Binding 1 feb '19

Binding 1 februari 2019
De kunst van het ouder worden (deel 1)
De citaten zijn afkomstig uit: De kunst
van het ouder worden; De grote filosofen
over ouderdom, door Joep Dohmen en
Jan Baars (red.), uitg Ambo, Amsterdam
2010.
PLATO: Ervaar de bevrijding
Volgens Plato (428-347 v.Chr.) komt
wijsheid met de jaren en dus betekent
ouder worden als een proces
verdieping, rijping en innerlijke
verrijking. In zijn visie zouden de
oudere, wijze burgers de leiding over de
stad moeten hebben.
In de Politeia, Plato’s boek over de
ideale staat, gaat Socrates in gesprek
met de oude Kefalos, die vertelt dat de
ouderdom hem bevrijd heeft van het
verlangen naar seks, rijkdom en bezit:
‘Het is beslist een feit, wanneer je
eenmaal oud bent geworden, word je
door die emoties tenminste niet meer
gekweld.
Dat geeft een gevoel van bevrijding en
er komt een grote vrede over je.
Wanneer die seksuele spanningen
afnemen en hun greep op je verliezen,
betekent dat precies zoals Sofokles
zegt dat je van een enorm aantal
dictators, waanzinnige dictators bent
verlost.’
ARISTOTELES: Praat niet teveel
De doorgaans optimistische Aristoteles
(384-322 v.Chr.) was onverdeeld
somber over de ouderdom. De oudere
medemens is in het algemeen bang,
zwak, wantrouwig, laf en praatziek.
In zijn Retorica neemt Aristoteles de
verschillende levensfasen door.
De jeugd is onbezonnen, maar
goedmoedig en goedlachs. De
jongvolwassene is in de bloei van zijn
leven en beschikt ver het juiste
zelfvertrouwen. Bij ouderen slaat het
gevoel voor humor om in de neiging tot
27
klagen. Ze praten veel, maar erg
interessant is het allemaal niet:
‘Ze denken iets, maar weten niets,
zeggen in hun twijfel overal wellicht en
misschien bij, en doen al hun uitspraken
onder dit of dat voorbehoud, geen
enkele volmondig. (..) Wat hun nog van
het leven rest is kort en wat voorbij is
lang. Dit verklaart ook hun praatziekte:
ze houden niet op het over het verleden
te hebben.’
CICERO: Gebruik je inzicht
In zijn essay Over de ouderdom verzet
de Romeinse staatman Cicero (106-43
v.Chr.) zich tegen het verlangen aan om
per se jong te willen blijven. Het ouder
worden heeft zo zijn eigen kwaliteiten,
aldus Cicero. Je lichaamskracht neemt
weliswaar af, maar zelfs in het leger
kunnen ouderen een uitstekende rol
vervullen: ouderen zijn door hun
ervaring en inzicht zeer geschikt om
leiding te geven: ‘Niet door kracht, vaart
of handigheid worden de grote taken
verricht, maar door beleid, gezag en
inzicht. Deze drie hoedanigheden raakt
een oudere mens niet alleen kwijt,
meestal maakt ouderdom ze zelfs nog
rijper en sterker.’
PETRARCA: Blijf actief
Het wordt tijd om je carrière af te
bouwen en plaats te maken voor de
jeugd, suggereert Boccaccio in een brief
aan zijn vriend Petrarca (1304-1374).
Maar de Italiaanse dichter, schrijver en
humanist is beslist niet van plan om het
op zijn oude dag wat rustiger aan te
doen. In zijn antwoord schrijft Petrarca:
‘Als ik rust neem en het langzaamaan
ga doen, ben ik voordat ik het weet
dood. ‘
(deel 2 in een volgende Binding)