prijzen in Friesland later meest hooger waren dan elders nam<br />
de vraag later af. Van Januarij tot het nieuwe gewas was weinig afwisseling in prij~. Bij de aankomst _van<br />
dat gewas, hetwelk zich uitmuntend liet aanzien, gingen de prijzen langzaam achteruit; zoo dat op ~et emde<br />
van het jaar voor de fijne .f 27, de voerhaver korte .f 25, lange .f 20 per last met ~e hoogste notermg v~rschilden.<br />
In 1864 was weinig vraag voor het buitenland, doch goede kooplust voor bmnenlandsche. verzendm.~<br />
en voor speculatie; zoodat de prijs langzaam vooruit ging en in Julij ./27 per last hooger was dan m JanuariJ.<br />
In den zomer was veel vraag voor de binnenlandsche verzending, zoodat de speculanten ~e~oegzaam hun ou~en<br />
voorraad opruimden. In 18M was veel haver uitgezaaid door het om~loegen der met wmtergewassen bezaaide<br />
gronden. Hierdoor gingen de prijzen wekelijks achteruit en stonden m ~et laat~t va_n Decemb_er nagenoeg o~<br />
dezelfde hoogte als op 1 Januarij. De fijne haver van 50 ned. p. gold m elk Jaar m het begm van JanuarIJ<br />
.f 3.50 en .f3.10, op het einde van J unij en het begin van J ulij .f 4, op het einde van December .f 3.10, de<br />
korte voer van 45 en 47 ned. p. op diezelfde tijdstippen .f 2.90 en .f 2.75, .f 3.40 en .f 3.85, .f 2.55 en .f 2.80, de<br />
lange voer van 40 en 4~ ned. p . .f 2.40 en .f 2.45, .f 2.90 en f 3.45, .f ~.25 e~ .f 2.50. De handel in groene en<br />
graauwe erwten was in 1863 geringer dan in 1862, daar de eerste met puik van kook waren en de laatste<br />
door de billijke prijzen der bruine boonen meer en meer werden verdrongen. Het ?'ewas van 1863 gaf eene<br />
goede opbrengst.; terwijl de hoedanigheid der groene erwten veel t~ wenschen o:erhet, v.~n welke laatste de<br />
omzet vrij belangrijk was in 1864 als veevoeder wegens de lage pnJZen. Verscheiden pa,rt1Jen werden aangevoerd<br />
uit de Oostzeehavens en vonden steeds geregeld koopers. Ook de graauwe erwten waren wegens de<br />
billijke prijzen in 1864 nog al gezocht. Het nieuwe gewas v.:as overvloedig doch viel in hoed~nighei~ nog al<br />
tegen; waardoor de prijzen, aanvankelijk vr~j hoog, terug hepen. De !Sroene erwt~n golden m elk Jaar van<br />
Maart tot Jnnij en Maart totJulij,/7 tot.f7.50 en.f6.75 tot.f7.25, emde December van.f6.75 tot.f7.25 en<br />
van .f 7 .25 tot .f 7. 75, de graauwe op dezelfde tijden .f 8 tot .f 8:50 en .f 7 .. 50 ~ot .f 8, f 7 tot! 7 .50 en f 8.25 tot<br />
.f 9. De aanvoeren van boonen waren in 1863 bel~ngrijke.r dan m het vorige Jaar; slechts. blJ de korr:~t van het<br />
nieuwe gewas en bij enkele partijtjes voor de zaai gebezigd bespeurde m~n eene verhoogrng van. pr1Jzen. Voor<br />
binnen- en buitenlandsche verzending was steeds vrij goede vraag en m het laatst van het Jaar veel voor<br />
veevoeder. Het gewas van 1863 was meest blank, hard en bijna zonder insekten. In 18M was reeds in het<br />
voorjaar voor alle soorten van boon en voor veevoeder en zaai goede vraag; tot op. _het nieuwe gewas werden<br />
zij langzamerhand hooger betaald; later zijn vo~ral de wrakke so~rten tot la~e pnJzen verkocht. Het gewas<br />
van 1864, uitmuntend geslaagd, werd veel, biJ gebrek aan ho01 op de kleigronden, op stam verkocht en<br />
met het stroo gebruikt voor veevoeder. Op het einde van het jaar verschilden de paardenboonen .f 30, de<br />
duiven-.f 15, de platte boonen .f 45 per last met de hoogste notering. In elk van beide jaren golden de paardenboop.en<br />
in het begin van Januarij .f 5.50 tot .f6, op het einde van Junij en begin van J~lij (6.50 tot f 6.75<br />
en .f 6.50 tot .f 7, op het einde van December f 5.50 tot .f 6 en .f 4.50 tot .f 6, op dezelfde t1Jdstippen de dmvep.<br />
boonen .f 7 tot.f7.25,.f6.50 tot.f7, .f7.20 tot.f7.50, .f6.50 tot.f6.75 en.f6.~0 tot.f7, de.pl~tte f5.50 tot<br />
.f 6, .f 5.50 tot .f 6.50 en .f 6 tot .f 6,50, .f 5 en .f 5 tot .f 5.50. Het debiet van brume boonen, die m. rmw.e ma~e<br />
werdei:i aangevoerd, was vooral in het begin van 1863, vrij belangrijk. De prijzen warep. laag tot m het b~gm<br />
van Mei, toen zij ongeveer .f 60 per last klommen; voor witte boonen, minder gevraagd, gaven de pr1~zen<br />
weinig verschil. Van het nieuwe gewas, goed geslaagd, was in f863 weinig debiet door den overvlo?d1g~n<br />
~f.\rdappelenoogst. Ook in 1864 waren van bruine en witte boonen het debiet niet groot, de hoedamghei
596<br />
.f 35 tot f 1!0 p. m .. Het debiet van gort was in het voo1:jaar van 1863 zeer goed; het ~eeft later d~or den·<br />
goeden aardappelenoogst geheel opgehourlen. In '1864 was vooral in het laatst van het_ Jaar het de?iet. zeer<br />
gering, zooclat de prijzen f 40 tot f 50 per last zijn gedaald. Men bet~alde voor de.?'ort m elk van beide 3aren<br />
in het begin van J anuarij f 9.25 tot f 1 ·l .25 en f 9 tot f 11 , op het emde van J un~J ./ 9.50 tot./ ·11.50, op het<br />
einde van December f9 totf11 en.f7.50tot.f9.50 p. m" De handel in meel , zoo binnen-:- als buitenlandscl::<br />
was in· 1864 door de lage prijzen in verhouding tot die der tarwe zeer groot. Het gebrmk voor de bakken3<br />
neemt jaarl\jks zeer toe. Te Leeuwarden worden van het buitenland verscheiden partijen regtstreeks aangev~erd .<br />
In 1863 zijn de gedroogde cichorei wortelen van het vorige jaar gedurende den zomer zeer langzaam opge~1.umd.<br />
Men l}esteedde in J anuarij f 9, in Aug·ustus f 8. 75. Gedurende den zomer waren de verkoopen belangnJk op<br />
levering in het midden van September tegen f 8.50, in October tegen .f 8. De prijs. gi~g later ~chteruit tot<br />
f 6.50. Het gewas van 1863 was over het algemeen uitmuntend en vooral overvloedig m de kleistreken. De<br />
prijzen der natte wortelen waren in verhouding hoog. Op het einde van hetjaarwas de.voorraad van gedroogde<br />
'''ortelen op de klei tamelijk, op het zand g ering. In 1864 is de overgebleven hoeveelheid gedurende den z?mer<br />
voor een groot deel opgeruimd tot. steeds teruggaande prijzen, daar er weinig aanvraag- \.Vas voor het bt~1ten<br />
]and. De prijzen der gedroogde cichoreiwortelen, in het begin van 1863./7 totf7.25 per 100 ned. p. , gmgen<br />
terug tot f 6. De oogst van 1864 was door de aanhoudende droogte in den zomer slechts matig doch ~an z~:r<br />
g·oede hoedanigheid. De natte wortelen waren in het begin, vergeleken bij de gedroogde , te hoog m pn.JS.<br />
Later herstelde zich het evenwigt.<br />
Op de voornaamste markten in de gemeenten van Friesland werden aang·ebragt in:<br />
1863. 1864. 1863.<br />
Rogge. '107 ,173 13·1,070 mudden , gemiddeld .1 6.25<br />
Garst . . 53 ,588 lJ.5 ,694· 4.55<br />
HaYer 134,0·14 128,615 3.20<br />
Tarwe. 85 ,291 101 ,063 8.15<br />
Boekweit 71 ,073 47 ,961 5.95<br />
Witte boonen. 73 2 61 9.25<br />
Koolzaad. 108 ,987 40 ,736 15.00<br />
Lijnzaad. 3-2,700 71 ,54-2 12.10<br />
Wol 2,095 5,817 ponden , 1.k5<br />
Paardenboonen. 10,850 17 ,412 mudden. 6.JO<br />
Erwten 6,274 1L2i4 7.75<br />
Kanariezaad. 3,120 240 6.40<br />
Klaverzaad 797 392 48.50<br />
Appelen .. 725 3,371 3.85<br />
Peren .. 890 1.650 3.95<br />
Aardappelen. 92,233 104,450 2.65<br />
Bessen. 4,700 12,374 ponden, 0.20<br />
1864.<br />
.1 5.93<br />
4.375<br />
3.10<br />
7.20<br />
7.05<br />
7.125<br />
11.35<br />
11.15<br />
1.70<br />
5.95<br />
7.0û<br />
42 .00<br />
45.00<br />
1.60<br />
2.00<br />
3.65<br />
0.11<br />
per mud .<br />
Door de koornmeters te Leeuwarden werden in elk van beide jaren gemeten 63,841 en 52,943 m. tarwe,<br />
68,462 en 4·9,473 m. rogge, 33,751 en 20.628 m. boekweit, 48,548 en 37,261! m: garst, 1'15,564 en 67,505.m.<br />
haver, 9,020 en 5,712 m. paarden- en duivenboonen , 3,91!7 en 2,376 platte of tumboonen, 6,858 en 41.~ witte<br />
en bruine boonen , 5,025 en 6,473 m. erwten, 75 ,087 en 27,682 m. koolzaad, 24"758 en 46,718 m. hJnzaad,<br />
4,576 en 2,943 m. kanariezaad, 797 en 156 m. klaverzaad, 10,656 en 10,175 m. gort, te zamen 470,890 en<br />
330,1!63 m" Zij hebben naar raming in elk jaar opgeb~agt f 3,413,260.1.5 en_./ 2,35.6,680. Aan d~ veemarkten,<br />
vooral aan de wekel~jksche te Leeuwarden , heerschte m 1863 veel vertier. Vooral m 1864 was die hand~.l ze~r<br />
levendig en werd te Leeuwarden veel aangevoerd. Die groote aanvoer was een gevolg van de noodzakeh.Jkhe1d<br />
voor vele veehouders om, wegens gebrek aan voeder, zich van hun vee te ontdoen. Door de aanhoudende<br />
o-roote aanvraag en de verzending naar Engeland hielden de prijzen zich meest staande. Aan de waag te<br />
Leeuwarden werden gewogen in: 1863 1,873.400 , in 1864 1,834,990 ned. p. boter, tegen 1,985,420, aan die te<br />
Sneek 2,216,700 en 1,943,860, tegen 2,130 ,840 in 1862. De mindere aanvoer was in beide jaren het gevolg van<br />
de mindere opbrengst. De prijzen bereikten in 1863 hun hoogste standpunt te Leeuwarden op 6 Februar\j<br />
f 58, te Sneek op 27 J anuarij f 57 , het laagste op 17" Jnlij en 30 J unij f 33 en f 34 per 1/ 4 vat of 4.~ ned. p.;<br />
in 1864 was de prijs het hoogste op 12 en 2 FebruanJ f60 en ./62, het laagste op 10 en 14 Junl.J .f35 en<br />
./ 35.50. De vatboter werd even als vroeger grootendee1s verkocht ter verzending naar Engeland. Aan de<br />
waag te Leeuwarden werden in elk jaar aangevoerd en gewogen 134,234 en 86, 704 ned. p. kaas, tegen 167 ,608<br />
in 1862 , aan die te Sneek 908,007 en 769,431 tegen 879,678 in 1862. De hoogste prijzen waren te Leeuwarden<br />
op 13 November 1.863./25 tot.f33, op 7 October 1864./33 tot f.~6, te Sneek op 27 Octob(•r 1863 (~0.50,<br />
op 4 October 1864 .f36.50 , de laagste te Leeuwarden op 3 JuliJ 1863 ./15 tot .f24.5.0, op 10 Jun~) 1864<br />
.f2L75 totf25, te Sneek op 5 Mei en 28 Julij 1863.f20, op 12 April 1864.f2'1 per schippond of 150 ~:d. p"<br />
Aan de markt te Leeuwarden stond in de eerste maanden van 1864 de aanvoer van boter nagenoeg geh.Jk aan<br />
dien van het vorige jaar. In J ulij, Augustus en September was de wekelijksche aanvoer van boter en kaas<br />
aanmerkelijk minder. In de laatste maanden van dat jaar nam de aanvoer van boter weêr eenigzins toe, t~rwijl<br />
die van kaas gering bleef. In 1864 is vooral in het laatst van het jaar de aanvoer van woudboter, waarm de<br />
handel sedert een drietal jaren bijna aanhoudend slap was geweest , in levendigheid toegenomen. In het laatst<br />
pond.<br />
mud.<br />
pond.<br />
597<br />
van het jaar bestond op sommige marktdagen drie vierden van den aanvoer uit die soort van boter. De aanvo~r<br />
van boter uit! de kleistreken was gering in vergelijking van vroegere jaren.<br />
Op de voornaamste markten in Friesland werden aangebragt in:<br />
'1863. 1864. 1863. 1864.<br />
Paarden 5,278 5,159 stuks, gemiddeld f 129.75 .f 149.50 per stuk.<br />
Veulens . . 588 598 50.30 53.50<br />
Runderen. 52,869 68,899 101.65 85.00<br />
Kalveren .. 9,784 10,131 27.10 22.00<br />
Schapen .. 40,043 44,54-8 16.50 27.75<br />
l1ammeren. 18,737 18,540 8.00 7.04<br />
Varkens 6,745 8,968 52.00 45.00<br />
Biggen. 14,228 15,958 23.50 24.50<br />
Boter. 8,280,640 7,463,596 ned. p. , 1.14 1.15 ,, ned. p.<br />
Kaas .. 2,137,529 1,740,753 0.17 0.20<br />
Aan vee werden te Leeuwarden aangevoerd: in 1863 20,420 en 28,600 koeijen, gemiddeld verkocht tegen<br />
./152 en./162, 9,610 en 10,750 vaarzen tegenfHO en/111, 4,740 en 9,000 pinken tegenf97 en.f9i, 8,310<br />
en 9,300 kalveren tegenf31 enf29, 46,590 en 56,580 schapen tegen.f16 en.f20, 10,050 en 13,020 varkens<br />
tegen.f53 enf65 , 1,110 en 1,290 paarden tegen.f92 enf64.<br />
Door de sluizen en de bruggen dezer provincie, waar de schut- en doorvaartgelden bij gaardering· worden<br />
geheven, zijn gevaren en hebben aan regten opgebragt:<br />
VAARTEN OF KANALEN.<br />
:Kanaal van de Nieuwe Zijlen over<br />
Dokkum, Leeuwarden en Franeker<br />
naar Harlingen . . . . .<br />
PLAATSEN VAN INNING.<br />
Zeesluis de Nieuwe Zijlen ..<br />
Draaibrug onder Engwierum 1) .<br />
Hooge of Klaarkampsterbrug .<br />
Ophaalbrug te Ritzumazijl .<br />
Bolswarderbrug (de)...... .<br />
Ophaalbrug de Kingmatille ..<br />
Raatsveldbrug bij Franeker . . .<br />
Draaibrug onder Achlum, De<br />
Koetille . . . ... .<br />
( Verlaat te Stroobos . . ..... .<br />
Kanaal van Stroobos naar Dok- ~' Gerben-alles-verlaat .. . .... .<br />
lrnm . . . . . . . . . . . . . . . Kollumerverlaat. . . . . . .<br />
Brug te Wouterswoude<br />
Brug ove~ het Kolonelsdiep onder<br />
Augustmusga ........ . .<br />
Vaart van Stroobos naar Leeu- Brug over het Kolonelsdiep te<br />
1<br />
warden en Lemmer ....... < Schuilenburg ........ . . .<br />
Draaibrug te Bergumerdam .. .<br />
I<br />
Ophaalbrug over de Scharsterr~jn<br />
\ Follegabrug bij Lemmer .....<br />
Rivier de Linde . . . . . . . . . . Lindesluis onder Oldetrijne<br />
Vaartuigen.<br />
1.863. 1864..<br />
2,517 4,231<br />
2,398 4,074<br />
2,268 1,822<br />
4,021 3,720<br />
2,167 2,145<br />
6,251<br />
7,424 5,502<br />
8,686 8,085<br />
12,505 9,435<br />
3,772 3,357<br />
5,746 6,405<br />
8,919 8,889<br />
6,846 9,574<br />
6,153 5,174<br />
2,493 2,483<br />
3,531 3,020<br />
TOTAAL<br />
Opbrengst.<br />
1863. 1864.<br />
.f 2,015.90 f 3,116.50<br />
536.995 2) 497.00<br />
546.85 604.50<br />
299.50 313.65<br />
105.10 169.65<br />
475.645 2) 376.01<br />
223.95 197.37<br />
650.15 629.75<br />
3,010.46 3,191.655<br />
1,506.905 863.925<br />
1,406.125 1,023.835<br />
2,118.15 2,013.00<br />
636.05 552.45<br />
3,799.07 2) 4,607.00<br />
1,335.09 1 ,273.88<br />
914.00 79L925<br />
.! 19,579.94 f 20,222.10<br />
De draaibrug onder Engwierum en de ophaalbrug de Kingmatille zijn van 12 Mei 1863 tot 12 Mei 1866<br />
verpacht. Van 1 tot 25 April 1864 is door den dood van den brugwachter geene aanteekening gehouden van<br />
het getal schepen gevaren door de Bolswarderbrug. De opgave van het getal schepen door de brug over het<br />
Kolonelsdiep te Schuilenburg dagteekent van 12 Mei 1863. De doorvaartgelden door de ophaalbrug over de<br />
Scharsterrijn zijn sedert 12 Mei 1863 verpacht. De doorvaartgelden door het Gerben-alles-verlaat worden sedert<br />
'12 Mei 1863 b\j gaardering geind. De toestand der binnenschipperij is in deze provincie niet gunstig door de<br />
lage vrachten. In 1863 zUn nóg al voordeelen behaald door het vervoeren van materialen voor den aanleg van<br />
spoorwegen. In 1864 had de schipperij veel te lijden door de langdurige stremming in de watergemeenschap met<br />
de provi~cie Groningen, wegens de daar plaats hebbende slattingen. - De friesche maatschappij tot onderlinge<br />
verzekermg van schepen te Heerenveen, telde op 31 December 1863 en 1864 145 en 141 deelnemers, die eene<br />
w~arde van./ 450,800 en f 44-2,700 hadden verzekerd. - In het laatst van elk jaar waren, behalve de openbare<br />
middelen van vervoer, in deze provincie aanwezig 2,821 en 2,856 schepen, metende 42,422 en 41,149 tonnen .<br />
De opgaven ontbreken in elk jaar voor Leeuwarden en Dokkum, in 1864 voor Tietjerksteradeel, waar in 1863<br />
H4 schepen waren, metende 1,624 tonnen. De tonnenmaat was onbekend in 1863 van 60, in 1864van130 schepen.<br />
1) JaarGIJ· XII en XJIJ. 2dc eed . . hlr.. 3i4- 1 rcacl 27 \'an hoven ~taat: JEun:wlrdcn lees: Enuwicrnm.<br />
2) Pacl>tsom .
598<br />
In Overijssel was het vertier op de week- en jaarmarkten in beide jaren levendig door ruimen aanvoer en<br />
afzet der voortbrengselen van landbouw en veeteelt. De handel met het buitenland lokt, door verbetering der<br />
vervoermiddelen, eene steeds grootere hoeveelheid landbouwvoortbrengselen, vooral boter en vee, naar de markten.<br />
De handelstakken, die met de katoennijverheid regtstreeks in verband staan, verkeerden even als deze nijverheid<br />
in geen bloeijenden staat. De kleinhandel en winkelnering in Twentne. h~dd~n hiervan niet te lijden, doordien<br />
de geringe fabriekarbeid voor een groot deel v:ergoed we:d door het vertier m ~~z~ streken ge~ragt ~oor de.n<br />
aanleg van spoorwegen. Nieuwe markten zijn mgesteld: m 1863 te Denekamp VIJf Jaarmarkten m April'. Mei,<br />
Junij, September en October, in 1864 te Diepenheim drie veemarkten in Mei, September en December, Wierden<br />
zes jaarmarkten in Februarij, Maart, J uuij, September, October e? Decem~~r, Grafth?rst twee veemark~en<br />
in April en October, Vriezenveen acht jaarmarkten, waarvan twee m JanuarIJ en twee m Maart, de overige<br />
in Mei, J unij, Octo ber en December. Op de hoofdmarkten van veldvruchten, Kampen uitgezonderd, waarvoor<br />
de opgaven ontbreken, werden in elk van beide jaren in mudden aangebragt de volgende hoeveelheden:<br />
Zwolle. Deventer. Stad-Almelo. Steenwijk. Rijssen.<br />
1863. 1864. 1863. 1864. 1863. 1864. 1863. 1864. 1863. 1864.<br />
Tarwe. 4,818 3,668 9,065 7,295<br />
Rogge. 11,860 12,944 14,910 11,255 3,480 3,986 2,052 1,992 2,760 2,820<br />
Garst . 718.5 74-4.5 2,066 1,958 203 - 67<br />
Boekweit. 14,188 15,820 5,268 4.0 '15 2,633 3,342 5,087 2,425 360 390<br />
Haver ... 416.5 354 1,089 791 60 60<br />
Aardappelen 74,683 103,063 4,800 4,853<br />
Daarenboven zijn in elk jaar ter markt gebragt: te Zwolle 314.5 en 325 m. paarden- en duivenboonen, 25<br />
en 6 m. groene erwten, 104,600 en 78,200 knollen, 44,550 en 43,670 bloem-, 143,590 en 101,650 roode, 348,086<br />
en 293,420 witte koolen, 4,589 en 3, 797 m. uijen, 870 en 12,500 ned. p. kersen, 192 en 238 ned. p. morellen,<br />
4,010 en 1,900 kop aardbeziën, 4,470 en 84,907 abrikozen, 844 en 2,204 perziken, 253. 75 en 5,759.25 m. pe:en,<br />
2,132.5 en 52,762 m. appelen, 193 en 414 ned. p. druiven en in 1864 1,000 ned. p. frambozen; te Genemuiden<br />
HO en 128 m. rogge, 3,693 en 3,109 m. aardappelen; te Hengelo 1,080 en 1,140 m. rogge; te Wijhe 2.60 en<br />
240 m. graan, in elk jaar 70 m. aardappelen, en in 1864 150 m. appelen. Op de veemarkten werden m elk<br />
van beide jaren aangebragt 33,103 en 36,134 runderen, in tweeëntwintig en éénentwintig, 8.,103 en 9,234<br />
paarden, ip. twaalf en elf, 20,627 en 20,678 schapen, in veertien, 18,214 en 23, 760 varkens in zestien gemeenten.<br />
Aan de waag te Zwolle werden in elk van beide jaren gewogen 4,945 en 5,627 varkens, 5,832 en 5,408 achtste,<br />
2,110 en 1,400 zestiende vaten, 5,321 en 5,07 '1 ned. p. boter in potten, 101.450 en 72,800 ned. p. hooi en stroo,<br />
2,647 en 400 ned. p. zeegras, 4,040 en 2,887 ned. p. wol, 2,253 en 1,681 ned. p. varkenhaar en in 1863 1,860<br />
ned. p. honig en 3,541 ned. p. was. Aan de markt aldaar zijn, behalve voornoemde hoeveelheden, aangebragt<br />
622,100 en 758,400 ned. p. boter, 125 en 1161/ 4 ned. p. stroo, 740,300 en 463,050 bossen russchen, 27,460 en<br />
29,140 kippen, 1,H5 en 1,605 eenden, in 1863 9 kalkoenen, 460 en 1,274 ganzen, 2,038,000 en 2,268,000 kipeijeren,<br />
17,820 en 17,988 eendeijeren. Op de vischmarkt te Zwolle werden in elk van beide jare~ aangebragt<br />
en verkocht 326 en 228 kabeljaauwen, tegen .f 1.325 en .f 1.40 per stuk, 13,896 en 32,632 schelv1sschen tegen<br />
.f 11.475 en .f 15.10, 26,055 en 5,961 schollen tegen ,/25.90 en .f 32.80, 8,530 en 4,899 tongen tegen f 15.25 en<br />
,/16.95 per 100 stuks, 340,400 eu 74,180 botten tegenf5.65 euf6.40per120 stuks, 4-13,500 en 28,000_oesters<br />
tegen ,/16.125 en f21.70 per 1,000 stuks, 2,208 en 1,225 korven garnalen tegen ,/1.275 en fL3~, m 1864<br />
1,435 korven spiering tegen f 1.10 per korf, 111.5 en 138.5 ned. p. zalm tegen ./ 1.621> en .( 2.10 per ned. p.,<br />
98.5 en 154.5 ned. p. paling tegen f 13.925 en f 34.20 de 50 ned. p" 584,600 en 379,430 bokkmge~- te?'en f 1.50<br />
en /2.85 de 200 stuks en in 1863 368 elften tegen f 0.34 het stuk. Aan de waag te Deventer ZIJn m elk van<br />
beide jaren gewogen 338 en 199 levende, 15 en 28 geslagte varkens, te. zamen wegende 54,756 en. 33,922<br />
ned. p., 2,033 en 2,296 achtste, 2,092 en 2,180 zestiende vaten boter. De .uitvoer van boter bedroeg m 1863<br />
f,032,532 ned. p.-; in 1864 werden 416,344 ned. p. met de beurtschepen verzo~~en. Volgens opgaven va~ het<br />
gemeentebestuur was de boterhandel in 1864 bijzonder levendig met g~e~e priJzen en verm~.erderde de uitvo~r<br />
naar het buitenland. De paarden- en veemarkten in deze gemeente, die m 1863 aanmerkehJk waren achteruit<br />
gegaan, werden in 1864 op nieuw drukker bezocht. Aan de waag te Kampen werden in elk van beide jaren<br />
gewogen 33,094 en 32,687 achtste, 2,840 en 3,373 zestiende vaten boter, te zamen wegende 689,036 en 689,570<br />
ned. p., 4,035 en 3,939 varkens. De botermarkt te Stad-Almelo, die in den herfst van 1863 is opgerigt en<br />
elke week ééns wordt gehouden, wordt druk bezocht. In die gemeente wordt jaarlijks gedurende den slagttijd<br />
veel slagtvee ter markt gebragt, waaruit een levendige ha~del onts~aat. V ?arts werden nog ter mar~t gebragt<br />
op de weekmaFkten te Blokzijl 45,893 en 45,103 !led. p., Giethoorn m el~ Jaar 2,300 ned. p., allen uitgevoerd,<br />
Genemuiden 1 t 72 en 1,583 achtste vaten, 12,987 en 13,537 ned. p" Kmnre 1,908 en 2,077 kwart, 778 en 648<br />
achtste vaten,"Oldemarkt 2,805 en ~,392 kwart, 2,497 en 2,194 achtf?te tonnen boter, wegende in elk jaar<br />
162,HO en 139,560 ned. p., Rijssen 275,000 en 28Q,OOO ned. p., Steenwijk in 1863 35,940 ned. p., in 1864<br />
H>4 kwart en 2,184 achtste, Wijhe 8,685.5 en 9,765 achtste vaten boter. Uit Kuinre werden in efä van beide<br />
jaren naar Holland-, Utrecht enz. 2,086 en 2,167 stu~s vee vervoer~. In elk van beide jaren werden gew?gen<br />
aari de waag te Kuinre 818,425 en, 1,081,475, aan die te Genemmden 1,142,900 en 899,~00 ned. p. ho~1. -<br />
Te Zwolle was in 1863 de binnenlandsche handel tamelijk levendig; de expeditiehandel daarentegen mmder<br />
gunstig dan in 1862. De aanvoer van werktuigen, die in 1862 zooveel levendigheid gaf, hield in 1863 o~;<br />
terwijl ook het verkeer minder was door den stilstand der fabrieknijverheid in Twenthe. In 1864 hee1·i;;chte m<br />
399<br />
d~ mêeste takken van handel weinig levendigheid; h~tgeen ook op den kleinhandel een nadeeligen invloed<br />
tutoe.fende. Slechts het marktwezen en vooral de handel m vee ontwikkelden zich door de gelegenheid tot verzeudmg<br />
la~gs den centraalspoorwe?'. - Te Deventer was de binnenlandsche handel in beide jaren gunstig.<br />
De han~el m w?l en schapen was m 1864 zeer levendig, die in noordsch timmerhout in de eerste helft van<br />
1863 vriJ levend1?°.' later zeer slap. De handel in klaphout was zeer levendig in 1863, die in eiken timmerhout<br />
als o~k de exped1tieha~del zijn v~n weinig belang. De handel in gedestilleerd heeft zich in 1864 uitgebreid,<br />
doordien voor de bergmg verscheiden entrepots werden opgerigt. Op de linnenmarkt in Mei die in 1863 druk<br />
bezocht w~rd, waren in elk jaar 366 en 358. stuks geblee~t, 29 en H ongebleekt linnen, 1 ~ en 7 servetgoed.<br />
Aan de beide houtwalle~ werden aangevoerd m 1863 235 vimmen van 104 bossen, eiken bosjes, 47 enkel hout,<br />
6,000 stuks vaamhout, m 1864 44,000 stuks deventerhout, 26,000 bossen deventer-bosjeshout 6 vimmen riet<br />
en in elk van beide ~-aren 37,000 en 66,000 beukenhonderdhout, 183,000 en 431,500 steenen e~ pannen, 12,7od<br />
en 1,4,400 bossen twiJg, 139 en 164 kub. el grind. Door den kalkmeter werden in 1864 gemeten 7,568 m. kalk.<br />
De m:oer van tu~f bestond. in elk jaar uit 4,488,000 en 3,164,000 lange, 12,444,000 en 10,193,000 korte, van<br />
gedestilleerd. en likeuren uit 931,972 en 792,042 ned. kannen, van meel uit 129,000 en 138,500 ned. p., van<br />
steenkolen uit 1,716 en 1,464 hoed. Uit Deventer werden in elk jaar vervoerd 7,010 en 13,898 ned. kannen<br />
bier, 185,265 en 176,051 ned. p. koek, 8,887 en 10,8H manden, 8,100 en 8,068 stoelen, 623,825 en 55<br />
0,039<br />
ned. P· meel. Onder den in- en uitvoer is nie~ begrepen hetgeen te land of met stoombooten wordt aangebragt<br />
en verzonden, waarvan het bedrag onb~kend is: - Te Kampen waren de weekmarkten in beide jaren goed<br />
bezocht. - Te Almelo was door den mm gunstigen toestand van het fabriekwezen de binnenlandsche en kleinhandel<br />
minder levendig dan in vorige jaren; vooral was zulks het geval met het debiet van koloniale waren.<br />
~e aanvoer van oostzee-r~gge, reeds zeer verminderd in 1863, heeft in 1864 geheel opgehouden, als ook die<br />
uit ~et ~raafschap Benth~im. De aanvoer van rogge en boekweit uit de omliggende gemeenten was in 1864<br />
aanzienli.ik. In elk va~. beide jaren :"'erden 137,800 en 70,500 ned. p. stroo aangevoerd en gedurende de wintermaanden<br />
een,e belangnJke hoeveelheid varkensvleesch, waarin de handel voor het binnenland zeer levendig is. _<br />
Te Enschede worden de weekmarkten zeer druk bezocht, doch gaan de veemarkten niet vooruit. _ Te Oldenzaal<br />
heeft de handel in lompen zich zeer ontwikkeld en is die in boter, eijeren en hammen toenemend. Ook<br />
wordt van daar meer dan vroeger wild naar Engeland verzonden. Te Steenwijk hebben de graanmarkten door<br />
de_.markten te Wolvega, Noord- en Oosterwolde en in 1863 door de mislukking van den boekweitoogst in<br />
Friesland gel.eden .. D~ vee- e~ jaarmarkten worden zeer druk bezocht. - Te Rijssen is de handel, vooral in<br />
boter, levendig. Di~ m turf, m 1863 .:an weinig belang, heeft zich in 1864 op nieuw ontwikkeld, zoodat in<br />
het laa:st van ~et Jaar de voorraad_ biJna geheel was opgeruimd. - Te Goor was de winkelnering in 1863<br />
zeer middelmatig door . dan ongunst1gen toestand der fabrieken; in 1864 bloeijend door de tegenwoordigheid<br />
van vel~ vreemd_e arbeiders aan de. spoorwegen. T~- Avereest nemen de jaarmarkten steeds in belangrijkheid<br />
toe en is de klemhandel zeer levendig. - Te Blokz1JI bepaalt zich de handel tot matten , tapijten, boter, aardappelen<br />
en boomvruchten. _De h~ndel in riet was in 1863 vrij, in 1864 minder levendig. Men betaalde in 1863 ./2<br />
~otf2.75 de 100 bossen, m 18ö4f2.50 tot,/2.75 per vim of 104 bossen. De handel in appelen, die gewoonlijk<br />
m de I~ssel- en Wa.alst~eken worden opgekocht, gaf in 1863 weinig, doch was in 1864 zeer levendig. Men<br />
bedong m .elk van beide Jaren per mudf3 tot,/5 enf1 tot,/1.75; in peren was de omzet in 1863 veel ruimer<br />
en meer wmstgevend, in 1864 minder voordeelig; zij golden in dat jaar ft.20 totf2.50. - Te Genemuiden<br />
w~s de handel ~n matten, hooi, riet, boter, rundvee en varkens in 186.1. vrij gunstig, terwijl de week- en<br />
naJaarsmarkten m October druk bezocht werden. - Te Olst. is de handel in spek, hammen, vleesoh en worst<br />
van ve~l belang, zoodat jaarlijks voor eene waarde van meer dan f 120,000 wordt uitgevoerd. Ook de houthandel<br />
is aldaar zeer aanzienlijk.~ h~ was e~hter in 1864 minder levendig dan in het vorige jaar. Op de houtwallen<br />
te Olst (Hengvorden) zi.in m elk Jaar afgescheept 864 en 841 vimmen deventerhout en in 1863 21.408<br />
stuks beuken honderdhout en 5,790 beuken klossen. - Aan de turfmarkt te Zwartsluis zijn in elk jaar ~an<br />
?'ebragt en verkocht 2,085 en ::2,084 pr.amen hoogeveensche, 260 en 180 smilder turf. Die handel gaf in beide<br />
Jaren slechts geringe verdiensten, waardóor de kleinhap.del gedrukt werd.<br />
_De bekribbing v~n ~e Ve~ht tusschen de stuwen te Ane en te Haandrik is in 1864 geheel voltooid. De<br />
stilstand van vele fabrieken m Twenthe oefende een grooten invloed uit op de scheepvaart in 1863 zoodat de<br />
opbrengst der kanalep. ongeveer 5 % minder bedroeg. Te Deventer bedroeg de tonnenlast der af-' en aangevaren<br />
schepe~ 188,HO_, te%en f 202,996 in 1862. In 1864 was de scheepvaart op de overijsselsche kanalen<br />
grooter dan m de vorige Jaren. Hoewel door de vorst de vaart slechts gedurende negen en eene halve maanden<br />
plaats vond, gaf de opbrengst der vaartgelden eene vrij belangrijke vermeerdering. Zij werd hoofdzakelijk<br />
veroorzaakt door den aanvoer van materialen voor den spoorweg van Almelo naar Sal;zbergen en voor de spoorwegbrug<br />
tusschen Zutphen en Deventer; voorts door den liigen waterstand van den IJssel in het najaar<br />
",'aard~or vele vaartuigen met turf geladen langs de kanalen langs Zwolle naar Deventer moesten varen e~<br />
em.deli.i~( door den aanvoer van zand uit den IJssel door de pothoofdsluis te Deventer ter ophooging va,n den<br />
Snippehngs-:ove:laat. Ook de afvoer van turf uit de veenen is, vergeleken piet 1863 met 55 °/ toegenomen.<br />
0<br />
Door de sl~is n 4 vau de Regge nq,ar Almelo kwamen met turf geladen 1.,242 vaa;rtuigen, :metende 47,267,<br />
door d~. slqis n° 6 661, metende 6,833 tonnen. Door den lagen wa,tersta~d op den IJssel werd de afvoer van<br />
oer of IJzererts naar den boven IJssel en de Ruhr belemmerd. Afgevqel'd ?!in in i864 35 schepen, metende<br />
385 to~nen naar Deventer en 49, metende 4,360 naar hoogere plaatsen. De gezamelijke tonneninhoud der 84<br />
vaar:.mgen bedroeg dus 4,745, tegen 5,968 in 1863. Hierdoor _bleef op het laatst van het jaar eene aanzienlijke<br />
parti.i oer op ~e stap~lplaatsen. In 1863 waren de vrachten laag en klaagden de turfschippers over tragen afzet._<br />
Te Kampen 1s de bmnenlandsche scheepvaart toenemend. Van de beide monden van den I.Tssel zijn: binnen-
400<br />
gevaren het Keteldiep in 1863 1,040, in 1864 2,003 schepen tegen 1,832, het Gauzendiep 1,220 en '1,110 tegen<br />
1,310 in 1862; uitgevaren het Keteldiep 2,607 en 2,513 schepen tegen 2,1~04, het Ganzendiep ·l,250 en 1,212<br />
tegen 1,280 in 1862. Waaruit volgt, dat het geheele getal schepen den IJssel ingevaren bedroeg in 1862<br />
3,142, in 1863 3,160, in ·1864 3,H3, tegen 3,684, 3,857, 3,725 bij de uitvaart. De in- en uitvaart is dus toeg·enomen<br />
door het Keteldiep, afgenomen door het Ganzendiep. Voorts blijkt uit deze opgave, dat het getal<br />
uitg·evaren schepen steeds veel grooter is dan dat der ingevaren , en dus verscheiden schepen lang·s eenen<br />
anderen weg terugkeeren. Door de brug te Kampen zijn den IJssel afgevaren in 1863 3,720, in 1864 3,846<br />
schepen tegen 3,410, opg·evaren 3,290 en 3,410 tegen 3,220 in 1862. Te Kampen behoorden in elk van beide<br />
jaren te huis 98 en 12'1 schepen, waarvan 11 en 8 beneden de 10, 67 en 90 van 10 tot 50, 17 en 21 van 50<br />
tot 90, 3 en 2 van van 90 en meer tonnen. 'l'e Almelo is de scheepvaart in de laatste jaren aanmerkelijk<br />
toegenomen; zij was echter minder in 1863 en 1864 dan in 1862. De havenkom zijn binnengevaren in 1863<br />
2,000, in '1864 2,300 schepen, roetende 56,383 en 57,424 tonnen, tegen 2,400, metenrle 71,089 tonnen in 1862.<br />
De vaart op de Vecht, vroeger van veel belang, bepaalt zich thans tot eenige schuiten naar Dalfsen, Ommen,<br />
Hardenberg en Gramsbergen. Door de Vechtbrug bij Ommen kwamen bij de opvaart in 1863 48 , in 1864 45<br />
geladen, 105 en 100 ledige schuiten van 16 tonnen, tegen 65 en 126, bij de de afvaart 290 en 275 geladen ,<br />
61 en 58 ledige, tegen 320 en 70 in 1862. Het vervoer over de riviertjes de Aa en de Regge bepaalt zich tot<br />
eenigen turf en steen. Van de vaart op deze laatste rivier maken nog een zestigtal schippers gebruik met<br />
schuiten van 10 tot 13 tonnen en die bij eene halve lading van ongeveer 6,000 ned. p. 6 tot 7 palmen diepgang<br />
hebben. Opgevaren zijn in 1863 438, in 1864 532 vaartuigen, roetende 7 ,251 en 6, 701 , afgevaren 395 en<br />
485, roetende 6,116 en 5,935 tonnen.<br />
Door de voornaamste kanalen en vaarten dezer provincie zijn gevaren en hebben aan regten opgebragt:<br />
Dedemsvaart en zijtakken . . . . . . . . . . .<br />
Kanaal van Zwolle tot Almelo met de lijn van<br />
Raalte naar Deventer . . . . . . . . . . . .<br />
Willemsvaart .<br />
S teenwijkerdiep.<br />
Zuidveener Aa .<br />
Arembergergracht .<br />
Meppelerdiep . . . .<br />
Kalembergergracht<br />
Mallegat ................... .<br />
Moespotsche vaart. . . . . . . . . . .<br />
Beukersgracht . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
Engbertsgracht ............... .<br />
Vaart door de stad Hasselt . . . . . . . .<br />
Trekvaart van Kampen en Genemuiden 6)<br />
door Mastenbroek naar de Rademakerszijl.<br />
Zwolsche diep . . . . . .<br />
Nieuwe of Binnenvecht.<br />
Twickelsche vaart . . . .<br />
Turf vaart te Vriezenveen.<br />
Aa of Bornsche beek . . .<br />
1863.<br />
7,470<br />
i) 47,893<br />
i) 13,706<br />
vierkante<br />
12,670<br />
84 houtvlotten.<br />
(26,426 vierk. e.)<br />
3,964<br />
880<br />
3,572<br />
12,452<br />
4) 126<br />
1,360<br />
720<br />
7,392<br />
1,553<br />
10,045 en<br />
149 houtvlotten.<br />
389<br />
4,000<br />
740<br />
Vaartuigen.<br />
1864.<br />
6,708<br />
54,956<br />
12,569<br />
ellen houtvlotten.<br />
10,8H<br />
59 houtvlotten.<br />
(28,057 vierk. e.)<br />
3,479<br />
835<br />
5)<br />
3,!~26<br />
11,!~84<br />
99<br />
1,375<br />
810<br />
6,994<br />
1,562<br />
8,941 en<br />
108 houtvlotten.<br />
154<br />
3,800<br />
514<br />
Opbrengst.<br />
1863. 18M.<br />
f 66,654.885 f 60,361.32<br />
39,206.45 48,549.07<br />
20,269.015 16,792.10 5<br />
3,112.92 2,739.10<br />
2) 49.00 2) 40.00<br />
2) 2,930.00 2) 2,930.00<br />
22,930.19 2·1,939.05 5<br />
2) 4,500.00 2) 4,63LOO<br />
2) 462.00 3) 722.795<br />
144.85 95.20<br />
550.00 572.00<br />
65.00 78 .00<br />
2) 4,755.00 2) 4,755.00<br />
865.00 873.00<br />
8,935.45 8,149.49<br />
2,985.63 2,645.18<br />
497.00 1~20.00<br />
37.00 25.70<br />
Van de schepen in elk jaar de Dedemsvaart afgevaren waren 6,350 en 5,727 geladen, roetende 283,631 en<br />
250,419, 1,120 en 981 ledig, roetende 22,774 en 18,912 tonnen. Onder de geladen schepen telde men ·106 en 115<br />
beurt-, 104 en 86 volks-, onder de ledige 122 en 60 beurt-, 148 en 136 volksschepen. Behalve in turf bestaan<br />
de afgevoerde artikelen in kalk, glaswerk , stróo, aardappelenmeel, hout en landbouwvoortbrengselen. Op het<br />
kanaal van Zwolle naar Almelo en Deventer zijn in elk jaar opgevaren 18,251 en 20,177 geladen schepen,<br />
roetende 518,578 en 630,001, 6,139 en 7,297 ledige, roetende 151 ,006 en 203 ,407 tonnen , 2,751 en 2,631 vierk.<br />
ellen houtvlotten, afgevaren 17,966 en 19,725 geladen schepen, roetende 5'18,180 en 623,451, 5,537 en 7,757<br />
ledige, roetende 131 ,415 en 2i0,126 tonnen, 10,955 en 9,938 vierk. ellen houtvlotten. Onder de schepen, welke<br />
in 1863 en 1863 de Willemsvaart bevoeren, waren 8,509 en 7,102 geladen, roetende 331,271 en 267,393; 4,161<br />
en 3, 701 ongeladen, roetende 132,363 en 120,064 tonnen. De 84 en 59 houtvlotten hadden eene lengte van<br />
l } Deze cijfers 6C\'Cll niet hCt. ~etal n1artuigcn en vlotten door dlt ka naal rrc· 1 3) D e onzuÎ\'Cl'C opbrcn r,st bij caardc1Îllff e crrc\'CJl.<br />
komen, maar het Bch cclc bcdrac der Bcdurcndc her j
--------------------------------------------------------------........ ~ r ...------------------------""...............""""""""""""<br />
l<br />
402<br />
~chapen ., 2 paarden en 8 veulens. Op de twee veemarkten te Martenshoek, · gemeente Hoogezand, wordt jaarlijks<br />
meer vee aangebragt, hetwelk in beide jaren tegen hooge prijzen werd verkocht. Voorts bestaan nog twee<br />
veemarkten te Middelstum en Nieuwe Pekela, in beide gemeenten in Mei en November. In de laatste gemeénte<br />
worden op de eerste, behalve runderen, veel biggen aangevoerd en was in beide jaren de handel zeer levendig;<br />
de laatste is van minder beteekenis. Uit Aduard werden in elk van beide jaren ingescheept en naar Noord- en<br />
Zuidholland vervoerd 587 en 476, en in '1863 naar andere streken 247 melkgevende koeijen, waarvan 347 en<br />
174 uit de g·emeente herkomstig-; voorts werden aldaar vet geweid en in den handel gebragt 58 en 73 stieren<br />
van 111 2 jaar, 493 en 648 runderen, 121 en 122 vette kalveren, 1,524 en 1,587 schapen, 367 en 438 lammeren,<br />
61 en 68 paarden, 18 en ·l O vette varkens. Onder de uitgevoerde stieren waren in t 863 50, in 1864 18 voor<br />
Polen en Oost-Friesland bestemd. Zij werden in elk jaar verkocht tegen f 70 tot f 150 en f 60 tot f 140 per<br />
stuk verkocht. Voorts zijn uit deze gemeente in elk jaar uitgevoerd 97 l:; en 768 kwart tonnen boter; terwijl<br />
van de hooioogst, die in elk jaar op 5,8U1 en 3,568 voeren geschat wordt, 42!) en 172 zijn ·uitg·evoerd. Het<br />
graan wordt b~jna zonder uitzondering aan de koornbeurs te Groningen verkocht; boter, wol, vlas . hooi en<br />
vee meest aan de huizen opgekocht. Uit Ezinge zijn in elk jaar uitgevoerd 26 en 33 paar
eerste maanden van het jaar en V
!06<br />
407<br />
tenlarnlsche h!:mdel i.u een ongunstigen toèstancl. Voor rekening der nederlandsche handelmaatschapp~ en voor het<br />
Ministerie van Kolonien werden minder bestellingen ontvangen. De handel in tabak en cigaren neemt echter<br />
in deze gemeente toe. - Te Bergen op Zoom breidt zich de buitenlandsche handel aanmerkelijk uit door de<br />
nieuw opgerigte fabrieken. De voornaamste .uitgevo~rde handels~rtikel~n zijn kunstwol ~n beets.uiker. - Te<br />
Oudenbosch bestaat de buitenlandsche handel m den uitvoer van suiker mt de beetwortelsmkerfabriek, waarvan<br />
4:23,767 en 413,964 ned. p., in 1863 naar Belgie, Frankrijk en Rusland , in 1864 naar Engeland en Frankrijk<br />
zijn verzonden. De invoer bestaat hoofdzakelijk uit steenk?len. - ~e Oosterhout neemt cl~ handel in steenkolen,<br />
hooi, schors en vee toe. Ongeveer 5,000,000 necl. p. ho01, meest m doorvoer naar Belg.ie en ~ 2,'100 m. st~e~kolen<br />
werden in 1863 in de haven aangevoerd. - De handel te Waalwijk was bevredigend m '1863, stil m<br />
1864; zoodat in het laatste jaar de verzending naar West-Indie slechts ruim de helft bedroeg. van die van<br />
vroegere jaren. Het levendigst was de handel in de eerste maanden, toen veel schoenen werden mtgevoerd. -<br />
Te Gemert was de buitenlandsche handel in manufakturen in beide jaren gedrukt. De aanvoer van wollen<br />
lakens wordt steeds minder; terwijl op de markten geen linnen meer wordt aangebragt. Vee en ?oter worden<br />
daarentegen meer en meer uitgevoerd. - Te Rosendaal houdt zich de handel met Belgie voor~l m granen ~n<br />
vee goed staande. De verzendingen van lijm waren in 1863 vrij aanzienlijk, t~rwijl ook. de mtvoe: van wild<br />
derwaarts was toegenomen. De verzending van piano's naar Oost- en West-Indien was mmder dan m i862. -<br />
Uit Etten worden vele paarden en runderen naar Belgie, Frankrijk en Engeland uitgevoerd. De invoer bepaalt<br />
zich tot steenkolen .en guano. - Te Zevenbergen wordt veel handel met het buitenland in voortbrengselen<br />
van den landbouw, paarden en vee gedreven. In 1864 was de handel in paarden minder dan in vorige j~:en.<br />
Goede paarden werden voor rekening van belgische en fransche kooplieden tegen vroeger ongekende pnJzen<br />
opgekocht. De. uitvoer van vlas was zeer levendig, zoodat in 1863 ongeveer 180,000, in 1864 280,000 steenen<br />
voor bel o-ische rekening werden aangekocht. De meekrap wordt meest naar Rotterdam verzonden. De beetwortelsuikerfabriek<br />
heeft in elk jaar 800,000 en 900,000 ned. p. suiker naar Frankrijk uitgevoerd. De branderij<br />
tot het vervaardigen van spiritus vervoert hare produkten naar Belgie en Frankrijk. - Te Dungen bepaalt<br />
zich de buitenlandsche handel tot den invoer van fransche schors, begroot op 200,000 en 192,000 ned. p. en<br />
van buitenlandsche huiden op 1 H,000 en 108,000 ned. p .. - Te Ginneken heeft de buitenlandsche handel in ~<br />
kunstwol, die naar Engeland en Belgie werd uitgevoerd, geheel opgehouden .. - T~ Veghel is de buitenlandsche<br />
handel zeer belangrijk en zeer toegenomen door de geregelde stoombootdienst op Rotterdam en<br />
Schiedam. In elk van beide jaren zijn uitgevoerd 9,526 en 7,37i vette kalveren, 55 en 13i koeijen, 577 en<br />
933 vette varkens, 216 en 199 schapen, 222,250 ned. p. en 3,364 tonnen boter, 213,658 en 200,000 ned. p.<br />
vlas, in 1863 4,000 m. verschillende ~uinvruchten, in 1864. 7,8~4 m. lijnzaad. Het vee en de boter worden I•'<br />
hoofdzakelijk naar Engeland en Belg1e , het vlas naar Belgie mtg~voerd. . I -~<br />
De volgende staat geeft eene opgave van de voornaamste artikelen van regtstreekschen mvoer langs de<br />
kantoren dezer provincie in 1863 en 1864, waarbij dient opgemerkt te worden, dat de opgaven naar getal, 1<br />
maat of gewigt en die naar de waarde voor alle posten zijn afzonderlijke en verschillende opgaven.<br />
INVOER.<br />
1863. 1864. Verschil "oor 1864.<br />
BENAlll~G DER GOEDEREN. Getal. Waarde Getal , Waarrle Get•I , Waardo<br />
maat of C'ewigt. iu culdens. m"1 of &•WÎ(lt. in rruldena. maat of &ewict. in culdcns.<br />
Aardewerk, porcelein .... 116,266 137,542 + 21 ,276<br />
gebakken steen en<br />
dakpannen. 480,177 st. 480,177 st.<br />
Bier .. ........ 145,064 k. 2,385 k. 142,679 k.<br />
Fabriekwerktuigen. . . . 191,948 162,094 29,854<br />
Glas, spiegel- en venster-. 62,182 106,483 + 44,301<br />
Glaswerk ....... 93,677 79,81 i i 3,866<br />
Goud- en zilverwerk .. 32,733 32,733<br />
Granen ....... 10,773 m. 7,297 m. 3,476 m.<br />
meel .......... 1,919 p. + 1,919 p.<br />
en brood ..... 8,481 p. 8,481 p.<br />
170 + 170<br />
Haar- en zwijnborstels . i,945 p. 1,945p.<br />
Hennep, gehekelde 5,652 p. 5,652 p.<br />
Hoeden ..... 54,101 76,892 + 22,791<br />
Hop .......... 7,264 p.<br />
Hout, brand.- .... 2,210 3,917 + 1,707<br />
Huiden, vellen, leder enz. 107,088 304,503 + 197,415<br />
M uzijkinstrumenten 208,464 269,364 + 60,900 1<br />
Kleederen. 458,603 581,0M + ·122,HS<br />
Koperwerk ..... 97,313 3,160 p. + 3,160 p. 97,313<br />
Kramerijen . . ... 744,166 525,269 218,891<br />
7,264 p.<br />
Manufakturen, saijet, garens,<br />
enz . . . . . . . . . . . . 70,629 p. 3,508.994 92 ,712 p. 4,492,!)01 + 22,083 p. + ü83,907<br />
:Meubelen en houtwerk ... , . 75,569 'H,516 9\13<br />
H<br />
1863. 18G4. V6rsehil \'oor 18G4.<br />
BENAMING DER GOEDEREN. Getal, Waal'do Getal, \\raarrle Getal, \Vaanlc<br />
11 ~ aat of t:cwirrt. in cnl1lcns. maat of Gewirrt. in cultlcns. maat of ucwiur. in i;uldens.<br />
Modewaren. 612,427 726,886<br />
+ i 14,459<br />
Olie, petroleum .... 758,366 p. + 758,366 p.<br />
Specerijen, vanille .. 1.60,114 1.60,114<br />
Spijkers .. . . . . . 571.,687 p. 620,056 p. + 48,369 p.<br />
Uurwerken .. . . 147,223 129,932 17,291<br />
Vleesch, versch en gerookt . . 4,367 p. 9,206 p. + 4,839 p.<br />
Was. . . 1,800 p. 1.800 p .<br />
Wild en gevogelte. ·1,498 1,596 + 98<br />
Wol, onbereide. 18,238 p. 18,238 p.<br />
IJzerwerk enz. .. 234,495 144,082 90,413<br />
De regtstreeksche uitvoer wordt slechts voor 1863 opgegeven. De voornaamste artikelen bestonden in dat<br />
jaar uit: boter 111,133, kaas 58,896, garst 1,·135,798, hop 1,727, hooi 338,613, raapkoeken 36,745 , koffij<br />
3,489,001, was 3,841, katoen 1,059,378, ruwe vlas 964,986, onbereide wol 2,392,710, lompen 25,987, manufakturen<br />
en garens van wol 15,145 ned. p. en voor eene waarde van/ 1,879, 891 paarden, 23,725 runderen, H,775<br />
s?h.ape~, 1,489 varkens, h~iden, vellen, leder enz. aan waarde f 1,087 ,205, aardewerk en porcelein f 40,426,<br />
riv1erv1sch f 497 ,982, zeev1sch 816,519 ned. p., 3,039,928 gerookte bokkingen, wild en gevogelte voor eene<br />
waarde van f 3,310.<br />
Langs het kantoor van de rijnvaart te Lobith zijn in 1863 en 1864 opgevaren 3,109 en 2,657 schepen van<br />
i0,611,492 en 9,329,014 centenaars belaadbare grootte, met eene lading van 5,976,168 en 5,·159,747, afgevaren<br />
7,903 en 7,392, groot 22,783,161 en 22,108,700 met eene lading van 19,685,678 en 19,163,309. Daarenboven<br />
H3en122 hout.vlotten met 33,54i 1 1 4 en 45,14231 4 kub. ellen, of 13!~,165 en 180,571 centenaars eiken- en<br />
45, ~ 45 e~1. 38,464 kub. ~llen. of 90,291 en 76,928 centenaars dennenhout, wier inhoud onder de totaalcijfers der<br />
ladmg biJ de afvaart met is begrepen. In elk van beide jaren zijn met schepen aangevoerd en onder het<br />
g_eheele getal centenaars voor de afvaart begrepen, aan eiken- 107 ,556 en 34,944, aan dennenhout 54, 171 en<br />
42,518 centen~.ars, zoodat de geheele aanvoer van bouw- en timmerhout heeft bedragel.l 386,183 en 344,961<br />
centenaars. BiJ de opvaart betaalden 4,752,704 en 3,046,877 centenaars naar de eerste, 702,659 en 647 ,472 naar<br />
de tweede klasse van het rijntarief, terwijl 520,805 en 565,398 waren vrij van regt; bij de afvaart 3,352,74!) en<br />
3,238 ,438 naar de eerste, '12 ,299,825 en '13,591,670 naar de tweede klasse, 4,257,560 en 2,590,700 geen regt.<br />
Van deze goederen kwamen 713,848 ('11.96 %) en 435,567 (8.H °fo) uit .Amsterdam, 4,351,735 (72.82 °fo) en<br />
3,978 ,336 (77.IO 0 10 ) uit Rotterdam, 141,666 (2.37 °1 0<br />
) en 146,868 (2.85 °fo) uit Dordrecht, 644,105 (10.77 %) en<br />
505,498 (9.80 %l uit de overige nederlandsche havens, 124,814 (2.09 °1 ) 0<br />
en 93,478 (1.81 °1 ) 0<br />
uit Belgie in regtstre:ksche<br />
doorvaart. Onder de opgevoerde goederen bekleedden in beide jaren de eerste plaats: ijzer, granen,<br />
koffiJ i .. on
408<br />
1:<br />
I'<br />
Naar Antwerpen zijn uit Nederland uitgevoerd in t863 50,684, in 1804 86,378 balen., tegen n,977 in 1862.<br />
Koffij vindt, niettegenstaande de hooge prijzen, in het buitenland, vooral in Dnitschland, voortdurend gereeden<br />
aftrek. De aanvoer van suiker te Rotterdam was in 1863 hoogst belangrijk, veel minder in 1864, hoewel ook<br />
dat jaar grooter dan in 1862 . .A.an ruwe suiker werden naar Belgie uitgevoerd in 1863 6,138,183, in 18û4<br />
slechts 1,207,100 ned. p., tegen 5,975,223 in 1862. De zeer goedkoope aanbiedingen uit Havre van havaua- en<br />
java-suiker, vooral in de laatste maanden van 1864, waren oorzaak van dien grooten achteruitgang in dat jaar.<br />
Uit Nederland zijn aan ruwe suiker verzonden naar Pruissen in 1863 15,'157,362, in 1834 '12,2'10,913 ned. p.,<br />
tegen 16,522/~09, naar Rusland, Oost- en Witte Zeeën in 1863 9,778,196, in l8ü4 slechts 1,ü46, tegen 14,968,129<br />
in 1862. In den uitvoer van geraffineerde suiker deelde in elk jaar Rusland, Oost- en Witte Zeeën met 12,ü47,40u<br />
en 1,278,619 ned. p. tegen 3,684, Groot-Brittannje met 15,085,070 en 37 ,074,852 tegen 20,123,644; Oostenrijk<br />
met 9, 767, 748<br />
en 4,677 ,675 teg1m 12, 172,G44, het koningr\jk !talie met 15,200,490 en 15, 163,674 tegen<br />
19,022,009 in 1862. De hoedanigheid der java-tabak liet in 1863 veel te wenschen over. Hiervan werden in<br />
i 863 19,852, in 1864 20,316 pakken meer ingevoerd dan in 1862. De · aanvoeren van tabak uit Amerika zijn<br />
op nieuw aanmerkelijk afgenomen en bedroegen slechts 3,670 vaten in 1863, 4,037 in 1864 tegen 9,702 in 1862<br />
en 23,824 in 1861. Naar Belgie werd door den kwijnenden toestand van den tabakshandel aldaar in beide jaren<br />
veel minder verzonden dan in vorige jaren. Rijst werd in beide jaren, vooral in 1864, iets minder ingevoerd<br />
dan in 1862. In de laatste jaren kwamen in ons land geene direkte aanvoeren van thee uit China. De aanvoeren<br />
uit Londen waren in 1864 betrekkel~jk aanzienlijk. Over het algemeen is de aanvoer van ·thee te<br />
Rotterdam jaarlijks afgenomen, zoodat hij in 18û4 17 ,300 kwart kisten minder bedroeg dan in '1861. .A.an<br />
noord-amerikaansche katoen werden in 1863 3,450, in 1864 4,750 balen 1 ) minder ingevoerd dan in 1862. De<br />
aanvoer van surat-katoen bedroeg in 1863 795, in 1864 3,295 balen meer dan in 1862. In '1864 werd van t~jd<br />
tot tijd eenig katoen naar Gend verzonden. De handel in katoenen lijnwaden was te Rotterdam in 1863 vrij<br />
levendig bij steeds vooruitgaande prijzen. Ook in Oost-Indie steeg de prijs voortdurend en verminderde de<br />
voorraad langzamerhand zeer, daar, bij geringe werkzaamheid in de fabrieken, door den hoogen prijs der<br />
grondstof de aanvoeren uit N ederlancl kleiner werden eu ook van elders veel minder werd uitgezonden. De<br />
invoer van arak bedroeg in 1863 526 leggers minder, in 1864 756 mem· dan in 1862. In petroleum werden<br />
belangrijke zaken gedaan. Van den aanvoer in '1863 werden 17 ,500 vaten regtstreeks, 7,200 uit andere naburige<br />
havens aangebragt; in 18G4 waren de omzetten in petroleum tusschen Rotterdam en Antwerpen veel minder<br />
levendig dan in 1863. De vroeger zoo belangrijke uitvoeren van jenever naar de Vereenigde Staten van Noord<br />
Amerika hebben bijna geheel opgehouden. Naar deze Staten zijn in 1863 slechts 32, in 18G4 28 schepen uitgeklaard,<br />
tegen 55, terwijl van daar ingeklaard 56 en 49, tegen 41in1862. Ook was de uitvoer van andere<br />
voortbrengselen en van duitsche fabriekgoederen over Rotterdam in . '1863 veel geringer clan vroeger. .A.an de<br />
Maas zijn in elk van beide jaren aangevoerd 39,500 en 20,800 lasten rogge, -10,100 en 5,375 tarwe en 25,600<br />
en 27 ,800 garst. Van dien invoer kwamen te Rotterdam in 1863 16,840 l. rogge, 10,080 tarwe en 3,523 garst.<br />
De opgaven ontbreken voor 18G4. Daarenboven zijn aldaar aangevoerd in 1863 3, 129, in '1864 L600 l. boekweit,<br />
1,148 en 1,700 koolzaad, 3,9'13 en 2,900 lijnzaad, in '1863 11 millioenen ned. p. meel, in 1864 450,000<br />
ned. p. russische hennep. Dit laatste artikel werd in '1863 minder dan anders aangevoerd, doch het te kort<br />
rijkelijk vergoed door den toevoer van andere soorten. Het jaar 1863 was zeer ongunstig voor den graanhandel,<br />
daar de meeste ondernemingen met verlies gepaard gingen en, vooral in het laatste gedeelte van het jaar, weinig<br />
omging. Ook in 1864 \vas die handel gering van omvang en niet voordeel_ig. Niettegenstaande de veel geringer<br />
aanvoeren van tarwe en rogge ·en de zeer kleine voorraden op het einde van het jaar was beider prijs toen nog<br />
lager dan bij het begin van het jaar en de handel, vooral in de zes laatste maanden, minder beduiden~ clan sedert<br />
vele jaren. In garst was in beide jaren de omzet levendig voor de branders, die, om veel gist voort te brengen,<br />
thans deze graansoort meer dau vroeger gebruiken, en in 1864 voor de bierbrouwers, die groote hoeveelheden<br />
afnamen. Rogge kwam in 1863 minder uit Rusland, meer uit de pruissische Oostzeehavens. Niettegenstaande aan de<br />
Maassteden 4,800 lasten minder dan in 1862 zijn aangevoerd, waren de prijzen zelfs op het einde des jaars<br />
f 40 tot f 45 lager dan bij het begin, door het verminderd verbruik der branderijen en gebrek aan uitvoer naar<br />
de Rijnstreken. De meerdere aanvoer van tarwe was een gevolg van eenige doorvoerladingen naar den Rijn,<br />
op berigt van misgewas in Hongarije. Het overige werd voor een goed deel aan de meelfabrieken afgezet.<br />
Boekweit werd in 1863 nagenoeg geheel uit Frankrijk aangevoerd en iets meer dan het vorige jaar. Van koolen<br />
lijnzaad werd in 1863 minder van het buitenland aangevoerd dan in 1862. De prijs van het koolzaad ging<br />
sterk terug door den goeden biunenlandschen oogst. De mindere g·raanhandel oefende, vooral in 1864, een grooten<br />
invloed uit op de scheepvaart met de Oostzee en het Noorden, zoodat in '1863 341 , in 1864 258 schepen ·rnn<br />
daar zijn binnengeloopen, tegen 503 in 1861 en 361 in 1862 , waarvan in elk jaar uit Denemarken ·18 en 16,<br />
Zweden en Noorweg·en 62 en 46, Pruissen, Lnbeck en Mecklenburg 180 en HO, Rusland, Oost- en Witte<br />
Zeeën 81 en 86. Van Hamburg, Bremen en Hannover z~jn in elk jaar aangekomen 101 en 76 schepen, terwijl<br />
derwaarts vertrokken 194 en 90. Van de onderscheidene havens der Middellandsche en Zwarte Zeeën zijn iu<br />
elk jaar binnengekomen 120 en 69 schepen tegen 98 in 1862; terwijl 36 en 42 derwaarts zijn vertrokken tegen<br />
36 in 1862. Uit Spanje en Portugal zijn aangekomen 6 en U, derwaarts vertrokken 2 en 8 schepen. Van<br />
Frankrijk, noord- en westkust, kwamen in elk jaar 180.en 146 schepen, terwijl 162 en 126 derwaarts vertrokken.<br />
l!.et groote getal schepen in 1863 is toe te schrijven aan de grooter aanvoeren van boekweit uit Frankrijk.<br />
De stoombooten op Frankrijk deden in elk jaar 130 en 119 reizen tegen 127 in 1862. Met Belgie was in beide<br />
jaren weinig vertier, met uitzondering van specerijen in 1863, die bij de lage prijzen meer aftrek vonden en<br />
I···<br />
1;<br />
van _ den belangrijken uitvoer van koffij, vooral in de laatste helft van i8G4. Het verkeei• met Groot-Br1ttan' 6<br />
Ierland :was in in beide jaren zeer levendig. Va~ daar zijn _in elk jaar ingeklaard 1,473 en 1,615 schepen, teg~n<br />
1.,673, mtgeklaard 1,815 en 1,875, tegen 2,009 111 1862. Hieronder waren in elk van beide jaren 970 en ,1023<br />
stoombooten. In 1864 is het getal stoombootdiensten op nieuw toegenomen. De verzending derwaarts van ~nze<br />
landbouwvoortbrengselen _en vooral van vee ':'as b_~itengewoon groot. De uitvoer, hoofdzakelijk jong en mager<br />
vee dat door het ongunstig grasgewas laag 111 prlJS was, bestond in elk van beide jaren uit: 28,933 en 61,828<br />
runderen, 31,980 en 36,015 kalveren, 104,115 en 157,G94 schapen., 1,754 en 27,046 varkens. Patentolie werd in<br />
t ~63 en vooral ~n ~ 861' belangrijk minder dan in 1862 naar Engeland uitgevoerd; veel wordt door de afzenders<br />
~1t andere provmcien ~ver Rotterdam v~rscheept.. De prijzen beliepen in 1863 door de dalende zaadprijzen<br />
voortduren~ te:ug. OoK was de verzend111g van mlandsche granen en raapolie in beide jaren onbeduidend.<br />
N ogtans gmg _111 18~3 ~ene vrij belangrijke hoeveelheid inlandsche granen, vooral garst, in doorvoer. Inlandsche<br />
zaden werden i~. beide Jaren veel naar Engeland verscheept, in 1863 bijna het geheele gewas van hennepzaad<br />
tegen hooge prrJzen en g:ootendeels ook dat van karwei- en mosterdzaad; kanariezaad daarentegen weimg.<br />
Van kaas en b~ter werd 111 18~4 eene groote hoeveelheid naar Groot-Brittanje verzonden. De uitvoer van<br />
geraffineerde s~1ker derwaarts is ~eest bestemd voor de Middellandsche Zee en elders. De verzendingen te<br />
water naar Dmtschland bedroegen m '~863 103,822 , in i864 95,740 lasten, tegen 107,769 in 1862. Terwijl het<br />
vervoer va~ koopm_ansgoederen per schip of langs den Rhijn in de laatste jaren, vooral in 1864, is afgenomen,<br />
n_~emt het i~ternat10naal goeder~nverkeer langs den nederlandschen rhijnspoorweg jaarlijks toe. Van Rotterdam<br />
ZlJn langs dien weg verzonden m 1861 374,030, in 1862 457,026, in '1863 459,612, in 1864 769,211, derwaarts<br />
vervoerd 451,530, 593,883, 718,339. en 1,167,807.5 centenaars. - Van Japan en .A.ustralie zijn in beide jaren<br />
geen_e schepen a~nge~?men, do_ch 111 1864 3 naar Japan, in elk van beide jaren f3 en 8 naar .A.ustralie uitg:zeild.<br />
Van Chma ZlJn enkel m 1863 3. schepen aang:komen. Naar de engelsch oost-indische bezittingen of<br />
~mgapore, Hong~l~ong en Engelsch Indie vertrokken 111 1863 10, in 1864 12 schepen, terwijl in het laatste<br />
Jaar 8 van daar ZlJU aangek.~me~, Van Manilla kwamen in 1864 2 schepen, terwijl 1 derwaarts vertrok. Van<br />
de Kaap d~ Goede Hoop ZlJn mgeklaard 1 en 2 schepen, daarheen uitgeklaard in elk jaar 2. Naar .A.rrakan<br />
ver~rokken m 186~ 2_ schep~n, terwijl 1 'l van daar zijn aangekomen. Voorts vertrokken in elk jaar· naar West<br />
Indie en de west-mdrnch~ eilancle~ 10 en 6 '. naar Brazilie 2 (ln 1, naar Bueno-.A.yres en Monteviedo 28 en 19,<br />
de westkusten van Amerika 3, die van Afrika 8 en 6 schepen. Uit elke dezer streken kwamen in elk jaar aan<br />
~3 en 20, 11 e~. 2, 5 en ~, 15. en 22, 7 en 6 schepen. - De zeescheepvaart ondervond in 1864 den gunstigen<br />
mvloed der_ politieke verw1kkelmgen, niet slechts voor de groote vaart door de voortdurende onveiligheid der<br />
noorcl-amer1kaansche vlag, maar ook voor de kleine, doordien de nederlandsche vlag op de Oostzee een tijd<br />
lang de voorkeur had boven de duitsch~ e~. deensche e~ zelfs boven de noorweegsche en engelsche. Ook waren<br />
de terugvracht_en va~ Java, ho_ewel d1kw1Jls zeer matig, van tijd tot tijd meer voldoende, zoodat over het<br />
a~geme~n dat Jaar m~t ongunstig was voor de reederij. Tot de commissie van toezigt meldden zich om inlichtmgen<br />
m 1863 938, m 1864 3,161 landverhuizers, tegen 480 in 1862, waarvan in 1863 39 in één rotterdamsch<br />
in 18.~4 542 in vijf vreemde schepen regtstreeks van Rotterdam naar hunne bestemming vertrokken. '<br />
WIJ laten thans volgen een vergelijkenden staat voor 1803 en 1864 van den invoer der voornaamste artikelen<br />
en eene opgave van den voorraad op den laatsten December van elk jaar:<br />
VOORNAAAISTE<br />
ARTIKEl,EN.<br />
VERSCHIL VOOR RAAI><br />
INGEVOERD.<br />
in minder voor op 31 December<br />
1863. !864. 1864. 1863. 1864.<br />
Arak .... . .......... leggers t,243 2,525 + t,282 700<br />
Asch, amerikaansche, paar]- vaatjes 174 291 + H7 i33<br />
pot- 1,265 640 625 32 7<br />
russische . 2,022 2,511 + 489 233 271<br />
diverse .. 60 tO 50 22 133<br />
Cochenille, java- kistjes 194 32 162 H 6<br />
Curcuma ...... balen 2,781 + 2,781 500<br />
Harst, bruine , amerikaansche.<br />
vaatjes<br />
geraffineerde. . . . . . .<br />
Huiden, oostindische, koe- en buffel- stuks 133,153 138,100 + 4,947 36,200 9,128<br />
westindische . 12,186 22,770 + 10,584 10,650 1.2,546<br />
~ustralische<br />
Indigo, java-........... kisten 3,532 3,179 353 528 1,513<br />
bengaalsche . . . . . . . i06 288 + i82<br />
Katoen, noord-amerikaansche. balen 5,950 4,650 1,300 55<br />
surat-.... 23,000 25,500 + 2,500 1,250 4,300<br />
Koffij , oostindische . 390,100 438,600 + 48,500 1.09,500 125,800<br />
westindische. U,400 3,550 10,850 3,500<br />
Lood, engelsch stukken 500 600 + iOO 65<br />
duitsch 33,000 41,700 + 8,700 2,.t.50 7,tOO<br />
Peper .. . . balen 14,403 i 1,635 2,768 3,708 610<br />
Petroleum .. vaten 24,700 27,300 + 2,600 2,300 2,000<br />
II. 52
,<br />
uo<br />
VOORNAAMSTE ARTIKEl.F.N.<br />
INGEVOERD.<br />
VERSOHIL VOORRAAD<br />
in minder voor op 31 December<br />
1863. 1864. 1864. 1863. 1864.<br />
Quercitroen. . . . •. vaten 275 408 167 131 38<br />
balen 3,583 1,571 2,012 2,223 1,058<br />
Rijst , oostindische. . 262,700 246,000 16,700 4,850 9,000<br />
Salpeter, chili-. . . . 19,190 15,893 3,297 2,250 2,000<br />
) notenmuseaat ..... vaten 514 1,405 + 891 303 922<br />
Specerijen foelie . . . . . . . . . . 377 343 34 301 351<br />
· . nagelen ......... 608 608 ,,<br />
Suiker, havana. kisten 8,375 1,843 6,532<br />
braziel- 742 225 517 225<br />
java-.. kranjangs 211 ,940 167,228 .{.4,71 !! 16,024 ·14,044<br />
diverse. . balen en matten 10,001 6,502 3,499 1,264 1,867<br />
vaten 715 212 503 11<br />
Tabak, maryland- en ohio-. 3,579 3,657 + 78 3,256 1,773<br />
virginie- en kentucky-. . 91 380 + 289 36 6<br />
stelen .......... . . 225 143 82 42 5t<br />
java-............... pakken 39,155 39,619 + 464 1,309 702<br />
1.'hee van alle soorten .. " ..... " I/ 4 kisten 25,200 19,000 6,200 3,400 2,400<br />
Tix;i. , banca- . . . . . . . . . . . . . . . schuitjes 59,560 92,465 + 32,9-05 31,586 31,400<br />
1 zuidzeeUaan. . . . . . . . ned. vaten<br />
400 + 400 400<br />
noordsche levertraan . . . " 13,680 17,540 + 3,860 550 595<br />
Vetwa_ren palmolie . .......... centen •. v. 50 n. p. 33,100 19,960 13,140 4, ·120 500<br />
cocosolie . . " 1,480 2,840 + 1,360 590 640<br />
Wol . . . . . . . . balen 3,527 2,665 862 3,660 2,155<br />
Zwavel, ruwOS. en<br />
7 5 6, terwijl uit het kanaal zijn gegaan: 946, 1,074 en 1,209 zeilschepen, 4.39, 526 ~n 798 stoom booten. Van<br />
de binnenlandsche vaartuigen zijn in elk jaar in het kanaal geschut te Nieuwerslms 1,466, I,552 en 1,'176, I•<br />
roetende 50,078, 64,207 en 62,100, te Hellevoetsluis 998, 979 en 1,239, groot 34,911, 37,150 en 46'.199 tonnen.<br />
De kanaalregten hebben in elk jaar opgebragtf75 , 32l.25,f75,21~,41 enf85,849.55. De v~rbreedi~g en v~rdieping<br />
van de haven te Hellevoetsluis, in 1863 aanbesteed, was m.1864. nagenoeg voltooid. De m- en mtklaring<br />
door het brielsche gat geschiedt langs Brielle_ en Maasslms, die door het goedereesche gat langs<br />
Hellevoetsluis. Te Brielle zijn ingeklaard in ·1863 847, m 1864 762 zeeschepen, waaronder 707 en 694 stoombooten,<br />
roetende 275,562 en 275,439, uitgeklaard 1,523 en 1,020, wam-onder 668 en 641 stoombo~ten, metende<br />
1<br />
3 55 ,626 en 298,353 tonnen; te Maassluis ingeklaard 1 en 3 zeilschepen, mete.nde 7~ en 108, mtgekl.~~rd 192 1<br />
en -1.97, metende 21,550 en 29,299 tonnen. Te Hellevoetsluis zijn ingeklaard, met mbegnp van ~6 en 15 b1Jh~gers,<br />
2,306 en 2,299 schepen, waaronder 560 en 802 stoombooten, metende 464,678 en 530,233, mtgek~~ar~ 1,727. en<br />
2,042, waaronder 568 en 839 stoom booten, roetende /~56,688 en 562,634 tonnen. Te Rotterdam ZlJn m e~k Ja~r<br />
aangekomen 2,486 en 2,426, van daar vertrokken 2,590 en 2,507 schepen. Van deze waren transatlantisch m<br />
1863 257 en 213, waaronder 125 en 103, in 1864 ~36 en 201, waarvan 123 en 112 van en na~r onze oostindische<br />
bezittingen; van en naar de verschillende streken van Europa in 1863 2,229 en 2,377, m 1864 2,190<br />
en 2,306. Onder de aangekomen zeeschepen waren begrepen 1,i75 en 1,255 zee~:oombooten, waarvan 9:0 en<br />
1,023 van Groot-Brittanje, 118 en 1Hl van de noord- en westkusten van FrankriJk, 16. en 14 van de Middellandsche<br />
Zee, 10 en 8 van Rusland, 31 en 42 van Hamburg, 25 en 26 van Bergen. m Noorwegen, 5. en 8<br />
van Gothenburg en IJsstad, en in 1864 15 van pruissische havens. In dit laatst~ Jaar kwam eene meuwe<br />
geregelde dienst tot stand op Gothenburg en werd het .verkeer met de g:aanhavens m de Oostzee door stoombooten<br />
zeer uitgebreid. Eéne stoomboot deed eene reis naar Konstantmopel. Onder . de vertr.okken sch.epen<br />
waren in elk jaar 1,178 en 1,254 zeestoombooten. De handel te Rotterdam was wel is waar m 1863 mmder<br />
uitgebreid dan in 1862 door den burgeroorlog i~ Noord-Amerika en den onz~.keren toestand v~n Europa do?r<br />
de poolsche en sleeswijk-holsteinsche verwikkelmgen, de toestand der reederlJen was echte:· mmder ongunstig<br />
in de laatste jaren. De doorvoerhandel en het verkeer met Groot-Brittanje, de goede oo~st m de meeste landen<br />
gavei:i veel bedrijvig·heid. In 1864 oefenden in de eerste helft van he~ jaar de noord-amenkaansche ?urge~·oorlog<br />
en de vrees voor verwikkelingen, ten gevolge van den deensch-dmtschen oorlog, een zeer nadeehgen ~nvloed<br />
uit. In de laatste helft van dat jaar brak een handelscrisis in Engeland uit, die ook in ons land h~.ren mvloed 1,~<br />
deed gevoelen. Zij was een gevolg van de oprigting van allerlei crediet- en andere maatscha pp1Jen, van de l •<br />
groote geldleeningen voor Noord-Amerika en van het uitzenden van.vele edele metalen .. voor den aankoop van<br />
katoen. Door talrijke buitenlandsche faillissementen werden zware yerhezen geleden: terw1.il de groote schaarschte<br />
fj<br />
en duurte van het geld den handel in de laatste helft van het . jaar zeer verlamden. In December kwam op<br />
nieuw door meer vertrouwen een grooter voorraad van geld. De disconto voor wissels, die een tijd lang tot he\<br />
buitengewone cijfer van 7 °fo was gestegen, daalde op het einde van December weêr tot 5 1/ 2 °fo. Voor scheepvaart,<br />
zeeverzekering· en het doorvoerverkeer gaf echter 1864 geene ongunstige uitkomsten, zoodat voor reeders<br />
en tusschenpersonen, die van den handel bestaan, het jaar niet ongunstig wa13. Voor de arbeidende klasse was<br />
de goedkoopte der levensmiddelen zeer v0ordeelig. De aanvraag naar g·eld was in 1863 te Rotterdam zeer<br />
levendig, de rente voor disconto en beleeningen op effekten was afwisselend 4 °fo, 3 1/ 2 °fo, 3 °fo, 3 i1 2 °/ , 0<br />
4 °fo, 4 1/ 2 , en van 4 September tot het einde van het jaar 5 °lo; voor promessen en beleeningen op goederen<br />
21 2<br />
°fo hooger. De handel in wissels was vrij levendig. Het getal plaatsen, waarop te Rotterdam een wissel<br />
bestaat, neemt voortdurend toe. De grootste wisselzaken hadden plaats op Engeland, vooral op Londen. Zij<br />
waren onbeduidend met Hamburg en zeer belemmerd met Frankrijk. Met het laatste land waren zij echter<br />
zeer levendig op het einde van het jaar door belangrijke uitvoeren van N ederlancl naar Frankrijk. De wisselkoersen<br />
voor kortloopend papier wisselden in '1863 op Londen van f 1L675 tot f 1 L90 per L. S., op Parijs<br />
/46.40 totf46.95per100 francs en op Hamburg·vanf35.10 totf35.50 per 40 M. B .. In 1863 kwam minder<br />
zilver in staven en gemunt dan in 1862 en ging in goud zeer weii:J.ig om. De katoen oefende dat jaar een<br />
belangrijken invloed uit op de prijzen van het zilver, die eene gestadige vraag naar zilver in een groot deel<br />
van Europa deed ontstaan ter betaling van het aangevoerde uit Brazilie, Egypte en vooral uit Oost-Indie. D:e<br />
zeeverzekeringmaatschapp~jen hebben in 1863 veel geleden door de veelvuldige zeerampen veroorzaakt door de<br />
najaarsstormen. In 1864 werd het postkantoor vergroot en tevens voor de bijbank der nederlan
!f 2<br />
bij Koninklijk besluit van 27 September 1863 werrlen goedg·ekenrd, gevestigd met een kapitaal van f 12,000,000 ,<br />
·de nederlandsch-indische spoorwegmaatschappij voor den spoorweg van Samarang naar Soerakarta, Djokjokarta<br />
met een zijtak van 1.'empoeráng over 'l'oentang tot Willem I (wet 6 Julij 1863, Staatsblad n° 101), de nederlandsche<br />
gasmaatschappij voor de gasverlichting te Kampen, B everwijk, Goes, Hoorn en Eindhoven.<br />
Te Dordrecht zijn de aanvoeren van zout, levertraan en stokvisch, grootendeels voor binnenlandsch gebruik<br />
bestemd, ongeveer dezelfde gebleven als vroeger. De aanvoeren bestonden hoofdzakelijk in ijzer, steenkolen,<br />
porseleinaarde, noordsch hout, teer, granen, zaden en stukgoederen. Door de gunstige vooruitzigten van het<br />
koolzaadgewas werd in 1863 in buitenlandsch slaglijnzaad weinig ondernomen en gaven de ladingen uit de<br />
Oostzee, door teruggang der prijzen, slechte uitkomsten. De handelsbeweging was in beide jaren het grootst<br />
van en op Groot-Brittanje. De aanvoeren over zee bedroegen in 1863 46,579, in 1864 48,670 lasten, tegen<br />
49,400 in 1862. In 1864 zijn f02 schepen met bruinsteen beladen van Dordrecht naar Groot-Brittanje vertrokken.<br />
De aanvoeren uit Nederlandsch Oost-Indie voor de handelmaatschappij waren in 1864 belangrijker dan in de<br />
beide voorgaande jaren. De uitvoeren bestaan vooral in lijnzaad, zwavelerts, bruinsteen, beenderen, koeken,<br />
lood, oud vaatwerk, hoepen, ijzer, aardappelen, vruchten en groenten naar Groot-Brittanje. Met. de lGndensche<br />
stoom booten zijn in elk van beide jaren naar Londen verscheept 33,258 en 23,02'1 schapen en lammeren, 5,255<br />
en 3, 780 runderen en kalveren, 3 en 95 varkens, 681 fusten en 961 vaten raap- en patentolie, 460 vaten en<br />
28 okshoofden ingelegde groenten en vruchten, 927 en 1,54·1 kisten wijn, 8,825 en 7,838 blokken lood, 8,937<br />
en 1,700 tin, 6,741 en 7,436 vaten zink, zinkwit en spijkers, 1,204 en 1,154 kisten en balen tabak, 35 en 47<br />
manden g·evogelte, 508 en 590 kisten manufakturen, 7 41 en 620 vaten goudglid, 187 en 403 balen lompen, in<br />
1863 9,975 bossen gaarden, f66 vaten kaas, 1,254 vaten schwerspat, 123,700 stuks lijnkoeken, 784 manden<br />
mineraalwater, 8,946 geweerladen, 700 vaten loodwit, 222 balen hop, 1,67 5 m. haver, 1,833 m. hennepzaad en<br />
246 kisten en vaten griffel:;, leijen en knikkers en in 1864 13,745 kelders jenever en 418 blokken koper. Naar ·<br />
N ederlandsch Oost-Indie voeren in 1863 geene, in 1864 2 schepen. Het getal uitgezeilde schepen was in 1863<br />
aanzienlijk minder dan in 1862, in 1864 nog iets minder. Beladen naar zee gingen in -1863 2H, in 1864 281<br />
schepen, tegen 228, in ballast 248 en 172, tegen 285 in 1862. Uit zee zijn te Dordrecht binnengekomen in<br />
f863 488, in f864 480 beladen schepen, metende 46,579 en 48,670 lasten, waaronder 3 en 1 oost-indievaarders,<br />
als bijliggers buitenom van Amsterdam gekomen, tegen 5'11, metende 49,400 lasten in 1862. Van deze schepen<br />
kwamen in elk jaar uit Oost-Indie 13 en 12 voor rekening der handelmaatschappij, Zweden, Noorwegen en<br />
Rusland 87 en 93, Denemarken en de Oostzee 53 en 41 , Hamburg en Bremen 5 en 27, Groot-Brittanje 311<br />
en 280, waaronder 70 en 57 stoom booten, !talie 14 en 18, Zuid-Amerika 2 en 4, Alexanclrie in elk jaar 2,<br />
in 1863 .uit Frankrijk 1 en in 1864 uit Portugal 3. Van de uit Dordrecht naar zee vertrokken geladen schepen<br />
gingen in elk jaar naar Groot-Brittanje '190 en 268, waaronder 70 en 61 stoombooten, Frankrijk 1 en 2,<br />
Zweden en Noorwegen 8 en 6, in 1863 naar Rusland 1, de Oostzee 9, !talie 2, in '1864 naar Hamburg en<br />
Bremen 2, N ederlandsch Oost-Indie 2, China L De aanvoeren uit zee naar den Rijn bestemd bestaan hoofdzakelijk<br />
uit porseleinsteen, porseleinaarde, zwavel, sumac, salpeter, puimsteen en stukg·oederen; terwijl ter<br />
verscheping naar zee werden aangebragt ongemalen tufsteen, spoorstaven, bruinsteen, zwavelerts en stukgoederen.<br />
Regtstreeksche uitvoeren uit Dordrecht hadden in 1863 niet plaats; in 1864 is één schip met steenkolen<br />
en één met steenkolen en stukgoederen op die wijze vertrokken. De beide stoombooten op Londen hebben<br />
in 'l 863 70, in 1864 57 heen en terugreizen afgelegd en waren gewoonlijk geheel geladen.<br />
De aanvoeren van granen te Schiedam bestonden in elk van beide jaren uit 754,050 en 363,911 m. rogge,<br />
604,530 en 724,253 m. garst, 7 ,830 en 3,458 m. tarwe, 3,990 en 4,867 m. lijnzaad, 3,840 en 4,606 m. erwten,<br />
in 1863 uit 390 m. boekweit en 60 m. hennepzaad, in 1864 uit 4,813 m. raapzaad. Uitgevoerd werden 84,750<br />
en 196,739.5 m. rogge, 44,'160 en 150,962 m. garst en in 1864 218 m. boekweit en 105,619.5 m. mout. De<br />
handel in granen was in 1863 zeer levendig door belangrijken uitvoer naar den Boven-Rijn; hij ging echter<br />
gepaard met groote verliezen door de hooge inkoopsprijzen. In 1864 bepaalde zich de handel hoofdzakelijk tot<br />
het benoodigde voor de branderijen te Schiedam en de omliggende gemeenten en was geen uitvoer van eenig<br />
belang naar den Rijn. De prijzen wisselden voor de rogge in 1863 vau f 180 tot f 254, in 1864 van f 160 tot<br />
j 200 , voor de garst van f 160 tot f 202 en van f 155 tot f 196 per last. De hoogste prijs -werd in elk van<br />
beide jaren besteed voor de rogge in het begin, de laagste in de drie laatste maanden van het jaar; voor de<br />
garst was in 1863 veel afwisseling in prijzen. De aanvoer van steenkolen uit Engeland, Belgie en van de Rhoer<br />
bestond in 1863 uit 1,170,949 m., in 1864 uit '12,993,190 ned. p .. In 1863 zijn 4, '12'1 m. colrn ingevoerd. De<br />
rhoersche kolen golden in 1863f22 tot f27, in 1864 f22 tot f40 de 100 halve mudden. De handel in gedestilleerd<br />
was in 1863 minder lèveudig dan in het vorige jaar. Hoewel de staking van den uitvoer naar de<br />
Vereenigde Staten van Noord-Amerika eenigzins vergoed werd door meer uitvoer naar Zuid-Amerika en<br />
Australie, heeft echter de uitvoer slechts 29,218.17 of 25,003.83 vaten minder clan in 1862 bedragen. In 1864<br />
bleef Noord-Amerika bijna niets trekken; de ;erzendingen naar Oost- en West-Indien, Zuid-Amerika,. vooral<br />
Brazilie, waren vrij belangrijk. De gezamelijke uitvoer bedroeg ter zee , langs . de rivieren en de landzijde<br />
U ,052.60 vaten gedestilleerd van 50 graden. De prijzen wisselden in 1863 van fiO tot f13.75, in 1864 van<br />
f7.25 totf10.50 per vat. De hoogste prijzen werden besteed in beidejaren in Februarij, de laagste in 1863<br />
in November en December, in 1864 in October en December. De laag'Ste prijzen hebben in 1863 veel uitvoer<br />
van jenever naar Frankrijk uitgelokt. In brandersgist was in beide jaren de handel zeer belangrijk. Men<br />
betaalde in 1863 in de zomermaandenf0.55, in Februarij, Maart en October f0.25, in 1864 in Jannarij, Julij,<br />
Augustus en September f0.50, in Februarij f0.25 per ned. p .. Uit Oost-Indie werden in elk van beide jaren<br />
aangebragt door de handelmaatschapp~j 17,041 en 9,679 kranjang·s koffij , 39,316 en 50,401 balen l_{offij, 2,701<br />
en 8,780 blokken tin , 28,0f6 en 17,868 bossen bindrotting ; door bijzondere -personen 5 , 0~1 , 820 en 3,2U,OH<br />
ned. p. rijst fn doppen, 69,00(} en 23,379 ned. p. hennep, 420 300 €il 80 000 d · ·<br />
ned. p. zinkerts en 482 tonnen hout in 1864 2 314 ned , t . '1 . hne . p. ruw ijzer, tn 1863 20,050<br />
d h<br />
' , · p. gezou en v eesc 6 850 ned p onbewe kt h<br />
1 ,090 ne . p. se apen wol, 728 zeetonnen hout ongebroken last en , , . . r aar'<br />
f 'I 0,559 ongezaagd hout. Uit Belgie en van de Rhoer kwamen in el~o~:a;e::5 waa~~~ v~~ f ~,928 gezaagd'<br />
63,662 en 68,589' regtstreeks uit zee 560 en 451 zeeschepen \Vaarvan 8 ~n 2 ent d nviersc ;pen, metenda<br />
op stroom hebben gelost; de overige 552 en 44!), die te Schiedam hebben eha~:nd o:voergoe eren beladen'<br />
72,280 zeetonnen. Van deze schepen zijn in elk jaar uit Danzig 46 en 5 L~ 4F. , are; groot 83,512 en<br />
32' Petersburg 47 en 7, Riga 67 en 90, Memel 26, Stettin in 1863 34 aanau en 92, ev:-Castle 47 en<br />
Schiedam overwinte_i:d ~O en 4~ schepen, terwijl de overigen in ballast zijn ve~:~~~:~: In elk Jaar hebben te<br />
Te Delfshaven ZIJn m elk Jaar aangevoerd uit zee 220 en 458 l t<br />
657 t as en rogge, 562 en 609 garst 1 650 en<br />
onnen teer, 23,880 en 24,016 m. steenkolen in 1863 123 339 d ' '<br />
144712 . , ' ne . p. cement, 96,300 gebroken glas 255 000<br />
guano, , , · 5 ruw en staafiJzer, 209,100 melasse in 1864 383 ned p ï '"k ' '<br />
gezaagd hout 109 tonnen en voor eene waarde vanf~20 Langs d . ·. . JZere~ splJ er~, 27,~41 petro~eum,<br />
voerd, behalve enkele artikelen van minder belang 19.3 161 en 2e03nv30ie7ren wer ten va~ et buitenland mgeh<br />
Ik l D . ' ' , m. maa - en m 1863 36 750 ned p<br />
se ~~O ~Oen. de voorn~amste artikelen van uitvoer waren gedestilleerd 36,891 en 59,072 vaten, oud ijzer 120 ~O~<br />
e~ , 0 ne . p. e~ m f863 voor eene waarde van f 47,0.00 aan stoomwerktuigen. In elk van beide ·aren 'zïn<br />
bmnengekomen en mtgevaren 27 en 24 zeeschepen metende 3 431 en 3 323 t J J<br />
Te Vla d. .. . 11 d , , , onnen.<br />
ar mgen ZIJn mge {aar in 1863 95, in 1864 101 schepen roetende 13 456 en 8 126 't kl d 91<br />
:: ~~~:r:=~~~. ~~'!!!de:i~~o~~ 7<br />
t~:n:~~ ~;~::~er uit Vlaardingen' 25 en 26 ko~pvaardij~che;e:~ ~0 :tr1 , 770<br />
~it Bnelle Z~JU m g~en van ·beide jaren kat,oenen stoffen naar N ederlandsch Indie uitgevoerd.<br />
voo/ ;~~::~~:~s~7: 2~1tvoe~4 vat~ ~ee uit Noordhol!~nd naar de engelsche markten bestond in 1863 en 1864<br />
en lammeren, in 1864 1:~aar;e~e~e:e~ o;;:~e~n u7~e1IJ;:~ !ne~ :7;al:~ren en hokkelinkge°:~ 9,895 en 466 schapen<br />
veren en hokk r ' ' ' s ieren · ossen en OeIJen, 258 en 1 602 kal~<br />
~~~er~=l~e~~:ij:~~:~~:~::Tsceh:;:1~ 9 ~~ ~:1::~1:~e:~ ~~~:~~~i:::~ !! 6 ! 3 ~ 2 s::r::n,\s::~el e!1 ke:eij1d, s~~e;e:~<br />
Daareu boven wordt lan oen , 2.6,842 en 25, 195 schapen en lammeren en 1863 4 varkens, in 1864 f paard.<br />
aldaar naar Engeland teg~::d= 1 ~g:;~~::p~ge~i:e;~n n~r1;olla~ds~h v~: ?aar Rotterdam vervoerd, ten einde<br />
naar Engeland verscheept, tegen 392,296 in .1862. e er ZIJn m e Jaar 325,952 en 223,426 ned. p. kaas<br />
?e :olgende staat behelst de voornaamste artikelen door de nederlandsche<br />
beide Jaren te Amsterdam aangevoerd:<br />
!<br />
java . .<br />
Koffij<br />
ceylon.<br />
Suiker.<br />
Tin .....<br />
Binclrotting<br />
Thee ....<br />
Indigo. . . . ..<br />
Cochenille . . . . . . .<br />
Potlood .... . ... .<br />
oostindische. . •.<br />
Tabak japansche ....<br />
amerikaansche .<br />
l<br />
Katoen~ japansche ... .<br />
~ oostindische. . .<br />
Wol .......... · .... .<br />
Kokosolie ........... .<br />
Koko:igaren (in 1863 in strengen<br />
en kluwen . . . . . . .<br />
N otenmuscaat . . . . . . . . .<br />
Kruidnagelen . . . . . . . . .<br />
Foelie (in 1863 in balen) .<br />
Kaneel .. .<br />
Peper ... .<br />
Cassia vera. .<br />
1863. 1864.<br />
377 ,670 460,908 balen.<br />
2,078 492<br />
vaten.<br />
'133,797 kranj'.<br />
matten.<br />
79,213 blokken.<br />
167,521 bossen.<br />
.21 ,116 kisten.<br />
1,667<br />
163<br />
11 vaatjes.<br />
2,360 232 pakken.<br />
22<br />
1,064 vaten.<br />
2,536 balen.<br />
81 2,991<br />
3,0f6 4,223<br />
292 177 vaten.<br />
107<br />
\ f21 ,242<br />
? 428<br />
49,698<br />
196,917<br />
14,235<br />
2,344<br />
H,600<br />
1,369<br />
492<br />
99<br />
5,082<br />
250<br />
9,284 ned. p.<br />
1,628 vaten.<br />
417 balen.<br />
608 vaten.<br />
702 fardee! 11 •<br />
1,893 balen.<br />
300 pakken.<br />
Gom-elastiek (in 1863 in piks. ~<br />
Getah-pertjah .<br />
Gom-d'amar .<br />
Huiden ... .<br />
Horens .. .<br />
Hoornpitten ..... .<br />
· Beenderen . . . . . . .<br />
, boomwas ... .<br />
goederen ... .<br />
J apansche kamfer. . . .<br />
) soya ..<br />
zijde .<br />
Koper ...<br />
Notenzeep<br />
Paarlemoerschelpen . . ~<br />
Schildpad ..... .<br />
Wortelhout.<br />
Sandelhout ..<br />
Sapanhout<br />
Copperah ..<br />
handelmaatschappij in elk van<br />
)<br />
1863.<br />
20<br />
192<br />
50<br />
27,497<br />
44,700<br />
2,000<br />
1,094<br />
9<br />
3,132<br />
f,411<br />
3,195<br />
150<br />
242<br />
1864.<br />
20 zakken.<br />
12 kisten.<br />
9<br />
8,336 stuks.<br />
26 zakken.<br />
f40 pakken.<br />
kisten.<br />
18,292 stuks.<br />
37,735<br />
2,997<br />
6,000<br />
397 kisten.<br />
1,366<br />
1,430 balen.<br />
200 kisten.<br />
133 balen.<br />
• 189 kisten.<br />
.2,235 plaatjes.<br />
60 kisten.<br />
61,926 paren.<br />
2 kisten.<br />
19<br />
i ,403 stukken.<br />
pikols.<br />
knass.<br />
De aanvoeren van koffi.j door de handelmaatschappij. bedroeQ'en 1·n lk b "d ·<br />
bal 2 7 ~ e van ei e Jaren 775,733 en 975 620<br />
en" 5 en 3~ vaten, die door -partikulieren 256,061 en 243 469 balen 679 en 1<br />
2 23<br />
t y d '<br />
voeren kwamen m elk · ·t d cl<br />
1<br />
. . ' . , , va en. an eze aan-<br />
1864 J,007 vaten., uit r~a~:e~~ind~sc~: :~.~~~se;: ~~~t~~di~~~: b~;t<br />
9 tingen 216<br />
1,003,599 e~ 1,202,569 balen en in<br />
· ' . . , en vaten, mt Ceylon 2,150 en 834.
4f5<br />
balen, ~57 en 37 vaten. De volgende cijfers geven een overzigt van den aanvoer van koffij te . Amsterdam en<br />
Rotterdam in ml.llioenen ned. halve p., sedert 1855.<br />
Amsterdam.<br />
Rotterdam.<br />
1855. 1856. 1857. 1858. 1859. 1860. 186L i862. 1863. 1864.<br />
70<br />
59<br />
In 1863 was de koffijhandel weinig levendig; de prijzen bleven nagenoeg op dezelfde hoogte; de kooplust,<br />
in de laatste maanden ±laauw, verlevendigde eenigzins in de laatste helft van December. Op dien handel hebben<br />
in 1863 een nadeeligen invloed uitgeoefend de vrees voor eene belasting op de koffij, de onzekerheid omtrent<br />
het toekomstig stelsel van koffijveilingen, hetwelk eerst in December van dat jaar bekend werd en het voortduren<br />
van den oorlog in Amerika, door welk werelddeel in 1862 en 1863 jaarlijks 48,000,000 kilo's minder<br />
werden getrokken en de vooruitzigten op een goeden oogst, vooral op Java en Ceylon, waardoor men de<br />
inkoopen beperkte tot het volstrekt noodige. Op de beide veilingen werden verkocht: te Amsterdam 413,733<br />
balen en 119 vaten, te Rotterdam 414,600 en 135, tegen de middenprijzen van .f 46.22 en .f 46.48. Het aantal<br />
veilingen van door de Regering aangevoerde koffij , sedert 29 jaren twee in getal, werd in 1864 op negen<br />
gebragt, en de koffij telkens bij kleinere hoeveelheden aan de markt gebragt. Doordien de uitgeputte voorraad<br />
meer vraag voor binnenlandsch verbruik deed ontstaan bij een geringer aanbod, werden op de eerste<br />
dier veilingen in Maart hoogere prijzen dan in vorige jaren besteed; men bedong voor java-koffij 46 centen.<br />
De prijs daalde op elke der volgende veilingen, tot 401/ 2 centen in September. Die ongunstige uitkomst, nagenoeg<br />
gelijk aan die in 1857, toen eveneens de daling 12 °to tot 15 % bedroeg, moet aan verschillende zamenwerkende<br />
oorzaken worden toegeschreven. De daling was in 1864 meer opmerkelijk , doordien, toen de hooge<br />
prijs van het geld zijnen drukkenden invloed het meest op den handel uitoefende , de prijzen der koffij<br />
op nieuw begonnen te rijzen; in October en November zoo spoedig, dat zij den stand van Maart weêr bereikten.<br />
Bij gemis van voorraad en het vooruitzigt dat de nieuwe veiling eerst in Februarij of Maart 1865 zou plaats<br />
hebben, moest bij de novemberveiling veel gekocht worden. In veiling werden verkocht te Amsterdam 464,540<br />
balen en 107 vaten, te Rotterdam 374,332 balen, tegen de middenprijzen op de eerste en negende of de beide<br />
hoogste veilingen van .f 46.29 en f 45.87, op de zevende of de laagste van .f 40.82. Van braziel-koffij werden<br />
te Amsterdam regtstreeks uit zee slechts in elk jaar 15,491en13,151 balen aangevoerd, tegen 25,680in1862·.<br />
De aanvoer van ruwe suiker uit Java in Nederland bedroeg in elk van beide jaren 479,200 en 468 ,100 kranjangs,<br />
tegen 449,450 in 1862, waarvan te Amsterdam 228 ,200 en 251 ,100. Het aandeel der partikulieren in<br />
den invoer bedroeg in elk jaar 208,222 en 202,952 kranjangs tegen 218,747 in 1862. Ook te Amsterdam was<br />
de suikerhandel in 1863 in April en November zeer levendig door gedeeltelijke mislukking van den beetworteloogst<br />
in verschillende landen. Het eerste tijdperk, vooral gunstig voor den uitvoer van geraffineerde suiker en<br />
van korten duur, begon met de uitvaardiging der ukase in Rusland, waarbij de regten op de geraffineerde tot<br />
die op ruwe suiker geheven werden verlaagd wegens den slechten beetworteloogst in 1862. Uit Nederland<br />
werden in korten tijd 12,000,000 ned. p. naar Rusland uitgevoerd. Het tweede, van langer duur, begon in<br />
October bij het bekend worden van een tekort van 90 millioen kilo's in den beetworteloogst in Frankrijk. De<br />
prijzen van ruwe suiker zijn toen aanmerkelijk gerezen, daar o::ik Belgie minder voortbragt en slechts het<br />
Tolverbond 15,000,000 ned. p. meer dan het vorige jaar kon leveren. Hierb~j kwam, dat de berigten omtrent<br />
de oogsten in Louisiana, Mauritius en Réunion zeer ongunstig- waren en ook uit Java voor 1864 minder verwacht·<br />
werd door de in 1863 vroeg ingevallen regens. Het geheele tekort in de oogsten van beetwortel- en<br />
rietsuiker werd in 1863 geschat op 200 à 250 millioenen ponden. Toen in 1864 bleek , dat de beetworteloogst<br />
over 1863 in Frankrijk, in plaats van de geraamde 80 tot 100, 125 millioen kilo's had opgebragt en dat van<br />
Havana en Matanzas zelfs 35,000 ton meer dan in 1863 werd uitgevoerd, zijn de prijzen, in het begin van<br />
i 864 hoog, gedaald; tegen half April kwam op nieuw groote levendigheid, dooràien de invoorregten voor geraffineerde<br />
suiker in Engeland met ongeveer 30 °fo verlaagd werden. Na de groote uitvoeren naar Engeland<br />
hield de geregelde vraag op nieuw op en bepaalde zich bij tusschenpoozen bij eenige vraag voor uitvoer<br />
naar Zweden. Aan surinaamsche suiker werden in elk jaar 9,420 en 4,740 vaten te Amsterdam en 700 en<br />
21 O in de overige havens ingevoerd; aan Havana 31 ,650 en 13,660 kisten te Amsterdam, 8,400 en 1,850 in<br />
de overige havens; aan braziel-suikers in elk jaar 950 kisten te Amsterdam , 750 en 225 in de overige<br />
havens; voorts aan diverse 1,100 en 120 vaatjes te Amsterdam, 9,700 en 3,100 matten en zakken te Amsterdam,<br />
10,000 en 6,500 in de overige havens. Melasse werd in beide jaren zeer weinig aangevoerd; in 1863 800 vaten,.<br />
waarvan 500 te Amsterdam en 300 te Rotterdam, tegen 3,00.0 fusten in 1862. De prijzen, in 1863 onveranderd,<br />
zijn in 1864 door zeer levendige vraag belangrijk gerezen. - De handel in java-tabak was zeer levendig, In<br />
i 864 werden voor de goede soorten hooge prijzen besteed; de mindere· werden teg·en zeer lage prijzen afgezet.<br />
De ongunstige berigten omtrent den oogst van 1863 bleken overdreven te zijn. In enkele gewesten, als.<br />
Kediri, was de hoedanigheid zelfs zeer goed, in Rembang iets minder. Van de geheele oogst , die in 186~ op<br />
nagenoeg Ho;ooo, in 1863 op 100,000 pakken wordt gflschat, kwamen te Amsterdam in i.863 en 1864 59,803<br />
en 49,H2 pakken. De oogst van 1862 liet echter in hoedanigheid veel te wenschen over. De java-tabak bewijst<br />
als snrrogaat voor de Amerikaansche soorten goede diensten en werd uit dien hoofde in 1863 in belangrijke<br />
hoeveelheid naar Bremen verzonden. De handel in amerikaansche tabak, in 1863 van weinig beteekenis, was<br />
in i.864 vrij levendig. Bij kleine aanvoeren door den oorlog en den minder goeden oogst in Amerika gingen<br />
zelfs in 1863 de prijzen van eenige hoofdsoorten terug. Bij het uitbreken van den oorlog waren namelijk l~<br />
hoeveelheden amerikaansche tabak 11anwezig, waarvoor aanvankelijk te hooge prijzen werden gevorderd, doch<br />
die tater tegen dalende prijzen moesten worden opgeruimd. De aanvoereii van z ·,1 - "k h .<br />
. l b k b d . Uiu-umen aanso e ' voom 1<br />
brazie -ta a , . e ongen . zeer slechte prijzen , vooral door de geringe hoedanigheid van den laatsten oogst die<br />
zeer overvloedig was. Hierdoor was ook in 1863 de handel te Bremen zeer flaauw I<br />
'k h · b k · n 1 864 was goe d e amer1<br />
aansc e ta a , vooral va~ oudere ~an voeren , zeer gezocht, terwijl de groote afwisselingen in de prijzen<br />
enkel hare oorzaak vonden m de dahng of ri1· zing van den goudkoers 1·n Noord A ·k D ··<br />
l d · - mer1 a. e pr1Jzen van<br />
mary an -. en kentucky-tabak waren zeer laag. De laatste soort verving den virginia-tabak, de java-tabak<br />
den p~rtorico, d~ar van deze beide soorten amerikaanschen tabak aanvoer en voorraad ontbraken. Braziel-tabak<br />
werd m 18M ~iet aan~evoerd; van den voorraad van den ruimen oogst in 1862, waarvan de hoedanigheid<br />
beneden het m1ddelmat1ge .bleef, werd weinig verkocht en tegen lage prijzen. De hoedanigheid van den aangevoerden<br />
havana-ta?ak viel tegen; de p:ijzen waren echter vrij hoog. In cuba-tabak, niet regtstreeks aang~voerd,<br />
was levendige handel. Va~ mamlla-tabak werden eenige ladingen, tot een totaal van 7 ,625 pakken t<br />
~eilende gekocht, waarop geen verlies werd geleden. Inlandsche tabak werd in 1863 veel meer aangepla t d<br />
m f862, door de hooge prijzen in dat jaar verkregen. In 1863 zoowel als in 1864 was de oogst ov:r h:~<br />
algemeen g?ed_ e~ werden g~ede prijzen bedongen: De inlandsche tabak was vooral in 1864 veel gevraagd. _<br />
De handel m md1go was, mettegenstaande den mvloed van den amerikaanschen oorlog i be'd · ··<br />
sf N d · T . , n 1 e Jaren vrlJ<br />
gun 1g. a e naJaars~ei mg m 1862 gingen de prijzen eerst omstreeks 40 centen terug doch herstelden zich<br />
later allengs. o.~ het emde van 1863 .was de .stand van het artikel gunstig en werden voor zeer fijne soorten<br />
steeds hoo?"e prijzen bedongen .. Met mtzondermg van eene kleine daling in Januarij rezen de prijzen in 1864<br />
tot het naJaar door den gunst1gen afloop der voorjaars- en Jnlijveilingen te Londen. In de eerste maanden<br />
van 1863 werd ve~l naar Rusland uitgevoerd; in 1864 was slechts in het voorjaar en in den zomer de uitvoer<br />
derwaarts .van eemg ~elang. In. 1864 waren de ~itvoeren naar !talie, Zwitserland en Belgie vrij belangrijk<br />
en ook die _naar Dmtschland iets grooter dan m de laatste jaren. Aan java-indigo werden in elk jaar te<br />
Amsterdam mge~oerd 4,!82 en 2,526 kiste~.' waarvan 1,616 en 1,202 door bijzondere personen. Van den oogs~<br />
~an 1863 waren .m dat Jaar reeds belangrijke hoeveelheden aangevoerd. Van bengaal-indigo werden in elk<br />
Jaar 145 en 3~0 krnten, van. de guatimala- en carracassoorten 245 en 274 ceroenen ingevoerd. In de beide laatste<br />
s~orten was m het ee~·ste Jaar de handel vrij levendig, in het laatste niet groot en b~jna geheel beperkt tot dien voor<br />
bmnenlandsch verbrmk. De. handel in cochenille was in 1863 veel belangrijker dan in jaren het geval was<br />
ge.~eest. Daar de aanvoer mt Java zich slechts tot 194 kisten te Rotterdam aangekomen bepaalde, waren de ·<br />
~l'lJzen hoo~. Va.~ eld~rs :werden aangevoerd te Amsterdam 445, te Rotterdam 24 balen. In 1864 werd de<br />
J~V~-cochemll.: bIJna mtslmt~nd door ~e handelmaatschapp~j aangevoerd, te Amsterdam 163, te Rotterdam 32<br />
k1st~es. ~-~ _rnJzen reeds laag m .~et begm van het jaar, daalden later belangrijk. Op het laatst van het jaar ontstond<br />
eemge llJl.mg door betere pnJzen op de engelsche markt. Van Curaçao kwamen een paar kleine partijtjes<br />
van Tene~1ffe en Honduras 138 b~len, die betere prijzen bedongen dan de java-cochenille. De handel in meekra~<br />
e~. garancme ~as do~r den an:er1kaanschen oorlog in 1863 zeer beperkt, in 1864 was meer vraag en rezen de<br />
P:.1Jzen, vooral m Mei en J umj, .t.oen uit Amerika belangrijke orders kwamen. Zij daalden plotseling in J ulij<br />
blJ het, o~houclen d~r vraag en ~lJ het komen v~n den nieuwen oogst aan de markt. Tegen die lage prijzen<br />
was me~r kooplu~t, m het l.ate naJaar. In de overige soorten van verfwaren was ook in 1863 de handel minder<br />
belangrijk dan voor het mtbreken van den amerikaanschen oorloo-. Slechts biJ. beperkten omzet ware h<br />
·· t b d · ·· d 1 ° n ooge<br />
pnJzen ~ e mgen; ZIJ aa.den zood~a meer werd aangeboden dan voor verbruik noodig was. De verfhouten<br />
deelden m het lot der verfwaren. Dommgo- campèche werd in beide J. aren vooral 1·n 1864 · · . t h l<br />
h · d · .. . < ' , m g1 oo ere oevee -<br />
ei m~. Cu~açao aangevoerd. D.~ prIJzen, m 1863 vast, daalden eenigzins in 1864. Van quercitron waren in<br />
1863 b1J kleme aanvoer~n de prijzen ?"edrukt. Van maracaïbo-geel, caliatourwortels en sapanhout waren de<br />
aanvoer~n veel groot.er m 1804 dan u~ 1863. De prijzen van g·eelhout, aanvankelijk hoog, daalden in 1804<br />
belangnJk. Voor sapanhont bestond
U6<br />
.wijl de japansche meer gezocht was. In 1863 werden prijzen 200 '/ 0<br />
t~t 300 °fo ho~gér dan .~roeger als normaàl<br />
b h d _ De handel in wol was in het begin van 1863 zeer lusteÎ'qos, doordien de prijzen langzamerhand<br />
esc ouw . · . d b 1 "k k<br />
terugliepen bij geringen omzet. Op het einde van Mei kwam hierin veràn~ermg, oor e angnJ e aan . oopen<br />
van kamwol voor fransche rekening. Door de groote vraag voor fabrieken verkreeg toen de handel m_ .w~~<br />
groote levendigheid. In 1864 waren in het begin van het jaar de prijzen vast. zoo~~t de handelmaatscha~~lJ b1J<br />
hare eerste veiling in Februarij goede prijzen verkreeg. In den zomer daalden de pr!Jzen door de gr~?te veilingen<br />
te Londen. De handelmaatschappij maakte echter bij hare tweede veiling m October g~ed~ pnJzen door de<br />
uitmuntende hoedanigheid der toen verkochte wol. Voor die maatschappij zijn in elk van beide Jaren aangevoerd<br />
6,536 en 5,130 balen, waarvan 3,016 en 4,253 te Amsterdam, 3,520 en 877 te Rotterdam. De aanvoer van<br />
partikulieren bedroeg in elk jaar 1,752 en 3,104 balen, waarvan 901 en 1,254 te Amsterdam 851 en 1,850 ~e<br />
Rotterdam. In beide jaren bestond de aanvoer vooral uit kaap- en buenos~ayr~s-wollen, van well~~ laatste m<br />
1863 t ,600 balen meer dan in 1862. Van de eerste was in 1863 de hoedamghe1d ze.er goed, terwijl de l~atste<br />
veel te wenschen overliet. De overige wolsoorten, als curaçaosche , portugeesche, russ1sch~, dee_nsche en dmtsche<br />
worden slechts in geringe hoeveelheid aangevoerd. - Huiden werden in b:ide jaren ve~l mmde: mgevoerd, 86,1:8<br />
73 032 stuks tegen 122 234 in 1862. Vooral verminderde in 1863 de mvoer der zmd-amenkaansc~e en wesu<br />
::dische soorten' en van oo~tindische buffelhuiden, welke laatste te hoog in prijs waren voor . de bmtenland~che<br />
behoefte. Daarentegen was. veel kooplust voor oostindische runderhuiden; ook _werd van .mlandsche huiden<br />
tegen vaste prijzen veel uitgevoerd. In 1864 was meer vraag naar j ava-runderhu1den voor uitvoer, v?oral naar<br />
den Rijn en Zuid-Duitschland. De prijzen waren soms iets hooger dan o?. andere markten. Voor d~ mlandsche<br />
huiden waren zij zeer laag; de mindere soorten gingen vooral naar FranknJk, de zwaardere naar Duitschland. -<br />
Door de handelmaatschappij zijn in elk jaar aan banka-tin aangevoerd 112, 750 en 168,577 blokken, tegen<br />
145,306 in 1862, waarvan 49,698 en 79,213 te Amsterdam, 49,662 en 61,650 te Rotterda~, fS,390 eu 27,714 te<br />
Dordrecht, Schiedam en Middelburg. De mindere aanvoer in 1863 is hieraan toe te schrijven, da~ men wege~s<br />
dàling der prijzen den voorraad in lndie sterk liet aangroeijen. Aan billiton-tin op Java geveild werden m<br />
f8G4 te Amsterdam aangebragt 8,355 blokken, tegen slechts 200 in 1863 en te B:otterdam 4,~9ö. De aanvoer<br />
regtstreeks uit zee bestond in elk van beide jaren uit 48,370 en 84.'348 schuit~e~ uit. Oost-Indie, tegen 73,5~~,<br />
307 en 180 blokken uit Engeland, tegen 209 in 1862 en in 1864 mt 3H schuitJ~S uit St. Helena. ~~ 18.~4 Z!Jn<br />
de prijzen in het voorjaar, door eene onverwachte vraag voor Japan, kortstondig ~erezen? later ZlJ~ ZIJ aanhoudend<br />
gedaald. De uitvoer uit Nederland was minder, zoowel door het hooge differentiele regt m Noor.d<br />
Amerika als door de grootere aanvoeren van straits-tin naar Engeland, de meerdere opbrengst der K~rnwalhsmijnen<br />
e~ den hoogen prijs van het geld. Nogtans werd in 1864 veel ~anka-tin naar Enge.land uitgevoerd,<br />
. hetwelk echter, hoewel meer waard, niet duurder betaald werd dan stra1tsch. - De handel m koper beston~<br />
in 186.3 vooral in gesmolten koper van de indische munt, waarvan 590,800 ned. p. door _de handelmaa~schapplJ<br />
verkocht zijn· terwijl van drontheimer koper slechts 12,000 ned. p. verkocht werden. Ook m 1864 was die handel<br />
van weinig beteekenis. - De aanvoer van arak te. Amsterdam bedroeg in elk jaar .~'~51 en 1,543 leggers, 44<br />
en 50 halve leggers. Die vanjamaica-rum wordt in f863 op 200 stukken geschat, terw~Jl m i.864 te ~mste:dam en<br />
Rotterdam 300 stukken werden aangebragt. De aanvoer van surinaamsche en nickene- bedroeg m .elk Ja~r 256<br />
en 329 stukken. Voor beide artikelen was de stand der prijzen gunstig. - Aan cacao werden mt Surmame<br />
evoerd 1 000 en 1 400 balen en vaten, van de overige soorten 300 en i ,088. Hoewel de aanvoer vooral<br />
aang ' ' . . d .. 1 D<br />
in 1864 belangrijk is toegenomen, was toch de handel met levendig en waren e prijzen soms . aag. - e<br />
aanvoer van palmolie bedroeg in elk jaar 1,260,000 en 830,000 ned. p., gro.otendeels voor de stearme kaarsenfabrieken.<br />
De prijzen waren in 1863 niet gunstig door. de flaauwe stemm~ng van de. meeste talk~oorten. De<br />
hoedanigheid, die in 1863 te wenschen overliet, was m 1864 beter dan m vroeger Jaren. Van zmdzee-~raan<br />
werden slechts in f863 1,000 ned. vaten aangevoerd, gedeeltel~jk in doorvoer; van robbentraan van de harhnger<br />
· herij in elk jaar 150 en 250 vaten, van de purmerender in 1863 650 vaten, van archangel-traan 550 en 275,<br />
v~stscL den in 1863 200 uit Astracan 1 070 vaten. Van levertraan werden in elk jaar 2,200 en 2,700 tonnen<br />
u1 on , ' . h ··<br />
uit Noorwegen aangevoerd. Zij werden, bijna uitsluitend voor binnenlandse~. verbruik.' tegen ooge pnJzen<br />
r t - Van talk waren de aanvoeren uit Noord-Amérika in 1863 belangrijker dan m 1862. Het vermeeraigeze<br />
. . . . . . b t . 1864<br />
derde aanbod ook uit Belgie drukte den prijs. Uit Rusland werd m beide Jaren wemig aange rag ; m<br />
hoogstens 200 vaten. Van amerikaansche reuzel w~rd in ... elk van ?eide jaren ongeveer 2,500 fusten aangevoerd.<br />
De prijzen, laag in 1863, rezen in het volgende Jaar biJ l~vendigen handel. :--:- De aanvoeren van petroleum<br />
bepalen zich nog bijna uitsluitend tot voorziening van het bmnenlandsch ~~r?ruik. In 1863 werde.n 7,000 vaten<br />
aangevoerd en 7,000 voor den kleinhandel te Rotterdam opgekocht, terw!Jl m 1864 de aan_voer mt 15,000 vaten<br />
bestond, waarvan hoogstens 6,500 regtstreeks uit Amerika. - Van fransche harst :'aren m 1863 de aa~voeren<br />
vrij ruim, doch de handel minder le~endig dan_ in .vorige jaren .. ln 1864 bepaalde z1c~. de aanvoer tot di.e soort<br />
van harst en bedroeg iets meer dan m het vorige Jaar. De am.eri~~ansche harst was .b1Jna geheel opgeru~md. -<br />
De aanvoer van fransche terpentijnolie was in 1864 zeer aanzienhJ~, vooral .:Voor bmnenlandsch. v.erbrmk. De<br />
prijzen waren dalende met geringe afwisseling. - In zwavel was m 1863 b1Jna geen ~andel·;· die m ruwe was<br />
in 1864 iets levendiger. - De handel in salpeter werd in het najaar va~ 1~63 levend1~er biJ. de.n gespannen<br />
politieken toestand; ook was de aanvoer belangrijker dan in 1863. In beide Jaren werd m oostmdisc~e salpeter<br />
weinig handel gedreven en werd weinig chilisalpeter aangevoerd. De aanvoer van salpeter bedroeg m elk van<br />
beide jaren te Amsterdam 680,000 en 890,000 ned. p., tegen 495,000, te Rotterdam 1,919,000 en f ,529,()00,<br />
tegen 277,000 in 1862. - Van potasch werd in 1863 vóór Junij niets aang~voerd en slechts de voorraad opg-eruimd.<br />
Na dien tijd kwamen vele partijtjes aan en werd de handel levendig, tot dat de markt ove~voerd wa:<br />
en weêr stilte begon te heerschen. De toestand van dien handel was in i 863 over het algemeen ongunstig. In f 86<br />
\<br />
f~<br />
,,<br />
t-'<br />
4!7<br />
waren de. aanvoeren zeer belangrijk. Van St. petersburger werden 4,850 vaten aangebragt, tegen 3,100 in 1863<br />
en 3,~50 l~ 1862. Het grootste gedeelte werd naar het buitenland verzonden , het overige aan de birmenlandsche<br />
zeepziederyen verkocht. De grootere uitvoer wordt toegescheveu aan den !ageren stand der prijzen te Amsterdam<br />
~an m R~sland. N ew-yorker p_otasch, waarvan in elk der beide vorige jaren 350 vaatjes aankwamen,<br />
werd .m 1864 met aa~?'evoerd . ...:__ Bmdrotting "".~rd in 18~3 veel. gevraagd, b\j langzaam stijgende prijzen.<br />
Ook m 186.4 waren blJ geregelde kooplust de pnJzen vast. Voor dit artikel blijft Amsterdam de hoofdmarkt.<br />
Voor rekemng der handelmaatschappij werden in elk jaar aangebragt 392,635 en 303,709 bossen, waarvan te<br />
Amsterdam 196,917 en 167,521, Rotterdam 142,258 en 136,188 en in 1863 te Dordrecht en Schiedam 53 460<br />
bossen. Door p~rtikulieren werden aangevoerd in 1863 268,537 bossen, waarvan 174,629 te Amsterdam, 93:908<br />
te Rott~rdam, i~. 1864 1 ~1,610 bossen, waarbij niet vermeld of die aanvoer zich tot Amsterdam bepaalt. _ De<br />
handel m specer!Jen w~s m 1863 :~er gering en de aanvoeren minder dan in 1862. Voor verschillende specerijen,<br />
als notenmus~~at, foehe e~z. , bhJft Amsterdam steeds de hoofdmarkt. In 1864 zijn de prijzen van noten, foelie<br />
en nagelen VriJ a~nmerkel!Jk ~erezen, waardoor de lust tot speculatie meer werd opgewekt. Men schrijft zulks<br />
toe aan het beslmt der regermg om het monopolie der specerijen in de Molukken op te heffen. De cultuurcontrakten<br />
houden ~? in Mei 1865 , waardoor. de eigenaars der gouvernements-contrakten vrije beschikking over<br />
hunnen oogst verkr!Jgen. ~ Van gom-bensom en gom-d'amar werden in 1863 te Amsterdam geringe hoeveelheden,<br />
meer te Rotterdam aangevoerd. In 1864 werden van het eerste artikel 187, van het tweede 1 676 kisten<br />
aangebragt en van gom-elastiek 1,958 pikols, teg·en 5,100 in 1863, in welk jaar echter de handel in 'dat artikel<br />
lusteloos was, terwijl d~arentegen in 1864 de prijzen rezen. Gutta-percha bedong in beide jaren goede prijzen.<br />
In 1864 werden 1,065 ~ikols aangevoerd. De aanvoer van cassia vera was in 1863 belangrijk, terwijl in goede<br />
pad.ang~oort ~~n ~evend1ge h~~del heerschte. - In kamfer was de handel in 1863 minder gunstig dan in het<br />
vorige Jaar b1J wisselende pr~·!zen. In ~ 864 werden bij de handelmaat.schappij 2,060, voor bijzondere personen<br />
2.6 tobben aangevoerd. De priJZen van Japansche kamfer daalden sterk in het begin van het jaar, doch herstelden<br />
zich later. - De handel in pek was in beide jaren van weinig beteekenis. De aanvoer was in 1863 zoo gering,<br />
dat men me~ voordeel ui~ teer. pe~ heeft kunnen stoken. In 1864 werden 1,084 tonnen archangelsche aangevoerd.<br />
De handel m .teer was m beide J~ren zeer gedrukt. De geweldig hooge prijzen 1862 daalden gedurig in 1863<br />
en nog meer m 18.64. Van f 300 .m September 1862, kwamen zij in Mei 1863 op /205, in Februarij 1864 op<br />
f 162 en op het einde van dat Jaar op f 130 tot f 140 de heele ton. Aangevoerd werden in elk jaar van<br />
zweedsche en finsche teer 9,441 en 5,710 heele, 763 en 44.1 halve tonnen, tegen 10,696 en 1,021 in 1862. In<br />
archangelsche teer was de handel zeer onbeduidend. - Van hennep werden in elk jaar uit zee te Amsterdam<br />
aangevoerd 7,039 en 3,54~ bonden, waarvan 3,531 en 2,877 uit Rusland en in 1863 2,51.3 uit Oostenrijk. De<br />
geheele aanvoer bedroeg m 1864 ongeveer 1,479,000 ned. p., vooral in fijnere soorten. In f863 was de handel<br />
ni~.t minder levendig dan in 1862. De aanvoer van russische hennep was in beide jaren gering door den hoogen<br />
prijs. Daarentege~ kwamen groote hoeveelheden uit de Kaap ~n Italie, waarvan de laatste tegen dalende prijzen, .<br />
zelfs voor ':ederuitvoer werd verkoc~t. In 1864 waren de pnj~en belangrijk lager, doch de omzet levendig._<br />
~e handel m m~nufakturen, vooral m katoe~en stoffen, was m 1863 nog minder dan in 1862. In het volgende<br />
Jaar was voor dien handel de toestand wel n1et verbeterd, doch geen achteruitgang te bespeul"en. De uitvoer<br />
van katoenen g~ederen uit Nederland naar Oost-Indie bestond uit 427 ,432 stukken in 1863, 530,381 in 1864,<br />
tegen i ,499,119 m 1.862; vooral was het verminderd verbruik bij de ruwe calicots te bespeuren, hetwelk in<br />
1863 gee~ ~erde bedroeg van dat in 1862; terwijl he~ verbruik van linnen op verre na niet met eene gelijke<br />
hoeveelheid is toegenomen. In 1864 was het verbrmk van katoenen goederen iets grooter en werd daarin<br />
voorzien. door de inlandsche fabrieken, die bij .gebrek aan uitvoer naa·r N eêrlandsch Oost-Indie zich meer op het<br />
vervaardigen van zwaardere soorten voor de mlandsche markt hebben toegelegd. Ook geverfde en gedrukte<br />
katoenen goederen vondén veel minder aftrek, niettegenstaande de fabrikanten om werk te verschaffen zich<br />
met betrekkelijk lage prijzen te vreden stelden. De aanvoer van witte, rnwe en geverfde linnens uit het buitenland<br />
en N oordbrab~tnt is in 1863 met 25 % vermeerderd. Ook de handel in gemengde stoffen van wol en<br />
kato.en leêd eenigzins onder d.e dure prijzen der grondstoffen, vooral in die stoffen waarin bij de dure katoenen<br />
kettmgen de lange wol gebezigd wordt; zulks was vooral het geval in 1864, toen in de laatste zes maanden de<br />
lange wol eene ongekende hoogte bereikte. In wollen stoffen , als lakens, bukskins, merinos en minder zware<br />
stoffen, was in beide jaren de handel levendig. Op het debiet van zware winterstoffen heeft echter de late<br />
winter van 1863/64 na~eelig gewerkt. Zijden st?ffen en fijne modeartikelen hadden in beide jaren nagenoeg den<br />
zelfden aftrek. De pnJzen waren laag, vooral m 1863, door gebrek aan uitvoer naar Amerika en Rusland. De<br />
handel~aatschappij ~~eld in 1864 eene veiling van ruwe zijde te Amsterdam, waarop zij 134 balen japansche<br />
e~ 4 J~vaa~sche, b1Jzondere personen 13 balen bengaalsche verkochten. De handel in linnen g·arens, die<br />
?IJna mtslmtend van Engeland worden aangevoerd en waarin Amsterdam de hoofdmarkt is, was in beide<br />
Jaren, vooral in de eerste helft van 1864 , levendig, die in katoenen garens onbeduidend. De prijzen \varen<br />
hooger dan in 1862. De handel in wollen garens is, vergeleken met 1862, met 25 % vermeerderd. Manufakturen<br />
worden te Amsterdam hoofdzakelijk uit Engeland aangevoerd. Het bedrag kan echter niet worden<br />
opgegeven. Uit Duitschland kwamen langs den R~jn en per spoorweg in elk van beide jaren 22,327 en<br />
~6,053 centenaars, tegen 23,1~3 in 1862. - De , houthandel was te Amsterdam in 1863 belangrijk minder drin<br />
in 1862; v?oral werd veel m~?der aangevoerd. In de meeste artikelen was van J anuarij tot Mei de handel<br />
zeer levendig. tegen v~ste prijzen: L~ter werd de stemming gaande weg flaauwer. Van balken was dat jaàr<br />
de voorraad mterst germg, doordien m den herfst de afschepingen van K oorwegen moesten beperkt worden ·<br />
wegens den aldaar ontbr:~enden voorraad in de .havens. Daarentegen waren deelen en ruighout zoo- ·rUkelijk<br />
voorhanden, dat naamvl~Jks voor opslag· van mem..-e toevoeren p~aats te Yinden was. Uit de russische ien<br />
II.<br />
53
l<br />
...""..."""_<br />
r--------------------------------------~~-------------------"""<br />
~t8<br />
11<br />
pruissische havens ln•mmen wel is ·'vaar 4 i ladingen minder dan in 1862; v~rsch.eidene ladin~en spoorhout,<br />
balken of gezaag·d hout zijn echter voor rekening· vall aannemers regtst.reeks mt Riga en Dantzig aang·evoerd.<br />
Van narvabalken bleef op het laatst van het jaar een ruime voorraad mt de aanvoeren van 1862 en 1863; van<br />
de overige soorten was de voorraad niet groot. Uit de havens van Finland en Zweden werden een groot aa~tal<br />
platen, die goed verkocht werden, en vierkante balken aangevoerd, welke laatste weg·ens de slechte hoedamg:-:<br />
heid grootendeels onverkocht blev·en. Van den Rijn werden slechts meer greenen .dan vroeger aan~~voerd; ZIJ<br />
vervingen slechts zeer gedeeltelijk de plaats der russische masten. Van de ovenge soorten van r~Jnsch h?ut<br />
was de aanvoer minder bij geringe vraag· door den kwijnenden toestand van den scheepsbouw ... Uit Amerika<br />
zijn slechts duigen en esschen riemen aangevoerd. In 1864 .:vas de houth~n~el hoogst belangr1Jk. Door den<br />
betrekkelijk geringen voorraad op 1 Januarij rezen de priJZen; welke r~1zrng later toenam door de hoogere<br />
vrachten tijdens de blokkade der duitsche havens. Vele noordsche schepen werden toe~ voo:: het vervoer .van<br />
hout van Canada naar Eng·eland gebezigd. ·De noordsche en zweedsche balken stegen m priJS tot op het em~e<br />
van het jaar. Oostzeesche en finsche houtwaren bleven nagenoeg gelijk in prijs. De aanvoer van balken mt<br />
Noorwegen bedroeg in ·J 864 ruim ~58,000 stuks, tegen 179,000 in 1863. Ook de a~nvoer van platen en deele~<br />
uit de oostzeehavens was aanmerkelijk grooter. Met den houthandel van den RiJn was het eveneens beter<br />
gesteld. De greenen veelal van uitmuntende hoedanig·heid vonden meest ~Tif ~'.ooper~. Door d.en groo~en aanvoer<br />
van oostzeesch vurenhout wordt de behoefte aan rijnsch dennenhout Jaarli.iks mmder. Uit Amerika werden<br />
belangrijke partijen bewerkte en onbewerkte esschen riemen en duig·en. aang·evoerd. Regtstreeks tüt zee kwamen<br />
in elk jaar te Amsterdam 60,738 en 80,427 tonnen hout, waarvan mt Noorwegen 43,016 en 57,989, Zwe~en<br />
5,4f6 en 3,314, Rusland 6,355 en 13,320, ~ene~arken .608 en 50, Pruissen 4,662 en 5,0:3, N ?01·~-Amenka<br />
in elk jaar 68L De aanvoer van hout geschiedde m ellqaar met 292 en 316 schepen, waarvan :ut No~rwegen<br />
157 en 225, Zweden en Finland 57 en 28, de Oostzee havens 78 en 62. Daarenboven kwamen m elk Jaar van<br />
den Rijn 11 en 13 vlotten. - De aanvoer ·van rogge bedroe~ in 1863 n:inder dan ~n 1862. In 1864 was d~ handel<br />
in dat artikel zeer levendig. De prijzen wisselden in dat Jaar gedurig, vooral m den handel op levermg. De<br />
rogge op levering daalde in Maart vanf 170totf152, die op levering in ~ei daalde.~erst van./ 174 opfl59, doch<br />
rees in de maand Mei weêr tot. f 171. Die op levering in October stond 111 J anuariJ op f 173, .~aalde vervolg-~ns<br />
totfi66, doch rees in Junij door de blokkade der Oostze_e have~s to~/185. Later zijn de pr1JZenvo?r levering<br />
in October tot f 143 gedaald. De omzet van tarwe verm111dert JaarltJks .door meer aanvoer van .?mtenlandsch<br />
mee l , i·n 1863 met 25 °/ toecrenomen en doordien de fabrikant zich in het buitenland van ZtJne grondstof<br />
o o ' . .. · h<br />
voorziet. De boekweit g·af in 1863 zeer ong·unstige uitkomsten, doordien de pnJzen t~ h~~g waren m ver ouding<br />
tot de overige voedingsmiddelen, waardoor weinig handel werd gedreven. HierbiJ kwam dat door de<br />
zware regens de oogst in 1863 bijna geheel bedierf. Van het buitenland "~erden geen 100 lasten te ~msterdam<br />
aang e vo ercl . I n het be o crin van 1864 waren de priJ' zen hoog; . zij stegen .. m de eerste helft van dat J aai'. · Men<br />
betaalde voor 60 ned. p. amersfoortsche in J anuarij f 200, m J unlJ f 275 per last. Daar de omzet germg was,<br />
. ·· later de 1 )riJ'zen hoewel lancrzaam aanzienliJ'k gedaald, zoodat amersfoortsche van 59 ned. p. het mud, op<br />
Zt)n o . . kl . " h h<br />
h~t einde van het jaar g·old f 206 per last. Van buitenlandsche boekwei~ werden e.emge<br />
em~ partiJen ongaarsc e<br />
en een paar ladingen fransche ingevoerd. De handel in garst was m 1863 met belangrlJk. Door den slechten<br />
oog·st werd door het buitenland meer aangevoerd dan in 1862, te Amsterdam 1 ,500, aan de Zaan 2,000 lasten. In<br />
1864- bestonden de aanvoeren meest uit deensche garst en bedroegen te Amsterdam 1,700 '. aan de Zaan 2,000<br />
lasten. Men betaalde voor 56.5 ned. p. deensche in het begin van het jaar .f 182, op het e111de f 156 tot f.160,<br />
yoor friesche winter- f125 tot f135, zomer- f113totf125 per last. Haver wordt slechts voor ~ageltJksch<br />
verbruik in geringe hoeveelheid aangevoerd. De aanvoer van granen t~ Amsterdam regtstreeks ~It zee bestond<br />
in elk van beide jaren voor rogge uit '16,147 en 15,347, tarwe mt 9,761 en 5,569, garst mt 1,399 en<br />
2.657, boekweit uit 1 ,037 en 546 Jasten. Voorts werden uit zee aangevoerd 378 en 57 4 lasten erwten, 40,524<br />
e~ 16,987 zakken en in 1863 1,050 vaten rogg·emeel, 34,346 en 29,116 zakken, 12,9H en 3,263 vaten tarwemeel.<br />
_ De voordeelige oogst van koolzaad in 1863, die voor Nederland op 30,~~0 lasten gesc~at werd tegen<br />
22,750 in 1862, gaf groote voorraden op het einde van het jaar en deed de pnJzen van de olie overal dalen.<br />
In '1864 daarentegen viel de oogst, behalve in Hongarije en de ~ostzeelanden, overa:. tegen ~n bedroeg voor<br />
Nederland slechts één vijfde van een gewoon jaar. De in 1862 mISlukte oogst van ltJnzaad 111 Rusla~d veroorzaakte<br />
in 1863 eene aanzienl~jke r~jzing der lijnolieprijzen. Zij stonden in de eerste maanden van het Jaar.( 8<br />
tot f 9 beneden die van raapolie, doch van het begin van J ulij. tot het. einde van N ~vember steed~ daarboven, .~n<br />
Augustus .f 6 , in September f 7, in October f 6 tot f 8. ~ierdoor is het verbrmk van raap~~ie aanmerkeltJk<br />
toegenomen. De lijnolie gold in J anuarij .f 29.25 tot .f 43, 111 Septe'.11ber f ~7 tot f 4.~.25; ZIJ daalde daar~a<br />
aanmerkelijk en stond op 31 December f 35.25 tot f 35. 7 5. De raapolie gold m JanuarlJ f 48.50 tot f 53. 75, 111<br />
April f 46.25 tot f 51 , in J unij f 49.25, in J ulij .f 41 , in November! 37 .50 .tot f 40.50, op 31 December f 39.50<br />
In 1864 waren de prijzen van lijnolie door den goeden oogst van hJnzaad .m Rusland v~n 1863 s:eeds beneden<br />
die van raapolie. Voor de laatste wisselden de prijzen van f 47 in het voorJaar tot f ~7 111 het naJaar. Aan den<br />
ruimen oogst in Hongarije en de Oostzeelanden moet de buitengewone vermeerder~ng :van de~ aanvoer van<br />
raapzaad en rubsen (aveelzaad) uit die streken worden toegeschreven. In elk v~~ beide Jaren .. ZtJn aangevoerd<br />
4,990 en 4,830 lasten lijnzaad, 10,725 en 8,725 lasten raapzaad e.n rubsen; terw1Jl verkocht" ziJn voor de Zaan<br />
5,870 en 2,940 lasten lijn-, 5,300 en 5,240 raapzaad, ter verzendmg 1,130 en 1,430 lasten hJn-, 2,455 en 2,175<br />
lasten raapzaad. Regtstreeks uit zee zijn in elk jaar aangevoerd aan lijnzaad 4, 135 en 4,054, aan. raapzaad 4,362<br />
5 295 aan dederzaad 142 en 138 lasten. De handel in zaden en olie was in 1863 zeer levenchg, vooral door<br />
:~tv~er naar het buitenland. Alleen voor Duitschland werden langs den Rijn en den riJn~poorweg uitgevoe~d<br />
~ t 7 ,821 centenaars of nagenoeg !'15,900 ned. vaten raap- en lijnolie, tegen !H,907 centenaars m 1862. Van raapohe<br />
'<br />
.'<br />
'<br />
·I<br />
giug·en daarenboven zeer aanzienl~jke verzending·en naar Engeland en enkele naar Frankrijk. De afzendingen<br />
van raapolie langs den Rijn waren hoofdzakelijk het gevolg van den mislukten koolzaadoogst in Hongarije,<br />
zoodat zelfs verzendingen naar Weenen plaats hadden. Ook van koolzaad waren in het najaar van 1863 de<br />
afzendingen ter voorziening· in de behoefte van de fabl'ieken aan den Beneden-Rijn en van enkele in Westphalen<br />
aanzienlijker dan in de laatste jaren. Ter amsterdamsche markt kwamen in 1863 van Augustus tot<br />
November 6,400 lasten koolzaad en rubsen, tegen 5,547 in '1862, 4,640 in 1861 en 6,005 in 1860, waarvan<br />
afgeleverd aan olieslagers 3,900, tegen 3,222, 2,390 ei~ 4,455 in de drie, verzonden naar den Rhijn 2,075, tegen<br />
1,675 en 650 in de twee vorige jaren. - Van havanahonig werden in ·1863, vooral uit Bremen, ingevoerd ongeveer<br />
2,000 vaten. Ook in 1864 kwamen van daar en uit Hamburg vrij belang-rijke aanvoeren van dien honig, als<br />
ook eenige partijen regtstreeks. De indirekte aanvoer bedroeg 615 tierces en 713 barrels, de direkte 36 okshoofden,<br />
462 tierces en 330 barrels; terwijl te Rotterdam 651 tierces en 468 barrels zijn aangebragt. Van<br />
fransche honig werden in 18G3 2,000, in 1864 783 okshoofden aangevoerd, waarvan 556 te Amsterdam en 227<br />
te Rotterdam. In was heerschte levendige handel. Aan japansche was werden in elk jaar 434 en 397 kisten<br />
aangevoerd, \vaarvoor gunstige prijzen werden bedongen. - Van sukade, in 1863 veel uit Livorno aangeboden,<br />
waren in beide jaren de prijzen laag. - Van stokvisch werden uit Wadsoë, Bergen en Drontheim in 1863<br />
110,000 ned. p. rondvisch en ongeveer 20,000 ned. p. leng aangevoerd, terwijl 234,000 ned. p. van Bergen door<br />
de tweede hand werden betrokken, waarvan ongeveer 42,000 ned. p. leng over Rotterdam. In 1864 werden<br />
regtstreeks aangevoerd 75,000 ned. p .. Het overige, waaronder 60,000 ned. p. over Rotterdam, werd indirekt<br />
door grossiers betrokken. De verzending van verschen zeevisch over den neclerlandschen spoorweg neemt jaarlijks<br />
toe en bedroeg in 1863 19,795, in 1864 23,577 centenaars, tegen 17,782 in 1862. Wij laten thans volgen twee<br />
staten van den regtstreekschen aanvoer te Amsterdam van den Rijn en van de goederen regtstreeks uit Amsterdam<br />
naar den Rijn verzonden, zoowel te water als . langs den nederlandschen rijnspoorweg, over 1863 en 1864 :<br />
GOEDEREN.<br />
Aarde ........ .<br />
Aardewerk, ledige<br />
kruiken enz.. . . .<br />
Bier en azijn . . . .<br />
Chemicalien en droogerijen<br />
... .<br />
Glas .....·.<br />
l<br />
'.l'arwe .. .<br />
Rogge .. .<br />
§ Boekweit .<br />
~ 1 Garst .. .<br />
0 Boonen .. .<br />
Diverse .<br />
Meel.<br />
Haar.<br />
Harst.<br />
Kaas.<br />
Koper<br />
Kramerijen<br />
Leder ... .<br />
Lood . .. .<br />
Manufakturen.<br />
Minerale wateren .<br />
Papier .. .<br />
Siroop ...... .<br />
l ~ ~~i;~~n·s~r~~t~<br />
~ Tras en trassteen<br />
rn Diverse .....<br />
Steenkolen.<br />
Suiker ...<br />
Tabak en sigaren.<br />
Veeren ... · ....<br />
Verfwaren, verfhout<br />
Vruchten.<br />
Wijn ........ .<br />
AANVOER TE AMSTERDAM.<br />
1863. 1864.<br />
"ersehil in 1neer voor<br />
1864.<br />
-<br />
TE WATER. PER SPOOU, TE ZAME.N. TE WATER. PER SPOOR. TE ZAMEN, TE WATER. PER SPOOR.<br />
Centcn 5 • N.p. Cculcns. N .p. Ccntcu 5 • N.p. Ccnlcn 8 • N.p. Ccntcn 5 • N.p. Ccnten 8 • N.p. Gcntcn5 • N. p. Centen&. N .p.<br />
156627 40 ~<br />
114458 19 (<br />
4216921~<br />
1585 40 185508 45<br />
27295 15)<br />
) 580HO 139270 34 !=<br />
4219 "<br />
19007 25<br />
8287 40~<br />
5384 30 11284 -15 16668.45 2898 2 13750 20 t6648 22 2486 28 2466 5<br />
3313 17<br />
2230 9<br />
25556 131<br />
4120 "<br />
1 '148 "<br />
20546 " .<br />
144 " )<br />
166 34<br />
113761 11<br />
2204 10<br />
f6964 45<br />
4058 24<br />
124 2<br />
3744 22<br />
'162 23<br />
30081 13<br />
36919<br />
22980 30<br />
8420 34<br />
2266 22<br />
1967 20 5280 37 2612 8 3064 40 5G76 48<br />
6097 40 8327 49 257'1 22 4899 20 7470 42<br />
/<br />
32478 14 J<br />
875 30 52556 27<br />
36612 5<br />
1000 "<br />
15525 25) 12988 30<br />
21 20<br />
•• 9" • I=<br />
2328215 137043 26<br />
314 6<br />
\<br />
84218 13 20335 20 '104553 33 -<br />
5558 35<br />
21500 35<br />
6811 4<br />
3822 1!)<br />
25072 21<br />
3618 9<br />
3253 40<br />
4246 20<br />
2790 15<br />
7076 9<br />
29318 41<br />
6408 24<br />
3354 25<br />
4535 40<br />
2752 30<br />
189 "<br />
4548 5<br />
25 15<br />
21957 35<br />
748 5<br />
5718 40<br />
3'13 2 129 47 165 15 295 12<br />
8292 27 2877 21 5907 30 8785 1<br />
162 23 44 3 44 3<br />
3010628 17825 2 4040 1786542<br />
22327 4 90!) 39 25144 5 26053 44<br />
23728 35 26952 42 1705 45 28658 37<br />
1413924 521745 736520 1258315<br />
2266 22 1540 8 1540 8 -<br />
·Em :_: 1 93745 25337 ... 1 H:H ': 8 1 1136 lO 203525 , 1=:<br />
39'1124~ ( 522419~ ~<br />
455586 25 !138668 35 1594255 10 473448 Il 1668315 10 2141763 10<br />
7 " 7 " 2 20 140 40 143 '10<br />
3734 46 H462 20 15197 16 2386 39 12412 10 14798 49<br />
597 Il 688 35 1285 35 273 5 230 30 503 35<br />
13291 29 2992 30 16284 9 '16756 33 4141:120 20906 3<br />
548616 1149 25 6635 41 4750 7 H94" 59H 7<br />
24!)98 32 !)825 15 34823 /~7 22310 24 9663 15 31973 39<br />
701 9 1097 20<br />
34113 - 1198 20<br />
6922 1 l<br />
324!)2 5<br />
148 Il<br />
5020 25<br />
122 30,<br />
147 22}<br />
12113 Il<br />
29542 48 - 2946 45<br />
'1618 9 - 100 35<br />
8107 26 - 289 20<br />
440 15 37 35<br />
5 45 - 23 35<br />
867 1 1359 25<br />
118 20<br />
12256 11 15 25<br />
540 20 3186 20<br />
3972 12 . 957 40<br />
3202 39 i646 30<br />
726 14<br />
4926 15i'<br />
42013 ~4<br />
198 •15<br />
4420 Il<br />
1312 45<br />
17861 25 529646 25<br />
2 20 133 ,jo<br />
1348 7 94!) 40<br />
323 45 - 458 5<br />
3465 4 115{i 40<br />
736 . 9 44 25<br />
2688 . 8-:---- 162"<br />
'·
GOEDEREN.<br />
IJzer, ijzer-en staalwerk.<br />
Zaad ...... .. .<br />
Zout ... .. . .. .<br />
Zuur (zout-, zwavelenz.)<br />
....<br />
Zwaarspath .<br />
Diverse ....<br />
GOEDEREN.<br />
1863. 1864.<br />
TE WATER. PER SPOOR. TE ZAlllEN. TE WATER. PER SPOOR. TEZAMEN,<br />
Ver•ehil in meer 'WOOI'<br />
1864.<br />
----<br />
'.l'E WATER. PER SPOOR.<br />
Centens. N.p. Centeus. N.p. Ccnteu•. N.p. Ceutens. N.p. Centcnli. N.p. Ccntens. N.p. Centen8 • N. p. Ccntcr,s. N .p.<br />
240507 4<br />
2113 33<br />
10316 22<br />
857 3I<br />
15249 30<br />
19790 40<br />
154842 5 395349 9 17D528 24<br />
1691 40 3805 23 1987 4<br />
10316 22 4769 ,,<br />
27724 35<br />
857 31<br />
15249 30<br />
4751525<br />
5462 23<br />
497619<br />
15068 37<br />
133988 10 304516 34<br />
77643 20 79630 24<br />
2 5 4771 5<br />
44983 20<br />
5462 23<br />
497619<br />
60052 7<br />
69978 30 - 20853 45<br />
126 29 75951 30<br />
5547 22 2 5<br />
4604 42<br />
10273 11<br />
4722 3 17258 35<br />
149663612 1438913 40 2935550 2 1324835 47 206532140 3390157 37 --17180015 626408 ,.<br />
UITVOER NAAR DEN RIJN.<br />
1863. 1864.<br />
--- -- , ..,..... -<br />
TE WATER, PER SPOOR, TE ZAME!i• TE WATER. PER SPOOR. TE ZAMEN,<br />
Ver•chil in meer "oor<br />
1864.<br />
TE WATER,<br />
· PER SPOOR.<br />
Centen•. N.p. Centen
,,<br />
Pl.AATSEN VAN BES'l'EmllNG. 1863.<br />
Centcu 1 • N.11.<br />
Dusseldorp . . . . 72.745 32<br />
Duisburg .... . 27,480 25<br />
Wezel. ....... . 25,347 3<br />
U rdingen en N euss. . . . . 81,069 6<br />
27 ,525 30<br />
TE ZAMEN . • . . 720,005 23<br />
1864.<br />
Ccnten 11 • N. I'·<br />
93,266 45<br />
23,490 8<br />
3,610 28<br />
42.976 3<br />
27,108 2<br />
494·,829 33<br />
Ve1•schil<br />
in minder voor<br />
'1864.<br />
Cenrcn 8 • N. p.<br />
+ 20,521 13<br />
3,990 17<br />
21,736 25<br />
38,093 3<br />
417 28<br />
225,175 40<br />
De verzendingen regtstreeks naar den Rijn boven Keulen bedroegen in 1863 212,173, in 1864 f34,34·5 centenaars,<br />
tegen 231,968, tot Keulen 507,832 en 360,484 tegen 630,057 in 1862. De verzendingen tot Keulen<br />
bedroegen in 1863 70.53 % , in 1864 72.85 % , tegen 73.09 % , die boven Keulen in elk jaar 29.47 % en<br />
27.15 % , tegen 26.91 % 1) in 1862. De verzendingen naar Keulen zijn aanmerkelijk afgenomen en bedroegen<br />
in elk jaar 38.01 % en 34.36 °fo, tegen 48.07 % in 1862.<br />
De aanvoeren uit Suriname en het distrikt Nickerie bestonden in elk van beide jaren uit 9,644 en 3,769<br />
vaten, 675 en 104 vaatjes suiker, 446 en 225 balen , 634 en 268 vaten koffij, 290 en 212 balen katoen, 395 en<br />
389 vaten melasse, 280 en 206 fusten rum, 992 en 1,385 balen en in 1863 94 vaten cacao, 1,607 en 2,407<br />
stukken hout, 17 en 6 partijen, 10,175 en 80,060 p. kwassiehout, 1,000 en 50 stukspalmlatten , 16 en 18 vaten<br />
en in 1863 6 kisten arrowrood, in 1863 uit 7 vaten huiden en 38 zakken katoenpitten en in 1864 uit 3 partijen<br />
hout, 1 boomschors, 2 kokosnoten, 3 vaten limoensap, 1 kist visrhlijm en 2 naturalien.<br />
Te Zaandam werden in elk van beide jaren ingevoerd 3,802 en 2,883 lasten granen, 5,696 en 10,659 lasten<br />
zaden. Onder de graansoorten waren het belangrijkst in elk van beide jaren garst 1,996 en 1,985 en rogge<br />
i,i63 en 580 lasten. Van de zaden werden in elk jaar aangevoerd 4,'133 en 9,890 lasten lijn-, 1,492 en 769<br />
raapzaad. Voorts zijn in elk jaar aangevoerd van rijst, gepeld en ongepeld, 7,588 en 5,082 balen, hout, gezaagd<br />
en ongezaagd, 459 en 1,076 tonnen, oker 350 vaten, lijnkoeken 61,000 en 36,000 ned. p. , in 1863 aan erwten<br />
5 m" rijst.enmeel 2,285 balen, rood verfhout 478 stukken en in 1864 aan raapkoeken 181 ,000 ned. p., hennep<br />
115 bonden en salt cake 30,000 ned. p .. Behalve den voorraad in de fabrieken waren op het einde van 1863 en<br />
1864 aan de Zaan gezolderd 1,290 en ·l,134 lasten tarwe, 2,202 en 2,704 rogge, 291 en 234 garst, in 1863 85<br />
kanarie-, in 1864 24 deder-, 2,779 en 2,625 kool-, 134 en 42 geel mosterd-, 1,'160 en 1,614 lijn-, 100 en 24<br />
hennepzaad, 56 en 527 rubs, te zamen 8,097 en 8,928 lasten, tegen 7 ,358 op hetzelfde tijdstip in 1862. - Aan<br />
den Helder zijn in elk van beide jaren i11geklaard 240 en 280 schepen. Zij hebben onder anderen uit Engeland<br />
aangebragt in 1863 709,375 mudden, in HÎ64 75,700,000 ned. p. steenkolen en coke. - Te Purmerend zijn aangevoerd<br />
94 en 116 scheepsladingen hout, waarvan in 1864 93 voor handelaren binnen de gemeente. De uitvoer<br />
van vee, vooral wolvee, en van kaas, was in beide jaren belangrijk. - Te Medemblik werden van het buiten- ~<br />
land aangevoerd 406,000 en 162,400 ned. p. ongemalen krijt, 230 en ·go schapen en lammeren, 1 en 2 paarden,<br />
in 1863 H kalveren en in 1864 5 rollen van 42 ellen zeildoek; terwijl naar het buitenland werden uitgevoerd<br />
1,950 en 1,545 m. haver, 891,777 en 784,463 p. kaas, 597 en 1,102 runderen, 26,842 en 25,195 schapen, en<br />
voor eene waarde van f1,070 en f798 aan borstelwerk, in 1863 450 m. mosterdzaad, 4 varkens en versche<br />
vruchten ter waarde van f 350 en in 1864 1 paard en voor f 50 aan minerale wateren. Voor de handelaars te<br />
Edam zijn met hout binnengekomen 112 en 128 schepen, metende 28,000 en 39,031 tonnen. Voor den handel<br />
in kaas worden meer dan vroeger aanzienlijke kapitalen gebezigd. - Te Hoorn zijn in elk jaar slechts 3 en 1<br />
schepen binnengekomen uit Dantzig met rogge belast.<br />
De buitenlandsche scheepvaart bestond in Noordholland in 1863 en 1864: bij de inklaring uit 2,4-45 en 2,511.<br />
schepen, metende 510,999 en 572,501; bij de uitklaring uit 2,372 en 2,375 , metende 508.109 en 534,833 tonnen.<br />
De reden was: voor de nederlandsche vlag in elk van beide jaren bij de inklaring 4L55 % en 45.08 % , bij<br />
de uitklaring 41.57 °1 0<br />
en 44.84 % , tegen 39.42 °1 0<br />
en 40 04 % in 1862, voor de vreemde vlaggen bij de inklaring<br />
58.45 % en 54.92 % , bij de uitklaring 58.43 % en 55.16 % , tegen 60.58 % en 59.96 % in ·1862. De<br />
reden voor de nederlandsche vlag was dus in beide jaren, vooral in 1864 , bij in- en uitklaring gunstiger dan<br />
in 1862. Het getal in- en uitklaringen stond in 1863 slechts voor Muiden, dat der uitklaringen tevens voor<br />
Alkmaar en Enkhuizen gelijk aan dat in 1862; voor a1Ie overige havens waren beide minder. In de vermindering<br />
deelde bij de inklaring Amsterdam met 37 schepen en 48,503 tonnen, Zaandam met 138 schepen en<br />
i6,442 tonnen, bij de uitklaring .Amsterdam met 89 schepen en 44,319 tonnen, Zaandam met 70 schepen en<br />
-f.6,600 tonnen. In 1864 zijn, vergeleken met het vorige jaar, de uitklaringen met 66 schepen en 61 ,502 tonnen,<br />
de uitklaringen met 3 schepen en 26, 724 tonnen toegenomen. Die vermeerdering moet enkel in de ho1Iandsche<br />
schepen gezocht worden, wier getal bij de inklaringen met 116, bij de uitklaringen met 79 is toegenomen;<br />
terwijl dat der vreemde schepen, vooral door den oorlog tusschen Duitschland en Denemarken, afnam met 50<br />
en 76. Te Amsterdam zijn in 1864112 nederlandsche schepen met 38,955 tonnen mee1" 125 vreemde met 17,139<br />
tonnen ininder ingeklaard dan in 1863; terwijl de uitklaring een verschil gaf voor de nederlandsche schepen<br />
in meer van 39 en 13,926 tonnen, voor de vreemde in minder van 145 schepen en 21 ,154 tonnen. Voor de<br />
amsterdamsche koopvaardijvloot werden in elk jaar 16 en i 7 schepen, metende 3,474 en 4,722 tonnen, in de vaart<br />
1) Jaart:••;cen XII en Xlll . 2de rredoelte, blz. 395, rer;el 32 '"lll onde·ren otaat verkee rdelijk aR .21 '/"<br />
.m<br />
gebragt , waarvan '10 en 15 nieuw gebouwd, 4 en 2 vreemde .onder nederlandsche vlag gebragt. daarentegen<br />
verongelukten 17 schepen van 3,964 tonnen en ziJ·n 3 van 1 696 tonnen onde. . d . l '<br />
D d d d " . . , r vieem e v aggen overgegaan .<br />
. e toestan er ree err.Je?, m 186~ zeer ongunstig, was door de hoogere vrachten, vooral in het voorjaar en<br />
m den zomer bedongen, rn 1864 mmder ongunstig dan de vorige jaren.<br />
De volgende staat geeft een beknopt overzigt van de scheepvaartbeweging te .Amsterdam in 1 6 8 3<br />
en . 1864<br />
IKGEKLAARD.<br />
UITGEKLAARD.<br />
1863. 18134. 1863. 1864.<br />
Sl'hel'cn. T onnen. S c·li cp c n. Tonne n . Schep c11 . T1!1lllCU. Schepen. Toonen.<br />
Groote vaart . . . . . . 292 H4,778 274 124,29 l 177 73,133<br />
Middellandsche Zee. .<br />
189 80,505<br />
.... . .. 70 '15,100 71 18,509 98 16,753 85 20,629<br />
Groot-Brittanje, Belgie, Frankrijk,<br />
Spanje en Portug·al 330 73,511 213 52,359 463 123,222 402 98,888<br />
Zweden en Noorwegen. 220 51,277 260 65,969 280 65,683 326 80,477<br />
Oost- en Witte Zeeën. 411 72,478 487 78,908 397 65,'179 311 50,071<br />
Kleine vaart . 363 35,370 362 42,264 396 43,925 391<br />
Kustvaart. 48,179<br />
.... .. 2 379 8 2,409 12 6,618 13 8,636<br />
TOTAAL. 1,688 362,893 '1,675 384, 709 1,823 394,513<br />
---<br />
1 ,717 387,385<br />
Van de schepen behoorende tot de groote vaart zijn in elk jaar ingeklaard uit .Java 158 en rn 5<br />
, metende<br />
74,594 en ~! ,O_H ~onnen , . derwaarts uitgeklaard 78 en 97, metende 46,043 en 58,836 tonnen. Door de handelmaatschapplJ<br />
ZIJn 111 elk Jaar voor retouren van .Java bevracht 160 en 149 schepen, metende 49<br />
19 70<br />
en ,lHJ 51 8<br />
l~sten, waarvan op . Amsterdam 85 eu 75, roetende 23,971 en 24,046 lasten. Van Suriname zijn in elk jaar<br />
bmnengekomen 34 en· 20, van Curaçao 13 en 15; terwijl 33 en 29, 13 en rn derwaarts ziJ'n vertr kk V<br />
d K t G · k · Ik · b. o en. an<br />
-~ . us :an . umea wamen 111 e Jaar 111nen 7 en 5, terwijl 5 en 4 derwaarts vertrokken. Naar .Australie<br />
~IJ~ m beide Jaren .reg~streeks geene schep~n vertrokken. De vaart derwaarts heeft meestal plaats met oostmd1sch~<br />
sche.p:n, die hie:mede de b:stemm111g naar .Java verbinden. De scheepvaart op .Japan wordt steeds<br />
~eer mt?"ebreid, zoodat m 1863. 7, m 1864 10 schepen derwaarts zijn uitgeklaard , tegen 3 in 1862<br />
. Slechts<br />
m 1864 ZIJD van daar 2 schepen bmnen gekomen. Naar Noord-Amerika vertrokke · Ik · 11<br />
0 b<br />
n m e Jaar en 1 , tegen 2 i<br />
en 19 , naar u a 12 en 11, tegen 17 en 20 naar Rio de la Plata 7 tegen 5 en 4 • v<br />
B · · · ' ' , naar enezue 1 a 2 en 5<br />
naar r~z1he m 1863 3, terwijl van dit laatste land in 1863 14 , in 1864 8 schepen binnen kwamen. Naar Chin~<br />
vertrok m 1864 voor het eerst sedert 1859 regtstreeks ·l schi1) uit Amsterdam De , .<br />
. . . . . -voornaamste regtstree 1 ische<br />
aanvoeren mt Bntsch Indie bestonden mt katoen en rijst. Van het eerste artikel werden in 1864<br />
. 1 610<br />
het tweede in elk van beide jaren 144,974 en 120,727 balen aangevoerd Van daar ziJ'n 1·n ell· J·aar b. '<br />
h<br />
.. . ' mnenge 1 rnmen<br />
' -.,;an<br />
14 en 13 se epen, terwlJl 3 en 1 derwaarts vertrokken. Op de scheepvaart met de landen aan de M.dd II d<br />
1<br />
Zee werd in 1863 vooral verminderin.Q' geleden OJJ de haven~ der Zwarte Zee en op de D' V- i te al n se.re<br />
d d . ~ ~ onau- ors ene ommen<br />
,~o·r· en ~oeden graanoogst . 111 . geheel Europa. Ook l~ed de scheepvaart naar Italie, vooral naar Napels en<br />
S1c1he door de groote mededmgmg van de fransche smker Voor 186 t ziJ. n onder de s h t<br />
d M .d l d · c eepvaar naar en van<br />
e . i c e1Ian sche Zee gebragt de stoom booten van .Amsterdam die naar die ..<br />
F. k ... k d . ' zee vai en en vroeger onder<br />
ian llJ vermei werden. He~ getal schepe~ bmnengekomen uit de Middellandsche Zee is in '1864 ei enlïk<br />
8, dat der schepen van daar mtgegaan 25 minder dan in 1863. Alleen van de Zwarte Zee k<br />
gh · .J<br />
. d t "l . _, " . . wamen 10 se epen<br />
min er, erwlJ nmzuer ZlJn mtgegaan naar Itahe 16 naar OostenriJ.k 19 In de ,.aa t , d 0 .<br />
Ik<br />
. . .. . . , , . • r voor e ostzee was m<br />
e Jaar het aandeel van Prmssen brJ de mklarmo· 245 en 203 metende 46 074 en 4 5 892 b .. d · k .<br />
. _ .. - . o ' , , , lJ e mt larmo-<br />
181 en 147, metende 34,646 en 24,29:> , blJ die op de Oost- en Witte Zeeën dat van Rusland bij de inklarin °<br />
162 en 186, metende 26,055 en 31 ,912, bij de uitklaring 175 en 83 metende 24 324 en 1 5<br />
229 t N .g<br />
WeD'e d . . h t t l b. l d ' , ' onnen. ooro<br />
n on ergmg m e ge a mnen rnmen · e schepen eene groote vermindering in '1863. ter i ·1 · 1 ~ 86<br />
d ·<br />
getal met 62 is toegenomen. In dit laatste jaar kwamen van Noorwegen '14 973 to11ne11 ho'ut WJdin . :~ it<br />
V] . , · . ' meeJ• an m 1863.<br />
e e noo1dsche schepen komen in den Helder bmnen. Ook doen Harlingen en andere havens aan de Zuiderzee<br />
veel afbreuk aan den houthandel te Amsterdam. In 1863 kwam veel minder teer van Zwede H t . d<br />
" tl · n. e zwee se 1 i<br />
IJzer wor t meest m doorvoer naar nederlandsch Indie vervoerd. Uit Groot-Brittanje zijn in elk jaar ingeklaard<br />
246 en _166 schepen , roetende 57,9_21 · en 44,285, derwaarts uitgeklaard 395 en 3'~9, metende 109,296 en , 90 352<br />
ton_nen. De booten op Lon~en en HulI deden in -1864 min~er reizen , daarentegen werden diensten geo end"o<br />
Lerth en Hartlepool. De mmdere aanvoer van steenkolen mt Groot-Brittanje is.de hoofdoorzaak van d p · p<br />
tw· dan 111 1862, door den grooten aanvoer van rogge, rijstmeel en tabak en uit Hamburg 45<br />
sch p '<br />
ter "l 3h d t ·· kl epen meer<br />
':'IJ "' mee1· erwaar s ZIJU vertro rnn. - Van de drie drijvende drooge dokken hebben in 1863 en 1864<br />
aebrmk<br />
g·emaakt 232 en 235 schepen, roetende 86,387 en 92,096 tonnen, tegen 222 roetende 8 4<br />
0<br />
" t ·<br />
86<br />
t862 •.r z d ·· · lk · ·<br />
11<br />
d ' ,.., ·Onnen in<br />
· - e aan am ZIJn me Jaar mgeiaar 212 en 216 schepen, met.ende 15,843 en 22,454· uit eklaard<br />
i25 en 144, roetende 9,-426 en 14,763 zeetonnen. ' g<br />
Behalve de rijn- en ijsselstoombooten zijn uit Amsterd~m regtstreeks naar den RiJ·n vertrokken 51 ~<br />
4<br />
schepe t d · 1863 2 " · en 436<br />
. n, m~ en e 111 ,198, • 82 centenaars. Van deze schepen waren in elk jaar ledig of met eene ladin<br />
naai eene bmnenland~che of maashaven 224 en 22:!.; de overige 290 en 213 met lading naar den Rijn. Van de~<br />
\
Rijn zijn aldaar, behalve voornoemde booten, aangekomen 510 en 427 schepen, ~~tende in 18~3 2,1_57,11~<br />
centenaars, waarvan 453 en 397 met lading van den Rijn, 57 en 30 ledig van den RiJn of met ladmg m~ eene<br />
binnenlandsche haven. Onder deze schepen waren in elk jaar: opwaarts 50 en 42 stoom booten, 99 en 90 IJzeren<br />
slePpkanen, 365 en 304 houten zeilschepen; afwa~rts 49 _en 39 stoom booten, 102 en 87 ijzeren. sleepkanen, 359<br />
en 301 houten zeilschepen. Bij de opvaart waren m elk Jaar groot beneden de 1,000 centenaai s 7 en 10, 1,000<br />
tot 2,999 159 en 148, 3,000 tot 5,999 229 en 175, 6,000 tot 9,999 110 en 96, boven de 10,000 centenaars en<br />
meer 9 en 7; bij de afvaart beneden de 1,000 centenaars 8 en 10, 1,000 tot 2,999 163 en 144, 3,000 ~~t 5,~99<br />
22l en 174, 6,000 tot 9,909 {09 en 92, boven de f0,000 centenaars en meer 9 en 7. Het ~?o?tste l'lJnschip,<br />
dat in 1964 .Amsterdam bezocht, hield 10,34~, het kleinste 284. centenaars. De :rac~~-e~, die m 1862 ~~t eei:<br />
zeer laag peil waren gedaald, ondergingen m 1863 v~o.r ~ommig~ goederen eemge UJZmg. Op 15 JullJ 186 -~<br />
is op den geheelen Rijn een nieuw reglement van politie i_n werkmg gebraf?"t.<br />
De koopvaardersluis te Nieuwediep zijn: binnengevaren m 1863 1,16_2 en m 1864 1,366 geladen zeeschepen,<br />
roetende 349,275 en 418,233, 30 in ballast, roetende 2,824 en 3,631; mtgevaren ~91 en 405, roetende 131,971<br />
2 706 574 en 731' ledige roetende 165,037 en 225,897 tonnen. Onder de blilnengevaren schepen waren<br />
en 13<br />
in elk<br />
'<br />
jaar<br />
'<br />
98 en 112 geladen<br />
'<br />
stoombooten, roetende 34,~86 en 41,50_5, on<br />
d<br />
er<br />
d<br />
e mtl?evare~<br />
· 1'>9<br />
-. , m~<br />
t<br />
e.n<br />
d<br />
~<br />
4,011 en 47,574 tonnen. Daarenboven zijn door de hulpslms en het Nieuwewerk _te Nieuwediep m ell'- ia~r<br />
5<br />
geschut 3,114 en 3,093 binnenlandsche vaartuigen, waarvan i) 115 e~ 72 met krmd geladen. Met deze slms<br />
werd in elk jaar het Noordhollandsch kanaal gedurende 67 en 36 tiJen afgetapt. De rolbrug over de keelgracht<br />
van het fort Oostoever is in elk van beide jaren tot. het doorlaten van schepen 1,390 en 2,048 malen<br />
d ])oor de dubbele wipbrug over de koopvaarders bmnenhaven voeren 215 en 221 schepen, waarvan<br />
geopen . .. . · h z d ·· l<br />
i 09 en 11 o naar, 106 en 111 van Willemsoord. Door de Z1Jperschutslms of de slms aa~ et an_ ziJn ge rnmen,<br />
behalve de groote schepen, in 1863 12,915, in 1864 13,021 binnenlandsch~ vaartmgen '. 20,0:>0 en 26,0~0<br />
tultbalken, 28 en 11 koppelingen. Het verkeer doo_r de Purmereuder schutslms bestond m~, 1,157 ~n 1,1.66<br />
n 13 242 binnenlandsche vaartmgen 119 en 307 houtvlotten, 15 en h koppelmgen of<br />
zeesc h epen , 10 , 165 e , , . . . " .<br />
balken. Onder de zeeschepen voeren op naar .Amsterdam m elk van beide Jaren 595 en .;)67 zeil- en 94 en 1~1<br />
stoomschepen, kwamen van .Amsterdam 339 en 369 zeil-, 129 stoomschepen. Onder de bmnenlandsche vaartm- 1 ~<br />
gen door de Purmerender sluis geschut telde men 1,470 en 1,990 markt of veerschepen tegen f 0.30, } ,950 en<br />
2 , binnenvaartuigen tegenf0.10, 861 en 985 tegenf0.15, 1,767 en 1,953 tegenf0.30, 833 en 8!J.7 t~gen<br />
270<br />
f 0.60, 583 en 632 tegen f 0.90 per schip, 295 en 308 van 100 en meer ton~en, te zamen roetende ~ 1,31- en<br />
43 , tonnen, tegen f0.01 per ton, l,241 en 863 geabonneerde m~rktsch~ite~. tegenf0.2? per schip, 1,1~5<br />
527<br />
en , 3 394<br />
binnenlandsche vaartuigen vrij van schutgeld. Door d.e W1llemslms ZIJD geschut m 1863 1,1~9, rn<br />
9 zeeschepen, 22,105 en 16,761 binnenlandsche vaartuigen, 205 en 301' houtvlotten, 8 en 27 !"opper<br />
'van de zeeschepen waren in elk van beide jaren uitzeilende 4·78 en 502, waarvan 37'1 en 390, roetende<br />
1864 118<br />
;::,~~2 en 133,456 in lading, 107 en 112, metende 54,522 en 52,384 tonnen in ballast. Van de g·e~ade·~ ~che~~n<br />
· lk · r 130 en 136 stoombooten roetende 44 964 en 51,025 tonnen. In elk van beide Jaren ziJn<br />
waren m e J aa ' ' . " · l<br />
binnengekomen 681 en 687 geláden schepen, roetende 213,856 en 21 7 ,680 tonnen. Van deze s.~hepen ZIJn lil iet<br />
kanaal gelost, in ballast naar Amsterdam 36 en 44 , meten de 3, 748 en 5, 110 tonnen, terwiJl. 3 en 5. van ~ 72<br />
en 317<br />
naar Kogerpolder en Alkmaar, 2 en 4 van 532 en 58~ tonnen naar. Pui:merend en Bmksloot m ladmg'.<br />
·· ecraan Onder de binnenlandsche vaartuigen telde men m elk van beide Jaren 3,026 en 3,968 markt- of<br />
zi.Jil g o • . · ~ f 0 1 875<br />
veerschuiten tegen f 0.30, 2, 738 en 2,942 bmnenvaartmgen tegen f 0.10, 69~ en '1,2!J.2 tegen . 5, en<br />
2 ,f tegen f 0.30, 942 en 969 tegen f 0.60, 622 en 681 tegen f 0.90 per schip, 311 en 315 van 1.00 ton~en<br />
51<br />
en meer, tezamen roetende 41,451 en 44,505 tonnen, tegen.J'.'0.01 per ton, 2,240 en 1.'773 geabonne~~de ~arkt=<br />
schuiten tegen f 0.20, 1,442 en 1,300 geabonneerde melkschmten tegen f 0.15 per schip, 9,210 ~n 1,cd~ binnen<br />
landsche vaartuigen vrij van schutgeld. Het schutgeld bedraagt door de ~urmerender en Willemsl~~izen v?or<br />
de houtvlotten J2. 5 o, de koppelingen of balken .f i. Aan kanaalregten ziJn ontvangen aan het N10uwed10p<br />
f 4 9<br />
,040.87 en f 56,653.54, aan de \Villemsluis f 25,638.285 en f 20,071.62. De geheele opbren?st van het noordhollanclsche<br />
kanaal bedroegdus in 1863f74,670.i55, in 18Mf85,725.16, tegenf86,505.305lil1862. De kosten<br />
van gewoon en buitengewoon onderhoud der kanaalwerken hebben bedragen in 1863 f 4.67,000, i~ f864f225,500;<br />
tegen/ 4 5<br />
6.000 in 1862, waarvan/ 73,290.525 enf 72,806.16 voor gewoon onderhoud, f .393, 70~.47 enf 152,6~3.83·<br />
voor buitengewoon onderhoud en verbeteringen. De kosten voor den bouw der kapitale meuwe schutsluis beoosten<br />
de Willemsluis, onder voornoemd bedrag begrepen, hebben in '1863f307,431-.14, in 1864 f '142,557.ü5°<br />
bed~agen. Deze sluis werd op f5 December 1864 voor de scheepvaart .openg~steld. Door de zeestoomsleepbo~ten<br />
der maatschappij zijn in elk jaar aan zeeschepen gesleept naar het Nieuwediep 152 en 212, metende 57,89:> en<br />
1,413, naar de zijde van Amsterdam 283 en 313, groot 109,9.12 en 122,009 tonnen. -.De haven aan het Oude<br />
9<br />
Schild op Texel hebben bezocht in ·J 863 1, 180, in 1864 058 b:nnenlandsche, 2 en 5 bmtenl~n~sche schepen .. ~e<br />
schepen, behoorende aan schippers wonende op het eiland, die van de haven ~eregeld gebrnik maakten, h101-<br />
der niet becrrepen bestonden in elk jaar uit ééne poststoomboot, 5 en 4 tJalken, 8 en H kagen, 4 en 3<br />
on · t 6 en ° 5 visschers- ' 15 en 13 haringschuiten.' ))e haven van T ersc h e 11' mg ziJn " m- · en m 't ge 1 oopen 22<br />
Jagen, , . . .<br />
en<br />
rijksvaartuigen, 6 en 12 buitenschepen, 61 en 49 bmnen-, 57 3 en 3~9 visschersva~rtmge~, waarvo~r aan<br />
19<br />
havengelden zijn ontvangen f 526.95 en f 384.895. Van de haven ~p Vlieland hebben i? elk Jaar ge?rm~ gemaakt,<br />
behalve de aldaar te huis behoorende schepen, 41 en 37 bmnen-, 84 en 6f v1ssc~ersvaartmge_n, aa~<br />
havengeld werden betaald in 1863f135.23, in 1864 f 92.48. De urkervloot bestond op het em~e van ~lk Jaar uit Il<br />
-l 4 en f52 vaartuigen; daarenboven werd de haven bezocht door 355 en 333 vreemde vaartmgen. ZIJ betaalden t-:<br />
5<br />
1) J,1;.rca1111cn XII t=ll Xl_l J • 2de ceJ .. hlr.. 397 . t'Cccl 2G \" iill l10\'Cll i;laat : \' ~tar1utaen 87 t lees: \"3 !trlUÏfit:11 wa:tnan 87.<br />
/~2ti<br />
te zamen aan havengeld .f 572. 7 4 en f 495.63. De markervloot bestond in elk van beide jaren uit 1 H en 116<br />
botters, 17 en 15 haringschuiten en in 1863 f bons. De haven werd daarenboven bezocht door 90 en 162 vreemde<br />
vaartuigen. Aan havengelden werden betaald f234.48 en f 237.83. Van de haven te Huizen maakten in 1863<br />
458 schepen gebruik, waarvan 119 te Huizen, 339 elders te huis behoorden. De havengelden hebben dat jaar<br />
opgebragt f 3680.69. De opgaven ontbreken voor 1864. De haven te Hoorn hebben bezocht in 1863 2,439, in<br />
1864 2,867 vaartuigen, waaronder 1,076 en 978 vischschuiten, die aan haven-, vuur-, modder- en liggeld<br />
Ji,351.15 enf1,38\J.95 betaalden. Van de haven te Medemblik maakten in elk jaargebruik 39 en 38 zee-, 461<br />
en 437 binnenschepen, die aan havengeld betaald hebbenf1,187.25 enf1,392.02. Door de sluis te Kolhorn,<br />
gemeente Barsingerhorn, zijn naar binnen geschut in 1863 929, in 1864 781 vaartuigen, waaronder 312 en 267<br />
tjalken, 617 en 514 gewone vaartuigen en in 1863 324 visschersvaartuigen, waarvan het getal voor f864 niet<br />
is opgegeven. De haven te Enkhuizen werd elk jaar bezocht door 5,267 en 5,383 vaartuigen, waarvan 801 en<br />
731, roetende 39,9H en 36,499 tonnen, aldaar hebben gelost. Onder deze schepen waren in elk jaar 1,033 en<br />
f,700 drooge vaartuigen, welke van de haven enkel als vlugthaven hebben gebruik gemaakt. In 1863 zijn 2,953<br />
vischschuiten bij afwisseling binnengevallen. .Aan havengelden werden ontvangeu f 1,351.15 en f 1, 106. De<br />
opbrengst der haven te Broekerhaven is verpacht tegen f 1 ,360 per jaar. Door de sluis te Edam zijn geschut:<br />
naar binnen 29 en 16 koffen, 532 en 418 tjalkschepen, 220 en 195 visschersvaartuigen en praamschuiten, 70 en<br />
23 houtvlotten; naar buiten 33 en 20 koffen, 593 en 540 tjalkschepen, 259 en 244 andere vaartuigen, die in<br />
f864 aan schutgelden betaalden f29L35. Aan de haven te Monnikendam hebben in elk jaar 223 en 215 vreemde<br />
vaartuigen f285.82 5 en f896.365 aan havengeld betaald. De Gravesluis aldaar wordt thans zoo weinig bezocht,<br />
dat eene verpachting van de opbrengst der sluisgelden in Junij 1864 door het collegie der uitwaterende<br />
sluizen te vergeefs beproefd werd. Van de haven te Nieuwendam maakten, behalve de gewone marktschuiten<br />
die onmiddellijk geschut worden, 211 en 217 vaartuigen gebruik, waarvoor f69.20 en f 71.35 betaald werden.<br />
De haven te Durgerdam, gemeente Ransdorp, werd in elk jaar bezocht door 300 en 380 vaartuigen, terwijl<br />
het havengeld bij openbare verpachting f 122 en f 112 heeft opgebrag-t. '- In het zeemanshuis te Amsterdam<br />
zijn in elk jaar 786 en 800 zeelieden opgenomen, waaronder 488 en 492 nederlanders, 298 en 308 buitenlanders.<br />
Hieronder waren in elk jaar 162 en 158 stuurlieden, 530 en 570 onderofficieren en matrozen, 94 en 72 ligtmatrozen<br />
en jongens. Het getal kostdagen beliep 13,551 en 11,924, tegen 13,802 in 1862. Door f21 en 124<br />
zeelieden werden goederen ter bewaring in deze inrigting achtergelaten; terwijl in 1864 voor eene som van<br />
f 2,145.70 gedeeltelijk uit de spaarbank werd beschikt en gedeeltelijk tegen eene hoogere rente belegd werd.<br />
Het zeemanshuis bleef in elk jaar borg voor 219 en 257 bij hun vertrek naar zee. Het leed in 1863 op een<br />
bedrag van f 8,081 eene schade van f 44, terwijl in het volgende jaar geen verlies werd g·eleden.<br />
De handel in fondsen was in 1863 door de politieke verwikkelingen zeer levendig. De binnenlandsche staatsfondsen<br />
hadden minder dan anderen hiervan te lijden, doordien hunne hooge koersen minder gelegenheid tot<br />
speculatie aanbieden. Voor die fondsen hielden de koersen zich staande en werden soms nog hooger opgevoerd<br />
door inkoopen voor schulddelging in Januarij, krachtens de wet van December 1862, en door de aflossing der<br />
overblijvende obligatien van de schuld ten laste der overzeesche bezittingen. Na eene daling in November herstelden<br />
zich de nationale fondsen spoedig door de aanneming van een amendement, waardoor de post voor buitengewone<br />
amortisatie op de begrooting van 1864 van ruim f 5,000,000 op f 11 ,500,000 werd gebrag-t, zoodat de slotkoersen<br />
van 1863 bijna gelijk stonden met de hoogste koersen in dat jaar en in 1862. Voorts was in dat jaar de<br />
speculatie zeer levendig in aandeelen van nieuw opgerigte maatschappijen, die in groot getal over geheel<br />
Europa ontstonden. Door Amsterdam werd deelgenomen in de oprigting van vele maatschapp\jen, vooral te<br />
Londen; terwijl fransche, in verbinding met amsterdamsche financiers en kapitalisten, te Amsterdam twee<br />
groote credietinstellingen in het leven riepen: de nederlandsche crediet- en depositobank, die aan het amsterdamsche<br />
publiek één vijfde van haar kapitaal of 8,000 aandeelen, elk f 250 waard, à pari aanbood; de algemeene<br />
maatschappij voor handel en nijverheid, waarvan het uit te g·even kapitaal bedroeg f 20,000,000, in<br />
aandeelen van f 250. De oprigters van laatstgenoemde maatschappij hielden de aandeelen zelven bij groote<br />
posten en stonden slechts eenigen aan enkelen personen af. Tot verkrijging der aandeelen van eerstgenoemde<br />
bank was de begeerte buitengewoon groot, zoodat op 7 April voor ruim 390,000 aandeelen op speculatie was<br />
ingeteekend. Zoodra de inschrijvers verzekerd waren van het hun toegewezen getal aandeelen was de toevloed<br />
van verkoopers groot, zoodat de oprigters der ·bank genoodzaakt waren een groot deel terug te koopen met de<br />
hooge premie waarop die aandeel en aan de beurs waren ingesteld. Van den hoogsten koers i 30 daalden zij in<br />
weimg meer dan ééne maand op 120 % en vonden tegen dien verlaagden koers slechts weinig amsterdamsche<br />
koopers. De aandeelen van de tweede instelling werden door enkele oprigters voor eigen rekening in de laatste<br />
dagen van April tot een prijs van 139 tot 140 % op de beurs aangeboden; doch vonden tegen dien koers geene<br />
koopers. Eerst na weken, toen de koers der aandeelen van beide credietinstellingen op weinig meer dan 11 o 0 / 0<br />
was gedaald, vertoonde zich bij het publiek eenige, hoewel steeds beperkte, kooplust voor beide fondsen. De<br />
aandeelen van de crediet- en depositobank waren op het einde van 1863 nominaal 111 tot 113 % genoteerd.<br />
~ij hielden zich in 1864 goed staande bij zeldzame omzettingen. De hoogste koers was in het begin van dat<br />
Jaar 110 % exdividend, de laagste in December 102 °fo. De aandeelen der algemeene maatschappij voor handel<br />
e~ .nijverheid, op het einde van 1863 104 tot 105 % ge.noteerd, en die in het begin van 1864 op hoop van het<br />
dividend eenige speculatie uitlokten, waardoor de prijs rees tot 110 % exdividend, zijn na de mededeeling van<br />
het dividend langzamerhand in prijs terug gegaan bij minder levendige omzettingen. In het najaar daalde de<br />
ko~r~ van 90 tot 65 % met eene tijdelijke reactie tot 70 à 75 °fo. Op .het einde van het jaar bleef de prijs<br />
Weimg meer dan 70 % bij gering·en handel. ~ In 1864 hebben de verwikkelingen in Sleeswijk-Holstein op<br />
den handel in buitenlandsche fondsen eenen grooten invloed uitgeoefend; vooral werd in de eerste helft van<br />
II. 54
· . .··1- che fondsen waarvan kollossale aanv.oeren op de amsterhe\<br />
Jaar een groote handel gedreven m oostellllJ •S ht d t ·aa' r de handel in obliD"atien van de Vereenigde 6 millioen wegvloeiden en op het einde dier maand de muntvoorraad f 102,752,947.42 bedroeg·. In 1864 ver<br />
nagenoeg in J ulij. Later was de daling· eerst g·ering, vervolg·ens toenemend, zoodat alleen în December<br />
0<br />
h dd H t 1 endi O'St was ec er a J ' . . d<br />
damsche markt plaats a en. e ev o . b. landsche turksche 6 of obhgatien was e minderde de voorraad voortdurend, van f 103,241,561.90 tot f 70,001,614.68 op 3 October. Het jaar sloot met<br />
· o k · ·sche fondsen en m nmen o •<br />
Staten van N oord-Amenka. o . lll russi h . . ieel speculatie in mexicaansche schuld. De nationa 1 e eenen voorraad van f 76,638,865.57. Door de sterke vraag naar edel metaal zag de bank zich genoodzaakt den<br />
handel zeer belangrijk. In de eerste helft vanh et .Jadai ~as d'at J·. aar onder den invloed van amortisatieinkoopen. prijs van het ned. p. fijn zilver, die op 19 October f 105.20 bedroeg, allengs tot f 105.60 te verhoogen. De<br />
. h b .· n 1864 en op et em e van , . ..... Jd 1··1·<br />
fondsen stonden m et egm va . . .. 1 O'ing van de meest g·eliefde fondsen, die l!lepaa e 1 J " zilveruitvoer was vooral gerigt naar de engelsche markt ter betaling der aanzienlijke katoenaanvoeren uit<br />
De hooge geldkoersen in 1864 veroorzaakten eene pnJsverl at~ .. Zull's \vas ook het geval met de binnenkl<br />
landen, die vroeger dat prodnkt niet in zoo groote hoeveelheden hadden geleverd. De verkoopprijs van het<br />
. orwerp van specu a ie ziJn. ' . l<br />
tot geldbeleg·ging stre rnn en geen vo .. d . die verg·eleken met het begm' op iet zilver had op 22 Januarij f 106 bereikt. De direktie der bank zag zich op 27 Januarij verpligt den verkoop<br />
d bl. t' biJzondere on ernemrngen ' ' .<br />
landsche fondsen en met e o iga ien vanh . nietteD"enstaande op het eerste tijdstip de stemmrng van baren te staken. Zij werden op 26 April weêr verkrijgbaar gesteld; terwijl op 30 Augustus, toen de verkoopprijs<br />
op nieuw de hoogte van f ·l 06 bereikt had, de vèrkoop van baren op nieuw gestaakt werd. De cijfers<br />
einde van het jaar allen in prijs \varen ac teru1tgeg·aan ~ . ·. ol geldmarkt was geweken. - In den wissel-<br />
. · . . het Iaatf'lte alle spanmng m c e , l f d<br />
der beurs met gunstig was en op . . ·. L d h t belangrijkst. In de eerste helft van '1863 o ee e van disconto's en beleeningen waren in 1864 over het algemeen lager dan in de beide vorige jaren. De disconto's<br />
handel was in beide jaren de omzet m papier op on he.~ l.e . de laatste helft langzamerhand tot f H.90, bereikten het laagste cijfer op 27 J unij 1864 f 4·0,807 ,680.51~; zij waren dat jaar het hoogst op 7 November<br />
· l j 11 683/ en j Il 80 · IJ iep lil · .<br />
koers voor kort papier tussc ien . 4 .. ' d. t t t j 11 80 In 1864 bewooO' zich de koers f 53,991,222.98. De grootste wisselingen hadden in Mei en September plaats. De vermeerdering van het c~jfer<br />
doch behield dat hooge standpunt slechts kort en liep spoe l~ erug a ~er wi~seÎde van 5 tot :o °lo disconto. der beleeningen was zeer belangr~jk in Mei en Augustus. Het laagste cijfer werd op 14 Maart j 24,663,830,<br />
tusschen j H.761/4 en j H .90; het verschil _tussche_n ~~rt e:we:~e~ ~np de behoefte langen tijd nog grooter dan het hoogste op 12 September f 3!~,499,008 waargenomen. Het cijfer der beleening·en nam in 1863 gedurende<br />
.AanzienliJ"k was dat jaar de toevoer van w1Ssels u~t a e g t . 'en worden De omzettinD"en op Parijs waren het geheele jaar bijna onafgebroken toe en was bij het einde van het jaar ruim 5 millioen hooger dan op 4<br />
. . . d .t d. o· van zilver moes voo1z1 . "' l . 11<br />
het aanbod zoodat hierm oor m zen rnoen . /5-3/ tot /565/ 6 voor kort papier, doch ue < Januarij. Bankassignatien werden door de bank het eerst in 1864 uitgegeven, waarvan in omloop waren voor<br />
' . D 1· " ·sselde dat Jaar van ::i 4<br />
1 . . · l l<br />
in 1863 van mmder belang. e ,oefo w1 In 1864 was in het begin van het jaar m dien wisse vee een bedrag van f 5, 734.04 op 28 November en voor 3,000 op 27 December. In 1863 en 1864- bedroeg het dividend<br />
zich op het hoogste standpunt zelden la~g staan~e. kt h. an een einde. Het verschil tusschen kort en der nederlandsche bank voor elk der met 31 Maart afgeloopen boekjaren f '163 en f 165.32. In het eerste jaar<br />
levendigheid. De moeiJelijke geldmarkt rn ~et n;Jaar tm:~ur~e:e;apier ging in Maart 1863' door de gro?te werden de aandeelen vóór het dividend van 196 tot 2001; 2 °fo, na de bekendmaking dadelijk 190 °fo exdividend<br />
lang papier g·af een disconto van 4 tot 10 f o· n pel er d de waarde van het papieren geld ter m- betaald. Op dezen verhoogden prijs vertoonden zich echter eenige verkoopers; zoodat de aandeelen allengs tot<br />
. R 1 d l m Met el rn maan rees . b .<br />
uitvoeren van suiker naar us an ' vee o . .. . b . "kte haar toppunt teg·en het emde van Septem ei , 179 °fo in Julij teruggingen. Door de aanneming der nieuwe bankwet was de prijs der aandeelen tot 183i/ 2<br />
wisseling van specie<br />
·<br />
te<br />
St<br />
.<br />
p<br />
e<br />
t<br />
ern<br />
. b<br />
u<br />
rg<br />
.<br />
Deze l'lJzmg e1ei<br />
l· .<br />
·<br />
l t midden van November<br />
.<br />
eene zeer gevoe 1.<br />
ige<br />
d . d f à 184 1 /2 °fo op 31 December gestegen. In 1864 steeg de koers vóór het dividend van 185 bp 198 °fo. Op de<br />
180 was De koers "reeg m 1e<br />
toen de notering op ne maan en . . . 1. . ld I 1864 waren door minder uitvoer van granen verklaring van het dividend volgde dadelijk eene verdere rijzing· van ongeveer 4 °fo, 185 tot 186 °fo exdividend.<br />
.. . h t h d der mw1sse mg m ge · n · ' . . d<br />
daling op de tlJdrng va.n e ?P o~ en and minder dan O'ewoonlijk. Door deze vermmdenng en e onuit<br />
Rusland, de omzettmgen rn wissel op dat l l .t j 1"'63 '"ot j '140. hiJ. steeg later tot ongeveer j '150 1511/2 tot 210°fo. De toewijzing· geschiedde tegen 190°fo, waarop onmiddellijk eene rijzing volgde van 4 tot<br />
Bij de uitgifte der 1,000 uieuwe aandeelen aan den Staat toegekend werden 3,239 aandeelen aangevraagd van<br />
· R 1 d · de koers ac1tenu van " ' W<br />
g unstige geldmarkt m us an grng . d . Rusland gesloten De koersen op eenen, 5 °/ 0<br />
• Sedert dien tijd bleef de koers stijgende en bereikte in December 225 tot 230 °fo. - De aandeelen der<br />
· h t · de van het Jaar oor · l''<br />
door de binnenlandsche leemng op e ern h . d ' October op 100 tot '104 °lo gehandhaaio.; neclerlandsche handelmaatschappij ondergingen in ·1863 van het begin van het jaar tot in Junij, toen het<br />
b<br />
. l . 1863 van Maart tot et em e \an . 1.<br />
Praag· en Triëst heb en zie 1 m . .·1· l bl. tien In '186!~ waren de koerswisse mgen op dividend van f 116 werd aangekondigd, langzamerhand eene rijzing van 10 ° f • 0<br />
Later volgden de aandeelen<br />
d . d dalmg der oostennJ ,se 18 o iga . d d b k<br />
later ging de koers terug· ooi e d d td i·ende verbetering· van den toestan er an . de algemeene wisselingen der markt, in J ulij 140 tot 142, in September f.4.21/ 2 °fo. In November daalde de<br />
.. 96 p 10'1 o/ oor e voor u l. d .<br />
W eenen belangrijk. HiJ steeg van .. ~ ~ erin . daar de betalingen naar Oostenrijk gesc ue en m<br />
koers tot 1361/ 2 °fo en sloot op 3 l December met 139i1 4 °fo. In '1864 zijn de aandeelen in de eerste helft van<br />
D e omzet in wissel met Oostenr~1k is echter g Og , .. k eest door Londen en Parijs gedekt worden. het jaar vóór het dividend tot '148 °fo gestegen. Na de verklaring van het dividend handhaafde zich aanvankelijk<br />
.. h ld die uit ostennJ m 0<br />
coupons der oostennJkscbe staatssc u en en . ·1 t11ans veel minder uitgebreid dan vroeger. p de prijs, later in het najaar week de koers allengs van UO tot 14-1 °fo exdividend op 134 °fo door verkoopen<br />
I 1<br />
. · d . ·ncler mtvoer van sm rnr . 0 b .<br />
Het wisselverkeer op ta ie is oor mi k . elden i·n 1863 tot het emde van cto ei<br />
op speculatie. Op het einde van het jaar was de koers 140 °fo. De speculatie op het dividend, waarvoor in<br />
· d . · ren De oersen wiss .<br />
HamblffO' ging minder om dan m an eie Ja . . . . cl .·. n dit pa1)ier die tot het einde van het Jaar 1863 /95 totj'H2 betaald \verd, was in dat jaar zeer levendig , minder in 1864. - Voor de aandeelen in de<br />
o k . ·erbetermg m en pIIJS va r , . h'<br />
naauwelijks i12 oio; later wam eemge v . ·eel o·ele enheid om de haar toevertrouwde kapitalen vruc ~- nederlanclsche hypotheekbank vertoonde zich in het begin van 1863 eene levendige vraag, zoodat van f 80 tot<br />
aanhield - De nederlandsche bank had m 1863.dv od.' thg 1 te ve1·schaffen In 1864 deed de bank groote j '100 per aandeel of per f 50 geleverd kapitaal besteed werd. Vooral voor buitenlandsche rekening werden<br />
' · 1 cl 1 ·J·verhei · ere ie up · .<br />
dragend te plaatsen en aan mn e en .. 111 • ewi ·ti e fluctuatien. Het bedrag· der rekenmg-courant groote posten genomen. Later daalde de prijs tot j 75 à / 80. In de eerste maanden van 1864 steeg de koers<br />
omzettingen en bestonden in hare wekel.1Jksche opgav~ntg 1 ~e!n lager dan in de beide voorgaande jaren. In tot j 100. De maatregel in J unij door de bank genomen om de rente der reeds uitgegeven pandbrieven van<br />
saldo's, disconto's en beleening~n was m '18G~do;er e~id~~~ 63/4 millioen hooger dan in 1862 en 161/2 millio~n<br />
41/2 tot 5 °i 0<br />
te brengen maakte een ongunstigen indruk. Hierbij kwam de vrees. dat de groote hypotheekbanken<br />
in het buitenland opgerigt aan de nederlandsche instelling afbreuk zouden doen, waardoor de koers<br />
1863 was het bedrag der rekenmg-courant sa os g ··r· . 1861 i·n November /39 576,263.94;;' in 1862 m<br />
. · d het grootste ClJ er lil ' ' · ·<br />
meer dan in 1861. Die sal~o s vert.oon en b . " 083 825 69 en in 18M in de week eindigende met 4 Janua~lJ op het einde van het jaar slechts f 85 bedroeg en de pandbrieven aan de beurs zeer weinig opname vonden.<br />
December f 60 , 035,113.7~' m ~863 m ~ovem .. er J2:·~72 ;48.~'~' in 1862 in Maart /29,333,089.65, in 1863 m De aandeelen der nationale hypotheekbank vonden in 1. 863, vooral voor geldbelegging, een geregelden afzet,<br />
/ 50 1.H 798.'12; het klemste m 1861 m Apnl f '. .' d t 18<br />
J liJ. 126 _743 358.50. De rentestand was zooclat in het laatst van het jaar belangrijke omzettingen daarin plaats hadden. Zij werden verkocht tegen HO<br />
, ' . 1804 in de week emchgen e me u . ' . cl . N -<br />
Aug·ustus j H.'806,633.59 e.n 111 i o en 37 o in 1863. Het opererend kapitaal der b~nk' at 111 .l' o<br />
tot 1'12 °fo. De hypothecaire schuld dezer bank bedroeg op 31December1864/3,351,400, waaronder /1,119,400<br />
. 1'.Tederland m '1864 gemiddeld 5 /3 fo, teg /n lo .. h b . 1863 60i' millioen. biJ een rentestand van 176 leeningen in 1864 aangegaan. Zij heeft in dat jaar tegen eene rente van 4 ten honderd 1,346 pandbrieven<br />
uitgegeven tot een bedrag van f 1, 119,400. Sedert het bestaan der maatschappij tot 31 December<br />
in J.., • • b ·kt h d b droeg· b1J et egm van 12 ,<br />
vember 1862 het hoogste ClJfer . ~r~i a ' ~ d van Maart en verminderde in die drie maande~ ongevee_~<br />
·"an !~ en 41/2 °fo. Het daalde hierna tot het em e t k .. ·ng ver·toonde ioodat het standpunt m J anuarlJ 1864 z~jn aan pandbrieven uitgegeven voor /3,576,800, waarvan echter 314 ten bedrage van /225,400 zijn<br />
• . ·1 M · · l eene zeer s er e r1JZ1 · ' · h<br />
10 millioen . waarop m A pn en l ei zie 1 . .h . cl In de beide volgende maanden liep et ingetrokken.<br />
· . . h t · d van 1\1ei was oversc ie en. .. . t<br />
met ruim een half m11hoeu op e em e A t t t het e1·11de van het J. aar was de l'lJZmg voor .- Daar in 1863 en 1864 te Amsterdam verscheiden credietinstellingen zijn opgerigt achten :..Vij het niet<br />
. ·11· terug. van UO'US us o . b d<br />
opererend kapitaal op meuw 6 m1 wen . ' ·11· o h ger was dan in Januarij. Het gemiddeld e rag onbelangrijk een kort overzigt te geven van de instellingen aldaar bestaande. De oudste is de associatiekas,<br />
. d . D mber rmm '12 mi wen oo ··!' b d·<br />
durend zoodat het be rag m ece . H t . . h.l tt1sschen het hoog·ste en laagste c1yer e roeg<br />
opgerigt onder het voorregt van beperkte aansprakelijkheid der vennooten, op 1 O Maart 1806, tot een maatschappelijk<br />
kapitaal van f 1,000,000, verdeeld in 5,000 aandeelen elk van f 2,000, waarop de helft gestort<br />
' ·11· 1 dan m 1802 e verse i , . . t<br />
bleef in 1863 bijna 3 m1 wen ager . . d d.t kapitaal een ciJ·fer hooger dan eemg Jaar e<br />
. . 1311 · 186G>. In 1864 vertoon e i .. . lk<br />
in 1863 213/.i milhoen, tegen 4 m ". f . 1.3 ·11· hooger dan het hoogste ClJfer m 1863, we werd. De waarde der aandeelen dezer kas is langzamerhand tot 350 °fo· gesteg·en. Het bestuur bestaat nit drie<br />
voren. Het was op 7 November j 86,151,775.~.8 o rm:ieer~~i~o~e: waren die in Februarij en Mei' de belang- commissarissen, elk met zes , en twee directeuren, elk met twaalf aandeelen. De laatsten stellen een bm'.gtogt<br />
reeds alle vroegere overtrof. De bel~?gHnJkslte vet t dpungt was op 7 Maart j 69,076,804.11' zoodat het van j 50,000. Hare werkzaamheden bestaan in het ontvangen en uitbetalen van gelden voor anderen, het nemen<br />
J·aar<br />
. . M t J unlJ et aags e s an h t<br />
riJ·kste vermindermgen m aar en . . h.ld Na de riJ'zing tot in November kwam op e<br />
. lr an het hoogste vernc 1 e. ·<br />
laagste standpunt rmm 17 m1 wen v . l 7711 illioen tenw. De veranderingen der rente waren. m 1. 8<br />
6 3<br />
van wisselbrieven iri disconto, het beleggen van gelden op beleeningen, op roerende goederen en effecten, het<br />
doen van voorschotten op roerende goederen en wisselbrieven en den handel in specie. De credietvereeniging·<br />
einde van het jaar het opererend kapitaa op 2 m h l o d 3 en 311 o/ en werd na het emde van werd goedgekeurd bij Koninklijk besluit van 26 Maart 1853, terwijl .bij Koninklijk besluit van 1 Mei 1855 in<br />
.. bl f d d twee en eene a ve maan 2 o d<br />
talriJ·ker dan in 1862; ZIJ ee ge uren e .. f k t t 5 511 o/ gebraD"t. Het g·emicldeld bedrag er de statuten eenige verandering g·ebragt werd. Zij heeft ten doel aan elk der leden, hoogstens tot het bedrag<br />
.. h cl b'nnen VlJ we en o en 2 o o . 103<br />
October trapsgew1.ize ver oog. en. i . . 1051/ millioen tegen ruim 98 millioen in 1862 en rmm<br />
zijner inschrijving, tegen voldoende zekerheid , op geaccepteerde of niet-geaccepteerde wissel brieven of op eigen<br />
omloopende bankbilletten was .m beide ~aren rmm99 396 ~50 o 2'1 December in 1864 /97,425,705' het hoogste promessen een crediet voor hoogstens drie maanden te verleenen. Niet-crediet trekkende leden worden door<br />
in 1861. Het laagste was dat m Maart m '18~ ! . '186~ j ~ 19p306 150. De toevloeijing van metaal' die gedudat<br />
in October in 1863/111/~40,015, PP 3 e1 m .. 1863 o'ortduren De voorraad was op dat tijdstip tot en minstens. acht leden bestaande, toegelaten of afg·ewezen. Het toezig-t op de direktie wordt door minstens<br />
direkteuren en commissarissen, crediet trekkende door . een raad van admissie, uit direkteuren, commissarissen<br />
rende i.862 onafgebroken aanhield' bleef tot Febr~darlJ 1 vd ande.n met G>. millioen doch herstelde zich 15 coFnmissarissen , waarvan één derde jaarlijks aftreedt., uitgeoefend. De Ycreeniging is op Hl April 1853 en.<br />
H<br />
.· ' ld · de bei e vo D"en e ma< · "' '<br />
j '11 5 , 403 , 7~9.68 geklommen. IJ naa e m o
428<br />
vier volgende dagen door 1 '14 leden opgerigt, die een kapitaal van f 688,000 vertegenwoordigden. De vereeniging<br />
telde op 31. December van elk jam·:<br />
1853 100 niet crediet- 97 crediet trekkende leden , met f 1, f t 1,500<br />
-1854 97 296 2,250,780<br />
. t855 98 554 3,381,39!)<br />
1856 100 706 4,207,245<br />
1857 94 865 4,803,075<br />
1858 98 840 4,762,805<br />
1859 92 841 4,950,655<br />
1860 97 841 5,136,560<br />
186'1 99 867 5,581,910<br />
1862 93 916<br />
6,03-~,330<br />
1863 101. 1,035 6,924,730<br />
1864 '108 1,465 9,730,690<br />
In elk der beide laatste jaren bedroeg· de deelneming zonder crediet f941,500 en f1,.,018,500, die in blanco<br />
f3,195,100 en f 4,329,100, op hypotheek /1,51!7,980 en f2,894,~40, op incassa's f324,000 en /333,500, ~p<br />
borgtogt f 916,150 en f 1,155,250. Het bestuur disconteerde in elk Jaar voor f U,951 ,320.19 11 en f 2~,818,772.89 ,<br />
verdisconteerde bij de nederlandsche bank voor f 13,981,542.77enf19,612,088. De gelden als deposit~ ontvan?en<br />
beliepen f 5,155,395.855 en f6,487,058.165, tegen f 3,134,914.'10 in 1862. De bate~ bedroegen m elk Jaar<br />
f114,962.33 en f154,669.605, de lasten /59 , ~84.34 e~/74,9~8.65, gevende e:n batig slot vanf55,477.99 ~~<br />
f 79,7 5<br />
0.9 5<br />
5. Uit het saldo der winst- en verhesrekemng g·emeten de leden 4 /0 der geleverde gelden, ter:'~Jl<br />
0<br />
van het overblijvende 20 % komt aan de directie, 20 °/ 0<br />
aan het reservefonds, 6~ 10 aan de leden . . ~et dividend<br />
bedroeg 7 % in 1.863, 7i1 2<br />
% in 1864. - De nederlan_dsche crediet- en de~~sitobank voor den .~~Jd va~ 50<br />
jaren bij Koninklijk besluit van 22 Februarij 1863 opgengt, stelde aanvankehJk h~.t rnaatschappeliJk kapitaal<br />
·op f lO,OOO,OOO, verdeeld in 40,000 aandeelen elk van f ~50 , waarop 60 % .gestort ziJn. J?,eze _bank heeft., daar<br />
de groote meerderheid der aandeel en in Frankrijk , Zwitserland en Belgie g~~plaatst .. z~J~ , m het begm va~<br />
18 6 hare aandeelen van f 250 op f 235 of ongeveer 500 francs gebragt. Bi.i de wiJzi~~g der statuten ~iJ<br />
5<br />
Koninklijk besluit van 23 Februarij 1865 werd het maatschappelijk kapitaal op 23i12. milhoen guldens of 50<br />
millioen francs gebragt. De raad van bestuur bestaat uit 9 tot 15 leden , w_aarvan ~~nstens ~ te Amsterdam<br />
t en Het getal leden der directie is onbepaald. Elk hunner moet eigenaar ziJn van mmstens 50 aanmoe<br />
en won . . d o<br />
0 h t bl" de<br />
deelen Van de winsten der bank verkrijgen de aandeelhouders eerst 5 % en wor en 1 / 0 van e over iJven<br />
voor het reservefonds afgezonderd. Het overschot wordt dan zoo verdeeld dat de aandeelhouders 90 °/ 0 , de r~ad<br />
van bestuur en de directeuren 1. o °to ontvangen. De werkkring dezer bank be~~aat in handel. en geldbeleggmg<br />
in staatsfondsen , pandbrieven, aandeelen en obligatien van banken, maatschappi.ien enz. , het di~conteren, koopen<br />
en verkoopen van wissels , handel in edele metalen, het aangaan en openst~llen van. geldleenmgen, het ondersteunen<br />
van ondernemingen van allerlei aard en het ontvangen van geld i~. deposito. O~ 31 Decembe~ 18M<br />
bedroegen de depots f 181,230, de loopende wisselbrieven f 1,305,467, t~rwiJl a:n verscheidene schuldeische~s ~<br />
j 3, 30<br />
7 , 5<br />
32 verschuldigd waren. Het opererend~ kapitaal w~s verdeeld• m f 3,2a5,'l 92 "e~ekten , -~ande~len i~<br />
ondernemingen en credietinstellingen en pandbrieven der nat10nale hypo"heekbank, f 2,24.:>,016 wISsels m por<br />
tefeuille en f 5,860,621. verschuldigde gelden. Het dividend bedroe_g i~. 1864 o~streeks 9 1 /4 ~/ 0 • - De alg~meene<br />
maatschappij voor handel en nijverheid werd op~erigt ?ij KomnkhJk beslmt :an 9 Apnl 1863. Haar maatschappelijk<br />
kapitaal kan tot 40 millioen worden mtgebreid. Het opererend k_apitaal bedroeg op 31 J?.ecember<br />
1864 f 7 :90 7<br />
,946 , bestaande uit aandeelen en oblig·atien van reële ondernemmgen. Deze maatschap:iJ b~oogt<br />
de bevordering van handel, scheepvaart, nijverheid-crediet en landbouw, door deel te nemen a.~n onder nemmgen<br />
van dien aard, door plaatsing van hare obligatien en door voorschotten teg~n onderpand; ziJ tracht onde:nemingen<br />
van industrielen aard, ter bevordering van landbouw en openbaar nut, m het leven te roepe~, negotieert<br />
leeningen ten behoeve van rijken, gewesten of gemeenten, geeft voorschotten op onderpand o~ depots, ontv~_ngt<br />
lden à deposito opent rekeningen-courant, koopt en verkoopt publieke fondsen, aandeelen m maatschappiJen,<br />
g:ndbrieven enz. ,' geeft met toestemming van commissarissen obligatien uit te~ eigen laste tot he:. beloop der<br />
sommen vertegenwoordigd door de waarden door haar besteed en in portefemlle. De maatschappij werkt ook<br />
met gelden van anderen in rekening-courant en à deposito ontvangen. Op 31 December 1864 waren f 8,341,804<br />
aan verschillende personen voorgeschoten en bestond de portefeuill~ uit f 53,4~0 aan binnenlandsch~., f. 54,818<br />
aan buitenlandsche wissels. Het bedrag van de saldo's der verschillende cr~ditem:en was op dat tlJdsti~ zeer<br />
· r ·k h t bedroeg f 8 096 272 waaronder j 1 1 '>1 995 aan betaalde wisselbrieven. De maatschappiJ leed<br />
aanzien lJ ; e . ' ' ' ) - ' cl d' . . 0 b d cl r<br />
in 64 zware verliezen door het onverwacht verdwijnen van den voorzitter er irectie m cto er en e . a 18<br />
i~g<br />
van de meeste waarde~, waaruit het actief der maatschappij bestond, zood~.t op de algemeen~. verga~ermg m<br />
Maart het verlies op f 4,492,4'13 geraamd werd, waarvan omstreeks één derde toen als werkeli.ik verlies moest<br />
beschouwd worden. Het maatschappelijk kapitaal bedroeg hierdoor op 31 December 18M slechts f 5,?21:196.<br />
De algemeene maatschappij voor handel en nijverheid is de voornaamste oprigtster van de neder~andsch md1sche<br />
handelsbank. waarvan de prospectus op 18 J unij 1863 verscheen. Aan het ~.e~erlan~.s~he ~nbhe~ werden toen<br />
.ooo aandeel en elk van f 250 of één vierde van het uit te geven kapitaal biJ mschr~1v~ng a pan aangeboden.<br />
6<br />
Op 25 Jim\j was voor 122,447 aandeelen ingeschreven. Zij werden o~middellijk à pan aan de markt geb1~a~~<br />
en werden eenige weken uruk opgekocht met 3/ 4 °/ 0<br />
tot 1 °1 0 prerme. In de laatste maanden van het ,Ja::tl<br />
l·l<br />
hadden de omzetting·en genoegzaam geheel opg·ehouden. Het jaar eindigde met een nominalen koers van 98 "/ 0<br />
tot 99 °fo. In 1864 bleven de aandeelen ongeveer pari. Het maatschappelijk kapitaal der bank is vastgesteld<br />
op f 12,000,000, bestaande uit 48 ,000 aandeelen, waarvan aanvankelijk de eerste serie van 24 ,000 aandeelen<br />
werd .uitgegeven. Vóór 18 Jnnij was reeds voor een bedrag van f 4,500,000 deel genomen, waarvanf ·1,000,000<br />
beschikbaar voor nederlandsch Oost-Indie. In Junij 1865 waren 15,000 aandeelen in handen van partikulieren<br />
in Nederland en in Indie, de overige 9,000 grootendeels in de portefeuille der algemeene maatschappij. De<br />
handelsbank, goedgekeurd bij Koninklijk besluit van 13 Junij 1863 voor den tijd van 99 jaren, wordt bestuurd<br />
door 3 direktemen te Amsterdam en 6 tot 15 commissarissen, \vaarvan 3 te Batavia, waar het hoofdagentschap<br />
gevestigd is. De bank verrigt allerlei bankzaken, doet voorschotten op ondernemingen van cultuur en<br />
nijverheid, tracht ondernemingen van handel, nijverheid en openbaar nut in het leven te roepen, verschaft<br />
gelden tegen uitgifte van pandbrieven, op onderpand van onroerende goederen en regten, die volgens de wet<br />
tot onroerende zaken behooren en drijft voorts handel in produkten in Oost-Indie. De geregelde werkzaamheden<br />
der bank zijn met 15 Maart 1864 begonnen, toen het hoofdagentschap te Batavia geopend werd. Op 31<br />
December 1864 stond het hoofdagentschap in betrekking met 28 ondernemingen in 16 residentien en was een<br />
kapitaal van ruim f 1,100,000 op onderpand van hypotheek uitgezet. De voor korteren termijn uitgezette geldsommen<br />
~estaan hoofdzakelijk in voorschot op onderpand van cognossementen, cultuur en andere ondernemingen.<br />
Op het emde van '186.t waren besteed voor éénjarige overeenkomsten f 958,000, terwijl voor f 359,000 op onderpand<br />
van cognossementen was voorgeschoten. De portefeuille in Nederland bedroeg f 756,000, in Indie f 419,000;<br />
de à deposito gegeven gelden f 483.000, waarvan bijna f 409,000 bij het hoofdagentschap te Batavia. De<br />
crediteuren ston~~n ge?oekt in~ ederland voor f 104,000, in Indie voor f 47 ,000. - De algemeene maatschappij<br />
voor handel en IllJverhmd bragt m September 1862 twee nieuwe maatschappijen aan de markt, die tot exploitatie<br />
van s~aatss~?~rwegen en die voor nederlandsch indische spoorwegen. Voor de eerste onderneming opende zij<br />
eene mschnJvmg met toekenning van provisie. Daar onder de oprigters van deze maatschappij tevens de nederlandsche<br />
maatschappij van spoorwegmaterieel, die toen ontbonden werd, behoorde en de aarideelen aan de<br />
aandeelhouders dier maatschappij niet meer dan 861/ 2 % kostten, werden eene maand later de aandeelen der<br />
~aatschappij tot exploitatie van staatsspoorwegen tegen 86 % en zelfs later tegen 85 % afgegeven. Zij zijn<br />
m 1864 op 80 % teruggegaan, tegen welken prijs belangrijke posten door het publiek werden genomen. De<br />
laatste koers was in dat jaar 81 °fo. Vau de nederlandsch indische spoorwegmaatschappij was de algemeene<br />
voor het grootste g~deelte aandeelhouder. Van de aandeel en ter beurze , tegen 101. % aangeboden, werden slechts<br />
enkele .~~gen afdoenmgen genoteerd. Er bestaat geene vraag voor hare aandeelen. Het kapitaal dezer maatschapp~~<br />
is groo~ f 14,000,000, :vaarv~n .!_ 10,000 ,000 in aandeelen van f 1,000 geplaatst zijn, terwijl de maatschappiJ<br />
de ~venge f 4,000,000 m obhgat1en kan uitgeven. De Staat waarborgt de rente tegen 4i;~ % over het<br />
geheele kapitaal gedurende 33 jaren en betaald ze halfjarig als renteloos voorschot.. De amortisatie van de<br />
helft van het kapitaal door aflossing à pari binnen 33 jaren is verzekerd. - In '1863 werden te Amsterdam<br />
2,500 aandeelen tegen f ~?O elk à pari aangeboden tot het oprigten eener English, Belgian and N etherlands<br />
ban~ , waarvoor op 5 JumJ voor 5,729 aandee!en was geteekend. Van de 10,000 aandeelen , waaruit het geheele<br />
kapitaal der bank be~~ond, waren 7 ,500 reeds eene maand vroeger te Londen geplaatst. Deze aandeelen, te<br />
0<br />
Amsterd~m op "8 . J uni.i '108 I 0 betaald, waren toen reeds te Londen niet meer à pari te verkoopen. Op den<br />
dag der mschnJvmg werden reeds de aandeelen tegen 99 % afgegeven; z\j stonden den volgenden dag 100 °/ 0<br />
en<br />
lokten na de toewijzing der aandeelen koopers uit tegen 981/2 °1 0<br />
tot 99 °1 • 0<br />
Eerst in September vernam men<br />
dat. de bank zich vereenigen zou met de kort te voren opgerigte bank of England and France. De vereenigde<br />
banken vestigden te Amsterdam hun kantoor onder den naam van European bank. Van hare aandeelen vertoonde<br />
zich in 1864 enkele malen eenige vraag voor engelsche rekening. Haar koers rigtte zich geheel naar<br />
de londensche markt; het hoogste standpunt, dat niet behouden werd, was 106 % tot Ho °fo. - De rentekassa<br />
te Amsterdam, wier statuten b\j Koninklijk besluit van 13 October '1864 zijn goedgekeurd, heeft haar ontstaan<br />
t.e danken aan. de associat.i.~-kas. De geld~n bij deze in rekening-courant gegeven, worden door haar voor rekening<br />
van den rekemnghouder biJ de rentekassa m depot gegeven , die daarvoor rente betaalt. Zij werkt met een kapitaal van<br />
.( 500,00? , dat tot f 2,000,?00 kan verhoogd worden. Hare werkzaamheden bestaan in het ontvangen van gelden<br />
a deposito tegen vergoedmg van rente, het in disconto nemen van handelspapier met minstens twee solidair<br />
ver~ondenen -~n het geldschieten op beleening of prolongatie. De interest regelt zich naar het bedrag der<br />
depots, den tlJd gedurende welken de rentekas op haar bezit kan rekenen en naar het disconto der nederlandsche<br />
bank. -:---- De s~rinaamsche ba_nk, waarvan het plan door den heer S. ABENDANON Az., geregtelijk ambtenaar<br />
te St'.rmame, 1s ontworpen, is als concessie aan de nederlandsche crediet- en deposito-bank bij Koninklijk<br />
beshut van 19 November 1864 goedg·ekeurd en op 18 Julij 1865 in Suriname voor het publiek geopend. Het<br />
is eene circulatieb~nk in werking gel~jk staande met de nederlandsche bank. Haar maatschappelijk kapitaal,<br />
groot f 1 ,000,000, i.n aandeeleu van f 1 ,000 , is geheel gestort. De zetel der hoofddirektie is te Amsterdam met<br />
eene direktie te Paramaribo. Haar werkkring bepaalt zich uitsluitend tot Suriname. - In f 864 werd te Haarlem<br />
eene vennootschap onder firma opgerigt: de bankvereeniging, met verscheidene commanditaire vennooten met<br />
een kapit~~l van f 100,000, waarop f 20,000 gestort zijn. Haar doel is vereenvoudiging en bezuiniging van<br />
het geldehJk verkeer, vergemakkelijking van geldbelegging van kleine sommen en voor korten tijd, het geven<br />
~an voorschotte~ onder verschillenden vorm en het verrigten van commissiezaken. Ieder rekeninghouder ontvangt<br />
een boek.Je met 30, 50 of 100 gedrukte kwijtingen, waarop hij slechts de som die hij moet betalen<br />
behoeft in te vullen. De interest wordt dag voor dag berekend en de rente aan het einde van het jaar bijgeschreven.<br />
Incasseri11gen in Haarlem geschieden zonder berekening van loon. Voor remises op Amsterdam an<br />
' Rotterdam worrlt geen plaatsverlies in rekening gebragt, wannee1" die te zamen niet meer dan één vierd-e van<br />
J<br />
,1
t5f<br />
,,<br />
het credietbedrag der rekening uit.maken. Voor incasseringen elders geldt het gewone tarief, onder aftrek van<br />
1 o cents per f 100 voor rekeninghouders. Voor aankoop of verkoop van papier op het buitenland of het bezorgen<br />
van appoint tot het verrigten van betalingen wordt de gewone courtage 3 /4 per mille voor Londen,<br />
f per mille voor elders in rekening gebragt. Tot f 300 dagelijks en zonder voorafgaande kennis_g~:'ing kan<br />
over het crediet-saldo der rekeniug beschikt worden bij kwijting· of aanwijzing of door het domic1heren van<br />
wissels. Voor hoogere sommen moet opeisching· g·eschieclen 1 tot 3 dagen te voren. A deposito worden gelden<br />
genomen bij sommen van f 10 en meer. . . . ..<br />
De buitenlandsche handel te Middelburg· bestaat hoofdzakelijk in kolomale waren. In elk van beide Jaren ZIJn<br />
uit Java 5 en 10 schepen binnengekomen, die 24,666 en 56,883 balen koffij, 9,367 en 17 ,415 kanassers suiker,<br />
in 1863 3,229 schuitjes, in 1864 8,036 blokken tin en in 1863 11,281 bossen bindrotting hebben aangebragt.<br />
Behalve de bindrotting, regtstreeks naar Amsterdam verscheept, zijn al deze goederen te Middelburg opgeslage?<br />
en later in veilingen te Amsterdam en Rotterdam verkocht. Uit Engeland kwamen 24 en 18 schepen en mt<br />
Schotland in 1864 2, allen met steenkolen geladen; uit N oof\vegen 3 en 5, uit Rusland 5 en 4 met houtladingen.<br />
In '1864 kwam 1 schip uit Pruissen en 1 uit Hamburg. In 1863 werden uit zee te Middelburg aangevoerd<br />
118,513 m. maat-, 85,500 ned. p. schaalkolen, 791 m. rog·ge, 32,500 ned. p. hennep, 1,276 tonnen<br />
gezaagd en ongezaagd hout en 17 .266 p. petroleum. De uitvoer bestaat bijna uitsluitend in de voor de proviandering<br />
der naar zee vertrokken schepen benoodigde artikelen. Naar Engeland vertrokken in 1863 27 schepen,<br />
waarvan slechts 4 geladen, naar Noorwegen 4, Zweden 1 en Rusland 1 , allen in ballast. In 1864 zijn 89<br />
ladingen steenkolen uit Engeland, Belgie en Pruissen met verschillende zee- en rivierschepen en in elk jaar<br />
eene lading· hennep en rogge uit Rusland aangevoerd. Van de 0 en 8 schepen door de nederlandsche handelmaatschappij<br />
op retour bevracht, behoorden in 1863 7; in 1864 2 te Middelburg·, in het eerste j~ar 2 _te<br />
Zierikzee te huis. · In '1863 vertrok één dezer schepen reg·tstreeks van Middelburg naar Java met eemge mt-·<br />
vracht, de overigen over Engeland met steenkolen naar Indie. J n '1864- g·ingen deze schepen meest met steenkolen<br />
naar Indie of China om daar eene lading te zoeken. De schoonei·vaart van Middelbm·g werd in 1863 met één<br />
vaartuigvermeerderd, vooral bestemd tot aanvoer van hont voor den stoom-houtzaag·molen. In 1864 onderging de<br />
handelsvloot eene vermindering doordien één schip op Java werd afgekeurd en verkocht, een tweede verl~ocht<br />
aan een handelshuis aan de Zaan en eer. derde g·esloopt, zoodat slechts 12 zeeschepen overbleven. - De bmtenlandsche<br />
handel te Goes bepaalde zich in beide jaren tot aanvoer van steenkolen uit Pruissen en :Selgie en<br />
hout uit N oorweO'en; de uitvoer bestond uit veld- en boomgewassen en vruchten, meest naar Belgie. - Te<br />
Vlissingen neemt° de aanvoer van steenkolen toe door meer gebruik, de uitbreiding der stoomwerktnigen aan 's rijks<br />
werf en den bloei der gasfabriek. In elk van beide jaren werden ingevoerd 112,376 e1~ 140,?60 m . · waarv~n<br />
uit Engeland 69,32 3 en 85,8 55, Pruissen 41,543 en 39,852. Belgie 1,510 en 15,253. '.1it Dmtschland. werd i~<br />
beide jaren eenig hout , meest tot werkhout gezaagd, aangevoerd. Uit Engeland kwam 111 '18~3 eene k~:im.e part\]<br />
pek en uit Noorwegen in 1864 eene volle lading hout voor middelburgsche rek.ening·. ~an .lompen Z\)~ 111 t_8~4<br />
4 ladingen naar Engeland verzonden; in 1864 slechts ééne lading. Behalve 4 lad111g·en UIJen 1111863 , Z\Jn weimg<br />
veldgewassen verzonden. In 1864 gingen slechts 2 ladingen aardappelen, u~jen en appelen naar Engeland. In<br />
1863 werd de oesterput zeer verbeterd , vvaardoor die handel toenam. H~j had nogtans in 1864 weinig te beteekenen<br />
door de buitensporig hooge prijzen. De invoer bepaalde zich tot drie ladingen. - Te Zierikzee werde~.<br />
behalve. eenige artikelen van minder belang , regtstreeks ingevoerd in 1863 106,30 7 m. en 97 ,650 ned. p., m<br />
1864 9,997,250 ned. p steenkolen, 1,860,815 en 2,176,560 ned. p. klipzout. Uitgevoerd werden in elk jaar 1,160<br />
en 1,041 m. tarwe, 950 en ·1,000 m. aardappelen, 2,550 en 4,450 m. ajuin, 60 en 784 m paardenboonen, ·14 543<br />
en H ,619 ned.p. vlas, 15,452 en 18,861 konijnen- , hazen-, bunsing- en kattenvellen, in ·1863 1,735 m. garst,<br />
341.5 m. koolzaad , 300 m. beer, in '1864 150 m. haver, 152 m. lijnzaad en 79 ,5 00 necl. p. snikerwortelen; naar<br />
Oost-Indie werden in elk jaar uitgevoerd 4,000 en 8,000 stuks calicots, 78 ,'1~·3 .en 84,·~.56 ~annen. bier .en in<br />
1864 17,275 ned. p. gezouten vleesch en 3,500 ned. p. l?eraffineerd zout. Te Zie;~kzee z.iJ~ m elk .i aar. mt -~et<br />
buitenland ingeklaard •I 05 en 114 schepen; derwaarts mtgeklaard .rn en 54. - Ie Brmmsse worden parl\1ks<br />
zaad- of plantoesters bij '1 ,0 00 tallen uit Groot-Brittanje en Ierland aangevoer~ en derwaarts, al~. ~ok naar<br />
Belgie, aanzienlijke hoeveelheden mosselen verzonden. In 1864 gingen ook hiervan enk~'.e partl.JtJeS ~a~r<br />
Duitschland. De handel in tabaksduigen wordt slechts door enkele personen gedreven. JaarhJkS worden ZIJ 111<br />
vrij groote hoeveelheid uit Duitschland aangebragt. - Door de verbinding van Sluis met het land :a~ Kadzand,<br />
een gevolg der inpoldering van een gedeelte van het Zwin, is de ban.del dier ge~eente i:iet Belgie 111 1864<br />
aanmerkelijk toegenomen. De invoer bestaat uit steenkolen en bouwmaterialen, de mtvoer mt granen en stroo.<br />
Langs Bath zijn: binnengekomen in 1863 3,453 , in 1864 3,663 geladen rivierschepen, rnetende 231,875 en<br />
236,565, 1,090 en 1,035 ledige, metende 44,807 en 40,905, 305 en 279 geladen stoom booten, van . 55 , 6~2 en<br />
51 ,616, 1 en 3 ledige van 129 en 344 , 239 en 344 sleep booten van 25,139 en 33, 120" 966 en 761 ledig~ v1schen<br />
mosselschuiten van 14"061 eri 11,959, 13 en 2'1 geladen zeeschepen van 800 en 2,226, 2:_> en 12 ledige van<br />
4 037 en 5 180 en in 1864 11 geladen visch- en mosselschuiten van '126 tonnen; uitgegaan: i) 2,54·5 en 2,733<br />
g~laden ri~ierschepen van 138,5 15 en 149,894, ·l ,6 12 en 1,503 ledige van ·120,307 en 107 ,069 , 3'17 en 290 geladen<br />
stoombooten van 57,260 en 53,657, 5 en 4 ledige van 888 en 421, 249 en 35 ·1 sleepbooten van 26,1'.5<br />
en 33.876, 1 ,024 en 931~ geladen visch- en mosselschuiten van 1 1~,899 en 14,4'\.2, in 1864 18 ledige van 264, 111<br />
elk jaar 20 geladen zeeschepen van 1,287 en 1,429, 6 en 1 ledige van 2.049 en 1,176 tonnen. Te Brouwershaven<br />
kwamen in elk van beide jaren de haven binnen 385 en 367 schepen, rnetende ·183,00 en_ ·186 ,G U tonnen,<br />
terwijl van daar na.ar zee zijn uitgegaan 154 en 177 van 95.998 en 109,451 tonnen. In elk Jaar waren onder<br />
I·<br />
de binnengekomen schepen 12 en 40 stoombooten van 4,851) en 15,231, onder de vertrokken 37 en 40 van<br />
15,416 en 19 ,.~54 -~onn.en. 1'e Sas van Gent kwamen binnen 1,888 en 1,824 schepen, metende 100,870 en 99,085<br />
tonnen, terwijl ZlJn mtgevaren 1,908 en 1.874 van 99,231 en 98,986 tonnen. Men telde in 1864 onder de eersten<br />
1.90, onder de l~atsten 189 stoombooten, rnetende 8,170 en 8,127 tonnen. De haven van Vlissingen zijn binnengeloopen<br />
vo~r die haven bestemd 38 en 53 schepen, waarvan in elk jaar 28 en 45 met steenkolen, in 1863 1<br />
met steenko,~n en pek, 2 met oesters, 4 met hout, 1 met coke en 2 in ballast. in 1864 2 met fabriek- en<br />
stoomwerktmge~, 3 ~et oesters, 2 met kleiaarde en vuurvaste steen en 1 met hout; het laatste uit Noorwegen<br />
, de overigen mt Engeland. Uitgeklaard zijn in elk jaar 45 en 55 schepen, waarvan 30 en 46 met ballast<br />
5 en 2 met. aardappel~n, uijen e.n oud touwwerk, 3 en 1 met lompen en in 1863 2 met gezaagd hout naai:<br />
Engeland, m I863 2 m ballast, 111 1864 1 met oesters naar Ostende, in elk jaar 1 met steenkolen en in 1 8<br />
6 4<br />
1 met ballast naar Java, in 1863 2 in ballast naar Dantzig en in 1864 1 met ijzerwerk en kaas naar Lissabon<br />
2 met ballast naar Noorwegen en op avontuur. In elk jaar hebben in de haven van Vlissingen vertoefd 48 e~<br />
84 schepen, waaronder 35 en 61 onder nederlandsche, de overige onder vreemde vlaggen. Hiervan waren bestemd<br />
in el~ jaar voor Vlissingen 36 en 50, Middelburg 1 en 5, Engeland 4 en 5, Antwerpen 1 en 5, in 1863 voor<br />
SpanJe 1,.Portugal 2, Altona 1, Dantzig 1, Noord-Amerika 1, in 1864 voor Rotterdam 4, Schiedam 2 1<br />
Dordrecht<br />
f, Vlaardmgen 2, Ams:erdam 3, Gent 1, Brussel 1, Bremen 1, Denemarken 1, Smirna 1, Java 1, Santander L<br />
y an cl~ zee~?hepen, die voor rekening van vlissingsche reederijen voeren, ging in 1863 één verloren, terwijl<br />
111 elk Jaar een wer~ verkocht ; daarentegen werd in 1863 1 barkschip van 114 lasten aangekocht voor de vaart<br />
op de Oost- en M1ddellandsche Zeeën.<br />
Te Amersfoort bepaalt zich de buitenlandsche handel hoofdzakelijk tot schors. Te Utrecht nam in 1863 de<br />
aanvoer toe van tras , cement en steen, terwijl die van buitenlandsche granen verminderde. in 1864 zijn meer<br />
steenkolen en bazalt~teen en uit Antwerpen meer granen, vooral rogge en garst, dan vro~ger ingevoerd. Uit<br />
Ame.rsfoort •~erden i~ '1863 13,698 necl. p. aldaar vervaardigde gele was naar Oost-Indie verzonden. De verzendmg<br />
van sig·aren mt deze provincie is zeer belangrijk. Uit Utrecht worden naar het buitenland en de kolonien<br />
v~rzonden :. boeken, meel, .chemicalien, tufsteen, gemalen tras, fruit, pannen en mum·steentjes; terwijl aldaar<br />
mt het bm~enland vvorden mgevoerd meel en granen, bazalt en zinksteen, keijen, marmer, bier, hout, tufsteen<br />
en tras, lmkscl:e :mlk.' steen~olen , ~out, zwavel, hardsteen, gips en gipssieraden, wijn enz ..<br />
Voor de provmcie Fnes~and is Harlrngen de zetel van den buitenlandschen handel, door de geregelde stoomvaart<br />
. tusschen de haven van die stad en Groot-Brittanje, waardoor vele goederen, vooral voortbrengselen van den<br />
lan~?ouw van claar naar d~ engelsche markt worden uitgevoerd. Ook aldaar werkte in 1863 nadeelig de onzekere<br />
r.ohtieke toestand door bIJna. -~eheel Em·?pa en de aanh~u~ende krijg in Noord-Amerika. Hierdoor bepaalde<br />
zich de handel tot het dagel\Jirnch g.ebrmk. en werden we.1111g groot~ zaken verrigt. Aan hout zijn bijna 101000<br />
tonnen, aan steenkolen 2.1·,000 m. mmder mgevoerd dan m 1862. Dit laatste moet vooral hieraan worden toegeschreven,<br />
dat te Harlingen de invoer uit engelsche kolen bestaat, die meer en meer door de duitsche worden<br />
ve:'.dron?·en. Ook van boter , ci~horei , huiden en vellen was de uitvoer veel geringer, terwijl door de lage<br />
prijzen m. ,Engelan.d derwaarts bijna geene. granen zijn nitgevo.erd .. Slechts van vee, vooral runderen en schapen,<br />
'~as ~e mt.vo~r bmte,nge,:•oon gro~~- Ook m. 1864 vertoo~de z1~h. 111 den buitenlandschen handel weinig levendigheid<br />
, door. den 001log 111 SleeSW\Jk-Holstem en de talnJke faillissementen van handelshuizen in het buitenland.<br />
De groote mtvoer va~ vee :v·as dat j aar grootendeels een gevolg van g·edwongen verkoopen wegens gemis van<br />
veevoeder. 1\fen gebrmkte hiervoor eene scheepsruimte van ongeveer 15,000 tonnen. Voorts was een belangrijke<br />
~oevoer van ongezaagd hout , op 56,607 tonnen g·eschat, tegen 48,300 in 1863, die echter in -O~t laatst van het<br />
Jaar. nog g-rooten. deels onverkocht was. De voorraad balken bedr0e0' 01) i<br />
_ _ . . .. ..· . o<br />
JanuariJ. '18fik<br />
,.,,<br />
4<br />
,<br />
92"<br />
"',<br />
op 1 J ··<br />
anuar~J<br />
186;:i 15.13::i2, verkocht ZlJn i? 1863 131 ,2 77 en 111 18G4 122,322 balken. De invoer van melasse en ongesponnen<br />
katoen is grootenrleels te met g·egaan; :laarentegen was de invoer van smeer, ter vergoeding van het gemis<br />
van vleesch. voor de lag·ere volksklasse.: m 1863 belangr\jker dan in vorige jaren. De aanvoer van rogge is in<br />
de la:t~te Jaren ~eer t~~genomen .. HIJ bedroeg in 1863 40,619, in ·1864 61,950 m. tegen 30,274 in 1862 en<br />
~ 3,3 0::i m 1856, die van lIJnz~ad was m 186.4 zeer belangr~jk, 31,890 m. tegen 2,685 in 1863 en 19,'185 in 1862. _<br />
Te Dokkum bestaat de bmtenlandsche handel, vooral in cichorei, granen, tabak, dakpannen en hout. _ Uit<br />
Baar~eradeel worden kalveren naar Duitschland uitg·evoerd. Het geheel was in 1864 betrekkelijk gering, doch<br />
het mtgevoerde van. de beste. soort. - Te Woudsend was de handel in hennep , die uit Petersbur,Q> en Ri a<br />
wordt aangevoerd, m 1864 m111d~.r levendig dan het vorige jaar, die in klaphout tamelijk druk. - Te Grou!,<br />
Idaar~eradeel, worde~ granen, hJnzaad, hout en klaphout uit de Oostzeehavens, talk uit Londen aangevoerd.<br />
De mtvoer bestaat mt boter, kaas en vee naar Engeland en Duitschland.<br />
De volgende staat geeft een overzigt van de voornaamste handelsartikelen van in- en uitvoer in de havens<br />
van Harlingen, Dokkum, V\T orkum , Stavoren, JJemmer en Makkum, in 1863 en 1864:<br />
BENAmNG DER GOEDEREN.<br />
Amandelen .<br />
Asch, pot- .<br />
soda-.<br />
Boter. . . .<br />
Cement ...<br />
INVOER.<br />
1863.<br />
1864.<br />
Getal.<br />
Waarde Gc1al, '"'aarde<br />
maat of aewiat. În GUidens. maat Of ffC'Vifft. in (jUlrlens.<br />
11,919 p.<br />
37,100 p.<br />
240 v.<br />
760,577 p.<br />
35,3'18 p.<br />
10,987 p.<br />
70,582 p.<br />
48,903 p.<br />
Venchil voor 1864,<br />
Getal,<br />
Waarde<br />
maat o f gcwiat. in auldcns.<br />
932 p.<br />
+ 33,482 p.<br />
240 v.<br />
760,577 p.<br />
+ 13,585p.
BENAMING DER GOEDEREN.<br />
China's appelen. . . . . . . . · · . · ·<br />
Fabriek-, landbouw- en stoomwerktuigen<br />
.. . .... .<br />
Garen van vlas, enz.<br />
Granen , rogge. . . .<br />
tarwe . ...<br />
boekweit ..<br />
tarwemeel ..... . .. .<br />
zemelen .... . .. · · · ·<br />
Hennep . · · · · · · ·<br />
Hout , ongezaagd . . · · · · ' · · · ·<br />
gezaagd .. . . · · · ·<br />
brandhout ... ·<br />
Huiden, gedroogde . .<br />
Katoen·, ongesponnen .<br />
Klei , vuurvaste . •<br />
Koolzaad .. · · ·<br />
Krenten .. · · · · ·<br />
Krijt, ongemalen .<br />
Katoen ...... · ·<br />
hennep ..<br />
wol .<br />
Melasse .. · · · ·<br />
Olie, aard-. · · · ·<br />
steenkolenteer-. · · ' · ·<br />
Pek ...... · · · · · ·<br />
Raap- en lijnkoeken . ·<br />
Robbenvellen, onbereid .<br />
Rozijnen .. · ·<br />
Rijst . . . . · · · · · · · ·<br />
" afval van gemalen<br />
Smeer , talk en roet.<br />
Soda ... ·<br />
Steenkolen<br />
Teer . . · · · · · · · · · · · · · · · ·<br />
Thee . . ... ···· · · · · · · · · · ·<br />
Vleesch, gezouten, ongezouten, spek<br />
Walvisch- en robbenspek<br />
Wol , schapen . · · · · · ·<br />
IJzer spoorstaven. . · · · · · · · · ·<br />
' scheepsankers en kettingen ·<br />
Getal ,<br />
1863.<br />
Wu.irde<br />
maat of aewic:t. in {p1ld cns .<br />
8,300 st.<br />
51 ,200 p.<br />
66,8f6 m.<br />
843m.<br />
5,118 m.<br />
299,11-83 p.<br />
20,500 p.<br />
220,385 p.<br />
51,614t.<br />
3,604 st.<br />
12,900 p.<br />
11,165 p.<br />
H8,42l p.<br />
92,000 p.<br />
36,474 el.<br />
480 el.<br />
4,192 p.<br />
9,240 p.<br />
1,913 st.<br />
40,187 p.<br />
78,000 p.<br />
704,841 p.<br />
129,9l2p.<br />
80,585 m.<br />
5,000.00<br />
1,143.95<br />
171.00<br />
84 chahlron•. /1<br />
3,913 t.<br />
i0,052 p.<br />
25,599 p.<br />
133 v.<br />
3,100 p.<br />
1,933,811 p.<br />
33,516 p.<br />
1,060 chaldr.<br />
185m.<br />
Zaad.<br />
" lijn- . 2,685 m.<br />
Zout . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,938,830 p.<br />
Aardappelen . . ·<br />
Aardappelenmeel .<br />
Beenderen .. · · ·<br />
Boter ... · · · ·<br />
..... ·•<br />
Cichoreiwortelen. • · · · · · · · · · ·<br />
Eijeren .... · · · · · · · · · · · · · ·<br />
Graan, tarwe, garst, haver, boonen .<br />
Hooi . . ... ···· · ·· ' ··· · ··<br />
Huiden ... · · · · · · · · · · ·<br />
gezouten schapenvellen<br />
Kaas ... ··· · · ·· ······<br />
Lompen .... , · · · · · · · · · · · ·<br />
Manufakturen, van hennep, vlas of<br />
werk, ruw en ongebleekt .....<br />
2,308 m.<br />
186,000 p.<br />
10,497,285 p.<br />
3,423,084 p.<br />
80,737 st.<br />
30,648 m.<br />
30,000 p.<br />
49,093 st.<br />
20,464 st.<br />
2,415,712 p.<br />
UITV O ER.<br />
4,995.00<br />
Getal,<br />
1864.<br />
1na:it of fl C\-YÎGt•<br />
97 ,629 m.<br />
2,190 m.<br />
300m.<br />
156,500 p.<br />
3,500 p.<br />
461,713 p.<br />
59,151 t.<br />
7441/ 2 m.<br />
159,932 p.<br />
180,000 p.<br />
29,761 el.<br />
39,177 el.<br />
24,404 p.<br />
66,941 p.<br />
643,858 p.<br />
45,520 st.<br />
2,500 st.<br />
17,367 p.<br />
52,559 p.<br />
72,232 p.<br />
923,228 P'<br />
103,628 p.<br />
5,849 m.<br />
7 ,373,963 p.<br />
279,360 p.<br />
25,080 p.<br />
3,771 p.<br />
250 v.<br />
44,MOm.<br />
3,307 ,699 p.<br />
6,828 m.<br />
633 ,648 p.<br />
179,633 p.<br />
1 i ,325 ,388 p.<br />
2,968,704 p.<br />
56,280 st.<br />
30,729 m.<br />
24,000 p.<br />
2,531,665 p.<br />
19,061 p.<br />
W•orJo<br />
Ve1•schi l voor 1804.<br />
Getal,<br />
Waarde<br />
mnat of cevvir,t. in guldens.<br />
455<br />
iS63.<br />
BENHllNG DER GOEDEREN. Getal, \Vaarde<br />
maat of 8ewiar. in ffU ldcns.<br />
C:etal,<br />
maat ofaewiat.<br />
1864.<br />
W >tarde<br />
in gu ldens.<br />
Getal,<br />
maat of acwic:t.<br />
În uuldcns.<br />
Schors, gemalen. . . . 72,770 p. 24,'170.00 23,500 p. 23,650.00 49,270 p. 520.00<br />
350,00<br />
Slagtvee , runderen .<br />
14,503 st.<br />
29,195st. + 14,692 st.<br />
kalveren.<br />
7,556 st.<br />
11,866 st.<br />
-+ 4,310 st.<br />
41,598.00<br />
+ 36,598.00<br />
varkens ..<br />
11,490 st.<br />
13,402 st. + 1,912 st.<br />
1,328.00<br />
schapen ..<br />
36,734· st.<br />
38,356 st. + 1,622 st.<br />
+ 30,813 m.<br />
lammeren.<br />
1,726 st.<br />
3,631 st. + 1,905st.<br />
+ 1,347 m.<br />
Steen, gebakken, tegels en dakpannen<br />
.. . .. . .... 4,903,625 st. 5,760.40 4,008,031 st. 5,576.00 895,594 st. t84.40<br />
4,818 m.<br />
142,983 p.<br />
Visrh, zee-, rivier-, aal en paling. 384,000 p. 3,600.00 514,000 p. /~3 , 200.00 + 130,000 p. + 39,600.00<br />
17,000 p.<br />
~ Vlas, ruw en snuit van .. . 1,553,113 p.<br />
2,242 ,769 p. + 689,656p.<br />
241 ,328 p.<br />
Vleesch , spek en hammen . 30,138 p.<br />
46,814 p. + 16,676 p.<br />
10,222.72 + 7,537 t. + 10,222.72 "Wild en gevogelte 12,833.00<br />
13,851.00<br />
1,018.00<br />
1,143.95 Wol, schapen- ... 524 p.<br />
4,321 p. + ·3,797p.<br />
189.00<br />
+ 18.00 IJzer, oud . .. . . 104,000 p.<br />
90,000 p.<br />
14,000 p.<br />
3,604 st.<br />
Zaad, kanarie- en mosterd-. 7,685 m.<br />
5,165 m.<br />
2,520 m.<br />
12,900 p.<br />
klaver- en kool-. . . . . 1,5221/ 2 m.<br />
2,322 m. + 7991/ 2 m.<br />
H,165 p.<br />
!'-<br />
+<br />
7Hl/2m.<br />
In de havens dezer provincie zijn binnengekomen in 1863 851, in 1864 927 schepen. Van 42 en 37 te Makkum<br />
+ 41,511 p.<br />
binnengekomen is het getal tonnen onbekend; de overigen hadden eenen inhoud van 150,680 en 143,969 tonnen.<br />
+ 88,000 p.<br />
Uitgevaren zijn 914, groot 156,132 en 982 schepen , waarvan 903groot140,421 tonnen. Van 79 schepen in 1864<br />
6,7'13 el.<br />
uit Màkkum uitgeklaard is de tonneninhoud niet opgegeven. Van deze schepen zijn te Harlingen binnengekomen<br />
660 en 739, groot U'l ,281 en 133,591, uitgegaan 674 en 743, groot ·l.43,877 en 129,862 tonnen. Onder<br />
4.00<br />
+ 4.00<br />
+ 38,697 el.<br />
de binnengekomen schepen waren onder nederlandsche vlag 509 en 548 , engelsche 176 en 186, noordsche 74<br />
+ 24,404 p.<br />
en 109, deensche in elk jaar 6 , hannoversche 75 en 68, oldenburgsche 5 en 3, fransche 3 en 2, zweedsche in<br />
+ 62 ,749 p.<br />
elk jaar 1, in 1863 pruissische 1 , noord-amerikaansche 1 en in 1864 mecklenburgsche 3 , hamburgsche 1; onder<br />
+ 643,858 p.<br />
de uitgevaren onder nederlandsche vlag 531 en 554, engelsche 177 en 197, noordsche 74 en 95, deensche 9<br />
9,240 p.<br />
en 15, hannoversche in elk j aar 110 , oldenburgsche 8 en 6, zweedsche in elk jaar 1 , in 1863 pruissische 1,<br />
+ 45,520 st.<br />
fransche 2 , noord-amerikaansche 1 en in 1864· mecklenburgsche 3, hamburgsche 1. Te Harlingen alleen zijn<br />
+ 587 st.<br />
ingeklaard in elk van beide j aren 376 en 399 nederlandsche schepen, metende 47,587 en 48,184, 284 en 34·0<br />
22,820 p.<br />
vreemde , metende 93,694 en 85 ,407 tonnen , waaronder '176 en '185 engelsche, H en 109 noordsche; uitgeklaard<br />
+ 52,559 p.<br />
390 en 399 nederlandsche, groot 49,928 en 46,658, 28!~ en 344 vreemde , roetende 93,949 en 83,204 tonnen,<br />
5,768 p.<br />
waaronder 177 en 196 engelsche , 74 en 95 noordsche. Met ballast kwamen in elk jaar'binnen 15 en 32, voeren<br />
+ 218,387 p.<br />
uit HG en 409 schepen. De buitenlandsche scheepvaart was in 1863 ver van gunstig, ofschoon de vrachten<br />
26,284 p.<br />
eenigzins verhoogd werden. Aanhoudende stormen werkten schadelijk op den toestand der reederijen, daar<br />
74,736 m.<br />
ettelijke schBpen die te Harlingen te huis behoorden vergingen. Daarentegen behoorde 1864 tot de gunstige<br />
jaren , doordien de oorlog de deensche en duitsche schepen aan de mededinging onttrok. De buitenlandsche<br />
stoomvaart vermeerderde dat jaar met 2 stoom booten , de ééne op Leith , de andere op West-Hartlepool , beide<br />
+ 15,028 p.<br />
langs Amsterdam. Op Londen wordt geregeld de vaart met twee booten, op Hull met ééne voortgezet.<br />
21,828 p.<br />
Te Almelo is de doorvoerhandel aanzienlijk , voorar in koloniale waren voor Duitschland bestemd; die in<br />
+ 117 v.<br />
koffij is echter in 1864 door de wijzigii1gen in de veilingen aanmerkelijk verminderd. Uit Duitschland worden<br />
3,100 p.<br />
veel zeildoek , lakens en grof linnen doorgevoerd, minder paklinnen , hetwelk thans meer hier te lande wordt<br />
- 1,933,811 p.<br />
vervaardigd. De doorvoer van buitenlandsch meel naar Holland is door de oprigting van inlandsche meelfahrieken<br />
23,f6LOO<br />
in de laatste jaren zeer afgenomen. De doorvoer van eijeren uit Duitschland neemt daarentegen toe. De aanen<br />
1,060 chaldr.<br />
doorvoer van g esponnen en ongesponnen katoen en van steenkolen was door minder bedrijvigheid in de<br />
185 m.<br />
twentsche fabrieken bet.rekkelijk gering. Met certificaten van oorsprong werden in elk jaar naar nederlandsch<br />
41,955 m.<br />
Oost-Indie verzonden 201 ,102 en 140,890 stuks katoenen lijnwaden , 42,500 en 250 ,000 jute-koffijzakken, 22,040<br />
+ 368,869 p.<br />
," en 33,388 ned. p. rund- en varkensvleesch en in 1863 341 pikols muletwist. - Uit Deventer zijn onder anderen<br />
met certificaten van oorsprong naar nederlandsch Oost-Indie verzonden in elk jaar 45 ,708 en 30,195 kannen wijn,<br />
6,852 en i 3,902 ned. p. bot.er, 25,875 en 40 ,040 ellen katoenen lijnwaden, in 1863 635 hammen, 68 flacons en<br />
+ 4,520 m.<br />
178 blikken vruchten geconfijt en in het zuur en verduurzaamde groenten, in 1864 2H flacons en 24 stoopflesschen<br />
morellen op brandewijn, 49 bussen gedroogde oranjebloesem·, 244 flacons vruchten geconfijt en in het<br />
+ 633,648 p.<br />
6,367 p.<br />
zuur, 154 bussen groenten, vruchten en vleesch, 6,750 cartonnen doozen. - Te Kampen bestaat de invoer<br />
+ 828,103 p.<br />
vooral in koopmansgoederen uit Engeland, hout uit Noorwegen en Rusland, granen uit Pruissen; terwijl de<br />
- 454,380 p.<br />
uitvoer zich echter bepaalt tot rundvee , varkens en boter. Van de zeezijde zijn in elk j aar ingeklaard 4·8 en 38<br />
+<br />
24,457 st.<br />
schepen , terwijl 33 en 28 g·eladen zijn uitgeklaard; bovendien in 1864 nog 11 schepen in ballast. Van de ingeklaarde<br />
schepen waren geladen met koopmansgoederen uit Engeland 30 en 25, met hout 15 en 13 , waarvan<br />
81m.<br />
6,000 p.<br />
12 en 1 O uit Noorwegen, 3 en 2 uit Rusland, in 1864 1 uit Zweden en in 1863 met granen 2 uit Pruissen,<br />
i 71,823.00<br />
met steenkolen 1 uit Eng·eland. Van de rivierzijde werden uit Pruissen aangebragt 23 en 18 ladingen met verschillende<br />
goederen door de stoomboot en steenkolen met verscheiden schepen. - Uit IJ01meker zijn door de<br />
20,464 st.<br />
+ H5,953 p. b katoenfabrieken naar Oost-Indie verzonden in 1863 10,474 moltondekens , 287 stukken madapollams, in 1864 1,040<br />
+ 19,061 p.<br />
stukken drillings. Te Steenwijk bestaan de van het buitenland ingevoerde artikelen uit grondstoffen voor de<br />
leerlooijerij en houtzagerij , als westindische huiden en noordsch hout. - Te Oldenzaal hebben meer dan<br />
285.00<br />
II.<br />
\Vaarde<br />
in (ptldcmc.
vroeger verzendingen plaats van wild naar Engeland. - Uit Hengelo zijn in 1864 voor ruim f 700,000 aan<br />
geweven goederen naar Oost-Indie verzonden. - In den buitenlandschen handel te Zwolle kwam weinig verandering.<br />
De handel in granen gaf in 1863 aanzienlijke verliezen; terwijl het jaar 1864 over het algemeen voor<br />
den handel ongunstig was. De scheepvaartbeweging op de haven geeft geenszins een juiste voorstelling van<br />
de handelsbeweging van Zwolle met het buitenland, daar een belangrijk gedeelte van hetgeen voor Zwolle<br />
bestemd is te Amsterdam of elders wordt ingeklaard en van de voor Zwolle bestemde ladingen, wegens den<br />
min gunstigeri toestand van het vaarwater, veel met ligters wordt ontvangen of elders wordt opgeslagen. In<br />
elk van beide jaren zijn aangekomen 126 en 1'18 geladen zeeschepen , roetende 15,344 en -16,541 tonnen, waaronder<br />
37 en 40 stoombooten. Deze schepen waren naar de vlaggen ingedeeld in 67 en 65 nederlandsche, 40<br />
en 41 britsche, 12 en 7 hannoversche, 1 en 2 deensche, in elk jaar 2 noorweegsche, 4 en 1 fransche. Van<br />
deze schepen kwamen uit Groot-Brittanje 65 en 57, Pruissen 29 en 33, Rusland 6 en 11, Noorwegen 13 en<br />
8, Hamburg 4 en 5, Frankrijk 8 en 3, Hannover in 1863 1 en Denemarken in 1864 1. Uitgezeild zijn 67 en<br />
71 schepen, waaronder 3 en 1 stoombooten, metende 5,891 en 6,568 tonnen. Van deze schepen waren bevracht<br />
17 en 16, metende 1,593 en 1,388 tonnen. Naar de vlaggen waren zij in elk jaar ingedeeld en 52 en 60<br />
nederlandsche, 4 en 2 britsche, 1 en 2 noorweegsche, 7 en 4 hannoversche, in elk jaar 1 fransch en in<br />
1864 2 deensche. Van deze schepen zijn uitgezeild naar Groot-Brittanje 43 en 33, Noorwegen 10 en 7,<br />
Rusland 3 en 4, Pruissen 5 en 17, Hamburg 4 en 8, Frankrijk in 1863 2, Denemarken in 1864 2. Van<br />
de aangekomen schepen hebben in elk jaar 13 eri 5 garen, 37 en 41 garen, manufakturen, fabriek-, landbouwen<br />
stoomwerktuigen en aardewerk, in elk jaar 43 granen, 13 en 9 hout; 9 en 4 steenkolen , coke en ijzer, 4<br />
en 6 steenkolen, aardewerk, vuurvaste klei, vuursteen en, steen en aardewerk, in elk jaar 1 zout, 3 wijn en<br />
gedestilleerd, in 1863 1 granen en lijnzaad, 1 granen en potasch, 1 lijnkoeken en hennep, in 1864 1 hennep en<br />
potasch, 4 lijnzaad en hennep, 1 granen, lijnkoeken en hennep aangebragt. - De haven te Kuinre, waarvan<br />
het beheer in 1856 door de provincie aan de gemeente is overgegeven, werd in '1861 en 1862 verpacht voor<br />
/1,305, in 1863/65 voor /1,100. Het getal geladen schepen wordt jaarlijks geschat op 500 tot 700, roetende<br />
30,000 tot 40,000 tonnen, dat der ledige van 600 tot 800, metende 20,000 tot 30,000 tonnen. - De haven te Vollenhoven<br />
wordt meest gebruikt door vischschuiten. Van de aldaar te huis behoorende vaartuig·en zijn, naar het getal<br />
reizen, binnengekomen in 1863 5,327, in 1864 5,535 vaartuigen, metende 53,338 en 55,383 tonnen; van de<br />
schepen elders te huis behoorende 85 en 80, metende 2,540 en 2,400 tonnen; het havengeld bedroeg jaarlijks gemiddeld<br />
f 560. - De haven op Schokland wordt enkel als noodhaven gebruikt door schepen die de Zuiderzee bevaren.<br />
De volgende staat geeft een overzigt van de voornaamste artikelen van in- en uitvoer langs de kantoren in<br />
deze provincie in 1863. De opgaven ontbreken voor het volg·ende jaar.<br />
BENAMING DER GOEDEREN.<br />
Aardappelen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
Aardewerk, porcelein en fijn in alle soorten .<br />
potten bakkers werk. . . . . . . .<br />
gebakken steen en dakpannen.<br />
Beenderen en knoken . . . . . . . . . . . . .<br />
Boter .... . ................ .<br />
Cichoreiwortelen, gesneden en gemalen.<br />
Droogerijen . . . . . . . . . . . .<br />
Eijeren .............. .<br />
Fabriek- en stoomwerktuigen.<br />
Garens , om te weven . . . .<br />
van allerlei soorten .<br />
ongewonden .<br />
Glaswerk ....... .<br />
Goud- en zilverwerk .<br />
Granen , verschillende soorten .<br />
brood, beschuit, meel, van alle soorten<br />
Hennep , ongehekeld .<br />
gehekeld ................ .<br />
Hop . . .................... .<br />
Hout, allerlei soorten van houtwerk, gezaagd<br />
en ongezaagd . . .<br />
verfhout, gemalen.<br />
brand-.<br />
Huiden ...<br />
Lederwerk<br />
IJzer, ruw ..<br />
bewerkt.<br />
oud . . ..<br />
INVOER.<br />
Ge:al,<br />
maat of ffCTV iat.<br />
756m.<br />
33,272 p.<br />
1,602,552 st.<br />
13,718 p.<br />
7 ,024"978 st.<br />
1,259,366 p.<br />
99,476 m.<br />
803,240 p.<br />
141,043 p.<br />
2,753 p.<br />
'\-\"
-<br />
45()<br />
f2U2,5ü0. De rekening· courant saldo's bedroegenf6il4,783, de depötsf388,286. De twentsche bank-vereenig-ing<br />
was hier te lande de eerste credietinstelling, die zich bepaaldelijk ten doel stelde het geven van voorschotten<br />
op cognossement naar Java.<br />
De buitenlandsche handel in de provincie Groning·en bestaat hoofdzakelijk in den graanhandel. De streng·e<br />
winter van '1863.' met afwisselende vorst en dooi , terwijl de velden van sneeuw ontbloot waren, de schrale<br />
64<br />
noorderwind in het voorjaar en de voortdurende nachtvorsten tot in Junij deden van het kool- en winterzaad,<br />
vooral van het eerste g·ewas, bijna niets te reg·t komen. Deze twee gewassen zijn in deze provincie hoof~bronnen<br />
voor den buitenlandschen handel. De tarwe komt thans, door den velen aanvoer van meel slechts m<br />
geringe hoeveelheid voor onder de artikelen van invoer; in '1863 slechts 80 lasten. Door de goede hoedanigheid<br />
van den oogst in 1862, waarvan de aanvoeren aan de groningsche markt door de onbelemmerde scheepvaart<br />
gedurende den geheelen wint~r 1862/ 63<br />
bleven aanhouden, was de vraag naar dit artikel uit ~elgi~ en Noordholland<br />
in 1863 tamelijk levendig· tegen goede prijzen. De nieuwe oogst van schoone hoedamgheid en zwaai•<br />
van gewigt, veeltijds 76 tot 78 p. het mud, werd eerst tot hooge prijzen afgegeven, ter':ijl tegen ~et einde<br />
van het jaar de prijzen voortdurend daalden. Men betaalde voor het mud van 75 ned. p. i~. FebruarIJ f .8.30,<br />
in het laatst van het jaar f 7. In 1864 bepaalde zich de verzending, behalve tot enkele part:IJen aan de stiJfselmakerijen<br />
in N oordholland, hoofdzakelijk tot eenige ladingen naar Belgie. Daar de nieuwe oogst grootendeels<br />
wak en ligt was werd tot het einde van het jaar weinig tarwe gevraagd. D~ roode tarwe van 72 ned .. P· gold<br />
in Januarij 18Mf6.90, in Julijf7.95, die van 68 ned. p. in Augustus.f'.7, 111 December.f5.90; de witte van<br />
70 ned. p. in J anuarij en Februarij .f 6.90, in J ulij f 7 .80, van 66 ned. p. in Augustus f ().85, in Dec~mber<br />
f 5.70. -<br />
Van rogge werden in het vo01jaar van 1863 vele ladingen uit de Oostzee aange.voerd, doordien de<br />
OOO'St van 1862 hier te lande niet gunstig· was uitgevallen en men tevens voor een toekomstig·en slechten oogst<br />
vr:esde. Na den oogst zijn door den grooten voorhanden voorraad de prijzen gedaald. Tegen den winter zijn zij<br />
wel eenigzins gestegen, doch niet tot het vroegere standpunt. Later is de voorraad nog :e~meerder~ door eenige<br />
uit Belgie aangevoerde lading·en. Men betaalde voor het gewigt van .f 7 '~ ~ed. p. per m. m FebruarIJ 1863 .f 7 .30,<br />
in December f 6.1 O. In 1864 werden, vooral van de Oostzee en Oost-Fnesland 3,000 lasten rogge aangevoerd<br />
en in het vooijaar eenige ladingen uit Belg·ie. Daarentegen waren de invoeren van binnen 's lands het ~·eheele<br />
jaar van weinig beteekenis, daar veel voor eig·en gebruik en veev~eder w.erd teruggehouden. :Van den meuwen<br />
oogst was _in 1864 weinig ter markt verschenen. De rogge gold m dat Jaar tegen een gew1gt van 68 ~e~. p·<br />
in Januarij .f5.65, in Maart.f5.05, in Junij /6.'IO , in September .f5.35, in December.f5.2~. -Boekwei.t is m<br />
het voorjaar van 1863 belangrijk minder dan in 1862 aangevoerd uit Denemarken, Holst~~n, Oost-Fnesland<br />
en Frankrijk. Men schrijft zulks hieraan toe, dat thans de provincien Gelderlan~ e~ Overijssel. regtstreeks ~e<br />
boekweit van het buitenland krijgen, waardoor ook de verzending naar die provmcien van germge beteekems<br />
is O'eworden. Doordien ook de oogst van 1862 tamelijk goed uitviel zijn de prijzen voortdurend gedaald, zoodat<br />
me~, bij een gewigt van 68 ned. p., voor het mud betaalde in Februarij f 6.liO, in October .f 5.40. Later werden<br />
op nieuw eenig·zins hoogere prijzen besteed door den onguns~igen uits.lag van den nieuwen oogst. In het<br />
beg-in van 1864 waren de prijzen bijzonder hoog» De aanvoeren mt het buitenland bedroegen 1, 166 lasten. De<br />
grijze gold in J anuarij f 5.40, Februar~j en Maart .f 6.05 , J~~nij f 7 .80 , September .f 6.10, December f 5.60; .de<br />
zwarte in Januarij .f5.30, Februarij en Maart.f5.95, JunlJ f7.70, September f6, December .f5.50; beide<br />
tegen een gewigt van 64 ned. p .. ~ Doordien de oogst van garst in 1862 ligt ~an gewigt was , beperkte zich<br />
in het voorjaar van 1863 de vraag bijna uitsluitend tot de pellerijen. Van den meuwen oogst was. de .hoeveelheid<br />
niet zoo overvloedig· als in vorig·e jaren, vooral zeer g·ering voor de zomergarst; de hoedamgheid echter<br />
goed, soms zelfs vrij zwaar. De minder aanhoudend levendige vraag voor ~elgie en Limburg moet hieraan<br />
worden toegeschreven, dat uit Frankrijk de garst, meest zwaarder van gew1gt ,· tot dezelfde soms t.~t lagere<br />
prijzen werd aangeboden. De pellerijen in de provincie bleven hierdoor de voornaamste neemsters; terwijl slechts<br />
dan vraag was ter verzending naar Belgie, wanneer de prijzen gedrukt waren en de aanvoeren de vraag overtroffen.<br />
De prijzen der wintergarst bleven in het voorjaar tamelijk gelijk; zij daalden in het laatst van het jaar.<br />
Men besteedde in het voorjaar en het begin van October .f 4.70, in December f 4.30 per mud, tegen een<br />
gewigt van 60 ned. p .. Daar van den oogst van 1863 de hoedanigheid, met uitzonderin~ van h~t Oldambt, ligt<br />
en wak was en veelal ongeschikt ter verzending· en ook de oogst van 1864 , met mtzondermg van enkele<br />
partijen van het hooge land, weinig beter uitviel, was in dat jaa~. de verzending van weinig bet~ekenis. Men<br />
ondervond daarenboven in Belgie de mededinging van de noordehJke departementen van Frankrijk, waar . de<br />
oogst bijzonder goed was uitgevallen. Van zomergarst, van merkelijk beter gehalte, werd ee~ niet on belangrijk<br />
gedeelte voor pellerijen gekocht en een groot deel voor veevoeder. genomen .. Tege~ een ge,~ngt van 54 ned. p.<br />
per mud gold de wintergarst in J anuarij j 4.60, in Maart en April./ l~.30, m J UillJ f 4.80, m December f 4.05;<br />
de zomergarst in J anuarij .f 4.35, Maart .f !~.05, J unij f 4.50 en December f 4. - Van h~:er, ~vaarvan de. oog·st<br />
in 1862 zeer goed was uitgevallen, was de vraag voor Engeland tegen zeer goede pri~zen m h~t begm :an<br />
1863 levendig. Daar de oogst van 1863 voor die van het vorig·e jaar achter .ston~l, was ae handel m het naJaar<br />
minder vlug. Engeland trok wel menig·e lading, doch minder dan het vonge Ja~r. Ook bleef de vraag t~r<br />
verzending naar Belgie en Frankrijk geheel uit. Men besteedde voor ~et mud. dikke haver van 50 ned. P: l~<br />
Augustus f 3.55, in December f 3.05; witte voerhaver van 38 necl. p. m .de drie e~.rste maande~ van h~~ JUaI<br />
.f2.70, in Junij .f2.95, in December .f2.45; zwarte haver van 40 n~d. p. m Januan.J ./2.85, Mei ~n JumJ .f3, J·<br />
December f2.50. In 1864. werd in he~. voo1jaar, behalve voor he~ b1~11enl.and e.n En~e lancl, oo~{ iets ge~ome~<br />
ter verzending naar Belg1e en den RiJn. In de zomermaanden gm~. m dit artike~ mets om. :Na h:t bmnen<br />
brenO'en van den nieuwen oogst was, vooral sedert October, een b1.Jzonrler levendig verkeer. Daar die oogst op<br />
meel~ dan één derde dan g·ewoonlijk kon g·eschat worden , kwam vooral uit het Oldambt veel ter markt. Vooral J,1<br />
naar Engeland • . . werd in . de twee . . laatste maanden van het J·aar op uitO'ebrei'de<br />
5<br />
scha < a 1 m ·t ge voer d , waarvan d e<br />
scheeps1eedenJe_n door het s~~Jgen der vrachtkoersen goede vruchten plukten. Ook ging, behalve naar het binnenla~d,<br />
een met onbelangTiJk gedeelte naar Belgie. Men schat den geheelen uitvoer in f-864 op 6,466 lasten.<br />
D: dikke haver van 44 ned. p .. gold in J anuarij .f 2.80, J unij .f 3.55, September .f 3.20, December .f 2. 75 . de<br />
witte voerhaver van 38 ned. p. m Januarij.f2.35. in Junij /3.475, in September.f2.80, in December.f~.35·<br />
de zwarte hav:r van 42 ned. p. in J an.uarij en F ebruarij .f.2. 70, in J unij .f 3.40, in September .f 2.85, i~<br />
D~cember .f 2.;:i5. - Van boo~en waren m 1863 de aanvoeren m het voorjaar op de groning·sche markt tamelijk<br />
:mm. Het .meeste wer~ g·ebrmkt voor veevoeder en slechts een weinig naar Engeland verzonden. De prijzen,<br />
m het begm van het ~aar .f 5 tot .f 6, daalden tegen het einde tot .f 4. 75 tot .f 5. Van de oogst van 1864 die<br />
veelal week en vochtig was, werden. slechts. enkele p~rtijen per stoomboot over Harlingen naar Engeland<br />
verzonden. De paarde~boonen golden 111 1864 111 .JanuariJ f5.10, in Julij en Augustus ./6.20, in December<br />
f 4.60. -: De handel m kool~aad was in het .voorjaar van '1863 gering, daar de voorraad tegen het einde van<br />
FebruarlJ geheel was opgermmd. Van den meuwen oogst, die alle verwachtingen overtrof, werden de eerste<br />
aan.voeren, ofschoon zeer schoon en gezond van graan, niet kraak droog, zoodat de eerste ladingen slechts per<br />
schietl~st konden worden verzonden. Daar de verdere partijen merkelijk drooger waren, ontstond (')ene zeer<br />
levendi~e vraag, vooral voor de Zaan, Overijssel, den Rijn, Belgie en Frankrijk. De prijzen stegen voortdurend,<br />
.mettegens~aa~de de ~anvoeren s~ms tot 2,300 lasten op één marktdag klommen. De geheele opbrengst<br />
werd m de provmcie G1:~mmgen op ~·mm 12,000 lasten geschat. Door de hooge prijzen hadden sommige Iandbou~v~rs<br />
het zaad terug gehouden en m h~~ne schuren bewaard. Zij werden in hunne verwachting teleurgesteld,<br />
do~1dien na den z~ogen aamden koo.lzaadtiJd de vraag verminderde en de prijzen daalden. De aanvoeren uit<br />
Frie~la~d ware:1 met groot, doordien aldaar de hoedanigheid van het zaad verre stond achter die van de<br />
provi~c1e Gronmgen. De slag van het koolzaad viel bijzonder goed uit en wordt voor de beste soorten op 8i/<br />
tot 8 3 /4 vat geschat. In de laatste maanden van het jaar had de vraag ter verzending bijna geheel opO'ehouden~<br />
In 186~ werde~ van koolzaad nag·enoeg zoovele mudden als in het vorige lasten aangevoerd. Ook ~aren de<br />
verz~ndu~gen mterst onb.eteeke .~end. D~ invoeren bedroegen 267 lasten. De puike soort gold in Januarij 1863<br />
f 16;,-5, ~n ~aart"('17 , m J~lhJ f '13, m November .f'12.35, in December .f 12.60, in J anuarij en Februarij<br />
186 4 .(L, m JuhJ ./14.50, m October en November ./11.75, in December ./12.25. - Mosterdzaad van den<br />
oogst i.n 1863 werd g·edure~de een korten tijd veel naar Engeland verzonden. Daar de oogst goed en ruim<br />
was mtgevallen kwamen i~ September vel~ aa.nvoeren ter markt en vonden tegen steeds rijzende prijzen<br />
gereede nen_iers, zoodat voo1 dezelf~e hoedamghe1d, waarvoor men in het laatst van Augustus .f 1 o tot .f 10.50<br />
besteedde, m September f 12 en iets meer betaald werd. De prijzen kwamen echter spoedig op het vorige<br />
standpunt terug. In -1864 was de oogst van mosterdzaad ruim, doch de hoedanigheid meest niet zuiver riiet<br />
droog en slecht ~~n kleur, zoodat veel voor .olieslagerijen werd genomen tegen merkelijk lagere prijzen ~edurende<br />
den oogsttlJd. - Van dederzaad ':.~as 111 1864 .een ongekende overvloed , zoodat dit zaad bij ladingen kon<br />
worden verzonden. - .De aanvoer van hJnzaad was m 1863 van minder beteekenis dan in het vorige jaar. Het<br />
m~~ste v:erd van K?mngsbergen aangevoerd, enkele partijen uit Rusland en oostindisch zaad uit Londen. De<br />
~'.iJzen, m het VOOIJaar vrij hoog, zijn allengs niet onbelangrijk gedaald. In 1864 waren de aanvoeren van<br />
hJnzaad ':an meer beteekenis dan in de laatste jaren. De invoer had vooral plaats van St. Petersburg en voorts<br />
van .!{onmg·sbergen: Ook was de oogst van inlandsch lijnzaad bijzonder ruim, zoodat hiervan verscheiden<br />
part1Jen ter v:rzendmg werden genomen. - Door de beëedigde meters te Groningen zijn in elk jaar gemeten<br />
~l,677 ~n 3.0,ö83 lasten gran:.~ en zaden, tegen 40,525 ~~ 18~2. - De handel in vee was in 1863 het geheele<br />
~aar levendig tegen ~ooge p11Jzen. In 1864 waren de pnJzen m den zomer laag·, tegen het einde van het jaar<br />
zee~ hoog. Men s~hnJft zt~lks toe aan het t?enemend. vleeschverbruik in Engeland bij geringen invoer van<br />
vleesch en ~pek mt Amenka. - ~e handel m boter, 111 het begin van 1863 bijzonder traag, werd later door<br />
de verbetermg van den toestand 111 de engelsche fabrieksteden levendiger. In 1864 was steeds toenemende<br />
vraag naar boter door algemeen gebrek aan gras. Het minder gemaak hier te lande en de veel kleinere aanvoeren<br />
dan gew~?nlijk ui~ Am~rika hebben voor de engelsche markten een zeer levendigen handel in het leven<br />
geroep~n. De priJZen bereikten 111 het ~:iajaar eene zeldzaam voorkomende hoogte. Hierdoor kreeg· ook de toevoer<br />
van b.mtenland~~he boter aan de ~romngsche markten eene groote uitgebreidheid. De middenprijzen waren in<br />
1861' m Jan~anJ.f40 tegen.f34, m Maart ./41.50 teg·en .f35, in Mei ./32.50 tegen .f30, in October ./48<br />
tegen.f37, 111 December.f43 tegen.f37.50 in 1863. De laagste pr~js der boter was in 1864 op 24 Mei.f30<br />
~e hoogste ?P H October .f 50 de kwart ton. - De handel in ijzer was in 1863, vooral in het laatst van he~<br />
Jaar, .levendiger dan in 1862. De pri~zen, die in de laat~te jaren steeds daalden, hebben zich eenigzins hersteld,<br />
d~orchen de aanvoeren regtstreeks mt Engeland, Belg1e en Zweden onbeduidend waren. In 1864 was de handel<br />
m1~der leven~~g en .zijn de .?'.ijzen weêr :enigzins g·edaald. Ook waren, de aanvoeren niet belangrijk. Uit<br />
Duitschland ziJn eemg·e partijtjes als proef aangebragt. - Ook in deze provincie is het verbruik van huis- of<br />
~rnardkolen ~n de ~anvoer van steenkolen voor smederijen en andere fabrieken toegenomen. - Met beenderen<br />
~s van Gronmgen m 1863 slechts . één schip van 60 tonnen naar Huil vertrokken, terwijl naar die bestemming<br />
m .1864 ongeveer 6.0,000 ne~. p. vers~heept z~jn. Dit artikel wordt meest over Delfzijl uitgevoerd. - De prijzen<br />
dei hennep waren 111 1863 m de russ1sche havens tijdens het verschepinO' J·aarO'etiJ'de zoo hoog dat de fabr·-<br />
1 t . . 1 b l:S ' i<br />
mn en we~mg ust g~voelden om regtstreeks hunne behoeften van het buitenland te betrekken en zich nagenoeg<br />
~eheel ~ot mkoope~ mt. de tweede hand bepaalden. In 1864 werden hoofdzakelijk voor de touwslagerijen ongeveer<br />
~50. sclup~onden mt Riga en Petersburg aanf:?ebrag-t. In de eerste zes maanden stegen de prijzen langzaam. In<br />
No\embe1 kon men door de steeds dalende wisselkoersen tegen .f 12 per schippond te reo·t komen. - Van teer<br />
werden , behahe eene kleine lading uit Zweden over Lubeck, achtereenvolgens enkele parti.Jtjes uit het buitenland
"""""""""""... ... ... """""""" "" """""------------~~ ~--------------"""""""""""""""""""""""""""""<br />
~38<br />
aangevoerd, Door de gevoelige daling in de prijien gaf dit artikel voor de ondernemers slechte uitkomsten. In·<br />
1864 hadden geene regtstreeksche aanvoeren plaats uit het buitenland, wegens de hooge prijzen welke men<br />
hiervoor in het voorjaar moest besteden. Daarentegen kwamen uit het binnenland nogal belangr~jke aanvoeren.<br />
De prijzen van dit artikel zijn later belangrijk teruggegaan. - Van petroleum werden, behalve het aangebragte<br />
uit Amsterdam en Rotterdam, van Bremen en Antwerpen ruim 2,200 vaatjes aangevoerd. - Te Delfzijl bestaat<br />
de buitenlandsche handel hoofdzakelijk uit hout, steen, granen en zaden, manufakturen, kramerijen, steenkolen,<br />
visch en a.ardappelen, uit Noorwegen, de Oostzee, Hamburg, Bremen, Hannover en Groot-Brittanje ontvan_:<br />
gen of derwaarts verzonden. De doorvoer bestaat vooral uit boter uit Hannover voor Engeland bestemd. De<br />
volgende staten geven de voornaamste artikelen van regtstreekschen in- en uitvoer uit deze provincie in<br />
i863 en 1864:<br />
INVOER.<br />
1863. 1864. Verseliil voor 1864.<br />
BENAMING DER GOEDEREN. Getal . Getal, Waarde<br />
Getal,<br />
mailt of gewigt. in rruhlcns. maat of aewigt. in c:ulden~ . maal of aewiB'r.<br />
Aardappelen ........... . 1,853 m.<br />
Aarde- en pottenbakkerswerk, fijn<br />
Bier ... 54,970 k.<br />
Boeken ..<br />
:Boter .. .<br />
Bijen .. .<br />
Eijeren . . . .......... .<br />
Gedestilleerd . . . . . . . . . . . .<br />
Gereedschappen, werktuigen ..<br />
Goud- en zilverwerk . . . . . . . . .<br />
7,563 p.<br />
. 221,001 p.<br />
1,423 k.<br />
798,944 st.<br />
648 k.<br />
Granen, boonen en erwten . . . . . 177, 797 m.<br />
brood, koek, meel, gort enz. 502,18.t. p.<br />
Hennep . . . . . . 5,256 p.<br />
Hop . . . . . . . . . . . 3,033 p.<br />
Hout, gezaagd. . . . . 294 t.<br />
ongezaagd . . . 2,023 t.<br />
ongebroken last. . . 4,353 t.<br />
Houtwerk ....... .<br />
Huiden, leer enz .. .<br />
Indigo ........ .<br />
Kramerijen . . . . . .<br />
Krenten ....... .<br />
Loodwit ....... .<br />
Lijn- en raapkoeken .<br />
Manufakturen . . . . . . . . . . . . ~<br />
Mest ...... .<br />
Meubelen, enz.. . . . . .<br />
Modewaren ....... .<br />
Paarden en veulens. . .<br />
Pelterijen . . ..... .<br />
Petroleum.<br />
Rozijnen ........ .<br />
Rijst. . . . . ..... .<br />
Schelpen . . ...... .<br />
Schepen, schuiten, enz. .<br />
Slagtvee , runderen . . . .<br />
kalveren en hokkelingen.<br />
varkens ........ .<br />
schapen en lammeren<br />
Steen, gebakken, dakpannen ..<br />
bewerkte en onbewerkte.<br />
Steenkolen, maat-- . . .<br />
schaal-.... .<br />
Tabak, sigaren, enz .... .<br />
Verfwaren en droogerijen .<br />
Vet , roet, enz.. . . . . . . . .<br />
Vleesch, spek, gerookt enz ..<br />
Wol .............. .<br />
376p.<br />
16~,503 p.<br />
3,346 p.<br />
160,H3p.<br />
18,417 p.<br />
191 rol<br />
415 st.<br />
78,041 p.<br />
10,830 m.<br />
592 st.<br />
i8 st.<br />
5,730 st.<br />
947 st.<br />
27,579 st.<br />
75,886 m.<br />
115,400 p.<br />
. . 542,574 p.<br />
370,066 p.<br />
29,953 p.<br />
11,669 p.<br />
408 m.<br />
8,777.17<br />
91,871 k.<br />
13,101 p.<br />
557,1481/2 p .<br />
834 k.<br />
835,056 st.<br />
2,677 k.<br />
6,562.40<br />
1,978.00<br />
175,913 m.<br />
985,7181/2 p.<br />
90,880 p.<br />
2,789 p.<br />
i2,340.00 9761/2 t.<br />
431,955.25 8,096 t.<br />
7,822.86<br />
11,535.45<br />
9,384.71<br />
178,74\J.89<br />
741 p.<br />
315,912 p.<br />
143,927 p.<br />
973,950 p.<br />
4,36\J.25<br />
10,232.55<br />
400 st.<br />
i2,017.00<br />
20,974 p.<br />
H,609p.<br />
625,5541/2 p.<br />
5,840.00<br />
310.00<br />
1,288 st.<br />
16 st.<br />
6,889 st.<br />
1,782st.<br />
214,970 st.<br />
9, 128.l~O<br />
2,031 m.<br />
7,100,880 p.<br />
618,177 p.<br />
7 ,059.60<br />
9,9121/2 p.<br />
27 ,7881/2 p.<br />
12,603 p.<br />
Wa"rde<br />
in nuldens.<br />
i,445 m.<br />
5,104.63 3,672.54<br />
+ 36,901 p.<br />
+ 5,538 p.<br />
+ 336,147 1 /2 p.<br />
79.50 - 589 k. + 79.50<br />
i,070.60<br />
26,909.00 +<br />
544,177.00 +<br />
4,434.80<br />
49,813.75<br />
+<br />
5,897.27<br />
+ 36,112 st.<br />
+ 2,029 k.<br />
1,884m.<br />
+ 483,5341/2 p.<br />
+ 85,624 p.<br />
+<br />
10.00 -<br />
241,384.02 -<br />
2,263.25<br />
9,133.94<br />
+<br />
244 p.<br />
6821/2 t.<br />
6,073 t.<br />
4,353 t.<br />
365 p.<br />
151,409 p.<br />
3,346 p.<br />
16,816p.<br />
18,417 p.<br />
191 r.<br />
973,950 p.<br />
15 st.<br />
+ 20,974 p.<br />
+ 11,609 p.<br />
+ 547 ,513 1 /2 p.<br />
10,830 m.<br />
+ 696 st.<br />
2 st.<br />
+ 1,15!) st.<br />
+ 835 st.<br />
+ 187,391 st.<br />
11,642.00<br />
73,855 p.<br />
+ 6,985,480 p.<br />
+ 75,603 p.<br />
5,061.80<br />
- 360,1531/2 p.<br />
2,164 1 /2 p.<br />
+ 93~ p.<br />
6,562.40<br />
907.40<br />
+ 14,569.00<br />
+ 112,221.75<br />
3,388.06<br />
+ 38,278.30<br />
3,487.44<br />
+ 10.00<br />
+ 62,63U3<br />
+<br />
2,106.00<br />
1,098.6 l<br />
12,017.00<br />
5,840.00<br />
310.00<br />
2,513.60<br />
1,997.80<br />
I·<br />
1863. 1864.<br />
BENAMING DER GOEDEREN. Getal , \\~aarde Getal, \\'aarde<br />
Wijn ...... .<br />
IJzer, ruw .. .<br />
bewerkt.<br />
Zaden, kool-, lijn-, raap- enz.<br />
Zeevisch, versche .<br />
Zout, ruw ............ .<br />
Aardappelen . . . . . . . . . . .<br />
Aarde- en pottenbakkerswerk.<br />
Beenderen .. .<br />
Bijen ........ .<br />
Biezen en riet . . .<br />
Boeken ...... .<br />
Boomen ...... .<br />
Boter ....... .<br />
Cement, gemalen . . . . . . .<br />
Garen ............. .<br />
Granen , boonen en erwten . . .<br />
brood, koek, meel, gort enz.<br />
Groenten<br />
Hoepen .... .<br />
Hooi ...... .<br />
Hout, gezaagd.<br />
ongezaagd.<br />
Houtwerk. .....<br />
Huiden, leer enz ..<br />
Hennep.<br />
Indigo .... .<br />
Kaas ..... .<br />
Kramerije11 . . . . . . . . .<br />
Krenten'. . . . . ..... .<br />
Koper. . . . . . ..... .<br />
Koffij ................. .<br />
Loodwit ...... .. , ........ .<br />
Lijn- en raapkoeken . . . . . . . . .<br />
Manufakturen .<br />
Meubelen.<br />
Oesters .<br />
nt.:t.M of CCWÎflt. in guldenti. maat of (;'~\TÎUt. in uuldcns. ma;tt of gc.:witJt.<br />
6,026 k.<br />
64,508 m.<br />
5,420 p.<br />
H4,650 p.<br />
42,284 m.<br />
230,000 p.<br />
573 k.<br />
8,896 p.<br />
8,850 p.<br />
364,213 m.<br />
9,609 p.<br />
465,130 p.<br />
303 p.<br />
1,306 1 /2 p.<br />
3,244-p.<br />
1,230 p.<br />
30,620 p.<br />
865 p.<br />
6,382 p.<br />
Olie .... \ 339,102 p.<br />
••••• ~ Il<br />
Paarden en veulens .<br />
138 st.<br />
Pelterijen .<br />
Petroleum.<br />
Rijst ....<br />
'4,390 p.<br />
Slagtvee , runderen .<br />
2,852 st.<br />
kalveren en hokkelingen. 2,324 st.<br />
varkens ........ . 181 st.<br />
schapen en lammeren. . . 73 st.<br />
Steen, gebakken, dakpannen .... 198,158st.<br />
bewerkte ...<br />
Tabak, sigaren enz.<br />
1,632 p.<br />
Verfwaren ..... .<br />
Wol ................ . 4,247 p.<br />
IJzer, ruw. . . . . . .<br />
Zaden, raap-, mosterd-, lijn- . 1,0481/2 m.<br />
Zwavel .............. .<br />
6,055 k.<br />
15,730.00<br />
18,860.20<br />
71,919 m.<br />
4,3.f,8 p.<br />
34-8,600 p.<br />
UITVOER.<br />
2,016.00<br />
372.00<br />
39,4951/2 m.<br />
340,000 p.<br />
698 k.<br />
4,4331/2 p.<br />
2,282.50<br />
890 p.<br />
8,567 p.<br />
21,449.00 499 p.<br />
943.35<br />
525.00<br />
1,158.90<br />
13.00<br />
3,607.00<br />
31,804.50<br />
305.50<br />
63.00<br />
3,845.75<br />
681.00<br />
278,367 m.<br />
14,506 p.<br />
240,700 p.<br />
i::l,350 p.<br />
·Ui p.<br />
2,909 p.<br />
38,552 p.<br />
291 p.<br />
915 p.<br />
262,000 st.<br />
f 96,5771/2 p.<br />
140 k.<br />
358 st.<br />
1,465.00<br />
140 k.<br />
3041/2 p.<br />
14.498 p.<br />
3,200 st.<br />
1,ü97 st.<br />
175 st.<br />
473 st.<br />
78,612 st.<br />
788.00<br />
2,955 p.<br />
6,149.90<br />
130,687 p.<br />
+<br />
2,990.00<br />
32,933.50<br />
+<br />
+<br />
3,738.00<br />
2,938.80<br />
+<br />
+<br />
51,029.30 +<br />
370.00<br />
1,070.25<br />
1,423.15<br />
1,481.00<br />
H,975.25<br />
+<br />
+<br />
+<br />
Vcnehil voor 1864.<br />
Getal,<br />
Waarllc<br />
29 k.<br />
7,411 m.<br />
1,072 p.<br />
203,950 p.<br />
in nul1lcn1.<br />
12,740.00<br />
+ 14,073.30<br />
i,722.00<br />
110,000 p.<br />
125 k.<br />
372.oo<br />
112 p.<br />
+ 656.30<br />
8,006 p.<br />
283 p.<br />
499 p. + 29,580.36<br />
85,846 m.<br />
4,897 p.<br />
943.35<br />
155.00<br />
224,430 p.<br />
88.65<br />
+ 1.410.15<br />
2,126.ÓO<br />
19,829.25<br />
13,350 p.<br />
138 p.<br />
1,3061/2 p.<br />
305.50<br />
335 p.<br />
i ,230 p. 63.oo<br />
+ 7,932 p.<br />
2,529.00- 574 p. + 2,529.00<br />
5,467 p.<br />
8,297.00 + 4,451.25<br />
549.06<br />
1,230.06 +<br />
+ 262,000 st.<br />
-142,5241/2 p.<br />
+ +<br />
140 k.<br />
220 st.<br />
3,753.0ó + 2,288.00<br />
140 k.<br />
+ 3041/2 p.<br />
+ 10,108 p.<br />
+ 348 st.<br />
327 st.<br />
6 st.<br />
+ 400 st.<br />
H9,.,546.st.<br />
t,680.00<br />
+ 892.00<br />
+ 1,323 p.<br />
6,805.00<br />
+ 655.{0<br />
+ 126,440 p.<br />
265,000.00<br />
+ 265,000.00<br />
780m.<br />
2681/2 p.<br />
183,015 p. + 183,015 p .<br />
d : ~or de gr?ningsche zeeschepen was de vaart in 1863 niet voordeelig, doordien wegens de teruggaande prijzen<br />
er granen mmder aanvoeren hebben plaats gehad. De vrachten hebben zich niet boven het lage standpunt k<br />
verheft' M . . . d . . unnen<br />
en. et zeer weinige mtzon ermgen waren de uitkomsten voor de reederijen nadeelig en hebben de<br />
~.
meeste schippers, die hunne schepen voor eigen rekening gTootendeels op crediet hadden aangekocht, aan<br />
hunne verpligtingen niet kunnen voldoen. Daar een aanzienlijk getal schepen door hevige stormen buiten<br />
de vaart is geraakt, zijn verscheiden dier schepen verkocht, in het laatst van het jaar tot vrij goede prijzen.<br />
In 1864 was door den deenschen oorlog de toestand beter, vooral voor de kleine vaart. Ook heeft de<br />
ruime aanvoer van haver in het laatst van het jaar goede vrachten gegeven van Groning·en naar Engeland. Minder<br />
gunstig was de.vaart op Amerika door mindere verzending en lagere vrachten. Tot groot gerief van den handel<br />
werd in 186.i- weder eene stoomsleepboot op het Reitdiep in de vaart gebragt. - De haven te Delfzijl werd<br />
bezocht door 1,249 schepen in 1863 en 1,256 in 1864 tegen 1,236 in 1862, metende 95,171 en 99,893 tonnen<br />
93,284 in 1862. Hieronder waren 21 en 27 barken, brikken en schooners. 209 en 'il24 koffen en galjooten, 965<br />
en 962 tjalken en dergelijke vaartuigen, 52 en 40 vischschuiten, 2 en 3 stoombooten; hieronder zijn niet begrepen<br />
de beide oost-friesche stoom booten varende op Emden en Leer. Het havengeld bedroeg in elk jaar f 1,011.85<br />
en f 1,074.79 tegen f 1,000.885 in 1862. - De groningsche koopvaardijvloot bestond op 31 December van elk<br />
jaar uit 924 en 909 zeeschepen, metende 103,118 en 102,766 tonnen; zij behooren te huis op dertig plaatsen<br />
en zijn het eigendom van 684 en 664 reeclerijen of reeders. - De inschrijvingen der onderlinge zeeverzekeringmaatschappij:<br />
de Goede t1'ou1v te Sappemeer bedroegen in elk jaar /2,531,8'17.75 en /2 1 150,879.50, verdeeld<br />
over 558 en 477 schepen, bijna allen uit de provincie, voor totaal verlies j 301,814 (tegen f 100,550 in 1862) en<br />
f 581,531, in 1864 verdeeld over 107 schepen, voor alle gevaren. De maatschapp\j verloor in elk jaar 29 en 18<br />
schepen, waarop was ingeschreven f 102,490 en f 75,056. De premie bedroeg in elk jaar: voor het volle jaar<br />
411 2 °1 0<br />
en 311 2 °1 • 0<br />
In 1863 werd betaald voor nieuwe schepen ingeschreven in het tweeJe kwartaal 2 °/ 0<br />
, in<br />
het derde 1.8 % , in het vierde 1.5 °fo. Voor de na-premien van 1862 en 1863 had de maatschappij verloren 13<br />
en 21 schepen, waarop f 38,841 en f 76,096 waren ingeschreven, tot dekking· waarvan 1 % en 2 % moesten<br />
worden geheven. De verzekering voor alle gevaren heeft haren oorsprong te danken aan de kwade praktijken ,<br />
welke bij verzekering voor totaal verlies bij strandingen en zware avarijen plaats hadden. De schepen werden<br />
zeer dikwijls voor spotprijzen verkocht en nadat de afkeur had plaats gehad op nieuw in de vaart gebragt. De<br />
Goede trottlJV vooi· alle gevaren, de eerste maatschappij van dien aard in de provincie opgerigt, had in 1862<br />
slechts ééne avarij te vergoeden, zoodat de schade rnet 11 2 °fa kan g·edekt worden. In 1863 leed zij 3 geheele<br />
verliezen en had gevallen van avarij te betalen. De premie bedroeg dat jaar /; °fo. In 1864 verloor zij 4 schepen,<br />
ter waarde van f !9,675 en had 9 gevallen van avarij, waarvoor 3 31 4 % moest worden geheven. Daarenboven<br />
werden 2 °/ 0<br />
betaald als na-premie voor een verlies van f 6, 728. - Bij de provinciale onderlinge zeeverzekeringmaatschappij<br />
de Voorzorg was in 1863 voor j 3,579,472 ingeschreven. In dat jaar zijn door de stormen 74 meest<br />
nieuwe schepen geheel verongelukt , terwijl verscheidene meer of minder avarij leden. Deze maatschappij telt<br />
vijf afdeelingen voor Groningen, Hoogezand en Sappemeer, Veendam en Wildervank, Oude Pekela, Nieuwe<br />
Pekela. '.l'ot de verdere ieeverzekeringmaatschappijen in deze provincie behooren het algemeen reederij-compact<br />
te Oude Pekela en de voorzorg· te Nieuwe Pekela; van beide ontbreken de opgaven.<br />
Het zeemanscollegie: de Groninger Eendra_r;t telde in 1863 70, in 1864 72 gewone en buitengewone zeevarende,<br />
162 en i 55 buitengewone leden, waarvan 1 of 3 eereleden en in elk jaar 4 donatricen. Eene commissie<br />
uit zijn midden tracht voortdurend jongelieden uit den minvermogenden stand tot koopvaardijmatrozen<br />
op te leiden. - Voorts zijn ten behoeve der kweekschool voor de zeevaart te Groningen , in de provincie, in<br />
Friesland, Drenthe en Overijssel sub-commissien werkzaam ter bevordering van het doel om jongelieden uit<br />
den minvermogenden • stand als matrozen in 's rijks dienst te bekwamen. De groningsche sub-commissien zijn<br />
te Appingedam, Hoogezand, Marum, Uithuizen en Winschoten gevestigd.-· Voorts bestaat te Winschoten een<br />
collegie Zeemanslwop, hetwelk in 1864 78 leden telde, ter uitrusting van jongelieden voor de zeevaart. - Door<br />
het zeemanscollegie de Voorzorg te Nieuwe Peke.Ja werden in 1863 aan 32 weduwen en weezen en !; oudkapiteins<br />
f 1,600 uitgekeerd. Later is het getal weduwen door hertrouwen met ééne verminderd, dat der<br />
trekkende oud-kapiteins met één vermeerderd, zoodat in 1864 aan 36 trekkenden eene som van j '1,800 werd<br />
uitgekeerd. In 1863 zijn aan 3 jongens rentelooze voorschotten verstrekt ter uitrusting naar zee. Het collegie<br />
telde in elk van beide jaren 178 en 174 gewone en vlaggeleden, terwijl dat der buitengewone 331 en 342<br />
bedroeg. Het vaste fonds bestond op 1 J anuarij 18l32 uit f 17 ,24.5. 70, 1863 uit f 19,240.195, 1864 uit f 23,863.21.<br />
Het zeemanscollegie de Voor1ûtgang, te Sappemeer en Hoogezand , telde in elk jaar 56 werkelijke leden ,<br />
waarvan 4 en 5 elders wonende, 16 en 15 vlaggeleden , 177 en 197 eereleden, waarvan /;2 en 44 te Sappemeer,<br />
19 te Hoogezand en in 1864 5 in andere g·emeenten der provincie, 35 in de overige provincien en 94<br />
buiten het Rijk. Aan 10 weduwen in 1863 met 13, in I 864 met 11 kinderen zijn f 880 en f 860 in elk jaar<br />
uitgekeerd. Het kapitaalfonds bedroeg op 31 December 1863 en '1864f8,840.675 enf 9,777.795 tegen !; % belegd.<br />
In de provincie Drenthe is slechts te Meppel de buitenlandsche handel van eenige beteekenis. Rogge, tarwe,<br />
lijnzaad , wijnen, potasch, manufakturen en wilde huiden worden , vooral uit de Oostzeehavens, Groot-Brittanje,<br />
Frankrijk, Duitschland en Amerika aangevoerd; terw\jl de uitvoer vooral bestaat uit boter, vee en schors, meest<br />
naar Engeland. Tè Hoogeveen bepaalt zich die handel tot eenige zouthandel. Slechts enkelen schepen varen<br />
nu en dan naar het buitenland, vooral naar de Oostzee.<br />
Te Maastricht worden steeds vele voortbrengselen der fabrieken, vooral aarde- en glaswerk , papier, ijzeren<br />
spijkers, naar Oost-Indie verzonden. De voornaamste uitvoer uit Venlo bestaat uit koloniale waren naar de<br />
staten van het duitsche Tolverbond. De handel in zuidelijke vruchten , vroeger van groot belang, heeft door de<br />
hooge invoerregten in Duitschland bijna geheel opgehouden.<br />
De volgende st
-------------------------~~~<br />
INVOER.<br />
UITVOER.<br />
----~~------~~-~~------~~~~~ -~-~-1---3--~~-~--~~--1-8-Ö-4.~<br />
BENAMING DEC GOEDEREN. 1863. 1864. 86 ·<br />
Getal,<br />
maat of gewifft.<br />
~ 343742 m.<br />
Kalk en kalkasch . . . . ~ 15424 t.<br />
132 p.<br />
Katoen , ongesponnen .<br />
Kleederen ........ .<br />
Ko:ffij .... · · · · · · · ·<br />
Koper en koperwerk. . .<br />
Kramerijen . . . . . . . .<br />
Krenten en rozijnen . . .<br />
Krijt .....·...... .<br />
Lakmoes ......... .<br />
Leder en schoenmakerswerk<br />
.......... .<br />
Lompen ......... .<br />
Lood ........... .<br />
Lijm- en lijmvleesch . .<br />
Manufakturen. . . . . . .<br />
Meekrap .... · · · · · ·<br />
Meel, zemelen , brood ,<br />
koek- en bankethakkerswerk,<br />
vermicelli ,<br />
98p.<br />
77812 p.<br />
23653 p.<br />
37475 p.<br />
100p.<br />
1051742 p.<br />
4313 p.<br />
enz.. . . . . . . . . . . . 166299 p.<br />
Mest . . . . . . . . . . . . 1046040 p.<br />
Meubelen .... . .. ; ..<br />
Modewaren ....... .<br />
Nickelerts . . . . . . . . .<br />
Olie van alle soorten . .<br />
Paarden en veulens . . .<br />
Papier ..... · · · · · ·<br />
Parapluien, parasols .<br />
Pek .... .<br />
Peper ......... ·<br />
Piment ........ .<br />
Pruimen .. · · · · · · · ·<br />
Raapkoeken ...<br />
Reukwaren . · · · · · · ·<br />
Roet en smeer . · · · · ·<br />
Rijst .... · · · · · · · ·<br />
Salpeter, ruw _e_n geraffi".<br />
Schepen en schuiten. . ·<br />
Schors, ongem~len. · · ·<br />
Specerijen .. ·". · · · · ·<br />
Slagtvee, runderen. . . .<br />
hokkelingen en<br />
kalveren ....<br />
schapen en lammeren<br />
..... .<br />
varkens.<br />
Spelden.<br />
Staal in staven. · · · · ·<br />
Staalwerk . ·: .: · · · · · ·<br />
Steen, gebakken, dakpannen<br />
en plavuizen ..<br />
ruwe ....... .<br />
bewerkte.<br />
puim-...... · ·<br />
leijen . . . . . . . .<br />
kalk, tuf-, ongem.<br />
cement ...... .<br />
Stroo, gevlogten in rijen<br />
.en bladeii .r.· '. .. · · ·<br />
214340 p.<br />
1230 st.<br />
27~p.<br />
4529 p.<br />
98p.<br />
8 k.<br />
14673 p.<br />
478p.<br />
358292 p.<br />
881 st.<br />
1092 st.<br />
8244 st.<br />
14496 st.<br />
1365634 st.<br />
1655888 st.<br />
33300 p.<br />
Waarde<br />
in culdcns.<br />
68882<br />
8·169<br />
110526<br />
3255<br />
6888083<br />
7926<br />
178241<br />
6:1.<br />
303556<br />
2124.<br />
193<br />
120QO<br />
46<br />
11017<br />
3594<br />
44522<br />
91500<br />
M493<br />
Getal, \Vaarde Geral, Waarde Getal, Waardo<br />
maat of eewiflt. in ffttldcns. maat of rrewirrt. in guldens. maat of i:cwi&t. in i;uldens.<br />
261 m.<br />
46411.8 t .<br />
107 p.<br />
67495 p.<br />
25639 p.<br />
94270.p.<br />
2585099 p.<br />
7347 p.<br />
424899 p.<br />
81150p.<br />
232111 p.<br />
1466 st.<br />
470 p.<br />
129 p.<br />
11263 p.<br />
78313 p.<br />
153.7 k.<br />
56085 p.<br />
13700 p.<br />
695 p.<br />
1601 m.<br />
539420 p.<br />
53462<br />
3149938 p.<br />
4518 47295 p.<br />
116840<br />
5597 p.<br />
1916 p.<br />
5912 p.<br />
18203<br />
1329622<br />
12599<br />
142335<br />
297310<br />
2576<br />
276<br />
37971 p.<br />
:1.029147 p.<br />
36721 p.<br />
183400 p.<br />
f 198326 p.<br />
2749712 p.<br />
30110 p.<br />
1068 st.<br />
4340 p.<br />
1818 p.<br />
21 p.<br />
485p.<br />
26791 p.<br />
23'13 p.<br />
508433 p.<br />
42004 p.<br />
58956<br />
371727 p. 104252 14000 p.<br />
8<br />
1155 st.<br />
8662 st.<br />
1254 st.<br />
5196 st.<br />
16399 st.<br />
4362 p.<br />
806542 st.<br />
115902:1. st.<br />
36725 p.<br />
1095595 p.<br />
HOOOp.<br />
10798<br />
4273<br />
39146<br />
77128<br />
64081<br />
9084 st.<br />
27129 st.<br />
16640 st.<br />
10072 p.<br />
4170161 st.<br />
17350 st.<br />
43769 p.<br />
17H9 p.<br />
190 m.<br />
226.3 t.<br />
502188 p.<br />
1939<br />
1195974 p.<br />
53 24721 p.<br />
375<br />
16544 p.<br />
H 762 p.<br />
1239 p.<br />
17515<br />
18904<br />
3662<br />
112568<br />
11162<br />
204<br />
60<br />
22102<br />
2340<br />
:1.7634 p.<br />
3230300 p.<br />
95273 p.<br />
56p.<br />
1117079 p.<br />
6021460 p.<br />
24252 p.<br />
1698 st.<br />
955 p.<br />
4335 1 /2 p.<br />
371/2 p.<br />
1994 p.<br />
17078 p.<br />
431995 p.<br />
163569 p.<br />
30490 p.<br />
6573 st.<br />
9334 st.<br />
25823 st.<br />
20948 st.<br />
2715995 st.<br />
52275 st.<br />
563679 p.<br />
1?2718 p.<br />
34203 p.<br />
11507<br />
540<br />
1591<br />
71507<br />
21735<br />
443<br />
29550<br />
227395<br />
100<br />
227<br />
9475<br />
6362<br />
19}18<br />
22<br />
7047<br />
INVOER.<br />
UITVOER.<br />
~<br />
BENAMING DEI\ GOEDEUEN. 1863. 1864. 1863. 1864.<br />
Stijfsel . . . . . . . . . . . 2051 p.<br />
Stroop . . . . . . . . . 39 p.<br />
Steenkolen, maat-. . . . 7313824 m.<br />
schaal- . . . 9767485 p.<br />
Sumak ......... .<br />
Tabak en sigaren . . . .<br />
Teen- en mandenwerk .<br />
Teer ........... .<br />
'.1.'hee ........... .<br />
Tin ............ .<br />
'l'inwerk ..<br />
Touwwerk.<br />
Traan ....<br />
"" Turf ....<br />
Uurwerken<br />
[ ~ Vaatwerk . . .<br />
Verfwaren , verfhout. . .<br />
Visch, (rivier-) ..... .<br />
(zee-), bokking ..<br />
haring ...<br />
kabeljaauw.<br />
mosselen ..<br />
stokvisch ..<br />
versche ...<br />
andere soorten<br />
van.<br />
ansjovis<br />
Vlas.<br />
V!eesch ........ .<br />
Voeder, beesten-. . . . .<br />
Vruchten, boom-... .<br />
Vijgen ......... .<br />
Wild en gevogelte ..<br />
Wol, schapen-. . 194702 p.<br />
s 14128 fl..<br />
Wijn. · . · . · ... · .. ( 842400 k.<br />
Getal, Waarde Getal, Waarde Getal, Waarde Getal, Waarde<br />
maat of gewirrt. in gulden•. maat of gewigt. in auldcn,. maat of gcwii:t. in guldens. maat of gewigt. in i:ulden>.<br />
35834 p.<br />
393 1 /2 p.<br />
174 p.<br />
225 p.<br />
1825 p.<br />
200 k.<br />
4268 p.<br />
18750 st.<br />
50545 p.<br />
228076 p.<br />
IJzer, ruw en bewerkt . 1012715 p.<br />
9071/ 2 m.<br />
Zaden ........... ~<br />
571 p.<br />
Zeep, harde e.n toilet- .<br />
Zink en zinkwerk .<br />
Zinkasch.<br />
Zout .... .<br />
Z~jde .... .<br />
1339 1 /2 p.<br />
1915920 p.<br />
84317 p.<br />
4791<br />
2i36<br />
1546<br />
6286<br />
8048<br />
346<br />
59<br />
9692<br />
1575<br />
1294867<br />
540<br />
435<br />
2439 p.<br />
5 p.<br />
189338 m.<br />
149962549 p.<br />
160989 p.<br />
311100 p.<br />
35 p.<br />
61 p.<br />
-1767.5p.<br />
150165p.<br />
25044 m.<br />
1000 p.<br />
490<br />
93119 p.<br />
5194<br />
165 72271 p.<br />
147p.<br />
13012 p.<br />
3325<br />
26406 p.<br />
29i44 p.<br />
6092<br />
4555<br />
343324 p. 55f 39 444483 p.<br />
561<br />
425000 st.<br />
3100491 st.<br />
926 ton.<br />
8 ton.<br />
12800 p.<br />
'19170 p.<br />
24770 p.<br />
28356 p.<br />
8591<br />
3388<br />
80775 p.<br />
141 p.<br />
40 p.<br />
103455 p.<br />
35004 p.<br />
iOOO p.<br />
9i3 p.<br />
158611 p.<br />
1162338 k.<br />
440 k.<br />
834000 p. 1532227 535568 p.<br />
26551/ 2 m.<br />
6563 m.<br />
1569 p.<br />
3327 p.<br />
2492 1 /2 p.<br />
55 p.<br />
1895822 p. 127 3679245 p.<br />
381354 p.<br />
2438634 p.<br />
1103.55 p. 2983<br />
10 p.<br />
374859 p.<br />
1113 m. _<br />
i660935 p.<br />
8477 p. 296<br />
145332 p.<br />
2757 5013<br />
118074 p.<br />
152 1 /2 p.<br />
17252 p.<br />
27231 p.<br />
34950 k.<br />
840 t. Il .<br />
5039 728<br />
28225 54040 p. 30900<br />
641 f53<br />
i678653 st.<br />
774 ton.<br />
61/ 2 ton.<br />
4-1008<br />
9652<br />
57491 p.<br />
2665 p.<br />
8f2p.<br />
101012 p.<br />
14320 p.<br />
4406 p.<br />
105856 p.<br />
22 k.<br />
408977 127925 p.<br />
5205 m.<br />
4683 p.<br />
20 1084989 p.<br />
2604735 p.<br />
15613 p.<br />
80217<br />
8531<br />
266052<br />
Wij l.aten thans volgen het algemeen overzigt van den handel en de. scheepvaart in 1863 en 1864 in het<br />
Koningrijk der Nederlanden, getrokken uit de verslagen van handel en scheepvaart , door het Departement<br />
van Financien uitgegeven. Bij het vergelijkend overzigt met de vorige jaren, dient opgemerkt te worden dat<br />
b~j het nieuwe tarief, sedert 1 November 1862 (wet 15 Augustus 1862, Staatsbtad n° 170) in werking, vele<br />
artikelen naar de waarde zijn belast, welke vroeger naar het gewigt werden aangegeven, waarvoor toen slechts<br />
eene fictieve waarde , voor sommige en daaronder zeer belangrijke artikelen hooger dan de werkelijke , werJ<br />
berekend. Daarenboven werd de doorvoer van een aantal artikelen van regte~ vrijgesteld, als: chemicalien,<br />
droogerijen, verfwaren enz., en vooral ongetwijnde en ongeverfde katoenen en wollen garens. Deze artikelen<br />
worden thans regtstreeks tot in- en uitvoer aangegeven :<br />
1862 ..<br />
1863 ..<br />
1864 ..<br />
Algemeene<br />
invoer<br />
./ 445,587 ,4 77<br />
442,438,906<br />
lt74,337,773<br />
Invoer<br />
tot verbruik.<br />
./ 329,387 ,350<br />
351,835,988<br />
380,876,561<br />
Algemeene Uitvoer uit het In doorvoer.<br />
uitvoer. vrije verkeer.<br />
./ 381,383,470 ./ 253,696,010 ./ 127,687,460<br />
374,730,947 287,479,610 87,251,337<br />
433,416,570 344,162,246 89,254,324<br />
48000
De algemeene 1:nvoei· bedroeg in ·1863 f 3,14-8,571 (0.71 °fo) minder, in 18M }'28,750,296 (6.45 °/ 0 ) meer clan<br />
in 1862.<br />
Van den im;oer werd tot verlwuik aangegeven f22,H8,638 (6.82 %) en f 51,489,2H (15.6:3 °/0 ) meer dan<br />
in 1862.<br />
Vergeleken met 1862 geeft de algemeene invoer in 1863 verniinde1·in.9 voor ammunitiernimf700,000, garens<br />
van katoen ruim f 6, 100,000, van wol ruim f 4,200,000, rogge ruim f 3, 200,000, scheepsbouw- en timmerhout<br />
ruim f 1,300,000, koffij ruim f 2,7 00,000, manufakturen van zijde ruim .f 1,000,000, van wol ruim .f 3,'I00,000,<br />
zijde ruim f 1,200,000, tin en tinwerk ruim .f'1,500,000, zaad ruim .f 2,800,000; - ve1"meerclering voor asschen<br />
ruim f800,000, garens van hennep , vlas en werk ruim .f l ,300,000, tarwe bijna .f 2, 100,000, gerst bijna .f 700,000<br />
on bereide huiden b~jna J2,000,000, bereide huiden bijna .f 1, 100,000, ruw ijzer bijna .f 1,2 00,000, ongesponnen<br />
katoen en spiauter elk bijna .f 1,300,000, rijst bijna.f 2,300,000, ruwe suiker bijna .f 4,900,000, wol ruim .f 1,000,000<br />
O'edestilleerd en salpeter elk rnim .f 1,100,000, ijzerwerk enz. ruim .f 900,000, eetbare olie ruim f 2,100,000; -<br />
in 1864 ve1·meeNlering voor suiker .f 4,356,000; rijst .f 4,034,000, steenkolen .f 3,833,000, gelooide en bereide<br />
huiden .f 2, 100,000, bruinsteen .f 2, 727 ,000, g·arens van hennep enz . .f 2, 150,000, gedestilleerd f 2, 100, 000, garst<br />
.f 1,400,000, tarwe .f 1 ,000,000, koffij .f 2,600,000, manufakturen van katoen .f 1,550,000, van andere grondstoffen<br />
f 2,255,000, wol en ongesponnen katoen elk f 1 ,800,000, ijzerwerk f 1,100,000, asschen .f 1 ,300,000, boter<br />
f 1 ,070,000, salpeter f 1,720,000, spiauter .f 2,200,000. Daarentegen werden in dat jaar minder ingevoerd dan in 1862<br />
aan rogge f 5,430,000 , meel f 1,300,000, garens van katoen./ 4,900,000, manufakturen van wolf 1,400,000, goud en<br />
zilverwerk f 4,094,000. Tot de vermeerdering en vermindering van den invoer tot verbruik hebben dezelfde<br />
artikelen in meerdere of mindere mate bijgedragen met de volgende uitzonderingen: in 1863 werd voor f 1, 122, 705<br />
aan katoenen garens en f 6,834, 195 aan wollen garens meer, in 1864 voor f 672,319 aan manufakturen van<br />
katoen minder tot verbruik aangegeven.<br />
De algemeene uitvoer bedroeg in ·1863/6,652,523 (1.74 %) minder, in 1864}'52,033,100 (13.64 %1 meer dan<br />
in 1862. In 1863 werd minder uitgevoerd aan garens van katoen bijna f 3,300,000, van v.rol bijna f 2,200,000 ,<br />
rogge ruim f 3,300,000, ruw ijzer bijna .f 3,700,000, ongesponnen katoen bijna f 2,400,000, koffij bijna f 2,300,000,<br />
manufakturen van katoen ruim f 7 ,000,000, ruwe suiker ruim f 3,900,000, tin ruim f 1,400,000; mem· aan droogerijen<br />
ruim f 1 ,400,000, g·oud en zilver bijna f 7 ,600,000, brood, beschuit en meel bijna .f 1,000,000, on bereide<br />
huiden bijna f 1,5 00,000, bereide huiden bijna f ·l , 100,000, eetbare olie en spiauter elk ruim f 1 ,300,000. slagtvee<br />
ruim/2,900,000, ruw vlas ruim,/3,700,000. Tot de vermem·de1·in.9 van den algemeenen uitvoer in 1864 droegen<br />
bij boter met f 1,144,000 , bruinsteen met f 3,623,000, gedestilleerd met f 1, 700,000, goud met .f 26,000,000,<br />
ijzer en ijzerwerk met f 1,680,000, koflij met f 2,430,000, manufakturen van zijde met f ·1,000 ,000 , van wol met<br />
f 1,270,000, meekrap met f 2,000,000, olie met f t ,900,000, salpeter met f 1,1100,000, slagtvee met f 7 ,624,655,<br />
spiauter met ruim f 3,000,000, visch met .f 1 ,·130 ,000, vlas met f 10,000,000, wol met .f 1,227,000, huiden van<br />
alle soorten en bereiding met b~jna .f 2,!J00,000. Daarentegen zijn minder uitgevoerd aan rogge f 11,060,000,<br />
haver f l ,4-38,000, suiker /6,270,000, kaarsen .f2,000,000, wollen garens f 3,072,000, manufakturen van katoen<br />
f 2,000 ,000, zijde f ·1,500,000.<br />
De uit'Coer i?it liet vrije vM·kee1' overtrof dien van 1862 in 1863 metf33,783,600 (13.32 °/ 0 ), in 18M met<br />
f U0,,\66,236 (35.66 °fo). Dezelfde artikelen hebben in nagenoeg gelijke mate als b~j den alg·emeenen uitvoer tot<br />
de \'ermeerdering en vermindering bijgedragen. Vit het vrije verkeer werd meer dan in 1862 uitgevoerd aan<br />
garens van katoen voor eene waarde van f 2,ü57 ,997 in 1863 en f 3,536.360 in 1864, v~n wol.' an f 8,92.3,827 en<br />
}'8,404,289, aan suiker, ruw en geraffineerd, vanf555,477 en,/2,227,536, aan gedestilleerd m 1.863 nnnde1:van<br />
f 525,612, in 1864 meer van f 240,437 aan olien van alle soorten in ·18û3 mer:1· van._./ 1 ,8~ 7 ,8!18, m t ~64 mine~~?'<br />
van f '109,144. Van de voornaamste voortbrengselen van N eêrlands landbouw en nIJVerbe1d werden mt het vnJe<br />
verkeer meer uitgevoerd dan in 1862 in 1863 1,481,797, in 1864- 2,3'16,359 ponden kaas , 155,702 en H2,687 p.<br />
meekrap (alizari), 262,028 en 91 ,633 on beroofde fijne, 30,937 en 77 ,910 stieren, ossen, koeijen en vaarien, 9,029<br />
en Hl,872 kalveren, 3,424· en 18,563 varkens, 62,720 en 94,517 schapen, 621,173 en 4,810,221 p. geraffineerde<br />
suikei:, 5, 743:419 en U,510,807 p. ruw vlas, eetbare boter in -1863 632/160 p. mindM', in 1861! 1 _,5118,902 p. me~,,."<br />
gedestilleerd in het eerste jaar 24,066 vaten mindM·, in het tweede 12,554 1neM·, lammeren_ m :-Ik v~n beide<br />
jaren 25,297 en 26,819 stuks minder· en aan garancine en colorine meekrap voor f '188 ,04-8 m minder m 1863,<br />
f 624,829 in mee?· in 1864. ' . .<br />
De u·itvom· in doorvoer bedroeg in 1863 f 40,436, i 23 (31. 67 °/ 0 ), in 186-i f 38,433,136 (30.10 °/ 0 ) mmder dan m 1862.<br />
De reden van den algemeenen invoe1· was:<br />
1° tot den algemeenen uitvoer als 100: 84.70 in 1863 en Ul.37 in 186.t;<br />
2° tot den invoer tot verbruik als 100 : 79.52 en 80.30.<br />
De algemeene ititvoer stond:<br />
1° tot den uitvoer uit het vrije verkeer als 100 : 76.72 en 7U.41;<br />
2° tot den uitvoer in doorvoer als 100 : 23.28 en 20.59.<br />
De waarde van den uitvoer uit liet vrije vm·kee1· bedroeg in percenten van den in.voet· tot verb1·uilt in 1863<br />
82. in 1864 90, die van den doorvoer in percent.en van den a~r;emeenen invoet· 20 en 19.<br />
In het verslag van handel en scheepvaart over 1863 en vroegere jaren weràen bij in- en uitvoer hoeveelh~~d<br />
en waarde der goederen voor de schepen onder vreemde en die onder nederla~dsche v_l_ag elke . afzonderl'.Jk<br />
opgegeven. Die splitsing is in het verslag over 18M . vervallen; daarenteg·en is de WlJze van m- e~ . mtvoer<br />
op tle volgende wijze omschreven: ter zee met zeilschepen, ter zee met stoombooten, langs de rivieren<br />
met zeilschepen, lang·s de rivieren met stoom booten, te lande langs de ge\vone wegen, te lande langs de<br />
spoorwegen.<br />
Wanneer men den handel gedreven aan de zeezijde vergelijkt met dien aan de landzij Je , verkrijgt men ·d~<br />
volgende uitkomsten:<br />
1° Algemeene invoer:<br />
Aan de zeezijde: in 1863.f294·,432,914 of 66.5 % , waarvan onder nederlandsche vlag f 140,473,948 (47.7 °fo),<br />
onder vreemde vlaggen f 153,958,966 (52 .3 °/ ); 0<br />
in 1864 ./ 310,265,671 (65.4 °fol, waarvan f 167 ,608,199 (54 °1 ), 0<br />
met zeil-, ./142,657,472 (46 °/ ) 0<br />
met stoomschepen; a.an de landzijde ,/148,005,992 of 33.5 °/ 0<br />
en .f i64,072,102<br />
of 34.6 ·%, waarvan in 1864 langs de rivieren f 81,967,290 (17.3 %) , hieronder f 55,244,589 (67.4 %) met zeil-,<br />
f26,722,701 (32.6 %1 met stoomschepen, te lande./82,104,812 (17.3 °fo), hieronder.fH,997,614 (14.6 %) langs<br />
gewone, .f 70,107,'198 (85.4 °fo) langs spoorwegen.<br />
2° Algemeene uitvoer.<br />
Aan de zeezijde : in 18fl3 f 203,608,860 of 54.3 % , waarvan onder nederlandsche vlag f H 1,636,892 (54. 8 °/ ), 0<br />
onder vreemde vlaggen f 91 ,9 71,968 (45.2 %) , in 1864f247,338,047 of 57.1 %, waarvan 113,142,616 (45.7 °/ ) 0<br />
met zeil-,./134,195,431 (5 4.3 %) met stoomschepen, aan de landzijdef171,122,087 of 4·5.7 % en./186,078,523<br />
of 4-2.9 % , waarvan langs de rivieren f 100, 150,461 (23.1 °lol, hieronder .f 66,485,996 (66.4 %) met zeil-, .<br />
f 33,664,465 (33.6 %) met stoomschepen, te lande ./85,928,062 (19.8 °/ 0<br />
), hieronder ./22,826,869 (26.6 %) langs<br />
gewone,./ 63,101,193 (73.4- %l langs spoorwegen.<br />
3° Doorvoer:<br />
Van de zeezijde: naar de zeezijde in 1863./12,664,661of14.5 °/ , 0<br />
in 1864./12,452,839of13.3 %, naar de<br />
landzijde en de rivieren f 35.'122,381 of 40.3 °/ 0<br />
en f 30,780,761 of 34.5 °fo.<br />
Van de landzijde en de rivieren naar de zeezijde./37,588 ,276 of 43.1 % enf40,614,686 of 45.5 °/ , 0<br />
naar de<br />
landzijde en de rivieren f 1,876,0-19 of 2.1 % en f 5,406,038 of 6.1 °fo.<br />
De geheele ruilhandel, algemeene in- en uitvoer vereenigd, bedroeg in 1863 ./817,169,853, ./9.801,094 of<br />
1.2 % minder, in 1864./907,754,31~3,.f80,783 . 396 of 9.8 °/ 0<br />
meer dan in 1862. In de waarde van den ruilhandel<br />
deelden de stoomschepen met .f 337,240,069 of 37.15 % , de zeilschepen met f 402,481,400 of 44.34 % , het vervoer<br />
langs gewone wegen met.f34,824· ,483 of3.84 °/ , 0<br />
dat langs spoorwegen met./ 133,208,391 of 14.67 °fo. Er<br />
werd in 1863 meer ingevoerd dan in 1862 uit Belgie, Bremen, Chili, Cuba, Curaçao, Donau-Vorstendommen,<br />
Groenland, Hamburg , Hannov'er, Ionische eilanden, Lubeck, Mecklenburg, Vereenigde Staten van Noord<br />
Amerika, Oostenrijk, Peru, Portngal, Prnissen, Spanje, westkust van Afrika, Zweden , en den Kerkelijken<br />
Staat, waaruit in 1862 geen invoer plaats had. De invoer uit de overige landen is r.j'genomen, terwijl uit Malta,<br />
Mexico en Venezuela niets werd ingevoerd. In 1864 werd meer ingevoerd clan in 1863 nit Belgie, Bremen,<br />
Chili, Curaçao, Frankrijk, Griekenland, Groot-Brittanje , Haïti, Hamburg, St. Helena, Italie, Japan, Java,<br />
Kaap de Go('de Hoop, Mexico, Noorwegen , Oldenburg, Peru, Philippijnsche eilanden, Portugal, Pruissen,<br />
Rio de la Plata, Rusland, "\Vestkust van Afrika en Zweden, minder uit de overige landen, niets uit China,<br />
Donau-Vorstendommen, Gibraltar en Portorico. ]l.fee1· clan in 1862 werd in 1863 uitgevoerd naar Belgie,<br />
Brazilie. Bremen , Cuba , Curaçao, Denemarken, Engelsche Oost-Indische bezittingen, Frankrijk, Gibraltar,<br />
Groot-Brittanje, Italie (Ourl-Sardinie), Ionische eilanden, Kust van Guinea, Lnbeck, Mecklenburg, Oldenburg<br />
, Peru, Portorico, Portugal , Rusland (Oost- en Witte Zeeën), Suriname, Turkije en Westkust van<br />
Afrika. Ook werd in 1863 uitgevoerd naar Egypte, Groenland, Trinidad en de Zuidzee, naar welke landen<br />
in 1862 geen uitvoer plaats had. De uitvoer naar Spanje bleef nagenoeg op gelijke hoogte. In 1864 werd mee1·<br />
uitgevoerd dan in 1863 naar B elgie , Bremen , Cuba, China, Denemarken , Engelsche oost-inclische bezittingen,<br />
Egypte , Frankrijk, Groot-Brittanje , Hamburg , Hannover , Italie, J'apan, Java, Kerkelijken Staat, Malta,<br />
Mecklenburg, Vereenigde Staten van Noord-Amerika, Noorwegen, Oldenburg, Portugal, Rio de la Plata,<br />
Turkije , Venezuela en Zweden. Naar Algiers, Engelsch Amerika, Griekenland en Mexico had in 1863 geen,<br />
in 1864 wel uitvoer plaats.<br />
Naar de belangrijkheid van de waarde der goederen bij den algemeenen in- en uitvoer (staten IV en IV•)<br />
bekleedden in beide jaren de eerste plaats Pruissen, Groot-Brittanje, Java enz. en Belgie. Bij den invoer tot<br />
verbruik werd in beide jaren door Groot-Brittanje de eerste, door Pruissen of het Tolverbond de derde rang<br />
ingenomen.<br />
De ruilhandel, in- en uitvoer vereenigd, met de tien voornaamste landen, bedroeg in 1863f757,514,082 of<br />
92.7 % en in ·1864f842,934-,264 of 92.86 % van den geheelen ruilhandel. Hiervan met Pruissen f 241,822,368<br />
of 29.59 % en f 250,537,432 of 27.6 % , Groot-Brittanje f 203 ,738,751 of 25.94 °,' 0<br />
en f 229,057.096 of 25.23 % ,<br />
Java enz./110,228,û03 of 13.49°/ 0<br />
en./153,388,560 of 16.9 %, Belgie./95,47 5,099 of11.68°/ 0<br />
en./109,218,777<br />
of 12.03 %, Ruslandf32,493,046 of 3.98 % en ./18,684,931 of 2.06 pl 0<br />
, Frankrijk }'27,402,883 of 3.35 % en<br />
/_::'!8 .\J32,601of3.19 °/ 0 , Hamburg.f15,2!J6,089of1.87 °/ 0<br />
en./19,429,717 of2.14 °fo, de Vereenigde Staten van<br />
~oord-AmerikafH,941 , 677 of I.46 % enf10,ül6,54-I of L2 %, Italie./10,424,043 of1.28 °/ 0<br />
enft3,766,142<br />
of L52 % , de engelsche oost-inclische bezittingen in 1863 .f 8,69'1,523 of 1.06 °/ 0<br />
en Hannover in 1864 f 9,002,467<br />
of O.!J9 °fo. ·<br />
Uit de staten II en II• , aanwijzende de volgorde der t?vintig voornaamste soorten van goederen naar de<br />
belangrijkheid van hunne waarde, blijkt:<br />
1° dat die artikelen hebben uitgemaakt: bij den algemeenen invoe1· in het eerste jaar 71.61 % en in het laatste<br />
69.89 °/o' bij den algemeenen ititroer 68.51 °10 en 69.82 % ' bij den 2bitvoer in doorvoer 83.69 % en 83.86 %,<br />
bij den invoer tot 'Ce1·bntik 74 % en 73.47 °/ 0<br />
, bij den ·nitvoer iût het v1"i,je verkeer· 72.84 °1 0<br />
en 75.37 °/ 0<br />
van<br />
de geheele waarde;<br />
2° dat in belang-rijkheid der waarde de<br />
sniker, granen: koffij , garen en ijzer; bij<br />
eerste plaats bekleedden: bij den algemeenm 1:nvoe1· in beide jaren<br />
den a~qemeenen ,ûttoer in 1863 suiker, koffij , g·aren, g·öud en zilver<br />
"
U6<br />
en.katoen manufakturen, in 1864 suiker, goud en zilvei·, koffij, katoen manufäkturen en vlas; bij den teitvoe1· in.<br />
doo1·voer in 1863 suiker, katoen manufakturen , granen, tabak en sigaren en zijde manufakturen; in 1864 katoen<br />
manufakturen suiker tabak en sigaren, olie en wol-manufakturen; bij den invoe?· tot ve1·bruik in 1863 gTanen 1<br />
suiker, koffij , 'garen ~n ~jzer, in 1864 koffij , granen, suiker, garen en ijzer;. bij den u~tvoe?: uit het vrije verkeer<br />
in 1863 suiker, koffij, goud en zilver, slagtvee en vlas, in 1864 goud en.zilver, koffiJ, ~mker, vlas en sl~gtvee.<br />
Wij gaan thans over tot de beschouwing van het getal en den tonnemnhoud van de m 1863 en 1864 m- en<br />
uitgeklaarde zeeschepen. .<br />
•<br />
•<br />
0<br />
0<br />
Bij de uitklaring was het getal geladen schepen m 1863 448 (5.4 / 0<br />
), l~ 1864 366 (4.4. 1 0<br />
); hun tonnenmhoud<br />
0<br />
104,H9 (6.1 °lol en 2,619 (0.15 °fo) minde?· dan in ·1862. Het getal schepen m ballast was m 1863 met 19 (3.8 l 0<br />
l<br />
af- in 1864 met 66 (13.2 °fo), hun tonneninhoud met 8,785 (14.1 °lol en 42,308 (67.8 °1 0<br />
) toegenomen .. Het<br />
geh~ele getal schepen (geladen en in ballast) bedroeg dus in 1863 467 )5.3 °to), in 1864 300 (3.4 °lol. mmder<br />
0<br />
hun tonneninhoud in het eerste jaar 95,334 (5.4 °lol minder, in het laatste 39,689 (~.26 l 0<br />
l mee-r d~n m .1862.<br />
Bij de uitklaring bedroeg het getal geladen schepen in 1863 67 (1.35 °lol mee-r, m 1864 3 (0.06 1. ) 0<br />
1!2inder,<br />
hun tonneninhoud 6,471 (0.58 °fo) en 106,398 (9.6 °lol mee-r dan in f862. Het getal schepen in ballast is m 1863<br />
met 532 (12.6 °foJ, in 1864 met '451 (10.7 °fo), hun tonneninhou~ met 105,415 (14.4 °l~l e~ 103,643 (14.2 °lol afg~nomen.<br />
Het geheele getal uitgeklaarde schepen (geladen. en i~ ballast) bedroeg dus m · 1863 465 (5.1. lol, m<br />
0<br />
1864 454 (5 °to) minder, hun inhoud in 1863 98,944 (5.4 °fo) minde-r .. m 1864, 2,_:55 (0-_15 1 0<br />
). tonn~n mee-r dan m 18~2.<br />
Voor de geladen schepen onder nederlandsche vlag verkriJgt men biJ de mklarmg: m 1863 27 (0.78 lol<br />
schepen en 6,168 (0.99 °lol tonnen minde?', in 1864 357 (10.3 °fo) schepen en 64,780 (10.4 °lol tonnen mee-r dan<br />
0<br />
0<br />
in 1862; bij de uit.klaring in 1863 39 ( 1.6 °fo), in 1864 213 (8:~ 1~). sche~en, ~,597 (1.3 °1 0<br />
) en !,886 (0.38 I"')<br />
tonnen minde-r dan in 1862. Vóor die onder vreemde vlaggen biJ de mklarmg: m 1863 421 (8.6 I ) 0<br />
schepen en<br />
97,951 (9.1 °lol tonnen, in 1864 723 (14.8 °1 0<br />
) en 67,39!) (6.3 °to) minder dan in 1862; bij de uitklari~g: in 18.63<br />
106 (4.3 °to) schepen en 13,068 (2.1 °fo) tonnen, in 1864 210 (8.6 °lol en 1?8,284 .(17.7 °lel meer dan m .1862.<br />
0<br />
0<br />
De schepen in ballast geven b~j de inklaring: onder nederlandsche vlag m elk Jaar 54 (24.8 1 ) 0<br />
en 27 (12.4 1")<br />
0<br />
schepen, 2,856 (21.8 ·°fol tonnen in 1863 minder, 19 (0.'14 °fo) in 1864 meer; on~ler vreemd~. vlag~en 3~ (12.1 lol<br />
en 93 (33 °to) schepen, 11,641 (23.6 °fo) en 42,289 (85.7 °lol tonnen mee1· dan m 1862. BIJ de mtklarmg· onder<br />
nederlandsche vlag in 1863 94 (6.4 °lol schepen en 15.821 (8.9 °lol tonnen minder, in 1864 355 (24.4 °to) schepen<br />
en 37,109 (20.9 °fo) tonnen meer dan in 1862; onder vreemde vlaggen 438 (15.9 °lol en 806 (29.3 °lol schepen,<br />
89,594 (16.2 °lol en 140,752 (25.4 °lol tonnen minder dan in 186.~. .<br />
Wij laten thans volgen een overz1gt · van d e percen t s.gewlJze v erhoud1ng van de geladen schepen onder<br />
nederlandsche en vreemde vlaggen en van hunnen tonnemnhoud sedert ·J 831 :<br />
Gemiddeld in f831140 .<br />
" 1841150 .<br />
" 1851160 .<br />
1861.<br />
1862.<br />
1863.<br />
1864.<br />
INKLARING.<br />
l'\EDERLANOSCHE VLAG. VREE~fDE VLAGGEN.<br />
Schepen.<br />
43.1<br />
46.1<br />
4·5.6<br />
44.55<br />
4 J.55<br />
43.6<br />
47.9<br />
Touncn.<br />
39.1<br />
41.8<br />
42.2<br />
39.9<br />
36.7<br />
38.7<br />
40.6<br />
Schepen.<br />
56.9<br />
53.9<br />
54.4<br />
55.45<br />
58.45<br />
56.4<br />
52.1<br />
Tonnen.<br />
60.9<br />
58.2<br />
57.8<br />
60.1<br />
63.3<br />
61.3<br />
59.4<br />
UITKLARING.<br />
NEDERLANDSCHE VLAG,<br />
Tonnen.·<br />
Schepen.<br />
43.4<br />
5f.6<br />
51.5<br />
52.6<br />
49.8<br />
48.3<br />
45.4<br />
45<br />
48.5<br />
47<br />
47.4<br />
45<br />
44.1<br />
40.9<br />
VREEMOE VLAGGEN.<br />
Touneu.<br />
Uit deze vergelijking blijkt, dat de nederlandsche vlag bij de inklaring in getal schepen, doch . vooral in<br />
tonneninhoud, op elk van voornoemde tijdperken door de vreemde werd ove~troffen ;. en dat voor die. vlag d~<br />
reden het meest· gunstig is geweest voor de schepen in 1864, voor den tonnemnhoud m 1851/50, het ~unst voo1<br />
beiden in 1862. Bij de uitklaring overtrof de nederlandsche vlag de vreemde in getal geladen .schepen m 1841/so,<br />
18s1160 en 1861. De tonneninhoud bleef steeds beneden dien der vreemde .schepen, het meest m 1864, het mm~t<br />
in 1841150. Bij vergelijking van de beide uiterste tijdperken is het.evenredig aandeel van de.nederlands?he vla? m<br />
getal schepen bij in- en uitklaring toegenomen; voo~ den .tonnenmhoud was de vermeerdering.?nbe~mdend bIJ de<br />
inklaring, de vermindering vrij aanzienlijk bij de mtklaring. De n~derlandsche vlag. heeft biJ de m:- en vooral<br />
bij de uitklaring minder dan de vreemde gedeeld in de vermeerdermg van den g·em1ddelden tonnenmhoud voor<br />
elk schip, zoo als blijkt uit de · volg·ende opgave:<br />
Gemiddeld in f83 1/ 40 .<br />
11<br />
f8 41 1so.<br />
1851160.<br />
1861.<br />
1862.<br />
·1863.<br />
1864.<br />
BIJ DE INKLARING.<br />
Nederlandsche Vreemde vlagg.<br />
vlag.<br />
H8.1<br />
140.1<br />
164.71<br />
175.1<br />
f 79.2<br />
178.9<br />
-l 7!).5<br />
139.8<br />
166.6<br />
189.26<br />
211.7<br />
2i9.5<br />
218.2<br />
24._1.4 ·<br />
Zonder<br />
onderscheid<br />
van vlag.<br />
130.4<br />
154.4<br />
f 78.07<br />
195.4<br />
202.8<br />
201.1<br />
211. 7<br />
Nederlandsche<br />
vlag.<br />
137.5<br />
146.1<br />
f78.78<br />
199.6<br />
205.5<br />
206.1<br />
224.4'<br />
BIJ DE<br />
Schepen.<br />
56.6<br />
48.4<br />
48.5<br />
47.4<br />
50.2<br />
51.7<br />
54.6<br />
UITKLARING.<br />
Vreemde vlagg.<br />
128.5<br />
165.4<br />
214.04<br />
245.6<br />
249.3<br />
244.1<br />
270.3<br />
55<br />
51.5<br />
53<br />
52.6<br />
55<br />
55.!)<br />
59.1<br />
Zonder<br />
onderscheid<br />
van vlag.<br />
132.4<br />
f55.5<br />
195.88<br />
221.4<br />
227.5<br />
225.7<br />
24!).5<br />
. Het getal geladen schepen onder vreemde vlaggen en hun tonneninhoud (staten VII en VIII) geven op de<br />
honderd bij in- en uitklaring voor elke vlag de volgende uitkomsten:<br />
VLAGGEN.<br />
Engelsche ...<br />
Hannoversche.<br />
Noordsche.<br />
Deensche ...<br />
Pruissische . .<br />
Fransche ........... .<br />
Mecklenburger ..<br />
Oldenburger ....... .<br />
Zweedsche ........ .<br />
Hamburger ........ .<br />
N oord-amerikaansche . . .<br />
Italiaansche .<br />
Bremer .... .<br />
Russische ... .<br />
Oostenrijksche .<br />
Lubecker ......... .<br />
Spaansche .. .<br />
Portugesche. . .<br />
Argentijnsche. .<br />
Honololusche .<br />
Belgische ...<br />
Braziliaansche.<br />
Venezuelasche.<br />
Schepen.<br />
48.61<br />
16.21<br />
14.42<br />
5.75<br />
4.50<br />
2.06<br />
i.75<br />
1.72<br />
1.59<br />
1.fO<br />
0.54<br />
0.45<br />
0.38<br />
0.36<br />
0.18<br />
0.16<br />
0.11<br />
0.07<br />
0.02<br />
0.02<br />
1863.<br />
Tonnen.<br />
61.27<br />
4.11<br />
15.85<br />
2.79<br />
4.49<br />
1.02<br />
1.91<br />
0.40<br />
1.79<br />
1.80<br />
2.25<br />
0.51<br />
0.89<br />
0.3 .f,<br />
0.24<br />
0.14<br />
0.08<br />
0.08<br />
0.03<br />
0.01<br />
INKLARING.<br />
Schepen.<br />
54.44<br />
14.53<br />
17.96<br />
3.34<br />
1.18<br />
0.77<br />
0.43<br />
2.02<br />
f.46<br />
0.62<br />
0.43<br />
0.70<br />
0.36<br />
1.35<br />
0.05<br />
0.10<br />
0.19<br />
0.05<br />
0.02<br />
1864.<br />
Tonnen.<br />
66.82<br />
2.77<br />
19.32<br />
1.27<br />
1.48<br />
0.27<br />
0.49<br />
0.26<br />
f.47<br />
0.97<br />
1.41<br />
0.70<br />
0.93<br />
1.28<br />
0.07<br />
0.13<br />
0.17<br />
0.16<br />
0.03<br />
Schepen.<br />
63."92<br />
f8.02<br />
5.80<br />
3.33<br />
2.39<br />
1.61<br />
0.35<br />
f.06<br />
1.06<br />
0.78<br />
0.31<br />
0.35<br />
0.43<br />
0.39<br />
0.12<br />
0.04<br />
1863.<br />
UITKLARING.<br />
Tonnen.<br />
81.97<br />
4.26<br />
3.90<br />
1.34<br />
2.42<br />
0.70<br />
0.52<br />
0.23<br />
0.93<br />
1<br />
0.83<br />
0.57<br />
0.90<br />
0.25<br />
0.13<br />
0.01<br />
0.04<br />
Schepen.<br />
74.82<br />
12.68<br />
4.40<br />
2.07<br />
0.94<br />
0.72<br />
0.07<br />
1.32<br />
0.72<br />
0.72<br />
O.l5<br />
0.4i<br />
0.26<br />
0.53<br />
Voor de geladen stoomschepen verkrijgt men bij de inklaring voor de schepen in 1863 4 minde?", in f 864<br />
200 mee-r, voor den inhoud 15,398 en 106, 149 tonnen mee-r; bij de uitklaring 44 en 289 schepen, 26,505 en<br />
149,354 tonnen meer dan in 1862. De stoomschepen onder nederlandsche vlag ve-rminderden bij de inklaring in<br />
1863 met 4, bij de uitklaring met 3 en in 1864 met 7, terwijl hun getal in 1864 bij de inklaring met 12<br />
vennee-rde-rde. Hun tonneninhoud bedroeg bij de inklaring 9,261 en 'f6,709, bij de uitklaring 8,775 en f3,52·7<br />
mee-r dan in 1862. De schepen onder vreemde vlaggen bij de inklaring, in getal gelijk in f862 en 1863 , bedroegen<br />
in 1864 188, hun inhoud in elk van beide jaren 6,137 en 89,440; bij de uitklaring 47 en 296, hun inhoud f7,730<br />
en 135,827 tonnen mee-r dan in 1862. In ballast zijn mee-r ingeklaard dan in 1862 15 en 86, uitgeklaard in f864<br />
32 schepen; terwijl voor 1863 het getal met 1862 gelijk stond. Hun inhoud bedroeg bij de inklaring 9,607 en<br />
44,004, bij de uitklaring 2,954 en 17,218 tonnen mee1· dan in 1862. Onder nederlandsche vlag zijn in ballast<br />
slechts in 1864 ingeklaard 5, uitgeklaard in elk jaar 2 en 6 schepen.<br />
De geladen schepen en de tonneninhoud, ingedeeld naar de havens van in- en uitklaring, geven de volgende<br />
uitkomsten :<br />
Bij de inklaring:<br />
Zeeland ....<br />
Zuidholland. .<br />
N oordholland.<br />
Overijssel. . .<br />
Friesland .... .<br />
Groningen ... .<br />
Bij de uitklaring:<br />
Zeeland ....... .<br />
Zuidholland. . . . . .<br />
N oordholland . . .<br />
Overijssel .<br />
Friesland.<br />
Groningen<br />
Schepen.<br />
In pct.<br />
132 ( 1.7)<br />
3 ,461 ( 43. 7l<br />
2,425 (30.6)<br />
174 ( 2.2)<br />
622 ( 7.9)<br />
t,099 (13.9l<br />
38 ( 0.8l<br />
2,415 (48.9)<br />
1,470 (29.8)<br />
77 ( 1.5)<br />
542 (11 )<br />
397 ( 8 l<br />
1863.<br />
Tonneninhoud,<br />
In pct.<br />
19,432 ( 1.2l<br />
885, 752 (55. 7)<br />
507,959 (31.9)<br />
23,874 ( 1.5)<br />
86,781 ( 5.5)<br />
67,295 ( 4.2)<br />
6,998<br />
688,672<br />
300,491<br />
. 10,132<br />
85,049<br />
23,488<br />
( 0.6)<br />
(61.8)<br />
(27 )<br />
( 0.9)<br />
( 7.6)<br />
( 2.1)<br />
Schepen.<br />
In pct.<br />
16t ( 2.05)<br />
3,3-18 (41.5 )<br />
2,.t04 (30.1 ).<br />
157 ( 1.95)<br />
703 ( 8.8 )<br />
1,249 (15.G )<br />
41<br />
2,602<br />
1,242<br />
40<br />
522<br />
422<br />
( 0.85)<br />
(53.45)<br />
(25.5 )<br />
( 0.8 )<br />
(10.7 l<br />
( 8.7 )<br />
1864.<br />
0.04<br />
O.H<br />
0.04<br />
1864.<br />
Tonnen.<br />
89.65<br />
2.07<br />
2.38<br />
0.49<br />
1.15<br />
0.23<br />
o.rn<br />
0.15<br />
0.5.t.<br />
0.90<br />
0.45<br />
0.34<br />
0.74<br />
0.56<br />
0.08<br />
0.12<br />
0.02<br />
Tonneninhoud.<br />
In pct.<br />
28,093 ( 1.6)<br />
915,747 (54.1)<br />
551,894 (32.6l<br />
24,303 ( 1.5J<br />
99,83'5 ( 5.9)<br />
72,721 ( 4.3)<br />
5,854 ( 0.5)<br />
80,460 (67.3)<br />
274,079 (22.6)<br />
7,551 ( 0.6)<br />
87,777 ( 7.2)<br />
22,036 ( 1.8)<br />
Uit dit ov~rzigt blijkt, d.at in b!=lide ja:ren de meeste schepen zijn in- en uitgeklaard naar en van de havens<br />
van Zuidholland, de mins.te in het eerste jaar naar en van die in Zeeland, in het tweede naar en van die in.<br />
Overijssel. De tonn.eninhoud was het gi;ootst voor de. schepen, welke de zuidhollandsche, het kleinst voor die,
welke de zeeuwsche en groningsche havens bezochten en verlieten. Verg·eleken met 186~ ~as dhetl'.~·~tr~kk;l ijk<br />
aandeel voor de schepen: bij de inklaring in beide jaren g rooter voor de ha~ens va.n e.e an ' 'nes.an en<br />
G · ·<br />
1863<br />
ook van Zuidho11and kleiner voor de overige havens; biJ de mtklarmg grooter m 1863<br />
ro n~;~:~::s van Zuidho1lancl en Noordhol1and, terwijl het voor Zeeland en. Overijssel gelijk sto~d; in 1864<br />
voort d'e an Zeeland en vooral van Zuidhol1and; kleiner voor de over1g·e' vooral van N oo1dholland.<br />
groo er voor i . v . .<br />
De 0<br />
aven der kustvaart zijn te onvo1led1g om verder vermeld te wo1den. . • , .<br />
De n~~erl andsche schepen deden in vrachtvaart van en naar vreemde havens (staten XIV_ en XIV•) rn 1863<br />
2 reizen geladen, inhoudende 479,290 en 450,394 tonne~, 98~ e~ 9lk0 m ba~l ast d m~te~d~<br />
2 859 en in 1864 2 , 75<br />
1~7 242 en 133,880 tonnen. De grootste beweging in die vaart vond _plaats ~n beide Jaren tussc :n e ave.ui:;<br />
van' Groot-Brittanje' Rusland (Oost- en Witte z_ee)' Pruissen' Spanje ' Itahe, Bremen, Denema1ken' Belgie'<br />
Noorwegen en Hamburg en in 1863 ook van Chma. . h<br />
Langs de rivieren en kanalen zijn ingeklaard in 1863 970, in 1864 2,791 geladen, lk9~ en 359 led1g_e se epen<br />
. d 15 en 25 houtvlotten meer dan in 1862. De inhoud der geladen schepen was m 1863 117,8a7 tonnen<br />
min er_, 186' 18 270 minde1· die der ledige 30,349 en 38,525 minder' die der houtvlotten 847 en. 1,6Hl meer<br />
meer, m '• ' ' . ·d 533 675 led1g·esciepen<br />
dan in 1862. uitaeklaard in 1863 341 geladen schepen meer' m 1864 1,563 min er,_ . en " . d . d'<br />
meer dan in ~862~ De inhoud der geladen schepen was in 1863 2,006 tonnen meer' m 1864 185,8h min e9' ie<br />
der ledige 83 894 en 139.095 meer dan in 1862.<br />
d<br />
De verschillende l ande~, waar de schepen te huis behooren' geven voor de geladen schepen de volgende re en:<br />
Bij de inklaring:<br />
Schepen.<br />
1863.<br />
Tonnen.<br />
Schepen.<br />
lu pct. In pct. In P""<br />
1864.<br />
Tonnen.<br />
N ederlandsche . 13,690 (62.64) 1,157,499 (59.7 ) 13,206 (65.9) 1,118,889 (62.1 )<br />
5,660 (25.90) 316,296 (16.3 ) 4,3lk5 (21.7) 245,343 ('13.6 )<br />
Belgisr.he ... .<br />
t,963 ( 8.98) 323,063 (16.65) 2,010 (10.0) 311,896 (17.3 )<br />
Pruissische . . .<br />
Overige duitsche . 535 ( 2.45) 141,385 ( 7.3 ) ft69 ( 2.4) 126,512 ( 7.6 )<br />
( 0.03) 984 ( 0.05) 855<br />
Fransche . . 7<br />
Zweedsche . .. .. . ....<br />
404<br />
Bij de uitklaring:<br />
N ederlandsche . . . 6,157 (47.5 ) 505,082 (46.1 ) 5,926 (53.6) U5,327 (49.05)<br />
Belgische . .... . 5,017 (38.7 ) 260,041 (23.7 ) 3,562 (32.2) 183,483 (20.25)<br />
Pruissische . . . . . 1,337 (10.3 ) 217,520 (19.85) t,143 (10.3) 181,57'1 (20.0 )<br />
Overige duitsche . 438 ( 3.4 ) 111,137 (10.15) 415 ( 3.8) 96,024 (10.6 )<br />
Fransche . . . . . 8 ( 0.1 ) 1,615 ( 0.2 6 ( 0.1) 1,239 ( 0.1 )<br />
Zweedsche . . :<br />
606<br />
2lt0<br />
N oorweegsche • . 297<br />
Spaansche ....<br />
De schee vaart langs de rivieren werd in beide jaren bij de inklaring voor het grootste g~deelte<br />
In pct.<br />
gedreven<br />
. met nederla~dsche schepen. B ij de uitklaring overtroffen in beide jaren de vreemde v l agg~~ m _getal. schepen<br />
· t · houd de nederlandsche Het evenredig aandeel der nederlandsche vlag was b1J de mklar111g voor<br />
en in onnen1n · o b' · d · tkl · de<br />
. 1863 1 94 of in 1864 0 2 o/ voor den tonneninhoud 2.5 en 2.8 fo; lJ e m ar111g voor<br />
d e se h<br />
0 0<br />
epen m · ' • ' J • 1862 B" de inklaring geven· de<br />
h o 7 en 3 8 °/ voor den tonneninhoud 1 en 3.35 °to meer oan 111 · IJ . . •<br />
:~h:~:: o~der b~l gis~he vlag 0.2 °to meer en 1.1 °fo minder, hun tonneninhoud 0.6 en ~·~ /d 0 minder; ;.ie on~er<br />
ruissische 1 42 o/ , met 1.95 oio tonneninhoud minder' en 1.2 °to' met 0.3 °to tonnen~n ou mee~:· ie on. er<br />
~e overi e d~ütsche vlaggen 0.75 en 0.3 % minder voor de schepen; de inhoud ston~ 111 1863 gehJk aan d1~n<br />
i~<br />
1862<br />
~n bedroeg in 1864 0.2 °to meer. Bij de uitklaring is het aandeel der ~el g1sc~e vlag toegen~~en i~<br />
t<br />
1863 1 5<br />
o/ voor de schepen en 1.4 °to voor den tonneninhoud; afgenomen 111 .1864' ~et 3.3 en 1.5o lo· I<br />
me . o o h t 1 65 1 5 o/ de ovenge dmtsche vlaaaen 1.3 en<br />
elk jaar gaf de pruissische vlag 1 en. 0.5 f 0 se. epen me · en · o, cc<br />
o i 0 / met 0.95 en 0.4 °/ inhoud minde1· dan m 1862. "<br />
· Na~; de rivieren en ka~alen, waar langs de schepen zijn in- en uitgeklaard, verknJgt men:<br />
Bij de inklaring: 1863. 1864.<br />
Schepen. ,..,onnen. Scl>epen. Ton nen.<br />
In pct. In pl·t . In pc t. In pct.<br />
~ N ederlandsche. 3,980 (29.1 ) 164,944 (14.25) 3,771 (28.55) 162,566 (14.53)<br />
Maas en Zuid-Willemsvaart . Vreemde .. . . 4,752 (5,8.2 ) 261 ,546 (33.4 ) 3,212 (47 ) 182,269 (26.62)<br />
~ N ederlandsche. 5,786 (42.3 ) 682,722 (59 ) 5,278 (39.97) 659.265 (58.92)<br />
Rijn, Waal, IJssel en Berkel. Vreemde . . . . 2,357 (28.9 ) 462 ,265 (59.1 ) 2,382 (34.9 ) 437 ,620 (63.92)<br />
Kanaal van Terneuzen, vaart ~ N ederlandsche. 3,894 (28.4 ) 309,353 (26.7 ) 4,145 (31.39) 296,875 (26.53)<br />
van Brugge en Schelde. . . Vreemde .. .. 916 (1L2 ) 56 ,075 ( 7.2 ) 1,130 ('16.55) 63,037 ( 9.21)<br />
) N ederlandsche. 30 ( 0.2 ) 480 ( 0.05) 12 ( 0.09) 192 ( 0.02)<br />
])e Vecht (Gramsbergen) · · · ; Vreemde . . . . 141 ( i.7 ) 2,246 ( 0.3 ) 105 ( 1.55) { ,680 ( 0.25)<br />
B~j de uitklaring:<br />
. . ~ N ederlandsche.<br />
Maas en Zmd- W illemsvaart . · V d<br />
reem e ....<br />
·,, N ederlandsche.<br />
Rijn , Waal , IJssel en Berkel. V<br />
. reemc 1 e . ...<br />
Kanaal van Terneuzen, vaart ~ N ederlandsche.<br />
van Brugge en Schelde ... ( Vreemde .. ..<br />
N ederlandsche.<br />
De Vecht (Gramsbergen) . . . V d<br />
reem e . ...<br />
~<br />
449<br />
1863.<br />
Scl1epeo.<br />
In pel.<br />
1,294 (21.02)<br />
3,890 (57 .2 )<br />
1,491 (24 .21)<br />
-1 ,660 (24 .4 )<br />
3,345 (54.33)<br />
1,138 (16.7 )<br />
27 ( 0.44)<br />
i13(1.7)<br />
1864.<br />
Tonnen. Schepen. Ton11en.<br />
In pct. In pct. In pct.<br />
66,004 (13.1 ) 1,063 (1 7.9 ) 53,982 (12.12)<br />
216,223 (36.6 ) 2,350 (45.8 ) 133,139 (28.8 )<br />
218,644 (43.3 ) 1,266 (21.4 ) 180,312 (40.49)<br />
326,413 (55.2 ) 1,444 (28.2 ) 275,419 (59.5 )<br />
220,002 (43.5 ) 3,585 (60.5 ) 210,841 (47.35)<br />
46,475 ( 7.9 ) 1,224 (23.9 ) 52,536 (11.3 )<br />
432 ( 0.1 ) 12 ( 0.2 ) 192 ( 0.04)<br />
1,808 ( 0.3 ) HO ( 2.1 ) 1,760 ( 0.4 )<br />
In 1863 voer bij de in- en uitklaring uit en naar het buitenland het grootste getal schepen langs de Maas<br />
en Zuid-Willemvaart, in 1864 bij de inklaring langs den Rijn, Waal, I Jssel en Berkel ; bU de uitklaring<br />
langs het kanaal van Terneuzen, de vaart van Brugge en Schelde. Bij de inklaring werden de nederlandsche<br />
schepen in 1863 langs de Maas en Zuid-Willemsvaart en in beide jaren langs de Vecht, bij de uitklaring in<br />
beide jaren langs de Maas en Zuid- Willemsvaart, den Rijn enz. en de Vecht door de vreemde verre overtroffen.<br />
De riviervaart langs den RUn werd bij de inklaring, die langs het kanaal van Terneuzen bij in- en<br />
uitklaring grootendeels gedreven door nederlandsche schepen. De nederlandsche vlag deelde in de vaart langs<br />
de Maas en Zuid-Willemsvaart bij de inklaring in 1863 met 45.58 %, in 1864 met 54 °fo tegen 48.86 °/ , 0<br />
bij<br />
de uitklaring met 24.96 en 31.15 °fo, tegen 24.52 %; langs den Rijn, Waal , IJssel en Berkel bij de inklaring<br />
met 7L05 en 68.9 °fo, tegen 74.77 °/ 0<br />
, b~j Je uitklaring met 47.32 en 46.72 °fo, tegen 49.23 %; langs het<br />
kauaal van Terneuz€n, de vaart van Brugge en de Schelde bij de inklaring met 80.96 en 78.58 °fo, tegen<br />
80.97 °fo, bij de uitklaring met 74.62 en 74.55 °fo, tegen 77.77 °fo; langs de Vecht bij de inklaring met 17.54<br />
en 10.26 °fo, tegen 1.69 °fo, bij de uitklaring met 19.29 en· 9.84 °fo, tegen 17.11°foin1862.<br />
De nieuwe staat III• geeft de waarde van den in- en uit.voer uit en naar de verschillende landen in 1864<br />
ter zee en langs de rivieren met zeil- en stoomschepen en te lande langs gewone en langs spoorwegen.<br />
Van de voornaamste landen deelden in den invoer ter zee Groot- Brittanje en Ierland met f 114,894,972 of<br />
37.03 °/ , 0<br />
Java en de oostindische bezittingen metf91 ,503,522 of 29.IJ.9 °fo , Pruissen metf 14,812,996 of 4.77 °/ , 0<br />
Rusland met f 13,434,309 of 4.33 °fo , Hamburg met f H ,429,002 of 3.68 °fo, Frankrijk met f 10,988,662 of<br />
3.54 °fo. De in- en uitvoer ter zee van en naar Java heeft enkel plaats met zeilschepen, terwijl het aandeel<br />
dier schepen in de· waarde van den invoer voor Groot-Brittanje en Ierland 5.61, Pruissen 6L51, Rusland 92.68,<br />
Hamburg 7.82, Frankrijk 12.05 °fo bedroeg. In den geheelen invoer ter zee met zeilschepen deelde Groot<br />
Brittanje met 3.85, Java met 54.59, Pruissen met 5.44 , Rusland met 7.43, Haruburg met 0.53, Frankrijk<br />
met 7 .90 °fo , in dien met stoomschepen elk dier landen, behalve Java, met 76.04, 4, 0.69, 7 .39 en 6. 78 °fo.<br />
De invoer langs de rivieren bepaalt zich nagenoeg geheel tot dien uit Pruissen en Belgie. Op die wijze werd<br />
ingevoerd uit Pruissen voor eene waarde van f 58,035,582 of 70.80, uit Belgie van /23,527,568 of 28.70 °fo van<br />
dien invoer, waarvan met zeil~chepen 64.75 en 73.37, met stooms~hepen 35.25 en 26.63 °fo. Te lande werd<br />
ingevoerd uit Prnissen voor eene waarde van f 49/k79,328 of 60.26, uit Belgie van f 24,873,364 of 30.29, uit<br />
Frankrijk van f 5,241,603 of 6.38 % van dien invoer. In de waarde van dien invoer deelde voor elk dier drie<br />
landen die langs ge..,,vone wegen met 13.16 , 12.38 en 0.07 , die langs spoorwegen met 86.84, 87 .62 en 99.93 °fo.<br />
Ter zee werd uitgevoerd naar Groot-Brittanje en Ierland voor eene waarde van f 114,162,124 of 46.16, naar<br />
Java van/61 ,885,038 of 25 .02 , naar !talie van f9,S06,114 of 3.76, naar Frankrijk van /9,223,872 of 3.73, naar<br />
Hamburg van f 7 ,999,589 of 3.23, naar Pruissen van .f 7 ,349,242 of 2.97, naar Rusland van f 5,250.622 of 2.12 °fo<br />
van den geheelen uitvoer ter zee. De zeilschepen deelden in de waarde van dien uitvoer naar elk der voornoemde<br />
landen, behalve Java, voor Groot-Brittanje en Ierland met '12.35, !talie met 55.18, Frankrij k met<br />
8.06, Hamburg met 10.26, P ruissen met 19.62, Rusland met 34.18 °fo. In den geheelen uitvoer ter zee met<br />
zeilschepen deelde Groot-Brittanje met 12.46, Java met 54.70, Italie met 4.54 , Frankrijk met 0.66, Hamburg<br />
met 0.73, Pruissen met 1.27, Rusland met 1.59 °fo; in dien met stoomschepen elk dier landen, behalve Java,<br />
met 74.51, 3.H , 6.32, 5.35, 4.40 en 2.57 °fo. Langs de rivieren werd uitgevoerd naar Pruissen voor eene<br />
waarde vanf76,092,965 of 75.98, naar Belgie /23,884"210 of 23.85 °fo van dien uitvoer, waarvan met zeilschepen<br />
64.22 en 73.07, met stoomschepen 35. 78 en 26.93 °fo. De uitvoer te lande bedroeg naar Pruissen<br />
f 44,767,319 of 52.10, naar Belgie f 36,683,861 of 42.69, naar Frankrijk./ 3,337,656 of 3.88 °fo van dien geheelen<br />
uitvoer. In de waarde van dien uitvoer deelde voor elk van die drie landen die langs gewone weg·en met<br />
· 15.72, 40.38 en 0.001, die langs spoorwegen met 84.28 , 59.62 en 99.999 °/ 0<br />
•<br />
In de waarde van den ruilhandel, in- en uitvoer vereenigd, hebben in 1864 gedeeld: ter zee en langs de<br />
rivieren met st0omschepen Groot-Brittanje en I erland met f 208,510,929 of 61.83, Pruissen met f 59,292, 734 of<br />
17.58, Frankrijk met f 18,146,883 of 5.38', Hamburg met f 17,713,818 of 5.25, Belgie metf 12,705,473 of 3. 77 ,<br />
!talie met f 6,951,036 of 2.06, Rusland met f 4,439,071 of 1.32, Hannover met f 1,341,024 of 0.40 °/ 0<br />
; met<br />
zeilschepen Java en de oostindische bezittingen met f 153,388,560 of 38.11, Pruissen met f 96,998,051 of 24.10,<br />
Belgie met f 34,956,079 of 8.69 , Groot-Brittanje met f 20 , 5!~6 , 167 of 5.10, Rusland met f 14,245,860 of 3.54,<br />
!talie met/6,815,106 of 1.69, Hannover met/4,124,427 of 1.02, Frankrijk metf2,20û,459 of 0.55, Hamburg<br />
met f 1,714,773 of 0.43 °/ 0<br />
; te land langs gewone wegen Belgie met f 17,893,529 of 51.38 , Pruissen met<br />
/13,549,127 of 38.91, Hannover met/3,375,884 of 9.69, Hamburg met f3,767 of 0.01 %; langs spoorwegen<br />
Pruissen met f 80,697,520 of 60.58, Belg·ie met f 43,663,696 of 32.78, F rankrijk met /8,575,492 of 6.44.:<br />
Hannover metf 161,132 of 0.12 en Hamburg metf1 ,126 of 0.001 "/ 0<br />
•<br />
II. 57
--;:::<br />
7<br />
,<br />
I. STAA'r van den in-, uit- en doorvoe1· in Nederland, in 1865 en 186~.<br />
WAARDE IN GULDENS.<br />
BENAMING DER GOEDEREN.<br />
ALGEMEENE INVOER.<br />
ALGEiIEENE<br />
UITVOER.<br />
UITVOER IN DOORVOER.<br />
INVOER TOT VERBRUIK.<br />
UITVOER<br />
UIT HET VRIJE VERKEER.<br />
1863.<br />
1864.<br />
1863.<br />
1864.<br />
1863.<br />
1864.<br />
1863.<br />
1864.<br />
1863.<br />
1864.<br />
Aardappelen ....................... . ..... .<br />
Aardappelenmeel .... . , . .. ... ............. .<br />
A.arde , roode, ge1nalen, voor aarde•<br />
werk, enz . ....................... ...... . .<br />
Aarde,verk van alle soorten ............ .<br />
A.man•lelen ................................ .<br />
Amaril, gen1alen en ongemalen .... .. .. .<br />
Ammunitie van allerlei aard . . .......... .<br />
A.ppel-, peren· en meedrank ............ .<br />
A.sschen "Van onderscheidene bestand·<br />
deelen ......... , , . ....... . ....... .. .... , ..<br />
A.zijn van verschillenden graad en literkte<br />
Balein . . ............. .. . . . ................. .<br />
Beenderen en knookcn . ................. .<br />
Beenzwart.. . . . . .. .. .. ............... .. .. .<br />
Bier op fust, flessehen en kruiken ..... .<br />
Biezen en riet ........................ . .. . .<br />
Bijen ........... . ................ ......... .<br />
Blaau~sel of s1nalt .... . ................. .<br />
Blik en hlilnverk . . ......... .. .. ... .. ... . .<br />
Boeken ..................... .............. .<br />
Bokken en geiten .. ........... . ... ..... .. .<br />
Boomen, plantgewas, enz" ..... . . ...... .<br />
Borax, ruw en geraffineerd ............ .<br />
Bron· of mineraalwater, op kruiken of<br />
flesschen .. .... .. ............... .... . .... .<br />
Boter, eetbare en smeer• ............... .<br />
Bruinrood, gemalen en ongemalen .... .<br />
Bruinsteen .... ................... .. , ..... .<br />
Buskrni
"<br />
WAARDE IN GULDENS.<br />
BENUUNG DER GOEDEREN.<br />
ALGEMEENE INVOER<br />
ALGE~IEENE<br />
UITVOER.<br />
T<br />
UITVOER IN DOORVOER.<br />
INVOER TOT VERBRUIK.<br />
UITVOER<br />
Ul'r HET VRIJE VERKEER.<br />
1863.<br />
1.864.<br />
1863.<br />
1864.<br />
1863.<br />
1864.<br />
1863.<br />
1864.<br />
1863.<br />
18M.<br />
Grond· en ivoornoten ................... .<br />
Gutta-percl1a, run• en be,verkt ........ .<br />
Haar van alle soorten ................... .<br />
Hars en harpuis .. . .......... . .... . ...... .<br />
Hennep, ongehekeld en gehekeld ...... .<br />
Hoeden en vilten voor hoeden .... .. .... .<br />
Honig ..................................... .<br />
llooi ...................................... .<br />
Hop ....................................... .<br />
Dorens .................... . .............. . .<br />
scheepsbou,v· en tim1ner·,<br />
( grof, '"erk· en braiulhout,<br />
houhverk, holsblokken,<br />
Hout .. ...... \ rijs• en beibeze1ns ...... .<br />
j fijn 'verJ,hout en noten•<br />
boo1nenplaten ............ .<br />
verfhout van alle soorten<br />
Huiden, vellen, lede1• van verschillen
,<br />
WAARDE IN GULDENS.<br />
BENUllNG DER GOEDEREN. 1 ALGEMEENE INVOER. ALGEMEENB<br />
UITVOER. UITVOER IN DOORVOER. INVOER TOT VERBRUIK.<br />
UITVOER<br />
UIT HET VRUE VERKEER.<br />
i ··· ....."····· .....<br />
1863.<br />
1<br />
1864·. 1863.<br />
1<br />
1864. 1863.<br />
1<br />
1864. 1863.<br />
1<br />
1864.<br />
1863. 1 1864.<br />
Manufaktu• zeildoek, enz •............ 3,543,722 4,223,081 2,158,721<br />
ren........ 'Van 'vol, lakens, cashni•<br />
re11, enz •.................. 12,230,423 14,600,887 4,114,576<br />
(Veroo(q.) uit andere grond8toffen<br />
zamcuge"teld ............. 1,900,892 2,620,289 257,117<br />
Meekrap van allerlei 80ort eu be,vcrking<br />
............ . .......... . .........•..•. 88,387 95,822 33,788<br />
Matten, moseovische en andere ....... .. 184,662 370,369 3,388,451<br />
J.Ue"t, guano eri andere .................... 2,520,403 3,501,354 2,276,013<br />
Meubelen ........ , , ........ . .. .. . .......... 524,349 535,054 776,731<br />
Mode'W'areu ............ .·...... , ............ 1,393,166 1,553,093 239,h7<br />
Natnraliën ........................ • • ... •. • · 1<br />
Nieuw zilver, onbewerkt, bewerkt .....<br />
110,2551<br />
44,558<br />
304,721 1<br />
46,932<br />
97,281 1<br />
28,767<br />
2,381,577 858,960 1,149,751 2,640,854 3,057,935<br />
5,758,998 3,735,687 5,028,449 8,522,899 9,596,974<br />
561,602 230,368 522,584 1,657,783 2,100,874<br />
19,200 14,792 9,468 73,613 86,354<br />
4,081,531 Il Il 184,662 370,369<br />
713,574<br />
2,690,374<br />
232,252<br />
"<br />
2H,030<br />
Il 2,520,403<br />
293,884<br />
3,501,354<br />
322,374<br />
228,432 135,546 145,506 1,258,364 1,414,899<br />
170,5051 689 141 109,566 304,605<br />
15,394 26,374 13,701 17,214 33,104<br />
1,299,761 1,231,826<br />
378,889 730,549<br />
26,749 39,018<br />
18,996 9,732<br />
3,388,451 4,081,531<br />
2,276,013 2,690,374<br />
544,479 502,544<br />
103,571 82,926<br />
·-<br />
·-<br />
96,5921 170,364<br />
2,393 1,693<br />
ica ........... .. , ....... , .. 2,748 2,601 35<br />
Rij11t in doppen of i:emalen ...... , . . .. , .. 13,042,066 14,7ey,6,968 4,956,709<br />
Rijstmeel ...... . .... , ............. . .... , ... Il 14,112 "<br />
Rijtuigen .............................. . ... 206,319 137,714 183,311<br />
Roet, smeer, enz .. ... . ...... , ............ !i},545,642 2,027 ,914 1,071,572<br />
Rottingen, bind-, enz •... , .. .......... , ,. 379,318 422,264 435,972<br />
Rozijnen, korint of "''"art, enz" ........ 445,472 34'1,173 185,499<br />
Salpeter, ruw, geraffineerd ............. 1,630,000 2,311,110 1,279,617<br />
Schepen, schuiten, enz ........ . .......... 207,059 171,565 50,170<br />
Schilderijen ..• .. , ...... , ............. ..... 896,233 1,043,953 759,894<br />
Schildpad, onbewerkte en ruwe paarle·<br />
moer ..................................... 176,940 73,160 44,104<br />
Schors. ongemalen, gemalen of run., .. 107,088 76,404 245,966<br />
) ·•····· ......•.. ;, ...<br />
vaarzen, hokkelini:en en<br />
SlagtTee.... kalTeren .................. 540,420 888,060 10,527,070<br />
Tarken8 .............. ...... 516,040 688,500 1,556,560<br />
. 11chapen en lammeren .... 160,920 189,590 2,876,155<br />
Specerijen Tan alle soorten .. . ........... 1,334,281 1,297,144 1,134,352<br />
Speldf>n ................. . .......... . .... ... 40,673 45,379 4,410<br />
Spiauter of zink, geplet, dralld, werk<br />
of geruedschappen . .. ................. .. 4,810,899 5,777,519 4,190,945<br />
Spiegel11, al of niet in lijsten ............ 37,649 62,986 55,744<br />
Staal, blad·, werk·, draad .... .. ....... . 1,708,053 3,241,832 1,597,713<br />
Stearine ......•..•................. . .•..... 30,847 22,761 63,966<br />
Steen van alle •norten en kalk·" ....... 2,633,177 2,623,101 866,-183<br />
Sterkwater ................................ 3,895 5,266 259<br />
Stijf•el. ...... .....•..... .... ............... 4·2,769 14,181 16.740<br />
Stroo" .... " ." " •••"".. " ............". 4,997 17,772 61,48.i<br />
Stroo of 11paan in repen, blarlen, :;:arnΕ<br />
inur .. ....•.............. ... .... .. . •····· · 175,399 140,203 60,273<br />
Stroop, 1nclas4e en andere soorten .... . 205,782 459.373 188,178<br />
Suiker, ruw, ireraffineerd . , .. , .......... 41,740,576 41,155:760 38,544,772<br />
Sukade" ...... " .. ... ..... .. " ... . . ....... . 203,870 286,858 34,899<br />
Samak ....."" .. ......... . " ...... " .... .. 311,971 431,364 266,297<br />
1864. 1863.<br />
1<br />
1864. -1863.<br />
1<br />
1864.<br />
92,513 97,433 87,356 36,325 51,652<br />
68 26 68 2,722 2,533<br />
4,656,248 3 53,497 13,042,063 14,703,471<br />
306<br />
,,<br />
"<br />
" 14,112<br />
151,294 26,999 39,072 178,320 98,962<br />
800,717 9,503 30,829 2,567,806 1,999,857<br />
382,239<br />
" " 379,318 422,264<br />
'143,153 157,507 122,138 282,599 225,797<br />
2,463,885 Il<br />
" 1,630,000 2,311,110<br />
15,880 48,480 14,705 158,579 156,860<br />
556,845 17,302 3,200 879,331 1,041,073<br />
408,178 " " 176,940 73 ,3()0<br />
200,132 " " 107,088 76,404<br />
14,610,200<br />
,,<br />
"<br />
540.420 888,060<br />
1,859,340 Il<br />
" 516;040 688,500<br />
3,186,515 Il<br />
" 160,920 189.590<br />
1,159,4H 530,374 647,263 361,611 130;422<br />
4,539 3,216 4,454 37,457 41,013<br />
5,867,244 1,160,536 2,062,652 3,650,804 3,710,596<br />
78,364 29,959 55,804 7,785 7,182<br />
3,253,538 642,415 1,406,720 1,048,666 1,829,748<br />
101,554<br />
Il<br />
"<br />
30.847 22,761<br />
956,923 327,531 359,434 2,327)99 2,265,225<br />
1,563 Il Il<br />
3,895 5,266<br />
11,534 15,749 9,684 12,540 16,831<br />
87,189 Il 8,100 4,997 9,672<br />
30,4·15 51,943 25,163 123,634 115,110<br />
520,292 138,680 180,777 224,016 352,996<br />
35,191,626 12,257,828 7,232,623 31,903,592 32,777,220<br />
43,066 34,022 41,992 ·157,684 253,814<br />
331,399 Il<br />
1,110 311,971 430,254<br />
1<br />
1863.<br />
1<br />
1864.<br />
6,063 5,157<br />
9 IJ<br />
4,956,706 4,602,751<br />
" 306<br />
156,312 112,222<br />
1,062,069 769,888<br />
435,972 382,239<br />
27,992 21,015<br />
1,279,617 2,463,885<br />
1,690 1.175<br />
742,592 553;645<br />
44,104 408,17811<br />
245,966 200,132<br />
10,527,070 14,610,200<br />
1 ,556,560 i,859,340<br />
2,876,155 3,186,515<br />
603,978 512,148<br />
1,194 85<br />
3,030,409 3,804,592<br />
25,785 22,560<br />
955,298 1,846,818<br />
63,966 101,554<br />
538,652 597 ,489<br />
259 1,563<br />
991 1,850<br />
61,481 79,089<br />
8,330 5,252<br />
49.498 339,515<br />
26,286,944 27,959,003<br />
877 1,074<br />
266,297 330,289<br />
1<br />
-,<br />
WAARDE IN GULDENS.<br />
BENA11ING DER GOEDEREN. \ ALGEMEENE INVOER. ALGEMEENE UITVOER. UITVOER IN DOORV!tER. INVOER TOT VERBRUIK. UITVOER ER<br />
UIT HET VlllJE VERKE .<br />
1863. 1 . '864. 1 1863. 1 186~ 1863. 1 1864. 1863. 1 180<br />
1<br />
1,161.160 1,026,907<br />
Turf. . .. . . .... ... .... .. . .. . .. . . . . . .. . . 81 ,'l 39 115,249 2,657 3,286 11 " 81,139 115 , 2 !~9 2,657 3,28611 ..,,_<br />
37 22 134 720,242 945,588 2,445,671 3,288,303<br />
Vischwant. " .. " . .. " .: " ... . ... . ... ... ... 40,'162 67,364 2,720 210 " " 40,162 67 ,364 2,720 210<br />
Vitriool. . .. . . . . . . ... . ... .... . . . ..... . .... .. 2,305 2,669 15 ,099 10,952 '' 20 2,395 2,6!}9 15,099 10,932<br />
Vitrioololie...... . .............. . .. . .. . 8,610 42,403 64,5'15 57,335 /1 " 8,610 42,403 64,5'15 57,335<br />
Vlas, ruw, on:;ehekelcl en gehekeld . .. . 443,051 261 ,070 14,260,230 20 ,456,458 " 1,113 443,051 259,867 14,260,230 20 ,455,345<br />
Vlcesch, versch, gezouten, ge1•oold .. . . 1 1,371,118 565,159 1 , 13'1,28!~ 1,063,064 504,018 386,502 748,745 223,976 627 ,266 676,562<br />
Vruchten, versch, gcclroogcl, ingemaakt 'l 1<br />
501 ,888 'i, 117 ,151 1 ,877 ,877 '1 ,828,207 830,251 67'1,803 665,073 444,278 1 ,047,626 1;156,404<br />
Wagcnmakerinverk..... . ..... ... . .. ...... 217 ,035 69,083 32,908 59,277 H ,53 '1 23,328 205,604 45,755 21 ,377 35,949<br />
"Valvischbaarclen, ru'ft'... .. . . .. . . . . . . .. 9,022 15,130 300<br />
/1 /1 /1<br />
9,022 15,130 300<br />
Walvisch· en robbenspek... .. . . . . .. . .... '15 ,060 5,000 / /1 /1 11<br />
15,060 5,000<br />
/1<br />
Was, ongebleekt, gebleekt, beelclen enz. 788,655 285,531 729,470 442,643 2,392 6, 705 809,792 297 ,513 727 ,078 435,938<br />
"Verk, afval van hennep . . .... " .. .. • H,973 4,484 3,702 6,366<br />
/1<br />
156 11,973 4,32() 3,702 6,210<br />
Wijn, op fust, in Oesschen . . .. ".. . .. . .. 6,72'1,922 6,498,870 3,877,343 3,906,822 3,871 ,581 3,902,430 2,565,913 2,707,200 5,762 4,392<br />
Wild, gevogelte, enz . ... " .... .. .. . . . " .. 54/~26 60 ,821 214,631 257,4'10 40 ,6H2 46,809 13,734 13,962 173,939 210 ,601<br />
"Vol, schapen·, gekamd, enz... . ... .... . 6,793,966 7 ,530,464 7 ,508,4'18 \ 8, 7 ·12,808 472 49 ,632 6,793,494 7 /~80,832 7 1<br />
507 ,946 8,663,'176<br />
1 ••<br />
~<br />
WAARDE IN GULDENS.<br />
~<br />
;:: Il BENAlllNG DER GOEDEREN. 1 ALGEUEENE INVOER. ALGEMEENE UITVOER. UITVOER IN DOORVOER. ~OER TOT VERBRUIK. Ul'fVOER<br />
UIT HET VRIJE VERKEER.<br />
1863. 1 1864. 1863. 1 1864. 1863. 1 1864. 863. 1 1864. 1863. 1 1864.<br />
Zaad van alle soorten . . "" . .. ·.. .... .... 7,948,996 10,775,675 3,364,188 2,862,148 190,198 215,783 7,858,658 10,557 ,225 3,173,990 -12,646,365<br />
Zeep, harde, zachte, geparfumeerclc". 224,502 266,862 230,508 292, 761 157 ,691 192,349 61,907 70,440 72,817 f00,412<br />
Z'.jde ~an all~ soo~~en, ruw, bewerkt " 4,078,935 3,271 ,265 4,997,379 3,006,501 893,977 461,919 3,184,960 2,809,164 4,103,402 2,544,582<br />
Zrnkwit en zrnkgrrJS · · ·" · . . . . · · .."..... 139,251 232,143 109,559 202,278 35,450 40,675 103,801 191,468 74,109 161,603<br />
Zout, ruw, geraffineerd . " . .....".. . ... 549,429 73$,508 69,210 74,234 4,226 5,155 545,109 733 ,389 64 ,984 69,079<br />
Zwavel, ongeraffineerd, geraffineerd ... 722,453 961 ,984 1,342,655 1,915,053 11 1,068 722,453 960,916 -1 ,342,655 1,913,985<br />
( A.luminium•erts, asphalt,<br />
bloed, bloedzuigers, hei·<br />
Ver• ~ of veen"chalen"ijs, inkt,<br />
• kalvermagen, katoen·<br />
schallende<br />
zaad, kryolithsteen,mos-1 1 1 1 1 1 1 Il
_,,<br />
II.<br />
Volgorde der twintig voornaamste soorten van goederen naar de belangrijkheid ''an hunne waarde bij in-, uit- en doorvoer, met aanwijzing van hunne verhouding<br />
tot het geheele bedrag der waarde in 1865.<br />
Pi<br />
[4<br />
~<br />
~<br />
t)<br />
z<br />
<br />
ALGEMEENE INVOER. ALGEMEENE UITVOER. UITVOER IN DOORVOER. INVOER TOT VERBRUIK. UITVOER UIT HET VRIJE VERKEER.<br />
BENAMING<br />
DER GOEDEREN.<br />
~<br />
.g<br />
00<br />
+'<br />
<br />
..<br />
..~<br />
~~<br />
...... <br />
~i<br />
> o3<br />
§~<br />
..,; .....<br />
::1~<br />
CD 00<br />
~~<br />
-'"°<br />
~$<br />
P-1<br />
§<br />
ioo<br />
i:l §<br />
''"''1:1<br />
~~<br />
~ áD<br />
'"°.::<br />
JPi<br />
...... ~<br />
§ !:::<br />
:s fij<br />
p't:I<br />
CD àO<br />
0 o;l<br />
0 .....<br />
;]<br />
~<br />
g<br />
:3<br />
]oo<br />
i:1 §<br />
''".-0<br />
+'~<br />
~00<br />
lo!<br />
~ 85<br />
p N<br />
(!)·~<br />
"S cd<br />
o;l i:1<br />
~
460<br />
111.<br />
S'f AA'f van den handel !lende 1·ijke11, in t863 en t86t<br />
{W~<br />
tns.)<br />
LANDEN<br />
ALGEMEE NE INVOER .<br />
INVOER TOT VERBRUIK. ALGE~IEENE UITVOER.<br />
UITVOER UIT HET VRIJE VERKEER.<br />
UITVOER IN DOORVOER.<br />
VAN<br />
HERKO~IST<br />
EN BESTEHING.<br />
1863.<br />
1864.<br />
1863.<br />
1864. i863.<br />
1864.<br />
1863.<br />
1864.<br />
1863.<br />
1864.<br />
I·<br />
Algier" . ..... ......... . . . . .... . ... . . ... .... .<br />
A.us tralie . ... . . .... . ..... . . . . . .. . ...... . .. .. .<br />
Barbarijs e!.., 10taten .. . .... . .. .... ....... . . .<br />
Belgie . . .. .. . ..... . . . ... . . . . . . . .. .. . . . . ... .. .<br />
Brazilie . .. . . . ... .... .... ... .... . . . .. .. . . ... .<br />
B1•e1ne11 . .. ...... .. . . . . .. . . ...... . ... . .. . . .. . .<br />
Califo1•11ie ...... .. , ... ... . , .. . .. .. . . ... ...... .<br />
Chili ...... .. ... .. . ..... . ..... .. . . ... . . ... .. . .<br />
Cbiua ... .. .. . .. .. ..... .... .. . . .. . . .... . .. . .. .<br />
Cuba .. . . .... . . . .... . . . .. . . . ..... . . .. .. .. . . . . .<br />
C111•ac;ao . ... . ... . . . ..... •. .... . . .. ..•.. .. •. • .<br />
Oe11e1Da1•ken . ... . .. ... . .. ...... .. ... .. .. . . . .<br />
Donauvo1•stendom1nen . .. .... .. .. . .... . . .. . .<br />
Egypte . ... . .. . . .. ........ . ............ . . .. .. .<br />
Engelsch /i1nerika .. . . . . . .. ... .... ... . ... .. .<br />
Eng elsche oostindisehe bezittingen .... . . .<br />
F1•ankrijk". " " .. " .. " , , .. ... " " . ",. ""<br />
Gibraltar . ... ....... .. . . ..... . .... . . . . ..... .<br />
Gl'ickenland .. . . . . . . . ... . ... .. . . .. . . . . .... .. .<br />
Groenland ... . .... . ....... . ..... ... ........ . .<br />
Groot-Brittanje . .. . . .. ... .. . . . . ... .. .. .. .. "<br />
llaïti . . . . . ........ . . . .. .. . . ... .. .. .. . . .. , . ... .<br />
U a 1nbu1•g . .. . . . .. .. . . ......... ... . . ... . . ... .<br />
Jlanno"e r .... .. ... . . . . . .. .. ... . . . . . .. .. . . . .. .<br />
St. llelena" . ... ". " " . ... " . . . " . .. " " " .<br />
Italie ~ ::: ~:;:~=:~ :~~~~~~~ : :<br />
da1la11.· . . .. •. .... • . . ...... .. : .. . ..... .... .. .. .<br />
Java, e11z .. .. .... . ... .. .. .. ... . .. ...... ... . .<br />
Joniscl1e eilanden . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . .. .<br />
Uaap de Goede Doop . .. ... .... .. . .. .. .... .<br />
lianariscl1e eilanden. .. . ... . ... . ... . . .... .<br />
IO:e1•kclijk c Sta at ... ... ... . . . ........ .. .... .<br />
Kast ' 'an Guinea . . .... . . .. ... ... .. .. ... . . .. .<br />
Lubeck" . . " . .. . . " . .. " ..... . . " . . " ... . , . .<br />
!Uaita .... .. .. ...... . ... . . ..... .. . .. .. . . .. . .. .<br />
ltlecklenburg .. . . . ... . .... .. .. . .. ...... ... . . .<br />
Mexico . . . . ..... . .. . ... ... . . . .. . .. .. . ... ... . .<br />
Noord-Amerika (Vereenigde Staten -van)<br />
Noor,vegeu, ..... . .... .. . .. .... .. .. . .... ... . .<br />
Oldenburg ........ . .... , . . . . . .. .. .. ..... . , . . .<br />
Oostenrijk" ... . . . . . .... ... . ... .. . . . .. . . .. " .<br />
Peru ..... . .. . ... . .... . . . .. .. ... .... . .. . ... . . .<br />
1 Philippijn8che eilanden . . . ... . .. . . . .. . .... .<br />
Porto1•ic o . . . . . ...... , .. . ... ..... .. ... . .... . . .<br />
Portugal ..... . ... . ... .. .. . . ... .. . . .. . . . . . .. .<br />
Pruissen ... . .... ... .... . ... . . ... .... .. ..... . .<br />
Rio de la Plata. . . . . . . . . . . . . . . .. .. ..... ... .<br />
Rusla11d (Oost- en "Vitte zee} ... . . .. . . ..•<br />
» (Zwarte zee)""""."." " " "<br />
Spanje . . , .... . . " .. .... " .. .. . .. . . . . . , .. , ... .<br />
Suri11a1ne . . .... . .. .. .. . . . . .. . .... . . . .. . . . . . . .<br />
Tl'Înidad" .. .. . . . . . . . .. . .. ....... .. . . . .. .. .. .<br />
Turkije .... . . . . ... . . . . ...... .. .. . ..... ... .. . .<br />
"7enczuela . ........ . . . .... ....... . .. ... . .. . . .<br />
Westkust -va11 A.frika . .. . . . .. .. . . .... .... . . .<br />
Zuitlzee . . .. . .. ... ... . .. . .. . ... . .... . .... . . . . .<br />
z,veden ... . ... .. .. .. . .... . . . . . .... .. .. .. . .. .<br />
S t randgo"derc n ..... .... .. . . .... . . .. .. ..... .<br />
46,272,577<br />
2,163,679<br />
3,106,873<br />
/~96 , 694<br />
1,932,078<br />
3,065 ,135<br />
333,009<br />
1,999,110<br />
64,560<br />
148,240<br />
6,546,786<br />
16,179,74·3<br />
135<br />
17,152<br />
56,540<br />
109,233,077<br />
226,833<br />
7,872,463<br />
l~ , 7 41 ,868<br />
235,311<br />
625,895<br />
1,885,120<br />
235<br />
80,127,608<br />
566,777<br />
18,539<br />
17,857<br />
825,235<br />
140,403<br />
333,624<br />
8,661,955<br />
5,416,240<br />
90,025<br />
1,787,365<br />
3,216,932<br />
3,030<br />
863,145<br />
113,002,167<br />
1,071 ,150<br />
8,871,960<br />
1,133,675<br />
1,559,206<br />
2,820,490<br />
1,777,383<br />
451,062<br />
2,309,980<br />
169,985<br />
48,407 ,885<br />
629,742<br />
3,665,340<br />
1,456,661<br />
2,373,520<br />
422,327<br />
1,676,614<br />
142,030<br />
5,593,883<br />
16,318,364<br />
148,191<br />
7,970<br />
114,894,972<br />
506,408<br />
11,429,197<br />
5,212,360<br />
38,792<br />
4,460,028<br />
361,638<br />
91 ,503,522<br />
336,297<br />
558,996<br />
4,162<br />
554,054<br />
80,087<br />
202,896<br />
29,176<br />
6,711,724<br />
6,271 ,276<br />
128,809<br />
1,255,414<br />
3,246,610<br />
240,374<br />
872,387<br />
122,327 ,906<br />
1,238,906<br />
13,434,309<br />
1,282,451<br />
1,276,107<br />
.1,448,255<br />
776,468<br />
2,426,103<br />
385,562<br />
41 ,380,299<br />
1,735,882<br />
2,607,837<br />
496,694<br />
1,136,681<br />
2,839,152<br />
294,777<br />
1,901,802<br />
99,160<br />
148,240<br />
6,582,982<br />
' 13,646,405<br />
75<br />
30,333<br />
56,540<br />
90,567,277<br />
225,706<br />
5,601,284<br />
4,583,299<br />
137,485<br />
309,565<br />
1,327,972<br />
316<br />
65 ,826,109<br />
180,331<br />
18,760<br />
796,480<br />
122,703<br />
333,579<br />
6,365,499<br />
5,412,082<br />
89,450<br />
1,415,216<br />
3,216,842<br />
14,110<br />
771 ,669<br />
74,088,135<br />
1,076,192<br />
8,481,598<br />
.866,175<br />
524,520<br />
2,275,969<br />
1,354,661<br />
177<br />
451,062<br />
2,274,921<br />
169,985<br />
t ~ Il<br />
1,142,965<br />
5,670<br />
40,052,û 149,202,522<br />
598 ,~ 196,399<br />
3,370,! 664 ,522<br />
200<br />
1,45 4. 673,194<br />
112:1 358,816<br />
1,rn;i 367,054<br />
360.1 581 ,983<br />
1,643 :! 2,032,831<br />
5,457,1 2,144, 737<br />
14,210,' k1,223,140<br />
Il 902,457<br />
117.1<br />
7,\ 638<br />
94,403.1 ~ 4 , 505 , 674<br />
506. 1<br />
9,053:; 7,423,626<br />
5,145.! 2,750,038<br />
38;<br />
2,836,!<br />
35 5.!<br />
78,207,1<br />
329,I<br />
679.1<br />
528.1<br />
62j<br />
202.<br />
28.<br />
4 , 8 7 ~.<br />
6,224.<br />
'128<br />
94i<br />
3,180,<br />
89.<br />
3.<br />
820.<br />
83 , 0 2~<br />
1,238<br />
·13,199.<br />
381"<br />
1 ,109,r<br />
1,050.!<br />
37:<br />
776,<br />
2,411"<br />
337,1<br />
2,795,538<br />
1,272,814<br />
3,609,365<br />
1,5 60,797<br />
~ 0 , 100 , 995<br />
106,500<br />
180,96!)<br />
6,724<br />
212,299<br />
622,622<br />
81,986<br />
18,184<br />
71 ,433<br />
3,279,722<br />
1,370,578<br />
59,774<br />
4,431 ,858<br />
30,656<br />
120,4·29<br />
431,162 -<br />
8,820,201<br />
1,240,890<br />
h,4.87 ,411<br />
229,380<br />
5,225,982<br />
2,099<br />
130,636<br />
89,!J58<br />
567,052<br />
57,997<br />
1,338,426<br />
80<br />
996,502<br />
60,810,892<br />
49,727<br />
1,077,286<br />
577.323<br />
449:341<br />
376,765<br />
472,904<br />
2,051 ,272<br />
369,560<br />
35,193<br />
2,271 ,101<br />
12,614,237<br />
622,702<br />
22 ,263<br />
114,162,124<br />
8,000,520<br />
3,790,107<br />
9,306,114<br />
3,578,501<br />
61 ,885,038<br />
109,770<br />
600<br />
275,097<br />
398,913<br />
42,060<br />
65 ,546<br />
94,067<br />
831<br />
4,204,817<br />
1,413.491<br />
79,949<br />
2,118,186<br />
113,131<br />
585,740<br />
128,209,526<br />
1,449,125<br />
5,250,622<br />
210,930<br />
1,968,546<br />
542,991<br />
255,071<br />
426,338<br />
20,476<br />
2,061 ,105<br />
927,882<br />
43,795,203<br />
161 ,340<br />
531,169<br />
200<br />
664,967<br />
258,102<br />
348,866<br />
551 ,992<br />
1,630,388<br />
1,295,389<br />
7,780,101<br />
609,805<br />
71,713,610<br />
6,105,943<br />
1,990,258<br />
2,663,443<br />
1,171 ,118<br />
3,350,160<br />
911 ,227<br />
23,282,375<br />
99,428<br />
153,635<br />
6,724<br />
211 ,959<br />
204,573<br />
30,133<br />
16,154<br />
63,836<br />
1,465,616<br />
950,532<br />
55,092<br />
4,308,252<br />
4,199<br />
86,995<br />
354,357<br />
94,538,714<br />
1,003,813<br />
8,336,570<br />
80,891<br />
4,742,832<br />
2,099<br />
129,552<br />
70,133<br />
75,335<br />
57,954<br />
686,694<br />
663,802<br />
53,506,847<br />
26,990<br />
608,732<br />
574,242<br />
221,001<br />
358,146<br />
423,652<br />
1,442,867<br />
368,756<br />
35,193<br />
842,026<br />
9,632,800<br />
492,853<br />
22,263<br />
91,212,308<br />
6,624,067<br />
3,039,289<br />
7,974,661<br />
1,152,412<br />
52,910,082<br />
83,342<br />
600<br />
255,363<br />
97,595<br />
20,984<br />
63,045<br />
73,626<br />
2,245,624<br />
973,373<br />
71 ,337<br />
2,025,812<br />
107,936<br />
382,231<br />
97,637 ,195<br />
1,127,875<br />
3,761,319<br />
53,131<br />
1,325,961<br />
539,556<br />
202,124<br />
64,617<br />
20,476<br />
896,135<br />
215,083<br />
5,670<br />
5,407,319<br />
35 ,059<br />
133,353<br />
8,227<br />
100,714<br />
18,188<br />
29,991<br />
402,443<br />
44<br />
849,348<br />
3,443,039<br />
292,652<br />
638<br />
22,792,064<br />
1,317,683<br />
759,780<br />
132,095<br />
101 ,696<br />
259,205<br />
649,570<br />
6,818,620<br />
7,072<br />
27,334<br />
340<br />
418,049<br />
51,853<br />
2,030<br />
7,597<br />
1,814,106<br />
420,046<br />
4,682<br />
123,606<br />
26,457<br />
33,434<br />
76,805<br />
34,281,487<br />
237,077<br />
4,150,841<br />
148,489<br />
483,150<br />
1,084<br />
19,825<br />
491,717<br />
43<br />
651,732<br />
80<br />
332,700<br />
7,304,045<br />
22,737<br />
468,554<br />
3,081<br />
228,340<br />
18,619<br />
49,342<br />
608,405<br />
804<br />
1,429,075<br />
2,981,437<br />
129,849<br />
22,949,816<br />
1,376.453<br />
750,818<br />
1,331,453<br />
2,426,089<br />
8,974,956<br />
26,428<br />
19,734<br />
301,318<br />
21 ,076<br />
2,501<br />
20,441<br />
831<br />
1,959,193<br />
440,118<br />
8,612<br />
92,374<br />
5,195<br />
203.509<br />
30,~72;331<br />
321,250<br />
1,489,303<br />
157,799<br />
642,585<br />
3,435<br />
52,947<br />
361,721 .<br />
1,164,970<br />
Totaal. . . . . . . .<br />
442,438,906<br />
474,337,773<br />
351 ,835,988<br />
380,876: 4,730,947<br />
433,416,570<br />
287,479,610<br />
344, 162,246<br />
87,251,337<br />
89,254,324
462<br />
-<br />
STAA'r yan den handel ~ plendc 1·ijken, in 4864.<br />
(Waa~ tis.)<br />
463<br />
INVOER<br />
UITVOER<br />
LANDEN<br />
VAN<br />
TER ZEE MET<br />
LANGS DE RIVIEREN Mlrî<br />
TE LANDE LANGS<br />
TER ZEE MET LANGS DE RIVIEREN MET TE LANDE LANGS<br />
HERKOMST EN BESTEMnllNG,<br />
Zeilschepen.<br />
Stoomschepen.<br />
Zeilschepen.<br />
Stoomsche ~e wegen. j Spoorwegen.<br />
Zeilschepen. 1 Stoomschepen. Zeilschepen. Stoomschepen. Gewone wegen. , Spoorwegen.<br />
Algiers ..................................... · ............ '<br />
Australie., .. , ...........................................<br />
Belgie ...........................................•....... 4,002 2,951<br />
Brazilie .......................................... ·· ···· · 629,742<br />
Bremen ....... . .. .... .............. ......... . .......... . 3,550,737 9,\::166<br />
Chili ..................................................... 1,456,661<br />
China ....................................................<br />
Cuba .................................................... 2,373,520<br />
Curaçao ................................................. 422,101 226<br />
Denemarken"." ... ,."" .. " ... " ..... " . .. " ......... 1,147,469 529,098<br />
Egypte ....... ...... .......................... ......... ... -142,030<br />
Engelsch Amerika ................•.................... ·<br />
Engel&ch Oost·lndie" "." .. , .. " ........ ". "." ...... 5,593,883<br />
Frankrijk ....................................... ·· ····· 1,323,807 9,665,855<br />
Gibraltar ................................................<br />
Griekenland" ............. " .. " ". " .. " ..... . ... " .... 148,191<br />
G!'oenland .. .................... ............... ........ .. 7,970<br />
Groot· Brittanje .... .. .. ...•............. . .............. 6,448,026 108,446,946<br />
Haïti .......................... . ................•........ 506,408<br />
Ha1nburg .................................. ············· 894,014 10,534,9fl8<br />
llan11over . ........................................ · · · · · · 2,371,771 117,910<br />
St. llclena .............................................. 38,792<br />
ltalie . ............. ..•.... .................... 1 ••• · •••••• 1,679,678 2,780,350<br />
Japan ......... ... . ................................ ······· 361,638<br />
91,503,522<br />
Ja••"····················································<br />
Jo11ische eilanden .. ............................ ..... • • • 317,917 18,380<br />
Kaap de Goede Hoop" ................................ 558,996<br />
Ka11ariacbe eilanden ................................ ·.·<br />
Kerkelijke Staat . .. . '. .................................. 4,162<br />
nu"t Yan Guiaea ....................................... 554,054<br />
Lubeck . ........... .•.... . .................... . ...... .. .. 30,397 49,690<br />
!Ualta" ........... .... "." ... " .......... .. . " ...... " ..<br />
!Uecklcnbn•g ......... , ........... ... .......•. . ... • ...... 169,556 33,340<br />
lUexieo ................ . ........ ················ ········ 29,176<br />
Noo•d·A.1aesika {Ve•ecaigde Staten -van) ....... .... 6,711,706 18<br />
Noor-egen ..................... " .. """""" ......... 5,155,168 1,116,108<br />
OldcGburg ................. . .. . .......................... 128,809<br />
Oostcnl'ijk ............... . .............................. 474,398 781,016<br />
Peru ..................................................... 3,246,610<br />
PhilippijnHlle cilauden" ............ " . ...... .. ... . ... 240,374<br />
PorC.01•ico . ............... .. ...... . ......................<br />
Portugal" .....................•......................... 815,656 56,731<br />
P1•uisscn ...... .. ....... " ..... .................•......... 9,H 1,409 5,701,587<br />
Rio de la Plat:." . .. " " .. " ......... " . " . " ".""" .. 1 ,238,906<br />
Rusl:.nd ............................. . .......•.......•... 12,451,272 983,037<br />
Spanje •.......... "." .. "." ....... " ..... ...... " •.. ". 454,434 828,017<br />
Stl.riname ..... ......... . " .. . ..... ....... . .. ............. 1,276,107<br />
Turkije .................................................. 1,429,349 18,906<br />
Venezuela ......... ..................... - ................<br />
Westkust ""'" A.fPika ........ ··· ·· ········ ···· ······ ·· 776,468<br />
Zuidzee .....•.............................. "............<br />
Zwe
--<br />
""'1111<br />
IV.<br />
Volgorde dei· twintig voornaamste landen naar de belangrijkheid van de waarde van in-, uit- en doorvoer in 1863.<br />
VOLG<br />
NOMMER.<br />
ALGEMEENE INVOER.<br />
INVOER TOT VERBRUIK.<br />
ALGEMEENE<br />
UITVOER.<br />
UITVOER<br />
UIT HET VRIJE VERKEER.<br />
UITVOER IN DOORVOER.<br />
Pruissen.<br />
Groot-Brittanje.<br />
Pruissen.<br />
Pruissen.<br />
Pruissen.<br />
2<br />
3<br />
4<br />
5<br />
6<br />
7<br />
8<br />
9<br />
10<br />
11<br />
Groot-Brittanje.<br />
Java, enz.<br />
Belgie.<br />
Frankrijk.<br />
Rusland (Oost- en Witte zee).<br />
Vereenigde Staten van Noord-<br />
Amerika.<br />
Hamburg.<br />
Engelsche oostindische bezittin<br />
gen.<br />
Noorwegen.<br />
Hannover.<br />
Pruissen.<br />
Java, enz.<br />
Belgie.<br />
Frankrijk.<br />
Rusland (Oost- en Witte zea).<br />
Engelsche oostindische bezittingen.<br />
Vereenigde Staten van Noord<br />
Amerika.<br />
1 Hamburg.<br />
Noorwegen.<br />
Hannover.<br />
Groot-Brittanje.<br />
Belgie.<br />
Java, enz.<br />
Rusland (Oost- en Witte zee).<br />
Frankrijk.<br />
Hamburg.<br />
Suriname.<br />
Groot-Brittanje.<br />
Belgie.<br />
Java, enz.<br />
Rusland (Oost- en Witte zee).<br />
Frankrijk.<br />
Hamburg.<br />
Suriname.<br />
Groot-Brittanje.<br />
Belgie.<br />
Java, enz.<br />
Rusland (Oost- en Witte zee).<br />
Frankrijk.<br />
Vereenigde Staten van Noord<br />
Amerika.<br />
Hamburg.<br />
Oostenrijk. Oostenrijk. Engelsche oostindische bezittingen.<br />
Italie (Oud Napels en Sicilie). Italie (Oud Napels en Sicilie). Hannover.<br />
Vereenigde Staten van Noord Italie (Oud Sardinie). Zweden.<br />
Amerika.<br />
.....<br />
-~<br />
12<br />
13<br />
14<br />
15<br />
Peru.<br />
Bremen.<br />
Cuba.<br />
Suriname.<br />
Peru.<br />
Cuba.<br />
Bremen.<br />
Suriname.<br />
Italie (Oud Sardinie).<br />
Hannover.<br />
Engelsche oostindische bezittingen.<br />
Denemarken.<br />
Hannover.<br />
Denemarken.<br />
Vereenigde Staten van Noord<br />
Amerika.<br />
Engelsche oostindische bezittingen.<br />
Japan.<br />
Westkust van Afrika.<br />
Suriname.<br />
Noorwegen.<br />
16<br />
17<br />
18<br />
19<br />
Zweden.<br />
Brazilie.<br />
Denemarken.<br />
China.<br />
Zweden.<br />
Denemarken.<br />
Brazilie.<br />
Oostenrijk.<br />
Japan.<br />
Noorwegen.<br />
Zweden.<br />
Italie (Oud Toscane).<br />
!talie (Oud Toscane).<br />
Rio de la Plata.<br />
Noorwegen.<br />
Australie.<br />
Kust van Guinea.<br />
Denemarken.<br />
Gibraltar.<br />
!talie (Oud Napels en Sicilie).<br />
20<br />
Italie (Oud Napels en Sicilie).<br />
Turkije.<br />
Rio de la Plata.<br />
Japan.<br />
Rio de la Plata.<br />
JVa.<br />
......<br />
.....,. -:- ~<br />
Volgorde der twintig· voornaamste landen naar de belangrijkheid van de waarde van in-, uit- en doorvoer in 186~.<br />
~ 11 VOLGt"-i<br />
NOMMER.<br />
ALGEMEENE<br />
INVOER.<br />
INVOER TOT VERBRUIK.<br />
ALGEAIEENE<br />
UITVOER.<br />
UITVOER<br />
UIT HET VRIJE VERKEER.<br />
UITVOER IN DOORVOER.<br />
C1t<br />
co<br />
2<br />
3<br />
4<br />
6<br />
7<br />
8<br />
9<br />
10<br />
11<br />
12<br />
13<br />
14<br />
15<br />
16<br />
17<br />
18<br />
19<br />
20<br />
Pruissen.<br />
Groot-Brittanje.<br />
Java , enz.<br />
_ Belgie.<br />
Frankrijk.<br />
Rusland.<br />
Hamburg.<br />
Noorwegen.<br />
Vereenigde Staten van Noord<br />
Amerika.<br />
Engelsche oostindische bezittingen.<br />
Hannover.<br />
Italie.<br />
Br.emen.<br />
Peru.<br />
Zweden.<br />
Cuba.<br />
Denemarken.<br />
Chili.<br />
Turkije.<br />
Spanje.<br />
Groot-Brittanje.<br />
Pruissen.<br />
Java , enz.<br />
Belgie.<br />
Frankrijk.<br />
Rusland.<br />
Hamburg.<br />
Noorwegen.<br />
Engelsche oostindische bezittingen.<br />
Hannover.<br />
Pruissen.<br />
Groot-Brittanje.<br />
Java, enz.<br />
Belgie.<br />
Frankrijk.<br />
!talie.<br />
Hamburg.<br />
Rusland.<br />
Vereenigde Staten van Noord<br />
Amerika.<br />
Hannover.<br />
Pruissen.<br />
Groot-Brittanje.<br />
Belgie.<br />
Java, enz.<br />
Frankrijk.<br />
!talie.<br />
Hamburg.<br />
Rusland.<br />
Hannover.<br />
Vereenigde Staten van Noord<br />
Amerika.<br />
Pruissen.<br />
Groot-Brittanje.<br />
Java, enz.<br />
Belgie.<br />
Frankrijk.<br />
Japan.<br />
Vereenigde Staten van Noord<br />
Amerika.<br />
Rusland.<br />
Engelsche oostindische bezittingen.<br />
Hamburg.<br />
Vereenigde Staten van Noord- 1 Japan.<br />
Amerika.<br />
1 Oostenrijk.<br />
Italie.<br />
Brazilie.<br />
Engelsche oostindische bezit- 1 Denemarken.<br />
tingen.<br />
Zweden.<br />
Peru. Oostenrijk. Suriname.<br />
Hannover.<br />
!talie. Zweden. Japan.<br />
Suriname.<br />
Zweden. Denemarken. Rio de la Plata.<br />
Denemarken.<br />
Denemarken. Suriname. Noorwegen.<br />
Bremen.<br />
Californie. Rio de la Plata. Zweden.<br />
Noorwegen.<br />
Rio de la Plata. Noorwegen. Engelsche oostindische bezit- 1 Westkust van Afrika.<br />
tin gen.<br />
Cuba.<br />
Bremen.<br />
Australie.<br />
Australie.<br />
Suriname.<br />
Australie.<br />
Bremen.<br />
Rio de la Plata.<br />
...,..<br />
~<br />
·'C,.J~<br />
.. -~--
l'<br />
r<br />
.......<br />
v.<br />
STAA'r van het getal -0n den inhoud ~nd ingeklaarde schepen iu 1865 en 1864.<br />
Mii<br />
LANDEN VAN HERKOMST.<br />
Ha11uovc1· . . .. .... . ......... ... . ... . .. ·<br />
Oltlenburg .......... ..... ... . ...... .<br />
Bre1ne11 . ..<br />
lla1nburg ......... . . . ..... . ... .<br />
Den.ema1•ke11 .... . ... ... ..... . .<br />
lllecklenburg . ..<br />
Lubeck ... ... . ................... .<br />
Pa•uissc11 ... ....... . .. ...... ........ . .. .<br />
Rusland (Oost• en 'Vitte Zeeë11) ...<br />
z,vecle1J., .. .................. . . .<br />
N 001''''ege11 . ....... .. . . ......... .<br />
Belgic........... . . ............. .<br />
Groot-B1•itta11je . .<br />
Franlcrijk ....................... .<br />
Spanje .... . .......... .. .......... .<br />
Portugai .. . .. ........ . ... .<br />
Italie (Oucl-Toscane) .. . ........... .<br />
ltalic (Napels en Sicilie) . .. ........ .<br />
Jim•lcelijken Staat .......... .<br />
J.'tlalta . .. ......•................<br />
Oostenrijk : ......... . ....... . . . . ..... .<br />
Oo11aln·orste11dom1nen ... .<br />
Jonische eila11cle11 . ...... .<br />
G1•iekenlaml ..... . ...... .<br />
Turkije ........... . .............. .... . .<br />
Rusland (Z,varte zee) ....... . ...... .<br />
Egypte .... ... . ..... . .... . .. .. ....... .. .<br />
JUarokko ......... ... .... .. ........... .<br />
Kust van Guinea ................... .<br />
Jiaap de Goede Hoop .......... ... .. .<br />
St. Helena ..... ... ............ .... .... ·<br />
Eu~elschc<br />
oostindische bezittingen<br />
J~,,·a, enz .... . ........... .<br />
Philippijnsche eilanden ......... .<br />
Cl1ii1a ............ . . .... ............... .<br />
Vereenigde Staten van N·A.1nerika.<br />
Engelsch A.1ne1•ika ................... .<br />
Mexico .. . .<br />
Cuba ....... .<br />
llaïti .. ...........•.............. . ......<br />
Po1•torico ..... .... ...... . ............ .<br />
Curaçao ................ .... .......... .<br />
Suriuamo ............ . ... ....... . .<br />
Brazilic . . ... . .......... . . .<br />
Rio cle la Plata ..... ... ..... .<br />
Chili .....<br />
Peru. " ...<br />
Groenlancl ....... . ......... .<br />
Japan .................... .<br />
"'e•tknst van Afrika ............... .<br />
Totaal .....<br />
GELADEN.<br />
BALLAST.<br />
,,-· NEDER~D:cnE VLAG. - I_ VREE~ID~A~ ..... -·--- NE_DE_R_L_A_N~s_c_HE_v_LA_G_._ .___<br />
v_R_E_E3_ID_E ___<br />
. 1863. 1--1864_:_ __ 1 __ 1~~- 1 1864. ---~~~----ts_6_4. ___ , ___<br />
1_8_63_. __ 1-~·<br />
v_LA_G_G_E_N_. ___ ,,/ ______<br />
T,_ oT_.~A'-A_L_. _____,.<br />
_1-08_6_4.__,___<br />
18_6_3_. --1 1864. ,___<br />
18_6_3_. --1 1864 .<br />
1 Schepen l TllllCn Scl1cpc.• 1 Tunnell 1 s, loepc.o 1 T'""'cn Schep"" 1 T"n"cn 1 s"hcp"" 1 J, 1n. \ Tonnen. Schepen., Tonnen. Schepen., Tonnen. Schepen., Tonnen. Schepen., Tonnen. Schepen./ Tonnen. Schepen. , Tonnen.<br />
2~: 11 ,::~ I 33~ H ,:~: 2~: 7 ,~~: 1 3;~ 1 8,~~ ~ 1 5:~<br />
~ 2~: ~ :: 53 1 ,999 2~ 1,:~~ 4: 1,0:~ 1 69<br />
160 9,128 '145 8,517 \J4 3,507 94 3,686 254 ~ 12,203 10 975 7 218 2 64<br />
188 35,055 214 37,990 68 3,537 87 7 ,H2 256 h 45,432 9 292 8 730 16 469<br />
47 3,229 461 5,065 174 10,601 78 5,665 221 ~ 10,730 60 '16 4.21<br />
5 296 10 1,175 15 1,483 5 356 20 ~ 1,531<br />
1 61 3 297 13 990 2 80 14 ~ 377<br />
426 59,635 556 76,092 454 70,742 195 28,560 880 11 ~ 104,652 62<br />
343 51,555 577 86,930 238 33,837 195 33,7431 581 ~ 120,673<br />
67 11,518 84 '14,272 133 25,878 96 22,781 200 ~ 37,053<br />
634 75,571 656 79,236 456 H5,427 549 152,310 1,090 J> 231 ,546<br />
605<br />
161<br />
24<br />
56<br />
6<br />
38<br />
23<br />
13<br />
1<br />
8<br />
108,512<br />
38,424<br />
3,744<br />
6,Gi4<br />
844 (<br />
7,926 ~<br />
163<br />
7,149<br />
2,020<br />
843<br />
154<br />
1,315<br />
9 1,584<br />
167<br />
7 5,387<br />
254 155,486<br />
14<br />
6<br />
1<br />
13<br />
33<br />
2<br />
8<br />
2,954<br />
1,075<br />
167<br />
1,869<br />
7,676<br />
370<br />
1,650<br />
109 1 256 1 556 1 ~ 665<br />
51i 103,313 2,055 556,404 2,150 ' 629,659 2,660 732,972<br />
38,387 105 10,494 38 1 3,625 266 l:l 42,012<br />
2,415 10 1,033 1 I 766 34 ~ 3,181<br />
56<br />
46<br />
21<br />
12<br />
2<br />
5<br />
101<br />
5,913<br />
1,932<br />
244<br />
853<br />
5 956<br />
1 242<br />
5 3,656<br />
281 170,568<br />
25<br />
16<br />
9<br />
20<br />
5<br />
6,554 1 105 56 ~ 6,659<br />
5 668<br />
. 11<br />
9,694<br />
2'1 4,069<br />
13,763<br />
16 2,616<br />
7,827<br />
2,590<br />
1,656<br />
4,873<br />
185<br />
1,108<br />
5<br />
24<br />
6<br />
2<br />
16<br />
28 1<br />
2<br />
3 1<br />
"., I<br />
50<br />
3<br />
66<br />
1<br />
1<br />
26<br />
8<br />
2<br />
:: •• 1<br />
3 .<br />
1,231<br />
4,680<br />
. 777<br />
212<br />
4,153<br />
7,774<br />
787<br />
715<br />
16,854<br />
29,19·1<br />
1,095<br />
29,872<br />
681<br />
240<br />
8,127<br />
2,155<br />
445<br />
4,952<br />
847<br />
32<br />
4<br />
3<br />
3<br />
16<br />
2<br />
3<br />
2<br />
20<br />
38<br />
2<br />
39<br />
a<br />
1<br />
20<br />
14<br />
3<br />
9<br />
4<br />
6,104<br />
591<br />
505<br />
789<br />
4,839<br />
582<br />
135<br />
1,018<br />
382<br />
13,074<br />
22,123<br />
731<br />
18,609<br />
1,335<br />
311<br />
4,612<br />
4,430<br />
350<br />
472<br />
1,720<br />
727<br />
680<br />
54<br />
1<br />
28<br />
37<br />
11<br />
3<br />
~H<br />
28<br />
2<br />
32<br />
304<br />
2<br />
~<br />
..<br />
..... ...... ....111111<br />
Il""<br />
..,<br />
11<br />
-<br />
'~lis !()9<br />
Srl'AA'l' het getal den inhoud uitgeklaarde schepen in t865 t86i.<br />
ll. van eu ud en<br />
J<br />
LANDE N VAN<br />
BESTEmllNG.<br />
GELADEN.<br />
B ALLAST.<br />
NEDERLANDSCHE VLAG . VREEl!DE VLAGGEN. NEDERLANDSCHE VLAG. VREEllDE VLAGGEN. TOTAAL.<br />
~ 1864.<br />
--.. 1- ,... --<br />
1/<br />
1863.<br />
1 1864.<br />
Schepen. , T onucn. Sch epen 1 Tonnen. Schepen. , T onn en . Schepen ., Tonnen . 1 Schepen., Î <<br />
1863, 1864. 1863.<br />
ti· 1<br />
1 1864.<br />
1-<br />
1863. 1864. 1863.<br />
1<br />
1 186'.<br />
T onnen . Schepen. , Touncn. Schepen. , T onnen. 1 Schepen. J Tonnen. 1 Schepen. , Tonnen. 1 Schepen. , Tonnen. Schepen. J T".mncn .<br />
lla1111ove1• .. ...... .... .... ···· ·· · ··· '149 7,102 126 5,377 102 2,931 1<br />
'166 4,440 251 1<br />
~ 9,817 16S 7,040 273 10,451 265 6,615 299 8,193 433 13,664 572 18,644<br />
Oldenburg .. ... ... ..... ...... ... ... ~ 7 314 7 410 5 181 6 249 12 3 659 2 80 '1 51 4 86 13 245 6 166 14 296<br />
B 1•e01.en . .. .<br />
····· ··· ··· ···· ···· ······ ··· 54, 2,7'18 78 4,224 45 2,595 24 1,645 99 ~ 5,869 19 1,061 15 771 4 1,645 15 5,311 23 2,706 30 6,082<br />
Ham.burg ... . . . . .. . ....... ..... ... ... .. 199 36,581 208 37 ,128 112 6,650 115 6,119 311 1 ~ 43,247 9 688 24 2,043 12 4,469 13 2,280 21 5,157 37 4,323<br />
Deneni.arken . . . ......... . . .. . .. . ... . .. 103 8,590 76 7,360 125 6,575 47 2,188 228 1 ~ 9,548 8 1,729 14 1,492 16 4,836 22 5,452 24 6,565 36 6,944<br />
lllccklenburg . ..<br />
········· ··· ·· ·· ··· ·· ·· 7 435 7 425 6 268 6 223 13 3 648 Il<br />
" 1 157 1 44 1 145 1 44 2 302<br />
Lubeck ... ..... , . ... ... , . . . , . .. . .... ... 4 247 5 910 11 464 3 116 ·15 8 1,026 Il Il<br />
Il<br />
Il Il 1/ Il Il Il<br />
"<br />
" "<br />
P1•uisscn .... . .... . . . . .. . . .... . . .... . . . . 156 27,512 108 22,899 99 11,447 33 5,160 255 l 28,059 68 8,843 151 18,381 25 5,542 8 1,720 93 14,385 159 20,101<br />
Rusland (Oost• en "7itte Zeeën) . . . 183 27 ,554 89 15,819 58 7,338 19 3,707 241<br />
~ 19,526 62 10,307 223 33,327 38 9,266 69 15,040 100 19,573 292 48,367<br />
z,ve1le11 .. . . .. ... ···· ······ ········ · ... 34 5,651 59 11 ,933 28 5,844 15 2,309 62 ~ 14,242 23 4,617 26 4,174 59 20,090 24 9,145 82 24,707 50 13,319<br />
Noor,,·e"en .. . .. . . ..... .......... .... 99 14,054 88 13,409 137 18,593 109 15,1'15 236<br />
28 ,524 589 67 ,497 539 66,403 418 109,960 552 153,966 ·l,007 177,457 1,091 220,369<br />
Bclgie ... . .. . . .. . . . . . . . . . . . . .... .....<br />
Il Il 11 321 Il Il 2 226 Il p 547 Il Il Il Il 4 918 3 1,294 4 918 3 1,294<br />
Groot-Brittanje ... ······ ·· ·· ....... .. 689 132,587 661 121,888 1,711 525,450 2,051 656,967 2,400 o: ~ 778,855 rno 29,068 161 24,648 1,215 263,023 819 194,514 1,405 292,091 980 219,162<br />
Frankrijk .... .. . . . .. . ··· ·· · .. .. .... 182 4·3,898 162 42,156 33 3,573 13 1,370 215 !<br />
~ 43,526 1 267 Il Il 5 1,530 3 244 6 1,797 3 244<br />
Spanje . .. ... . , ...... . ... , . . ········ .. .. 5 558 6 1,140 2 176 1 98 7 7 1,238 2 Il Il 476 1 81 Il Il 1 81 2 476<br />
Gib1•altar ...... . .. .. . •.. .. ·· ····· · .. .. . 26 3,508 32 5,180 3 610 1 345 29 3 5,525 ,,<br />
Il Il Il Il Il Il 1/ Il Il Il Il<br />
Portugal ..... .. .. ... , . .... ... .. .... . ... 27 2,628 30 3,135 Il Il Il Il 27 0 3,135 2 208 2 174 Il Il 1 431 2 208 3 605<br />
) [Oud-S••"•;•l ... . .... .. . 15<br />
2,632 l<br />
6 1,257<br />
21<br />
l<br />
Il H Il Il<br />
~ l<br />
Il<br />
Il<br />
(<br />
15 2,2 4·5 48 10,469 5 1,073 17 3,741 20 5 14,210 Il Il<br />
Il Il Il Il Il<br />
Il Il Il Il<br />
Italie"., (Oucl<br />
0<br />
Toscane) .. .... . . . . . .<br />
"<br />
'<br />
(Oud·Napels en Sicilie) .. 32 5,249 3 845 35 Il Il Il Il Il Il<br />
Herkelijkeu Staat . . . .. . , .,, ... . ...... 2 270 3 429 Il Il Il Il 2 3 429 Il Il Il Il Il<br />
Il Il Il ,,<br />
Il<br />
"<br />
"<br />
lllalta . . . . ....... .... .. , . . . . .. ..... ..... 2 255 3 29 7 Il Il Il Il 2 3 297 Il Il Il Il Il Il Il Il Il Il Il Il<br />
Oos(en1•ijk . . . , . . . . ... ....... ....... ... 48 H,289 24 4,733 6 1,081 2 356 54 6 5,089 ,,<br />
Il ' / Il 1 165 Il Il 1 165 Il Il<br />
Joniscbe eilanden .... . .. . .. . . ... .. ... 1 128 Il Il 1 114<br />
Il 2 Il Il Il Il Il Il Il 1/<br />
Il Il Il<br />
"<br />
"<br />
"<br />
Turkij e . . .......................... . . .. 1 168 6 1,226 Il Il '1 202 1 7 1,428 Il Il<br />
Il Il Il<br />
,,<br />
Il Il Il Il<br />
,,<br />
"<br />
Rusland (Zwarte Zee) ............ . . , Il Il 1 182 ,, Il<br />
Il Il<br />
"<br />
f 182 Il Il Il Il Il<br />
Il Il Il ,,<br />
Il Il<br />
"<br />
Egypte . .. " ... .""." .. " . . , ...... ." Il Il Il Il Il<br />
"<br />
3 1,860 Il 3 1,860 Il Il Il Il Il Il Il<br />
Il Il Il Il<br />
"<br />
liana1•ische eilanden . . ... ... . . . .. .. . .. 1 165 Il Il Il Il Il<br />
" 1 Il Il ,,<br />
Il<br />
Il Il Il Il Il Il<br />
" "<br />
"<br />
Kust van Guinea .. . . . ... . .. ... .. .... . 12 2,305 7 1,725 Il Il Il<br />
"<br />
12 ~ 1,725 Il Il Il<br />
Il Il Il Il Il Il Il<br />
" "<br />
Kaap cle Goede Hoop . ....... . ....... 4 1,154 3 759 Il Il<br />
Il<br />
"<br />
4 3 759 Il Il Il Il Il Il Il Il<br />
Il Il Il<br />
"<br />
Engelse he oostindische bezittingen 13 5,872 12 6,018 2 398 1 747 15 3 6,765 Il Il Il Il 1 476 Il<br />
" 1 476 Il Il<br />
Ja.va, enz ..... . ... .. .. .... .... . ....... 169 105,534 199 134,214 Il Il 1 1,021 169 1<br />
~ 135,235 7 4,4 11 8 5,231 Il Il Il Il 7 4,411 8 5,23i<br />
Cltina .... . ...... ... ... . ..... . ......... . 2 802 3 1,630 2 451 Il Il 4 ~ 1,630 Il Il Il Il Il Il Il Il Il Il Il Il<br />
Verce11ig11e Staten van 1\î-A.01erika. 8 2,107 17 7,988 31 17 ,805 13 7,983 39 1 0 15,971 Il Il<br />
Il<br />
"<br />
4 3,039 Il Il 4 3,039 Il Il<br />
Engelsch A.1nerika ...... .. .. ..... . ... . Il Il Il Il 2 1,620 Il Il 2 Il Il Il Il Il 3 1,183 1 414 3 1,183 1 414<br />
~ Venezu ela .... ". , . . . ... " . " .. ... "". 2 519 2 388 Il Il 1 165 2 3 553 Il Il Il Il Il Il Il Il Il Il Il Il<br />
Cuba .. ..... . .. .. . ... . . . .... .. . . ........ 19 2,989 22 3,884 3 799 2 660 22 ~ 4,544 Il Il Il Il 1 458 Il Il<br />
1 458 Il Il<br />
Portorico . .... .. ... . . .. ............. . .. 2 252 2 253 1 172 Il Il 3 2 253 Il Il Il Il Il Il Il Il<br />
"<br />
Il Il Il<br />
Cura~ao. , ... . .... , . ... . . . .. . ... .. ; . ... 14 2,165 18 3,501 Il ' I Il Il 14 ~ 3,501 Il Il Il Il Il Il Il Il Il Il Il<br />
"<br />
Surinanie .... . .... . ... . ...... . . . .. . ... . 39 9,474 28 6,905 Il Il Il Il 39 ~ 6,905 Il Il Il Il Il Il Il Il Il Il Il Il<br />
Brazilie ... . ... ... .. . . .. . . .. . . . .... . . . . . 4 976 2 302 Il Il<br />
Il<br />
"<br />
4 2 302 Il Il Il Il Il Il Il Il Il Il Il Il<br />
Rio cle la Plata . .... , ..... ... . .. ... . . . 21 3,687 26 5,510 6 1,480 3 577 27 9 6,087 Il Il Il ,,<br />
Il<br />
Il<br />
Il<br />
Il Il Il<br />
"<br />
"<br />
Chili . . ... . . . , .......... , ..... . . . ..... .. 4 1,324 2 558 1 898 2 714 5 ~ 1,272 Il Il Il Il Il Il Il Il<br />
Il Il Il<br />
1<br />
"<br />
Groenl a n d ...... ... . . .. .. .... . . . . .. . ... Il Il Il Il Il Il Il Il Il Il 1 343 Il Il Il Il Il Il 1 343 Il Il<br />
'<br />
,<br />
Il Il Il<br />
A.ustralie .. , .... , ... . .. , ..... .. ..... , .. 18 12,028 7 5,163 2 1,965 Il Il 20 ~ 5,163 Il Il Il Il<br />
Il<br />
Il<br />
"<br />
"<br />
Japan . . . , ... ... . . . . . .... . . . ........ . ... 8 2,703 14 5,198 Il Il Il Il 8 4 5,198 Il Il Il Il Il Il Il Il Il<br />
Il<br />
"<br />
"<br />
""estkust "an A.frika . . , . . ... ..... . . . 4 855 1 327 Il Il<br />
Il<br />
"<br />
4 i 327 Il Il Il Il Il Il Il Il Il Il Il Il<br />
Op a"o ntuur . .. , . .. , , . , . , . ... . .. .. . ... 2 659 9 1,081 5 434 Il Il 7 9 1,081 214 25,500 372 46,819 234 30,413 100 14,287 448 55,913 472 61,1 06<br />
- - ---------<br />
-------<br />
- - ~----------<br />
Totaal. .. . .. 2,3861491,743 2,212 496,454 2,553 623,087 2,657 718,303 ..J.,939 t,11<br />
~ 1,2'14,757<br />
11,363 161,668 1,812 2'14,598 2,3!1 l •63,839 1,943 412,681 3,674 625,507 3,755 627,279<br />
!<br />
J<br />
r
470<br />
m<br />
VII.<br />
STAA'l' van het getal en den inhoud dei· ingeklaarde schepen · ondel' vreemde vlaggen.<br />
VIII.<br />
STAAT van het getal en den inhoud der uitgeklaarde schepen onder rreemde vlaggen.<br />
1863.<br />
1864.<br />
1863.<br />
1864.<br />
VLAGGEN.<br />
GELADEN.<br />
BALLAST.<br />
GELADEN.<br />
BALLAST.<br />
VUGGEN.<br />
GELADEN,<br />
BALLAST.<br />
GELADEN.<br />
DAL LAST.<br />
Schepen. 1 Tonnen.<br />
Schepen. 1 Tonnen.<br />
Schepen. 1 Tonnen.<br />
Schepen. 1 Tonnen.<br />
To11nc11.<br />
S,·hcpcn. 1 Tonnen.<br />
Schepen. 1 Tornen.<br />
Engelsehe •.•......•.... ... .<br />
2,171<br />
597,085<br />
236 58,871<br />
2,267<br />
671,611<br />
284 87,223<br />
Engelsche ..... ... ... .... .. .<br />
1,632<br />
510,751<br />
815<br />
175,738<br />
1,988<br />
643,953<br />
608<br />
U9,946<br />
Noord-A.merikaansehe .•..<br />
24<br />
21,881<br />
18<br />
14,183<br />
l\loord·Amerikaansehe .. . .<br />
8<br />
5,155<br />
17<br />
15,609<br />
4<br />
3,210<br />
7<br />
6,318<br />
Fransehe., ........... .... . .<br />
Russische ............ .... . .<br />
z,veedsche ....... ... •. .. ...<br />
l\loordsehe" .. . .. . . ....... . .<br />
Deensehe ..... . ............ .<br />
92<br />
16<br />
71<br />
644<br />
257<br />
9,905<br />
3,352<br />
17,422<br />
154,4!)4<br />
27,161 .<br />
49<br />
32<br />
56<br />
61<br />
748<br />
139<br />
2,741<br />
12,841<br />
14,824<br />
194,174<br />
12,818<br />
4 828<br />
200<br />
Fransehc ......... ... ...... .<br />
Russiscl1c ................. .<br />
Zweetlselw .............. .. .<br />
l\loortlsel1c .... . . .. , .. . . . . . . .<br />
41<br />
10<br />
27<br />
148<br />
4,345<br />
1,534<br />
5,776<br />
24,291<br />
54<br />
13<br />
39<br />
526<br />
6,357<br />
2,918<br />
11,300<br />
144,337<br />
19<br />
14<br />
19<br />
117<br />
1,651<br />
3,995<br />
3,850<br />
17,083<br />
9<br />
42<br />
39<br />
681<br />
847<br />
10,616<br />
10,045<br />
182,662<br />
Pruissische .. .. .. ... . , .. .<br />
201<br />
43,806<br />
49<br />
14,846<br />
Deensche .... . ... ... . ...... .<br />
85<br />
8,380<br />
175<br />
18,028<br />
55<br />
3,505<br />
82<br />
ü,009<br />
Hannoversche .. ........... .<br />
724<br />
40,114<br />
75 1,905<br />
605<br />
27,833<br />
75 1,942<br />
Pruissischc .. .. ... . . . ... . .. .<br />
61<br />
15,056<br />
130<br />
29,969<br />
25<br />
8,286<br />
29<br />
7,636<br />
l'lleeklenburgsehe ...... .<br />
78<br />
f8,638<br />
i8<br />
4,920<br />
Hannoverscbe ..... .. . . .. , .<br />
460<br />
26,567<br />
364<br />
20,453<br />
337<br />
14,841<br />
336<br />
-13,765<br />
Oldenburgsehe. . . . . . . . . . . .<br />
77<br />
3,945<br />
5 i38<br />
84<br />
2,612<br />
8 394<br />
iUecklenburgsehe ... ...... .<br />
9<br />
3,228<br />
68<br />
16,224<br />
2<br />
1,011<br />
13<br />
3,551<br />
Bremer ..... . ..... . ....... ".<br />
17<br />
8,666<br />
15<br />
9,397<br />
Oldenhurgsehc .. . ... ... ... .<br />
27<br />
1,437<br />
52<br />
2,984<br />
35<br />
1,043<br />
52<br />
1,636<br />
Ha1nburger ...... ..... . ... .<br />
49<br />
17,545<br />
26<br />
9,710<br />
2 854<br />
Breruc1•.<br />
H<br />
5,637<br />
5<br />
2,475<br />
7<br />
5,3.rn<br />
7<br />
5,375<br />
Oostenrij ksehe" , ...... .• ..<br />
Spaansehe" .... .. .•........<br />
ICaliaansehe .... . . . .. , .... , •<br />
Lubecker ... . . ... .. ....... .<br />
Belgische . . ...... . ........ .<br />
8<br />
5<br />
20<br />
7<br />
2,326<br />
796<br />
4,925<br />
1,337<br />
2<br />
8<br />
29<br />
4<br />
2<br />
666<br />
1,702<br />
7,068<br />
1,335<br />
1,574<br />
Ha1nburge1• ....... ... .... . .<br />
Oostenrijksehc ... . ........ .<br />
Spaanschc . . .. . .. .... ...... .<br />
ltaliaanschc . .. .. . .. ....... .<br />
20<br />
3<br />
9<br />
6,240<br />
810<br />
91<br />
3,538<br />
24<br />
5<br />
4<br />
13<br />
10,215<br />
1,490<br />
707<br />
3,668<br />
19<br />
3<br />
11<br />
6,440<br />
856<br />
2,469<br />
10<br />
3<br />
3<br />
17<br />
4,036<br />
1,007<br />
619<br />
3,984<br />
Portugese he ..••............<br />
3<br />
743<br />
Lubecke1'. .. . .. .. ... . ..... . .<br />
4<br />
580<br />
596<br />
3<br />
842<br />
A.rgentijnsehe ...•.......•..<br />
292<br />
Belgische ... . . . .. .. . . . . .... .<br />
251<br />
556<br />
Honololusehe . .... . , ...... .<br />
127<br />
Draziliaa11sche . . . ..... . . . . .<br />
231<br />
Braziliaansehe.... . ...... .<br />
257<br />
Portugescl1c . . .. .... ...... .<br />
3<br />
787<br />
Venezuelaansche •.........<br />
170<br />
Vencznelaansche" ........ .<br />
165<br />
Totaal ....<br />
4.,466<br />
974,560<br />
317 60,963<br />
4,164<br />
1,005,112<br />
375 91,611<br />
Totaal. .. .<br />
2,553<br />
623,087<br />
2,311<br />
463,839<br />
2,657<br />
718,303<br />
1,943<br />
412,681
1~12<br />
IX.<br />
STAAT van bet getal en den inhoud dei· in Ne uitgeklaarde stoomschepen in 1863 en t86t<br />
GELADEN.<br />
BALLAST.<br />
LANDEN VAN<br />
NEDERLANDSCHE VLAG. VREE~IDE VLAGGEN.<br />
NEDERLANDSCHE VLAG.<br />
!'<br />
1...-~~~--~~-:--~----~~~ . 11 ---~~--~~-~--~----~~--~1 ---~~--,._...~--~~~-~- 1~- -~~--~~~~~--~~-<br />
1863. 1864.<br />
1863. 1864. t86J. 1864.<br />
1863. 1864.<br />
VREEMDE VLAGGEN.<br />
TOTAAL.<br />
~~--~~-----~,~~---~ -- ·--'-. 11 ----~------_./>-~----~~---<br />
1863. 1864. 1863. 1864.<br />
Schepeu . 1 T 01111en . Sehepcn.1 T o1men .<br />
Sehcpen. 1 Tonnen. Schepen . 1 Tonnen. Schepcu. 1 T<br />
0 , 1 Tonnen.<br />
Schcpcr1. J Tonnen. Sdiepen. J Tonnen.<br />
Schcpl'n. ,<br />
Tonnen.<br />
1 Sch epen . , Tonnen.<br />
Schepen.,<br />
Tonnen.<br />
Schepen.,<br />
To1111en.<br />
HERKO~IST.<br />
INKLARING.<br />
HannoTer .... . .. ....... . . ... . .. .. . . . · ·. • • · •<br />
Hamburg . . . ..... . . ...... . . . .. . . . . .. . . . ... .<br />
Denemarken .. . .. . . .. . .... . .. .... . . . . • .. .. ·<br />
Mecklenbur~ .. . . . • . ..... .. . . . . • . . • • . · .. • · ·<br />
Lubeek .......... . . ..... . ... . .. . ....... . .. .<br />
Pruissen .. . . . ... . . .. .. . .. .. . . . ... ... . .. ... .<br />
Rusland (Ooat• en Witte Zeeën} . ..... .<br />
z"veden . .. ..... . .. ......... ... . . . . .. . ... .. .<br />
Noorwegen . .. . . . .. . .... .......... . . . .... . .<br />
Belgie . .. . . . .. .. .... ... ... . ....... .. ..... . . .<br />
Groot-Brittanje . . ... . .... . .. ... . . . . .. . .. . .<br />
Frankrijk . . ... ..... . ... .... . ... .. . ..... ... .<br />
Spanje .. ... . .... . .. ..... ... . . ......... .. .. .<br />
Portugal. ... . .. . ...... ... .. .. . ... ....... . . .<br />
Italie (vóór 1863 Oud·Napela en Sicilie)<br />
Oo!ltenrijk .•.... .. ..... .. . .. .. . . .. ... . . .. • ·<br />
Suriname . .. . ..... ....... . . .. .. .. . . . . .. . . . .<br />
BF.STEHING.<br />
UITKLARING.<br />
Hannover ... . .. . .......•. . ... . . . . . ...•. .. •<br />
Bremen . ...... •.... . ... . ...•. . . ... ... . .. . ..<br />
Hamburg .. . .. . . . ... . .. . .. ...... ........ . . .<br />
Denemarken ... .. .. . ..... ... . .. .. ... . ... .. .<br />
Lubeek ... . .. . .... . ... .. . . . . . . . . .. . . . ... . . . .<br />
~ruis.sen ...... ... . . . . ... ... ... ...... .. ... . .<br />
Rusland (Oojit• en Witte Zeeën) .. . . . . .<br />
Zweden .. .. . . . . ..... . ..... . . :· ···· · ···· ·· ··<br />
Noor,vegen." .. . . .. ... . . . .... . .. . .. . .... · •<br />
Belgie . . .. . ...... . .......... . .. .. .. ... .. .. . .<br />
Groot-Brittanje . ............ ..... ·· ·. ··· •<br />
Frankrijk .. . . .. . . . ... ...... . .. .. ... .. . .. . . .<br />
Spanje . . .... ... . .. ... ..... . ......... • · . . · ··<br />
Gibraltar .. . . .. ..... .. .... . . ..... . ... ... . .<br />
Italie (vóór 1863 Ond·Sardinie) . . . .... .<br />
Oostenrijk . . . ...... . .... . . . .. .. ... .. .... . . .<br />
Turkije ...... . . ...... . .. . ... .. ... . , . . .. .. .<br />
Egypte . .. . ..... . . ....... . . . . . . .. . . ... . , . . . .<br />
Japan ... .. ... . ···· ~ · .. . . . . . .. . . .. .. .. .... . .<br />
Cuba . . .. .. . .. ..• .... .. . .... .. . . .. . . . . . .. . ..<br />
Op avontuur ... . .. . . . .. . . . . .... . .... . . . ... .<br />
98<br />
71<br />
15<br />
9<br />
24<br />
221<br />
142<br />
1<br />
6<br />
8<br />
152<br />
30,070 114<br />
152 9<br />
2<br />
23 ,157<br />
5,012<br />
2,868<br />
6,210<br />
72,084<br />
3(i,999<br />
633<br />
597<br />
3,082<br />
4,728<br />
261<br />
67<br />
14<br />
11<br />
25<br />
217<br />
142<br />
7<br />
6<br />
32,150<br />
2,222<br />
442<br />
172<br />
23,838<br />
4,826<br />
4,508<br />
6,579<br />
73,5·13<br />
37,309<br />
4,285<br />
3,609<br />
5<br />
79<br />
1,306<br />
3<br />
44 18,f35 20<br />
2 354<br />
601<br />
984 386,083 1,190<br />
2 545<br />
3,476<br />
600<br />
2<br />
103<br />
9,140 1.15<br />
249 15<br />
249 11<br />
25<br />
556<br />
476,136 1,205<br />
144<br />
1<br />
1<br />
6<br />
3,476<br />
32,150<br />
2,822<br />
422<br />
172<br />
32,978<br />
5,075<br />
4,757<br />
6,579<br />
556<br />
549,649<br />
37,309<br />
4,285<br />
3,609<br />
2 160<br />
3 1,146<br />
--------------------------_-----1-1---1-----1·------------------------------------------<br />
Totaal . ..... 599 186,005 615 193,453 1,039 407,103 1,227 490,406 1,638 ~ . 683,859 5 1,306 102 48,676 168 81,767 102 48,676 173 83,073<br />
Totaal. . ... .<br />
-------------------------------1-1---1-----1-------------------------------------------<br />
5<br />
96<br />
4<br />
58<br />
20<br />
13<br />
20<br />
901<br />
29,664 111<br />
1,256 8<br />
2<br />
19,879 50<br />
7,269 15<br />
3,763 16<br />
5,250 24<br />
31 ,257<br />
2,229<br />
716<br />
-17,575<br />
4,921<br />
5,864<br />
6,346<br />
3<br />
17<br />
2<br />
2<br />
1,136<br />
2<br />
1,309<br />
4,725<br />
956<br />
797<br />
447,735<br />
563<br />
2<br />
9<br />
5<br />
1<br />
2<br />
150<br />
2,548<br />
2,456<br />
249<br />
496<br />
99<br />
75<br />
20<br />
15<br />
20<br />
150<br />
33,805<br />
2,229<br />
716<br />
20,031<br />
5,170<br />
6,360<br />
6,346<br />
220 71 ,425 209 74,265<br />
1,388 566,078 1,356<br />
640,343<br />
154 41 ,392 146 39,162<br />
156<br />
39,162<br />
630 2 956<br />
956<br />
3 1,857<br />
345<br />
2,202<br />
219<br />
491 20 9,103 50<br />
21 9,322 51<br />
2<br />
7<br />
1,038<br />
4,135<br />
7<br />
2<br />
4,017<br />
1,226<br />
4,017<br />
1,226<br />
490<br />
490<br />
3<br />
1,;8601<br />
1,860<br />
752<br />
752<br />
------·<br />
279<br />
--·<br />
"<br />
567<br />
567<br />
1<br />
1-.--1-----I------------------------------------------<br />
601 186,881 597 191,633 1,162 456,085 1,411 574,182 1 , 763 1~ 765,815 2 579 6 1,950 26 11,493 54 24,386 28 12,072 60 26,336<br />
360<br />
3 579<br />
99<br />
3<br />
47,386<br />
1,290<br />
2 5.62<br />
2 880 2 524<br />
2 1,304<br />
165<br />
1<br />
288<br />
566<br />
80,253<br />
660<br />
660<br />
610<br />
556<br />
21,993<br />
99<br />
3<br />
2<br />
2<br />
3<br />
47,386<br />
1,290<br />
562<br />
1<br />
2<br />
168<br />
3<br />
524 3<br />
1,664<br />
288<br />
160<br />
566<br />
81 ,399<br />
660<br />
660<br />
579<br />
1,490<br />
556<br />
22,484<br />
II. 60
,..<br />
x.<br />
474<br />
lnkla~<br />
en 186&.<br />
HAVENS WAAR IS li\GEKLAARD.<br />
GELADEN.<br />
NEDERLA~DSCllE VLAG. VREE~IDE VLAGGEN.<br />
'1863.<br />
1864. 1863. -<br />
! 1864. 1863, 1864.<br />
!/----~~--~~-- ~-:--~--~~~---- ----~~--~~/--- ---<br />
NEDERLANDSCllE VLAG.<br />
1863.<br />
1864.<br />
BALLAST.<br />
VREEMDE VLAGGEN.<br />
1863. 1864.<br />
1863.<br />
TOTAAL.<br />
1864.<br />
~~~~~~-!-~~~~~~<br />
S.-hcpcn. 1<br />
Tonnen.<br />
s,·hcpen.1 'fonncn. Schcpcn.1 Tonucu.<br />
1 Schepcn. I T
-,<br />
i76 477<br />
XI. Uitkla~ Il t86t<br />
GELADEN.<br />
1<br />
BALLAST.<br />
......<br />
- ..- - ·- - -<br />
- -<br />
NEDERLANDSCHE VLAG. VREE~IDE VLAGGEN. NEDERLANDSCHE VLAG. VREEJIDE VLAGGEN. TOTAAL.<br />
HAVENS WAAR IS UITGEKLAARD. ..<br />
-<br />
~<br />
----<br />
1863. 1864. 1863. 1864. 1863. 1864. 1863. 1864. 1863. 1864. 1863. 1864.<br />
Schepen. 1 Tonnen. Schepen. , Tonn en. Schepen. , T onnen . Schepen. \ T om1en. Schepen.\<br />
Î < " .<br />
1<br />
j ,,, ,,~ 1<br />
1<br />
T onn'cn . Tonnen.<br />
1 Schepen.1 Tonnen. Sch epen. , Tonnen. Schepen. , Tonnen. Sch epen. , Tonuen. 1 Schepen. , Tonnen.<br />
1<br />
1<br />
1<br />
Il<br />
,, Il<br />
A.lkmaar . .. . . . . .. . . . .. . ...... .. · · · · · · · · · ·<br />
"<br />
6 352 12 352 6' 2 352 4 ·1,144 5 930 10 2,484 12 3,243 14 3,628 17 4,173<br />
~msterdam . . ... .. .. . ......... . . . . . . . . . . . 798 184,787 735 177,344 542 88,224 403 74,696 1,340 2i 8 252,040 84 U,972 226 32,769 395 108,117 364 97,127 479 123,089 590 129,896<br />
Edam· .. . .. . . .. ........ . ... . .. . .. .. .. .. .. . 1 436 Il Il Il Il Il Il 1 Il 50 7,577 31 5,012 59 HJ,534 72 25,335 109 27,1H 103 30,347<br />
, ,,<br />
Enkhuizen .. . ...... . . . . .. . . . .. ... · . · ·····<br />
Il Il Il Il Il Il Il Il<br />
Il Il<br />
" " 1 34 Il Il 1 34 Il<br />
"<br />
Helder .. . . .. .<br />
·· ···· ········ ··· ·· · ··· ··· 3 608 9 772 42 13,015 19 6,737 45 ! 8 7,509 6 602 5 1,436 173 54,068 253 65,326 179 54,670 258 66,762<br />
1<br />
Hoorn . . ·.. . ... ... . ....... . ...... . . . .. . .. . 31 225<br />
Il 2 177 Il Il 5 Il<br />
Il<br />
Il Il<br />
"<br />
" "<br />
Il Il<br />
" " " "<br />
"<br />
1<br />
Il Il 37 12,183 32 7 12,183<br />
i'tledemhlik .<br />
Il Il<br />
Il Il<br />
···· ··· ···· ···· ··· ······· ···<br />
32 9,387 " "<br />
1 265 Il Il 1 265 Il Il<br />
1<br />
M•ti(len . ..... .. . . ........ . .. . ... . . .. .... .. 2 190 2 114 Il Il<br />
" " 2 2 114 1 93 5 568 Il<br />
"<br />
1 53 1 93 6 621<br />
Purmerend .. ... ... ....... .......... ..... 1 55 1 119 17 1,820 8 517 18 9 636 6 2,190 9 2,457 93 27,198 130 38,581 99 29,388 139 41,038<br />
Texel . .. . ..... . ... . .... .. . .. . . . . . . . . ...... 3 147 1 26 Il Il Il<br />
" 3 ~ 26 Il<br />
,,<br />
Il<br />
"<br />
1 9·1<br />
Il<br />
"<br />
1 91 Il Il<br />
Zaancla1n . . .. .. .. . ...... .. ..... ...... .... 10 582 11 689 8 486 4 530 18 5 1,219 16 1,374 24 2,546 36 4,281 31 4"788 52 5,655 55 7,334<br />
B.-ielle .. . .. ..... . . ... . ... . .. . . . . .. ..... . .<br />
Il Il ,,<br />
Il Il Il Il Il<br />
Il Il<br />
" "<br />
1 89 Il Il 1 75 Il Il g 164<br />
Delfshaven . .. .. .. . . ....... . . ..... . ··· . · . . 2 224 3 262 3 263 3 375 5 6 637 2 204 7 811 1t 1,360 5 946 13 1,564 12 1,757<br />
Dordrecht .. . ···· · ·· ·· ······· ·· ·· · ····· ·· 111 28,422 92 25,777 108 13,354 195 25,962 21!) 1 ~ 51,739 21 3,504· 35 5,946 227 37,691 135 32,788 248 41,195 170 38,734<br />
Hellevoetsluis . . . . .. . .... ..... .... . .. . .. . 4 154 3 105 1 115 5 2,568 5 8 2,673 7 492 3 147 11 1,983 8 2,136 18 2,475 11 2,283<br />
~laassluis .. . ... . . ........ . . . .. .. . . .. . .. .. 1 95 1 254· , 1 1 254 13 1,755 11 1,689 2 177 Il Il<br />
" " "<br />
15 1,932 11 1,689<br />
Noo.rd'Wijk aan Zee . . .... . .... . ... .. . . . .<br />
Il<br />
"<br />
3 84 Il Il<br />
Il Il 3<br />
"<br />
84 Il Il Il<br />
Il Il Il<br />
Il<br />
"<br />
"<br />
"<br />
" "<br />
Rotterdam . . " ... . .. ... . .. . .. . . . . .. . .... . 687 206,931 675 231,526 1,351 422,647 1,455 507,642 2,038 6. ~ 739 ,168 87 19,795 9f 20,623 536 119,257 256 72,231 623 139,052 347 92,854<br />
Se beveningcn . ..<br />
Il Il<br />
··· ····· ·· ···· ·· ······· · 35 1,034 Il 15 5,473 Il 0 6.507 Il Il Il Il Il Il Il Il Il Il Il<br />
"<br />
"<br />
Schiedam . . . ... ···· ··· ······ · ·· ··· ······ 33 4,221 31 5,301 60 6,033 31 4,687 93 ! ~ 9,988 57 8,284 177 24,019 299 51,658 154 25,318 356 59,942 331 49,337<br />
,~ laardingen .... ··· ········ ····· ······· ·<br />
6,213 53 6,240 Il Il 2 170 M ~ 6,410 24 2,775 34 4,220 15 3,495 9 2,473 39 6,270 43 6,693<br />
5' 1<br />
Delfzijl . . ... .. . . . . ·· ····· ······ ······ ··· 26 1,573 32 1,583 14 211 23 482 40 ~ 2,065 281 27,686 300 29,222 52 2,744 52 2,186 333 30,430 352 3 1,408<br />
Groningen . . . ... .... ... ... .. ....... ..... 233 16,\J57 ·199 13,624 58 2,636 53 2,772 291 !~ 16,396 135 9,94 1 176 14,002 78 2,695 74 2,461 213 12,636 250 16,463<br />
Langakkerschans .. . .. . . .... . .. .. ..... . . . 8 300 15 541 2 12 29 584 10 ~ 1,125 20 868 78 2,475 47 855 82 1,668 67 1,723 160 4,143<br />
Oude Pekela ... . ... . ...... . . ..... . .. . ....<br />
Il<br />
" 1 31 Il Il 2 73 Il<br />
~ 104 8 305 11 565 5 228 36 1,168 13 533 47 1,733<br />
Termunterzijl . . .. . .. . . . . .. . . .. . . ··· . · . . . 14 879 7 424 24 432 43 763 38 ~ 1,187 120 5,069 119 7,063 89 2,238 54 1,134 209 7,307 173 8,197<br />
Zoltkamp . .. . . . . . . . .. . .. .. .......... . . . .. 18 488 17 860 ,,<br />
Il 1 299 18 ~ 1,159 9 769 20 1,644 ·1 28 1 35 10 797 21 1,679<br />
Dokkum . . . . . ... . ..... .... .. ... . . .. . .. . .. 32 2,107 33 2,183 3 230 3 217 35 ~ 2,400 28 2,127 26 2,302 13 678 7 301 41 2,805 33 2,603<br />
Harlingen .. . . ..... . .... . ....... . ... .. .. . . 136 14,272 87 9,177 183 60,251 227 68,431 319 i Il 77,608 240 33,218 268 35,000 89 13,146 130 21,417 329 46,364 398 56,417<br />
Leeu'Warden .. . .. . .. . ........ . ....... . . . . 11 678 4 254· Il<br />
Il<br />
Il<br />
"<br />
11<br />
254 1 63<br />
" "<br />
"<br />
Il<br />
,,<br />
Il Il 1 63 Il Il<br />
Il Il 212 Il Il Il Il Il ~ 212 21 1,688 15 1,291 Il Il Il Il 21 1,688 15 1,291<br />
Lemmer .. . .. . ... .... . . . .. .. .. .-. .. . .. . . . .. 3<br />
Kampen . . . .... . ... . . . .. . ... .. .. . .... .. . .. " "<br />
Il Il Il Il<br />
Makkum . . .. . . . ......... . . . . ..... . . . . .... 90 2,844 79 2,347 90 ~ 2,347 Il Il<br />
Il Il Il Il Il<br />
Il<br />
" "<br />
"<br />
"<br />
Oostmahorn .. . .... . . . .. . ... . . . .. " . " .. . . 10 214 Il Il<br />
Il Il<br />
" "<br />
10 Il Il<br />
Il Il<br />
Il<br />
Il<br />
,,<br />
" " "<br />
"<br />
" "<br />
Sneek .... . . . . .... . .. .. . .. ... . . . . .. ....•.. 4 185 3 131<br />
Il Il<br />
" "<br />
4 ~ 131 Il<br />
Il<br />
Il Il ,,<br />
Il<br />
Il<br />
"<br />
" " "<br />
"<br />
Stavoren .... .. ... . .. .. .. . ..... . . . . .. • ·• ·• 8 453 5 288 Il Il Il<br />
"<br />
8 ~ 288 Il<br />
" 3 276<br />
Il Il<br />
,,<br />
Il Il<br />
"<br />
3 276<br />
Workum ...... . ..... . . . .. . . ....... . . ... . . 64 3,786 73 4,315 1 29 5 222 65 ~ 4,537 4 231 1 53 Il Il Il<br />
" 4 231 1 53<br />
40 7,511 28 6,7 02 Il Il 40 ~ 6,702 17 1,588 11 1,094 1 79 Il Il 18 1,667 11 1,09!i<br />
Z-wolle ..... . . .. . . . ...... .. . .. . . · · · · · · · . . . 32 2,113 12 849 5 508 Il<br />
"<br />
37 ~ 849 35 3,567 45 4,530 14 1,357 8 934 49 4,924 53 5,464<br />
Bro11wersha"Ven . . . . . .. . ........ .. . . . .. . . Il Il Il Il<br />
"<br />
" 1 40 Il 40 Il<br />
"<br />
2 98 Il<br />
" 1 154 Il Il 3 252<br />
Il Il Il<br />
Middelburg . ..... . ...... . ... . .......... .. 6 1,125 3 984 6 b 984 22 5,435 16 4,042 13 1,802 9<br />
"<br />
1,3001 35 7,237 25 5,342<br />
Neuzen ..... . . . .. . ... . . . . ... . •.. . . . . . .. . .. 1 60<br />
Il<br />
Il<br />
"<br />
" "<br />
" 1 Il Il Il 1 122 10 2,812 19 4,698 10 2,812 20 4,820<br />
Il<br />
Sas van Gent . . ... ..... ... ..... .. . . ·. · . ..<br />
"<br />
1 57 ,,<br />
,, Il Il<br />
"<br />
57 Il Il<br />
Il Il Il<br />
Il<br />
Il Il Il Il<br />
"<br />
"<br />
1<br />
'1li"singeu... . ... . ....... . . . ..... · . ·. · · . . . 20 1,984 27 1,854 1 61 1 33 21 1,887 25 2,796 41 5,662 10 842 11 1,348 35 3,638 52 7,010<br />
Zierikzee ........ .... ...... ·· . . . . ·· · · · · ·· 10 3,768 7 2,738 ., Il 1 148 10 IS 2,886 19 1,556 15 1,895 19 2,642 28 3,457 38 4,198 43 5,352<br />
- - ------------ - - - -- - -- - ------------- ----- - ----- - - - ---<br />
T o taal .. ... .. .. 2,386 491 ,743 2,2·12 496,454 2,553 623,087 2,657 718,303 4,939 !,Il 1,214,757 1,363 161,668 1,812 214,593 2,311 463,839 1,943 412,681 3,674 625,507 3,755 627,279<br />
..<br />
r<br />
1<br />
......
l --<br />
1:~1·1<br />
-<br />
xn.<br />
STAA'r van de in- en uitgeklaarde zeeschepen.<br />
JAREN.<br />
Neder-<br />
landschevlag.\<br />
GELADEN.<br />
Vreemde<br />
vlaggen.<br />
INGEKLAARD.<br />
TOTAAL.<br />
Sc_hcp.\ Tonnen. \sch
.<br />
480<br />
48t<br />
00<br />
co<br />
00<br />
0<br />
-<br />
.,, "<br />
XIV. Vrachtvaart door nederlandsche schepen van vreemde havens op vreemde havens, gedmende het jaar t863.<br />
INKLARING. Ul1'KLARING .<br />
LANDEN<br />
VAN<br />
HERKOMST EN BESTEmHNG.<br />
GELADEN. BALLAS'l'. GEI.ADEN. 1 nALLAST.<br />
er.)<br />
co<br />
00<br />
-<br />
c<br />
J<br />
c<br />
j<br />
c<br />
....i<br />
t-t-Gl~<br />
co ~ ~ Gl<br />
Gl<br />
~~ r-_<br />
~ - ~ -<br />
co<br />
t-<br />
00<br />
0<br />
~<br />
....<br />
-Gl<br />
~~~~~Gl~~~~-~-Gl~~~~:~<br />
- ~ ~ ~ ~ Gl<br />
~~GlO..;:.<br />
~u-;"~"~<br />
~~~~t-~~~~~~~~~~~~~-~<br />
O>GlOOO>..,.. .... ocoGl .... ~~ G'IO><br />
~~~~~ ~~~~ ..... .... ~<br />
~o-~ -Gl<br />
.....<br />
G'ICOCOO>G'I<br />
OOlf:>~t-C<br />
-t-<br />
:~<br />
.,,<br />
"' 0<br />
c<br />
c<br />
0<br />
~<br />
.:?<br />
i<br />
Hannover ........... . ................ .<br />
Olclenburg.. . . . . . . . . . .. .<br />
Drenten ......... .<br />
Han1b11rg ............................. .<br />
Denenaar.ken ...... . ....... . ... . . ..... .<br />
1'1ecklenburg ... . .. . ..... .<br />
Lubeck ......... . ... ... . ............. .<br />
Pruissen ... ....................... .. . .<br />
R118land (Oost• en Witte Zeeën) .. .<br />
z,veclen .................. ... . ....... .<br />
Noor,vegen .......... , .... .. .<br />
Belgie ...................... : .... .... . .<br />
Groot-Brittanje .. ... ................ .<br />
Frankrijk ............................ .<br />
Spanje ........................ .. ..... .<br />
Gibraltar . . . ........ . ................. .<br />
Portugal .......................... . ... .<br />
ltalie (Oud-Sarclinie) ............... .<br />
Kerkelijke Staat .................... .<br />
ltalie (Oud-Toscane) ........... .. .. .<br />
ltalie (Oud-Napels en Sicilie) .. , .. .<br />
Malta ................... . .. ... .. . . . ... .<br />
Oostenrijk ... , .. .. . ......... , ........ .<br />
Donauvorstendommen . , .... . ....... .<br />
Joniscbe eilanden .. ...... ........... .<br />
Griekenland .. .. ..................... .<br />
Turkije .. . .... .. ............ . ......... .<br />
Egypte ................................ .<br />
A.Jgiers .... .. .... . .. .. .... .. , .... . .. . . .<br />
1'1arocco ... .......... ................. .<br />
Kanarische eilanden . .<br />
Kaap de Goede Hoop . .............. .<br />
Engel"cbe oost·indiscbe bezittingen<br />
!Uauritius ................... . ... . .... .<br />
Java, enz ........... . ................ .<br />
China .. ... . ...... ... ... ...... .. ....... .<br />
Philippijnscbe eilanden ............. .<br />
Vereenigde Staten van N.•A.merika<br />
Eng.elscb A.merika ......... ... .. .. .. .<br />
lUexico ...... ..... . .<br />
Venezuela .... . ......... . . .... . ... . . . . .<br />
Cuba ........... ... ... .... . .. .<br />
Haïti ... ................. . .. .. ..... . .. .<br />
Po~torico ............. . ...... ...... .. .<br />
Curaçao .. , ........................... .<br />
Suri11ame ...... . . ..................... .<br />
Brazilie ................ . .. .... .... .. . .<br />
Rio de Ja Plata ..................... .<br />
Chili .. .. .......... . ................... .<br />
Groenlancl .............. .... ... .. ..... .<br />
!lu8tralie ...... . ...................... .<br />
Californie ........................... .<br />
Japan ........... .. .... .. . · ·· ···········<br />
Golf -van Perzie . . .. . .. . ............. .<br />
Honolulu ......................... . ... .<br />
Vreemde niet genoemde havens ... .<br />
SciJepen. Tonnen . Schepen. 1 Tonnen. l-Schc:~-Tonn:: 1 - Echep~~~r=-<br />
28<br />
5<br />
13:1.<br />
102<br />
·129<br />
19<br />
13<br />
266<br />
278<br />
81<br />
104<br />
125<br />
580<br />
66<br />
147<br />
:1.<br />
67<br />
35<br />
2<br />
23<br />
89<br />
3<br />
48<br />
37<br />
11<br />
14<br />
19<br />
7<br />
3<br />
8<br />
6<br />
20<br />
53<br />
:1.55<br />
31<br />
8<br />
3<br />
7<br />
2<br />
43<br />
73<br />
14<br />
3<br />
2,484<br />
280<br />
12,059<br />
12,708<br />
13,814<br />
2,050<br />
'1,384<br />
34,233<br />
35,788<br />
8,382<br />
15,918<br />
20 44-3<br />
10'.424<br />
9,-\98<br />
23,959<br />
137<br />
8,841<br />
5,067<br />
376<br />
3,007<br />
33,448<br />
401<br />
7,879<br />
6,026<br />
1,745<br />
2,054<br />
3,066<br />
1,060<br />
381<br />
1,246<br />
3,323<br />
9,770<br />
30,869<br />
56,665<br />
5,904<br />
1/~72<br />
757<br />
1,121<br />
360<br />
8,263<br />
14,476<br />
7,204<br />
948<br />
10<br />
6<br />
101<br />
62<br />
33<br />
2<br />
111<br />
46<br />
36<br />
7<br />
290<br />
20<br />
24<br />
27<br />
9<br />
!~9<br />
10<br />
14<br />
7<br />
5<br />
8<br />
1<br />
4.<br />
1<br />
16<br />
36<br />
24<br />
6<br />
2<br />
1<br />
1<br />
5<br />
4<br />
4<br />
827<br />
384<br />
5,905<br />
5,086<br />
3,3 77<br />
1'19<br />
12,100<br />
6,!~65<br />
3,933<br />
776<br />
37,532<br />
2,923<br />
3,764<br />
3,354<br />
1.316<br />
7;017<br />
1,662<br />
2,290<br />
1,072<br />
1,164<br />
1,131<br />
112<br />
597<br />
167<br />
7,600<br />
20,262<br />
9,852<br />
1,166<br />
459<br />
158<br />
200<br />
1,162<br />
695<br />
2,615<br />
15 1,106<br />
3 190<br />
82 5,454<br />
120 14,008<br />
68 8,84·6<br />
14 1,196<br />
2 138<br />
157 19,478<br />
2'11 26,790<br />
88 10,010<br />
84 9,502<br />
131 17,876<br />
916 128,386<br />
83 10,992<br />
103 13,547<br />
7 2,240<br />
37 4,451<br />
22 3,437<br />
1 133<br />
50 12,386<br />
79 25.801<br />
1 '144<br />
70 14,292<br />
18 2,906<br />
7 1,607<br />
2 625<br />
15 2.161<br />
5 '701<br />
4 616<br />
1 124<br />
5 1,515<br />
47 23,637<br />
1 361<br />
17 8,808<br />
90 35,476<br />
10 5,197<br />
15 2,827<br />
2 909<br />
4 632<br />
11 1,727<br />
:1.6 3,127<br />
7 1,071<br />
12 2,037<br />
11 1,666<br />
10 2,664<br />
73 12,049<br />
59 12,751<br />
:1. 149<br />
2 703<br />
9 5,212<br />
3 1,268<br />
46 13,265<br />
:1. 750<br />
1 :1. 2,346<br />
76<br />
12<br />
38<br />
29<br />
178<br />
3<br />
6<br />
23<br />
17<br />
19<br />
11_<br />
20<br />
269<br />
22<br />
33<br />
16<br />
1:1.<br />
22<br />
4<br />
4<br />
42<br />
2<br />
H<br />
4<br />
5<br />
3<br />
7<br />
1<br />
1<br />
4<br />
5<br />
9<br />
32<br />
2<br />
3<br />
1.<br />
6<br />
3<br />
17<br />
4<br />
1<br />
3<br />
6,365<br />
699<br />
5,192<br />
3,028<br />
14,325<br />
437<br />
723<br />
3,098<br />
3,118<br />
1,921<br />
1,534<br />
3,353<br />
35,573<br />
3,214<br />
4,395<br />
1,799<br />
1,527<br />
3,642<br />
742<br />
484<br />
6,887<br />
256<br />
1,760<br />
636<br />
681~<br />
438<br />
1,061<br />
1.25<br />
164<br />
1,343<br />
2,124<br />
4,506<br />
14,551<br />
4·74<br />
204<br />
158<br />
209<br />
481<br />
257<br />
1,312<br />
545<br />
9,766<br />
2,314<br />
740<br />
1,078<br />
Totáal. ... . .. .<br />
2,859<br />
479,290<br />
982<br />
147,242<br />
2,859 479,290<br />
982<br />
147,242<br />
II.<br />
61
xn·a. Vt'arhtvaart door ncderlandsd1e schepen van vreemde havens op vreemde havens, gcdmende het jaar t864.<br />
!~KLARING.<br />
UNDEN<br />
GELADEN.<br />
BALLAST.<br />
GELADEN.<br />
VAN HERKOMST EN BESTEfüllNG.<br />
\ ____ --1----<br />
T·l111Cll.<br />
s,·h epl'n. 1<br />
1 Sd10pei" 1<br />
UITKLARING.<br />
BALLAST.<br />
/<br />
·r98I<br />
.E9Bl<br />
'v9Bl<br />
0 .E9Bl<br />
'v98I<br />
0<br />
"'<br />
0<br />
"'<br />
1 :<br />
1 ~<br />
1 ~<br />
1 :<br />
1 i<br />
Danno,·e1• . ........ . .. .<br />
Oltlenbu1•g ..<br />
Breinen ......... . .... .<br />
ll•unhurg .... . " .. ... .<br />
Dc11c11i.arl,e11 .. ........ ..... ... . ... . .<br />
\Uccldcnburg ................. . ....... .<br />
Luhccl
..., ...<br />
484<br />
HANDEL EN<br />
SCHEEPVAART OP JAVA EN MADURA<br />
OVER 1865 EN 186t<br />
.5<br />
"r9Bl<br />
0<br />
P.981<br />
0<br />
1'9 8 !<br />
0<br />
b<br />
....<br />
"'<br />
,, "'<br />
"1198! '" C"> .<br />
•g981<br />
Ï >98l<br />
"R9Bl<br />
'"<br />
1-~--'---I--::::--"" ~o-=<br />
i J}<br />
1<br />
1<br />
,.... """ "!:98! "<br />
::::: : . ~<br />
"' 00<br />
0<br />
""<br />
"' 00<br />
0<br />
"'<br />
"'<br />
0<br />
"'<br />
"'<br />
"" 0<br />
C'1<br />
""<br />
"' '"<br />
"'<br />
...<br />
"' 00<br />
'"'<br />
"'<br />
0 "'<br />
0<br />
M<br />
00<br />
"" 0<br />
""<br />
"" ..,.<br />
"'<br />
0<br />
,, ""<br />
00<br />
0<br />
00<br />
l ~<br />
00 "'<br />
"" 00<br />
"'<br />
00<br />
00<br />
c<br />
"'<br />
0<br />
0<br />
""<br />
"'<br />
0<br />
..,.<br />
"' 0<br />
00<br />
,,.<br />
"'<br />
"'<br />
"' 0<br />
"' ""<br />
-<br />
De uitkomsten van den handel op Java en Madura waren als volgt:<br />
In :1863.<br />
,, 1864.<br />
Algemeene invoer.<br />
. f 64,273,247<br />
66,846,412<br />
A.lgemeene uit"oer.<br />
f 109,162,388<br />
123,094,798<br />
Meer uit· dan ingeYoerd,<br />
f 44,889,141<br />
56,248,386<br />
De algemeene invoer bedroeg in 1863 /532,094· (0.82 %) minder, in 1864 /2,041,07-t (3.15 %) meer, de<br />
algemeene uitvoerft,354,511 (1.23 %) minder en/12,577,899 (1i.38 %) meer dan in 1862.<br />
Bij de splitsing van den in- en uitvoer in dien voor rekening van het gouvernement en van partikulieren<br />
verkrijgt men :<br />
In 1863 ..<br />
Il 1864 ..<br />
Gouvernements.<br />
. f 19,034,034<br />
29,011,164<br />
Invoer.<br />
Partikuliere.<br />
f 45,239,213<br />
37,835,248<br />
Gouvernements.<br />
f 58,314,949<br />
67,108,271<br />
Uitvoer.<br />
Partikuliere.<br />
f 50,847,439<br />
55,986,527<br />
Onder den gouvernementsuitvoer zijn begrepen de voortbrengselen door tusschenkomst van -de faktorij der<br />
nederlanclsche handelmaatschappij naar Nederland uitgevoerd ter waarde van f 53,297 ,305 en f 62,076;672.<br />
Vergeleken met 1862 is de gouvernementsinvoer toegenomen in 1863 met f 4 72,326 (2.54 %) , in 1864 met<br />
j10,H9,456 (56.30 °) 0 ), de uitvoer in het eerste jaar afgenomen met /231,717 (0.40 %l, in het laatste toegenomen<br />
met f 8,561,605 (14.62 °fo). De partikuliere invoer bedroeg in 1863f1,004,420 (2.:17 %), in 1864<br />
/8,408,385 (18.18 °1 0 ) minder, de partikuliere uitvoer in het eerste jaar f 1,122,794 (2.16 %) minder, in het<br />
tweede f 4,016,294 (7.73 °fo) meer dan in 1862.<br />
Aan specie werden in elk jaar ingevoerd/ 18,569,480 en/27,105,512. tegen/14,483,114 in 1862, waarvan<br />
j 15,114,250 en f 25,584,952 voor de regering en f 3,455,230 en f 1,520,560 voor partikulieren; uitgevoerd<br />
/12,075,018 en/15,263,303 tegen/12,236,52'1in1862, waarvan /4,042,975 en /4,159,000 voor de regering<br />
en f 8,032,043 en f 11, 104,303 voor partikulieren.<br />
De invoer van voortbrengselen uit Europa, Amerika en de Kaap de Goede Hoop bedroeg in f863 f7,637,8H<br />
(21.25 %), in 1864 }'10,564,981 (29.4 °fo) minder, uit de West van Indie en Bengalen in 1863 f 268,407<br />
(19.7 °10 ) meer, in 1864f497,152 (36.49 %) minder, uit China, Manilla en Siam /3,594,720 (lt3.44 %) en<br />
f'l,034,282 (32.64°10 ) meer, uit Japan/21,719 (28.28%) en/32,532 (42.37°/ 0<br />
), uit Australie/207,848 (63.48%)<br />
en f 127,763 (39.02 °lol, uit den Oosterschen Archipel f 614,209 (6.5 °/ 0<br />
) en f 393, 181 (4.f 6 °/<br />
0<br />
) minder dan in 1862.<br />
De nitvoer van voortbrengselen uit Europa, Amerika en de Kaap de Goede Hoop beliep in 1863 f 495,512<br />
(18.64°10 ), in 1864/1,301,048 (48.94%) meer, uit. de West van Indie en Bengalenf2,2i7 (3.7 %) en/18,196<br />
(30.35 °/0 ), uit China, Manilla en Siam/21,359 (15.25 °1 0<br />
) enf-16,487 (11.77 °1 0<br />
), uit Japanft,297,776 (98.72 °fo)<br />
enf 1,308,530 (99.53 %) minder, uit den Oosterschen Archipel in het eerste jaar /367,168 (0.39 %) minder en<br />
in het laatste ./9,593,282 (10.19 %) meer dan in 1862.<br />
Uit den staat van den uitvoer der voortbrengselen b!Ukt, dat de vi.J./tien voornaamste artikelen in 1863 met<br />
90 .-16 % , in 1864 met 90.49 % hebben gedeeld in den geheelen uitvoer van koopmanschappen, en dat van die<br />
artikelen koffij en suiker 69.01 % en 72.4-1 % van de geheele waarde hebben uitgemaakt. De uitvoer van<br />
cochenille, koffij, rijst en tin was in beide jaren, die van tabak in 1863, van indigo, nagelen, suiker en<br />
notenzeep in 1864 meer dan in 1862. Kaneelolie werd in 1864 niet uitgevoerd.<br />
De invoer van koopmanschappen door partikulieren bedroeg uit Nederland in 1863 40.49 °1 ,<br />
0<br />
in 1864 42.73 °1 ,<br />
0<br />
uit Engeland 17.55 % en 16.2 % 1 uit den Oosterschen Archipel 25.11 % en 30.15 °/<br />
0<br />
en uit de overige landen<br />
16.85 el0 en 10.92 °1 0 van de geheele waarde van den invoer. Vergeleken met 1862 is voor dien invoer het<br />
betrekkelijk aandeel toegenomen, in 1863 voor Manilla, Siam, Bengalen, den Oosterschen Archipel, de Golf<br />
van Perzie, China, Japan, Noord-Amerika en de Kaap de Goede Hoop, in 1864 voor den Oosterschen Archipel<br />
, Manilla, China, Siarn , Noord-Amerika, Zweden , Bengalen , de Golf van Perzie en Mauritius. De invoer<br />
bedroeg in elk jaar uit Manillaf2,731,080 en/653,091, Siarn.f 556,024enf136,935., China/3,145enf10.\,806,<br />
r<br />
r<br />
.......;.i
486<br />
Denemarken.f 1,122 en f 118 meer, uit N ederlandf 4 ,250,228 enf 5,650,886, Engeland f 1, 105,289 en j' 2,555,091,<br />
Frankrijk f358,509 en f 468,762, Nieuw Holland f220,167 en .f 188,962, Hamburg f123,117 en f77,182,<br />
Zwedenj'14,531 en./56 en de Kaap de Goede Hoopf2,818 enfû9,215 minder, uit Bengalen, de Golf van<br />
Perzie, Noord-Amerika en Japan in 1863 .f 410,008, f91,826, f8,310 en f2,792 meer, in 1864 f20,545,<br />
f H,160, f 534 en f 30,947 minder, den Oostersehen Archipel in 1863 j' 316,069 minder, in 1864f141,054 meer,<br />
Mauritius in 1864f3,249 meer dan in 1862. In 1863 werd uit Zuid-Amerika voor f 53, uit Nieuw Guinea<br />
voor f 1,604. in beide jaren uit Rusland niets ingevoerd.<br />
Vau den uitvoer werd uitgevoerd naar Nederland in 1863 84.48 % , in 1864 87 .07 % , den Oosterschen .Archipel<br />
9.21 % en 8.36 % -en de overige landen 6.3 l % en 4.57 °fo. In het aandeel der overige landen deelden<br />
Frankrijk met 1.;l;l % en 0.54 % , China met 1.27 % en L32 % , de buiten bezittingen van het gouvernement<br />
met 1 "1 0<br />
en 0.81 °1 , 0<br />
Noord-Amerika met 0.75 % en 0.20 °1 0<br />
, de Golf van Perzie met 0.67 % en 0.34 ·%,<br />
Engeland met 0.55 % en 0.26 % , Nieuw-Holland met 0.36 % en 0.99 °fo, Japan met 0.17 °/ 0<br />
en 0.01 °fo, Siam<br />
met 0.10 % en 0.09 °fo, in 1863 Hamburg met 0.08 % en Bengalen met 0.03 °fo. Het betrekkelijk aandeel<br />
nam toe in 1863 voor Engeland, Noord-Amerika, China en den Oosterschen Archipel, in 1864 voor Nederland,<br />
China en Nieuw-Holland. Naar de waarde werden in elk van beide jaren verzonden naar China<br />
f 849,979, f 1,038,4 l 4 en den Oosterschen .Archipel f 392,488 en .f 466,344 meer, naar Noord-Amerika en Engeland<br />
in 1863./430,379 en.f75,561 meer, in 1864./75,762 en.f176,080 minder, naar Frankrijkj'554,503 en<br />
f 1,261,679 , de Golf van Perzie f 460,065 en .f 743,343, de buiten bezittingen , door het gouvernement, .f 238,600<br />
en .f 340,670, Siam f 38,836 en .f 35,657, Japan .f 6,535 en .f 164,599 minder, naar Nederland en Nieuw-Holland<br />
in 1863./1,148,273 enf592,436 minder, in 1864./10,7'15,980 en./126,819 meer dan in 1862. Slechts in 1863<br />
werd naar Hamburg voor .f76,313, Zweden voor }'366, naJ.r Bengalen in elk jaar voor f24,475 en f 4,671<br />
uitgevoerd.<br />
In entrepots werden aangebragt en opgeslagen voor eene waarde van .f 10,378,109 in 1863, j' 6,078,792 in<br />
1864,f1,8U,2'10 enf6,H3,527 minder dan in 1862; hiervan }'9,'197,723 en ./3,767,823 te Batavia, ./462,893<br />
en./552,521 te Samarang,fl,717,493 en.f1,715,480 te Soerabaija en in 1864f42,!J68 te Cheribon, waar eerst<br />
. in dat jaar een entrepot is opgerigt. De goederen uit entrepots ingevoerd, begrepen onder den partilrnlieren<br />
invoer, hadden eene waarde van .f H ,4·64,207 en f 4,986,51'1 , f 4,388,580 meer en .f 2,089, 116 minder clan in 1862;<br />
hiervan te Batavia f6,155,148 en f2,816,259, Samarang .f719,491 en f 455,615, Soerabaija f 4,589,568 en<br />
f 1,684,251 en Cheribon in 1864 f 30,386 .<br />
.Aan regten werden ontvangen in 1863 .f 9,770,399.16, in 1864 .f 9,422,009.865 of ./699,594.47 en f 1,047,983.76~<br />
minder dan in 1862; hiervan aan:<br />
Inkomende regten.<br />
Uitgaande regten .<br />
Entrepötregten ...<br />
Overscheepsgdden .<br />
Waaggelden. . . . .<br />
1863. 1864. 1863. 1864.<br />
j' 5,780,56!).40 .f 5,096,717.055 Pakhuishuur . f 223,564.44 f 123,650.37<br />
3,li6,714.455 3,577,1Hl.995 Oonsumtieregt op den<br />
56,030.46 63,008. [ 1 tabak. .. . .<br />
94,258.421> 90,537 .82<br />
5,362.84 2,484.26 5 % additionele regten. 452,988.31 436,828.695<br />
40,910.83 31,663.56<br />
Onder de inkomende en additionele regten zijn begrepen.f817,40L63 en.f882,718.62 5 op ingevoerde gambier ,<br />
onder de uitgaande en additionelef2,151,030.475 enj'2,864,413.315 fictive regten op ingevoerde gouvernementsvoortbrengselen<br />
naar Nederland. Van het geheele cijfer der ontvangen regten dient, behalve laatstgenoemd<br />
bedrag, nog te worden afgetrokken het bedrag der gewone terugbetalingen .f 121 ,8 l 3.82 en .f 98 ,513.87, zoodat<br />
bij 's lands kas werkelijk zijn ontvangen j' 7 /1\17 ,554.865 en .f 6,459,082.68.<br />
De waarde van den invoer van lijnwaden uit Europa bedroeg in elk van beide jaren j' 15,195,832 en .f 12,328,286,<br />
tegen j' 18,205,016 in 1862; waarvan oorspronkelijk uit Europa f 14,558,04 7 en f 11,642,810. Van deze lijnwaden<br />
zijn aangebragt uit Nederland voor .f 8,966,645 en .f 7 ,118,278, of j' 2, 754,955 en .f 4,603,3îl2 , uit Engeland voor<br />
f5,584,64l en f 4,512,006, of f532,795 en ./1,605,430, andere europesche landen voor f6,761 en f12,526, of<br />
f 48,144enf42,379 minder, van elders voor f637,785 en f685,4ï6, of f326,710 en .f374,401 meer dan in<br />
1862. Uit Nederland werd ingevoerd met bewijzen van nederlandschen oorsprong voor .f 6,533,533 en .f 4,912,368,<br />
of .f2,344,225 en .f3,965,3!JO , aan vreemd fabrikaat voor j'2,433 ,H2 en }'2,205,910, off 4'10,730 en f637,932<br />
minder dan in 1862. De waarde van het vreemde fabrikaat bedroeg dus in elk jaar .f 8,662,299 en .f 7,415,918,<br />
tegen.f9,327,258 in '1862, ofj'2,128,766 enj'2,503,550 meer dan het nederlandsche.<br />
De drie na de lijnwaden voornaamste artikelen van invoer geven in elk van beide jaren naar de waarde de<br />
volgende uitkomsten:<br />
INGEVOERD UIT<br />
Nederland, oor- ~ Nederland . .<br />
spronkelijk uit ? den vreemde .<br />
TOTAAL<br />
De overige landen, . . . . .<br />
.A-LGEMEE;-< TOTAAL<br />
Levensmi
De schepen onder 'nederlandsche· vlag kwamen ui't en \varen· bestemd naar de volgende streken:<br />
Nederland ........... .<br />
Andere landen van .Europa ..<br />
Noord-Amerika. . .....<br />
de Kaap de Goede Hoop.<br />
de West vau Indie . . .<br />
Mauritius ; ....... .<br />
China, Manilla en Siam<br />
Japan ...... .<br />
Nieuw-Holland.<br />
Nieuw-Guinea .<br />
den Oosterschen Archipel.<br />
Schepen.<br />
13-1<br />
26<br />
2<br />
5<br />
6<br />
1<br />
40<br />
3<br />
20<br />
1,991.<br />
488<br />
Ingeklaard uit<br />
1863. 1.864.<br />
Lasten.<br />
45,65-1<br />
7,939<br />
514<br />
1.,336<br />
1,806<br />
273<br />
10,07550<br />
696<br />
6,065<br />
230<br />
54,48750<br />
Schepen.<br />
194<br />
28<br />
6<br />
4<br />
5<br />
34<br />
4<br />
19<br />
2,106<br />
Las reu.<br />
Schepen.<br />
71,04650 276<br />
8,581. 1.<br />
2,064 2<br />
1.,058<br />
1,400 4<br />
6,681 15<br />
843 3<br />
5,897<br />
67,02125 2,057<br />
1.863.<br />
Uitgeklaard naar<br />
Laste11.<br />
93,345<br />
328<br />
524<br />
1,357<br />
4,135<br />
427<br />
60,9865°<br />
1.864.<br />
Schepen. Lasten .<br />
325 1H,97850<br />
2 496<br />
15 2,88550<br />
3 573<br />
2, { 75 65,48325<br />
Voor de vaart binnen Nederlandsch-Indie werden gedurende 1863 voor de eerste maal zeebrieven verleend<br />
aan 21 schepen en vaartuigen, waarvan 6 gebouwd in den vreemde.<br />
4S9<br />
STAAT van de waarde in guldens van den algemeenen in- en uitvoer op Java en Madura 1<br />
gedmende 1865 en J86i.<br />
ALGEMEENE INVOER.<br />
HERHOMST DER VOORTBREl\IGSELEl\I.<br />
Van l\lederland ...<br />
) 1863 16870785<br />
45727 16916512 315352 17231864<br />
. . . ~ 1864 15509438 290 5870 200 56 15515854 201156 15717010<br />
•<br />
1863<br />
andere landen ... . .. . . ... ~<br />
8069580 808689 5326696 ;;3573 119055<br />
1437759:><br />
14377593<br />
~ 1864 6471373 275094 286291 3 43363 199090<br />
9851833 3575 9855408<br />
j 1 V~: 0i:e::r· ~ Siam....... . .. . 1863<br />
ä 'i<br />
l<br />
Bengalen en ~China en Siam 1864<br />
jilo Q<br />
if S Van den Oostersehen A.r· ) 1863<br />
·~ Ë ehipel"" """".".""" " ( 1864<br />
.:c ;i<br />
f g<br />
1863<br />
~ ioe Totaal .... )<br />
~ \ ~ 1864<br />
784381 169282 703439 1495<br />
934715 310021 648611 692<br />
500 8830781 10489878 3139878 13629756<br />
550 9052412 10947001 1315829 12262830<br />
-------------------------1-----1•<br />
) 1863 25724746 977971 6075862 55068 119555<br />
Totaal. ·. ·~ 1864 2291 5526 585405 3517394 H255 199641)<br />
A.lgemeen totaal. .. .<br />
ALGUEENE UITVOER.<br />
~<br />
8830781 41783983 3455230 45239213<br />
9052468 36314688 1520560 37835248<br />
------------------------------<br />
2572282 652967 687724<br />
2454332 279974 685754<br />
6811<br />
6152<br />
3912973 15114250 19027223<br />
3420060 25584 952 29005012<br />
6811<br />
6152<br />
6811<br />
6152<br />
--------- - - -------------------<br />
2572282 652967 687724<br />
2454332 279974 685754<br />
1863 28297028 1630938 6763586 55063 119555<br />
1864 25369858 865379 4203148 44255 199640<br />
6811 3919784 15114250 19034034<br />
6152 3426212 25584952 29011164<br />
8837592 45703767 18569480 64273247<br />
9058620 39740900 27105512 66846412<br />
--------- -----------------1----1•<br />
1863<br />
Naar Nederland ... . ... .. • ... . ~<br />
~ 1864<br />
6008<br />
7910<br />
3240 3229<br />
100 10149 3968<br />
28714478 28726955<br />
31789714 31811841<br />
28726955<br />
31811841<br />
~ 1863<br />
andere landen . . .•...... (<br />
1864<br />
71502<br />
55278<br />
7951 2936 490<br />
6180 393 208<br />
5061749 5144628 822311 5966939<br />
3990655 4052714 709297 4762011<br />
' 1863<br />
Totaal • . .. ~<br />
~ 1864<br />
~<br />
. 1863<br />
Totaal . .. .<br />
1864<br />
2815952 49783 112569 8732<br />
3717928 35475 113075 1931<br />
5956777 8943813 7209732 16153545<br />
5149260 9017669 10395006 19412675<br />
----------------------------<br />
2893462 57734 118745 12451<br />
3781116 41755 123617 6107<br />
39733004 42815396 8032043 50847439<br />
40929629 44882224 11104303 55986527<br />
-------------------------1-----1•<br />
260506<br />
178388<br />
4410 53292895 53297305<br />
62076672 62076672<br />
714163<br />
694211<br />
53297305<br />
62076672<br />
974669 4042975 5017644<br />
872599 4159000 5031599<br />
--------------------------1-----1•<br />
260506<br />
178388<br />
4410<br />
54007058 54271974 4042975 58314949<br />
62770883 62949271 4159000 67108271<br />
A.lgemeen totaal . ...<br />
~ ' 1863<br />
1864<br />
3153968 57734 118745 16861<br />
3959504 41755 123617 6107<br />
93740062 97087370 12075018 109162388<br />
103700512 107831495 15263303 123094798<br />
II.<br />
62<br />
·,<br />
1<br />
r<br />
......
---,-<br />
,<br />
115<br />
0<br />
S'<br />
~<br />
~<br />
0<br />
Il<br />
ri.<br />
Il<br />
Il<br />
=·<br />
î<br />
"<br />
Il<br />
Il<br />
~<br />
Il<br />
~<br />
I»<br />
Il<br />
= ~·<br />
Il<br />
~<br />
!t<br />
N<br />
0<br />
:.<br />
1<br />
Il!! 1 ~<br />
1111 0 ". "<br />
Il .,,<br />
- Il ":s<br />
~ . 1111<br />
.:;<br />
;<br />
115<br />
;·<br />
~<br />
" ='<br />
r<br />
rlJ<br />
=<br />
~<br />
Il<br />
'='<br />
"<br />
0<br />
IJ<br />
;-<br />
1<br />
.,, rlJ<br />
IJ<br />
Il<br />
IJ<br />
c:: "<br />
I»<br />
Il<br />
~<br />
=-<br />
= ~<br />
;·<br />
1111<br />
=' ;·<br />
f<br />
"<br />
I»<br />
.,,<br />
I»<br />
"<br />
î<br />
Il<br />
tl.<br />
~<br />
~<br />
;·<br />
'i?<br />
;'<br />
:g<br />
I»<br />
'<br />
Il<br />
Il<br />
~<br />
I><br />
.:-.<br />
I><br />
=<br />
~<br />
li<br />
I»<br />
:.<br />
;;·<br />
c;:<br />
I»<br />
Il<br />
i:.<br />
" g<br />
~<br />
c:: "(l><br />
Il<br />
li<br />
" i<br />
Il<br />
~<br />
~<br />
r.::<br />
Il<br />
~<br />
:.<br />
"<br />
I»<br />
_;:s<br />
lil!<br />
" e<br />
~<br />
t::<br />
(l><br />
;i<br />
lil!<br />
0<br />
.,,<br />
Il<br />
;<br />
Il<br />
~<br />
lil!<br />
:<br />
~-<br />
~<br />
~<br />
.<br />
Il<br />
:.<br />
~·<br />
~<br />
= e.<br />
ri.<br />
I»<br />
Il<br />
î<br />
~<br />
='<br />
Il<br />
~<br />
0<br />
=<br />
i<br />
IJ<br />
~<br />
f :.<br />
"'<br />
':I<br />
!"<br />
f<br />
:.<br />
~<br />
I><br />
Il<br />
:.<br />
~<br />
~<br />
0<br />
Il<br />
;<br />
~<br />
;"<br />
lt<br />
= es<br />
" 2.<br />
=<br />
t:<br />
'='<br />
""" ::=<br />
c:'!><br />
0<br />
""" '='<br />
::= """<br />
""" z<br />
("/;><br />
""3<br />
.....<br />
""3<br />
<<br />
,:.><br />
:::><br />
::...<br />
<br />
öo<br />
..:.i<br />
..:.i<br />
O><br />
-0><br />
co<br />
w<br />
0<br />
'"<br />
co<br />
O><br />
-w<br />
w<br />
~<br />
O><br />
-w<br />
-0><br />
<br />
.....<br />
w<br />
~<br />
.....<br />
w<br />
0<br />
w<br />
-:..:i<br />
..:.i<br />
....<br />
:..;i<br />
l<br />
Ul<br />
;"<br />
8..<br />
Ul<br />
.....<br />
z:j<br />
~<br />
8..<br />
Ul<br />
w<br />
0,<br />
-<br />
~<br />
0<br />
Co<br />
<br />
0<br />
....<br />
w<br />
z:j<br />
0<br />
t:l<br />
~<br />
Cl><br />
t:l<br />
w<br />
~<br />
-co<br />
00<br />
c..:><br />
r.J).<br />
~<br />
Ul<br />
w<br />
c..:><br />
.....<br />
O><br />
°" <br />
.....<br />
e..<br />
0<br />
::;<br />
1<br />
~<br />
E..<br />
r.;·<br />
~<br />
:::><br />
:::><br />
e..<br />
('t><br />
c-•<br />
s; .<br />
('t><br />
=<br />
-00<br />
~<br />
<br />
:::><br />
,e.<br />
e=<br />
~<br />
<br />
co<br />
<br />
w<br />
0<br />
,ç..<br />
~<br />
.....<br />
.....<br />
0<br />
....<br />
-w<br />
~<br />
c..:><br />
~<br />
00<br />
<br />
~<br />
00<br />
..:.i<br />
<br />
-~<br />
0<br />
-....<br />
-t<br />
0<br />
<br />
c..:><br />
00<br />
<br />
.....<br />
~<br />
w<br />
-0><br />
c..:><br />
00<br />
.....<br />
<br />
~<br />
w<br />
-:..:i<br />
Pikols ............... .<br />
· ~ Waarde in guldens ... .<br />
~ Pikols .... " ......."·<br />
~ Waarde in guldens . .. .<br />
1 Notenmuscaat . . . .<br />
5 Pikols ..... ··· .. ······<br />
~ Waarde in guldens ....<br />
\ Suiker . . ..<br />
. .. ~ Pikols"·:" ......•".<br />
· ? Waarde m guldens ....<br />
; 5 Pikols ...... · .... ·····<br />
1 'l'abak · · · · · · · · · " · · " · · · · · · > Waarde in guldens. · · ·<br />
1 - •<br />
Thee . . . .. . . .<br />
'l'i1J . . . . .... . . .<br />
Notenzeep . . .<br />
j Pikols ............... .<br />
· · · · ~ Waarde in guldens ... .<br />
) Pikols ............... .<br />
· · · · ? Waarde in guldens ... .<br />
~Pikols ... " ... " .. ""<br />
? Waarde in guldens .. . .<br />
19,278.50<br />
27,171<br />
408,033.25<br />
1,831,816<br />
47.50<br />
473<br />
·165,963.55<br />
5,94'1,183<br />
6,228<br />
81,105<br />
272,066.58<br />
1,920,546<br />
70.72<br />
1,761<br />
139.50<br />
7,773<br />
1,000,020.71<br />
13,955,512<br />
138,993.80<br />
2,079,494:<br />
2,878.95, 1<br />
107,943<br />
3,048<br />
247 ,215<br />
2,681<br />
10,724<br />
32,373.54<br />
1,330,897<br />
5,762<br />
89,220<br />
167,994.77<br />
1,008,'105<br />
10.75<br />
340<br />
89<br />
3,218<br />
132.35<br />
7,864<br />
121 ,484,84<br />
1,609,177<br />
52.60<br />
~,471<br />
96.96<br />
~ , 878<br />
3,153.88<br />
168,708<br />
245<br />
\:J83<br />
16<br />
256<br />
1,755.67<br />
62,806<br />
660.53<br />
11,f26<br />
491,237.21<br />
3,109,735<br />
0.15<br />
3<br />
14.57<br />
441<br />
7.86<br />
339<br />
16,019.61<br />
220,593<br />
14,285.40<br />
399,08'1<br />
0.25<br />
12<br />
26.20<br />
2,075<br />
19,278.50<br />
27,171<br />
410,959.25<br />
1,843,523<br />
63.50<br />
729<br />
200,092.76<br />
7,334,886<br />
12,650.53<br />
181 ,451<br />
931 ,298.56<br />
6;038,386<br />
81.62<br />
2,104<br />
·103.57<br />
3,659<br />
279.71<br />
15,976<br />
1,137,525.16<br />
15,785,282<br />
153,331.80<br />
2,481,046<br />
2,976.16<br />
111 ,833<br />
6,228.08<br />
417,998<br />
3,063. 75<br />
6,128<br />
430,407<br />
1,714,383<br />
1,088.15<br />
54,880<br />
733,136.53<br />
29,550,155<br />
30<br />
31<br />
1,863.18<br />
53,955<br />
4,406.54<br />
227,734<br />
933,520.32<br />
14,332,957<br />
928.37<br />
34,814<br />
17,023.32<br />
646,'107<br />
79,834.95<br />
6,670,409<br />
16.03<br />
1,282<br />
22,342.25<br />
33,299<br />
841,366.25<br />
3,557 ,906<br />
1,151.65<br />
55 ,609<br />
933,229.29<br />
36,885,041<br />
30<br />
31<br />
12,650.53<br />
181,451<br />
931,298.56<br />
6,038,386<br />
1,941~.80<br />
56,059<br />
103.57<br />
3,659<br />
4,686.25<br />
243, 7'l 0<br />
2,071,045.48<br />
30,118,239<br />
154,260.17<br />
2,515,860<br />
19,999.48<br />
757 ,940<br />
86,063.03<br />
7,088,407<br />
16.03<br />
1,282<br />
0.04<br />
3.66<br />
0.06<br />
37.99<br />
0.19<br />
6.22<br />
0.06<br />
0.25<br />
31.02<br />
2.59<br />
0.78<br />
i.30<br />
~<br />
Tot;.al der waarde in guldens . . .<br />
26,201,992<br />
4,234,602<br />
~,807 , 450<br />
34,244,044<br />
53,292,835<br />
87,5~6,879<br />
90.16<br />
...
,<br />
STAAT van den uitvoer der voornaamste voortbrengselen op Java en Madura, gedmende t864.<br />
BENAnIJNG DER VOORTBRENGSELEN.<br />
Nederland.<br />
DOOR PARTIKULIEREN NAAR<br />
andere landen.<br />
den Oosterschen<br />
Archipel.<br />
TOTAAL<br />
van<br />
den partikulieren<br />
uitvoer.<br />
Naar Nederland<br />
door de<br />
Ned.Handelmaatschij<br />
in consignatie<br />
voor rekening van<br />
het<br />
gouvernement.<br />
ALGEMEEN<br />
TOTAAL .<br />
Per 1 o o gulden<br />
van het<br />
geheele bedrag<br />
der waarde.<br />
ç Ponden .... ···········<br />
Cochenille . . · · · · · · · · · · · · · · · ( Waarde in guldens. · · ·<br />
~Pond en .. . ... ········ ·<br />
Indigo " . " " " " · " · · · " · ~ waarde in guldens .. · ·<br />
~ Pikols ........ ·.······<br />
fianeel. . · · · · · · · · · · · · · · · · · · ( Waarde in guldens. · · ·<br />
~ Pikols . .... ··"·······<br />
fioflij " " " " · · " " · · · · f waarde in guldens. · · ·<br />
j Ponden ........... ····<br />
lfaneelolie" · · · · · · · · · · · · · · · ( Waarde in guldens. · · ·<br />
\ Pikols . . ......... · ·· · ·<br />
Peper""" "" " " · " " · ~ Waarde in guldens.···<br />
Rij11t . .. . ' Pikols ....... ·.·······<br />
" ~ Waarde in guldens. · · ·<br />
Foelie . ) Pikols ........·······.·<br />
t waarde in guldens. · · ·<br />
Nagele11 .... . . ~ Pikols .... ············<br />
~ waarde in guldens. · · ·<br />
Notcnmuscaat , . ~ Pikols . . ·.·············<br />
· · · f waarde m. guldens. · · ·<br />
Suiker . . .. ) Pikols ....············<br />
( w aarde in guldens. · · ·<br />
Tabak . ... ~Pikols ...........·····<br />
( waarde in guldens. · · ·<br />
Thee . .... . . ... .. .<br />
~ Pikols .......·.·······<br />
( Waarde in guldens ....<br />
Tin .... .. . .. . . \ Pikols .... ············<br />
· · ( waarde in guldens. · · ·<br />
Notenzeep ..... . ~ Pikols .... ···· · ···· · ··<br />
( Waarde in guldens ....<br />
16,130.50<br />
22,752<br />
421 ,771.50<br />
1,989,709<br />
156.40<br />
4,955<br />
'147 ,638.21<br />
5,604,072<br />
8,337.97<br />
131 ,498<br />
108.315.83<br />
922;116<br />
4.91<br />
H6<br />
200.91<br />
9,766<br />
1,163,226.72<br />
18,297,951<br />
128,040.51<br />
1,426,542<br />
3,168.37<br />
119,4 56<br />
10,079<br />
650,538<br />
4,492.li7<br />
173,354<br />
3,438<br />
47,247<br />
218,444.08<br />
1,265,105<br />
H.22<br />
315<br />
15<br />
436<br />
238.12<br />
11,679<br />
122,125.82<br />
1,820,626<br />
8.50<br />
280<br />
47.60<br />
1,800<br />
749.50<br />
43,566<br />
3,655.50<br />
17,157<br />
3<br />
45<br />
1,160.09<br />
44,371<br />
235.23<br />
3,502<br />
429,223.96<br />
2,256,363<br />
1<br />
40<br />
1<br />
30<br />
15,165.57<br />
232,388<br />
9,432.53<br />
385,816<br />
26.80<br />
1,020<br />
89.65<br />
6,243<br />
16,130.50<br />
22,752<br />
425A27<br />
2,006,866<br />
159.40<br />
5,000<br />
153,290.77<br />
5,821 ,797<br />
. 12,011.20<br />
182,247<br />
755,983.87<br />
4,H3,644<br />
19.13<br />
431<br />
16<br />
476<br />
440.03<br />
21,475<br />
1,300,518.11<br />
20,350,965<br />
137.481.54<br />
1,812,638<br />
3,242.77<br />
122,276<br />
10,91.8.15<br />
700,347<br />
8,872<br />
17,744<br />
477 ,683<br />
2,161 ,649<br />
1,169.84<br />
66,340<br />
895,663.84<br />
36 ,254,611<br />
148.89<br />
2,382<br />
2,155.77<br />
55,609<br />
8,387.34<br />
245,667<br />
9,447.74<br />
487,866<br />
942,795.28<br />
15,649,446<br />
234<br />
7,313<br />
13,454.31<br />
874,018<br />
94,452.67<br />
6,246,515<br />
84.76<br />
7,512<br />
25,002.50<br />
40,496<br />
903,110<br />
4,168,515<br />
1,329.24<br />
71,3-~0<br />
1,048,954.61<br />
42 ,076,408<br />
12,160.09<br />
184,629<br />
755,983.87<br />
4,443,644<br />
2,174.90<br />
56,040<br />
8,403.34<br />
246,143<br />
9,887.77<br />
509,341<br />
2,243,313.39<br />
36,000,411<br />
137 ,715.54<br />
1,8'19,951<br />
16,697.08<br />
996,294<br />
105,370.82<br />
6,946,862<br />
84.76<br />
7,512<br />
0.04<br />
3.87<br />
O.o7<br />
39.02<br />
0.17<br />
4.12<br />
0.05<br />
0.23<br />
0.47<br />
33.39<br />
1.69<br />
0.92<br />
6.44<br />
0.01<br />
-~<br />
Totaal der 'vaarde in guldens . . . .<br />
29,179,531<br />
3,364,408<br />
2,946,975<br />
35,490,914<br />
62,076,672<br />
97,567,586<br />
90.49<br />
STAAT van den partikulieren in- en uitvoer op Java en ifadura, gedurende !865 en !864.<br />
LANDEN<br />
Y:.\N<br />
HERKOMST EN BESTEMMING.<br />
1<br />
1<br />
INVOER.<br />
UITVOER.<br />
- 1 -- ~ ~<br />
.KOOPMAJ\!SCDAPPEIW,<br />
.KOOPMA.IWSCDA.PPEIW,<br />
Per f 100 Specie. TOTAAL. Per f 100<br />
Waarde. ~~ w d ~~<br />
geheele bedrag aar e. geheele bedrag<br />
der waarde.<br />
der waarde.<br />
. 1 Il<br />
Specie.<br />
TOTA.A.L.<br />
1<br />
1863. 1 1364. 1863. , 1864. 1863. 1 1864. 1863. 1 1864. 1863. 1 1864. 1863. , 1864.<br />
1<br />
1363. 1864. 1863. 1864.<br />
Guldens. Guldens.<br />
l':llcdea•land .<br />
16,916,512 15,515,%4 4 0.49 42.73<br />
Engeland .. . .. .<br />
Frankrijk .. .<br />
Hamburg ....... ... .<br />
Zweden .... .. .. " ... ... .. . . "<br />
Denemarken ....... ." .. .... ... .<br />
7 ,333,774 310,733<br />
13,357<br />
86,76~ 1 1 3 ~ 5, ~83 , 972<br />
~I00, 4 80<br />
59,292<br />
101,237 17 .55<br />
0.74<br />
0.03<br />
0.21<br />
16.20<br />
0.55<br />
0.16<br />
0.28<br />
l'Woord-A.merika .... .. , .... . .. .<br />
Zuid-A.merika ......... . . .. . . . .<br />
De fiaap de Goede Hoop ... .<br />
Maurhiu11 . . . .. .... ........ .. . .<br />
188,0!ll<br />
53<br />
69,704<br />
179,2371<br />
3,3071<br />
3,279<br />
0.45<br />
0.17 1<br />
0.49<br />
0.01<br />
0.01<br />
Guldens.<br />
315,352<br />
Guldens. 1 Guldens. Guldens. Guldens. Guldens.<br />
201 1 15öl17 1 231,864 115,711,olo11) 82,~2 .1,260 1 2) 93 1<br />
~ss,513<br />
7,333,774<br />
3 10,733<br />
13,357<br />
8 G 1 7fi 2<br />
1,132<br />
188 1 981<br />
53<br />
69,704<br />
Bengalen ... . .... _. _. .... .. . ... · 1 600 19621 170 1 40911,441 0.47<br />
600,9621 170,409 24,475 4,6711 0.03<br />
24,4 75 4,671<br />
De Golf van Perzie".... . . ... 206 7<br />
772 l 03 1<br />
786 O.t9 0.29<br />
206,7721 103,78 6 650,593 367,315 0.67 1 0,34<br />
650,593 367,315<br />
Manilla" .. . . ... . .. ... . . .. . . ... . 2 1 '>23 1 043 745 1<br />
%2 6.76 2,05<br />
3,5751 2,'l23,043 748,627<br />
(:hina.. . . ..• .... - · · · · · · - · · · · · · · ·<br />
Siam . . ... . .. ... ... . .. .. . . . .... .<br />
.Japan . _... . . . , .... . . . . ... . . .<br />
1'1ieuw-Holland ... . .. . . . .. . . . . .<br />
1,445,798<br />
1,014,997<br />
97,431<br />
183,390<br />
1,54 7 ,4;; 9<br />
5 95,908<br />
43,692<br />
214,595<br />
3.46<br />
2.4:!<br />
0.23<br />
0.44<br />
4.26<br />
1.64<br />
0.12<br />
0.59<br />
1,445,798<br />
l,Ol4,99Ï<br />
97 ,431<br />
183,390<br />
1,547,459<br />
595,908<br />
43,692<br />
214,5 95<br />
1,235,485<br />
95,195<br />
168,159<br />
347,065<br />
1,423,920<br />
98,374<br />
10,095<br />
1,066,320<br />
1.27<br />
0.10<br />
0.17<br />
0.36<br />
1.32<br />
0.09<br />
0.01<br />
0.99<br />
723,311<br />
99,000<br />
519,697<br />
189,600<br />
1 1 958 1 796<br />
194,195<br />
168,159<br />
347,065<br />
1,943,617<br />
287,974<br />
l 0,095<br />
1,066,320<br />
Nieuw-Guinea .. .. . .. - ;, .. ... . · 1 l,6041 " 1 " 1 " 1 " 1 " 1 I,604<br />
De OosteHche A.rchipel" ." . 10 1 489 1 878 10 1 947 1 001 25.11 30.15 3,139 1 878 1 1<br />
315 1<br />
82913 629 756/12 262,830<br />
1 1 1 8 1 943,813 9,017,669J 9.21 J 8.36 J 1,209,732 110,395 1 006 16,153,545 19,4 12,675<br />
Gou"ernement.8 uitvoer naar<br />
de buitenbezittingen ..... .. .<br />
974,669 872,599/ 1.00 1 0.81 1 4,042,975 I 4,159,000 5 1 017 1 644 s,031,599<br />
____,____,__,__,___,____,____, 1 1 1--1--1----l----1 Il<br />
s,~s 3 ,972<br />
200,480<br />
5 9,292<br />
101,237<br />
128<br />
179,237<br />
3,307<br />
3,279<br />
531,982<br />
1,289,656<br />
76,313<br />
366<br />
725,439<br />
280,24 l<br />
5 82,·180<br />
219,298<br />
84.48<br />
0.55<br />
1.33<br />
0.08<br />
0'75<br />
87.08<br />
0.26<br />
0.54<br />
0.20<br />
Guldens.<br />
Gulden•.<br />
Guldens.<br />
Guldeno.<br />
I) s2,024,26o 12) 93 1<br />
888 1<br />
513<br />
531,882<br />
1,289,656<br />
76 1 3Ul<br />
366<br />
280,241<br />
582,480<br />
725,_439<br />
219,298<br />
....<br />
~<br />
~l<br />
Totaal .. . .. .. . 141 1 783 1 983! 36 1 314 1<br />
688<br />
•• "" ,3,455,no11,520,560l451239,213l37,835,248J 97,o87,3ïOI lo7,831,495l ... ".1 •• ""112,0;5,018115,263,3o3I 109 1<br />
162,388/ 123,094,798<br />
l } Hieronder voor uouvernemcntsrekcnincr f53,297,305. / 2) Al svoren f 62,076,fi72 .<br />
...
.., ,,..,<br />
Bij den invoer bekleedden eene eerste plaats de volgende artikelen :<br />
495<br />
HANDEL EN SCHEEPVAART DER KOLONIE SURINAME<br />
IN !863 EN !86&.<br />
De invoer, waaronder begrepen die voor rekening van het gouvernement en de invoer door het entrepót<br />
binnen de kolonie, beliep in 1863./3,678,947.75, in 1864·./4,811,582.07, tegen./2,887,787.515 in 1862. Hiervan<br />
voor .f 1,567,H2.81 en ./2,206,326.655 uit Nederland, .f 901,921.45;; en .f 967,714.355 uit Noord-Amerika en<br />
f 1,209,913.485 en .f 1,637,541.06 uit andere vreemde plaatsen. De invoer door het entrepot binnen de kolonie<br />
vertegenwoordigde eene waarde van .f 18,057,90 en .f 42,379.94. De uitvoer, met inbegrip van dien voor rekening<br />
van het gouvernement, bedroeg in 1863 .f3,103,099.645, in 1864.f3,H8,736.96, tegen/3,579,138.21in1862.<br />
Hiervan naar Nederland .f 1,377,115.iO en .f 964,417.44, naar Nooi·d-Amerika f 654,624.135 en .f 979,100.41, naar<br />
andere vreemde plaatsen f 1,071,360.4 l en .f 1,175,219.11.<br />
Het betrekkelijk aandeel in den invoer bedroeg voor Nederland in 1863 42.6 % , in 1864 45.86 °1 0 , tegen<br />
45.66 °1<br />
0<br />
, voor Noord-Amerika 24.52 °/ 0<br />
en 20.11 "/ 0<br />
, tegen 27.48 °fa, voor andere vreemde plaatsen 32.88 °i 0<br />
en 34.03 % , tegen 26.86 % in 1862.<br />
In den uitvoer deelde Nederland met 44.38 % en 30.92 % , tegen 40.05 % . Noord-Amerika met 21.1 % en<br />
31.4 %, tegen 20.42 °i 0<br />
, en andere vreemde plaatsen met 34.52 % en 36.68 °fo, tegen 39.53 % in 1862.<br />
De voornaamste voortbrengselen van Suriname hebben in den uitvoer gedeeld op de volgende wijze:<br />
Hoc,·cclhciJ.<br />
Naar Netlerlantl.<br />
) 1863 132089 pon.I f<br />
Kakao ........? 1864 204885 ,,<br />
s 1863<br />
Katoen (sr.hoon) .. ( 1864<br />
Katoen (vuil) .<br />
Koffij (geheel)<br />
) 1863<br />
· e 1864<br />
) 1863<br />
• ? 1864<br />
91035 ,,<br />
62355 "<br />
2645 "<br />
/~35<br />
261572 "<br />
116922 "<br />
> 1863 7715 "<br />
Koffij (gebroken) .. ? 1864<br />
H 89<br />
"<br />
~ 1863 76532 1;all.<br />
Mel_asse · · ( 1864 72544<br />
l) 33898 "<br />
1863<br />
2) 4039 "<br />
Rum en dram .. .<br />
) 1864 1) 27217 "<br />
2) 5821/2 "<br />
Suiker ........ ) 1863 13597956 ponol<br />
~ 1864 6406175 "<br />
WaarJc<br />
3H08.23n<br />
57367.80<br />
81793.50<br />
62355.00<br />
1587.00<br />
261.00<br />
107125.15<br />
49882.92<br />
2147.24<br />
1277.70<br />
'15306.40<br />
19329.05<br />
21588.80<br />
1817.55<br />
20707.85<br />
M9.50<br />
1085700.575<br />
730810.07<br />
. \ 1863 ........ .f 1351474.45<br />
TE ZAMEN • • • ~ 1864 . ' . . . . . . 942340.89<br />
Naar Noortl·A.1nerika.<br />
Hoe,·eclhcid.<br />
'Vaanle<br />
112247 purnl ./ 30086.47 5<br />
249581 " 69882.68<br />
9440 "<br />
1710<br />
5323 "<br />
'1004<br />
502154 aall.<br />
337177<br />
62877 48 pon.!<br />
7154286 "<br />
5664.00<br />
1026.00<br />
2173.65<br />
451.80<br />
100430.80<br />
87228.70<br />
512065.66<br />
818380.43<br />
.16504·20.585<br />
976969.61<br />
Naar andea•e vreemde plaatsen.<br />
Hoeveelheid.<br />
371586 pond<br />
306073 "<br />
254130 "<br />
208580 "<br />
16905 "<br />
5070 "<br />
6930 "<br />
57193<br />
1400 "<br />
46507 i;all.<br />
89556 "<br />
71885.5" i<br />
13910 " 5<br />
47703 "<br />
3068 "<br />
7 479660 i'"'"I<br />
6881247 "<br />
Deze cijfers geven een totaal van .f 2,959,525.f45 en f 3,08.t.,302.91, tegen .f 3,478,308.21 in 1862.<br />
Waarde.<br />
.1 103303.57<br />
85700.44<br />
203985.00<br />
208580.00-<br />
9735.00<br />
3042.00<br />
2079.00<br />
23858.4 7<br />
364.00<br />
931'1.40<br />
23421.05<br />
50323.00<br />
36500.30<br />
1840.80<br />
578893.H<br />
781685.35<br />
.1 957630.il<br />
1164992.41<br />
Aarde-, glas- en~ 1863<br />
porseleinwerk .. t 1864<br />
Uit Nederlantl.<br />
HocvcclliciJ.<br />
Blom. ~ 1863 1220 pond<br />
. ( 1864 4885 "<br />
~ 1863 TE ZAMEN •.. ~<br />
1864 .<br />
Boter. . '. 1863<br />
f 1864<br />
169080 "<br />
203304 "<br />
1863<br />
Houtwaren . ~<br />
. ( 1864<br />
. ~ 1863<br />
Kleedmgstukken . . ( 1864<br />
Manufakturen \ 1863<br />
. ~ 1864<br />
1863<br />
Materialen<br />
.? ~<br />
1864<br />
Provisien<br />
1863<br />
.? ~<br />
1864<br />
Rijst. . .<br />
. ~ 1863 789818 "<br />
? 1864<br />
629690 "<br />
~ 1863 18243 "<br />
Spek (ger. en gez.) ( 1864 31054 "<br />
Visch (gezouten). . ~ ( 1~63<br />
1864<br />
Waarde.<br />
.1 60569.83<br />
50193.12<br />
122.00<br />
488.50<br />
90632.47<br />
1-1'0292.1 7<br />
28042.53<br />
15787.66<br />
94248.28<br />
13055L30<br />
319950.94<br />
580195.70<br />
66181.735<br />
65039.99<br />
93606.54<br />
177124.435<br />
65172.08<br />
57817.52<br />
7941.61<br />
14542.50<br />
1784.94<br />
4256.51<br />
f 828252.955<br />
1236289.1~05<br />
Uit Noord-A.naerika.<br />
Hoeveelheid.<br />
1689480 pond<br />
2) 1601640 "<br />
65135 "<br />
9382 .,<br />
686060 "<br />
519300 "<br />
.1<br />
Waarde.<br />
Uit andere Yreemde plaatûri•<br />
Hoeveelheid.<br />
5856.15<br />
2438.31<br />
135158.40 1) 1052220 pond<br />
158841.00 3) 2401020 "<br />
13026.95 2426 "<br />
5629.30<br />
49929.45<br />
100836.87<br />
19898.87<br />
16188.45<br />
612.50<br />
4263.99<br />
4887.0\J<br />
10257.57<br />
63868.82<br />
102879.48<br />
205818.00<br />
155790.00<br />
231029.57<br />
188296.69<br />
.1730085.80<br />
745421.66<br />
2579 "<br />
4569000 "<br />
1064850 "<br />
186210 "<br />
324000 "<br />
\\'aarcle.<br />
.1 62666.96<br />
69071.76<br />
83049.30<br />
237844.80<br />
485.20<br />
1547.50<br />
92306.77<br />
66909.34<br />
56986.21<br />
76370.74<br />
277824.44<br />
39H10.66<br />
33167.87<br />
46079.76<br />
33256.07<br />
44124.07<br />
214887.54<br />
92214.57<br />
55863.00<br />
97200.00<br />
2488.69<br />
16184-.22<br />
.1 912982.05<br />
1138657.42<br />
De gouvernementsinvoer bedroeg in 1863 ./171,438.505, in 1864.f59,641.19, tegen ./90,810.11 in 1862. Uitvoer<br />
voor rekening van het gouvernement werd in beide jaren niet gedreven.<br />
In het entrepot werd aangevoerd uit Nederland in 1863 voor .f 15,529.50, in 1864 voor .f 64,531.10, waaronder<br />
50,169 kannen en 265,393 pinten jenever ter waarde van .f 15,050.70 en ./53,07860; uit Noord-Amerika voor<br />
f 600 en f 1 ,423 , bestaande in 1863 uit 20 kisten lucifers, in 1864 uit 1,346 pinten brandewijn en 2 oxhoofden<br />
wijn, waard .f 523 en f 900, uit andere vreemde plaatsen voor .f 18,057 .90 en .f 47 ,973.24, waaronder 168 en<br />
10,068 flesschen wijn ter waarde van .f 168 en .f 4,027.20.<br />
Afgevoerd uit het entrepût werden naar Noord-Amerika in 1864 voor ./9,020, naar andere vreemde plaatsen<br />
in 1863 voor f 17 ,996.60, in 1864 voor .f 29,253.90, waaronder 25,062 kannen en 90,4695 pinten jenever, waard<br />
/7,518.60 en.f18,03:J.90 .<br />
De scheepvaart gaf de volgende uitkomsten:<br />
Nederland.<br />
N ederlandsche schepen .<br />
Noord·A.merika.<br />
N ederlandsche schepen . . . . . . . .<br />
N oord-amerik. . . . . . . . .<br />
Engelsche<br />
Andere vree1nde plaatsen.<br />
N ederlandsche schepen. . . . .<br />
Engelsche<br />
Fransche<br />
N oord-amerik.<br />
Portugesche<br />
Hannoversche<br />
Zweedsche<br />
Oldenburger<br />
TE ZAMEN<br />
1863.<br />
34<br />
14<br />
14<br />
7<br />
81<br />
57<br />
4<br />
2<br />
214<br />
Schepen.<br />
186.i.<br />
30<br />
25<br />
8<br />
62<br />
86<br />
2<br />
4<br />
226<br />
Ingeklaard nit<br />
1863.<br />
·4/~58<br />
1,6155<br />
1,355<br />
532<br />
2,2745<br />
3,1105<br />
13·1<br />
118<br />
63<br />
13,6575<br />
Lastl'tt.<br />
1864.<br />
3,548:i<br />
2,51-95<br />
756<br />
540<br />
1,704<br />
3,9055<br />
1385<br />
454<br />
17<br />
1H<br />
13,724<br />
1863.<br />
36<br />
13<br />
17<br />
3<br />
79<br />
58<br />
4<br />
2<br />
213<br />
Sdiepc11.<br />
1864.<br />
21<br />
Uitgeklllard naar<br />
26<br />
12<br />
3<br />
75<br />
77<br />
1<br />
2<br />
3<br />
222<br />
1863.<br />
-4,521<br />
1,2675<br />
1,868<br />
2455<br />
2,6495<br />
3,139<br />
955<br />
H8<br />
63<br />
13,967<br />
Lasten.<br />
1864.<br />
2,567'•<br />
2,655<br />
1.2795<br />
2125<br />
2,688<br />
3,370<br />
35<br />
1385<br />
3H<br />
17<br />
Ht.<br />
13,3855<br />
\) Ter sterkte \'an 20 gratlco hn:romctcr. ,<br />
i.). • . • , . ~~11çd9Jl .. 2!1 ()ra.Jen, hyuruµ)~ler.<br />
1) Hieronder 89,000 ponden koornmocl.<br />
2) H,100 p. koornmecl.<br />
:3 } i5,240 p. koornmecl.
Het getal ingeklaarde schepen bedroeg in 1863 4, in 1864 16, dat der uitgeklaarde 8 en 17 meer dan in<br />
1862. Hun inhoud is bij de inklaring met 6285 en 562 af-, bij de uitklaring met 375 toe- en 206 5 lasten<br />
~~~~ . .<br />
Het getal nederlandsche schepen bedroeg bij de inklaring in i 863 U9, m 1864 H 7 tegen f 26 , . hun mhoud<br />
8,348 en 7 ,802 lasten tegen 8,662 in i862; bij de uitklaring f 28 en 122 tegen H 9 schepen, hun mhoud 8,428<br />
en 7,9f05 lasten tegen 7,646 in t862.<br />
SPOORWEGEN.<br />
De spoorweglengte van den hollandschen ijzeren spoorweg werd vermeerderd in 1864 met 1,776, in 1866 met<br />
30,782 ellen, verminderd in 1865 met 1,027 ellen en bedroeg op 31 December van elk jaar 111,325, 110,298<br />
en 1 H ,080, waaronder 84,408 doorloopend, 3\1,391 dubbel spoor, -17,28-1 wisselplaatsen en bijsporen. De vermeerdering<br />
was een gevolg van het verlengen van tweede en bijsporen in verband met de indienststelling van<br />
het smalle spoor; de vermindering van het opbreken van bijsporen en wissels te Veenenbul'g·, Warmond,<br />
Poldervaart en te Schiedam. Het smal spoor was in ·1866 gelegd over 78, 750 ellen, waartoe, behalve het<br />
bruikbaar materieel van het breede spoor, 50,5 13 ellen spoorstaven, 8,274 stellen laschplaten, 8,360 stuks draagplaten,<br />
'19,042 bouten met één, 20,668 met twee moeren, 163,587 haak bouten, 25,699 eiken- en '14,959 green en<br />
dwarsliggers, waarvan 13,624 bereide, zijn gebezigd. Het opmaken der baan en de verbreeding· voor de spoorverdubbeling<br />
zijn onder eigen beheer uitgevoerd , waartoe ruim 61,000 kub. el zand- en groudspecie werden<br />
gevorderd. Hiervan zijn ruim 15,000 per trein uit de duinen benoorden Vogelenzang aangevoerd. De vernieuwing<br />
met hooge vignola-rails strekte zich in het laatst van 1861. en '1865 uit over 96,034 en 96,997 ellen, waarvan<br />
2,4:26 en 2,34-1 met vignola-rails van 35 ned. p. per el, op enkel dwarsliggers en 93,608 en 94,653 met vignolarails<br />
van 37 ned. p. per el , met laschplaten op enkel dwarsliggers. Voor spoorweg·verwisselingen wareu in elk<br />
jaar op de stations en op de banen 120 , 118 en 1 ·19 excentrieken , in 1866 alle met be\veegbare tongen , met<br />
125, 123 en ·121 puntstukken. Als spo01·verzetting· bevonden zich op de stations en werkplaats: drie groote<br />
draaischijven voor locomotieven en tenders, in 1864 en 1865 twaalf, in 1866 tien kleine draaischijven, in 1864<br />
zes, in 1865 vijf, in 1866 twee g·ezonken sporen met rolwagens en vier \jzeren traverswagens. In de baan lagen<br />
in 1864 98, in beide volgende jaren 96 groote en kleine bruggen, waarvan H beweegbaar; ter zijde van de<br />
bermslooten en over den Cingel te Delft in de beide eerste jaren 39, in 1866 70 bruggen, waarvan 7 beweegbaar.<br />
De electro-magnetische telegraafleidingen op de baan zijn bespannen met 2 doorgaande draden van Amsterdam<br />
tot Rotterdam voor de dienst der maatschappij; 7 doorgaande van Amsterdam tot Haarlem; 6 van<br />
Haarlem tot Schiedam; 7 van Schiedam tot Rotterdam, allen voor de dienst van den rijkstelegraaf. Hiervoor<br />
staan op de baan '1,422 telegraaf- en 28 kokerpalen, van welke laatste 12 stuks het eigendom zijn der<br />
spoorwegmaatschappij. Daarenboven vindt men op de baan tusschen het station Amsterdam tot de Zandvoortsche<br />
laan de palen van de internationale telegraafmaatschappij, die bespannen zijn van Amsterdam tot de<br />
Laan van Oosterduin met 9, en van daar tot de Zandvoortsche laan met 5 draden. Op 6 verschillende waterdoorgangen<br />
liggen telegraafkabels, uitsluitend ten dienste der spoorweggeleiding. Langs den hollandschen<br />
spoorweg waren in 1864 16, in de beide volgende jaren 15 stations, en eene werkplaats voor herstellingen<br />
van materieel bij Haarlem. Als woningen en bergplaatsen dienen 105 steenen en houten huizen en 16 loodsen.<br />
Aan de Delfshavensche Schie zijn 4 coke-ovens , 3 loodsen voor berging van steenkolen en coke met woning·en<br />
voor het personeel.<br />
Ter vernieuwing van onderlagen en uitbreiding van het spoor werden, behalve de bruikbare strekhouten<br />
uit het vernieuwde spoor afkomstig, verwerkt: in '1864 6,950 ellen strekhout als dwarsligg·ers, 3,502 stuks<br />
greenen-, 6,080 eiken, in 1865 :l07 greenen- , 310 dènnen- en 7,618 eiken-, in 1866 1,193 eiken- en 175<br />
greenen dwarsliggers. De vernieuwing bedroeg- in 1864 4,512 ellen, waarvan 1,3·14 voor het hoofdspoor en 3,198<br />
voor het tweede spoor en de bijsporen. Voor de uitbreiding van het stationsterrein te Haarlem en het ophoogen<br />
van het nieuw uitge.breide stationsterrein te Amsterdam zijn ruim 11,000 kub. ellen zand aangevoerd en vele<br />
houten bruggen hersteld, waarvan tien beschoeid en één verlaagd. De houten brug over de Molentogt in den<br />
Veenpolder werd door eene duikerbrug met gemetselde landhoofden en gegoten overkluisde ijzeren liggers<br />
vervangen. Van de houten bruggen in de spoorbaan werden vijf vervangen door gemetselde landhoofden met<br />
houten of ijzeren bovenbouw, twee overwelfd, terw~jl twee zijn opgeruimd. Voorts zijn aan de draaibrug te<br />
's Gravenhage in 1864, aan die over het Spaarne in 1865 de buitenliggers der beweegbare brug vervangen<br />
door gegoten liggers van zwaardere afmeting. en nieuw zwaar dekken aangebragt voor het plaatsen van het<br />
dubbel spoor. In '1865 zijn over de vaste openingen der Spaarnebrug, van den Oost-Singel, de beide brug·gen<br />
te Vogelenzang en over de leijdsche trekvaart gegoten ~jzeren hoofdliggers met getrokken bindten aangebragt.<br />
De remmingwerken aan de Spaarnebrug werden hersteld en met ruim 60 ellen verlengd en twee duccl'alven<br />
gemaakt. In 186:'! en 1866 zijn de 4·1 houten bruggen geheel vernieuwrl of ingerigt voor de spoorverdubbeling.<br />
II. 63
,...<br />
r}<br />
498<br />
De Kraanbrug te Amsterdam is verleng·
:;oo<br />
'I<br />
Il<br />
Joopen mijl 7.75, 7.lt4 en 7.70 ned. p" De eoke "vordt nag·euoeg· geheel te Delfshaven uit engelsche steenkolen<br />
vervaardigd. Va~ de steenkolen waren 43 ,440, 349.,480 en 3,271,040 necl. p. uit Eng·eland, 3,000,6W, 2,827,360<br />
ea 1,3D2,960 ne:1. p. uit Prnissen. ·<br />
Van de oude locomotieven werden op den hollandschen spoorweg sedert 1864. slechts vier met coke gestookt.<br />
De nieuwe zijn thans alle voor het stoken met steenkolen ingerigt. Aan brandstoffen werden in elk jaar voor<br />
de locomotieven uitgeg·even f 41,976.67fJ off 0.0867 , f 42,093.76 off 0.0823, f 48,944.10 5 of f 0.0966 per mijl,<br />
tegen f H,5'14.\J1 of .f 0.0979 per mijl in ·1863.<br />
Voor den noordhollandschen staatsspoorweg· bedroeg·en die kosten in 1866 f 8,939. 73 5 of 0.0703 per mijl. Voor<br />
de dienst der locomotieven werden verbrui!ü: op den hollandschen spoorweg in 1864 14,758 , in 1865 15,797, in<br />
186G '18,142 kannen olie of 30.4, 30.9 en 35.8, 634, 676 en 649 ponden vet of 1.3; op den noordhollandschen<br />
in '1866 5,4.94 kannen olie of H.9, 178 ponden vet of '1.4 per ·1,000 mijlen.<br />
Het gasverbruik heeft in elk jaar gekost: op den hollandschen spoonveg f 7,168.12 5 , f 7,756.69 en/8,366.64,<br />
waarvan f 6,571.20, /7,237.88 en ,/7,D20.265 voor de stations, f 597.135, .f5t8.81 en f 446,375 voor de bestel~<br />
kantoren; op den noordhollandschen in 1866 .f l ,43 5.58.<br />
Het getal reizigers langs den hollandschen spoorweg bedroeg, wanneer men de retourbilletten dubbel berekent,<br />
in 1864 1,634,952, 49,558 mee1· dan in 1863, in 1865 1,804,519, in 1866 1,604,644, teg·en eene opbrengst<br />
Yan f 1.168,271.34 (f 33,919,21 mee1· dan in 1863), f '1,282,793.12 en f 1,121,975.86. In elk jaar zijn afgeg·even<br />
154·,155 (8,:i72 mee·r clan in 1863), 192,505 en ·188,865 retourbilletten, waarvan 8,428, 12,604 en 12,346 voor de<br />
eerste, 20,363, 26,175 en 25,927 voor de tweede, 125,364, 153,8'1G en 150,592 voor de derde klasse; doorloopende<br />
reisbilletten (voyages circulaires) voor Frankrijk en Belgie 11, 129, 12, 131 en 9, 183; voor Londen via<br />
Harwich in 1865 120, in '1866 104 en sedert November '1866 voor de lijn Rotterdam-Maastricht en Luik van<br />
de maatschappij tot exploitatie van staatsspoorwegen 3ï9.<br />
Van de goedkoo;ie volkst1·einen gedurende de zomermaanden maakten in elk jaar gebruik 24,259, waarvan f,164<br />
tweede, 23,095 derde klasse, 22.003 en '10,606 reizig·ers, allen derde klasse. In '1866 liepen deze treinen enkel<br />
in September en October naar Amsterdam voor de tentoonstelling en het Paleis voor Volksvlijt. In het geheel<br />
zijn in elk der drie jaren tegen verminderde prijzen vervoerd 3:28,432, 395,391 en 386, 115 reizigers, waarvan<br />
18,400, 26,892 en 25 ,406 eerste, 40,851 , 52 ,4\J7 en 52,227 tweede, 269,181, 316,002 en 308,482 derde klasse. In<br />
·1866 werd ook gelegenheid g·egeven tot abonnement voor reizigers , waarvan door twee , eerste klasse, is gebrnik<br />
gemaakt. Van de 100 reizigers namen in elk jaar plaats in de eerste klasse 10.68, 10.70 en 9.96, in de<br />
tweede 16.92, 17,17 en 17.31 , in de derde 71.69 , 72.13 en 72.73; terwijl in 1~64 0.71 waren krijgslieden. Elk<br />
dezer soorten deelde in de opbreng:st van het vervoer der reizigers met 21.47 , 21.29 en '19.69, 22.57, 23.05 en<br />
23.89, 55.59, 55.66 en 56.42 en 0.37 (in 1864) ten honderd. Daarenboven werden f 65.14, f 154.65 en f 33.65<br />
door de conducteurs verantwoord. De reizigers doorliepen te zamen in elk jaar 40,848,909, 44,563,073 en 38,984,829<br />
mijlen, hetgeen voor elken reiziger geeft 24,985, 2~,695 en 24,295 ellen. In elk jaar bedroeg de gemiddelde<br />
opbrengst per reiziger 72.87, 72.35 en 71.42 cent, tegen 73.01 in 1863, die per reiziger en per m~jl 2.91, 2.93<br />
en 2.94 cent, tegen 2.96 cent in 1863, De gemiddelde doorloopen afstand was in elk jaar voor el ken reiziger<br />
tler eerste klasse 28 ,280, 28,254 en 27,667 of 12.08, 12.21~ en 1 L35, tegen 27,992 of 12 52, der tweede 24,068,<br />
23 ,928 en 21"449 ellen of 16.28, 16.64 en 17.41 , tegen 23,899 of 16.29, der derde 24,652, 21;,350 en 23,796 ellen<br />
of 70.77, 7L'l 2 en 71.2/i tegen 24,228 of 70.30, en voor elken militair, in 1864 30,850 ellen of 0.87 op 100<br />
reizigers, tegen 28,908 of 0.89 op de '100 in 1863. Van de rijtuigen voor personenvervoer hebben in elk jaar,<br />
zonder het vervoer der brievenposterij, gemiddeld per doorloopen mijl opgebragt die der eerste klasse f 0.3605 ,<br />
f 0.365 en f 0.275, der tweede f 0.3633, f 0.395 en f 0.365, der derde f 0.3776, f 0.39 en f 0.365.<br />
· Aan goederen werden in elk jaar vervoerd 19,396,60 l (5,719,361 meer dan in 1863), 18,534,661, en U,354,430<br />
ned. p.; zij hebben opgebragt /217,16-l.685 (./27,281•.545 meer dan in 1863), /217,863.555 en /194,998.01 5 .<br />
Hieronder f 23,946.26 , f 24,598. 76 en f 20,011.49 voor bagage, f 163,717.81 5 , f 167 ,584.07 5 en f 157,327,32 5 aan<br />
bestel- en .f 29,500. 71 , f 25,680.72 en f 17 ,659.205 aan koopmanRgoederen. Daarenboven zijn in elk jaar vervoerd<br />
117, 87 en 81 rijtuigen, 568, 529 en 4.72 paarden, 26,01•3, 16,373 en 11 ,068 runderen, 47,859, 47,893 en 58,106<br />
stuks klein vee, waarvan de opbrengst f 46,6:•6.90 (f 13,901.95 meer dan in 1863), ./3.i-,716.70 en /29,383.95 5<br />
heeft bedragen. De pJst- en buitengewone ontvangsten bedroegen in elk jaar f 23,230.26 (f 73.56 meer dan in<br />
1863), f 22,825.30 en .f 23,77 4.38. De opbrengst van voornoemde vier hoofdposten bedroeg voor 1864f1,45~,313.18 5<br />
(,/ 75,185.265 meer dan in 1863), voor 1865.f1,55 8,198.675, voor 186fi ,/1 ,370,132.215. In de algemeene opbrengst<br />
deelden in elk jaar het vervoer van personen met 80.27, 82,32 en 8L89, dat van bagage met 1.65, 1.58 en<br />
1.46, van bestelgoederen met11.25, 10.75en11.48, van koopmansgoederen met 2.03, 1.65 en i.29, van rijtuigen<br />
en vee met 3.20, 2.23 en 2.14, de posterijen en verschillende baten met L60, 1.47 en 1.74 ten honderd. Van<br />
de vervoerde goederen bragten per 1000 ned. p. in elk jaar gemiddeld op: bagage ,/9.46, f9.54 en .f9.64,<br />
bestelgoederen f 1.8.64, f 18.67 en f 19.17, koopmansgoederen f 3.65, f 3.67 en f 4.34 '. en elke wagen voor<br />
goederen- of veevoer per doorloopen mijl .f 0.1541, f0.15 en .f0.135, A~n schadeverg~edmgen voor het vervoer<br />
werden in elk jaar uitbetaald /543.325, /301.47 en .f253.50. De gemiddelde dagel~jksche opbrengst van het<br />
geheele vervoer bedroeg in 1864 .f 3,976.26, in 1865 .f 4,269.03, in 1866 f 3, 753. 78; zij was het groots.t in .1864<br />
op 16 Mei of tweeden pinksterdag /13,197.725, in 1865 op.17 Maart, begrafenis van H~re ::v.raJesteit de<br />
Koningin-Moeder, .f 17 ,595.41, in 1866 op 21 Mei, tweeden pmksterdag , .f 8,362.32; het klemst m het eerste<br />
jaar op 1 Januarij .f 1,981.49, in het tweede op 31 December f 2,127.30, in het derde op 1 t Januarij /2,273.78,<br />
Daarenboven werden nog in elk jaar ontvangen voor de dienst van den telegraaf f 3. 789.25 5 , f 4,222. 76 5 en<br />
.f 4,724.545, tegen f 2,943.20, aan verschillende baten f 12,042.085, f 13,229.30 en f 13, 163. 72 5 , tegen .f_ 11,092 14~,<br />
aan renten van beleeningen in de beide eerste jaren f 7 ,583.47 en ,/ 20,946.12, tegen ./ 7 ,399.09 m 1863, m<br />
1866 opbreng·st. de~· zandtrei.11en ten behoev.e van werken en aanleg f 4,510.50, znodat het geheele bedrag der<br />
ontvangsten beliep m 1864 j ·I ,478,720.905, m 1865 f 1,596,596,86, in 1866f1,392,530.085, tegen .f 1,401 ,562.355<br />
in 1863. In '18û6 zijn de re~ten van bel~eningen in eene algemeene renterekening in vermindering gebragt van<br />
den rentenlast der geldleenmgen, daar m dat jaar de beleggingen, vroeger gedaan uit de gewone exploitatiegelden,<br />
vooral zijn geschied uit de kapitalen voor uitbreiding der werken opgenomen. De :qi.eerdere opbrengst<br />
van den spoorwegtelegraaf is een g·evolg· van de gelijkstelling van haar tarief voor het binnen- en buitenland,<br />
met dat van den Rijkstelegraaf. De geheele baan heeft per mijl opgebragt in 1864f17 ,222.64, in 1865 f J 8,410.22,<br />
~n 1866.(16,214.58, tegen f 16,332.87 in 1863. "\Vanneer men de verschillende baten en renten van beleeningen<br />
m rekenmg brengt, wordt de bruto opbrengst over elke mijl der baan in 1864 met /277.12, in 1865 met<br />
f 454.415, in ·1866 met f 21 L69 5 vermeerderd en de gemiddelde opbrengst per mijl f 17,499.76, f '18,894.635 en<br />
f 16,426.27 5 . Over elk baanvak heeft de opbrengst per mijl bedragen van Amsterdam naar Haarlem in 1864<br />
/18,588.90, in 1865/20,124.33, in 1866./18,444.67, tegen,/17,288.13, van Haarîem naar Leijden./11,635.77,<br />
/12,3 18.05 en f 11,025.70, tegen f H ,080.77, van Leijden naar 's Gravenhage f 15,938.13, f 17,189.69 en<br />
/14,802.70 5 , tegen f 15,125.1'1, van 's Gravenhage naar Rotterdam /23,959.87, f 25,584.61 en j 21,923.40,<br />
teg·en f 22,886.05 in 1863.<br />
of 46.57 % , /689,191.185 of 43.17 % en<br />
De exploitatiekosten hebben in elk jaar bedragen ,/688,664,56~<br />
/ 650, 110.06 5 of 46.84 °10 der ontvangsten. Hiervan werden in elk jaar besteed voor onderhoud van den weg<br />
/104,4.\Ji.90of15.17 %,./ ·105,610.56 of 15.32 % enf87,243.86of13.42 °fo, waaronder .f17,023.805,f4,505 en<br />
/ 12,661.20 voor buitengewone werken; voor onderhoud der stations en werkplaats f 45,458.075 of 6,60 °1 ,<br />
0<br />
f 30,513.34 5 of 4.43 °1 0 en f 31 ,4·95 ,85 of 4.84 °1 0<br />
, waaronder .f24,003.8J5, f 3,40'1.645 en f 2,057.58 voor buiteng·ewone<br />
werken; voor best,uur en toezigt der baan.f'13,087.9!~5 of1.90 °/<br />
0<br />
,/15,618.505 of2,27 °fo en/17,337.855<br />
of 2.67 %; voor onderhoud en vernieuwing der locomotieven f 86,244.645 of 12.52 °fo, f 42,645.83 5 of 6.19 °fo<br />
en f ·14,347.79 5 of 2.20 °1 0 , waaronder in 186.t. ./27,986.565 voor vernieuwing; voor dat der rijtuigen of wagens<br />
/79,071.33 of 11.48 %, f109,704.H, 5 of 15.91 % enf94,384.53 of 14.52 °fo, waaronderf3,656.63, f 4,280 en<br />
/ 3,980 voor traktementen van schrijvers, teekenaars enz. der werkplaats; f 30,201. 795, f 65,553 .04 en f 54,132.82<br />
voor geheele of g·edeeltelijke Yernieuwing; voor kosten der beweg·ing f 93,893.755 of 13.64 %, f 97,900.06 of<br />
H.21 % en f 107)08.20 of 16.57 °fo; voor algemeene kosten der werkplaats en der beweging f7,780.68 of<br />
1.-13 °fo, /8,251.26 5 of 1.20 % m f'I0,25 7.525 of 1.58 "1 0<br />
; voorts voor bezoldiging, belooning, kleeding der<br />
beambten, wachters en arbeiders, verlichting en verwarming .f 12'1,803.505 of ·17.69 %,.f 129,382.895 of 18.77 %<br />
en f 134.438.60 of 20.68 %; voor goederenkantoren aan de stations, bestel- en hulpkantoren in de steden<br />
/62,784.22 5 of 9.12°10 ,f64,745.99 of 9.39 % en .f66,072.055 of 10.3 %; voor de algemeene clienst/74,048.505<br />
of _10.75 °lo,.f84,809.58 5 ?f 12.3-! 0 10 enf85,923.79> of 13.22 % der exploitatiekosten. De winsten der exploitatie<br />
bedroegen derhalve m 186i f 784 ,122.38, in 1865 f 00 7 ,405.67 5 , in 1866 f 7 H ,420.92 off 9,280, f Jo, 738<br />
enf~,786 per ned, ~ijl ~n ?ver kapitaal en schuld 7.07 °1 0<br />
, 6.97 % en 4.84 °/ ; 0<br />
hiervan werden gebezigd tot<br />
aflossmg van schuld ~n el~{ _Jaar .f 24 ,000, f 29,500 en 27,010, voor interest van leeningen f 206. 793, f 306,433<br />
en f 316,371, voor mtbreidmg Yan werken en materieel .f 33,691.84, ,/23,630.41 en f 3,600 en in elk der beide<br />
eerste jaren aan belooning \'oor ambtenaren f a,500 en .f 4,000, Nadat in elk jaar voor elk aandeel een div.idend<br />
~anf69.50 , ,(72.50 en.(!i7,55 was uitgedeeld, zijn,/ 1,481.H, .fS-Hl.985 en,/329.425 onverdeeld gebleven en<br />
melk der ~e1de eerste Jaren ./63,7-13, ,/72,809 in de reservekas gestort. De exploitatie gaf in 18û4 en 1865<br />
eene meer m 1866 eene minder gunstige uitkomst dan in 1863, zoo als blijkt uit de volgende opgave:<br />
JAREN.<br />
ONT-<br />
VANGSTEN.<br />
Bcdraa.<br />
UITGAVEN.<br />
In pel. clcr<br />
OUl\'aUIJllèn.<br />
WINST DER EXPLOITATIE.<br />
Red rag.<br />
Per 111 pct. Anos!inu<br />
Ned. mijl. kap. en schuld. ntn schuld.<br />
VERDEELING DER WINSTEN.<br />
Interest<br />
der lccnincren.<br />
Dl\•idcnd.<br />
1863 /1,401,562 ./649,413 46.33 /752,149 f8,901 6.77 .f24,000 .f207,873 .f62.50<br />
1864 t,478,730<br />
1 ) 688,665 46,57 784,-122 9,280 7.07 24,000 206,793 69.50<br />
1865 f ,596,597 680, 191 43. l 7 ü07 ,406 10, 738 6.97 29,500 306,433 72.50<br />
1866 1,39:2,531 650,HO 46.84 742,421 8,786 4.84 27,010 316,371 47.55<br />
Langs den ~o?rdhollandschen staatsspoorweg zijn vervoerd, gedurende J 2 dagen in 1865 3,818, gedurende<br />
i866 105,688 relZlgers, waaronder 177 en 2,340 eerste, 562 en 12,·l 76 tweede, 3,077 en 90,886 derde klasse,<br />
2 en 286 krijgslieden. Gedurende dat tijdsverloop zijn 27 ,8 16 retourkaarten afgeg·even, waarvan 239 eerste,<br />
2,052 t:-'eede, 25,525 de.rele klasse, die, wanneer men ze dubbel berekent, het geheele getal reizigers tot i 37 ,322<br />
doet klimmen. Retourb1lletten werden afgegeven op de zon - en feestdagen en op de marktdagen te Alkmaar<br />
en Schagen. Van de 100 reizigers hebben plaats genomen in de eerstP klasse 2.30, in de tweede 11.63, in de<br />
de,r~e 85.81 , terwijl 0.26 waren krijgslieden. Elk dezer soorten deelde in de opbrengst van het vervoer der<br />
re1z1gers met 6.09, 20.81, 72.93 en 0.17 ten honderd. De gemiddelde opbrengst van eiken reiziger bedroeg<br />
/0.4752. De ontvangsten van het vervoer hebben, met inbegrip van voornoemde '12 dagen, bedragen .f72,7H.405,<br />
waarvan /65,258.22 5 opbrengst reizigers, ./6,260.73 voor het vervoer van goederen en vee en f1,183.45 buitengewone<br />
ontvangsten. Voegt men hierbij f 52.65 voor opbrengst van huishuur en .f 8û.33 voor die van den<br />
telegraaf, ~~n verkrijgt men als gezamelijke ontvangst f 72,850.385. Van de ontvangsten zijn geheel aan de<br />
maatschap~~) v~.rbleven f 71, 705. 72 5 , terwijl van de overblijvende f 1, 144.66 eene verdeeling heeft plaats gehad,<br />
Waarvan vier vijfden off 015. 73 aan den Staat, één vijfde off 228.93 aan de maatschappij toekwamen. Van de<br />
opbreng·st van het goederenvervoer gaven bagage en honden f 9-47.16 of 15.14, bestelg·oecleren .f 2,H 0.47 of 33.64,<br />
-<br />
1) Bchal\'C I 5,943 •1a11 (p'alificatien : ~Il rrc:sch;;J1kc11 WC.}'CJ IS \'ijlCn1w:111i1;joll"iue c.xploiiéllÎC.
1)02<br />
l t Cl f l 0 l " o· of 16 Hl riJ"tuigeu en vee j' ~ 1 !J7 05 of 35.03 ten honderd. De gemiddelde opbrengst<br />
vrac l goe eren · , "'· a · , . · ' · h J f<br />
van elke vervoerde 1,000 nerl. ponclen bedroeg voor bagage f 7 .68, bestelgoederen f 14.90 en vrac tgoe· eren 1.68.<br />
De exploitatiekosten van den noorclhollandschen staatsspoorweg, afdeeling Helder-Alkmaar , hebben van<br />
20 December 1 86 5 tot 31 December 1866 f '100,877.715 bedragen, waarvan f 32,3H:16 v_oor onderhou~ e1~<br />
b k<br />
. d b. ./9 C>06<br />
ewa mg er aan, ,- ·<br />
!J95 voor buitengewone we•·ken<br />
· '<br />
f 23<br />
'<br />
106.535 voor de stat10nsdienst,<br />
k<br />
f 24,G7a.25•<br />
k ·<br />
k os t en van b ewegmg, · f2 , 862 . 875 kosten aan • het goederenvervoer . verbonden, )'2.186.70 .<br />
5 on ostenre enmg,<br />
f 6,495.'19 vernieuwingfonds. . . .<br />
Op den nederlanclschen rijnspoorweg bedroegen de geheele ontvangsten gedurende elk der drie boekJaren<br />
1 864'6 5 , 1 865'6 6 en 1866/ f3,465,436.55, f 3,809,003.185 en f3,546,825.465, waaronder f 3,255, 191~. 75, /3,574,127.80<br />
67<br />
en f 3,:!99,4 5 9.24 ontvangsten van den weg en .f 210,2H.8~; f 234,875.385 en f 247,~66.22 5 versch1!1ei:d~ baten.<br />
Vergeleken met de ontvangsten gedurende 1863/64 , verkrijgt men voor elk der.
,..<br />
,..<br />
504<br />
j 33,573.055 , in ·l 866/6i f 39,313.55 5 , voor materieel f 215,508.91 , f 36G, 116. ·15 en .f:H3,524.GG, voor aankoop Yat1<br />
aandeelen der leeniug van 1838, in ·1865/66 /256,517.50, in 1866/67 ./66,808.75. Hiervan moeten echter worden<br />
af.aetrokken over het boekjaar 1864/65 f 193,455.98, vermindering· van het kapitaal voor den aanleg van den<br />
w~g van Arnhem naar Pruissen, doordien door het Rijk, voor gemeenschappelijk gebruik van een g·edeelte V(ln<br />
den rijnspoorweg van het station Arnhem tot het punt van aansluiting in het Velperbroek, de helft der kosten<br />
van aanleg van dat gedeelte is betaald, en in dat en het volgende boekjaar /9,750 en f 390 vermindering der<br />
kc..,ten van het materieel, in 1864/ 65 door terugbetaling van het aandeel der Keulen-Minden maatschappij in<br />
de bouwkosten van drie personenwagens, in 1865/66 door afschrijving· van 12 bakken van zandwagens, zoodat.<br />
de geheele kapitaalrekening in elk der drie boekjaren werkelijk werd verhoogdmetf342,756.19 5 ,f1,552,295.4':l<br />
en f 1,261,·172.455. Tot 30 April 1867 heeft de uitbreiding en verbetering van den weg van Amsterdam naar<br />
Arnhem gekost f 3,733,750.85, de aanleg van dien van Utrecht naar Rotterdam f 8,163 ,859.325 , van dien van<br />
Arnhem naar Pruissen f 3,092,795.89, de aanleg van de entrepötdoklijn f 697,590.86, de verbindinglijn Rotterdam<br />
f 7,978.·l 1, die Gouda-'s Gravenhage-Scheveningen f 1 '1,384.64, Breukelen-Harmelen j' 4,776.96 5 , en<br />
het constructiematerieel, na aftrek van f 810,891. 705 begrepen in de overname, f 4,009,741..71.<br />
De voornaamste uitgaven bestonden: gedurende het boekjaar 1864165 in uitbreidin_g der stationsinrigtingen te<br />
Amsterdam, het plaatsen van een kolenwip door stoom gedreven aldaar, de uitbreiding en verbetering van het<br />
station en de magazijnen te Utrecht in verband met de aansluitende lijnen van de centraal-spoorwegmaatschappij<br />
en van den Staat, het bouwen van een nieuw stationsgebouw te Zeist-Driebergen, het aanleggen van<br />
nieuwe stationsinrigtingen en zijsporen te Ede , en van nieuwe steenkolenloodsen te Arnhem en de uitbreiding<br />
der goedereninrigting te Gouda, der stationsinrigtingen en zijsporen te Rotterdam en Zevenaar; gedurende<br />
1865/ 66 in het leggen van dubbel spoor tusschen Amsterdam en Abcoude , Nieuwersluis en Breukelen, Woerden<br />
en Oudewater, Nieuwerkerk en Rotterdam, nieuwe zijsporen aan de stations, verdere voltooijing van de uitbreiding<br />
en verl1etering· van het station Utrecht, eene nieuwe goederenloods en overkapping van goederenperrons<br />
te Rotterdam , nieuwe locomotieven, personenrijtuigen en wagens; gedurende 1866'67 in nieuwe uitbreiding<br />
van sporen te Amsterdam en verflaauwing der helling naar het entrepotdok, kosten van het dubbel<br />
spoor tusschen Amsterdam en Abcoude, Nieuwersluis en Breukelen, Utrecht en Woerden, Nieuwerkerk en<br />
Rotterdam, eindvoltooijing van het station te Utrecht, het leggen van nieuwe en verlengen van bestaande<br />
zijsporen, het ophoogen en versterken van den spoorwegdijk in het Velperbroek boven Arnhem, uitbreiding<br />
op de stations Woerden en Gouda en nieuwe locomotieven, rijtuigen , wagens , assen en wielen.<br />
Voor onderhoud van den weg werd gedurende elk der drie boekjaren uitgeg·even f 24'1,-1-09.04 5 , f 270,341.55 en<br />
f 251,855.7 3, waaronder f 9,509, f 'I 0,249.80 5 en f 8,379.395 voor het tractement der vaste beambten; f 53,569.24 5 ,<br />
f 66,851.'165 en f 62,285 .67 als dag·geld voor de arbeiders; f 35,529.60 , f 31 ,936.49 en f 32,617.06 voor rails en<br />
spoorhouten; /29,003.51, /37,374.255 en /31,801.98 voor magazijngoederen; /72,000 in elk jaar voor spoorvernieuwing<br />
tusschen Amsterdam en Arnhem; voor het onderhoud der gebouwen aan de hoofdstations, met<br />
inbeoTip der daggelden f 18,455 .645 , f 23,94 l.86 en f 25,002.03; voor de dienst der locomotieven f 251,292.50, 1 )<br />
/31;,985.765 en }'350,230.91, waaronder f 100,288.29, j'129,M9.565 en j'Hl6,163.32 voor de reparatiewinktls,<br />
f 49 ,551.94, f 62 ,664.62 5 en f 68,304.825 voor daggelden aan machinisten, stokers enz. , f 16,467 .17, f 23,9 l!l.59<br />
en f 25,375.735 voor olie en smeer, f 84.401.57 5, f H 1,079.40 en f i03,521 voor steenkolen en coke; voor het<br />
vervoer f 638,810.33, f 726 ,298.7'15 en f 697 , 924.86~, waaronder f 74,886.625, f 80 ,369.585 en f 83 ,020,613 5 traktement<br />
der beambten,j'8,232.44,j'9,043.38 en/8,908.28 stationsdienst te Emmerik,/61,575.28 , 66,195.00 5 en<br />
.f66,615.855 dag·gelden van weg- en brugwachters, f 26,906.37, f 29,733.12 en /26,592.55 daggelden van<br />
arbeiders op de stations, /24,309.965, /29,889.81_5 en f2!J,141.42 daggelden van conducteurs en bagag·emeesters,<br />
f 182,221.2 l, f 220.942.44 en f 193,381.54 voor onderhoud en huur van r~jtuigen, bagage- en goederenwagens,<br />
f 183,679.24, f '1!)9,628.175 en f 'L 98 ,185.46 voor goederenvervoer; voor de algemeene onkostenrekening,<br />
bestaande uit 19/ 20 aandeel en van f 59,776.635, f 69,5-18.18 en f 67 ,638.0 l5. f 56,787. 77 5 ,f 66,042.29 5 enf 64,256.10.<br />
De kapitaalrekening bedroeg in ontvang·st op 30 April 1864., 1865, 1866 en 1867, f 23,550,000 , f 24,001,200 ,<br />
f 25,342,224 en f 26,374,656, in uitgaaf f 23,76!l ,3H.O [ 5, f 24,112,100.21, f 25 ,664,395.63 en f 26,925,568.08 5 .<br />
Gedurende elk der drie boekjaren 1864/65 , 1865/66 en '1866/67 is ontvangen f /!5'1,200 , f 1,341,024 en f 1,032,432 ,<br />
uitgegeven f 342,756.HJ5, f 1,552,295.H en f '1,261 , 172.455. De ontvangsten bestonden: in het eerste boekjaar<br />
uit eene volstorting der derde en vierde serien van de g eldleening van f 4,800,000 ten bedrage van f 484 ,800 ,<br />
waarvan af te trekken eene aflossing groot f 33,600 van de eerste en tweede serien dier geldleening; in het<br />
tweede en derde uit volstorting der overschietende f 48 op 25 ,000 aandeelen, waarop slechts f 192 was gestort,<br />
ten bedrage voor elk boekjaar van f 991 ,824 en f 206,256, en uit stortingen van f 356,400 en f 87 ,600 op eene<br />
geldleening van f 1,200,000, tot welke geldleening was besloten in de algemeene vergadering van 30 Jnnij<br />
1865 eh waarvan in het eerste boekjaar 297 obligatien, elk grootj''i,200 tot een g·emiddelden koers van 91.73°/ 0<br />
zijn uitgeg·even; in het derde of laatste boekjaar hebben volstortingen ten bedrage van f 738,576 plaats gehad<br />
op de aandeelen van /240. Van de ontvangsten in het tweede boekjaar 18G5fa6 moeten worden afgetrokken<br />
f 7,200 aflossing van de tweede en derde serien der geldleening van f 4,800,000. Bij Koninklijk besluit van<br />
18 Mei 1867 werd de goedkeuring verleend der vergrooting van het maatschappelijk kapitaal met f 6,000,000 ,<br />
waartoe eene geldleening werd ontworpen, verdeeld in vijf serien, elke van f 1,200,000, in obligatien groot<br />
f 1,200, rentende 4 ten honderd bij halfjaarlijksche termijnen. De eerste serie is tegen 1 Augustus van dat<br />
jaar uitgeschreven. Deze geldleening is bestemd voor den aanleg en de exploitatie van een spoorweg v~n<br />
Gouda naar 's Gravenhage en van Harmelen naar Breukelen , voor welke laatste lijn in November 1865 concessie<br />
l) Jaa1·gan3en Xtl en XTJJ', 2rf e r,crlcclre, blz. ·t.fi9, rc.r,f•I 7 \' :ll'I hon :n ,.; f a al 2 3 1,8f: fi . R;{5 lee!->: 2 ~1,R .~fi.Fns .<br />
is. verleend. Voorts werd besloten , behourlens koninklijke goedkeuring , het maatschappelijk kapitaal door uit~<br />
g1fte van 25,000 ~~ieuwe aan~eele°:: elk groot f 2rn , met f 6,000,000 te vergrooten.<br />
De ~aatschapplJ verbond zich biJ overeenkomst met het Rijk van 2a; 27 Mei 1867 tot het kosteloos vm·voeren<br />
der brieven, zoolang de zijtak te Rotterdam niet zal zijn gemaakt en in exploitatie gebragt. '.l'e Utrecht bedient<br />
zich de nederlandsche centraal-spoorweg·maatschappij van het station van den rijnspoorweg. Vöor den staats-·<br />
spoorweg van Utrecht naar Boxtel wordt een afzonderlijk station opgerigt, g·renzende aan den rijnspoorweg<br />
op de h?ogte van het Sterrenbosch, waarvoo1· het Rijk, bij overeenkomst vnn 15 October 1866. eene schadeloosstelhng<br />
aan de maat.~chappij betaalt van f 100,000 voor afstand van gTondyerlegging, van sp~ren en ander-e<br />
werken. De m.aatschappiJ _heeft thans een regtstreek~ch verkeer voor personen , bagage en koopmansgoederen<br />
1!1et O~st-Prmssen en Rusland , met het Noord-Du1tsche Verbond over Emmerik-Oberhausen en Zutphen<br />
Salzbeigen, voor personen en bagage met Luxen~?urg en W" eenen, met verschillende stations van de zuiderlijnen<br />
der °:ed~rlandsc?e ~taatsspoorwegen en andere hJn~n, door de ~aatschappij tot exploitatie dier spoorwegen in<br />
Belg1e m exploitatie genomen. Voorts werd met die maatschapp1J voorloopig eene schikking geregeld voor het<br />
regtstreeksch vervoer van en naar Twenthe van ruwe katoen, katoenen garens, manufakturen én werktuigen.<br />
Het. bestuur van den spoorweg van Rotterdam naar Antwerpen, met den zijtak van Roosendaal naar Breda<br />
heeft m de laatste. jaren geen statistis~h verslag medegedeeld. Het volgende is ontleend aan de verslagen va~<br />
den raad van toez1gt op de spoorwegdiensten: langs dezen spoorweg hebben in elk der drie jaren 1864 1865<br />
en 1866 5,772, 12,053 en 15,325 treinen geloopen, waarvan 5,040, 6,785 en 6,927 personen-, 732, 1,6~6 en<br />
2,923 goederen-,. in 1865 en 1866 2,982 en 5,475 gemengde-, en 1865 600 sneltreinen. De vertragingen in<br />
aankomst waren m percent~n van het aantal v.oor de personentreinen 8.2, 1.1 en t.96, de goederentreinen 3.40,<br />
5 .en 2.53, ~e gemengde tremen 2.'i5 en 0.71 , de sneltreinen 13. Tot het gezamelijk materieel van de vereenigmg<br />
?hei:im. d: fe~ ~Tand Cen ~ral-Be.lge, onder welke benaming de exploitatie van dezen spoorweg wordt<br />
gevo:1d, m ver.eemgmg ~~t ~r1e belg1sche spoorwegmaatschappijen, had de maatschappij van dezen spoorweg<br />
met -2 locomotieve~, 44 rIJtmgen, 4 stoombooten en 159 goederenwagens bijgedragen. Op het laatst van 1864<br />
had de m~at~chapplJ voor .~en weg van Antwerpen naar Rotterdam 219 rijtuigen en wagens in dienst, waaronder<br />
8 rIJtmgen ee~~te .' eene gemengd eerste en tweede klasse, 12 tweede klasse met bagage , 23 derdé klasse<br />
met bagage, 4 postnJtmgen , 10 ba~age- , 49 gesloten goe~eren-, 12 paarden-, 80 platte- en 20 houtwagens.<br />
o~ den spoorw~g ~~rnn-Maastncht-Landen bepaalde Z!Ch het onderhoud van den \veg tot het plaatsen en<br />
ver:v1ssele~ van :rails, IJzeren banden, schroef- en haakbouten en, vooral in 1865, van dwarshouten. Nieuwe<br />
stat10nshmzen werden gebouwd in 1864 te Cortenbosch in 1865 te Aken. in 1866 te Velm I h t t ·<br />
" d · h ' , . n e eers e Jaar<br />
ZIJn ne outen bruggen hersteld, twee op pruissisèh, één op nederlandsch gebied; in het tweede is te Aken<br />
e~ne ~ron geb~ord met kanaal tot voeding van een klein stoom werktuig in de hulpwerkplaats; in het derde<br />
ZI.Jn meuwe biJsporen . geplaatst te ~eerssen en Valkenburg voor het op- en afladen der goederen en is te<br />
~asselt het oude stat10n door een. mem:, ter verbin.ding met de belgische spoorwegen, vervangen. Op het<br />
emde. van 1866 bestond het mateneel mt 18 locomotieven, 24 rijtuigen met 6 wielen voor reizigers, waarin<br />
114 z1tplaa~en voor de eerste, 264 voor de tweeue en 860 voor de derde klasse, 9 bagage-, 117 gesloten ,<br />
2 open goe erenwagens, 229 steenkolenwagens, 12 paarden-, 16 vee-, waarvan 10 overdekt, 4 vee- en houtwagens.<br />
De 2 open go~derenwagens zijn o~ 8, z~s bagagewagens op 6, alle overige wagens op 4 wielen. Het<br />
getal doorlo~pende tremen . bedroeg, met mbegnp der buitengewone personen-, goederen- en veetreinen in<br />
1864 8,609, lil 1865 8,997, lU 1866 8,360. '<br />
Gedurend:i elk der drie jaren werden vervoerd H4, 755, 408,585 en 391,282 personen, waarvoor ontvangen<br />
/200,876.43>_/19~,084.45 enf!68.'301.68 of j'0.484, j'0.47 en j0.43 per persoon. Vergeleken met 1863 was<br />
het getal re1Z1ger~ melk der dne Jare~ 26,075, 19,905 en 2,602 meer, terwijl in 1864 /11,711.635, in ·1865<br />
/2,~19.65 me.er, m 1866f20,863.12 mmder werden ontvangen. Van de reizigers werden vervoerd tusschen de<br />
stations van den sp_oonveg 275,4?0, 289,560 en 290,476, kwamen _uit Belgie en reisden derwaarts 1.37,531,<br />
HG,816 en 98,4H, mt en naar Dmtschland 1,824, 2,209 en 2,395. Hieronder in regtstreeksch verkeer met den<br />
Maastricht-L.uikschen én den belgischen Noorderspoorweg 22,582, 18,908 en 14,608, in de beide laatste jaren<br />
met den belg1schen grooten Centraalspoorweg 5,423 en 8,032, als tusschenverkeer van Duitschland en Belgie<br />
1,~31, 1,603 en 1,969. Van deze personen reisden met de eerste klasse 16 098 14 999 en 13 177 of 3 88 o/<br />
3 67 ° 0 cl ' , ) , . 0 ,<br />
• / 0 en 3.37 /0 , met e tweede 86,423, 85 ,585 en 68,832 of 20.84 °fo, 20.95 % en 17.59 %, met de derde<br />
276,0~8, 286,8:4 en 287,7!0 of 66.57 ~/.0 , .70.20 % .en 73.51 %, terwijl de overige 36,·136, 21,177 en 21,563 of<br />
~.71 lo.' 5.18 lo en 5.51 /0 waren m1htmren en kmderen. In de ontvangsten voor het personenvervoer deelden<br />
ID elk Jaar de eerste klasse met ü.69 °fo, 9.39 °/ en 8.35 °/ tegen 8.84 °/ de tweede met 32 43 o/ 32 53 o/<br />
en -Z7.72 % tegen 33.5.1 %, de derde met 53.13 ~/0 , 55.20 °1: en 60.73 % t~~en 53.52 °fo, militairen;~ ki~dere~<br />
met 4.75 %, 2.~8 % en .. 3.20 % tegen 4.10 % in 1863. De reizigers hebben te zamen doorloopen in 1864<br />
8,45~,036 (de dmtsche mtJl tegen 7.407~. ned. berekend), ~n. 1865 7,793,874 en 1866 7,046,297 ned. mijlen of<br />
gemiddeld 20.39, 19.07 en 18.01 ned. miJlen voor elken re1Ziger. Voorts werden in elk der drie jaren vervoerd<br />
977,470, 938,280 en 862,240 ned. p. bagage, 281,919,650, 299,934, 700 en 329, 785,850 ned. p. goederen, waaronder<br />
117,116,500, 132,764,500 en 135,915,400 ned. p. steenkolen , 164,803,150, 167 ,170,200 en 193,870,450 ned. p.<br />
verdere goederen. Voorts werden vervoerd 10, 4 en 7 rijtuigen, 177,333, 187,660 en 42,492 stuks vee, waaronder<br />
4,036, 3,725 en 2,839 paarden, 8,164, 11,183 en 2,482 runderen, 7,322, 10,989 en 8,115 kalveren en<br />
varkens, 123,027, 137,249 en 3,770 schapen, 34,784, 24,514 en 25,286 speenvarkens. Van het geheele vervoer<br />
kwamen, het v~e in elk jaar berekend tegen 12,785,150, 14,7H,250 en 4,306,250 ned. p., op het vervoer van<br />
en naar de stat10ns van ~en spoorweg der maatschappij 89,008,600, 93,001,550 en 101,730,100, op dat in doorgaand<br />
verkeer met de belg1sche spoorweg-en '107 ,663,050 , 1 f4.,476,!J50 en 115,271,900 , waarvan in 1865 15,405,700 ,<br />
II. 64
,..<br />
aOti<br />
in l86û 33,978,050 in doorgaand verkeer met den belgischen Oentraalspoorweg, met dien van Aken naar<br />
Dusseldorp en Ruhrort 79,002.050, 89 ,419,500 en 92,091 ,500, van Aken naar Keule~ in 18li4 10,020,750 en met<br />
het koninklijk pruissisch postambt en de nederlandsche post 3,600, 4,200 en 3, 750, m doorvoer van en naar de<br />
belgische staatsspoorwegen en dien van Aken naar Dusseldorp en Ruhrort 4,916,800, 4,619,000 en 2,293,550,<br />
·in doorvoer van en naar de spoorwegen van Maastricht naar Luik en van Aken naar Dusseldorp en Ruhrort<br />
3,404,900, 5,439,100 en 4,936,450 en in 1865 en 1866 in
,..<br />
áOS<br />
f 29.!~H. -1·0.<br />
f 2,957.!~65,<br />
f 25,546.055 en f 23,!)01.25 , voor de administratie en lasten der exploitatie 'i ,067 .·! 9, f 1,513 205 en<br />
voor algemeene kosten f 2,8 \.5.03, f 2,563.36 en f 2,387.23. De uitgaven per ned. mW bedroegen<br />
in elk der drie jarenf2,058.63,f'l,819.23 en./1,983.91, tegen/2,255 in 1863.<br />
De kapitaalrekening bedroeg op 31 December van elk jaar f '10,893.233.96. f 10,653,4·19.68 en ./10,707,370.68.<br />
Zij bestond in elk jaar: in ontvangst uit een kapitaal van f 5,000,000, f 4,585,750 en f 4,586,250, na aftrek<br />
van f 40,250 voor 1865 en f 4'13,750 voor 1866 door verschillende aandeelhouders nog te storten en aandeelen<br />
in portefeuille, uit schuldbrieven f 5,459.000, f 5/~59,000 en f 5,1}19,450, f -f.,000,000 eerste, f 1,459,000 tweede<br />
leening, na aftrek voor het laatste jaar van f 39,550 afschrijving van 355 stuks uitgelote obligatien, uit subsidien<br />
en bijdragen .f 262,000 , f 265 ,500 en f 272,500, uit interessen van geplaatste gelden en in rekeningcourant<br />
f 68,3'15.625, /71,672.495 en ./80,634.76 en uit de zuivere opbrengst der exploitatie der afgesloten boekjaren<br />
f 103,918.335, f 265,497.185 f 348,535.92; in uitgaaf uit f ·I ,379,712.87 s, f 1, 789,175.19 en f 1,859,035.42 algemeene<br />
uitgaven, f 7 ,597 ,2'17 .35 aanleg van de lijn Utrecht-Zwolle, in elk jaar .f 26,599.44 van den telegraaf<br />
Utrecht-Zwolle, in 1864 .f 620/~07. '19, in de beide volgende jaren f 768,591 van de lijn Zwolle-Kampen,<br />
.f 341,778.925,f362,388.56 en f 366,952.55 voor werken buiten de overeenkomst van aanneming verrigt, zoodat<br />
na aftrek van voornoemde f 39,550 voor 1866f927,5'18.18, f 109,448.H en f 128,524.92 beschikbaar bleven.<br />
De Rheinische Eisenbahn-gesellschaft heeft in 1865 op nederlandsch gebied twee spoorwegen voltooid; die<br />
van Zevenaar naar Kleef op de!l rijnspoorweg gelegd met één spoor, op 19 April voor het vervoer van goederen,<br />
op 1 Mei voor dat van passagiers, die van Nijmegen naar Kleef, voor het leggen van dubbel spoor<br />
ingerigt, op 9 Augustus i865 voor het vervoer opengesteld. Langs den laatsten spoorweg zijn, zoo als blijkt<br />
uit het maandelijksch overzigt , vervoerd in 1865 van den dag der openstelling tot het laatst van het jaar<br />
23,723, in 18.66 36,577 reiziger;:; en in elk jaar 13,'165 ert '17,740 ponden bagage. De ontvangsten bedroegen in<br />
elk jaar ./22,558.39 en f 39,0-f.6, waarvan f 15,658.22 en f 2'1,M7.10 of 69.41 % en 55.44 °/ 0 voor de reizigers,<br />
/121.74 en./146.22 of 0.54°fo en 0.37 c/ 0<br />
voor hunne bagage,f6,595.84 en./'16,946.20 of 29.24% en 43.40 %<br />
voor goederen, f 182.59 en f 306.48 of 0.81 % en 0.79 % voor paarden, vee en rijtuigen. De opgaven voor<br />
den spoorweg van Zevenaar naar Kleef bepalen zich over 1865 tot de maand December, in 1866 zijn vervoerd<br />
26,420 reizigers en 169,669 ponden bagage. De geheele ontvangsten bedroegen f 46,107, waarvan voor het<br />
vervoer van reizige:i:s ./23,199.80 of 50.32 %, van bagage f 1,417.7'1 of 3.07 %, van goederen ./20,452.25 of<br />
44.36 °/ , 0<br />
van paarden, vee en r~jtuigen .f 494.02 of 1. .07 % en voor verschillende ontvangsten f 543:22 of 1.18 °i 0 •<br />
De staatsspoorwegen door de maatschappij geëxploiteerd bepaalden zich in 1864 even als het vorige jaar tot<br />
eene lengte van 61,316 ned. ellen, ingedeeld in drie afdeelingen, Harlil).gen-Leeuwarden 26,275, Breda-Tilburg<br />
22, 136, Roosendaal-Bergen op Zoom 12,905 ellen. In 1865 zijn voor het vervoer opengesteld de afdeelingen<br />
Arnhem-Zutphen lang 30,030 op 2 Februarij, Tilburg-Boxtel lang 17,035 op 1 Mei, Zutphen-Deventer lang<br />
16,236 op 5 Augustus, Zutphen-Hengelo lang 45 ,150 op 1. November, Maastricht-Venlo lang 69,642 ellen op<br />
21 November; in 1866 de afdeelingen Leeuwarden-Groningen lang 54.157 op 1 J unij, Hengelo-Enschedé lang<br />
8,050, Moerdijk-Breda lang ·17,894, Boxtel-Eindhoven lang 19,812 alle op 1 J ulij, Deventer-Zwolle lang<br />
29,54·6, Venlo-Eindhoven lang 51,929 ellen, beide op 'l October. Daarenboven worden geëxploiteerd de afcleelingen<br />
Helder-Alkmaar lang 42,304 e11en, sedert 20 December '1865 door de maatschappij van den hollandscheu.<br />
spoorweg, Venlo tot de pruissische grenzen lang 2,813 ellen, sedert 29 October 1866 door die van den Bergisch-Märkischen<br />
spoorweg, zooclat op 31 December 1866 de staatssporen in exploitatie waren over eene lengte<br />
van 465,914 ellen. De maatschappij tot exploitatie der staatsspoorwegen heeft daarenboven in exploitatie gebragt<br />
de lijn Almelo-Salzbergen, lang 55,472 ellen, op 18 October '1865; de lijnen Hasselt-Luik met de zijtakken van<br />
J.;iers naar Ans en van Bil sen naar Munsterbilsen, lang 48,345 ellen , op 1 J ulij, van Hasselt naar Eindhoven,<br />
lang 59,174 ellen, op 20 Julij en den zijtak naar het kanaal te Hasselt, lang 1,180 ellen, op 15 November 1866,<br />
zoodat de maatschappij op 31 December van dat jaar in exploitatie had 594 m~jlen en 968 ellen.<br />
Op 31 December 1866 waren van de geheele lengte der staatsspoorwegen, uitmakende 864,080 ellen, 844,637<br />
als rigting vastgesteld. De ontbrekende 19,U·3 ellen behoorden allen tot de zuiderlijnen. In aanleg of vnltooid<br />
waren op dat tijdstip 730,888 ellen, waarvan 425,0H tot de noorder-, 305,844 tot de zuiderl~jnen behoorden.<br />
Bij de staatsspoorwegen waren op 31 December 1866 181 ambtenaren in dienst, waaronder 2 ingenieurs in<br />
algemeene dienst, 7 eerstaanwezende, 16sectie-, 18 adjunct-ingenieurs, 5 bonw- en werktuigkundigen tweede,<br />
6 derde klasse, 9 hoofdopzigters, 11 O opzigters, waarvan 11 eerste, 18 t"liveede , 41 derde, 31 v.ierde en 9 vijfde<br />
klasse , en 8 schrijvers.<br />
Op 31 December 1864, 1865 en 1866 waren bij de maatschappij in gebruik 8, 45 en 83 locomotieven en 0p<br />
het laatste tijdstip 77 tenders. Van de locomotieven waren uitsluitend voor personentreinen 10, voor gemengd<br />
gebruik van personen en goederentreinen 61, zware locomotieven voor goederendienst 6. tender-locomotieven<br />
voor goederendienst 6, waarvan 3 zware en 3 ligte. De locomotieven en tenders doorliepen op de lijnen dei•<br />
maatschappij 171,918, 489,380 en 1,507,574 mijlen , tegen 25,015 in 1863. De kosten der trekkracht bedroegen<br />
in elk jaar f 47,606.87, f 1. '15,014.89 1m f 355,075.G8 of f 0.27692, f 0.23502 en f 0.19735 per locomotiefmijl,<br />
tegen f 6,595-.44 of f0.26366 per locomotiefmijl in 1863. Hiervan aan traktementen en verschillende uitgaven<br />
voor het personeel, dagloonen van stokers, kolendragers en pompers ./18,534.68, f 45.859.15 en ./133,183.06 5<br />
of.f0.1078,f0.09371 enf0.074tegenf3,265.19of.f0.1.3052, voor materialen als: brandstoffen, olie, smeer enz"<br />
f24,258.32,f56,24U1 en/172,716.1.1 off0.14110, f0.1.1492 en f0.09492, tegen f3,053.68 of f0.12207 per<br />
locomotiefmijl in ·1863. Voor het personen en goederenvervoer waren op 31 December van elk jaar 170, 716<br />
en 1,659 rijtuigen en wagens, waarvan 272 met remtoestellen. Hieronder op 31 December 1.866 352 van vreemde<br />
fabrieken, 181 van den Luik-Limburgschen spoorweg overgenomen, 1,126 te Utrecht vervaardigd. Van de<br />
rijtuigen waren 4 uits,luitend voor de eerste, 6 voor de tweede. 79 voor de derde klasse, 2 voor het brieven-<br />
:vervoer, 57 gemengd eerste en tweede, 7 gemengd voor de drie klassen. Onder de wagens telde men 57<br />
bagage-, 145 gesloten, 1,041 open goederen-, 67 overdekte, 40 open veewagens, 75 cavaliers en 79 platte<br />
wugens. De rUtuigen en wat;ens der maatschappij doorliepen op eigen en vreemde spoorwegen in elk der vier<br />
jaren '1863 tot en met 1866 137,404, 1.,096,815, 3,686,758 en 11,309,742 wagen-, 283,264, 2,227,714, 7,439,749<br />
en 25,871,760 asmijlen, waarvan in 1866 op eigen l~jnen H,309,742 wagen-, 22,698,450 as-, op vreemde<br />
1,586,655 wagen-, 3,173,310 asmijlen. De kosten bedroegen f 543.27, f 6,211 .68, f 19,202.33 en f 58,525.98 of<br />
per honderd asmijlen f 0. '19179, f 0.2791.1, .f 0.25809 en f 0.2301. Hieronder in elk jaar aan uitgaven voor het<br />
personeelf84.10,f723.24,f4,480.79 en/10,756.30, voor herstellingen en veranderiugenf186.63,f3,964.09,<br />
j 10,388.i6 en f 39,117.72.<br />
De reizigers betaalden per mijl voor de eerste 5 , voor de tweede 4, voor de derde klasse 5 , voor retourbilletten<br />
voor elke mijl heen en terug 8, 6 en 4 centen. De retourbilletten zijn in 1865 met het begin van<br />
J ulij op alle stations en voor alle bestemmingen in lokaal verkeer ingevoerd. Voor bagage wordt voor een<br />
afstand van 10 mijlen en minder 5, van 20-30 mijlen 7 centen per 10 ned. p. betaald. Het minimum van den<br />
vrachtprijs per verzending bedraagt 15 centen. Öp de zuiderlijnen is echter in 1866 voor bagage het belgische<br />
tarief in toepassing gebragt 3 centen per 100 ned. p. per mijl. Naar den aard van het vervoer worden de<br />
goederen ingedeeld in snel-, bestel- en vrachtgoederen. Alle c-Ollis beneden de 5 ned. p. worden zonder onderscheid<br />
van afstand, tegen een vast vrachtloon vervoerd. Verzendingen van bestelgoederen van minder dan<br />
100 ned. p. worden naar het tarief der vrachtgoederen vervoerd, zoodra voor die verzendingen het volle vrachtloon<br />
van IOO ned. p. vrachtgoederen betaald wordt. Het tarief der vrachtgoederen is in drie klassen ingedeeld;<br />
de eerste voor goede:en, waarvoor naar de waarde de hoogste vracht wordt geheven , de tweede voor goederen<br />
van minder waarde en die tegen ]ageren prijs vervoerd worden. Men betaalt bij de eerste klasse 7, bij de<br />
tweede 6 cent.en per 1,000 ned. p. en per mijl voor de eerste 5 mijlen, terwijl voor grootere afstanden eene<br />
daling van 1/ 10 cent van 5 tot 5 mijlen in rekening wordt gebragt, zoodat bij een afstand van :15 mijlen de<br />
vrachtprijs voor elk van beide klassen op 6 en 5 centen per 1,000 ned. p. en per mijl wordt teruggebragt. De<br />
derde klasse bestaat uit vier afdeelingen, waarvan de eerste de meeste goederen der tweede klasse omvat,<br />
vervoerd bij hoeveelheden van minstens 4-,000 en hoogstens 10,000 ned. p. ; de tweede de zware voorwerpen,<br />
als steenkolen, steenen, ijzer, hout, grind enz., bij hoeveelheden van 5,000 tot 10,000 ned. p" Wanneer de<br />
hoeveelheid het gewigt van 10.000 ned. p. overtreft, vervallen de goederen der eerste afcleeling in de derde,<br />
die der tweede in de vierde afcleeling. Men betaalt voor 1,000 ned. p. per mijl in de eerste afdeeling 5 , de<br />
tweede 4, de derde 3, de vierde 21/ 2 centen voor de P.erste 5 mijlen voor de twee eerste afdeelingen voor de<br />
eerste, 1. 0 voor de beide laatste. Voor grootere afstanden bestaat eene daling van 1/ 10 cent bij de twee eerste<br />
afdeelingen van 5 tot 5, bij de twee laatste van '10 tot 10 mijlen, zoodat men voor een afstand van 55 mijlen<br />
bij elke der beide eerste 4 en 3, bij elke der beide laatste 211 2 en 2 centen per 1,000 ned. p. voor de 55ste<br />
mijl betaalt. Aan de vrachten wordt per verzending een regt. van inschrijven van 5 centen gevoerd, terwijl de<br />
prijzen van laden en lossen per 100 ned. p. bedragen 5 centen voor vrachten van minder dan 1,000, 4 centen<br />
voor die van 1,000 tot 4,000 of 5,000, 3 van 4,000 of 5,000 tot 10,000, 21; 2 van 10,000 en meer ned. p" Van<br />
het laden en lossen door de zorgen van den afzender of den geadresseerde wordt voor 1,000 ned. p. een vast<br />
regt van 10 centen geheven. Deze tarieven zijn ook in 1866 op de noorder- en oosterlijnen en op de afcleeling<br />
Roosendaal-Bergen op Zoom in werking gebleven. Op de overige zuiderlijnen werd voor goederen en vee een<br />
differentieel tarief ingevoerd, zoodat de kosten van vervoer per mijl, naarmate van een grooteren afstand lager<br />
worden.<br />
Het aantal reizigers bedroeg, wanneer men de retourbilletten dubbel berekent, in 1864 285,133, in 1865<br />
680,216, tegen 41,828 in 1. 863. Afgegeven werden retourbilletten in i 864 3,226, in 1865 74,868, waarvan t 23<br />
en 4,338 voor de eerste, 540 en 13,920 vo~r de tweede. 2,494 en 55,112 voor de derde klasse, 28 en 1,097 voor<br />
kinderen, 41 en 401 voor militairen. Naar de verslagen der maatschappij tot exploitatie van staatsspoorwegen,<br />
waarin de retourbilletten niet dnbbel worden berekend: zijn in elk der drie jaren 1864' 1865 en 1866 vervoerd<br />
281,84i, 619,041 en 1,291,071 reizigers, waarvan langs de noorderlijneri, Harlingen-Leeuwarden, Leeuwarden<br />
Groningen 173,273, 168,764 en 248,738, langs de oosterlijnen, Arnhem-Deventer-Hengelo, Arnhem-Deventer<br />
Enschedé, Arnhem-Zwolle-Enscheàé, in de beide laatste jaren 283,603 en 458,036, langs de zuiderlijnen,<br />
Roosendaal-Bergen op Zoom, Breda-Boxtel, Moerdijk-Maastricht, 108,568, 167,574 en 584,297. Van deze<br />
reizigers namen in elk jaar plaats in de eerste klasse 20,055, 38,816 en 46,724, in de tweede 44,890, i08,609<br />
en 227,189, in de derde 216,896, 472,51.6 en 1,017,158; zoodat in elk jaar van de 100 reizigers 7.12, 6.26 en<br />
3.62 tot de eerste, 15.93, 17.52 en 17.60 tot de tweede, 76.95, 76.22 en 78.78 tot de derde klasse behoorden.<br />
Het vervoer van reizigers heeft in elk jaar opgebragt ./137,566.375, ./345,203.97 en f8ï0,993.555. Hierin<br />
deelden in elk der beide eerste jaren ten honderd: de eerste klasse met 13.85 en 12.80, de tweede met 23.34<br />
en 26.57 , de derde met 62.8 l en 60.63, waaronder 1..06 en 1..48 militairen, 0.46 en 0.65 kinderen.<br />
In elk jaar hebben opgebragt het vervoer van bagage en honden f6,748.22,fi4,414.775 en/36,250.545, dat<br />
der goederen f 38,945.21 , f i 50,551.99S en f 429,004. 73;;, waaronder in 1864 f 22,389.96, in 1865 f 32,433.48<br />
voor 40,885 en 157,062 tonnen zware koopmansgoederen en in 1866 f 49,666.05 voor het vervoer van koopmansgoederen<br />
in geheele vrachten, van paarden, vee en rijtuigen f11,9i4.72, .fi4,090.64~ en f35,4'l7.835. Het<br />
vervoer van snelgoederen was onbeteekend -en is zelfä in 1865 achteruitgegaan ; het vervoer van bestelgoederen<br />
bestond in 1864 en 1865 uit 8'16,835 en 980,430 ned. p. en in 1865 uit 230,809 verzendingen tot het minimum. Aan<br />
vrachtgoederen werden in elk van beide jaren verzonden 6,350 en 2,821 minimums, 40,885 ,220 en 216,798,045<br />
necl. p.; aan paarden en vee 2,8361/ 2 en 4.2891/ 4 bevrachtingen; aan klein vee 8 en 2 verzendingen tot het<br />
minimum en in 1865 280 ned. p.; aan rijtuigen 16 en 28, aan Jocomotiewn en tenders 7 e~ 6, aan geM en
,...<br />
5-10<br />
Mt<br />
geldswaarde 566 en 5!,'149 bevrachtingen van f 250 en meer. In 1866 zijn, behalve 157 ,220 tonnen grind over<br />
eenige lijnen vervoerd volgens bijzondere overeenkomsten, aan koopmansgoederen vervoerd 319,496 tonnen,<br />
waarvan 1,498 op de noorder-, 123,961 op de ooster-, 194"037 op de zuiderlijnen. Deze goederen hebben<br />
'11 ,847,845 tonnenmijlen doorloopen, waarvan 75,534 op de noorder-, 5,934,356 op de ooster-, 5,837,955 op de<br />
zuiderlijnen, zoodat elke ton gemiddeld doorliep 37.7 en wel op de noorderlijnen 50.4, op de ooster- 47.8, op<br />
de zuiderlijnen 30 mijlen. Het getal bevrachtingen bedroeg 7,2071/ 2 voor paarden en vee, 136 voor rijtuigen<br />
en rolspoorwegmaterieel.<br />
In l866 hebben treinen een afstand doorloopen van 1,427,4U4 mijlen, waarvan 1,373.,767 voor de gewone,<br />
4\J,266 voor de buitengewone, 4,4G1 voor de werktreinen.<br />
De buitengewone ontvangsten en de verschillende baten bedroegen in elk jaar f 3,462.97 5, .f 77 ,211.77 en<br />
j 23!J ,349.7 t 5, waaronder voor kosten van lossen, laden enz. van goederen in 1866 f 100,040.87, voor vervoer<br />
van grind in '1865 f 55,'140.46 en .f 54,776.8'15, voor waarborg van den belgischen Staat van den spoorweg<br />
Eindhoven tot Luik .f 18,900. De geheele ontvangsten bedroegen in elk der drie jaren j '198,637.50, .f 601,473.155<br />
en f 1,6 l'J ,0116.385, tegen .f 23,4!J4.!J8 in 1863. In het geheele bedrag der ontvangsten deelden het vervoer der<br />
reizigers met 69.26, 57 .40 en 54.06, dat van bagage en honden met 3.40, 2.39 en 2.25, dat van koopmansgoederen<br />
met 19.61, 25.03 en 26.63, van paarden en vee met 5.99, 2.34 en 2.20; de buitengewone ontvangsten<br />
met 1. 7 4, '12.84 en 14.86 ten honderd. In de ontvangsten deelden in 1860 de lijnen voor den Staat geëxploiteerd<br />
met f '1 ,241,712.07, waarvan f 247 ,734.075 voor de noorder-, f 604 ,942.235 voor de ooster-, f 389,035.76 voor<br />
de zuiderlijnen, de lijnen door de maatschappij voor eigen rekening geëxploiteerd met f 345,991.26, waarvan<br />
.(154,54·0.75 voor die van Almelo naar Salzbergen enf19l,450.515 voor die van Eindhoven naar Luik. Onder<br />
de ontvangsten is daarenboven begTepen eene som van f 4,443.05 voor het goederenvervoer met eene stoomboot<br />
der maatschappij, welke tusschen Rotterdam, Dordrecht en Moerdijk de dienst waarneemt. Het goederenvervoer<br />
tusschen .Amsterdam, Utrecht, Gouda en de zuiderlijnen wordt buiten bezwaar voor de maatschappij door eene<br />
schroefatoomreeclerij onderhouden. Daarenboven ontvangt de maatschapp~j volgens eene overeenkomst met de<br />
belgische regeririg een jaarlijksch bedrag van f 1'15,000 franken of .f 54,337.40 voor de baanvakken Tongelre<br />
Bilsen en Tong·elre-Glons. Per jaar en per mijl heeft de noorderlijn opgebragt in 1864 f 4,H l .80, in 1865<br />
.f 4,473.73, in '1866 f 4,269.29, de oosterlijn in 1865 van Arnhem tot Zutphen gedurende 184, van Arnhem tot<br />
Deveiüer g·ednrende 88 en van Arnhem tot Deventer naar Hengelo gedurende 61. dagen geëxploiteerd, in 1866<br />
.f5,877,73, de zniderlijn van Breda naar Tilburg in 1864./2,647.30, in 1865./2,639.57, van Roosendaal naar<br />
Bergen op Zoom f 1,807.55 en f 1,974.88 en in 1866 van Roosendaal naar Bergen op Zoom en van de Moerdijk<br />
naar Ma~stricht./2,524.57, de lijn Almelo-Salzbergen, die in '1865f5.78 per dag en per mijl heeft opgebragt,<br />
in 1866 ./2,785.92, de lijn Luik-Limburg , met inbegrip van de waarborgsom der belgische regering, in 1866<br />
per dag en per mijl j 10.69. In het geheel wordt in '1866 de opbrengst der exploitatie, met inbegrip van voornoemde<br />
waarborgsomf1 ,61t ,046.385, berekend op./3,777.14 per jaar en per mijl of./10.35 per dag en per mijl.<br />
De geheele opbrenggt gaf per jaar en per mijl in 1864 f 3,239.57, in 1865 f 4 ., 921~.29. Aan den Staat hebben<br />
de spoorwegen eene bate gegeven van.f8,776.74 in 1864, ./60,773.10 in 1865 enf58,765.645 in 1866, zoodat<br />
de ontvangsten voor de maatschappij in elk der vier jaren 18G3/ 66 f23,494.!J8, in 1864 flS!J,860.76, in 1865<br />
f 540,700.055, in 1866 .f '1,552.280.H bedroegen. De uitgaven der eiploitatie bedroegen in 1864f222,734.73,<br />
./24,097.23 of 12.'13 °/<br />
0<br />
meer clan de ontvangsten, in 1865f4û8,8!Jl.055 of 77.96 %, in 1866 j1,333,1!J8.28 of<br />
82.75 °/ der ontvangsten. vVanneer men echter in '1866 bij de exploitatie voegt het aandeel aan den Staat<br />
0<br />
uitgekeerd f 58 ,7G5.645 en de huur van bijzondere spoorwegen voor den weg Almelo-Salzbergen f 83,208.30 ,<br />
voor den Luik-Limburgschen f 149,873.54, dan verkrijgt men voor de geheele uitgaven in 1866f1,625,045.'76.5<br />
off '13 ,999.38 meer dan de ontvangsten.<br />
In de uitgaven deelden in elk jaar de algemeene kosten met.f78,830.H5, /103,366.275 en./174,548.835 of<br />
35.39 , 22.04 en 13.09 ten honderd; de dienst van den weg, gebouwen en kunstwerken met f 34,649.065,<br />
f92,58~.28 en.f:H6,408.055 of '15.56, 19.75 en 23.74, het vervoer metf5l,776.92,f142,498.475 enfHi,982.56<br />
of 23.25, 30.3\J en 3 l.65, trekkracht en materieel met f 511, 168.62 , f 124,577.19 en f 394,380.661; of 24.32, 26.57<br />
en 29.58, magazijndienst met j 3,310.02, f 5,859.835 en f 9,650.66 of 1.48, 1.25 en 0.72 en in 1866 telegrafie<br />
met.f7,859.80 of 0.50, vervoer te water en agentschappen metj'S,277.705 of 0.63 ten honderd.<br />
De kosten van eersten aanleg, op 31 December 1864 tot een bedrag van f 863,335.55 uitgetrokken, waren<br />
op 31 December 1865 en 1866 tot f 3,186,285.455 en /6,263.363.69 gestegen. Van 1 September 1863 tot 31<br />
December 1864 waren van het kapitaal van f 12,000,000, verdeeld in twee serien elk van f 6,000,000, uitgegeven<br />
de aandeelen der eerste serie, 24,000 in getal, elk groot f 250, waarop bij de deelneming en eene maand<br />
later 20 % gestort zijn; terwijl f 46,500 zijn ontvangen van 31 O aandeelen vóór den bepaalden tijd volgestort.<br />
In 1865 zijn in drie termijnen elk van 10 % nog 30 °io gestort, zooclat op 31 December van dat jaar 70 °io van<br />
voornoemd kapitaal gestort waren. De twee laatste stortingen hebben plaats gehad op I3 Februarij en 24 April<br />
1866. Nadat in 1866 de maatschappij te vergeefs beproefd had eene geldleening uit te geven groot f 5,000,000,<br />
tegen 4 °io en tegen den prijs van 80 °lo, aflosbaar in 52 jaren, werd bij de wet van 29 December 1866<br />
(Staatsblad n° 223), aan de maatschappij eene tijdel\jke hulp verleend door een voorschot van 65 ten honderd<br />
van de waarde van haar materieel tot een bedrag van hoogstens f2,500,000 uit 's Rijks schatkist, van welke<br />
leening eene rente van 5 °io 'sjaars moet voldaan worden en die uiterlijk binnen 3 jaren na de ontvangst. moet.<br />
worden terugbetaald.<br />
'1Jl"(I<br />
'('UOW.I1'M_<br />
·~n"quazf!9"1"!d<br />
•lt.anquaua;J1'._<br />
'>(q.IWUIO~ll!ff<br />
•uaep.•aJSUJV<br />
ir.> ei:> c:o 11":><br />
G'l Lij ~ ~<br />
~ q 00<br />
~ ~ ~ ~<br />
t:- °" .....<br />
Gl .....<br />
...,.<br />
00<br />
00<br />
...,.<br />
0<br />
0 t:- M -C:O..- c:o O> ...,. 0<br />
ei:> O> M <br />
t:-<br />
..::.;o ~ r-<br />
00 c:o oor ~<br />
G-l et?' ..,..<br />
00<br />
M<br />
M 00 ....,~ ~<br />
(N G't G't ...,. 0<br />
'-.:""4 ~ G-t )~~ ~<br />
M_.,.<br />
M 0> M<br />
t:- lt:> or t:- O><br />
oi' G-l ~<br />
Gl<br />
.....<br />
0<br />
00<br />
00<br />
00<br />
Gl<br />
00<br />
00<br />
00<br />
Gl<br />
...,. ...,. ei:><br />
..... 00 c:o<br />
t:- ..... °'<br />
ó et?' et?'<br />
c:o<br />
ei:><br />
oo<br />
O><br />
.....<br />
0 ...,. ei:><br />
00 ...,. Gl<br />
0 c (N<br />
ó et?' et?'<br />
..... (N<br />
c:o<br />
00<br />
Gl<br />
0<br />
.....<br />
M<br />
0<br />
Gl<br />
0<br />
t:-<br />
00<br />
..... 0 c:o<br />
G't lt:> 00<br />
""1111<br />
STAAT nn het aantal vervoerde reizigers op den Hollandschen 11zeren Spo01·weg, gedurende 1865.<br />
NAAR DE STATIONS.<br />
VAN AF DE STATIONS.<br />
ä<br />
-=<br />
s "<br />
ê<br />
il!!<br />
û<br />
!<br />
'i<br />
=<br />
ä<br />
lll<br />
"i:<br />
=<br />
~<br />
=<br />
" N<br />
lll =<br />
ii<br />
:<br />
~<br />
~<br />
lll<br />
Il<br />
'f<br />
Il<br />
s<br />
a<br />
= Dl<br />
~<br />
i<br />
~<br />
" =<br />
.IJ.<br />
lll =<br />
lil<br />
lll<br />
Il<br />
~<br />
~<br />
=<br />
1 "<br />
lll<br />
N<br />
~<br />
Q<br />
p:<br />
1<br />
;<br />
" Cl<br />
~<br />
cl<br />
lll<br />
:=:t -=<br />
lll<br />
•<br />
cl<br />
.!l<br />
.c: =<br />
g<br />
f<br />
=<br />
~<br />
~<br />
-=<br />
=<br />
1<br />
=<br />
~<br />
lll<br />
i!<br />
~<br />
1<br />
lll<br />
~<br />
~ "<br />
·"'<br />
ä<br />
~ ä<br />
I<br />
18<br />
654 13,061<br />
497<br />
14,.030<br />
30<br />
1,528 865 10,758 217,201<br />
Vogelenzang •...... " .. " ... \ 4,351 \ 96 2,894 Il 7<br />
167 547<br />
177 1,574<br />
124<br />
951<br />
4<br />
222 \ 40 1,233 12,387<br />
HillegommerbeeJ
-.<br />
~<br />
......<br />
Overzigt voor elk station van het vervoer langs den Hollandschen IJzeren Spoorweg, gedurende 486t<br />
• Am•
:_-~<br />
..;<br />
._,..-<br />
- - -- -- -<br />
--~<br />
Overzigt voor elk station van het vervoer langs den Hollandschen IJzeren Spoorweg, gedmende 186~.<br />
Rijswijk.<br />
Delft.<br />
Scl1iedam.<br />
Rotterclam.<br />
Post• en bnitengewone<br />
ontvangsten.<br />
TOTA.A.L,<br />
VERVOER.<br />
Aantal<br />
of i;cwigt.<br />
Opbrenrrst<br />
(in auldcus (':U<br />
centen).<br />
Aantal<br />
of acwiat.<br />
Ophrcncrst<br />
(in auldcns en<br />
centen).<br />
Aan1al<br />
of acwir,t.<br />
Opbreuast<br />
(iu auldcns en<br />
centen).<br />
Aantal<br />
of rrewigt.<br />
OpbrcnBst<br />
(in guldens en<br />
ccuten).<br />
Aantal<br />
of 1:cwigt.<br />
Opbl'Cll{)St<br />
(in auldcrn; en<br />
centen).<br />
Aantal<br />
Of acwigt.<br />
Opbrcnrr•~<br />
(in uulilcns en<br />
centen).<br />
Reizigers, t• klasse .. .. .. . .<br />
2•<br />
188<br />
340<br />
212.60<br />
287.70<br />
11,884110,315.30<br />
'19,526 14,6t:8.20<br />
4,350 4,514.85<br />
20,938 10,812.30<br />
38,826 56,878.20<br />
62,582 58,150.50<br />
166,068 250,812.60<br />
256,333 263,668.60<br />
3•<br />
1,707<br />
825.30<br />
119,050 1 48,305.38<br />
75,428 27,617.25<br />
206,263 133,632.02<br />
1,046, 761 649,355.65<br />
Krijgslieden ..... . .. ..... .. .. .... ... .<br />
1,889 459.85<br />
40 10.20<br />
2,255 825.50<br />
11,635 4,369.35<br />
Door de conducteurs verant,voord ...<br />
6.75<br />
1.80<br />
7.95<br />
65.14<br />
Totaal ....... . 2,235 1,325.60 152,349 1 73,775.48 100,756 1 42,956.40 309,926 1249,494.17 l)i,480,79711,168,271.34<br />
Bagage.· ····· · · · · ·· · ·<br />
.. 1\1, P• 1,168<br />
10.72<br />
118,709 959.70 53,860 519.25 705,650 6,385.12<br />
2,531,602 23,946.26<br />
~<br />
~<br />
Bestelgoedereu .. . .... .<br />
11,521<br />
298.495<br />
420,932 1 10,406.245 I 338, 168 7,68L555l 1,655,125 I 19,782.625<br />
8,779,0271 163,717.8'15<br />
Koopmansgoederen .<br />
605,254 2,099.90 11,028,969 2,666.24" l 1,343,855 3,726.79<br />
8,085,972 29,500.61<br />
Totaal ....... . 12,689 309.215 11,1.44,895 1 13,465.84511,420,997 1 10,867.05 l 3,704,630 1 29,894.53°"<br />
19,396,6011 217,164.685<br />
Rijtuigen . ....<br />
.. . stuks<br />
2<br />
117<br />
Paarden ............ .<br />
Rundvee . ..... .... ........ ...... .<br />
!<br />
1.10<br />
28<br />
1,450;<br />
1,602.10<br />
8<br />
1,094<br />
1,347.15<br />
1:: ~\<br />
5,929.65<br />
3,013<br />
568<br />
><br />
26,043<br />
46,646.90<br />
Klein vee .. .... . ..... .. . . ....... .<br />
327<br />
35<br />
2,854<br />
47,859<br />
Post• en buitengewone ontvangsten ..<br />
23,230.26<br />
23,230.26<br />
A.lgemeen totaal der opbrengst ....<br />
1,635.915<br />
88,843.42 51<br />
55,170.60 285,318.355<br />
23,230.26<br />
1,455,313.18"<br />
1) Bovendien waren voorzien van retourkaarten 154, 155 reizigors. waarvan S,4·28 ceri:>te, 20,363 tweede en 125,364 derde klasse.<br />
Overzigt voor elk station van het vervoer langs den Hollandschen IJzeren Spoorweg, gedurende 1865.<br />
Amsterdam.<br />
Halfweg. Haarlem. W ogelenzang. Hillegommer beek. Veenenburg.<br />
VERVOER.<br />
Aantal<br />
of gewigt.<br />
Opbrenrrst<br />
(in rruldens en<br />
centen).<br />
Aan ral<br />
of i:ewii;t.<br />
Opbrc11rrst<br />
(in u-uldens en<br />
centen).<br />
Aantal<br />
of flCWÏfft.<br />
Ophrenusr<br />
(in auldcus en<br />
centen).<br />
Aantal<br />
of rrewigt.<br />
Opbrcnust<br />
(in rrultlcns Cll<br />
ecu ten).<br />
Aantal<br />
ofrrewigt.<br />
Ophl'Oll(rSI<br />
(in (fUldcni:> Cll<br />
centen).<br />
Aantal<br />
of gcwiat.<br />
Opbrenast<br />
(in f;Uldcns en<br />
centen).<br />
Reizigers te klasse ......... . .........•..<br />
ze<br />
3e<br />
Krijgslieden . ........ :................... .<br />
29,731 62,318.59<br />
46,131 168,684.90<br />
197,249 167,658.15<br />
159 170.50<br />
702 437.65<br />
12,652 1 4,01)4.65<br />
16,530 22,462.25<br />
29,0621 28,669.25<br />
132,677 77,589.90<br />
1,406<br />
1,217<br />
8,899<br />
2,007.70<br />
1,275.75<br />
6,080.05<br />
5<br />
39<br />
815<br />
7.35<br />
38.50<br />
484.15<br />
965 1,439.95<br />
1,286 1 · 1,495.30<br />
11,202 7,685.15<br />
Door de conducteur• verantwoord .. . . .<br />
7.05<br />
5.55<br />
Totaal ...... .<br />
Bagage .. .. . . .. ... ... .. . " .. " ... . ·. 1'1. P•<br />
Koopmansgoederen ... . ..... . .<br />
Be1ttelgoederen ......... . ... ..... .. .<br />
273, 111 l 298,668.69<br />
480,845 5,464.89<br />
2,355,604 1 43,060.265<br />
1,206,310 5,151.29<br />
13,513 1 4,702.80 178,2691128,726.95<br />
1,883 21.12 209,565 1,929.20<br />
17,135 334.825 11,157,985 I 21,662.70<br />
206,302 242.56 1,056,047 4,474.65<br />
11,522<br />
6,034<br />
40,138<br />
4,500<br />
9,363.50<br />
64.28<br />
1,015.575<br />
9.25<br />
859<br />
16<br />
597<br />
530.00<br />
18<br />
14.025<br />
13,453 110,620.40<br />
8,425 86.45<br />
46,870 1,037.225<br />
82,222 359.78<br />
:=<br />
"<br />
Totaal." . ... 1 4,042, 759 1 53,676.445 I 225,320 598.505 1 2,423,597 I 28,066.55 50,672 1,089.105 613 14.205 137,517 1,483.455<br />
Rijtuigen ... ; .. ........... .. .... . . . . stuks<br />
Paarden ... . ... , ................... .<br />
Rundvee .. ············-············<br />
Klein vee ....... . ..... ............•.<br />
Post· en buitengewone ontvangsten ....<br />
Algemeen totaal der opbrengst ..... , 367,281,585<br />
9<br />
181<br />
151<br />
24<br />
14,936.45<br />
1<br />
5,781<br />
36 ( 86.10<br />
) 2,429.60<br />
138.60<br />
477 97<br />
144 > 280.10<br />
26,121 J 138 ! 5,919 / 41 J " ~<br />
1 1 • 1 " " . " " " I_.<br />
1<br />
· Il<br />
, 5,387.40' " 159,223.IO • to,591.20' " 1 5'4.20' · / " 12,383.95'<br />
88<br />
t:-<br />
L.<br />
~<br />
....<br />
..ill
.~-----<br />
Overzigt voor elk station van het vervoer langs den Hollandschen IJzeren Spoorweg, . gedurende f 865.<br />
~<br />
Piet·Gijzenbrug,<br />
War1noncl.<br />
Le ij den.<br />
Voorschoten. 's Gra..,enhage.<br />
Rijnvijk.<br />
1<br />
-<br />
1<br />
1<br />
VERVOER.<br />
1<br />
Aouiral<br />
Opbrengst<br />
Aantal<br />
OpbrCll(fSl<br />
Aantal<br />
1 Ophre1111st<br />
Opbrcn(l•l Opbreuu•<<br />
Aant
---- - ------<br />
- -<br />
:.__,v·<br />
Overzigt voor elk station van het vervoer langs den Hollandschen IJzeren Spoorweg, gedurende 1866.<br />
A.m•terdam.<br />
Halfweg.<br />
Haarlem.<br />
'1 ogelenzang,<br />
Hillegommerbeek,<br />
'1eenenburg.<br />
VERVOER.<br />
Aan ral<br />
of newir,t.<br />
Ophreng•t<br />
(in i;uldcns en<br />
centen).<br />
Aantal<br />
of gewigt.<br />
Ophrcn{lst<br />
(in guldens en<br />
centen).<br />
.Aantal<br />
of gewÎfll.<br />
Opbrc11gst<br />
(in i;uldcns en<br />
centen).<br />
Aantal<br />
of (leWi(lt.<br />
Opbrcn(lst<br />
(in gulden• en<br />
centen).<br />
Aantal<br />
of i;ewigt.<br />
Opbrcni;st<br />
(in culdens CJI<br />
centen).<br />
Aantal<br />
of gewii;t.<br />
Opbrengst<br />
(in culdens en<br />
centen).<br />
Reiziger• l e kla""e ...........•...........<br />
25,381 51,137.84<br />
128<br />
106.80<br />
15,985 21,356.60<br />
1,516<br />
2,012.40<br />
1.60<br />
828<br />
1,257.10<br />
~·<br />
43,291 64,276.25<br />
635<br />
422,30<br />
29,326 28,521.40<br />
1,048<br />
1,079.10<br />
26<br />
22.10<br />
1,Sl09<br />
'l,348.05<br />
3e<br />
163,602 138,425.05<br />
11,794<br />
3,897.15<br />
128,651 H,253.55<br />
8,898<br />
5,989.75<br />
750<br />
431.30<br />
10,969<br />
7 ,566.30<br />
Krijg•lieden .............................. .<br />
Door de conducteur• verantwoord .....<br />
1.00<br />
6.35<br />
50<br />
Totaal. ...... . 232,274 1253,840.14 12,557<br />
Bagage .. . ....... . .................... 1\1, p. 1 4'l8,807 1 4,817.44 1 1,932<br />
4,426.25<br />
20.94<br />
173,962112-4,137.90 H,462<br />
180,8141 1,682.031 7,121<br />
9,081.75<br />
75.63<br />
777<br />
15<br />
455.00<br />
15<br />
13,006 l 10,171.45<br />
8,993 90.08<br />
~· ~<br />
0<br />
Bestelgoederen..................... • 1 2,160,429 1 41,096.1.051 10,436<br />
252.43<br />
977,533 19,550.265 39,796<br />
1,028.975<br />
467<br />
H.57<br />
48,718<br />
1,078.855<br />
Koopmansgoederen ............... . 842,709 3,955.755<br />
810,389 3,467.48 l67<br />
1.08<br />
95,040<br />
444.34<br />
Totaal ........ \ 3,421,945 1 49,869.30 12,368 273.37 \ 1,968,736 I 24,699.7751 47,084 1,105.685 482 11.72<br />
152,751<br />
1,613.275<br />
Rijtuigen ......... . .................. stuks<br />
Paarden . . ................... . .. .<br />
Runderen ...................... .<br />
Klein vee ...................•.......<br />
15<br />
180<br />
6,206<br />
29,427<br />
16,022.97<br />
16<br />
58<br />
46.65<br />
.: 1<br />
502 (<br />
7,134)<br />
2,431.22<br />
57<br />
~ 38.76<br />
1<br />
. 2771<br />
106.75<br />
Post· cn buiteHgewone ontvangsten .....<br />
A.Jgemeen totaal der opbrengst ....<br />
319,732.41<br />
4,746.27<br />
,151,268.8951<br />
10,226.195 466.72<br />
11,891.475<br />
Overzigt voor elk station van het vervoer langs den Hollandschen IJzeren Spoorweg, gedurende 1866.<br />
""!<br />
H<br />
t"-l<br />
VERVOER.<br />
Pict-Gijzenbrug.<br />
Opbreu!)st<br />
Aanli.d<br />
(in rruldens en<br />
of gcwii;t.<br />
centen).<br />
Warmond.<br />
Opbreugst<br />
Aantal<br />
(in guldens en<br />
ofr;cwi(ll.<br />
centen).<br />
Lcijden.<br />
Opbrcnast<br />
Aantal<br />
(in c;uldens en<br />
of ffCWÎjjt.<br />
centen).<br />
'1 oorschoten.<br />
Opbrensst<br />
Aantal<br />
(Ln guldens en<br />
of gcwigt.<br />
centen).<br />
's Gravenhage.<br />
Ophren(lSt<br />
Aantal<br />
(in gulden• en<br />
of gcwigt.<br />
centen).<br />
Rij.-.vijk.<br />
OpLrcni;st<br />
Aamal<br />
(in. ffUldc11s cu<br />
of aewitJl.<br />
ccntc11).<br />
Reizigers te klas•e ....<br />
899<br />
1,404.70<br />
û32<br />
824.70<br />
10,309 15,387.20<br />
662<br />
1,012.85<br />
44,923 I 67,101.15<br />
264<br />
278.20<br />
~c<br />
1,257<br />
1,380.90<br />
1,165<br />
'l,074.75<br />
26,350 29,304.85<br />
1,616<br />
1,3H6.55<br />
52.622159,411.65<br />
332<br />
322.15<br />
3e<br />
10,541<br />
6,232.10<br />
,t,785<br />
2,577 .25<br />
97 ,252 û8,207 .10<br />
8,270<br />
4,H4.95<br />
185,901 H5,857.30<br />
'1,857<br />
870.70<br />
Krijgslieden ......... . .................... .<br />
IJoor de eonduetenrs verantwoortl ..... .<br />
20<br />
'17.15<br />
2.25<br />
To,aal. ...... .<br />
Bagage ........................... · .. 1'1. P•<br />
Bes•elgoederen ...... .<br />
12,697<br />
10,645<br />
36,421<br />
9,017.90<br />
'105.96<br />
842.72<br />
6,582<br />
3,071<br />
53,029<br />
4,476.70<br />
31.92<br />
986.075<br />
133,9H /112,916.30<br />
'143,344 '1,342.91<br />
678,651 / 16,071.41<br />
'10,548 6,524.35 283,4461242,372•35<br />
'10,225 110.72 598,230 5,426.50<br />
47,961 1,385.35 l 1,946,164 / 40,871.245<br />
2,453<br />
2"114<br />
9,996<br />
1,47'1.05<br />
18.04<br />
288.24<br />
-.-i:<br />
1-.s><br />
-<br />
Koopmansgoederen ...... .<br />
655,97'1 2,756.725<br />
625,879 2,927.60<br />
To<br />
Paarden . . .... .. ....... .. . .. . ....... " " ~ 117.30 ' 6.35<br />
n.................................. 5 1 " \ 878 " 1 5d<br />
lilein vee...... . .......... . ......... " 362 / • '13 15,430 . 49 537 )<br />
O> Il Post- en buitengewone ontvangsten •....<br />
O><br />
A.lgemeen totaal der opbrengst .... f0,083.88 5,501.045 137,237.94f> 8;035.42 292,595.935 1,777.33<br />
...<br />
·--=-......;. ~v<br />
...,jj
··- .-==<br />
-- - - -- --<br />
"""1111<br />
Overzigt voor elk station van het vervoer langs den Hollandschen IJzeren Spoorweg, gedurende 1866.<br />
1<br />
Delft.<br />
Schiedam,<br />
Rotterdam.<br />
Post- en buitcnge,vonc<br />
ontvan:.;sten.<br />
'I'O'J.'1'.Ji.L,<br />
VERVOER ..<br />
Aaut~l<br />
of rrcwic;t.<br />
Opbrcncst<br />
(in rrulrencrst<br />
Aantal<br />
(in u~ldens en<br />
Of (;CWÎ(;t.<br />
centen).<br />
MEI.<br />
Opbrenrr••<br />
Aantal<br />
(in rrulden• en<br />
of rrcwigL.<br />
cc11rcn).<br />
JUN IJ.<br />
Aan ral<br />
Ophrc"lr"<br />
{in gulden~ en•<br />
of ffCl-VÎfft.<br />
centen).<br />
Reizigers, t• klas•e .... . .<br />
f0,822116,125.25<br />
ze<br />
3•<br />
Krijgslieden . . .<br />
12,175<br />
62,517<br />
443<br />
10,756.05<br />
33,922.40<br />
U3.20<br />
Door de conducteurs "e1•anh"oord.<br />
9.95<br />
Totaal.. . . 85,!:157 1 60,956.85<br />
Bagage. ,.<br />
.. 1\1, p. 1 143,006 1 1 ,294.32<br />
lllestelgoe•leren ..... 915,2861 14,991.735<br />
l(oopman•goederen .. 3,076,260 1 9,317.2'1<br />
9,79~ 114,967.LO 11,565 1 17,878.20 12,581 1 19,284.60 14,609 1 21,906.80 15,553 1 22,880.25'<br />
13,200 12,122.55 17,373 I 16,991.75 18,756 I 18,793.15 23,523 I 25,101.10 24,005 1 25,764.10<br />
65,284 36,783.25 73,949 44,445.95 72,342 43,966.55 103,437 66,545.80 94,210 60,967.28:<br />
377 160.95 . 376 138.25 426 176.45<br />
728.25 589 228.40<br />
8.45<br />
7.85<br />
2.30 '.'7341<br />
14.04<br />
4·.20 1<br />
88,653 64,042.30 103,263 79,462.00 104,105 82,223.05 143,303 IH4,295.99 134.357<br />
141,186 1,286.31 153,451 1,511.96 169,578 1,646.60 222,817 1 2,148.98 224,074<br />
795,52'1 13,791.295 697,518 13,337.62 680,015 13,33'1.25 679,170 1 13,362.395 648,739<br />
824,325 3,622.95 341,939 1 ,630.38 282,306 1 ,241.41 243,523 1 1,009.48 277,132<br />
l&,520. 85 '/ 1, 149 ,9451 .15,800.651<br />
"....... . " .. 1 4, 134,5 .5·1·~,603.26'1 I, 7 6 t ,0321 t 8, 7 00 .55 '/ t '192,908 , 16,4 79. 9611, t 31 ,899116,2 t9 .2 6 / • '145,510 l<br />
-;.;.-::<br />
L~<br />
~laandelijksch<br />
overzigt van het vervoer langs den Hollandsehen IJzeren Spoorweg, gcdmende i86t<br />
JUL IJ. AUGUSTUS. SEPTEMBER. OC'l'OBER. NOVEMBER. 1 DECEMBER. TOTAAL.<br />
1 1 i ,.<br />
YERVOER.<br />
Aantal Opbrencrst Aantal Ophrcnast Aan Lal Opbrc11rrst .Aantal Opbrcnrrst Aantal OpLrCHi}St 1 A
Maandelijksch overzigt van het vervoer langs den Hollandschen IJzeren Spoorweg, gedurende 1865.<br />
JULIJ. AUGUSTUS. SEPTEMBER. OCTOBER. NOVEMBER. DECEMBER. TOTAAL.<br />
VERVOER.<br />
Aan lal<br />
of rrcwiut.<br />
OpLrenrrst<br />
(in ffUldcus .cn<br />
centen).<br />
Aantal<br />
of rrcwirrt.<br />
Opbrcnrrst<br />
(in auldcns en<br />
centen).<br />
AaHt
1<br />
}laandelijksch overzigt van het vervoer langs den Hollandscben IJzeren Spoorweg , gedurende 1866.<br />
JUL I J. AUGUSTUS. SEPTEMBER. OCTOBER. NOVEMBER. DECEMBER. TOTAAL.<br />
VERVOER. Opbren3st Oplir..:nrrs t Opbrenast Oporen3st Ophrengz;t Opbrengst Opbrenast<br />
Aantal Aantal Aantal Aantal Aantal t\anral Aamal<br />
(in uuldcns en {tn u·ulllcms en (in CJUldcns CJl (in 11uldcns en (in 8u1dcns en tin 1,p1ldeus en (in 3 uldcus en<br />
of gewiat.<br />
of acwiar.<br />
of 1JëWi8t.<br />
of ecwiet.<br />
of eewirrt.<br />
of ecwiat.<br />
of gcwif$t.<br />
centen).<br />
ceu1en) .<br />
cen~ c n ) .<br />
centen).<br />
centen).<br />
centen).<br />
centen) .<br />
Reizigers, t• klasse . . ... 10,888 15,796.37 13/~97 20,338.81 16,351 24,798.57 15,822 23,610.61 11,609 17,684.04 10,950 16,561.21 147,538 220,905.6-1<br />
2 • ..... 19,813 21,070.30 26,078 29.139.20 27,517 30,975.47 26,764 28,94i.90 17,482 18,9-1-9.50 19,020 20,293.71 251 ,791 268,02-1-.51<br />
3e ..... 87 ,196 55,206.23 99,467 64,821.35 100,495 65,557.99 104,536 66,287.60 73,465 44,566.39 77,242 46,977.55 1,016,450 633,012.09<br />
Krijgslieden . . . ..... . ..... Il Il Il Il Il Il Il Il Il Il Il<br />
Door •Ie contlucteurs Ter•<br />
antwoord . . ... . .. . .. . . . . . , lf Il Il Il Il Il<br />
"<br />
Il<br />
Il<br />
"<br />
"<br />
Il<br />
,,<br />
Il<br />
,,<br />
Il<br />
"<br />
Totaal . .. . ... . 117,897 92,072.üO ·139,01~2 1'14,299.36 144,363 121,332.03 147,122 H8,840.H 102,556 81,199.93 107,212 83,832.47 1,415,779 1,121,942.21<br />
Bagage .... . .. . ... . N. P• 171,322 1,661.55 203,446 1,963.50 236,945 2,245.51 202,382 1,949.70 168,744 1,602.01 139,551 1,362.34 2,076,169 20,011.49<br />
Bestelgoederen ... . 609,079 11,809.08 716,396 13,239.83 752,443 13,817.13;; 796,210 U,953.67 743,967 14,129.315 692,61 0 13,879.55 8,206,933 157,327.33<br />
Koopmansgoederen . 246,071 1,047.84 387,788 i,707.745 409,080 1,795.75 407,483 1,680.63 401,789 1,676.15 401,193 1,849.86 4,071 ,328 17,659.205<br />
Vervoe\' van reizigel's, goederen enz., over den Spoorweg Aken-Maastricht-Landen, in 1865.<br />
REIZIGERS.<br />
GOEDEREN, EJ\Z.<br />
\<br />
MAANDEN.<br />
,J:.t11uarij. . ....... .................<br />
Fcbrua1•ij ..... ... .... ................<br />
llaa1•1 ....... ... .. ...... . ......... . .<br />
Ap..il . . ........... . .. .. ........... . ..<br />
~lei ... .......... ....... .... .... ....<br />
dunij . .. . ..... ... ...................<br />
olulij ....... . ................... · · · · ·<br />
Aui:ustus ...........................<br />
Scpte111her ..... . ................. . ..<br />
Octobor ...... ......... . ... . .........<br />
N'ove01.ber ... .... .. ..... ... .. . .. . ...<br />
December . . . . . . . . . . ...............<br />
STATIONS.<br />
Totaal ......<br />
.\leen ( iUarschierthor) ...........<br />
Alccu (Templerbeml) . . .. . ........<br />
!lioblscheidt . ..... ..................<br />
Simpelveld ..... . . ..................<br />
"\-Vijh•e ..... . ........................<br />
Vallrnuburg .. ........... . ...........<br />
i'tJccrsscn . ..........................<br />
;1-Iaa.stricl1t ...... , ......... ..........<br />
l"anackeu .. . ...... ... .. .............<br />
Eijgel1tbilsen ............ . .. . .......<br />
l11iinsttwbi1Pien ................ . .... .<br />
Bevc1•ts ..................... ........<br />
Diepenbeek ... . ... .. , ..............<br />
Hasselt .............................<br />
"'lken . . . .......•....................<br />
Co1•tenbosch . . . . ..... .. ............ .<br />
St. T1•uije11 ...................... . ..<br />
Velm ................................<br />
l"a11clcn ... ..... .. . .. . ..... .. ........<br />
Totaal. . . . ".<br />
PER KLASSE VAN RIJTUIGEN.<br />
Bagage. Rij- Steenkolen van VEE.<br />
Kohlscheidt<br />
tuigen. Goederen.<br />
TOTAAL.<br />
naar Aken en Paarden.<br />
1 M;litalrnn<br />
1•tc. 2c1c. 3t1c. •en Nederland. Runde IKalvoren 1 Scha en. 1 Spoon<br />
ren.<br />
P varkens.<br />
kinderen. Ned. ponden. Ned. ponden. Ned. ponden. var 1 rens.<br />
1 1<br />
913 4,777 17 ,846 740 24,276 48,200 " '12,471,950 9,590,000 236 1,697 526 5,702 1,345<br />
708 4,629 18,136 647 24,120 48,670 " 12,324,700 8,592,500 531 'l.668 507 9,807 1,l52<br />
900 5,355 21,293 1,'~62 29,0'10 72,350 1 14,189,750 10,91! 7 ,000 680 1,518 762 10,597 4,093<br />
1,076 7,·154 24,921 2,429 35,580 74,HO Il 12,282,400 10,622,500 267 977 800 16,088 5.97 l<br />
1,334 8,275 27,093 5,712 42,414 82,540 " 12,056,200 10,332,500 326 1,304 785 18,532 3,902<br />
·1,455 8,385 30,323 1;857 42,020 84,500 " 14,343,500 10,249,500 394 894 740 13,!H3 2:190<br />
1,393 7,972 25,154 1.100 35,619 87,040 2 14,615,250 11,014,500 157 1,037 632 9,070 1,6-14<br />
1,772 10,254 29,262 2,532 43,820 114,050 " 14,284,300 11 ,380,500 405 1,040 960 11 ,2 14 G82<br />
1,953 10,660 29,580 1.,086 43,279 1H,710 1 14,467 ,900 12,4'18,000 304 358 1,373 10,()/~2 1,588<br />
1,355 7,455 25,'l68 ·l,048 35,026 96,680 " 14,503,400 13,235,000 138 145 1,798 12,026 8'14<br />
1,081 5,307 '19,887 1.080 27,355 63,190 ,, 15,81~6,650 12,900,000 137 246 1,292 7,079 /~87<br />
1,059 5,362 18,'161 1;484 26,066 54,610 " 15,784,200 11,482,500 150 299 814 12,579 676<br />
-------- ---- - ------------<br />
14,999 85,585 286,824 21,177 408,585 938,280 4 167,170,200 132,764,500 3,725 11,183 10,989 •137,249 !H;514<br />
- - ----- - - --- -------------<br />
530 3,430 3,697 134 7,791 43,700<br />
"<br />
13,093,950 ,,<br />
" " "<br />
" "<br />
1,292 8,438 16,124 195 26,049 124,930 Il ·12,082,450 Il Il<br />
Il<br />
"<br />
" "<br />
Il Il Il Il Il<br />
Il<br />
" "<br />
132,7M,500 Il Il<br />
" " "<br />
146 1,598 7,050 2 8,796 5,220 " 1,119,200 Il<br />
,,<br />
Il<br />
"<br />
"<br />
"<br />
206 1,323 9,480 196 11,205 10,930 " 114,100 Il<br />
Il<br />
"<br />
" " "<br />
759 5,2'13 14,258 298 20,528 26,840 Il 4,737,950 ,,<br />
Il<br />
Il<br />
" "<br />
"<br />
102 3,588 13,737 222 17,649 H,350<br />
544,550 ,,<br />
Il Il<br />
"<br />
" " "<br />
3,004 18,482 56,093 771 78,350 269,840 ,, 40,159,050<br />
Il Il Il Il Il Il<br />
469 3,0'10 10,713 179 14,37'1 25,800 ,, 1,519,150 ,,<br />
Il 1/ Il Il Il<br />
5 169 1,683 22 1,879 710 ., 163,300 Il<br />
Il Il Il<br />
"<br />
"<br />
460 2,552 13,083 263 16,358 19,430 " 2,838,850<br />
Il<br />
Il<br />
Il<br />
"<br />
" "<br />
86 262 2,B9 42 2,539 960 Il 36,200 Il ,,<br />
Il<br />
•I<br />
" "<br />
85 1,538 6.238 1'12 7,973 3,420 ,, 763,900 ,, ,,<br />
,; Il<br />
"<br />
"<br />
2,055 12,857 34,485 6,866 56,263 10·1,940 1 18,491,400 ,,<br />
Il Il Il<br />
" "<br />
57 597 4,986 127 5,767 3,410 Il 1,252,050 Il Il Il ,,<br />
Il<br />
"<br />
253 588 6,522 99 7,462 1,790 Il Il<br />
852,600 Il Il<br />
,,<br />
Il Il<br />
1,908 11,950 36,987 1,479 52,324 97 ,9110<br />
" 15,039,050 ,,<br />
Il Il Il<br />
" "<br />
82 665 4,552 50 5,349 Il ,, 330,750 Il<br />
Il<br />
"<br />
" "<br />
"<br />
3,500 9,325 44,987 1o,120 67 ,932 190,070 3 54,031,700 Il Il Il Il Il<br />
"<br />
----------------<br />
~ ----------<br />
14,999 85,585 286,824 21,177 408,585 938,280 4 167,170,200 1132,764,500<br />
,,<br />
Il Il<br />
,,<br />
"<br />
=<br />
;--- :"."<br />
532 555<br />
Venoel'de 1·cizigers o udschcn Ccnfraal-Spoonveg, in 1864.<br />
~AR<br />
VAN<br />
Utrecht. De Bilt. Soest. Amersfoort. Nijkerk. Put erwijk. Hulshorst. Nunspeet. Elburg-Epe. Oldebroek. Hattem. Zwolle.<br />
TOTAAL.<br />
'<br />
I!<br />
I!<br />
1:1<br />
1:,<br />
,,<br />
!1<br />
11<br />
Il<br />
Utrecht .... ·.. ... . . ... ...... .... . .. ......... 1,613 6,636 22,881 4l265 2,~ û,855 85 638 1,225 132 6,227 11,592 64,828<br />
·l,687<br />
1<br />
Il 229 1,266 194 38 2 26 27 2 44 85 3,617<br />
de Bilt ...... ·· ····· ····· ···· ··· ·········<br />
Soest .... 5,438 210<br />
Il 1,056 252 36 2 5 20 2 54 122 7,238<br />
... ··········· .. ··· ·········· ·<br />
A.rnersfoort .. .... . ..... ... ·············· 22,326 1,356 ·J,033<br />
Il 6,564 ,361 95 105 179 40 558 1,2i8 35,763<br />
Nijlrnrk . .... . .......... ... ......... ... .. 4,044 164 255 6,033 " 2, t,848 77 413 160 44 230 437 16,-i-21<br />
Putten .. . .. .... .. .. .. .... ··········· ··· · 2,896 21 56 1,300 2,784 ~ ~ , 014 105 278 68 57 157 1,247 10,983<br />
Harderwijk ..... . ...... ··· ·············· 7,391 35 35 1,197 t,698 2,l 772 1,682 526 87 779 1,040 17,507<br />
Hulshorst .............. . ............ .... . . 95 2 3 88 115 938 Il 409 50 35 112 186 2,f34<br />
Nunspeet . .. .. . .. .... .. .. .... . ........... .. 642 ·18 6 100 373 ,725 593 Il 2'13 213 285 315 4,750<br />
Elburg-Epe . 1,288 -13 28 00 130 411 43 180 Il 59 734 795 3,916<br />
····· ········· ····· ··········<br />
Ol
,.. - ,..<br />
m<br />
Vervoerde 1·eizigel's ov ndschen Centraal-Spoorweg, in 1865.<br />
53ä<br />
-·<br />
~R<br />
VAN<br />
..<br />
Utrecht. De Bilt. Soest. Amersfoort. Nijkerk. Putten. Hardetj ~orst. Nunspeet. Elburg....: Epe. Oldebroek. Hattem. Zwolle.<br />
Mastenbroek.<br />
Kampen .<br />
TOTAAL.<br />
Utrecht .............. . .... , .....<br />
,, 1,726 6,868 24,880 4,068 1,246 7,1 157 643 1,232 128 775<br />
1<br />
14,791 7 2,166 65,826<br />
de Bilt .......... .. ....... ....... 2,218 Il 221 1,225 182 31 6 17 fO 2 11 103 ,,<br />
9 4,052<br />
Soest .............•.............. 5,912 214 Il 1,201 227 t9 , 15 13 Il Il<br />
151 Il<br />
13 7,822<br />
A.mersfoort .............. , , •. , . , 23,882 ·l,282 1,183 Il 6,530 822 1,4 99 137 170 34 9·1 1,231 Il<br />
299 37,225<br />
l\Tijkerk .............. , .......... 3,970 f35 233 6,253 Il 3,079 1,9 58 401 144 58 34 529 2 62 16,930<br />
Putten ........... .•. ............ 1,121 24 23 788 3,166 " 2,1 W8 387 84 42 44 315 1 31 8,266<br />
Harderwijk .................... 7,436 15 62 ·1,443 1,825 2,439<br />
" W6 1,742 478 74 181 1,746 4 223 18,374<br />
Hulshorst ....•..... . ........ " .. 150 1 Il 106 204 HO 8 381 57 50 27 233 5 4 2,137<br />
l\Tunspeet" ............ . . ........ 693 8 13 135 343 391 t,9 16 Il 282 191 175 569 Il<br />
71 5,309<br />
Elburg-Epe ..... . ............... 1,363 18 17 232 146 71 5 ~5 227 Il<br />
66 364 1,303 4 188 4,566<br />
Oldebroek ...................... 120 1 1 34 28 20 75 202 30 " 104 263 1 40 990<br />
Hattem ................ : ........ 769 9 2 95 37 58 1 it 156 382 138 " 3,259 17 419 5,530<br />
Zwolle ..•.................•..... 15,697 82 145 1,247 475 256 1,8 H 620 1,568 443 3,788<br />
" 578 14,954 41,931<br />
2 4<br />
" " " "<br />
5 5 26 510 ,, 884 1,461<br />
Kampeu" . ...... .... " .. " ...... 2,858 12 17 253 80 28 2 4 107<br />
177 34 625 16,735 974<br />
" 22,177<br />
· 1'1astenbroek ........ , . , ......... 20 Il<br />
Utrecht ...................... . ..<br />
Totaal ........ 66,209 3,527<br />
de Bilt .......................... f 864.115 "<br />
1<br />
8,785 37,892 17,311<br />
1<br />
OPBRENGST VAN HET VER~<br />
8,570 18, 04 5,039<br />
CHEN DE STATIONS.<br />
1<br />
1<br />
4,632 1,265 6,21-5 41,738 1,593<br />
" f 482.76 f 3,870.28 f 23,063.24 f 5,198.955 f 2,311.50 j 10,0 16.83 f 1,529.29 f 3,723.68 1 ;<br />
f 290.61 f 2,673.835 f 63,164.99 f 24.12 f 7,873.37 f 124,MG. 76:><br />
36.29 410.34 108.045 28.84 8.70 27.43 24.60 3.49 36.25 323.92 ,, 34.91 1,923.63<br />
Soest .... . . . . . ............. .. .... 3,211.38 35.85 Il 206.725 104.43 18.82 30 19.85 25.49 0.72 0.62 432.37<br />
" 34.46 4,145.46~<br />
A.mersfoort . . .................. , 20,759.14 429.05 207.25 "<br />
1,963.595 525.62 1,2 U6 186.025 314.52 54.12 228.95 2,959.655<br />
" 748.675 29,780.025<br />
l\Tijkerk ............ . ... . ....... . 7,065.99 85.815 114.42 1,967.425 Il 716.76 1,0 11.06 367.99 177.89 62.26 51.36 1,035.97 1.70 136.46 12,856.50<br />
i<br />
684.40 4 13.44<br />
Putten . ... .... .. ................ 1,833.47 22.73 17.60 491.25 215.40 73.40 35.21<br />
" 67.16 444.65 1.35 69.78 4,462.65<br />
Harderwijk .. ... . , .. " .. "" ... 10,079.49 34.27 191.33 1,237.48 895.58 492.56 IB.62 568.17 307.27 45.98 191.40 2,112.87 4.40 339.96 16,657.38<br />
HulAhorst ....................... 3,071.795 1.15 "<br />
141.67 141.04 41.72 1 61.65 21.22 23.30 23.54 483. 71 4.75 20.90 4,182.06<br />
l\Tunspcet ...... ..... ....... .. . .. 2,045.42 17.48 35.05 166.10 825.63 318.67 6 15.93<br />
" 65.81 60.17 117.59 467.68 Il<br />
92.09 4,938.65 .<br />
1<br />
419.16 188.50 83.33 3 18.78<br />
Elburg· Epe .. ........ ......... .• 4,261.21 33.31 25.53 55.53 " 9.00 130.99 731.81 2.70 163.55 6,474.74<br />
~.00<br />
Olclebroek ...................... 265.19 1.60 1.61 54.15 30.80 17.50 66.13 4.10 Il<br />
28.86 111.35 0.50 31.80 693.16<br />
f<br />
Hattem ............ . ............. 4,404.89 26.04 6.19 250.69 H.6.19 113.03 1 ~l.53 120.32 141.27 40.50<br />
" 627.90 4.63 233.0'i 6,328.89<br />
Zwolle ............. . ......... . .. 74,943.46 266.11 486.02 3,835.205 2,093.71 1,015.33 2,5 i5.95 913.015 996.36 179.26 822.94 Il<br />
100.55 6,277.36 95,059.06<br />
2.19<br />
Mastenbroek ................... 48.29 Il<br />
Il 3.20 3.30 3.25<br />
"<br />
6.83<br />
"<br />
" 12L17 Il<br />
139.49 333.42<br />
Kampen ........................ 9,485.155 40.60 50.49 1,669.20 236.34 63.08 4 13.04 155.30 16L02 29.52 369.58 6,630.9!) 164.31<br />
" 19,538.315<br />
r-.<br />
1<br />
19,363<br />
1<br />
242,596<br />
l<br />
1<br />
Totaal. ....... f 142,338.995 f 1,476.765 f 5,042.06 f 33,912.635 f 12,587.215 f 5,746.76 j 17,3 8.93<br />
f 4,289.30 f 6,039.935 f 837.39 f 4,749.905 f 79,649.035 f 309.01 f 16,195.815 f 332,054. 71<br />
Verschillende ontvangsten Il Il Il Il Il<br />
"<br />
.A.lgeheele opbrengst ... ...<br />
Il<br />
" " "<br />
if 6,039.935 ,-:;:-837.39 1 f<br />
1<br />
Il<br />
" " 13,266.79<br />
"<br />
f 142,338.995 / 1,476.765 .15,042.06 f 33,912.635 f 12,587.215 f 5,746.76 j17,3 18.93 f<br />
1--' 4,289.30 4,749.905 f 79,649.035 f 3Q9 01 f 16,195.815 f 345,321.50<br />
1 1<br />
1 '<br />
,i<br />
1<br />
'·<br />
;<br />
'<br />
:<br />
,<br />
~ ;<br />
...i4
,.<br />
~<br />
ä56<br />
Vervoerde reizigers ov Jandschen Centraal-Spoorweg, in 1866.<br />
m<br />
A.R<br />
VAN<br />
' ~ TOTAAL.<br />
Elburg- Olde- Masten-<br />
Utrecht. De Bilt. Soest. Amersfoort. Nijkerk. Putten. Harder ~orst. N unspeet. Wezep. Hattem. Zwolle. Kampen.<br />
Epe. broek. broek.<br />
1<br />
5,484 21,719 3,760 1,069 7,G !27 639 1,037 88 123 l 490 9,334 9 2,899 56,351<br />
Utrecht . . ....... . . . ...... . .. . .<br />
Il 1,961<br />
de Bilt . .... .. .. . . . ..•... . . ... 2,191 Il 217 1,136 195 15 2 7 13 2 3 '1 97 ,, 12 3,915<br />
Soest ...... . ...... . . ... .. .. • .. 4,494 188 "<br />
844 172 12 1 6 27<br />
" 1 15 142 "<br />
46 5,990<br />
A.'lllersfoort" ... .. .. .". " . ... 20,772 1,075 899<br />
Il 5,450 671 t,3· 108 105 199 18 14 75 879 " 294 31,885<br />
Nijkerk •.... " . .... .. " .. . .. " 3,560 190 191 5,057<br />
Il 2,842 1,5 38 239 155 53 8 32 265 3<br />
1<br />
75 U,292<br />
Putten .... . ...• . ......... . .... 1,067 H 17 709 2,789 " 2,0 !08 353 69 21 18 57 220 " 29 7,491<br />
Harderwijl< .. . . ....... . •... . . 7,628 23 56 1,332 1,637 2,452 wo 1,548 442 78 38 132 1,463 2 373 17,804<br />
Hulshorst .. ..•... . ... . .. . . . .. 116 2 118 191 125 6<br />
407 83 39<br />
"<br />
5 30 162 17 3 1,977<br />
'<br />
Nunspeet .. . ....... . . . ........ 713 12 9 129 296 393 1,8 530<br />
Il 196 147 21 115 509 1 148 5,021<br />
Elburg-Epe . .. . ..... . . .•... . . 1,118 10 30 202 176 86 4 99 232 " 48 59 245 1,173 " 284 4,187<br />
Oldebroek .. . ..... . . .... ·: .. . . 73 1 1. 23 31 25 60 168 40 " 20 70 233 1 64 890<br />
Wezep . . .... . . .. .. . . ......... 91 1 "<br />
23 10 16 5 42 62 15 " 49 275 4 117 754<br />
Hattem" . . . .... . .. . • . " ."". 476 12 10 71 40 64 1 20 102 347 98 38 " 1,958 19 640 4,049<br />
z,volle .. ···· · . . . . ..... ".. .. .. 9,275 108 150 823 257 198 t,5 !96 614 1,372 238 247 2,525 Il 380 16,456 34,346<br />
l'tlastcnbrock" . .... . . . . . . . . .. 17 Il 1 "<br />
1 " 11 " 3 Il 3 30 247<br />
"<br />
621 936<br />
Kampen . .. .. ....... . .. ...... . 2,832 12 32 264 72 45 4 5 191 299 79 96 741 19,992 723 " 25,806<br />
Totaal .. . . . ... 54,423 3,604 7,099 32,450 15,077 8,013 17,7 ,9!0 4,653 4,344 924 694 4,607 36,949 1,159 22,061 21.5,694<br />
OPBRE NGS T VAN HET VER~<br />
SCHEN DE STATIONS.<br />
Utrecht" .. . . " . .. ..•.... " . . .<br />
" f 547. 37 f 3,286.835 f 20,890.12 f 4,877.99 f 2,097.765 j 9,9 !06.23 l f1,518.98 f 3,180.24 /221.01 f 368.83 f 1,779.06 f 40,871.32 f 28.85 1 f 10,998.25 f 100,957.10<br />
de Bilt ... . . . .... . . . •.•....... f 580.81 Il 37.875 385.03 121.62 14.45 3.50 12.95 32.53 3.20 6.30 1.85 342.86 " 43.52 1,613.525<br />
S oest ............... . . ...•.... 2,392.96 33.075 Il 146.885 82.16 7.50 0.95 8.00 51.175 0.33 4.02 33.01 438.39 " 131.60 3,369.305<br />
~111 ers foort . . ............ . ... . 18,221.955 361.62 159.335<br />
1,686.875 554.94 1,1<br />
"<br />
121.76 136.195 359.53 37.965 25.06 197.83 2,122.975 " 840.20 26,003.265<br />
5,524.41 110.225 98.04 1 ,573.51 , 671.855 9<br />
Nijkerk .... . ....... . . . . ... ...<br />
!3.02 209.60 196.62 59.49 13.15 53.56 500.01 3.875 156.89 10,129.165<br />
1,579.975 11.00 12.23 528.57 597.37 4<br />
Putten . . .... . ... . .. " .. . . " ."<br />
"<br />
!L85 202.63 57.625 17.67 19.93 106.68 321.43 " 72.44 4,008.06 i<br />
11,346.16 27.82 58.45 1,1.66.135 836.22 544.98<br />
Harder-wijk ....... . .. . . . .....<br />
" 124.43 542.19 278.43 50.05 39.745 160.71 1,764.94 2.20 578.06 17,520.52<br />
Hul8laorst . .... . . . ..... . .. . . .. 2,169.865 1.15 1.90 218.53 118.43 49.56 2<br />
' 64.90 31.56 18.01 4.35 30.06 350.28 22.58 7.53 3,373.905<br />
1,729.935 26.06 17.40 160.73 379.02 259.21 G 99.40 Il<br />
Nunspeet . . .... . . . . . ... . . . . ...<br />
51.31 46.93 11.00 73.54 467.36 0.80 211.49 4,151.375<br />
3,562.75 17.00 45.565 4'11 .80 262.335 97.77 3<br />
Elburg· Epe .. . .. ... . .. . .. . . . .<br />
!0.42 59.485 " 6.05 15.14 90.18 677.185<br />
" 257.465 5,893.23<br />
Oldebroek . . .. . .... ... ... . ... 210.38 1.60 1.58 38.10 33.73 22.91 30.99 57.06 5.28 " 5.02 17.91 98.535 0.50 50.45 625.345<br />
297.135 1.75 H.24 13.1!75 16.09<br />
Wezep . . .. ......... . .. . .... . .<br />
"<br />
3.85 23.08 13.93 3.01 " 5.50 79.13 2.73 72.13 614.12"<br />
2,636.91. 32.77 23.55 194.28 340.28 254.07 2 47.H 114.08 124.04 27.035 4.20 Il<br />
IIattem ... . . . .... . . .. . .. . . .. . .<br />
362.79 4.87 341.01 4,762.22<br />
1 43,709.515 380.69 691.30 2,483.685 772.17 405.16 2,~<br />
Zwolle ... . ...... . . . . . . .. . . .. .<br />
!67.67 826.785 819.745 99.45 75.86 511.115 " 63.715 6,635.255 60,099.325<br />
Mastenbroek ....... .. ... . .... 44.42 Il 1.95 78 .,<br />
"<br />
16.26<br />
"<br />
1.80 " 1.05 7.83 38.83 Il 96.375 211.495<br />
11 ,994.(i2 37.02 97.38 927.765 193.35 90.08 7<br />
9.87 332.03 282.495 58.85 61.21 415.625 7,912.025 H7.775<br />
" 23,260.355<br />
t<br />
Kampen . .. .. . .. . ....... ... .. .<br />
T o taal. .. . .... f 106,001.80 f 1,589.15 f 4,533.39 f 29,166.38 f 10,315.805 f 5,086.34 /'17,l 157.31 f 4,107.965 f 5,486.31: f 649.05 f 654.865 f 3,484.46 ./ 56,348.06 f 247.895 f 20,492.665 f 266,592.315<br />
Il<br />
Verschillende ontvangsten<br />
" " " " "<br />
" "<br />
r--1<br />
Il ~<br />
Il<br />
" " "<br />
A.lgchecle ophrengst .... f 106,001.80 f 1,589.15 f 4,533.39 f 29,166.38 f 10,315.805 f 5,086.34 JI7, i57.31 j 4,107.965 f 5,486.31 f 649.05 f 654.865 f 3,484.46 j 56,31~8.06 f 247.895 j 20,492.665 j 283,414.48<br />
Il 16,822.165<br />
1:<br />
II. 68 . 1<br />
1<br />
u<br />
j
Overzigt voor elk station van het vervoer langs den Centraal-Spoorweg, gedurende f 864.<br />
Utrecht. de DiU, Soest. Amersfoort. Nijkel'k.<br />
Putten.<br />
1<br />
VERVOER. OpbrenffS t Opbrenust Opbrcn rrs t Opbrcn rrs t Opbrrnrrst Opbrcurrs t<br />
Aanta l Aantal Aanta l Aantal Aantal Aanta l<br />
of rrcwirr t.<br />
(in ffUldcn s en (in rr uldens en (in uuldcus eu (in guldens en (in c-uldcns en (i n 3ulclcns en<br />
centen).<br />
of rrewirr t.<br />
centen) .<br />
ofrrcwirr t.<br />
centen).<br />
of rrcwirr t.<br />
centen ) .<br />
of rrewiut.<br />
centen ) .<br />
of uew iut.<br />
cen ten).<br />
Reizigers, t e klasse .. .. .. . . " . . . ... . . . ... 4,767 14,456.10 236 237.60 397 465.15 1,295 1,890.70 288 459.05 166 319.95<br />
2 e<br />
······ ···· ··· ··· ·· ·· · 12,688 24,180.12 229 186.25 1,634 1,091:15 5,998 5,584.12 1,575 1,437.50 665 720.60<br />
3 e . ·· ·· ··· ··· ······ ·· ··· 39,291 39,972.18 3,106 1,007.00 4,948 1,832.10 26,644 13,665.03 14,424 6,498.70 6,929 2,751.95<br />
lü•ijgslieden . .. . . ... .. , . . . .. .. . . .. . . ... ... . 1) 8,082 4,104.74 46 7.39 259 52.30 1,826 563.80 134 37.62 3,223 1,113.84<br />
Suppletie . ... ..... . .. . .... . . ..... . . ... . ....<br />
" 277.98 " 4.50 " 12.18 " 81.79<br />
" 46.43 ,, 20.00<br />
'l'otaal .. ... .. . 64,828 82,991.12 3,617 1,442.74 7,238 3,452.88 35 ,763 21 ,785.44 16,421 8,479.30 10,983 4,926.34<br />
Bagage. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . N. p. 323,715 2,494.71 2,252 8.64 9,388 ' U.80 89,965 543.73 28,187 '18UO 32 ,103 146.4·1<br />
~t.:<br />
~<br />
OIO<br />
Bestelgoederen ..... ...... . . . . .. . .. . 493,080 11,599.63 2,5'11 48.82 10,295 157.13 89,440 1,515.57 23,026 541.66 5,150 125.89<br />
Koopmansgoederen ....... . ... . . . .. 4,369,693 8,648.-195 171 ,615 128.30 30 ,524 30.24 881 ,926 1,403.615 525,730 807.795 103,935 191.H<br />
Totaal . . . ... .. 5,186,488 22,742.53•1 176,3781 185.76 50,207 232.17 1,061 ,331 3,462.915 576,943 1,530.555 141,188 463.41<br />
Rijtuigen . ..... ... . ............ .. .... stuks 8 148.05 " " " " 3 27.00 " " "<br />
Il<br />
Paar1len . . . .. ... ..... .. .. .. . . . .. .. . ... 150 361. 75 " " " " 23 55.00 10 16.50 17 100.00<br />
Vee" .. " .. : " ....... . .. . . . ..... . . .. . . 365 238.46 " " 100 49.50 3,021 1,174.20 4,498 1,805.16 396 269.00<br />
Verschillende ontvangsten ... ... . ... . ..... ,, 73.37 " 1.38 " 3.33 "<br />
111.075<br />
" 85.51 " 3.73<br />
Algemeen totaal der opbrengst ... .<br />
" 106,555.285<br />
"<br />
1<br />
1,629.88 Il 3,737.88 " 26,615.63 "<br />
H ,9'17.025 "<br />
1<br />
5,762.48<br />
l ) Hieronder 22 uolciders.<br />
Overzigt voor elk station van het vervoer langs d<br />
Centraal-S . -<br />
·· ~~ 1 vvu.u..L'-"UU\I 'J.UU/.llt<br />
VERVOER.<br />
Harderwijk.<br />
Aanta l<br />
Ophrenrrs t<br />
(in rrultlcns en<br />
of rrewirrt.<br />
centen).<br />
Hulslaorst,<br />
A
Overzigt . voor elk station van het vervoer langs den Centraal-Spoorweg, gedurende t86~.<br />
Zwolle.<br />
Verschillende ontvangsten.<br />
TO'.l'A.A.L.<br />
Omnibus<br />
Hattem·Zwolle.<br />
A.LGEMEEN TO'.l'A.A.L.<br />
VERVOER .<br />
Aantal<br />
Of ffeWifft.<br />
Opbrcnrrst<br />
Aan ral<br />
Opbrenast<br />
Aantal<br />
OpbrcnffSt<br />
Aantal<br />
Opbrenrrst<br />
Aantal<br />
Opbrenrrst<br />
(in guldens en (in rruldens en (in rruldens en (in f>Uldens en (in rruldens Cll<br />
centen).<br />
of &ewirrt.<br />
centen).<br />
of &ewirrt.<br />
centen).<br />
of rrcwi(lt.<br />
centen).<br />
of rrowirrt.<br />
centen).<br />
Reizigers, t• klasse." ."".""""".<br />
ze<br />
····················<br />
3• ···· ··· ·············<br />
Krijgslieden . , . ........ ....... . , ........<br />
1,71.0 6,784.05 Il Il H,273 31,445.30<br />
4,993 13,027.96 Il IJ<br />
1<br />
9,798 13,436.25 Il Il 131,992 99,806.90<br />
1,742 915.59 IJ Il 20,827 9,828.51<br />
1<br />
33,924 56,938.05<br />
1 1<br />
><br />
8,983 3,763.00<br />
Il<br />
1<br />
1<br />
1<br />
1<br />
IJ<br />
Suppletie •. . ...... . .......... . . ..........<br />
Il 196.04 Il Il<br />
"<br />
821.54<br />
Totaal. ......<br />
Bagage .......... , . . . . . . . . . . . . . . . . lW. p.<br />
Koopmansgoederen" ..... .... . ..<br />
Bestelgoederen .............. , ...<br />
18,243 34,359.89 Il Il<br />
198,016 198,840.30 8,983 3,763.00 206,999 202,603.30<br />
-<br />
1<br />
137,749 1,351.80<br />
Il Il<br />
804,953 6,100.81 26,994 1i6.45 831,947 6,217.26<br />
1<br />
75,724 2,474.35<br />
Il Il 780,476 18,797.60 70,648 746.67 851,124 19,544.27<br />
785,727 3,968.22 Il Il 8,372,737 20,045.72~ Il Il 8,372,737 20,045.725<br />
~·<br />
-Q<br />
Totaal .......<br />
999,200 7,794.37<br />
Il Il 9,958,166 44,944.135 97,642<br />
863.12 10,055,808 45,807.255<br />
1<br />
Rijtuigen., . ..... , . . . . . . . . . . . . . . . . stuks<br />
Paarden ..........................<br />
Vee . ........ .. ........ , .. ........ .<br />
Verschillende ontvangsten .... . ........<br />
5 89.75 Il Il 21 346.85 Il<br />
1<br />
Il 21 346.85<br />
78 '229.75 Il Il 427 1,188.75 Il Il 427 1,188.75<br />
7,581 7,234.97 Il Il 23,002 16,658.12 Il<br />
" 23,002 16,658.12<br />
Il 82.21 Il 6,382.99 1/ 6,952.60 " 94.95 1/ 7,047.55<br />
A.lgemeen totaal der opbrengst •..<br />
"<br />
49,790.94 1/<br />
6,382.99 Il 268,930.755 1/ 4,721.07 Il 273,651.825<br />
1<br />
1<br />
Overzigt voor elk station van het vervoer langs den Centraal-Spoorweg, gedurende t865.<br />
VERVOER.<br />
Utrecht.<br />
de Bilt.<br />
Soest.<br />
Amersfoort.<br />
l\Tijkerk.<br />
_I<br />
Putten.<br />
1<br />
1<br />
Opbreuust<br />
Aantal<br />
Opbrcnrrst<br />
Aantal<br />
Opbrenrrst<br />
Aantal<br />
Opbrcn&st<br />
Aantal<br />
OpbreD(jst<br />
Aantal<br />
Aa,; tal Opbrcnrrst 1<br />
(in fft1ldens en (in gt1ldcns en (in fft1ldens en<br />
Of (leWÎfft.<br />
(in rruldens en<br />
of cewi(lt.<br />
(in &uldcns en (in r,uldcns en<br />
centen).<br />
of {l•wirrt.<br />
centen).<br />
of rrewi&t.<br />
centen).<br />
of rrewirrt.<br />
ct:utcn).<br />
of rrewirrt.<br />
centen).<br />
centen).<br />
1<br />
Reizigers, t• klasse" ................ .. ,.<br />
ze . ........ ... .,.........<br />
3e . ·· ····· ···············<br />
Krijgslieden ... .................. . .........<br />
4,705 14,063.20 297 309.95 451 520.90 1,575 2,241.80 251 421.80 104 189.05<br />
14,069 26,909.44 280 182.05 2,054 1,305.30 6,441 6,053.77 1,511 1,417.85 665 690.10<br />
39,942 41,942.54 3,432 1,054.05 5,025 1,866.lt5 27,597 14,401.07 14,978 6,748.60 7,353 2,858.40<br />
7,110 4,050.785 43 6.135 292 62.265 1,61'2 500.875 190 48.37 144 31.91<br />
Suppletie ........... ... ....................<br />
Il 373.74<br />
" 3.25 Il 11.35 Il<br />
102.88 1/<br />
42.50 Il<br />
16.70<br />
1<br />
1<br />
i<br />
Totaal •.. , ... ,<br />
Bagage ............... , ...... " ....... N. p.<br />
Bestelgoederen " ..•..... " .... " ... .<br />
Koopmansgoederen ..... , .........• .<br />
65,826 87,339.705 4,052 1,555.435 7,822 3,766.265 37,225 23,300.395 16,930 8,679.12 8,2661 3,786.16<br />
304,565 2,587.53 2,673 22.38 10,998 55.68 87,695 564.53 25,710 184.91 10,429 62.08<br />
712,220 17,~24.89 3,490 62.06 11,335 190.52 135,335 2,050.485 26,644 572.24 5,845 141.57<br />
7,302,238 16,538.555 388,839 281.98 24,587 18.85 1,116,776 1,736.705 496,437 770.22 172.456 308.67<br />
~.,,<br />
:::<br />
1<br />
Totaal ........<br />
8,319,023 36,350.975 395,002 366.42 46,920 265.05 1,339,806 4,351.72 548,791 1,527.37 188,730 512.32<br />
Rijtuigen •... ... .. . . , .......•. , ..... , stuks<br />
Paarden, ......... . " . . ..•............ .<br />
Vee." ......... " .......... .... .. ... .<br />
Verschillende ontvangs&en •....<br />
10 178.60 Il Il<br />
1 6.05 1 6.55 1/ ,,<br />
" "<br />
Il<br />
55 183.60 Il Il 1 5.00 22 44.00 50 62.80 2 3.50<br />
876 481.15 Il Il 192 96.90 4,183 1,763.75 6,485 2,435.30 145 157.85<br />
146.735 Il 1.775 1/<br />
6.20 Il 313.61 Il 151.91 2.82<br />
Il<br />
Algemeen totaal der opbrengst ....<br />
Il 124,680. 765 Il<br />
1,923.63 Il 4,145.466 Il 29,780.025 Il<br />
12,856.50 Il<br />
4,462.65<br />
1
Overzigt voor elk station van het vervoer lang·s den Centraal-Spoorweg, gedurende f 865.<br />
llarclerwijk. llulsborst. Nunspeet. Elburg. Olclebroek, Hattem.<br />
VERVOER .<br />
Aanial<br />
of rrewi(lt .<br />
Opbrenrrst<br />
Aantal<br />
Opbreur,st<br />
Aantal<br />
Opbrencrst<br />
Aantal<br />
Opbrenrrs t<br />
Aantal<br />
Opbren rrst<br />
Aantal<br />
Opbren r;st<br />
(in guldens en (in culdeus en (in t;nldens en (in t;uldens en (in gulden. en (in liuldem1 en<br />
centen).<br />
of (lCWi (lt.<br />
centcu) .<br />
of Gewit;t.<br />
centen).<br />
of {leWit;t.<br />
centen).<br />
of cewit;t.<br />
centen).<br />
of cewict.<br />
ccutcn).<br />
Reiziger•, 1• klasse" ....... . . " . . .. .. . . . 402 675.90 205 303.45 142 330. 75 238 720.30 27 30.45 415 680.20<br />
~· ... . ' ~ .... ........... 1,736 2,516.20 209 148.10 465 674.15 824 1,531.25 51 82.05 1,579 1,319.25<br />
3e ... .. .. ........ .... .. 11 ,801 7,379.55 1,706 646.70 4,625 2,378.70 3,365 2,708.45 903 531.45 3,478 1,727.10<br />
Krijgslieden • . . . .. .. . ... . . . . .............. 4,435 2,260.225 17 3.02 77 33.38 139 71.28 9 5.53 58 34.92<br />
Suppletie ... . . ... .. ... . .. . ... ... .. .. . • •. ... Il 80.10 Il 2.35 " 24.91 Il 45.73 Il 1.45 tl 47.~2<br />
Totaal •. .. . . . 18,374 12,911.97 5 2,137 1,103.62 5,309 3,441.89 4,566 5,077 .01 990 650.93 5,530 3,808.69<br />
~<br />
~<br />
Bagage ... . . • . .. .. . .. . . ... ..... ..... N. P• 55,483 422.84 2,056 19.51 10,720 70.07 25,462 176.13 849 5.43 10,509 81.75<br />
Bestelgoederen ............ . .... . .. . 31,922 829.16 4,286 114.71 4,264 125.40 16,364 373.25 1,267 34.52 8,i60 277.37<br />
Koopmansgoecleren. " . . .. ..... ... . 982,403 1,864.70 1,813,528 2,917.66 62,562 143.69 109,803 417.02 Il Il 115,152 464.86<br />
Totaal . . .. .. , 1,069,808 3,116.70 1,819,870 3,051.88 77,546 339:l6 151,629 966.40 2,H6 39.95 133,821 823.98<br />
Rijtuigen . .. .... . ... .. .... : ... ... .. . stuks Il Il Il Il Il Il Il<br />
"<br />
Il<br />
Il<br />
Paarden .. ........... . ....... .. . .. . . 4 16.00 Il Il 3 7.50 Il Il Il Il 1 5.50<br />
Vee . .. " . . . ... . .... . .... . " ..... .. . . 584 266.10 34 25,00 1,493 1,147.25 515 323.25 Il Il 3,075 1,683.75<br />
Verschillende ontvangsten ........ ... . .. . Il 346.605 Il 1.56 Il 2.85 Il 108.08 Il 2.28 ,, 6.97<br />
"<br />
Il<br />
Algemeen totaal der opbrengst .. .. Il 16,657.38 Il 4,182.06<br />
1<br />
1<br />
Il 4,938.65 Il 6,474.74 Il 693.16 Il 6,328.89<br />
Overzigt voor elk station van het vervoer langs den Centraal-Spoorweg, gedurende 1865.<br />
Zwolle. Mastenbroek, Kampen.<br />
Post· en buitengewone<br />
ontvangsten.<br />
ALGEMEEN '.l'OTAAL.<br />
VERVOER.<br />
Opbrcn(l•t Opbrcnc:st Opbrcnast Opbrenc:st Ophrcnc:s t<br />
Aanta l Aantal Aanta l Aantal Aautal<br />
of ffew ic; t.<br />
(in c:uldeus en (in c ul
...<br />
Overzigt voor elk station van het vervoer langs den Centraal-Spoorweg, gedurende i866.<br />
Utrecht.<br />
de Bilt.<br />
Soest.<br />
A.mer&foort.<br />
Nijkerk.<br />
Putten.<br />
VERVOER.<br />
Aantal<br />
of gcwi!Jt.<br />
Opbren1Jst<br />
(in rruldcns en<br />
ctntcn).<br />
Aantal<br />
of gewigt.<br />
Opbrcncrst<br />
(in rruldens en<br />
centen).<br />
Aantal<br />
of gewigt.<br />
Opbrengtit<br />
(in guldens cu<br />
centen).<br />
Aantal<br />
of l]'OWiiJt•<br />
Opbrengst<br />
(in i;uldens en<br />
centen).<br />
Aantal<br />
of gewigt.<br />
OpbrellffSI<br />
(in rruld
~<br />
-- -<br />
-<br />
1<br />
Overzigt voor elk station van het vervoer langs den Centraal-Spoorweg, gedurende !866.<br />
Hattcn"<br />
Zwou".<br />
ltlastcnbroek.<br />
liarnpen.<br />
Vcrscbillcnde<br />
ontvangsten.<br />
AI,GE!tl"EE:'V TOT.11.llL, 1<br />
VERVOER.<br />
Aan Lal<br />
of i;ewii;t.<br />
Opbrennst<br />
(ln guldens eu<br />
centen).<br />
Aantal<br />
of ncwict.<br />
Ophrenn•t<br />
(in ffulclens en i·<br />
centen).<br />
Aantal<br />
of rrcwiat.<br />
Opbrengst<br />
(in uuldens en<br />
centen).<br />
Aantal<br />
of ffeWÎ{)t.<br />
Opbrennst<br />
(in c:uldens en<br />
centen).<br />
Aantal<br />
of gewint.<br />
Ophrcni;s t<br />
(in 3uldc11s en<br />
centen) .<br />
Aantal<br />
of c:cwiet.<br />
Opbrcnrrst<br />
(in auldc11s en<br />
centen).<br />
Reizigers, 1 e klasse . ................. .<br />
265<br />
495.90 1<br />
2,000 7 ,099.85<br />
3<br />
2.85<br />
538<br />
1,319.60<br />
10,125<br />
26,066.10<br />
2•<br />
1,049<br />
845.20<br />
7,405 13,087.39<br />
57<br />
3UO<br />
5,010<br />
6,136.45<br />
38,285<br />
55,308.85<br />
3e • . ··· ·· ··· ..... . .. •<br />
2,659<br />
1,357.70<br />
23,413 18,441.80<br />
869<br />
167.80<br />
18,802<br />
9,489.35<br />
150,022<br />
98,872.45<br />
Krijgslieden ... .. , ..... . .......... .. ... .<br />
76<br />
27.27<br />
1,528 754.275<br />
7<br />
4.595<br />
1,456<br />
1,010.24<br />
'17,262<br />
8,909.0ï 5<br />
Suppletie ... .. " ... .... ."""""""." 1 " 1 32.90 1 /1 246.05<br />
0.80<br />
140.05<br />
1,023.095<br />
1 1 1<br />
2,758.97 34,346 1 39,629.365 936<br />
To
...<br />
Ovei·zigt voo1i elk station van het mvoe ~atsspoorwegen, gedm·en
..<br />
- ,..<br />
550<br />
Vervoer langs en opb1·engst v1 ~ 11001•wegen, gedurende 186.t en l86ä.<br />
Sectie<br />
HARLINGEN-LEEUW ARDEN.<br />
Sectie<br />
ARNHEnl-SALZBERG.<br />
Sectie<br />
BERGEN OP ZOOM-ROOSENDAAL<br />
BREDA-BOXTEL.<br />
Sectie<br />
VENLO-MAASTRICHT.<br />
TOTAAL.<br />
VERVOER.<br />
Aantal of gewigt.<br />
Opbrengst<br />
(in guldens eu cHnten).<br />
Aantal of gewigt.<br />
Opbrengst<br />
(iu !luidens en centt<br />
IJnlal of gewigt.<br />
Opbrengst<br />
(in rruldcns en centen).<br />
Aantal of gewigt.<br />
Opbrengst<br />
(in (iUldcns Cll l'CDlen).<br />
Aantal of gewigt.<br />
Opbrengst<br />
(in culdcns en centen).<br />
1864. 1865. 1864, 1865.<br />
1864. 1865, 1864. 18! !64. 1865. 1864. 1865.<br />
1864. 1 1865. l8G4. 1865,<br />
1864, 1865. 1864. 1865.<br />
l&eiziger&, 1 • kla&&e .............. ....• . ...... 12,679 10,600 12 1<br />
974.!lO 11,933.60<br />
;,2071 7,134 6,073.85 7 ,304.66<br />
314 586.65<br />
19,886 38,!47 19,047.85<br />
'<br />
26,255 22,901 20,616.45 17,863.55<br />
54,145 50,33 .i,997 26,30r. 11,493.05 20,018.60<br />
2,868 3,512.20<br />
106,219 32,109.50 91,729.05<br />
3e 131,'130 130,127 56,246,60 54,448.47 ~<br />
197,931 96,25 ;,749 l 10,221 28,070.25 44,l 07 .03<br />
12,401 7,130.05<br />
208,779 450,680 84,3 i 6.85 201,941.225<br />
Krijgslieden .•.. ..........•.. .. ••.•·•···•·· • • · · 1,79 l. 3,276 519,125 934.45<br />
2,6o 1 537 276.175 6,458 17,414 1,461.85 5,l 18.375<br />
667<br />
5 1 921 942.725 1,300.025<br />
Kinderen • .. .... .. ... ..........................<br />
412.22 5 538.97 5<br />
3,748 1,20 94 1,583 218.10 427.75<br />
290 101,60<br />
7,481 630.325 2,210.275<br />
81<br />
,_____ 1 _____,____.:-----1-----1----·1-----1-~-t111----:--~--1---~-!-~~--!!-~~1-~~--1-~~~-1·~~-~1-~~~-l-~~~--l--~--l-~~--l•<br />
Totaal. ....... . 173,273 168,764 90,768.40 85, 719.05<br />
283,603<br />
"'·" ," 1 "" "' """ "" 1"" "·'" ·<br />
16,410 ll 1 606.67 5 619,941 137,566,375 345,203.97<br />
----1-----1·----I<br />
,<br />
Bagage (getal minimun&) ................... .<br />
5,423 813.45<br />
687.90<br />
5,497<br />
S2 1,787 568.05 564.75<br />
228 34.20 14,076 1,381.5 0 2,1 ll.40<br />
(ned. p.) .•................••..........<br />
387,~80 377,140 2,614.16<br />
2,555.24<br />
783,507<br />
429,240 2~622.86 2,926.13<br />
32,680 297.05 784,190 5 1<br />
237.02 11 1 927.295<br />
'<br />
Hon1len ...................... .. ... . .. ...... ... .<br />
Snelgoederen (in verzemlingcn van 10 11. P•<br />
en minde1-) ............... . .. . .<br />
(in verzendingen boven 10<br />
ned. p.) ..... · .................. .<br />
u".&telgoederen (i': .verzendingen tot het<br />
m1n1mum) .. ......•.. ..... ..<br />
(ne1l. p.) ........ ... ........ .<br />
Vrachtgoc1Jeren (in verzendingen tot het<br />
minhnu1n) ... .. ............ .<br />
Geld<br />
(ned. p.) .......... . ... ..... .<br />
geld&waarde (bevrachtingen van<br />
/250) ... ...... ..... .<br />
120<br />
362<br />
3,778<br />
66<br />
58<br />
~<br />
l<br />
72,:119 {<br />
489,240 ~<br />
614<br />
66,90<br />
75.33<br />
536.24 ~<br />
""'·" 1<br />
8.89 1<br />
33.05<br />
6,240.41<br />
3,709.08<br />
13.97<br />
475<br />
95~<br />
25 152<br />
Z74<br />
142<br />
57,85 \i72<br />
21<br />
138<br />
7~<br />
29 ~<br />
1<br />
44,052 ~<br />
93,210~<br />
644<br />
1,210 36,961,550<br />
500 852<br />
62,80 60.88<br />
72.04 3,26<br />
J ,706.95 3 1 009.45<br />
372.21 ~ 22,879.26<br />
19,965.48<br />
68.31 81.61<br />
50 23.00 272 721 129.70 376.08<br />
"!<br />
636<br />
3.80<br />
147.3 7 64.22<br />
142<br />
1<br />
1,778 ~<br />
34,590 ~ 816,835 980,430<br />
1<br />
300 /<br />
5 1 524 1 800 ~<br />
275.16<br />
3,363.39<br />
1,H8.835<br />
230,809<br />
6,350 2,821<br />
'"·"<br />
566 2,149<br />
121 ~,<br />
182 ~<br />
l<br />
4,437.24 5<br />
l<br />
19,416.70 5<br />
""::::: 1 314.36<br />
Bijkolllende ko&ten .......................... .<br />
Paarden en vee (verzendingen tot het llli·<br />
11imum) . . .. .. .... . ...... . .. .<br />
(bevrachtingen). ...... . ... .<br />
(ned. p.) ....... " ..... " .. . .<br />
Rijtuigen (8tuks) •.. ...................•. . .. ..<br />
Locomotieven en tender& (8tuk&) .......... .<br />
2,624<br />
"' 1<br />
3,975.32 5<br />
2,3751/ > 10,972.32<br />
100)<br />
41.30<br />
8 1 996.89<br />
20.95<br />
36<br />
1 '<br />
7,009.66 8,196.07<br />
690.78 75~.31<br />
107.80 120.45<br />
IJ ~<br />
85 ~<br />
190.74<br />
2,836 5<br />
16<br />
2 ~<br />
4 2891/' 11,663.10<br />
,280 ~<br />
1<br />
10,984.98 5 42,946.71<br />
28 >,<br />
' 149.10<br />
13,386,64 5<br />
510.37<br />
1<br />
1<br />
Wagens . ........ .. .... .... ...... . .. . .. ..... . . .<br />
Bijkomende l
553<br />
die- van 'Dijf, 609,5U (29 ~ 34 °/.,), 988,167 (47.57 %l ep t,364,078 (65.67 °to) voor die van tie1i, 18,.t:n. (8.8 "/.,),<br />
173-,5'17 ('82.88· °fo) en 2'59,906· (124.09' 0 / ) 0<br />
voor die van mjftien eenten.<br />
De volgende cijfers geven een overzigt van het getal' aangeteekende brieven en postwissels voor geldverzendingen<br />
en van geldswaarde in 1864, 1865 en 1866.<br />
Januarij ...<br />
Februarij.<br />
Maart ...<br />
.April<br />
Mei.<br />
Junij<br />
Julij ....<br />
1,608,421<br />
1,328,086<br />
1,550,229<br />
1,466,585<br />
1,570,966<br />
1,506,471<br />
1,583,463<br />
1,573,730<br />
1,529,538<br />
1,607,280<br />
1,578,622<br />
~ugustus ... · ·<br />
September.<br />
October ...<br />
November.<br />
December .. · · 1,592,900<br />
411,115<br />
357,143<br />
422,325<br />
407,363<br />
424,487<br />
402,968<br />
439,254<br />
458,128<br />
433,876<br />
461,352<br />
455,701<br />
457,194<br />
B R I E V E N P 0 S T E R IJ<br />
OVER 1865, 1866 EN 1867.<br />
h t 1 brieven . waarvan het port ten behoeve<br />
De volgende staat behelst eene maandelijksche opgave van et ge a '<br />
van het Rijk is geheven in 1865, 1866 en 1867.<br />
1866.<br />
1861.<br />
1865.<br />
Binnenlandschelandsche.<br />
landsche. landsche.<br />
landsche. Buiten<br />
Binnen· Buiten<br />
Binnen<br />
Buitenlandsche.<br />
TOTAAL.<br />
TOTAAL.<br />
·~1..\ANDEN.<br />
TOTAAL.<br />
2,019,536<br />
1,685,229<br />
1,972,554<br />
1,873,948<br />
1,995,453<br />
1,909,439<br />
2,022,717<br />
2,031,858<br />
1,963,414<br />
2,068,632<br />
2,034,323<br />
2,050,094<br />
1,744,303<br />
1,478,006<br />
1,638,624<br />
1,546,8~9<br />
1,659,784<br />
1,657,699<br />
1,777,310<br />
1,742,331<br />
1,692,872<br />
1,744,072<br />
1,661,640<br />
1,667,422<br />
480,708<br />
422,164<br />
489,669<br />
458,359<br />
471,931<br />
443,627<br />
467 ,627<br />
483,378<br />
471,231<br />
481,922<br />
476,003<br />
476,198<br />
2,225,011<br />
1,900,170<br />
2,128,293<br />
2,005,258<br />
2,131,715<br />
2,101,326<br />
2,244,937<br />
2,225,709<br />
2,164,103<br />
2,225,994<br />
2,137,643<br />
2,143,620<br />
1.,864,938<br />
1,551,797<br />
1,751,371<br />
1.,675,958<br />
1,746,178<br />
1.,695,430<br />
1,794,255<br />
1,757,194<br />
1,712,875<br />
1,779,716<br />
1,701,049<br />
1,753,336<br />
491,223<br />
446,461<br />
505,678<br />
487 ,271<br />
511,008<br />
482,093<br />
506,886<br />
521 ,344<br />
500,548<br />
531,761<br />
515,672<br />
5':!5,313<br />
2,356,161<br />
1,998,258<br />
2,257,049<br />
2,163,229<br />
2,257,186<br />
2,177,523<br />
2,301,141<br />
2,278,538<br />
2,213,423<br />
2,311,477<br />
2,216,721<br />
2,278,649<br />
7 20,010,962 5,622,817 25,633,779 20,784,097 6,025,258 26,809,355<br />
TOTAAL •. , 18,496,291 5,130,906 23,627,19<br />
. . 65 1525926 (6.9 °fo), in 1866 3)532,508 (16 °fo}, in 1867 4,708,08!<br />
Meer verzonden dan m 1864 werden m 18 ' , 4 o/) 3 251 770 (18 55 o/) binnenlandsche, 561,96 ...<br />
21 31 o/) brieven waarvan 963,964 (5.5 °fo) 2,478,635 (1_4.1 o ehn , ' . o<br />
(<br />
. o ' 1 456 314 (31 87 o/ ) buitenlandse e. d' h t<br />
(i2.3 °fo), 1,053,873 (23.1 °lol _en .' .' . do de vier maanden (Mei tot en met .Augustus 1850), ie e<br />
Bij vergelijking van de briefwisselmg geduren ~ f met dezelfde tijdvakken in 1865' 1866 en<br />
tijdstip van invoering der postwet on?1iddellijk zijn ;;~r~3~~~~a~f ) 5 412 267 (379.85 °fo} en van 5,568,200<br />
1867' verkrijgt men eene vermeerdermg van 4,809,o . 11;0 704 o(;68.~.4 o'/o) en 1,325,472 (190.48 °fo) voor de<br />
(390.80 °fo} voor de binnenlandsch~, 1,028,978 (147.87 lo~• l ~n ~ 893 672 (325.06 °fo} voor het totaal brieven.<br />
buitenlandsche, 5,838,751 (275.32 fo), 6,582,971 (310.41 ~o 5 . , 18~5 6 747 075 in 1866 7,993,81\), waaronder<br />
Het getal gefrankeerde brieven b~liep in ~86: 5,415:~85 3~2 m 2 873 5~2 ~n 3',563,719 buitenlandsche' tegen<br />
3 556 653 3 873 523 en 4,430,100 bmnenlan se e' ' ' ' ' '<br />
4:493:325: 3,~~0,~71 en 1,343,054 in 1863'. 5 633 834 in 1865 6 684 702 in 1866 7 ,618,366' waaronder<br />
Postzegels werden te gelde gemaakt: m 1864 ' ' . ' 'if 2 6~6 7~5 '3 065 370 en 3 441,281 van tien ,<br />
d<br />
. . 2 719 238 3 "36 311 en 3 707 735 van V'IJ. ' ' , ' ' ' , . l k<br />
voor elk der ne Jaren , ' ' . ~~ . ' ' e' o aven voor elk der drie voornoemde Jaren verge e en<br />
227,881' 383,021 en 469,350 van vi;jtien ~enten. ~ 04/~9 (22.68 o/ ) 2,092,457 (45.57 °fo) en 3,026,121 (65.90 oio)<br />
met' die voor 1863' geven eene vermeerdermg met64~ (1; 94 o/) 930 ;13 (40.37 o/") en 1,402,137 (60.81 °fo} voor<br />
voor het geheele getal postzegels, waarvan 413, · o ' ,<br />
Getal brieven<br />
teijen rast regt.<br />
Gelal hrie\·en<br />
GELDVERZENDINGEN.<br />
Vcnnccderina
,...<br />
De .middelen ter overbrenging van brieven strekten zich uit op 1 September {865, 1866 en i867 over e~nen<br />
afstand van 36,042, 31,0Hl.2 en 38,771..3 ned. mijlen. Op het laatste tijdstip geschiedde het vervoer door middel<br />
van postritten over 5,170.9, door voetboden over 17,918.8, langs spoorwegen over 8,230.9, met postwagens<br />
over 3,330.4· en met stoombooten over 4,127.3 ned. mijlen.<br />
TELEGRAFIE<br />
OVER 186~ EN 186~.<br />
Het nederlandsche telegraafnet, uitgebreid in 1863 met 193.9, in 1864 met i i 5.3 ned. mijlen, terwijl in het<br />
eerste jaar H.1 ned. mijlen zijn buiten dienst gesteld, besloeg op 1 .J anuarij 1864 en 1865 1834.3 en 1949.6 ned.<br />
mijlen telegraaflijnen. De gezamelijke lengte der draden werd op 1 J anuarij 1864 op 4605.2, op 1 .J anuarij -1865<br />
op 5085.i ned. mijlen berekend. De nieuwe lijnen in 1863 daargesteld zijn: eene tweede lijn lang13 den rijnspoorweg<br />
tusschen Amsterdam en Arnhem, de lijn van Enschedé naar de pruissische grens bij de~ttnerbrug,<br />
reeds in 1862 begonnen en die langs den centraal-spoorweg tusschen Utrecht en Zwolle. IU>.dat/jaar kwamen<br />
in werking twee draden van Arnhem over Zutphen en Hengelo naar :Enschedé , in verbinding met twee draden<br />
der nieuwe lijn tusschen Amsterdam en Arnhem, één draad · van Utrecht over Gorinchem, Breda en Rosendaal<br />
in verbinding met een draad der nieuwe lijn tusschen Amsterdam en Utrecht, een van Amsterdam tot<br />
het snijpunt van den hollandschen spoorweg met de zandvoortsche laan in verbinding met één draad tusschen<br />
's Gravenhage en die laan en een van Amersfoort tot Soestdijk. Daarentegen werd de lijn van Amersfoort<br />
over Leusden naar Maarn en de draad langs den rijnspoorweg tusschen Utrecht en Maarn buiten dienst<br />
gesteld. De draad laugs den hollandschen spoorweg tusschen 's Gravenhage en de laan van Zandvoort is in<br />
1863 door het Rijk van de internationale telegraafmaatschappij overgenomen; als ook een tweede draad langs<br />
dit spoorwegvak en de geleidingen onder den grond in ijzeren en aarden buizen van het Binnenhof te<br />
's Gravenhage naar dien spoorweg en naar het punt op den scheveningschen straatweg, waar de lijn boven den<br />
grond naar het rijkstelegraafkantoor te Scheveningen begint. Op 1 .Augustus 1864 is de lijn van Haarlem naar<br />
Niemvediep van de nederlandsche telegraafmaatschappij overgenomen. In dat jaar zijn nieuwe lijnen aangeleg·d<br />
van Groningen naar Delfzijl en van Heerenveen naar .Joure en werden in dienst gesteld: één draad van<br />
Rotterdam over l..'trecht naar Amsterdam, één tusschen 's Gravenhage en Rotterdam, Utrecht en Arnhem ,<br />
Leen warden en Heerenveen, de laatste in verbinding met
met Oostenrijk, de Donauvorstendommen, 'l'urkije en Griekenland. Öp den tweeden nieuwen
1<br />
,,<br />
De 653,2ûi in l 863 en de 801,836 in 1864 betaalde bei·igten, geraamd op .f 424"690.53 en f 431,452.9\Jii,<br />
hebben opgebragt f 422, 178.4\J en f 442,692.67. Onder de ramingen zijn begrepen voor elk jaar de stortingen<br />
van Bergen op Zoom, Bommel, Culemborg, Enkhuizen, Franeker, Helmond, Hoogezand, Tilburg, Wagening•m<br />
en 'Vinschoten, in 1863 van Eindhoven en Venlo en in i.864 van Steenwijk, ten bedrage van<br />
f .},253.705 en f 2,354.635. De uitgaven voor den rijkstelegraaf bedroegen in 1863 f 467,684.33, in 1864<br />
f53t,620.29°, tegenf41\J,0:!2.30 in 1861 en.f456,54·l.58 in 1862 , waarvan in 1863 en i864f375,000 en<br />
f 402,500 voor kosten van personeel en materieel, voor de exploitatie en voor onderhoud der lijnen en kantoren<br />
tegen f 320,000 en f 350,000 in t86i en 1862.<br />
De ontvangen en verzonden berigten waren, voor zoover de opgaven reiken, in 1863 en 1864 ingedeeld<br />
naar de onderwerpen in: handel en scheepvaart 280,834 en 342,608, effecten 80,790 en 97,487, voor dagbladen<br />
24,322 en 21-,328, regeringzaken 4,085 en 5,378 en van gemengden aard 102,245 en 127,0!JO.<br />
In elk van beide jaren werden, volgens de verslagen over den toestand der telegrafen in Nederland , aangenomen,<br />
geregistreerd en verzonden 39i,365 en 469,145, ontvangen, afgeschreven en ter bestelling overgegeven<br />
412,983 en 480,339, opgenomen en verder geseind 3 li ,603 en 365;158 berigten. Wanneer men de laatste<br />
dubbel berekent, dewijl zij eene dubbele behandeling ondergaan, verkrijgt men i,427,554 en i,679,800 behandelde<br />
berigten. Hiervan werden in elk van beide jaren gemiddeld dagelijks behandeld: op het kantoor te Amsterdam<br />
t,515 en 1,764, te Rotterdam 717.4 en 793.8, Arnhem 225.8 en 242.6, Utrecht 1.58 en 222.7, Leeuwarden<br />
154.9 en t 77.1, 's Gravenhage 131.9 en 156.3, Groningen 116.8 en 138.8, Zwolle 83.3 en 92.7, Rosendaal 78.8<br />
en 90.2, Maastricht 5L5 en 61.5, Dordrecht 50.7 en 60.i, Nieuwediep in 1864 56.5, Harlingen 40.6 en 47.7,<br />
's Hertogenbosch 36.7 en 42.7.<br />
Tot de inkomsten der duitsch-oostenrijksche telegraafvereeniging heeft Nederland bijgedragen in 1863<br />
f 374,370.60 of 20.96 °fo, in 1864 f 350,319.40 of 20.42 % , terwijl het in de winsten gedeeld heeft met.f i6.i,061.05<br />
of 9.1\J °fo en./157,028.18 of 9.15 °fo. Tot de vereenigi~g behoorden op 1 Januarij 1864 en 1865 981 en 1,177<br />
kantoren, waarvan 63 en 67, 6.42 °fo en 5.69 °/ 0<br />
in Nederland. Op elk van beide tijdstippen bedroeg de lengte<br />
van hare lijnen 38,520.5 en 4i,612.5 ned. mijlen, waarvan 1,834.3 en t,949.6 of 4.76 % en 4.69 % , van hare<br />
draden 8-5, 182.3 en 98,45 l.4 ned. mijlen, waarvan 4,605.2 en 5,085.1 of 5.4i % en 5.17 % voor Nederland.<br />
Van· de bijzondere ondernemingen in Nederland werden de volgende kantoren voor het telegrafisch verkeer<br />
opengesteld: in 1863 op 1 October voor het binnenlandsch verkeer door de rijnspoorwegmaatschappij te Rotterdam,<br />
Gouda, Veenendaal, Woerden, Zeist en Driebergen, voor het binnenlan
...<br />
1 ~<br />
560<br />
56'1<br />
Vel'keer en opbrengst aan de kimto~ lstelegmal' gedul'cnde het jam· 1865.<br />
AANTAL GEWiss ~~·<br />
OPBRENGST IN GULDENS.<br />
! KANTOREN.<br />
Biuucnlau•l:schc.<br />
VERZONDEN •<br />
DUITENLANDSCHE. 1<br />
.--~~----:~~~~··---~-1"'--~~.~- TOTAAL<br />
Naar en door<br />
Bclllic.<br />
Na:u en door<br />
~:;?:,::!i!::~<br />
1 hi1men- en<br />
telc&raaf-.. _ buit..:nlandschc.<br />
Duitschland.<br />
maatschapp9.<br />
1<br />
· Bi1111en<br />
ijN'l'VANGEN.<br />
DiCJl:i1-<br />
VERZENDING.<br />
ALGEMEEJ.\<br />
BiJ11ll.!!l!amls
,...<br />
1<br />
122,766.80<br />
- \i<br />
1 5ti2<br />
äti3<br />
Verkeer en opbrengst v egraaf, getlurc1Hle hel jaat· ·1863.<br />
1<br />
1<br />
1<br />
1<br />
- --<br />
A ANTAL GEWISS GTEN.<br />
BUITENUNDSCHE.<br />
1<br />
VERZON DE N. ONTVANGEN . DEN .<br />
1<br />
·-----<br />
...;;<br />
~<br />
.-6 a; 1<br />
..!,<br />
....<br />
d<br />
Cl)<br />
..-0 § 'So ·c<br />
s::l .... "Cl<br />
..-0<br />
Q)<br />
::a<br />
p'.i<br />
s::l<br />
$:~ i:: $:~ i:q Q<br />
s::l p..<br />
..!, /i<br />
ai<br />
0 .,., p..<br />
rl<br />
-·-·--------<br />
VERKEER MET<br />
OPBRENGST IN GULDENS.<br />
11AANDRN. s::l<br />
e s::l<br />
- Q<br />
~]<br />
d<br />
::a
,...<br />
?>64<br />
Verkeer en opbrengst aan de ka11t.016 ~ijksleleg1·aaf, gedurende liet jaar J864.<br />
I·<br />
AANTAL GEWISSI ~GTEN.<br />
OPBRENGST IN GULDENS.<br />
1<br />
KANTOREN.<br />
l<br />
~-~-~~~~~VE~'R~Z~ON~D~E~N~·==-~~~~~~~-i--~~1""---l~~~!:~~;H~E~.~~~~--i<br />
VERZENDING. VERZENDING EN ONTVANGST.<br />
BUITENLANDSCHE:_ TOTAAL -<br />
-.. TOTAAJ, Dienstverkeer.<br />
A.I,GEj\!EEN<br />
VERKEER MET<br />
~i -·aai· 011 cl••or 1 1 Lani;s de lij.n eu binnen- en Binncnlandschc Uit c door ~:~:.rr~J~l: 1'.!~:: :.n<br />
..----_, --..<br />
Binnenlan<br />
27 ,<br />
384<br />
18,147 141 1586 83,048 13 934 15,986 141,156 938 283,680 51 7 137.705 21,249.87 25 902.12 20,048.30 118,337.995<br />
Ne1lerlan1lsche telegraafmaatschappij 2) . .<br />
1 2) De kantoren dezer maar<br />
Apel 8 5<br />
3 9<br />
49 1,146 1,146 10 l,2S6 21432 562.30 14.95 8.80 82.00 668.05<br />
Delft ..... . ..... -·· .... ·· - - - -····· · · · · · ·· ··· · · · l,0<br />
54 2 2 Loo).<br />
1 193<br />
1,:.77 I,ll26 24 114 2,~25<br />
3,•l03 779.95 64.33 23.20 61,40 928.88 4) Den !Oden Februarij r:copend.<br />
Delfzijl 4) .......... " -·" · - · · · · · · - - -·" · · • · ·<br />
1•"<br />
223 22<br />
254 30 l,529 988 ~27 2& 1,258 12 2,;99 675.48 21.92 206.46 30,55 934.41<br />
Deventer . ..... . . . ......... ·········.········· 4<br />
• 3<br />
70 164<br />
4,308 3 1 790 92 24s 4,173 8,~ss 2,104.60 51.92 7o,3o 218.30 2,445.12<br />
Dokktun ...... . ... ... · -···· - ·· · - · - · ·· · · · - · ·· · ,o l :: 157 45 2,238 2,272 !l3<br />
Do1•drccbt ..... .. .. . . ..... - - • · · . · - · · - · · - · · · · · ·<br />
4 ~~ 4,~26 5) Den 15denAU(lU>tUS(lcopend.<br />
9 68<br />
2,ï76 12 1 6)<br />
086.05 86.39 134.97 70.10 l,37i.5l<br />
In \'\rerkintr geweest van 22<br />
7<br />
i,<br />
491 432 363 9,S22 10,466 i1J2 153 l2,'l 74 62 21,958 4,~99 .52 5 648.57 447,80 406.45 6,uo2.345<br />
Eintll1ovcn .. .. . ... .. . · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·<br />
~ ,;, 35 tot 29 Januarij.<br />
16 3<br />
3 6 27 1,fi99 1,285 Z7 1,·;14 3,~~ l 777.96 l~I.50 28.00 97.15 l.04ll.71 7) In ""'En-kintr geweest \'an 9 tot<br />
Enkhuizc11 .. .. ... ..... · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · I,473 3<br />
12 36 1,379 l,009 21 l,034 2,416 702.SO 0°50 7.20 28,45 .738.95 19 Mei, van 9 Junij tot<br />
Enscbc
"<br />
561l<br />
V erkm en oplnengst ,, 8 graaf , gedurende het jaar t86t<br />
ä67<br />
AANTAL GEWISS] $-TEN.<br />
OPBRENGST IN GULDENS.<br />
1====1<br />
1<br />
=============================~~===============1~· =====;===========;=1=========11<br />
BUITENLANDSCHE. 1 VERZONDEN.<br />
ONTVANGEN.<br />
DF.N.<br />
1 VERKEER MET<br />
MAANDEN.<br />
'<br />
F-<<br />
0<br />
0<br />
'd<br />
i:::<br />
Q)<br />
~<br />
z<br />
F-<<br />
0<br />
0<br />
'"°d<br />
i::l<br />
Q)<br />
...,<br />
s<br />
Januarij..... ... .. .. . . .. . .. . 24,375 2,495 2,621 2,506 7,622 2,541 2,946 2,593 8,080 235 667<br />
49 5,997 2<br />
13,703 29,405 521 54,301 13,925.24 3,184.635 2,564.105 2,893.10<br />
7,776.50<br />
-3 0,343.58<br />
Februarij ................. . 26,552 2,398 3,291 2,634 8,323 2,654 3,351 3,142 9,147 283 573<br />
29 6,774 2<br />
15,913 33 ,383 434<br />
60,369 U,502.8713,475.15 3,007.'2<br />
3,226.975<br />
8,649.27<br />
32,861.3!)<br />
1'1aart .. . .. . . ............... . 28,665 2,648 3,886 3,094 9,628 2,950 4,027 3,643 10,620 398 562<br />
21 7,430 4<br />
17,924 38,172 516<br />
67,353 15,689.845 3,766.635 3,598.02<br />
3,696.605<br />
9,552.45 .<br />
36,303.555<br />
April............... .. ... ... . 29,413 2,893 4,460 3,310 10,663 3,162 4,496 3,563 11,221 529 67 4<br />
12 8,062 ,,<br />
19,173 41,057 414 70,884 16,203.085 4,107.81 4,042.56 3,803.155 10,493.25<br />
38,649.86<br />
ltlei ... . ........ . .. . .... .... . 27,938 2,655 4,752 2,738 10,145 2,887 4,906 3,288 11,081 293 896<br />
12 7,713 6<br />
18,245 39,471 453 67,862 15,479.38 3,703.265 4,355.32 3,336.075 9,562.75<br />
36,436. 79<br />
Junij. ...... ...... ..... . .... 29,405 2,875 4,806 3,025 10,706 2,979 4,957 3,519 11,455 495 879<br />
7,205<br />
15,656 37,817 512 67, 734 16,253.315 3,845.865 4,455.365 3,559.42 5 7 ,840.20<br />
35,954.17<br />
Julij •...... .. ............. .. 29,606 2,802 4,812 3,761 H ,375 2,995 5,433 3,947 12,375 431 850<br />
93 ' 8,298 5<br />
18,522 42,272 465 72,343 16,002. 77 5 3,535.29 4,604.25 4,024.52 9;140.80<br />
37,307.635<br />
A.uc:ustu8 .... . . ... . 29,939 2,713 4,762 3,538 11,013 2,929 5,341 4,081 12,351 704 981<br />
208<br />
1<br />
i 8,450<br />
2<br />
19,173 42,537 556 73,032 16,158.93 3,480.47 5 -1-,497 .91 4,097.775 !),308.85<br />
37,543.94<br />
September ............... . . . 30,320 2,908 4,356 3,384 10,648 3,075 4,781 4,000 11,856 701 879<br />
229<br />
18,386 "<br />
19,605 42,109 558 72,987 16,499.895 3,847.98 4,086.29 3,993.125 9,619.60<br />
38,046.89<br />
October ....•...... .... . .. 29,998 3,132 4,553 3,465 11, 150 3,I60 5,115 3,869 12,144 426 927<br />
64<br />
1 8,022 1<br />
17,972 41,266 534 7·1,798 16,367.90 4,124.87 4,436.63 4,005.125 8,861.99<br />
37,796.515<br />
Novcmher .... . .. . ......... . 29,989 3, 108 4,311 3,365 10,784 3,286 4,744 3,730 11 ,760 400 896 27 ' 7,759 16,750 39,294 506 69,789 16,567. 75 5 3,991. 725 3,943.05 3,875.235 8,251.25 36,629.015<br />
Decembei• .......... · ··-·· · ·<br />
33 1<br />
28,635 2,708 3,134 2,719 8,561 2,918 3,400 3,030 9,348 102 505 Il 5,867<br />
1------------<br />
1<br />
------,--1--1--1•<br />
To"ol. .. . 344,835 33,335 49,744 37,539 120,618 35,536 53,497 H,405 t3t,438 4,997 19,289 7 8' 1 ~<br />
89,963 27<br />
3 12,309 30,218 456 59,309 15,-1-97.17 5 3,502.93 2,9H.25s 3,074.45 6,206.21 31,225.02<br />
204,945 457,00l 5,925 807,76! 189,i48.t7 44,566.63 46,534.87143,585.50' l05,263.12 1)43!,45•.99'<br />
, i<br />
!<br />
1 1<br />
1) HicrouJer /2,354.635 aan ni1keerin3en.<br />
il
1<br />
569<br />
Oorlog f 870,000 bij de wetten van 30 A.pril en 7 Julij, Staatsbladen ni' ,tO en 82, voor materieel der geni1i<br />
en artillerie.<br />
DP maatregelen ter wering der veeziekte hebben de begrootingen verhoogd: voor het departement van Justitie<br />
voor 1.8G6 en 1867 metf i,W0,000 , voor het departement van Binnenlandsche Zaken metf 4,015,000.<br />
Wanneer men de uitgaven op de begrootingen uitg·etrokken splitst in uitgaven van dagel\jksch beheer en<br />
renten en aflossingen der nationale schuld, verkrijgt men de volgende uitkomsten.<br />
1864. 1865. 1866. 1867.<br />
Uitgaven van dagelijksch beheer . . . f 63,'124.995.65 f 64,227,804.'I 2 5 f 73,006,01.8.14;; f 77 ,51. 2,786.01<br />
Renten en aflossing der nationale schuld. 40,426,977.22 39,497,637.39 35,954,489.39 28,843,376.99<br />
•I<br />
'S RIJKS GELDWIIDDELEN.<br />
De volgende staten geven de beg·rootingen van de uitgaven en de middelen en i~lrnmsten over 1865, 1866<br />
en i867, het overzigt der rijks schulden en te betalen renten van de twee laatste Jaren en de opbreng·st van<br />
de middelen en inkomsten in 1864, 1865 en 1866.<br />
De begrooting der uitgaven van 1865, oorspronkelijk vastgesteld tot een bedrag van f 103,348,078.56 5 , werd<br />
later verhoogd met f 377,362.95, waarvan f 233,500 voor het departement van Binnenlandsche Zaken (wetten<br />
H Augustus, 25 September en 20 December 1865, Staatsbladen nis 107, H5 en 137) voor onderhoud, hers:el<br />
en verbetering van zeehavens, zeewerken en strandpalen, kosten der ziekte onder het rundvee en ter voorziening<br />
in het nadeelig slot der rekening van de ontvangsten en uitgaven der gestichten te Ommerschans "en<br />
Veenhuizen over 1863 · f 3 600 voor pensioenen bij de administratie voor de Zaken der Roomsch-katholiJke<br />
Eeredienst (wet 9 Apr 1 il 18 1 66, Staatsblad n° 20); f 40,900 voor het departement van Marine (wet 11 J unij 1866,<br />
Staatsblad n° 98) voor aanschaffing van steenkolen en kosten der actieve zeemagt; f 59,362.95 voor het departement<br />
van Financien (wetten 11 Augustus 1865 en 25 December 1866 (Staatsbladen n" 108 en 189) als<br />
schadevergoeding aan handelaren wegens verkoop van geraffineerde suikers en voo1· bureau- en lokaalbehoeften;<br />
.f 40,000 voor het departement van Oorlog (wet 30 December 1865, Staatsblad n° 181~) voor de kost~n van het<br />
eereteeken, ingesteld bij Koninklijk besluit van 1 O Mei 1865, (Staatsblad n° 32) en voo~. de feestelijke .'.'ereeniging<br />
van de oud-strijders in 1813-1815 en ridders van de Militaire Willemsorde te LeiJden op 26 J nhJ 1865<br />
en volgende dagen. . .<br />
De begrooting der uitgaven in 1866, waarvan het VIIde hoofdstuk B, departement van Fmancien, eerst als<br />
credietwet voorloopig werd vastgesteld, oorspronkelijk vastgesteld op f 110,229,005.31~ 5 , werd later ten~ggebragt<br />
op f 108,960.507.535. De begrooting· werd namelijk verhoogd met f 5,281,502.19, ve.rlaagd met .(ö,550,0~0,<br />
waarmede de aanvankelijke raming der amortisatie en aflossing van rentegevende nat10nale schuld is '.'~rmmderd<br />
(wet 29 December 1866, Staatsblad n° 221). In de verhoogingen deelden het departeme~t van Justitie met<br />
f 460,000 (wetten 14 September 1866 en 7 Julij 1867, Starttsbladen nis '125 en 79) ~oor bmtengewone kosten<br />
van de militaire detachementen ter wering der veeziekte; het departement van Bmnenlandsche Zaken. met<br />
.f 4,598,334 (wetten 11 April, 11 Junij, 15 September, 29 December -1866 en 16 April 1867, Staatsbladen n" 74 ·<br />
f01, 151, 224, 234 en 29) voor kosten ter wering der veeziekte, voor jaarwedden van amb~enaren van den<br />
waterstaat, onderhoud, herstel en herbouwing van landsgebouwen, subsidien voor verzamelingen . en andere<br />
inrigtingen, aanleg en voltooijing van lijnen en andere werken voor de telegrafen, voor eene leemn~ aan . de<br />
maatschappij tot exploitatie van staatsspoorwegen ten bedrage van f 2,500,000; het departement van Fmancien<br />
met f 86,068.19 (wet 25 December 1866, Staatsblad n° 190) voor het aandeel van Nederland in de kosten der<br />
proefneming van raffinage met ruwe suikers; het departement van Oorlog metf 137,100(wet15 September 1866,<br />
Staatsblad n° 148) voor het wapen der infanterie.<br />
De begrooting der uitgaven werd, met uitzondering der hoofdstukken ,, Huis des Konings en Nationale Schuld_",<br />
in 1866 eerst voorloopig bij de wetten van 29 December, Staatsbladen nis 226 tot 229, 235 tot 241 en eerst m<br />
t867 geheel vastgesteld bij de wetten van 27 April, Staatsbladen ni• 31 tot 36, 30 April, Staatsbladen n" 38'<br />
39, 41 , 44 en 46, tot een gezamelijk bedrag van f 102,220, 163. Zij is achtereenvolgens verhoogd met f 4, 136,000'<br />
waarvan: voor het departement van Justitief1,000,000, bij de wet van 7 Julij 1867, Staatsblad n° 80, voor<br />
buitengewone kosten van. de militaire detachementen ter wering van veeziekte; voor het departement van<br />
Binnenlandsche Zaken f 2,266,000, bij de wetten van 28 April en 7 Julij 1867, Staatsbladen n•• 37 en 83, voor<br />
kosten ter wering der veeziekte, voor herstel van buitengewone winterschade, subsidien en verzamelingen en<br />
andere inrigtingen, voor de nijverheid en den landbouw en kosten der telegrafie; voor het departement van<br />
Behalve de maatregelen ter wering· der veeziekte hebben tot verhooging der uitgaven van dagelijksch beheer<br />
in de laatste jaren hijgedrag·en: de aanleg der staatsspoorwegen, waarvoor op de begrootingen voor 1865<br />
f 14,500,000, voor 1866, met inbegrip der leening aan de maatschapp\j, f 16,000,00~. en voor 1867f1 O,OO?,OOO<br />
zijn uitgetrokken; de waarborg van renten aan cle amsterdamsch~ ka~a.almaatschapplJ gedurend~. de ~even Jaren<br />
voor den aanleg benoodigd, over een kapitaal van hoogstens dne m1lhoen gulden, waarvoor ZlJn mtgetrokken<br />
op de begrootingen van '1865, 1866 en 1867 f101,250, /216,000 enf290,000; de verbetering van de rivier de<br />
Maas en hare vertakkingen in Zuidholland of van den waterweg van Rotterdam naar zee, waarvoor op de<br />
begrootingen zijn uitgetrokken in 1863 (wetten 26 Jannar~j en 27 Junij 1863, Staatsbladen nis 4 en 95)<br />
f1,000,000, in '1864f1,000,000, in 1865f995,480, in 1866f999,080, in 1867 /1,503,900; het uittrekken op<br />
de begrooting der uitgaven van het departement van Financien der uitkeering van 4 /5 der opbrengst van de<br />
rijkspersonele belasting aan de gemeenten (wet 7 Julij 1865, Staatsblad n° 79), geraamd op f 4,288,000 in '1866<br />
over het tijdvak van 1 Mei tot 31 December en op f 6,'•90,000 in 1867 over het geheele jaar en van 4/ 12 der<br />
jaarlijksche opbrengst van de plaatselijke accijns op den wijn op de begrooting voor ,1866, geraamd op<br />
f 170,000; de aankoop of aanbouw van ijzeren gepantserde schepen of van vaartuigen met tuigen en uitrusting<br />
met verdere benoodigdheden voor 1867, geraamd op f6,175,000; de kosten van aanleg van vier forten en<br />
daarmede in verband staande werken nabij Utrecht en de nieuwe hollandsche waterlinie, geraamd op f 1,618,000,<br />
waarvan f 510,000 voor het dienstjaar 1867 zijn uitgetrokken. Voorts zijn bij de wet van 6 Julij 1863 bijdragen<br />
toeg·estaan ter verbetering van de scheepvaartkanalen in Groningen vanf1,200,000 te verdeelen over negen, van de<br />
uitvvatering in het voormalige vièrde district van Zeeland van f 206,000 over vier, van de haven van Middelharnis<br />
van f 90,000 over d~·ie jaren. De uitvoering van nieuwe wetten bragt in de laatste jaren nieuwe posten<br />
van uitgaven op de begrootingen. De wet op het middelbaar onderwijs van -2 Mei 1863 (Staatsblad n° 50)<br />
vorderde f 172,500, f 357, 100, f 486,830, f 6-18,250 volgens de begrootingen van 1864, 1.865, 1866 en 1867. De<br />
kosten der medische politie, op de begrooting voor 1865 tot een bedrag van f 63,920 uitgetrolrken, zijn door<br />
de wetten van 1. J unij 1865, (Staatsbladen n • 58-61) verhoogd tot f 133,320 en f 134, 720 op de begrootingen van<br />
1866 en 1867. De kosten der rijkstelegraphie zijn vanf,160,000 in 1852 totf715,700, die van het postwezen<br />
vanf582,000 in 1850 totf1,293,389.50. die van het lager onderwijs van f187,050 in 1857 tot f331,795 in<br />
1867 geklommen .<br />
De uitgaven van dagelijksch beheer geven, wanneer men '1864 of het laagste jaar met 1867 of het hoogste<br />
vergelijkt, een verschil van f 14,387 ,700.36.<br />
Van de verschillende hoofdstukken ondergingen sedert 1864 vermeerdering de departementen:<br />
van Justitie met f 958,614;<br />
Marine met f 6,022.390;<br />
Financien met f 6,956,641.92;<br />
Oorlog met f 1,391 ,H4;<br />
de administratie voor de Zaken der Roomsch-Katholijke Eeredienst met f 14,739.095.<br />
Vermindering, de departementen:<br />
van Buitenlandsche Zaken met f 89,657;<br />
Binnenlandsche Zaken met f 94,525.95;<br />
Kolonien met f 607 ,468.12 ;<br />
de Hooge Oollegien van Staat met f 4,151.50;<br />
de administratie voor de Zaken der Hervormde en andere Eerediensten met .f 10,508.085.<br />
De begrootingen der middelen werden vastgesteld voor 1865 op f '103,652,597.09 5 , voor 1866 op f H 0,249,838.97 ,<br />
Yoor 1867 op .f 98,577,234.63.<br />
De gewone middelen hebben opgebragt in 1864 f 64,649,269.18, in 1865f 64,588,146.435, in 1866 .f 69,245,126.065.<br />
Het jaar 1865 of het laagste geeft een verschil van f 4,656,979.63 met '1866 of het hoogste.<br />
Beschouwt men elke soort van middelen afzonderlijk, dan verkrijgt men voor:<br />
de direkte belastingen in 1865, het hoogste, een verschil van f 488,226.56 met 1866 of het laagste jaar;<br />
de accijnsen in 1866 vanf5.148,891~.965 met 1865;<br />
de zegel-, registratie-, hypotheek- en successieregten in 1864 van f222,387.835 met 1866;<br />
de in- en uitgaande, scheepvaartregten, vuur-, ton- en bakengelden in 1866 van f 408,368.07 s met t 864;<br />
het regt van waarborg op gouden en zilveren werken in 1865 van f 26,275.03 met 1866;<br />
de domeinen in 1864 van f 82,153.06 met 1866;<br />
de posterijen in 1866 van f 119,605.99 met 1864;<br />
de r~jkstelegrafen ·in 1865 van .fH , 198.40~ met 1861- ;<br />
II.<br />
i2<br />
,:;<br />
l<br />
1
1~<br />
1:<br />
I[•<br />
äïO<br />
de lot."rij in l ~LiG van J Ji.:11 me t l 81; \.;<br />
1le jagt en visscherU in ·l 8üG van f 5,87i1 met. l8G 1;<br />
de loodsgelden in l8GG van f ID,21G.U:J met l8G'• ;<br />
het regt op de mijnen in 1866 van ./80.285 met ·l8G5;<br />
het aandeel van het Rijk in de ·opbrengst van de exploitatie der staatsspoorwegen in ·1865 van .f 51,9!Hi.3(i<br />
met 18M.<br />
In Limburg was bij de wet van H October '18tl, (Stardsblad n° 56) de grondbelasting tot nadere wettelijke<br />
bepaling vastgesteld op een bedrag '\an ./ 248,906.85, naar den grondslag b~j de wet van '19 December 1834,<br />
(Staatsblad n" 31~) voor de andere provincien aangenomen. Volgens art. û der wet van 24- April 'f8 ,J,3 (Staatsblad<br />
n° H) moest de splitsing der belasting in die op gebonwde en ongebouwde eigendommen in die provincie<br />
plaats hebben, nadat aldaar de kadastrale werkzaamheden waren afgeloopen , en tevens de bepalingen van<br />
de artt. 2 en 3 dier wet, betreffende de gevallen van vermindering en vermeerdering- van den aanslag der<br />
provincie, worden in toepassing gebragt. Dien ten gevolge werd de hoofdsom der gTondbelasting voor Limburg<br />
,-astgesteld voor de g 2bouwde eigendommen in '18GG op f 62,206.13, in ·1867 op f 70,828.92, in 1.~68 en volgende<br />
jaren op .f 79,451..71, voor de ongeèouwde eigendommen in elk dier jaren op f 226,755.75 , ./258,187.59.<br />
f289,6'19.64. Daarentegen zijn ten g·evolge van de wet van 7 Julij ·1865 (Staatsblad n° 79), houdende wijziging<br />
der gemeentewet van 29 Junij ·1851 (Staat.~blad n° 85) voor zooveel de plaatselijke belasting betreft, de<br />
éénentwintig en een halve rijksopcenten op de gebouwde eigendommen afgeschaft, tegen verhooging van het<br />
maximum voor de gemeenten yan vijftien tot veertig opcenten. De opbrengst der hoofdsom is hierdoor van<br />
f 8,669,200 in 1865 verhoogd tot f 8,770,800 in 186G en ./8,790,000 in 1867, terwijl het totaalcijfer verlaagd<br />
werd. De raming van het Rijksaandeel in de personele belasting bedraagt, na afstand van 4/ 5 der opbrengst<br />
aan de gemeenten bij voornoemde wet, voor de begrooting van ·1867 f 'l ,528,300.<br />
De geheele waarde van het veraccijnsde slagtvee bedroeg in 1863 .f 14,539,220. 74, in ·1864 f 15,098,48G. 70 ,<br />
waarvan f '12,500,596. ·l 5 en f 13,058,096 voor i C.2,869 en 177 ,067 stuks runderen, gemiddeld tegen .f 77.305 en<br />
./73.74, .f'l,948,624.59 en ./2,040,390.70 voor 'iOH88 en '1'12,009 kalveren tegen .f'18.'18 en /'18.20 per stuk.<br />
Daar met l Maart 1864 (wet 31 December '1863, Staatsblad n° 220), de accijns op turf en steenkolen is afgeschaft,<br />
bepalen zich de opgaven van het getal verveende tonnen turf tot '1863. In dat jaar zijn verveend<br />
42,689,762 tonnen, waarvan in de reguliere veenderijen 38,338,515, ingedeeld in 6,580,752 eerste , 8,540 tweede.<br />
683,746 derde klasse eerste soort, 2,214,809 eerste, 28,850,668 derde klasse tweede soort; in de irregulier~<br />
.~,351,247, bestaande uit 774,092 eerste, 567 ,545 tweede, 3,009,610 derde klasse. Op de rekeningen der veenlieden<br />
werden afgeschreven , als aan fabrieken , trafieken enz. onder genot van gedeeltelijken vrijdom van accijns<br />
afgeleverd, 14, 720,869. s tonnen turf, waarvan uit de reguliere veenderijen 13,6'16, 171." , ingedeeld in 88,266<br />
eerste, 1, 187 derde klasse eerste soort, ·17, 787 eerste, I 3,508,9315 derde klasse tweede soort; uit de irreguliere<br />
veenderijen 1,rnz~,698, '\vaaronder 67,'133. eerste, 157,355 tweede, 880,21.0 derde klasse.<br />
Aan steenkolen werd~n in 1863, onder genot van gedeeltelijken vrijdom van accijns, in fabrieken, trafieken enz.<br />
ingeslagen fï,76·1,623 p. schaalkolen, 7,3 71,300 m. maatkolen en 976,1675 m. sintels.<br />
Blijkens de memorie van toelichting tot de staatsbegrooting voor het dienstjaar '<strong>1868</strong>, is van 1850 tot en met<br />
·1 O Augustus 1867 uitgegeven tot inkoop en aflossing van rentegevende nationale schuld, met inbegrip van de<br />
inkoopen uit de renten der kapit.alen tot verzekering der verzilvering van de mnntbilletten en de aflossingon<br />
ten gevolge van uitlotingen, eene som vanf202,5 87,072.!J35. Hieronder zijn echter niet hegrepen.f '12,74-1,493.90<br />
jaarlijks besteed voor het fonds tot verzekering van de verzilvering der rentelooze schuld, onder bewaring van<br />
de clirektie der N ederlandsche Bank.<br />
Deze som is gevonden:<br />
'I 0<br />
uit de opbrengsten der staatsinkomsten en middelen ten bedrage van .f 45, 703,264. \J6, waarvan over:<br />
1850-1861. 1862. 1863. 1864. 1865. 1866. 1867.<br />
.! 38,2/~0,'~ 17.76 5 .f'1,507 ,'132.37 .; f '1,505 ,06'L80.S f 2,505 ,273.3'1 f \Ji ,!>08 .05;; .f·1,505,994.435 ./ 430,924.'l 2f;<br />
Met
"
~<br />
-=-~-=<br />
-<br />
-<br />
---<br />
- -<br />
"!"""':""<br />
--~~<br />
Ovel'zigt van 's Rijks schulden en te betalen rente volgens de hegl'ootinge.n van 1866, 4867 en <strong>1868</strong>.<br />
AARD DER SCHULDEN.<br />
INTERESTEN, LIJFRENTEN EN<br />
TONTINES,<br />
HOEGROOTHEID TIJD NOMINAAL KAPITAAL. RENTEBETALING.<br />
VAN VOLDOENING<br />
DER RENTE. DER RENTE. 1866. 1867.<br />
<strong>1868</strong>. 1866.<br />
1867.<br />
<strong>1868</strong>.<br />
AMORTISATIE VAN SCHULD.<br />
1WatioHale schHld ......... .<br />
Au101•tisatie-s,·ndieaat ...<br />
Nationale schuld ..•.....<br />
Schatkistbilletten 1) .. ......... .<br />
Borgtogten -van rekenpligtige<br />
a.nbtenaren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 !~<br />
Gewone lijfrenten ............. .<br />
Lijfrenten, ten laste dei• don1einen<br />
geloopen hebbende . . . . .. .<br />
Nijmeegscbe tontinait·e lijf"<br />
re11ten .................. ....... .<br />
2 1 /2<br />
3<br />
31/2<br />
4<br />
hoogstens 4 1 / 2<br />
Renten der geldlcening 'O'oor<br />
den kiezelweg ''an Zutphen<br />
naar Goor .... "" .. """."" 1 :{ 1 /z<br />
Renten -van kapitalen opgeno-<br />
1ncn ter werbeteriug en tot<br />
onder11oud van groote wegen<br />
in het 'O'normalige land van<br />
"alkenburg {Limburg)....... 1 3<br />
Renten, -vaste lasten en uitkceringen<br />
op 's Rijks tlomeinen,<br />
groote wegen en kanalen. . . . ,<br />
Renten van -vrij,villige en get•egteli,jke<br />
consignatien .. .... .<br />
30 J unij en 31 Dec.<br />
1 Maart en 1 Sept.<br />
j 1 April.<br />
1 1 October.<br />
· 1 April en 1 Oct.<br />
30 Jun~ en 3~.Dec. I<br />
1 anuarlJ.<br />
Januarij. 1<br />
1 November. 1<br />
j 662,652, 170.00 Ij 654,011 ,802.00<br />
100,142,011.951 98,909,511.95<br />
U,974,000.00 14,370,000.00<br />
14,674,000.00 14,070,000.00<br />
194,743,200.00 192,159,600.00<br />
Il<br />
Il<br />
Il<br />
1<br />
1<br />
30,500.00 24,500.00<br />
3,976.00 3,976.00<br />
Il<br />
"<br />
tl<br />
j 653,345,402.00 1j16,566,304.25<br />
98, 760, 711.95 3,004,260.36<br />
14,070,000.00 ~<br />
13,770,000.00 ~<br />
518<br />
SAO OO<br />
) ~ .<br />
192,067,800.001 7,789,728.00<br />
1<br />
1<br />
Il<br />
1,210.00<br />
Il 28,000.00<br />
1<br />
2,650.00<br />
'I 4,600.00<br />
18,500.00 1,067.50<br />
3,976.00 119.28<br />
j 16,350,295.05<br />
2,967 ,285.36<br />
497,700.00<br />
7 ,686,384.00<br />
1,260.80<br />
26,400.00<br />
1,875.00<br />
4,600.00<br />
857.50<br />
119.28<br />
85,200.00 85,100.00 1<br />
15,000.00 15,000.00<br />
j 16,333,635.05<br />
2,962,821.36<br />
487,200.00<br />
7 ,682,712.00<br />
1,228.80<br />
23,600.00<br />
1,225.00<br />
4,430.00 Il<br />
647.50<br />
119.28<br />
85,550.00<br />
15,000.00<br />
..,,_. ~i<br />
UORTISATIE EN AFLOSSING VAN NA'flONALE SCHULD.<br />
.~1no1•tisatie en aftossiug van schulcl . ................... .... .. ....... . ........... ... ....... .. ... .. .. .<br />
'"flos"i11g 1ler geldleening "oor den kiezehveg -v311 Zutphen naar Gooi• 1net 1 Novembe1· • .. ...<br />
'l'otaal. ". 1 j 28,017,039.39 j 27 ,636,876.99<br />
. .............. j 14,509,253.34 j 1,200,000.00<br />
. ............. 6,000.00 6,000.00<br />
Totaal. .... j 14,515,253.34 j 1,206,000.00<br />
A.lgemeen totaal . . . .. j 42,532,292.73 f 28,842,876.99<br />
/27,598,168.99<br />
f 425,500.00<br />
6,000.00<br />
j 431,500.00<br />
j 28,029,668.99<br />
l l Waarvan de renten en koslcu van nitaiftc op de bcurootincr voor niemorie staan uit{jCtrokken.<br />
l<br />
Opbrengst van de middelen van t86fi., tot en met 1866.<br />
l\Ei\.n!ING DER füDDELEN.<br />
1864.<br />
1865.<br />
1866.<br />
1<br />
Dii•eldc belastingen (grondbelasting, pe1•soneel en patcnh•cgt}.<br />
A..ecijn8en. ..<br />
Zegel·, 1•egistratie·, lal'pothcck· en succeStoiÎ.e1•cgten ...<br />
In- en uit.gaande, scbecp''aartt•egtcn, vuu1·-, ton- c111. bakengelden .. ... .. .. . ..... . ..... . .<br />
Il.egt van 'vaa1•borg op goutlcn en zilveren '''erlu."1 ................... .. ......... , . .<br />
Do1ncinen . ........ .<br />
Posterijen .... ..... .<br />
lnko1nsten der ri.i"stele:;:rafen, met inbc"rip wan gt;~mecl11tcbijdra~e11 "100r tie instandbouclin~ tier kantoren ... , ..<br />
Loterij.·····<br />
Jagt en visschea•ij.<br />
f,oodsgelden ..... .<br />
Regt op de 111ij11e11 ..<br />
Aandeel ,·an liet Rijk in 11e opb1•engst 'O'an de c"pluitatie der Scaatsspoo1•wegen".<br />
"e1•schillende ont"1angstcn en tocvalli~e haten .... . .<br />
Onvervree1nba1•e renten ten Jaste van Uclgie ... ..<br />
Uitl
PROVINCIALE INKO)ISTEN EN . UITGAVEN<br />
OVER 1865 EN 1866,<br />
. . ' . rd sedert de opgaven in de vorige jaargangen' verhoogd:<br />
De enkel provmmale begrnotmg over 1~63 we '19 02Q 50 De verhooD'ing der inkomsten betrof enkel de<br />
voor de inkomsten met f 15,000' voor de u_itgavenVf 'a· ~. . . ·e werdeon de uitgaven met een gelijk bedrng<br />
d' t · Gronmgen oor ie provmc1 .<br />
ontvangsten van vroegere_ iens en m ·d n ~amelïk verhoogd: zeewerken met j 13,900' kanaalwerken met<br />
verhoogd. Van d~ vers~hillende posten wei e erwïl v;rlaa d werden wegen en daarbij behoorende werk~n met<br />
f 20/100 ' onvoorziene mtgaven met f 2,800' t d' J d. t g t j 3 500 Voor N oordbrabant werd de begrootmg der<br />
f 26,I 00' rivierwerken met f 1,500' geneesk~~ igje 2:~~s v~oer ren~en ~n aflossingen van geldleeuingen' f !1,000<br />
uitgaven vermeerderd met f ,},022.50, waan an •·<br />
voor onvoorziene uitg·•wen. d d t erlaagd met .f 170 870 87. Die aanmerkelijke<br />
· · k t 1864 wer aaren egen v · , · .<br />
De begrootmg der m ·oms en over 11 d t f 250 000 voor Zuidholland' welke geldleemng<br />
· · h " n het verva en van en pos , .<br />
vermindermg .is toe te se riJven aa . d r lassen in Schieland beoosten Rotterdam op de begrootmg<br />
als bijclrag_e m de kosten van droog~alu~g _e ko~2sten vermeerderde voor N oordbrabant met f 17 ,000 voor<br />
voor 1865 is overgebragt. De begrootmg er in t ten van vroegere diensten voor Zeeland met f 44.H 6,<br />
geldleeningen' voor N oordholland met j 13,0~? o~ vangf 20 000 geldleening. voor' Utrecht met f 1,200 buitenwaarvan<br />
f 2!~,416 ontvangste~ _van v;oegerf 31:~~ ~; ~~tvan~sten .van verschillenden aard en toevallige bat~n.<br />
gewone ont:angsten '.voor ] nes~an ·lmet d ~t f 167 837 .87. De verlaging trof enkel de begrooting ~er mt<br />
De begrootmg der uitgaven wer ver aag m ' /2"5 000 op de uitgaven voor de droogmakmg van<br />
gaven van Z ui ·ah o 11 an d , ver faagd met f 250 ' 000 ' waarvan ldl 4 . , f 4 000 voor onvoorziene • uitgaven. • 1 n<br />
plassen be~osten Rotterdam' f 1,000 voor renten va~a gewa=~~::Ej~o~~oor j'aarwedden' j 16,821.33 voor wegen '<br />
de verhoogmgen deelden: N oor~brabant Tmet f 20,03:. ' ~ 13 000 voor zeewerken ter verbetering der Pettenerj<br />
2.812.50 voor renten en aflossmgen; N oordhollan me j ' f 7 500 voor have~werken f 800 voor geneeskun-<br />
. · d jli" 416 arvan/3l 366voorwegen, , ' .<br />
zeewermg; Zeelan met H ,- ' wa . ' d .. l· t e wetenschappen j 7 .50 voor onvoorziene<br />
. en f 5 400 voor on erwrJS, ~uns en n . ' .. T h<br />
dige dienst,fi,680 voor armwez ' 'fl . t f737 50 ni;verheid met f 1,600 verlaagd zIJn; Utrec ··1 d te renten en a ossmgen me ' , J d' a· t<br />
uitgaven' terWlJ .e. pos n . 1 d t f 3 512 30 in welke provincie de posten geneeskun ige iens<br />
met j 1,200 voor nvierwer~en; 1'.nes an me ,' ' cl de zeewerken met. f 1,600' havenwerken met<br />
met j;, 413.30 de onvoorziene mtgaven met /3,019 verhoog 'd . 't ·en met /800 verlaagd zijn<br />
. 1, ' - 1 , ·k met /100 en e overige m .gav ' .<br />
f 1,200' rivierwerken met j 2:>0' rnnaa1whe1 lenb d '. d . 'tga\'en onveranderd. Van de verschillende posten<br />
. · G · bleef het ge ee e e 1 ag er m 1 d<br />
In de provmcie - ronmgen .. •. - . t j 11 9118.60 zeewerken met f 6,620' ver aag<br />
" echter verhoogd reis- en verbhJfkosten met f 8·.:>, wegen me , '<br />
~i~ .:aalwerken met/17,658.60, geneeskundige dienst metj ·t1,-l1d55.t teen bedrag van /2917090.55, werd later<br />
· d · 1 te over 1865 eerst vastges e o ' ' .<br />
De begrootmg er m mms n N 'db b t f 5 185 98 Zuidholland f 250,000' N oordholland j 10,000'<br />
verhoogdmetf215,56~.62, waar~a:4~o~~~ ;:en;hae f650,' te~wijl die begrooting verlaagd werd v~or Zeeland<br />
Utrecht f 10,000' Fnesland f 3 . . 'I d h . deelden. de ontvano-sten van vroegere diensten met<br />
0<br />
·· l et/41 600<br />
met f 58,000 en ver\1sse m ' M •<br />
n ever oogmD'<br />
o<br />
. o .<br />
Utrecht de heffingen voor het gebrmk van<br />
van voorwer?en in eigendom der<br />
j 14,233.98, waarvan f 4.283f.9: 2 ; 0 ~: 0 ~ 0 ;:0<br />
~;~~:~~:~,~:ob~~~nv:~; opkomst~n<br />
open bare wegen' enz. met N db b t e f 650 voor Drenthe. de geldleenmgen met j 238,000.<br />
. . t j 68 l waarvan j 31 voor oor ra an n ' f 0 or<br />
provmcie me , " r Zuidholland m'et j 250,000' voor N oordholland met 10,00 ' vo<br />
Deze post werd namehJk verhoogd voo<br />
In de verla ing: de ontvangsten van<br />
Friesl~nd met f 36d,OOO; h/ij38w:~~ 3~er~~~dp:s~orw~:~la::m~ij~
van :lecwerkeu, het laagst g·eraumd in l8ûG. /80,0û3.0ü5 tnillller dan in J8û5;<br />
van . havenwerken' het laags~ geraarml in 1 snn ' .f:i!8,J 27 .18 minder dan in 18()1.;<br />
van rivierwerken, het laagst g·eraamcl in 186G, f 4.:\.,628.575 minder dan in 1863;<br />
van kanaalwerken, het hoogst geraamd in 1866,f2iH,039.165 meer dan in 1865;<br />
.van cluinbeplanting·enf5,161 meer dan in 1863,f205 minder dan in 1864;<br />
van wering van zandverstuivingen f 50 meer dan in •1865, f 500 minder clan in 1864;<br />
de gezamelijke kosten van het aanleggen én onderhouden van openbare werken f 346,945.71 meer dan in<br />
·1863, f26,926.\)9 minder dan in -1865;<br />
onderhoudskosten van provinciale eigendommen mot de verschuldigde lasten f 5/~6.88 meer dan in 1861-,<br />
f ·1,076.29 minder clan in '1863;<br />
renten en aflossingen van geldleening·en, het hoogst geraamd in 1866, f 68,973.80 meer dan in 1861 ;<br />
geneeskundige dienst, het hoogst geraamd in 1866, f 271,000 meer dan in 1865;<br />
eereclienst, het hoogst geraamd in 1866, f 4,500 meer dan in 1865;<br />
armwezen, het hoogst geraamd in 1866, f ·l 05,91}6 meer dan in 1863;<br />
onderwijs, kunsten en wetenschappen, het laagst geraamd in 1866,f15,623 minder dan in 1864;<br />
nijverheid, het hoogst geraamd in 1866, f 63,655.485 meer clan in 1864;<br />
andere uitgaven, het laag·st geraamd in 1866, f 21,007 .15 5 minder dan in 1863;<br />
onvoorziene uitgaven/26,715.655 meer dan in 1863,./75,607.73 minder dan in 1864.<br />
Voor N oordbrabant gaf de rekening voor het dienstjaar 1863 een voordeelig slot van f 5,587 .03, voor 1864<br />
een nadeelig vanf13,919.965. De schulden der provincie bedroegen op 31 December 1864 /1,268,000, 1865<br />
f 1,237,500. Deze schulden spruiten voort uit overschotten van vijf geldleeningen, van 1845 tot 1863 gesloten, groot<br />
f 300,000, f 200,000, f 300,000, 600,000 en f 125,000. Op 31 December 1865 waren afgelost f 124,000, f 49,500,<br />
f 53,000 , f 56,000 en f 5,000. De kosten van onderhoud van provinciale wegen, over eene lengte van 476,3G5<br />
elien, bedroegen in 1864f104,814.58 tegen f94,704.08 in 1863. Op 6 December 1864 werd het onderhoud der<br />
provinciale wegen op nieuw aanbesteed voor 1865, 1866 en 1867 over eene gezamelijke lengte van 617,008 ellen<br />
voor eene jaarlijksche som van f '105,9J3. De door de gemeenten en het Rijk gestorte bijdragen in de kosten<br />
van aanleg van provincüale \vegen bedroegen van af 10 December '1863 tot 3'1 Augustus 1865 f 36,004.35,<br />
waarvan f2,750.835 op de dienst van 1863, f 12,930.735 op die van 1864 en f 20,313.78 op die van 1865 zijn<br />
v~rantwoord. Hieronder voor elk der jaren 1864 en 1865 aan bijdragen van het Rijkf6,400. Van 1847 tot 31<br />
A ngustus 1865 is in het geheel door gemeenten, polders, het Rijk en particulieren in de kosten van aanleg·<br />
van provinciale vvegen bijgedragen voor eene som van f 889,297./;75. Hieronder zijn niet begrepen eene schuld<br />
der gemeente Besoijen voor voltooide weg·en van f 8, 7t 6.07 en f 3.233.90 van de gemeenten te vorderen, waarvoor<br />
schuldbekentenissen zijn afgegeven, en eene som van f 466.86 door de gemeente Grave in de provinciale kas te<br />
storten voor wegen in aanbouw. De provinciale tollen hebben opgebragt in 1864 f 48,495 en zijn voor een<br />
termijn van drie jaren 18651 6 ï jaarlijks verpacht voor f 49,416. Het bruggeld in den weg over de steenbergsche<br />
vliet, tusschen Steenbergen naar Dinteloord, verpacht voor f 1,!;00, is hieronder niet begrepen. De kosten van<br />
aanleg van provinciale wegen bedroegen, volg·ens de rekening·en over de jaren 1848 tot en met 1863, f 2,112,244.215.<br />
In Gelderland \vas het batig slot der rekeningen Yan 1863 f 54,301./}5. van 1864 f '12,713.44. In Gelderland<br />
bestaat slechts één provinciale weg, die van Arnhem naar Apeldoorn. Deze weg heeft aan onderhoud gekost<br />
in elk der drie jaren 1863165 f 3,743, f 4,048.50 en f 4,075. De tolheffing op dezen weg heeft opgebragt in 1865<br />
f 4,835.07 s. 'l'er bestrijding der kosten van aanleg van gemeentewegen zijn provinciale subsidien verleend van<br />
f 5,500 voor den grindweg van Nunspeet naar Elspeet met een zijtak naar Vierhouten, van f 1,900 voor dien<br />
van Elspeet naar U dele] en 'ian f 7 ,600 voor dien van Gendringen over Netterden naar de pruissische grenzen,<br />
allen afgewerkt in 1863, van f15,858 aan de gemeente Brummen voor het begrinden van wegen en van<br />
f 4,000 voor de begrinding van den linker IJsseldijk van Veessen door Vorgten naar den grindweg van het<br />
Loo tot Hattem. - De watersnood in 1861 deed de noodzakelijkheid inzien tot het oprigten van vlugtheuvels<br />
als toevlug·tsoord. In 1864 waren drie vlugtheuvels in de gemeente Kerkwijk, te Kerkw\jk, Bruchem en Dewijnen,<br />
hoog 7 ellen boven amsterdamsch peil, een in het dorp Heerewaarden, vier, 2.60 tot 10 ellen boven<br />
A.P. in de gemeente Appeltern voltooid. De kosten der laatsten bedroegen f 10,900, waartoe provincie en<br />
Rijk elk f 4,'100 bijdroegen; voor de drie te Kerkw\jk werd verleend eene rijksbijdrag·e van f 2,521 en een<br />
provinciaal subsidie van f 2,350. In '1865 is tegenover de Kom van het dorp Dreumel de dijk tot een vlugthenvel<br />
ingerigt, 9.60 el boven A.P. en ter grootte van 1,600 vierkante ellen. De kosten van dit werk hebben f 12,075<br />
bedragen. Ook is in 1804 de oude verlaten dijk door de kom van het dorp Wamel tot op één el boven de<br />
vloedhoogte van 1861 afgegraven en gedeeltelijk met klinkers bestraat. Voorts zijn in 1865 door het Rijk en<br />
de provincie subsidien verleend elk van f 3,907 voor een vlugtheuvel in de kom van het dorp Zetten, gemeente<br />
Valburg, waarvan de kosten f 11, 720 zullen bedragen. Die vlugtheuvel, één el boven den hoogsten waterstand,<br />
zal een regthoekig bovenvlak van 50 ellen lang tegen 35 breed bekomen.<br />
In Zuidholland gaven de rekeningen over 1863 een goed slot van f 40,747.67, over 1864vanf32,145.58. De<br />
ontvangsten overtroffen de raming in elk van beide jaren met een bedrag van f 3,906.03 en f 8,177.31, terwijl<br />
de uitgaven f 36,851.64 en f 23,968.27 beneden de raming zijn gebleven. Provinciale wegen worden in Zuicl::<br />
holland niet aangetroffen. Ter uitbreiding van de gemeente- en polderwegen in den Hoekschen Waard<br />
ûjn door de provincie subsidien verleend ten bedrage van f 14,296 voor den weg van Goidschalksoord over<br />
Mijnsheerenland en Maasdam tot 's Gravendeel en van Cillaarshoek over Klaaswaal tot den grindweg tusschen<br />
Oud- en Zuid-Beijerland met eenen zijtak naar Westmaas; van f 5,663 over twee jaren voor den weg tusschen<br />
Oud- en Zuid-Beijerland, tuss
;;so<br />
o·ewone uitgaven ovei· '1858, was op 1 Januar~j l86tl geheel afgelost. terwijl van clle van .f iH3,000 4 1 /~ "/ , 0<br />
;ot bestrijding van eenige buitengewone uitgaven over 1859, na aflossing van H1 aandeelen in 1864, en 16 in<br />
-1865, f 127 ,000 overbleven. Van de geldleening- van .f 260,000 41/ 2 % , tot mede-bestrijding der kosten van de<br />
verbetering der vaart van Leeuwarden naar Harlingen tot in zee, werden afgelost in 1864 25, in 1865 26<br />
aandeelen, zoodat op het einde van dat jaar f 11 û,000 onafgelost bleven. Van de geldleening van f 93,000<br />
41; 2 %, tot bestrijding van eenige huitengewone uitgaven in het dienstjaar 1860, werden in 1804 13, ~n 1865<br />
'l4 aandeelen afgelost. Het overgebleven onafgeloste kapitaal bedroeg dus f 61,000. Van de geldleenmg van<br />
f '145,000 tegen 41; 2 %, ter bestrijding van buitengewone uitgaven voor den aanleg van kunstwegen en de<br />
verbetering van den binnenlandschen waterstaat der provincie, zijn in elk jaar 13 en 17 aandeelen afgelost,<br />
zoodatfü4,000 onafgelost bleven. Van de geldleenining vanf 45,000, tegen 4 %, zijn in e:k jaa~. 1~ aande~len<br />
afgelost, zoodatf16,000 onafgelost bleven. Van de geldleening van f130,000., te~e~ ·iliz / 0<br />
, ZlJn ~n elk Jaar<br />
5 en 6 aandeelen afgelost, waardoor zij op f 119,000 is teruggebragt. Ter bestriJdrng van de bmtengewone<br />
uitgaven in 1864 en 1865 werden geldleeningen uitgeschreven van f 124,000 tegen 41/2 %, waarvan .f 6,000<br />
in '1865 zijn afgelost en van .f 156,000 tegen 5 %; voorts is nog in 186~ eene geldl~ening uitgeschreven_ van<br />
.f G4,000, tegen 5 °/ 0<br />
, ter bestrijding van eenige later aan de begrootmg van dat Jaar toegevoegde bmtengewone<br />
uitgaven. . .<br />
De rekeningen sloten in Overijssel met een batig slot m 1863 van f'l0,_306.03:;, rn 18&4 :anf1~'.01_9.û5 11 •<br />
De opbrengst der Dedemsvaart en zijtakken bedroeg in 1863f66,758.605, m 1864 f60,424.91 , terwlJl _m _elk<br />
van beide jaren besteed werden voor kosten van onderhoud dier vaartf17,229.21á enf22,312.10, voor mnmg<br />
der inkomsten/ 2,60L38 en .f2,439.705. De vVillemsvaart heèft in elk jaar opgebragt .f 20,340.24 en f i.6,878.0r'.~,<br />
waarvan, na aftrek der uitgaven voor onderhoud, opzigt en beheer, f15,218.71 en f12,321.0& aan het RiJ_k<br />
zijn uitgekeerd. De tollen van wegen en bruggen hebben in elk jaar opgebragt .f25,316.&8. ~ f28,324.66",<br />
de haveuwerken f2,490.32 en f 2,450.71. Op 1 Jannarij 1866 bestonden ten laste der provmcie de volgende<br />
geldleeningen: voor den aanleg en bestrating van den weg van Zwolle naar Heng·elo twee, tegen 41/2 "/ 0<br />
aangeo·aan<br />
in 1830 en 1832 van .f 392 000 en f 100,00·0, slechts van de eerste waren f 232,000 afgelost; voor de daaro<br />
, , . 1 0<br />
stelling van het provinciaal geregtshof en de arronchssements-regtbank te Zwolle van f 40,000, tegen 4 /2 lo<br />
in 1840 waarvan f 2 500 · voor de verbetering van den weg van Zwolle naar Meppel .f 30,000, tegen 41/2 %<br />
in 1846: waarvan f 6'.ooo; voor den afkoop der Dedemsvaart en aanhoorigheden f 550,000, tege_~ 4 °/o in 18~5<br />
en 1846, waarvan .f 330,000; voor bijdragen der provincie in de overijsselsche kaalmaatschappiJ f 300,00_0 ~n<br />
'1853 en volgende jaren, waarvan f 94,000 tegen 4 % en f 168,000 tegen. ~ 1 / 2 %; voo: deelnemmg der provmcie<br />
in de uitbreidin' van het kapitaal der overijsselsche kanaalmaatschappiJ f 105,000 m 1858, waarvan f 20,000<br />
tegen 411 10 , f 58~000 tegen 41; 4 en f 13,000 tegen 41/5 % ; voor de doortrekking der Lutterhoofdwijk tot de<br />
grens van Drenthe .f 80,000 in 186'1 en 1862, waarvan f 30,000 tegen 4 % en f 50,000 tegen 41/;, 0 / 0<br />
, onafgelost<br />
op 1 J arrnarij 1866; zoodat van de oorspronk13lijke schulden der provincie, ten bedrage van f 1,597,000, op dat<br />
tijdstip f 1,031,500 onafgelost waren. . _<br />
In de provincie Groningen sloten de rekening·en met een batig slot van f 23_,1r9.93 5 m '1863, van/93,880.31•.<br />
in 1864. Bij het afsluiten der laatste rekening waren onafgelost van _de leenmgen van f80,00?, m 1825 voor<br />
de weg
1 ~<br />
=<br />
58~ 583<br />
Begr{)otiugen van enkel pro vind ~d e lij ke îilkomsten ov ei· {865 en t866.<br />
1<br />
lo<br />
1<br />
1<br />
Getal. I Ge tal. l Getal. I<br />
ALGEMEEN<br />
TOTAAL.<br />
·1865 ... . ..<br />
... ...... ~ .! 12,800.43 18 f 36,H7.88 18 f 120,756.715 15 f 70,8 0,816.00 f 278,878.39 f 1,000.75 f 398.02" " " l) f 17,217.00 l\loordbr abant ... ·········· 2)f 310,294.5!)5<br />
120,949.15 15 71,8<br />
Gcldel'land ........ , ...... ... . . . . ..<br />
Zuiciholland . . ...... . " ... .. ......<br />
1866 ... . . . 5,587.03 18 36,669.305 18 0,816.00 280,266.67 5 1,091.75 389.655 " " 1) 677.60 288,012.71<br />
1865 ...... 27,007.72<br />
.. ~<br />
5 4 9,370.23 45' 27,325.34 3 25,2 61,972.33 4,296.16 918.25 " 1 " 94,194.46f> ~<br />
45 27,349.36 3 18,9 1<br />
1866 ...... 16,161.57 5 4 9,498.70 Il 55,805.63 4-,296.16 918.25 "<br />
1<br />
" "<br />
77,f81.615<br />
'<br />
18G5 .. .... 16,027.165 6 60,908.57 6 53,4'90.73 4 66,2 6,2lt7 .345 186,927.175 3,825.97 4,560.95 3)f 530,000.00 " " 74'1,341.26<br />
". ~ 1866 ... . .. 4) 325,757.67 55 56/~26 . 3 3 55 49,344.51 35 59,2 6,2fl.M5 ·17 1,223.295 3,774.97 4,560.95 130,000.00 " " 635,316.886<br />
1865 .. . ... 3,674.375 ()5 67,198.71 65 36,611.45 6 87,6~ 19 1,430.!i-O 7,489.76 8,780.00 G) 10,000.00 "<br />
.. " ~<br />
" 2) 221,374.5351<br />
l\l'ooI'dlaollancl" .. . .. . ...... . .. ..<br />
( 1866 ..... . 5,574.43 65 67,372.03 65 36,267.99 6 88,7 192,43 1"125 7 ,643.76 165,280.00 8) 40,000.ool " " 2) 410,929.6151<br />
Zeeland . . . .. ··· ·· · .....<br />
."." ~<br />
1865 .. . . . . 2,138.47 7 9,807 .30 7 31,216.92 7 21,8( l,665.805 75,496.915 4·,002.275 51~,924.27 5 30,000.00 ,,<br />
Il 5) 166,561.93"<br />
1866 ... . . . 9) 13,615.52 8 11,259.88 8 35,780.89 8 23,9î l,t64.63 82,125.40 3,650.00 67,008.375 153,000.00 " "<br />
2) 319,399.295<br />
l ,J<br />
12)<br />
l sl<br />
'<br />
j<br />
j 1865 ...... lO) 19,191.61 7 14,063.63 7 2·1,462.36 65 26,9~ li,825.00 69,339.34 814.00 3,066.9·15 Il<br />
"<br />
' ll) 2,358.30 2) 94, 770. 'U)·i<br />
Utrecht . . . ...... ··· · ····· ··· ······· ·<br />
1866 . . . ... 9,533.58 7 14,118.15 7 21,461.80 65 27,3i ~,690.00 69,600.25 J ,007.22 3,061.91:;<br />
12)<br />
" "<br />
6,358.30 2)<br />
\<br />
89,561.265<br />
' 1865 ...... 10,989.72& 19 40,630.26 -19 135,206.18~ f45 67,1 1,665.01 260,662.595 4,610.10 33,625.64 13) 240,000.00 f 104.98 " 2) 549,993.04<br />
F"icslancl. .... , .... ...... ····· ··· ". ~<br />
1866 ...... 22,311-6.84 20 43,190.67 20 142,275.795 15 70,1 1,944.47 273,559.85 4,610.10 27,893.00 168,960.00 104.98 500.00 2) 497,974.77<br />
-1865 .... . . 2,994.'19<br />
.. ". ~<br />
5 8 9,850.67 8 22,367.82 6 14) 22,-1 ,785.66 167,180.25 14,238.415 6,114.925 18,000.00 " " 208,527.78"<br />
o,·crijsse) .. ' . . .. ........... .. .<br />
1866" "" 18,230.035 75 9,331.935 75 21,068.85 8 20,6q ,327.395 159,348.72 16,449.31 "' 6,9 14.925<br />
Il<br />
,,<br />
" '<br />
200,942.995<br />
1865 . .. . .. 26,773.95·5 18 26,147.25 18 86,378.47 13 48,7 ,522.00 ~28,841.99 7,587.99 221,367.68 ,, ,,<br />
" 5) 484,57 l .6-15<br />
GronÎ11gen ................... . . .<br />
.. ~<br />
18 86,402.15 13<br />
f<br />
1866 . . .. . . 23,109.93 5 18 26,449.70 /~9,51 ,525.00 234-,937.32 7,734.99 15) 360,048.41 .,<br />
1,500.00 " 2) 627 ,330.65:;<br />
1<br />
1865 ...... " 20 6,829.83 20 18,101.915 11 9,8l ,369.13 63,122 . 63~ 17) 9,049.00 4-1,409.38 li-2,000.00 .,<br />
" 155,581.0·15<br />
Drenthe ..... -···· ··· .. ... ". ".<br />
. ~ - 1.866 ..... . 18) 712.49 20 6,951.915 20 18,240.42 11 9,8 ,652.98 69,694.41 17) 8,747.00 42,546.00 62,000.00 " " 183,699.90<br />
1<br />
1865 . ... . . 7 ,044.66 16 9,474.01 16 36,351.08 13 26,si ,H2.50 73,803.20 " 24,596.90 " " " 105,444.76<br />
L imburg ..... .. . . . . . ····· .. ... ... ..<br />
. ~<br />
I~<br />
1866 ...... 3,761.51 16 13,321.245 16 37,483.155 13 26,81 ,932.50 85,602.51 19)<br />
"<br />
27,145.00 " " " 2) 116,509.02 ,1<br />
Il<br />
'l'otalen van . . . . ..<br />
-:-<br />
OPBRENGST VAN BELAST Baten<br />
1 cm opkomslcn,<br />
Ontvangsten BUITENGEWONE ONTVANGSTEN.<br />
1 O ntvangsten<br />
sprultcnde van<br />
OPCENTEN OP DE GRON DBE L ASTING. OPCE NTE ~ogen<br />
uit voo1·wcrpc11<br />
l<br />
van oor iu cigcnJvm verschillenden<br />
Verkoop<br />
- .__ I OP<br />
PHOVINCIEN. DE PRRSO gebruik<br />
aau de prov ir.1..:ie<br />
Geldvan<br />
vroegere Gebou,vd e e igen• . Ongebouwde eigen• LOebd1oorcndc<br />
1penbare<br />
aard<br />
TOTAAL. provinciale<br />
dommen. dommen. BELASTIN of Jie door<br />
1<br />
diensten. ~gen, tic Proviuciale en toevallige<br />
leeningen.<br />
eigenken<br />
en<br />
Staten<br />
dommen.<br />
Opbrcnast. OpbrenGSt. Ophren tingen.<br />
bchcerJ wor,dcn. baten.<br />
Andere.<br />
--------~-<br />
)<br />
·1863""" f 34 7,'119.03 f 239,668.705 f 498,968.73 .f /1-50,5 1,153.07 5 f 1,4-70,364.!H 5 .f 4-8,849.085 f 262,222.64 f 4 7 4,000.00 .f<br />
104-.98 f 18,864.10 f 2,62'1,524.75<br />
1864 . ..... 235,229.52 262,908.32 547,015.92 464,0 1,894.545 1,575,863.98 49,529.335 556,495.4 [ 5 364,000.00 '104.98 9,789.70 2,781,012.93 Ij<br />
1865 ..... . 128,642.31 290,698.34 583,268.985 473,6 1,008.45 1,657,655.22 56,914.42 399, 762.94 870,000.00 104.98 19,5 75.30 3,132,655.'l 7<br />
1866 ... . .. 444,390.6-15 294,589.86<br />
596,624.07 467,0 \300.32 1,674,595.485 59,005.265<br />
'\<br />
705,766.48 553,960.00 1,604.98 7,535.90 3,446,858. 72~<br />
'<br />
-<br />
1<br />
1<br />
1<br />
\ !<br />
(/<br />
Het getal opcenten op het personeel in dezen staat vermeld is het getal geheven gedurende de dienstjaren 18 65 / 66 en l 866/67•<br />
mcbetaling \'
ä84<br />
Begrootingen van enkel provinci~ !lelijke uitgaven over 1865 en 1866.<br />
PROVINCIEN.<br />
j<br />
1<br />
ALGEMEEN<br />
TOTAAL.<br />
I!<br />
'{<br />
Noo1•clbrabant ..... .<br />
1865<br />
1866<br />
Guld.<br />
21,70 1.56 3,%0.00<br />
Gu\d. 1<br />
149,723.035<br />
21,756.27 3,%0.00 116,087.57<br />
Gu\d. Guld. Guld. Gu\d. Guld.<br />
G J. Guld.<br />
~3.03 5 290.QO<br />
57.57 211.'lO<br />
Guld.<br />
88,132.~0 1)<br />
86,745.00<br />
GulJ.<br />
3,'l00.00<br />
Guld. Gulrl.<br />
3,ooo.oo 8,öoo.ao<br />
Guld.<br />
16,04 2.5 0<br />
3,100.'lO 9,550.10 14,705,00<br />
Gul,!.<br />
2 7 43
.. 58{)<br />
Rekeningen van enkel pt·ovinc' udelijke inkomsten ove1· 186~ en 1864.<br />
PROYINCJEN.<br />
OPBRENGST VAN BELAS'!'<br />
Baten BUITENGEWONE ON1'VANGS'l'EN.<br />
en opkomstcn, Ontvangsten l============:======1<br />
Ontvangsten<br />
&pruitcnde<br />
OPCENTirn OP DE GRONDBELASTING. OPCENTE tlingen<br />
van<br />
uit voorwerpen<br />
van<br />
Verkoop<br />
in eii:c111!om<br />
---------:-----------1<br />
verschillenden<br />
OP DE PERSO ioor<br />
aan de provim·ic<br />
Gebouwde eigen• Ongel>ouwtle eigen·<br />
vroegere<br />
gebruik<br />
tocbchooremlc aard<br />
Geldvan<br />
1lo1nmen.<br />
•lommen. BELASTIN openbare TOTAAL.<br />
provinciale Andere.<br />
of ciic door<br />
diensten.<br />
en toevallige Ieeningen.<br />
de Provint·iale<br />
l---------l·----:----~--1--.---~-11egen,<br />
eigendommen.<br />
ken en<br />
Staten<br />
baten.<br />
Gcwl. Opbrcni:.i. Getal. Opbrcna•t. G
Rekeningen van enkel vroviuc· tlelijke uitgaven over 1863 en i86t<br />
KOSTEN VAN HET AANLEGGEN EN ONDERHOUDEN VAN OP N.<br />
ALGEMEEN<br />
PROVINCIEN.<br />
TOTAAL,<br />
l\loordbrabant ..<br />
Gelderland ...<br />
" ~<br />
.<br />
}<br />
' 1863<br />
. 1864<br />
1863<br />
1864<br />
1863<br />
Zuidholland...... \ .<br />
" ~ 1864<br />
1863<br />
l\loordholland" ..". \<br />
~ 1864<br />
1863<br />
Zeeland .. ," .. . ""· '<br />
~ 1864<br />
1863<br />
Utrecht .. " ... .. . ". ~<br />
{ 186·!<br />
Friesland" " .. " "} ::::<br />
Guld. Gul,\. Guld.<br />
GulJ. Guld. Guld. Gul,!. Guld.<br />
,1. GulJ. Guld. Gul.\, Guld. Guhl. Guld, Gul.!. Gul,\. GulJ.<br />
6,921,495 1 1 323,14 14) 17,202,68<br />
3,043.32 959.30 5 5,305<br />
l,'l00,00 9,173,39 5,173,50 700.00 15) ~,26R,18 360.41<br />
20,353,355 B,935,655 141,24i.23<br />
17.23 122.85 8·1,r.02,50<br />
3 1 000,00 8 1 255,34 16 1 5û0.00 2,695.00 2,601.155 1,110.82<br />
21,736,115 3,304.61 1-10,nlR.00 5<br />
1s.00 5 70.23 89,517,50<br />
2,220.00 2,942.635 1) 59,941.98<br />
~,686,64<br />
10.195, :•,002.07 21,22<br />
IJ5,00<br />
8,702.00 5<br />
9,339.55 838.155 3) 22,975.·18<br />
2,797.00<br />
~2.79 21.22<br />
2ï ,423.no 31,296.05 6,Rn l.87 5 ! 33,339.95<br />
2,521.20<br />
lll,920.00<br />
10,805.605 4,165,10<br />
30,401.'l/5 3,123.00<br />
U,OOO,'lO 5,214.71 27,659.00 4 ) 7,088,22<br />
14,811.015 2,623,625 5) 57,094.55 5 34,970,78 1,775,00 6,158.60 21,450.00<br />
6,oon.oo 6,719.91<br />
14,788.% 3,ó7ö.15 6 ) 30,>64.99<br />
4S,65 l.585 1,750,00 7 ,184.30 21 7 75~.!JO<br />
9,'100.00 27,772,fi7 5 33,354,41 6,000.00 7,227.08 2,985.47<br />
8 574,505 1<br />
1 1 221,375 7)113 1 73G,42<br />
4,-113,34 18,755,24<br />
J&.00 993.225 88,'l.'l9.46<br />
l,·198.95 5,334.50 lO) 10,988,00 8) 6,%4.565 210,00<br />
8,774.765 1,210.23 9)166,918.27<br />
4,322.'37 15,964.27<br />
05 ,41 1 1 '151,75 16,279.13<br />
1,r,16.085 21,'180,70 lo) 11,388.oo 11) 6,771.64 4,060,00<br />
6 350.49 1<br />
1 7<br />
4°04,89 12) 13 1
GE}lEEN TE FINANCIEN<br />
O\'ER t864 EN t865.<br />
De raming der o~tvangsten bedroeg voor 1864f26,547,047.895 en voor 1.865 f28,050,760.45. De splitsing in<br />
gewone en buitengewone ontvangsten is niet opgegeven in beide jaren voor ~e provi~ci~n Overijssel, Groningen en<br />
Limburg in i.865 ook voor Friesland. In elk jaar bedroegen voor de overige provmcien de gewone ontvangsten<br />
J '18,236,614.04 en f '16,758 ,212.16, de buitengewone f 4,072,362.37 en f 4,230,548.98 5 . De raming der uitgaven<br />
beliep in elk jaar f 26,169,761.1.05 en f 27 ,742,020.83. Van voornoemde provincien wordt slechts de raming van<br />
het geheele bedrag der uitgaven opgegeven; voor de overigen bedroegen in elk jaar de gewone uitgaven<br />
J 19.298,886.49 en f 17 ,946,25!J.57 5 , de onvoorziene f 553,373.955 en f 623,909.605 , de buitengewone.( 2,254, 758.48<br />
en f 2,337 ,020.52.<br />
Naar den maatstaf der werkelijke bevolking op 31 December 1864 en 1.865 verkrijgt men voor elk jaar voor<br />
de uitgaven in elke provincie het volgende bedrag per hoofd :<br />
1.864. 1.865. 1.864. 1.865.<br />
N oordholland . f 12.32 f 12.335 Gelderland f 5.131> f 6.13<br />
Zuidholland . 9.215 9.69 Overijssel. 5.975 5.825<br />
l?riesland . 8.545 9.575 Limburg . 4.76 5.175<br />
Utrecht ... 6.82 7 .15 Drenthe .. 4.775 4.93<br />
.Groningen 6.89 6.50 N oordbrabant. 4.22~ 4.475<br />
Zeeland ... 6.iO 6.45 Het Rijk ........ 7.495 7.57 5<br />
Vergelijkt men de reden in 1865 met die in '1863, dan bespeurt men dat de uitgaven per hoofd zijn afgenomen<br />
in Groningen, Overijssel en Drenthe, toegenomen in de overige provincien.<br />
In Noordbrabant werden hoofdelijke omslagen geheven in 1864- in 159, in '1865 in 154 gemeenten. Zij werden<br />
in elk jaar geraamd op f276,632.65 en f272,006, en hebben opgebragt f256,106.10 en f260,515.02 5 . De belastingen<br />
op voorwerpen van verbruik werden in elk jaar uitgetrokken ~·oor een bedrag van ./.~73,72~.62.. en<br />
f 488,005.185. De gemeenschappelijke heffing der belasting op het gedestilleerd, goe~gek~urd blJ Konm~h~ke<br />
besluiten van 4 Maart en 31 December 1864 en geheven in 180 gemeenten, werd m dier voege gew1Jz1gd<br />
dat voor de likeuren in plaats van f 11 .35 per vat naar de hoeveelheid , f 14 per vat naar de sterkte, even als<br />
voor het overige gedestilleerd, werd geheven. De belasting heeft onzuiver opgebragt, zoo bij eigen middel<br />
als bij opcenten op den r~jksaccijns, over elk der dienstjaren 186 4 /65 en 18n 5 166 ./294,627.93 .~n f300,052.0~:<br />
Na aftrek van f 5,447.55 en f 5,695.905 uitkeering der 21; 2 % perceptiekosten aan het R1Jk voor het biJ<br />
opcenten geheven gedeelte, van f 4'1 ,815.10 en f 40,480 bedrag der teruggave van uitvoer en van f 24,736.53 en<br />
f25,387.62 · betaalde 10 % administratiekosten, zijn ter verdeeling onder 180 gemeenten zuiver overgebleven<br />
f222,628.75 en f228,488.555. Deze belasting heeft door de werking der wet van 7 Julij 1865, Staatsbladn° 79,<br />
met 1 Mei 1.866 opgehouden te bestaan. Volgens de afgesloten rekening·en bedroegen de ontvangsten der 1~5<br />
gemeenten van Noordbrabant in 1862 f 2,011 ,878.93, in 1863 .f ~ 1 109 , 437.96 5 , in 1864 f 1,928,181.16. In_ die<br />
ontvangsten deelden in elk jaar de direkte belastingen met f !1-62,381.03 , f 446 ,833.97 en f 459,904.70~ of<br />
22.98 %, 23.17 % e!.I 22.32 %, de verbruiksbelastingen met f 479,938.855, ./459,727.03 en ./492,965.26 5 of<br />
23.86 % , 23.84 % en 23.93 % , de belasting op honden, tooneelvertooningen en andere openbare vermakelijkheden<br />
met/8,127.285,f9,730.03 en.f28,270.8f5 of 0.40 °fo, 0.51%en1.37 °fo, de heffingen van verschillenden aard<br />
met f131,296.205, f137,049:745 en f134,032.89 of 6.53 °fo, 7.11 % en 6.51 °fo , de baten en opkomsten van<br />
gemeente-eigendommen met f 235,513.235 , f 253,565.15 en .f 310,169.07 5 of H.7f % , 13.15 % en 15.0o % , de<br />
overige gewone ontvangsten met f 240,044.055 , f 176,348.52 en f 145,712.22 5 of 11.93 % , 9.15 °1 0 en 7.07 % , de<br />
ontvangsten van vroegere diensten met f 197 ,778.56 , f 205,034.565 en j 236,728.64 of 9.83 %, 10.63 % en<br />
t1.49 °fo, en de buitengewone ontvangsten metf256,799.71, f23!J,8!J2.15enf252,275.74 5 of 12.76 °fo, 12.44 °1.<br />
en 12.~5 °/ •<br />
0<br />
Werkelijk uitgegeven werden in elk der rlrie voornoemde jaren f 1,75!J ,04!J.27 , .f 1,883,257.45 en<br />
f 1,718,468.29, waarvan voor kosten van gemeentebestuur/ 324,751.60, f 332,491.405 en f 325,4tl5.371! of 18.46 8 / • .•<br />
17.66 % en 18.94 °fo, voor aanleg en onderhoud van openbare \vegen, werken en inrigtingen f 329,263.09il,<br />
f338,475.80á en /311-6,919 .46 of 18.72 °1 , 0<br />
17.\J7 % en 20.19 °/ 0<br />
, voor onderhoud van gemeente-eigendommen<br />
f 89,032.82, f 85,840.G'Î en f 101,738.07 of 5.06 % , 4.5G % en 5.02 °/ 0<br />
, voor rente en aflossing van gemeenteschulden./<br />
146,795.72 , f 150,521.59 en f 157,638.075 of 8.35 %, 7.99 % en 9.18 %, voor kosten van onderwijs<br />
f299,796.225, f305 ,289.445 en f288,566.69 of 17.04 °fo, 16.21 °1 0<br />
en Hl.79 °fo, van armwezen /217,123.36,<br />
f226,93L605 enf237,061.22of12.34°1 , 0<br />
12.05% en 13.79°1 0<br />
, voor verdere uitgavenf352,286.45,/443,706.!J3<br />
en f261,029.40 of 20.03 °fo, 23.56 % en 15.19 °fo.<br />
In Gelderland werden hoofdelijke omslagen geheven in 18Gi in 101, in 1865 in 100 van de 116 g·emeenten,<br />
Zij waren uitgetrokken op de begrootingvoor 'i8G4 tot een bedrag.vanf306,707.73, voor '1865 vanf300,6'13.72 5 .<br />
De sommen uitgetrokken voor onderwijs z~jn in beide jaren, die voor armwezen in 186i aanmerkelijk geklommen.<br />
Door deze zware uit.gaven waren de geldmiddelen der gemeenten zeer gedrukt. De kosten van het<br />
openbaar onderwijs zijn op elke der begrootingen geraamd op f 459,001.53 en f 493,646.27 tegen f 451,524.06,<br />
die van het armwezen op f 176,305.51 en f 175,384.06 tegen f 164,591.01 in 1863.<br />
In Zuidholland werden de gewone hoofdelijke omslagen op de begrootingen voor 1864 en 1865 uitgetrokken<br />
ten bedrage van f886,856 en f9l9,H3.34. De gemeente J_,eijmuiden. wier hoofdelijke omslag in 1864 ./900,<br />
in i 865 f 1,000 bedroeg, is slechts voor 1865 hieronder begrepen. Z\j werden geheven in elk jaar in 9 en 10<br />
van de 13 vroegere steden en in 176 en 177 van de 184 en 185 gemeenten ten platten lande. Buitengewone<br />
hoofdelijke omslagen zijn in beide jaren niet geheven. De hoofdelijke omslagen bedroegen in elk jaar in de<br />
vroegere steden f ti-83,016 en f 512,516, in de gemeenten ten platten lande f 403,840 en f 407 ,027.34. Vergeleken<br />
met 1863 zijn de begrootingen der hoofdelijke omslagen toegenomen in 1864 met j 11,323 , in 1865, Leimuiden<br />
niet medegerekend, metf 42,110.34. In die vermeerdering deelden de gemeenten ten platten lande metf5,565<br />
en f 6,852.34. De raming der kosten voor het openbaar ondenvijs bedroeg in 1864 f 978,882.72, in 1865 (met<br />
Leimuiden) f 1,110,924.2!) tegen f 906,201.395 in 1863 , waarvan voor de vroegere steden f 606,303.75 en<br />
.f 738,344.50 tegen f 546,975.25, voor de gemeenten ten platten lande f 372,578.97 en f 372,579.79 tegen<br />
f 359,226.145 in 1863. De heffing van schoolgelden en de opbrengst van het minerval werden in elk jaar geraamd<br />
op f 222,013.025 en .f 239,486.34 tegen ./2'16,815.84:; in 1863. De herziening der plaatselijke belasting<br />
gaf in 1864 veel werk, doordien bij de wetten van 31 December 1863, Staatsbladen ni• 220 en 221 , met de<br />
afschaffing van de rijksaccijnsen op de turf en steenkolen, de acc~jns op het gedestilleerd met 1 Maart 1864<br />
op 50 graden sterkte vanf22 totf35 per vat werd verhoogd en bij de wet van 27 Januarij 1.864, Staatsblad<br />
n° 5, het maximum der plaatselijke belasting op het gedestilleerd werd gewijzigd. Gedurenrle ISG4 en 1865<br />
werden bij Koninklijke besluiten goedkeuringen verleend aan 349 en 444 raadsbesluiten tot invoering en afschaffing<br />
van .belastingen, waarvan tot invoering 341 en 438, tot afschaffing 8 en G, waarvan 2 en 224 tot<br />
invoering en wijzig-ing van opcenten op de hoofdsom van de grondbelasting en die op het personeel, 14 en 52<br />
tot heffing van hoofdelijke omslagen of daarmede gel~jkstaande plaatselijke belastingen, 295 en 88 tot heffing<br />
van verschillende verbruiksbelasting·en, in elk jaar 4 tot heffing van begrafenisregten, 12 tot heffing van<br />
schoolgelden en minervalia; 14 en 58 tot heffing van plaatselijke belastingen van verschillenden aard , waaronder<br />
in 1865 43 op de honden. Afgeschaft vverden : in 1864 de belasting·en op turf en steenkolen te Dirksland<br />
en Rotterdam, het schoolgeld voor kinderen binnen de gemeente te Goudswaard, de belasting op tooneelvertooningen<br />
en vermakelijkheden te 's Gravenhage, de hoofdelijke omslagen voor het onderhoud der nacht.wacht<br />
te Moercapelle en te Ouderkerk a1d IJssel, de belasting 11p het gedestilleerd en den wijn te Rietveld en die<br />
op den turf te Stad aan 't Haringvliet; in 1865 de belastingen op den wijn en den knnstwijn te Delfshaven ,<br />
Gorinchem en Leijclen, die op het vruchtennat te Vianen, de heffing van opcenten op de grondbelasting te<br />
Hoog-Blokland en de schoolgelden te Zwammerdam. - Vergeleken met l 8n3 geeft de begrooting der gezame<br />
Jijke direkt.e belastingen vermeerdering in 1864met.f18,018.705, in 1865 met f 60,03L60 5 . Die belastingen zijn<br />
namelijk toegenomen in de vroegere steden in het eerste jaar met .f 10,895. ·18 , in het tweede met .f 47 ,355.66,<br />
in de gemeenten ten platten lande (zonder Leimuirlen) met f7,123 525 en f 12,675.945. Zij werden in elk der<br />
beide jaren geraamd in de voormalige steden opf878,728.!~9 en /915,t88.97, in de gemeenten ten platten lande<br />
op f 641,2 J 1.43 en f 648 ,368.655 (in het laatste jaar met Leimuiden). De belastingen op voorwerpen van verbruik<br />
aan 's Rijks accijns onderhevig zijn, vergeleken met '1863, toegenomen in de vroegere steden in 1864<br />
met fi8,8\J6, in 1865 met .f21,381 , in de gemeenten ten platten lande met ./3,88427 5 en f19,281.13. Zij<br />
werden in elk jaar g·eraamd in de vroegere steden op f 1,337, 167 en .f 1,339,652 , ten platten lande op f 28 l ,531.3.P<br />
en f 297,713.20 (in het laatste jaar met Leimuiden). Vergeleken met 1863 verminderden de belastingen op<br />
voorwerpen van verbruik, niet aan rijksaccijns onderhevig, voor de vroegere steden in ·1864 met f 5,519, voor<br />
het platte land in 1864 met f 2,438.14:; , in 1865 met f 1,968.23. Zij gaven in 1865 voor de vroegere st~den<br />
eene vermeerdering met./32,691 en werden in elk jaar g·eraamd in de vroegere steden op.f62l,958 enf660,168<br />
ten platten lande op f 122,093.615 en f 122,563.53. De uitgaven in elk jaar, in 1865 met Leimuiden, geraamd<br />
op f 6,'105,39 -~.705 en f6,516,175.025, waarvan f 4-,714,360.85 ·' en .f 5.013,199.23 voor de vroegere steden,<br />
f 1,391,033.85 en f 1,502,975.795 voor het platte land , geven, verg·eleken met 1863, eene vermeerdering met<br />
f107,278.785 in 1864, metf512,153.245 in 1865, waarin de steden metf88,812.60 enf387,650.975, de plattelands<br />
gemeenten (zonder Leimuiden) met f 18,466.185 en f 12-i,502.27 gedeeld hebben. De grootste vermeerdering<br />
geven, vooral in 1865, de kosten van openbare werken en eigendommen , die in 1.865 ./1,775,530.87"<br />
hebben bedragen tegen f ·1,648,560.04 5 in 1864 en f 1,598.247 .96 in 1863. In de vermeerdering deelden, vergeleken<br />
met 1863, de vroegere steden in 18n4 met f 46,980.21 , in 1865 met f 95,508.05 ~ het platte land met<br />
f3.013.87il en f81 .45á.91F•.
-<br />
f<br />
In Noordholland werden in 186-1 en l8û5 geheven opcenten op 's rijks direkte belastingen in alle genieenten.<br />
behalve Warmenhuizen , gewone hoofdelijke omslagen in alle, behalve Haarlemmerliede en Spaarnwoude, Ourl<br />
Carspel, \'V armenhuizen en Helder, omslagen voor bepaalde doeleinden in 11 en 1 û, belastingen op honden<br />
en tooneelvertooningen in 71 en 73, op gedestilleerd en likeuren in 63 en 62, op wijn en kunstwijn in 5 i en<br />
50, op het gemaal in '14, het geslagt in 32, den turf in 30 en 29, steenkolen en cokes in 19 en 17, brandhout<br />
in 7 en 6, boter in 3, bouwmaterialen in 1 , reukwateren enz. in 1 gemeenten. Van de 64 gemeenten, \.velke<br />
verbruiksbelastingen hieven, waren in 1864 25, waar alleen belasting op gedestilleerd, likeuren en wijn, 38<br />
waar tevens belasting op andere artikelen en 1· (Marken), waar alleen belasting op den turf op de begrooting<br />
gebragt was. De geraamde som der ontvangsten bedroeg in 1864.f264,017.21, in 1865.f276,194.105 meer dan<br />
in 1863. De ontvangsten werden in elk jaar geraamd in de gemeenten boven 10,000 zielen op .f 5,552,642.23<br />
en .f 5,548,269.75 , in die beneden 10,000 zielen op .f 1,H.1 ,005.58 en .fi.457,554.955. De hoofdelijke omslagen<br />
hebben opgebragt in1863./1,152,242.365, in 1864/1,184,823.78 , in 1865/1,208,105.41, waarvan,/753,815.855,<br />
.f781,800.56 en .f799,186.76 in de gemeenten boven, .f398,426.51, .f403,023.22 en.f408,918.65 in die beneden<br />
10,000 zielen. De opcenten op 's rijks direkte belastingen zijn verhoogd voor 1865 te Blokker en Hoog·woud.<br />
Het maximum van den gewonen hoofdelijken omslag werd verhoogd in 1864 in 12, verlaagd in 1864 in 2<br />
gemeenten. Buitengewone hoofdelijke omslagen zijn toegestaan in 1864 te Ursem van .f 600 voor drie jaren,<br />
te Zuid- en Noord-Schermer van .f 200 voor tien jaren. Belastingen op de honden zijn ingevoerd in 1864 te<br />
Beverwijk, 's Graveland en Kortenhoef, terwijl zij in dat jaar te Hoogwoud is afg·eschaft. Schoolgelden zijn<br />
in 1864 ingevoerd te Haarlem voor de hoogere burgerschool, afgesehaft te Nibbixwond. Begrafenisregten<br />
zijn ingevoerd in 1864 te Abbekerk, Bergen, Oterleek en Velzen; in 1864 een marktgeld voor de boter te<br />
Rijp, kaaigeld te Uithoorn. Bij de afschaffing van den rijksaccij ns ·op de brandstoffen zijn te Alkmaar de<br />
belasting op turf en steenkolen , te Hoorn die op steenkolen en brandhout afgeschaft. Volgens de rekeningen<br />
over 1863 , 1864 en 1865 hebben in elk der drie jaren opgebragt de direkte belastingen .f 1,723,026.44, .f 1,762,711.73<br />
en.f 1, 795,854.365, waarvan .f 1, 155,058.885, .f 1, 187"107.995en.f1 ,208 ,516.17ci in de gemeenten boven .f 567,967.555 ,<br />
.f 575,603.73S en.f 587,338.19 in die beneden 10,000 zielen; de indirekte.f 2,688,525.92, /2,733,262.05 enf2,8H,626.60 ,<br />
waarvan .f 2,369,002.92, .f 2,423,303.63 en .f 2,519,718.785 in die boven. f 319,523, f 309 , 058.!~2 en .f 324,907.815 ·<br />
in die beneden 10,000 zielen. Van de indirekte belastingen hebben in elk der drie jaren opgebragt: die op wijn en<br />
kunstwijn .f 177 ,710.835,.f178,224.495 en f 173,842.225 , op gedestilleerd en likeuren .f 1,075,697 .24,.f 874,24,9.965<br />
en .f 908,573.795, op het gemaal.f 118,828. 77 I ) ,.f H 7,867.28 en fl 27,459.965, het geslagt .f 382,812.27 .f 396,2'19.86<br />
en f 394,234.875, de turf .f 270,808.395, .f 297,120.37 en .f 285 ,803.495, de steenkolen .f 507 ,84!). 72, .f 568,566.02<br />
en.f 641"1.70.03, brandhout.{ 68 ,317. 74 ,.f û4,530.095en.f66,147.225, boter .f 261 ,244.52 , ./252,238.63 en.f2H, 754.67 ,<br />
bouwmaterialen .f 707.07 5 , f 47 en .f 146,975, reukwateren, vernissen enz . .f 2,260.19, .f 2,198.355 en .f2,148.0\:J.<br />
In de ontvangsten hebben in 1863, 1864 en 1865 gerleeld de direkte belasting·en met 24.94 % , 24.18 °1 0<br />
en<br />
24.79 °10, de indirekte met 38.90 °10, 37.50 °lo en 39.26 °10, de heffingen en retributien met 8.65 %, 8.33 °/o en<br />
8.58 % , de overige ontvangsten met 27.5 i % , 29.99 % en 27.37 °fo. Elk van voornoemde drie dienstjaren<br />
werd geopend met batige sloten, beginnende met die over het dienstjaar '1861 , ten gezamelijke bedrage van -<br />
.f505,417.035,.f487,156.59 en/743,850.915; waar tegenover stonden nadeelige sloten van.f1,13l.055 in dertien<br />
.f 831. 77 in vijf en .f 299.9-i in vier gemeenten, zoo.dat de batige sloten voor de g·emeenterekeningen in Noordholland<br />
in elk der drie jaren zuiver hebben bedragen f 50!•.2S5.98, .f 486,324.82 en .f 743,550.97:;. - Te Amsterdam<br />
moesten tot stijving der kas anticipatiebilletten worden uitgegeven ten bedrage van .f 100,000 in 1863 ,<br />
van ./200,000 in 1864 en .f 100,000 in 1865. Het getal uitgereikte beschrijviz:igbilletten bedroeg in elk jaar<br />
29,000, waaruit ongeveer 18,000 aanslagen zijn gesproten. Aan de gemeenteschatters zijn in 1863 t 1,654, in<br />
186'~ 11,740 en in ·1865 11 ,765 opgaven tot schatting ingezonden. Het bedrag der tot 15 Maart 1864, B Maart<br />
1865 en 8 Maart 1866 aan de sub-ontvangers ter invordering toegezonden kohieren, in de beide eerste jaren<br />
tegen 3 %, in het laatste tegen 3.1 %, bedroeg .f664,569.9t, .f668,623.99 en .f695,467.50 of met bijvoeging·<br />
der suppletoire kohieren en na aftrek der toegestane afschrijvingen ./687,412.355 , .f689,033.32 en /717,527.51,<br />
waarvan werkelijk waren ontvangen tot 19 Maart 1864 .f596,543.59 , tot 17 Maart 1865f599,822.13 en tot<br />
28 Februarij 1866 .f 607 , 131•.6 I. Tegen aanslagen in de plaatselijke direkte belastingen werrlen bij het gemeentebestuur<br />
ingezonden in 1803 314, in 1864 242, in 1865 239 reclames tegen 320 in 1862. - BU Koninklijk<br />
besluit van 5 December 1855 werd goedgekeurd het uitschrijven eener geldleening groot .f 3,000,000, rentende<br />
4 ten honderd, door de gemeente Amsterclam tot dekking der buitengewone uitgaven. Van deze leening, in<br />
reeksen ingedeeld, zijn in elk der jaren 1856 en 1857 ./300,000, in ·1858.f450,000, in elk der jaren 1863 en<br />
i8M .f 400,000 en in 1865 ./300,000 uitg·egeven. Van deze .f 2,'L50,000 wal'en op 1 Januarij 1866.f1,870,000<br />
onafgP.lost. - In de raming der uitgaven deelden de gemeenten boven 'I0,000 zielen met .f 5,436,108.355 in<br />
t 864-, .f 5,535,406. 76 in 1865, die beneden met .f l,439,800.83 en .f 1,450,902.87 5. De uitgaven hebben werkelijk<br />
bedragen in 1863.f6,412,923.23 5 , in 1864.f6,617,681.75, in 1865.f0,704,528.93, waarvan .f 5,008,142.125 ,<br />
.f 5,161,982.62 en f 5,215,152.61 5 voor de gemeenten boven , .f 1,404,78L11, .f 1,455,699.'13 en f 1,4·89,376.315 voor<br />
die beneden 10,000 zielen. De kosten van het lager onderwUs hebben in elk jaar bedragen .f 759,078. 785 ,<br />
.f 789,292,985 en .f 732,776.97, waarvan .f 394,609.41, .f 380,838.505 en .f 324,154.29 in de gemeenten boven,<br />
.f 36'L469.37 5, .f 408,454.48 en .f 408,622.68 in die beneden 10,000 zielen. Voor het bouwen van nieuwe scholen<br />
werd besteed te Amsterdam in 1863 /185,256.68, in 1864 .f84,4.61.925, in 1865 .f66,641.835, te Haarlem in<br />
1864 .f 59,831.39, in 1865.f16 932.84. De kosten van het armwezen bedroegen in elkjaarf 791,258.94, .f 781,086.&75<br />
en .f 794,529.6"3, _ waarvan .f 568,350. 77, .f 558,705.285 en .f 572, 153. 77 s in de gemeenten boven, .f 222,908.17 ,<br />
l } Jaari;anrrcn XII en XIII, ~de r,cd. , bh. 544 . rc&el 15 ''"" hon!ll sia•I : /115,692.625 , Ie": /113 9fi8.7Q5 ,<br />
.f222,381.3!len.f222,375.85ó. De rente der gemeenteschulden bedroegen in ·18û3.f817,108.2'1 , in 181Hf827,436.60 ,<br />
in 1805 .f 837 ,367.94, waarvan f 79!~,769.135, .f 805,367.!~5 en .f 815 ,518.16 5 voor
'<br />
T<br />
,\<br />
î<br />
voar lag·er onJer-.,vîjs .f :H.27Çl, .f 33 , 3~18 en .f 3:2.231 , de overige heffingen, bedoeld bij art. 2~18 der g·emeentewet,<br />
./257,302, ./271,991 en ,!263.070. Volgens de rekening·en oYer 18CT3, t8G4 en 1865 hebben de ontvangsten te<br />
zamen bedragen .f1,27G.2:H, ./1,40:2,1':26 en .f'i.3::15,fiOI, \VfüJ.rondP.r ./27,850, .fi24,950 en .f 1-5,750 opbrengst<br />
van geldleeningen. Te Utrecht werd in 18M eene geldleening aangegaan van .f 100,000 ter vestiging der<br />
hoogere burgerschool, daarstelling van een nieuw schoollokaal voor lager onderwijs en oprigting eener overdekte<br />
boter- en eijerenmarkt en te Baarn in 1865 van .f 20,000 voor de verbouwing van het schoollokaal en het<br />
meisjesinstituut. De uitgaven hebben in elk jaar bedragen .f1,209,872, .f 1,205,763 en ./1,182,978, waaronder<br />
voor gemeentebestuur en beheer der inkomsten f '192,504, .f 217,743 en ./208,442, voor openbare werken<br />
.f 367,167, f 365,553 en f 329,392, voor lager onderwijs f 124:460 , f f27,666 en .f L'i5,903, voor armwezen<br />
.f 141,625 , f 138, 725 en f 138,037 i voor renten van gelclleeningen .f 62,3'14 , f 60,004 en f 60, 973, voor aflossing<br />
f 68,267, .f 72.458 en j 61~,056 en voor pensioenen .f 7,701 , f 8,614 en .f 7,831. Opcenten werden geheven: in elk<br />
ld<br />
in 1863 en van de vier laatste gemeenten in 18G4 en 1865 en enkel voor de likeuren in 1863 van Abcoude<br />
Proostdij en van Amerong·en. Zij werden geheven in 1863 ten bedrage van 90 in vijf, 76 in ééne, GO in<br />
achtenvijftig·, 54 in ééne en 50 in ééne gemeenten op het binnenlandsch, van 57 in vijf, 48 in ééne, 38 in<br />
vierE::nvijftig, 34 in ééne, 33 in twee, 31 in ééne, 26 in ééne, 25 in ééne gemeenten op het buitenlandsch<br />
gedestiileerd; van '.:19 in vijf, 32 in ééne, 26 in vijfenvijftig, 25, 23 en 21 elk in ééne gemeenten op de likenren.<br />
Na de verhooging Yan den rijksacc~j11s op het g·edest.illeerd van .f 32 tot .f 35 werden, overeenkomstig de<br />
wet van 27 Januarij 18G.4, Staatsblad n° 5, over 1804 en 1865 geheven op het binnen- en buitenlandsch<br />
gedestilleerd opcenten ten getale van 60 in vijf, van 40 in drieënzestig, op de likeuren ten getale van 40 in<br />
' 'ijf, van 26 in drieënzestig gemeenten. Bij invoer. werden per vat geheven in 1863: van het binnenlandsch<br />
gedestilleerd f I 9.80 in vijf, .f 13.20 in achtenvijftig, .f 16. 72, f 11.88 en f 11 elk in ééne, van het buitenlandsch<br />
f 19.95 in vijf, .f '16.80 in ééne, .f 13.30 in zesenvijftig, /13.20 in twee, .f 11.90 in ééne, f 10.85 in ééne, van<br />
de likeuren, binnen- en buitenlandsch, .f 20.28 in ééne, j 19.50 in twee, f 1 !) in ééne, .f 11.80 in ééne, .f 13 in<br />
zevenenvijftig, .f 10.00 in ééne, binnenlandsch f '19.80 in ééne, .f I6 in twee, buitenlandsch f 20.28 in twee,<br />
f 16.64 in ééne gemeenten; in 1804 en 1865 van het binnen- en buitenlandsch gedestilleerd .f 21 in vijf, .f 'i-1·<br />
in drieënzestig, van de likeuren binnen- en buitenlandsch .f 21 i~ vijf, .f·13.95 in ééne, .f 13.65 in tweeënzestig<br />
gemeenten. Op den invoer van wijn werden per vat geheven in elk der drie jaren .f 1 O in negen, f 8, .f 6 en<br />
.f 4.50 elk in ééne, f 5 in 1863 in drie, in de beide volgende jaren in vier e11 f 4 in 1863 in ééne gemeenten.<br />
Voorts werden nog in elk der drie jaren geheven te Amersfoort 100 opcenten op de r~jksbelasting, bij invoer<br />
f 0.40 per ned. p. versch of gerookt rund- of kalfsvleesch, .f 0.06 per ton harde, f 0.02 per ton lange of ligte<br />
turf, f 5 per 1,000 ned. p. schaal-, f 0.30 per m. maatkolen en .f 0.10 per m. cokes, te Utrecht per ned. p. b~j<br />
invoer van rund- of kalfsvleesch, versch f 0.04, gedroogd f 0.06 en 100 opcenten op de rijksbelasting, voor<br />
de turf uit de lage veenen .f 0.10, j 0.06 en .f 0.04, uit de hooge .f 0.06, .f 0.04 en .f 0.02 per ton, voor de<br />
steenkolen.f2.50 per 1,000 ned. p"f0.15 perm. en voor de cokesf0.10 per m.; te Wijk bij Duurstede op het<br />
geslagt 63 opcenten op clen rijksaccijns en f 0.02 per ned. p. wegens invoer, op het gemaal per 100 ned. p.<br />
voor tarwe .f1.50, spelt f0.75. rogge .f0.60, voor turf uit de lage veenen .fü.08, .f0.04 en /0.02, uit de<br />
hoogef0.05,f0.03 en.f0.02 per ton, vo0r steenkolen per 1,000ned.p./3, per m . .f0.20 en voor cokes.f0.12.<br />
Te Soest bestond in 1864 en 1865 eene belasting· voor boomen op den openbaren grond geplant, .f 0.05 voor<br />
el ken eiken-, beuken- en ijpenboom en .f 0.025 voor el ken anderen boom. Eene belasting op de honden werd<br />
geheven in ·1863 en '1864 in negenentwintig, in 1865 in éénendertig· gemeenten.<br />
Voor Friesland worden de rekeningen voor '18G4 en 1865 opgegeven, waaruit blijkt dat in elk jaar de ont<br />
,·angsten ./2.740,466.065 en f 3,238,745.99, de uitgaven ./2,532,746.81 en /3,103,G45.535 hebben bedragen. In<br />
de ontvangsten deelden de ontvangsten van vroegere diensten met f 158,1f>4.20 5 en f 222,181.13 of 5.77 % en<br />
6.86 % , de direkte belastingen met /965,626.435 en .f 965,267.45 of 35.24 % en 29.80 %, waaronder f 736,446.51<br />
en .f 734,804.365 aan hoofdelijke omslagen, de verbruiksbelastingen met .f 561,025.545 en j 559,913.465 of 20.47 %<br />
c~n 17.29 °fo, de heffingen en regten met.f192,719.70 5 en./188,988.355 of 7.04 % en 5.83 °/ 0<br />
, de opbrengst van<br />
geldleeningen met.f 401,331.165 en./765,810.055 of U.64 % en 23.65 %, de baten en opkomsten uit voorwerpen<br />
in eigendom aan de gemeenten behoorende en de opbrengst van den verkoop van gemeente-eigendommen met<br />
.f 126,245.205 en .f 207,995.055 of 4.61 % en 6.42 %, de overige ontvangsten met j 335,343.805 en f 328,590.48<br />
of 12.23 °1 0<br />
en 10.15 °/ • 0<br />
In de uitg·aven deelden de kosten van bestuur met }'307,717.665 en ./358,775.915 of<br />
12.15 °/.,. en 11.56 °fo, die van openbare werken en gemeente-eigendommen met./661,970.445 en ./1,026,885.87·~<br />
of 26.14 % en 33.08 %, van onderwijs met f 353, 795.195 en f 617,534.325 of 13.97 % en 19.90 %, van armwezen<br />
met .f 522,753.48 en f 497 ,761.535 of 20.64 % en 16.04 % , renten en aflossingen van schuld met j 436 ,477.H<br />
en /391,762.755 of 17.23 % en 12.62 °fo, de verdere uitgaven met .f250,032.!~85 en ./210,025.13 of 9.87 °1 0<br />
en 6.80 °f o·<br />
ln Overijssel werden in 1863, 18G4 en 1865 hoofdelijke omslagen geheven in alle gemeenten behalve te<br />
Deventer, Genemuiden, Grafhorst, Kampen en Stad-Ommen. Zij hebben in elk jaar opg·ebragt f 187 ,978.9G,<br />
.f 189,929.77 en f 198,624.345, waarvan in het laatste jaar j '13,607.58 buitengewone of voor bepaalde doeleinden.<br />
Opcenten werden geheven in 1865 op de grnndbelasting der gebouwde eigendommen 15 in vierenveertig, 11<br />
in ééne, i O in veertien, der ongebouwde eigendommen i 0 in achtenveertig, 8 in twee, 6 in ééne, 5 in acht ,<br />
op het persQ:11eel 3 tot 25 in vePrtig- , ~ tot ':!O in drie, 3 tot ! ~. in ze8t.irn g-emeenten. GeenP op1•rnt0n 'vorrlrn<br />
ge.he.ven. t~ . ~eneurniden en Kan~pen. De _gezamelijl~e .oplirengst
)<br />
1<br />
;<br />
f 318,349.77. Slechts te Winschoten \VOr1le11 50 opcenten op het geslagt g·eheven. welke in 186;> f 1,2::W.87<br />
hebben opgebragt. De regten, looneu en andere gelden, bedoeld bij art. 238 der gemeentewet, hebben in elk<br />
jaar opgebragt,/100.74û.Hi 5 ,jll4,607 .û!J5 en.f12L26i .40. De opbrengst uit voorwerpen in eigen(lom aan de<br />
gemeenten toebehoorende bedroeg in elk jaar .f 302,022.955 , .f 80 l. 723.13 en .f 317,902. 15 5; die der gelclleeningen<br />
./ 214,462 93 5 , ./ 288 ,237 .0()5 en ./ 104,450; hieronder in 1863 f 50,000 voor Oude Pekela, .f 26,000 voor Nieuwe<br />
Pekela en./ 2·1 ,000 voor Winschoten , in l8û4 .f 108,000 voor Groningen, .f 26,000 voor Grijpskerk en in ·J 865<br />
./ 30,000 voor Groningen. Het gezamelijk bedrag der ontvangsten bedroeg in elk der drie jaren .f 1,663 ,079.815 ,<br />
f l,791 ,438.88 en ./1,587,203.89·"; hieronder ontvangsten van vroegere dienstjaren .f 137,048.645, .f 115,208.815 en<br />
J 119,347.05 5 . In de ontvangsten deelden in elk jaar de ontvangsten van vroegere diensten met 8.24 % , 6.43 °1<br />
0<br />
en 7.52 % , de direkte belastingen met 21.84 °10' ·21.72 °10 en 26.26 °10 , de verbruiksbelastingen met 21 42 °10 '<br />
·J ?.83 % en 20.06 %, de verschillende heffingen met 6.06 °1 0<br />
, 6. 40 % en 7.64 %, de opbrengst van gemeenteeigendommen<br />
met 18.16°fo, 16.84 °10 en 20.08 %, de geldleeningen met 12.89 °fo, 16.09% en 6.58%, de overige<br />
ontvangsten met H.39 % , 14.69 °1 0 en 11.91 °1 0<br />
• De uitgaven hebben in elk der drie jaren te zamen werkelijk<br />
bedragen .f ·1,515,388.03 5 , ./ 1,678,715.26 en f 1,4·74-,008.595. In de uitgaven deelden de kosten van gemeentebestuur<br />
met.f208,408.50 . .f212,547.59 5 en.f-143,787 .31of13.IJ.9°fo, 12.66% en 9.75 °fo , onderhoud voor de beide eerste,<br />
lasten van gemeente-eigendommen voor de drie jaren met.fH9,751.'13 , .f96,649.46 en./16,208.455 of 7.75 %,<br />
5. 76 °/0 en_ ·1.10 % , openbare veiligheid, verlichting , brandweer , medische politie, militie en schutterijen met<br />
.f88,D33.89", .f97,60 4. 93 en,/141 ,767.975 of 5.75 °/ , 0<br />
5.81 % en 9.62 °1 0 , openbare werken met ./215,325.235,<br />
./326,089.46 en.f322,390:12 of ·13 .93 °fo, 19.43 % en 21.87 °1<br />
,,<br />
0 , armwezen met.f2~1,09t.135, .(234,732.0!P en<br />
./259,700.13 5 of '15.60 %, 13.98 % en ·17.62 °/0, onderwijs, kunsten en wetenschappen met ./240,230.98,<br />
./250,855.40 en.f358,623.60 f> of ·15.55 °fo , 14.94 % en 24.33 °1 , 0<br />
renten en aflossingen van schuld met.fH3,829.47f>,<br />
./ I 59,905.67 en./ 206,045.92 5 of 9.31 % , fl .53 °1 0<br />
en 13.98 % , de overige uitgaven met .f 287,817.685, .f 300,330.65<br />
en f 25 ,485.07 of '18.62 °1 , 17.89 % en '1.73 °fo.<br />
In tl~. provincie Drenthe werden iu 1864 en 1865 hoofdelijke omslag·en geheven in alle gemeenten. De gewone<br />
'I<br />
hoofdelijke omslagen hebben opgebragt in 1863 , behalve Vledder,,/92,618.46, in de beide volgende jaren met<br />
Vledder ./101,832.2-15 en ./103,H9.94. Daarenboven werden in '1865 nog ,/2,618.245 geheven aan omslagen voor<br />
bepaalde doeleinden. Opcenten .werden in 1864 en i 8û5 g eheven op de grondbelasting rler gebouwde eigendommen<br />
·15 in zestien , 10 in zeventien, op die der ongebouwde eigendommen 1 O in éénentwintig, 8 in ééne,<br />
Il<br />
5 in elf, op het personeel 5 tot 25 in veertien , .1. tot 20" in ééne, 3 tot 15 in achttien gemeenten. De direkte<br />
belastingen hebben te zamen opgebragt in 1863 , behalve Vledder , .f 124,037 .545 , in de beide volgende jaren<br />
met Vledder ./134,388.025 en,/139,147.901; . In ·1864 en 1865 werdPn geheven in alle gemeenten dezer provincie<br />
40 opcenten op het binnen- en buitenlandsch gedestilleerd , 39 op binnenlandsche , 26 op buitenlandsche likeuren.<br />
Eene belasting op wijn en kunstwijn bestaat in alle gemeenten , behalve te Diever, Dwingelo, Havelte, Meppel<br />
en Vledder. Op het geslagt werden g eheven 25 opcenten te Assen, Eelde, Hoogeveen, Norg, Ruinen en<br />
Smilde, 50 te Meppel, 75 te Coevorden. E ene belasting op rle honden bestaat in alle gemeenten , terwijl in<br />
alle , behalve te Assen, schoolgelden worden geheven. In 1863 , 1861~ en 1865, in het eerste j aar behalve Vledder ,<br />
hebben de verbruiksbelastingen opgebragt .f 1H,230.06 5,fl00,898.67 en .f ·106,366.87; hiervan die op het gedestilleerd./<br />
105,355.3.3 5 , f 92 ,4 15.955 en .f 97 ,370 .4 1, op wijn en kunstwijn .f ~ , 515. 4 75 , .f 3,097.03 en .f 3,342.85,<br />
op het g eslagt ./ 5,359.255, f 5,385.68 5 en f 5,653.61. De heffingen voor het g·ebruik van open bare inrigtingen enz.<br />
gaven , in het eerste j aar behalve Vledder , f 34,53 l.635 , .f 35,829.025 en f 40,670.60, waarvan de schoolgelden<br />
.f-:23,359.26 , ./ 23,809.90 en f 25.,89 l. 76. Uit de inkomsten van bezittingen werden in elk jaar verkregen<br />
/28,574.78 5 , ./29,27L21 en,/30,707.73. De g emeente-ontvangsten hebben opgebragt in 18û3, behalve Vledder,<br />
./6û6,310.725 , in 1864./482 ,501..07. in 1865./ 522.931.005. Van de ontvangsten maakten uit in elk der drie<br />
jaren de direkte belastingen 18.62 %, 27.85 °1 0<br />
en 26.61 °1 0<br />
, de verbruikshelastingen 17.14 %, 20.91 % en 20.34 %,<br />
de heffingen 5:18 °fo , 7.43 % en 7.78 °1 0 , de inkomsten van bezittingen '•.29 %, 6.07 % en 5.87 %, de overige<br />
ontvangsten 54.77 %, 37.74 % en 39.40 °1 0<br />
• Voor terug· te ontvangen voorschotten voor elders armlastige<br />
bedeelden waren op de begrootingen uitgetrokken in 1864 f 11 ,385 , in 1865 .f 12,940 , tegen f 11 ,230 in 1863.<br />
In elk der drie jaren, in 1863 beha! ve Vledder , hebben de uitgaven werkelijk bedragen .f 617 ,029.66, f 464,639.90<br />
en f 499,700.71 "· In die uitgaven deelden de kosten van bestuur met .f 5.9,770.72, .f 61,059.345 en .f 59,422:58 of<br />
9.69 °1 0 , ia.'14 °/0 en 11.89 °1, de openbare werken met.f24i,118.68 , .f78,609.63 en.fiû5,!J00.065 of 40.05 %,<br />
I~<br />
16.92 °1 0 en 33.2 % , het onderhoud voor 1863 en ·1864 en de lasten van gemeente-eigendommen voor de. drie jaren:<br />
\.<br />
met /28,042.29 ' .! 22 ,240.85 en_.f 2,111.82 of 4.55 °101 4.78 °/0 en 0.42 °fo 1 politiewezen met.f 33,871.68 ,./ 36,512.90<br />
l en./27,3:09.63 of 5.49 %, 7.86 °1 en 5.47 °1 \,<br />
0<br />
, cmderw ~js, kunsten en wetenschappen met,/93,435.415 ,./98,317.085<br />
en./107,170.74 of 15.14 °fo, 21.16 % en 21.45 °fo, armwezen met ./32,737.10, f36.645.355en.f46,637.95 of<br />
5.31 °fo, 7.89 °1 0 en 9.33 %, de renten en aflossingen van geldleeningen met .f 43,75 4"26, ./'53,5'16.135 en<br />
/ 67,610.735 of 7.08 %, 11.52 °i 0 en 13.53 °fo, de overige uitgaven met,/78,299.515 , ,/77,738.60 en.f23,53'7.19i><br />
of -12.69 % , 16.73 % en 4.71 °fo.<br />
In Limburg werden hoofdelijke ornslagen g eheven in 1863 en 18M in zevenenzeventig , in 1865 in achtenzeventig<br />
g·emeenten. Zij hebben opgebragt in 1863 .f 55,881.40, in '1864 f 58,989.895, in 1865 .f 48,554.995. Voor<br />
Slenaken , waar volgens de begrooting een gewone hoofdelijke omslag tot het maximum van f800 en een<br />
buitengewone tot./ 130 konden worden geheven , is voor 1863 de opbrengst niet opgegeven. In 1863 en f8 64<br />
werden geheven op de grondbelasting der gebouwde eigendommen 15 opcenten in tweeënzeventig en drieënnegentig<br />
, 12 in ééne , 10 in drieënveertig en vierentwintig , 8 in ééne , 7 in drie, 5 in drie en twee , geen in<br />
twee en ééne; op die der ongebouwde eigendommen 1 O in honderd dertien en h0nderd vijftien, 8 in twee .<br />
7 in drie , 5 in vijf en vier , .r;een in twee en ééne; op het personeel 5 tot 25 in vijfenvijftig en éénentachtig"-<br />
4 tot 20 in twaalf en zes ", 3 tot 15 in veertig en twintig, 2 tot ·10 in elf, t tot 5 in ééne , gem in zes gemeenten.<br />
Opcenten op de grondbelasting der gebouwde en ongebouwde eigendommen werden niet geheven in 1863 te<br />
Grevenbicht. in beide jaren te Sevenum, op het personeel in beide jaren te Belfeld, Grevenbicht, Herten,<br />
H orst , Se\enum en St. Pieter. Eene belasting op de honden bestond in 1863 in zestig, in 1864 in drieëntachtig<br />
g emeenten. ln elk van beide jaren hebben de direkte belastingen opgebragt .f 126,857.82° en f.133,345.115;<br />
voor het eerste jaar ontbreekt echt.er de opbrengst van den hoofdelijken omslag te Slenaken , die in fSM .f 764.78<br />
en die van de hondenbelasting voor deze gemeente en voor Susteren, die te zamen in 1864 f 58.36 hebben<br />
opgebragt. De belastingen op voorwerpen van verbrmk, die enkel geheven worden te Maastricht, Roermond<br />
en Venlo, hebben, na aftrek der restitutiekosten, opgebragt in 1863 .f -194,845. 77 5 , in 1864 .f 189,248.525 en<br />
in 1865 j 185.919.34. Hieronder voor de beide laatste jaren , die op het gedestilleerd en de likeuren./ 33,807 .81 5<br />
en,/33,228.69, op den wijn ./13,264.84° en ./11,542.50, óp bieren en azijnen ./22,672.715 en ./24,662.56, op<br />
het gemaal .f 42,833.!)3 en f 42, 147 .38, het geslagt f 38,517.975 en .f 37,486.13, eetwaren./ 18,706.42en.f19,2t 0.77,<br />
bouwmaterialen .f 1O,108.80 en .f 7,546.34, fourage .f 6.734.905 en .f 7 ,133.46, brandhout./ 1,113.68 en .f 1,395.-16,<br />
steenkolen f 1,297 .44 en .f 1,393.85, turf .f '190 en .f 172.50. Van de overige ontvangsten hebben in 1863 en<br />
1864, in het eerste jaar zonder Slenaken en Susteren, opgebragt: de heffingen voor het gebruik van openbare<br />
werken en inrigtingen f 57,848.825 en .f 60,692.08; de inkomsten van bezittingen .f 277 ,937.39 en f 275,470.29,<br />
waaronder f 64,U 8.6.P en .f 56,094.59 opbrengst der gasfabriek te Maastricht; de geldleeningen j 5,978 en<br />
.f 42,845.61, waarvan in 1864 ./20,000 voor Maastricht; de verkoop van gemeente-eigendommen en terugbetaling<br />
van uitgezette kapitalen .f 92,510.89 en .f 83,387 .365, de ontvangsten van vroegere diensten f 292,909.11 5<br />
en ./293,285.62. De geza.melijke ontvangsten hebben in 1863 en 1864 opgebragt.f l,125,200.565 en,/1,150,433.14 .<br />
In die opbrengst deelden de direkte belastingen met 11 .27 % en i 1.59 % , de indirekte met 17 .32 % en<br />
tû.45 °10, de heffingen met 5.14 °10 en 5.28 °101 de inkomsten van bezittingen met 24.7 °lo en 23.95 °fo, de<br />
geldleenmg·en met 0.53 % en 3.72 °1 0 , de verkoop van gemeente-eigendommen met 8.22 % en 7.25 °1 0<br />
, de<br />
batige sloten met 26.04 % en 25 .49 °1 , 0<br />
de overige ontvangsten met 6.78 % en 6.27 °fo. De gezamelijke uitgaven<br />
hebben in 1863 en t864 bedragen f 842,878.635 en .f 866,222.25 Hierin maakten uit de kosten van het gemeentebestuur./<br />
85,269.30 ~ en ./84,968.20 of 10.12 °( 0 en 9.8{ % ' van beheer der gemeente-inkomsten ./38,274.42 5<br />
en .f 40,458.595 of 4.54 % en 4.67 %, van openbare veiligheid en gezondheidpolitie .f 54,021.335 en .f 57,050.05<br />
of 6.41 % en 6.59 °fo, van openbare werken en eigendommen ./277,160.38 en ./274,3-19.055 of 32.88 % en<br />
31.67 °1 , 0<br />
van onderwijs, kunsten en wetenschappen .f 175,899.83 en .f 179,H 1.87 s of 20.87 % en 20.68 % , van<br />
armwezen.f45,547.!l25 en.f4ï.869.3t of 5.4 % en 5.53 °fo, de pensioenen en lijfrenten,/2,598.95 en.f1,502.H 9<br />
of 0.31 % en 0.17 °fo, renten en aflossingen van schuld ./69,687.685 en .f1ii,350.035 of 8.27 % en 12.85 °fo,<br />
de uitgaven voor aankoop van rentegevend goed ./22,989.06en.f19,456.26 of 2.73 % en 2.25 °1 0<br />
, de overige<br />
uitgaven ./71,429.74en.f50,106.755 of 8.47 % en 5.78 °fo.<br />
In Noord bra bant waren op 1 J anuar~j 1865 slechts 97 rekeningen over het dienstjaar 1863 gesloten. Die van<br />
i. 2 gemeenten. Bokhoven, Emmikhoven , Helmond , Luiksgestel, Oud-Heusden , Riethoven , Sambeek, Schijndel,<br />
StrUp , vVesterhoven , Zeeland en Zesgehuc.hten waren op dat tijdstip nog niet ingekomen. De rekeningen van<br />
de overige 76 gemeenten, meest in de laatste dagen van December 1864 ingekomen, waren op 1 Januarij nog<br />
niet onderzo_cht. Op 20 Mei 1865 waren de rekeningen nog niet gesloten van 6 gemeenten. Van de rekeningen<br />
over het dienstjaar 1864- waren slechts 58 op 1 Januarij 1866 vastgesteld, die van 1 t gemeenten, Bergeijk,<br />
Beugen, Drunen , Emmikhoven, Heeze, Helmond , Luiksgestel, Riethoven, Schijndel, Strijp en Westerhoven<br />
waren nog niet ingekomen. In Mei 1866 waren de rek1mingen nog niet gesloten van 8 gemeenten. Van de<br />
gemeenterekeningen over 1865 waren op 1 September '1866 slechts 48 ingekomen; terwijl slechts 26 rekeningen<br />
vóór l J anuarij 1867 konden worden vastgesteld en op 5 Mei van dat jaar nog 106 rekeningen ter vaststelling<br />
overbleven , waarvan 3, die van Heeze, Westerhoven en Zeeland nog niet waren ingekomen.<br />
Op de gemeentebegrootingen van Gelderland staan de renten van gemeenteschulden en afloopende betalingen<br />
uitgetrokken tot een bedrag van ./192,4-05.965 in 1864 en .f 140,934.385 in 1865. Tot geldleeningen namen hare<br />
toevlugt in elk van beide jare;1 H gemeenten ten bedrage van .f 104,7i6 en .f 169,834; daarentegen hebben in<br />
elk jaar 6 en 13 gemeenten aan geld belegd voor een bedrag van .f 3:l,526.77 en ./85,887.135 en 12 en 6<br />
f 27 .250 en .f 9,660 aan schuld afgelost. Van de rekeningen over l 863 werde:1 die van 3, Driel, Elst en Zutphen,<br />
eerst na 1 Januar\j 1865, van die over 186-i· slechts die van Druten na 1 Jannarij 1866 goedgekeurd.<br />
In Zuidholland werden op de begrootingen van 1864 en 1865 de renten en aflossingen van schulden en<br />
andere afloopende betalingen geraamd op f 298 ,255.485 en .f 358,285.96 tegen ./ 303,607.345 in 1863, waarvan<br />
in de vroegere steden .f 235,927.935 en .f 277,248,0 P, in de plattelandsgemeenten .f 62,327.55 en .f 81 ,037.945.<br />
Van voornoemde sommen waren in elk van beide jaren bestemd voor schuldaflossingen f 110,046.98 èn .f 142,58.\.83.<br />
voor renten ./117,497.16 en .f141,4U4.705, voor pensioenen en lijfrenten./70,711..345 en ./74,206.425. Geldleeningen<br />
werden in elk jaar aangegaan voor een bedrag van .f 440,654.92 en .f 499,932.25 waarvan f 438,232.25<br />
en .f 486,732.25 in de voormalige steden , .f 11,422.67 en .f 13,200 in de gemeenten ten platten lande. Aan renten<br />
van inschrijvingen op het Grootboek werden in elk jaar ontvangen f 48,237.455 en .f 49,509.08, waarvan .f 34,717 .375<br />
en ./34,175 in de voormalige steden, .f i3,520.08 en }'15,334.08 ten platten lande. Op het einde van 1864 en<br />
1865 waren de rekeningen over 1863 en 1864 van alle gemeenten ingekomen , terwijl op elk tijdstip de rekeningen<br />
van 14 en 24 gemeenten ter goedkeuring overbleven.<br />
In Noordholland hebben de geldleeningen opgebragt in 1863 ./559,238 .42 , in 1864./747,896.52 en in 1865<br />
.f 349,978.03. Voor geldbelegging werd in elk jaar besteed .f 16,617 .535 ,f 22,298. 765 en./ t 5,685.055 . De gemeenteschulden<br />
vertegenwoordigden een nominaal kapitaal van.f 23,980,83.t.705 op 31December1864 en van./ 24,260,802.34<br />
op 31 1)ccembe~ 1865 , waarvan .f 22,326,!JOü.55 en. f 22:5.30,!J09.55 voor Amsterdam. In deze provincie 'varen ,·oor<br />
. ~ ;<br />
J<br />
1<br />
\<br />
~<br />
r<br />
I<br />
:..=· -~--- \<br />
-
~<br />
~<br />
~<br />
~~"--=-~~,,;&,- ~ --·<br />
~<br />
- -<br />
·~.--:·· ::'Il<br />
< t:l ~ :i:;"' \;d ~ ~- ~<br />
t:O o :i:;"' H >:: i:; Il' H t:O H p:;<br />
t:l ~ ê ::i ~ s· e; ::i " ::i o..<br />
0 e. Eï ~ Ï ~ @ tl~ N ~<br />
i:: (1) ~ -· - 0.. .... (1) (1)<br />
0...:-t-(I) s $"-..a> ('i) o..~e-<br />
~ ~ t:l g" - t~ :. ~ ~ ~ ;·<br />
g ~ = (J~ ~ -: · ~ (1) ~ ~e·<br />
=' 0 ~ ~ ~ g ~ ~ :.=:: ~ .<br />
::r' t:I 0 t:O .,... ~ :- ::l .....<br />
~ ~ ;- ~ ~ s· ~- o.. :;· ~<br />
t:l ;:l t:l ~ - "::r'<br />
-~(l) 0 IJ;' (1) 0 - 0 c.. t:l<br />
G'" g 1'J"o~g~ <br />
t:l ;; :;; e. s- ~ (1):::<br />
c:i""""~~-to~ Sp;<br />
..d c..g(l):-"°(l)E:: ~~<br />
..q ~ := "O ·o t:::..: a> ::i =<br />
Coo"Oo ~a><br />
~ a ~ ;;; ~ o _., 5· ~ crq ~--<br />
c+ ('t) ..... • "'1 < e-+- _... 0 · -<br />
:;3 t:l t:l - 0 (1) ...... (J~ 8 ~ :;;.;<br />
El~ o;; ~ 8. ~ ~ t:l 5·~<br />
O..a>a>i:.i:>.::a>oc:r aq:::t:lCDo.,. ...,O,,_ a>-<br />
-1~ s-(1) §~g~ t:l ~<br />
g"t:i::R:l~
BLADWIJZER. TABLE DES !IATIÈRES.<br />
---=$=---- .<br />
TWEEDE GEDEELTE.<br />
SECONDE PARTIE.<br />
BLADZ.<br />
Gei-o,tdheidtoestand m ,r;eneeslaindi,qe dienst ove'l·<br />
186:~ en ·J 864. . .......... .<br />
' c+ezondheidtoestand in elke provincie gedurende<br />
i srrn
lll<br />
11<br />
JlL ;\ l>Z.<br />
Latijm;ehe sd101en eu gymnasien. sc.:hooljnren<br />
1862/ 63 , 186~/ 6 .1 en ·l 8 61 iü5.<br />
/ Hooge scholen, akademiejaren l t1•i 2 /63. ·i 8 6 a/54 en<br />
1864/55 ' . ' ' .. .. ' . ....<br />
/ Athen:.:ea te Amsterdam en Deventer. studiejaren<br />
·l 8G2/ 63 , 18 6 ~ /54 en '18 64 /55 · . · ·<br />
() 0<br />
92<br />
Onderwijs bij het leger, schooljaren 18ti 2 /mi • 18 63 /54<br />
en [864'6; . . ...... .<br />
] nstrncticl)ataillon te I~ampen, schooljaren '18 62 /63,<br />
·l S63/54 en 1864/55. . . . . . . ... .. .<br />
03<br />
/ Artillerie instructiekompag·nie te i:::lchoo11h0Ycn ,<br />
r;ehooljaren 18 63 /54 en '18 64 /5;;<br />
!13<br />
Koninklijke militaire akaclemie te Breda, stuchcjaren<br />
'186~fG3' 1863/54 en -1864/a;; . . . ..<br />
94<br />
/<br />
Konmklljk instituut voor de marine te vVillemsoord,<br />
studiejaren ·J8li2f6 3 , 18 63 /64 en 18 64 94<br />
/55 ...<br />
lnrig·ting- ter opleidfng yan scheeps-onderofficieren<br />
te Vlissingen, schooljaren ·18 62 /63 , 18 63 /64 en<br />
1864 /55 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..... .<br />
95<br />
Inrigting· ter opleiding van stuurmansleerlingen<br />
// enz. te Amsterdam, schooljaren 18 62 /53, 18 63 /54<br />
en '18 64 /55 · · · · · · · · · · · · · · · · · ·<br />
95<br />
Inrigtingen ter opleiding van machinistleerling·en<br />
te Hellevoetsluis, schooljaren 18 6 2/63, 18 6 3/64 en<br />
1864/55 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95<br />
Teeken- en bouwkundige scholen , verzameling·en<br />
/<br />
yai1 schilderijen over '1863 en 1864 . . . . . . . 96<br />
Muziek- en zangscholen en vereenigingen over<br />
1863 en 1864. . . . . . . . . . . . . . . . . 97<br />
V\r erkscholen, natuurkundige gezelschappen enz.<br />
oYer 1863 en 1864. . . . . . . . . . . . . . . . . 100<br />
// Zeevaartkundige scholen enz. over 1863 en 18M<br />
Gymnastiek-, zwem- en rijscholen over 18G3 en 1864<br />
,/<br />
/ Genootschapr)en, maatschappijen enz. ter bevor-<br />
/ tlering· van kunsten en wetenschappen over 1863<br />
en 181H ... · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·<br />
Staten van het getal der lagere scholen, het<br />
onderwijzend personeel en de leerlingen in elke<br />
provincie over 1862, 1863 en 186-i-... ....· .<br />
Staat van de latijnsche scholen en gymnasien<br />
gedurende de schooljaren 18 62 /63, 18 63 /54en18 64 /55<br />
Staat der aan de hooge scholen bij de verschillende<br />
faculteiten ingeschreven studenten op 3·1 Decern<br />
ber 1862, '1863 en 1864 . . . . . . . . . .<br />
Ar·mrvezen . . . . ..... ... . ... .<br />
Toestand van het armwezen in 'IS63 en 18M<br />
/<br />
,/<br />
/ Staten van de instellingen van weldadigheid over<br />
1863 en 1861-. ............... .<br />
Reden uit de voorgaande staten afgeleid .<br />
Ger·egteli:flw statist-iek ?ver· 1863 en 1864 .<br />
106<br />
110<br />
134<br />
136<br />
137<br />
137<br />
173<br />
175<br />
Bevolking der gevangenissen over 1863 en 186-i- 213<br />
E-taten van de bevolking der strafgevangenissen ,<br />
h•üzen van verzekering, arrest en bewaring over<br />
· 1863 en 'l8M. . . . . . . . . . . :Z30<br />
/ Landbor1/t1J over 186:-1 eri 1 ~64 . . . . . . . . . . . . 236<br />
,/ Toestand der maatschappijen en genootschappen<br />
ter bevordering van den landbouw in 1863<br />
en 1864 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262<br />
Staten van de hoedanigheid en Je g·emiJdelde opbrengst<br />
van den oogst in 186il en 1864 . 266<br />
Ecoles h1 t.iue;-; et gymnase;; , années scolaires<br />
! 862/ . 63<br />
I 863/ 1<br />
q et. 1864/65 ...<br />
l'niversités de lEtat à Leyde , Utrecht et Groninguo<br />
en l S62fo 3 , 1863/64 en 186 4 /65 .. .... .<br />
Athénées communaux à _\msterdam et· Deventer<br />
en 1862/ 63 , ·18 63 '64 et .., ; 4 /55 .<br />
Compag·nies d'école, années scolaires 186 ~/ 63 ,<br />
186.l/r,4 et ·LSG·l/55.<br />
Ba.taillon d'instruction à Kampen , années scolaires<br />
1862/53' J 863/54 et 1864/65 . . . ...... .<br />
Compagnie d 'instruction pour ï artillerie ü Schoonhoven,<br />
nnnées sco1aires 1863/ 64 et 18 64 /65 .<br />
Académie royale militaire à Breda, années scolaires<br />
1862/ 63 , ·1863/64 et 1864/"5 ..<br />
Institut royal de la n~arine à \V"illernsoord, années<br />
scolaires 1862/ 63 , 186 3 164 et IS6 4 fo5 ..<br />
Institution pour lïnstruction de sous-officiers de<br />
Ja marine à Flessingue, années scolaires, 'l 862f&3,<br />
1863/64 et ·1864/55 . . . .<br />
Institution pour pilotes à Amsterdam, années Sl:Olaires<br />
1862fG3, '1863/54 et '18 64 /55 . . · · · · · ·<br />
lnstitution pour machinistes à Hellevoetsluis , années<br />
scolaires 1862/63 , 18 63 /64 et '18 64 /55 .<br />
PAO,<br />
Ecoles de peinture et d'architecture, collections de<br />
tableaux, années 1863 et 1864 ..... . .<br />
•.rn<br />
Ecoles et sociétés de musiqne et de chant, années<br />
()7<br />
1863 et 1864.<br />
Ecoles de tra.vail, sociétés physiq ues etc., années<br />
100<br />
1863 et 1864 ..<br />
Ecoles nautiq nes en 1863 et ·l 8lH<br />
102<br />
Ecoles de gymnastie, de natation et d'eq uitation ·<br />
·!<br />
en 1863 et ·1864.<br />
03<br />
Sociétés , académies etc. pour arts et sciences en<br />
1863 et 186 1 ·106<br />
1.<br />
Etats générau:s. des écoles primaires , du personnel<br />
enseignant et des élèves dans chaque province<br />
années 1862 , 1863 et '1864 . . . . . . . . . .<br />
Etat général des écoles latines et gymnases pendant<br />
les années scolaires 1862/ 63 , ·18 6 3/54 et ·18 64 /55<br />
Etndiants inscrits avec distinction de facultés aux<br />
universités de l'Etat, au 3 l Decembre 1862,<br />
·1863 et 1864 ....<br />
Bierif aisance publiqite . .<br />
Sitnation des établissements de bienfaisance et de<br />
la charité publique en 1863 et 1864- ...... .<br />
Etats généraux des institutions de bienfaisance en<br />
1863 et 1864. . ..... .<br />
Rapports déduits de ces états . ... ·<br />
Stati'stiqite jitdiciair·e c1·iminelle ( tant mt ei vil qi~ 'rt1t<br />
mil.itafre), civile et commerciale en 1863 et 1861·<br />
Population des prisons en l8û3 et t8û4 ..... .<br />
Etats généraux de la population des prisons pour<br />
criminels, des maisons de sCtreté, d'arrêt, d~<br />
police municipale et de passage en '1863 et 18 n~<br />
Etat de l'agricultiwe en t8û3 et 1864<br />
Situation des sociétés et autres inst.itutions agri--<br />
coles en 1863 et '186 i .<br />
Tableaux généraux de la qualité et du procl1 '<br />
moyen de chaque cultme par l,rovfnces<br />
18(lil et 18fH.<br />
8\1<br />
90<br />
92<br />
\H<br />
110<br />
'136<br />
'137<br />
13°î<br />
175<br />
213<br />
.tii<br />
llf.AJ>Z.<br />
Opbreng::it van de verschillende voortbrengselen<br />
ïUll den landbouw g·edurencle l8üil en 186 -~ . . 278<br />
/eestap((l ove1· ·l 863 en t8M ..<br />
Bijenteelt o'oe1· -1863 en 1864 ..<br />
Ver·veening over· ·1863 en 1861· .<br />
Jagt en v1:ssclieri;J' over '1863 en ·1861 .<br />
Jag·t ...<br />
Visscherq binneng·aats<br />
Visscherij op de Zuiderzee.<br />
Visscherij buitengaats. . . . . .<br />
Staat der verleende en afgegeven jagt- en vischakten<br />
en kostelooze vergunningen in '1863 en 1864<br />
Ambaclits- en fabrieknifve1·lieid ove1· 1863 en '1864<br />
Getal stoomwerktuigen en ketels in de fabrieken en<br />
op de vaartuig·en op 31 December '1863 en 1864 .<br />
Handel en sclieepvaar•t over· 1863 en 1864<br />
Binnenlaudsche in elke provincie.<br />
Bnitenlandsche in elke provincie . . .<br />
Handel en scheepvaart in het Koningrijk der<br />
Nederlanden over 1S63 en 1864 . . . . . . . . .<br />
Ifomlel en sclieepvaart op Jwco, fit JJ!lad·wra over<br />
18G3 + 1864 ....<br />
-Handel en sclieepvaa1·t de1· lwlo11Jie Stwiname in<br />
186S ~'
•<br />
IV<br />
/<br />
Jlf,AD7..<br />
Inkoop· en aflossing vau rentegevende nationale<br />
schuld tot en met 10 Augustus 1867 . . . . . . 570<br />
Overzigt van 's Rijks schulden eu te betalen rente<br />
volgens de begrootingen van 1866 , 1867en<strong>1868</strong> 574<br />
.Opbrengst van de middelen van 1864 tot en met<br />
1866 ... .. ... : . . . . . . . . . . . . . . . 575<br />
P7'0'0i1nciale inkomsten en ·uitga'Oen ovelJ' 1865 en<br />
i866 , vergeleken met de vorige jaren. . . . 576<br />
/ Begrooting van de ' enkel provinciale en huishou-<br />
/ · delijke inkomsten en uitgaven over 1865 en 1866 582<br />
Rekeningen van de enkel provinciale en huishou<br />
/