Bakens aan de rivier 2019-1

Bakens aan de rivier – Juryrapport 2019
Het thema van deze zesde editie van het poëzie-evenement ‘Bakens aan de rivier’ is ‘De
rivier als grens´. Dertig dichters zonden gezamenlijk 40 gedichten in, waarin de rivier als
vanouds centraal staat. Daarnaast schreven ook de leerlingen van het Cambium College in
Zaltbommel een aantal gedichten waarin ditzelfde thema centraal staat.
Het thema blijkt bij veel dichters verschillende gedachten op te roepen. De uitwerking van
het thema is dan ook zeer divers. Veel gedichten zijn persoonlijke of anekdotische
bespiegelingen op het thema, sommige gedichten hebben een morele of zelfs een enigszins
moralistische component. Slechts weinig gedichten zijn puur lyrisch van aard. Wellicht komt
dat doordat het thema (grens) zich nu eenmaal eerder leent voor bespiegelingen dan voor
muzikale spielerei.
Waar sprake is van een grens, is tevens sprake van twee kanten van die grens, twee
overzijden dus. Een deel van de dichters greep dat motief aan om uit te werken, waarbij de
rivier soms al snel een aanleiding is tot bespiegelingen over de verhouding tussen de
tegenstellingen hier en ginds, deze wereld en de wereld aan gene zijde van het bestaan, nu
en vroeger of juist nu en straks. De transcendentie, of zo u wilt het hogere, komt eveneens al
snel in sommige gedichten bovendrijven, en in het verlengde daarvan de vergankelijkheid.
Kortom, de rivier als grens blijkt een goede inspiratiebron te zijn voor veel inzenders en is
daarmee tevens een bron voor de anekdotes, verhalen, beelden, associaties en in taal
vervatte visies op de wereld die besloten ligt in de gedichten die ingezonden zijn.
Gezien het aantal inzendingen waren de dichters dus allerminst verlegen met het thema van
de wedstrijd. Als de jury in het algemeen toch een kritische noot mag kraken, dan moeten we
het hebben over de toepassing van poëtische middelen en de tekstverzorging: bij poëzie gaat
het om de inhoud maar vooral ook om de vorm, het gaat om het idee maar nog meer om de
verwoording daarvan. Die verwoording, de vorm maakt dat een tekst een gedicht is. Of niet.
Als voertuig van de gedachte is de vorm dus wezenlijk voor poëzie. Zonder de poëtische vorm
is een tekst gewoon een tekst, en dus geen gedicht. Daarom is het belangrijk dat de vorm tot
in de puntjes doordacht is, vooral omdat die vorm de gedachte op een verrassende manier –
en vaak op veel verrasssende manieren tegelijk – kan onthullen. Maat en ritme zijn essentiële
kenmerken van de poëtische vorm. Het zijn kenmerken die het gedicht onderscheiden van
andere tekstsoorten, zoals een betoog, vertelsel of een al dan niet pregnant verwoorde
herinnering. Het gaat bij poëzie om het plezier van de tekst: het plezier en daarmee de zorg
waarmee de maker de tekst vorm geeft én de verrassing en daarmee het plezier dat de lezer
beleeft wanneer hij op een originele manier een al dan niet belangrijke gedachte of
herinnering verbeeld ziet worden in de tekst.
De vorm, kortom, is even belangrijk als, zo niet belangrijker dan de inhoud, en de jury heeft
dit formele criterium tot op zekere hoogte laten meewegen bij de beoordeling van de
ingezonden gedichten.
De jury heeft opnieuw als taak gekregen uit de ingezonden gedichten een winnaar te
selecteren. Dat is, net als in eerdere jaren, een lastige opgave, te meer omdat de ingezonden
gedichten uit het oogpunt van hun persoonlijke motivatie vaak nauwelijks te vergelijken zijn.
Uiteraard is het idee of de gedachte achter het gedicht een beoordelingsfactor – is die
gedachte herkenbaar of juist niet, wordt de lezer erdoor geraakt en wordt hij verrast door het
opgeroepen beeld? – maar daarnaast heeft de jury de gedichten ook aan andere criteria
getoetst.

1 Toepassing en uitwerking van het thema. Concreet wil dat zeggen dat de jury het thema
van de wedstrijd (de rivier als grens) graag op een of andere wijze in het gedicht wilde
herkennen.
2 Voor zover aanwezig de toepassing van poëtische middelen, zoals metaforen, rijm (in welke
vorm dan ook) en stijlfiguren, maar vooral ook maat en ritme. Concreet wil dit onder meer
zeggen dat de jury gekeken heeft naar de welluidendheid van de gedichten, de harmonie en
bewuste disharmonie van de elkaar opvolgende regels, de uitwerking van motieven en de
inzet van stijlfiguren. Ook de voordracht van de gedichten speelt daarbij een rol.
3 Toepassing van de eisen die mogen worden gesteld aan de afwerking van de
geconcentreerde taalvorm die een gedicht toch is, te weten de woordkeus, de zinsbouw en
niet te vergeten de spelling. Originele woordkeus wordt gewaardeerd, de zinsbouw mag
natuurlijk functioneel afwijken van de traditionele grammatica en zelfs in de spelling is er een
zekere vrijheid. Maar de jury gaat ervan uit dat toepassing van al deze talige middelen
effectief moet zijn en dat bijvoorbeeld afwijkingen van de spelling die niet verklaarbaar zijn
door de poëtische inhoud of maat en ritme – afwijkingen dus die we spelfouten moeten
noemen – sterk afbreuk doen aan de talige verzorging van het voorwerp van taal dat een
gedicht in eerste instantie is.
De jury heeft alle inzendingen geanonimiseerd aangeboden gekregen en beoordeeld. Op basis
van deze criteria bleef een verzameling van negen gedichten over, die de jury geselecteerd
heeft als de gedichten die het best beantwoorden aan de verschillende criteria. De schrijvers
van deze gedichten zijn allen uitgenodigd hun gedicht deze avond voor te dragen.
Uit deze negen gedichten heeft de jury de drie gedichten gekozen die naar haar oordeel op
grond van de verwerking van het thema, de emotie die zij oproepen en de technische
middelen die daarbij gebruikt zijn, het best geslaagd zijn. De voorzitter van de jury zal deze
drie gedichten dadelijk bekendmaken.
De jury bedankt alle inzenders voor hun inzet en inspiratie en wenst de schrijver van het
prijswinnende gedicht veel plezier met zijn prijs.
1 e prijs
styx
charon int het obool onder de tong
van de aflijvige gelegd en zet zich
aan de riemen het zilver verzoet
de arbeid van een nijver man
alleen de reis naar de overkant is zwaar
want nooit komt iemand terug als eenmaal
de grens naar het dodenrijk is overschreden
GERARD SCHARN

2 e prijs
hare majesteit rivier 2
ze draagt waardig alle schepen
die zwoegend opwaarts gaan
naar haar verheven bron
in bergen en wouden
ze is een oude grens tussen
deze kant en overkant
tussen Germanen en Romeinen
een barrière langs burchten van ridders
kastelen van koningen en graven
en gepantserde legioenen
vandaag glijdt ze groots
en woelig naar het westen
buigt langs de oevers het ranke riet
weeft tussen verdronken struiken
gordijnen van gras en slik
op hoge dijken vegen
populieren als versleten bezems
de lage grijze lucht
moeizaam wiekt een koppel kraaien
boven rijen golvend schuim
de basaltstenen glooiing
wasemt de geur van wier
->

op een smal strand blaffen
honden naar uitrollende golven
aan de voet van het riet
vervloeit op en neer de grens
tussen land en water
achter een vlammende horizon
duikt purper gesluierd
de avond op
een zilveren maan tovert
een stralend gouden pad
voor hare majesteit rivier
ANTHONIE JANSE
3 e prijs
Stromende liefde
zwemmend gaan onze gedachten hier vandaan
de stroming neemt ons mee
wij, samen, met z’n twee
vrijwillig zijn we meegegaan
alle grenzen vervagen
de rivier is mijn grens
jij mijn allergrootste wens
mijn liefde voor jou duurt oneindig veel dagen
nu zijn we hier
met als grens de rivier
CARMEN WAALE

Limes
Vanaf de kade tuurt hij
in de nevelige morgen,
vanwaar de Friezen komen
om hem huiden te bezorgen.
Hij vreest hun blonde kracht
en moet hun trots verdragen,
omdat geen legionair zich
in hun terpenland durft wagen.
De Rijn is hier een grensrivier,
zo heeft zijn keizer het bepaald.
De ‘Pax Romana’ geldt elk volk
dat zijn belasting heeft betaald.
Bataafse bondgenoten strijden
mee in de Germaanse streken.
Hun ruiters zijn bekend met elke
waterstand in de rivier en kreken.
In deze uithoek van het Rijk
kiest Rome niet voor muren,
maar voor een grens
die open staat voor al haar buren.
LEO VAN DER LAAN

polderjongen
hij stond elke avond op de dijk
bewonderde de wilgengrienden
de eendenkooi de houten brug
de slingerende moddergeulen
een activist met hart voor het milieu
vocht voor het vruchtbaar platteland
aanbad de ritmes der natuur
stond elke avond op de dijk
hevig geschrokken zag hij wagens zand
hun eigen wegen en terreinen storten
torenhoge pijpen van een chemische fabriek
met veel lawaai, geronk, getoeter en gesis
de kerk en de rivier waren zijn vrienden
zij bewaakten geest en grondgebied
een vast geloof in “hier verandert niets
de nachtelijke rust blijft aardedonker”
het valse licht kwam van de overkant
het raffineren stonk , ongezonde wolken
trokken over, grote schepen tankten gif
mensen waren op de vlakte gele stippen
wanhoop dreef hem naar het water
een zure mist vertroebelde zijn geest
golven beitelden zijn voornaam in basalt
zijn kist stond deze ochtend op de dijk
MELIS VAN DEN HOEK

Waterschuddend
Kabbelend en kronkelend kust
het water de scheiding waar
gras omhoog glooit en de rook
van een verdwaalde pijp
richting einder vlucht.
Ronkend staal klieft en glijdt
op weg naar de overzijde waar
zij wachten die eenzelfde
oversteek beogen zodra duit en
buidel verenigd worden.
De dijk prompt en star, wakend,
waar huis en have vertrouwen op
de omarming die kracht en temperament
van water beteugelt terwijl ‘t leven
aan de rivier haar spel speelt.
Vergeten grenzen
SONN FRANKEN
Rivieren in Eden
begrensden de hof
bevloeiden de
planten en bomen
met zuiver water
in het Land van Weleer,
het Godsrijk dat was
en zal komen.
De Eufraat en Tigris
omarmden in ’t oosten
het vruchtbare land
van de Halvemaan
waar beschavingen blonken
vervolgens verzonken
en heden alleen
in musea bestaan.
->

De Nijl in Egypte die,
volgens haar priesters,
als godheid beschikte
over leven en dood
liet jaarlijks haar slib
op de akkers bezinken
en zorgde in tijden
van honger voor brood.
En Jozua trok met
het volk door het water,
het stilstaande water
van de Jordaan,
veertig woestijnjaren
achter zich latend
om ’t Land van Belofte
binnen te gaan.
LEO VAN DEN LAAN
Wie vaart mij naar de overkant,
wie neemt mij even mee?
Daar ligt het nogeenkeertjeland,
hier ben ik wat passé.
Ik draag veel lekkers in mijn tas,
gebraad met chocola.
Als er nu maar een schipper was
dan kreeg ie dat, erna.
Een dom verlang - dat dromen van
opnieuw en nog een keer?
Misschien neem ik een hond.
->

Moet dwalen in mijn eigen land.
De brug is voor het snelverkeer,
er vaart geen winterpont.
PAULINE VROOM
Waterspraak
Gaan
waar de golven gaan…
Ver van mijn oorsprong
en bron vandaan
trek ik mijn spoor
door lastig landschap
breng scheiding aan
in hoge oevers
en lager wal
meander eigenzinnig
tegen beter weten
van geul en
kribben in
verschalk de vissers
stoei met de schepen
leg buienradar
het zwijgen op
passeer dorpen en steden
zie er baasjes regeren
en stroom langs plekken
waar dieren kreperen.
->

Hoe tem ik mijn hartstocht
en hoe mijn verlangens?
De wind zal het weten
de wind en het water…
Kom, volg me
en ga
waar mijn golven
gaan.
HANS VUIJK
Water Ook Gebeurt
Dromerig
Dein ik
Op de golven
Heen en weer
Dobberend
In alle rust
Verankerd
In waar tijd
Er even niet
Meer toe doet
Charmant
Bescheiden
En toch plezierig
Aanwezig
In alle simpelheid
->

Hier wil ik
Vaker varend zijn
Op het water
Van de
Lieflijke Linge
ROBIN DE JONGH
Gewoon Water
Water
Bron van leven
Bron van bestaan
Is water wel zo gewoon
Voor ons is het zo gewoon, dat water
Andere mensen moet er veel meer voor doen
Water
Houd je in leven
Voor ontspanning
Reiniging of dorstlessing
Water
Houd je zelf en je naaste in leven
Geniet van dit geschenk
Deel het uit!
En dan ook aan je naaste
Als je het water neemt
Dat ons gegeven is
Dan heb je nooit meer dorst
Zo kan gewoon water
Levend water worden
ROBIN DE JONGH

’DE RIVIER ALS GRENS’ (Haiku)
De rivier als grens
voortdurend in beweging
tussen hier en daar.
’DE RIVIER ALS GRENS’
JOSÉ GREMMEN-JANSEN
Noem het geluk.
Het kabbelende water een toevallige passant
Slechts een denkbeeldige lijn
scheidt je van de overkant.
Noem het geluk.
‘n Vis; zalm en forel.
Met de sluizen op een kier
vanuit de Noordzee vrij spel.
Noem het geluk
dat liefde dieper stroomt dan de rivier.
In grenzeloze omvang,
waardoor er geen barrière is
tussen overkant en hier.
Noem het geluk.
De cirkel rond.
Geef ruimte aan de rivier.
Laat je angsten varen,
alsof er geen obstakel bestond.
Noem het geluk.
JOSÉ GREMMEN-JANSEN
el deguello
noem mij één rivier die niet omstreden is
waar een grens wordt overschreden als de
teerling is geworpen
aan de overkant staan soldaten
tussen friese ruiters en drakentanden
een bajonet op het geweer
aan de overkant is niemand welkom
als het el deguello heeft geklonken
worden kelen doorgesneden
wat is een witte vlag nog waard
een opgestoken hand een vredespijp
die brandt nu roken is omstreden
de grens naar het dodenrijk is overschreden
GERARD SCHARN

De maand mei
staand aan de oever van de rivier
stopt onze reis hier
ik luister naar de wolken
luister naar de wind
om de pier draaien kolken
het is stromen wat verbind
witte strepen in de lucht
verderop gerommel
auto’s op de vlucht
treinen gaan voorbij
de Waal bij Zaltbommel
de maand is mei
het ritme van gestaag
stroom op stroom af
gisteren morgen en vandaag
op de uiterwaarden hoor geblaf
kabbelt het oeverloos voort
ik aan het water
de schipper aan boord
een golfslag maakt het later
het water wast
de tijd voorbij
de Waal bij Zaltbommel
de maand is mei
BERT BERENDS
Overvaren.
“Schipper mag ik overvaren”?
“Ja of nee”.
ben je rijk : ja, jij mag mee
ben je arm : nee, never nooit
ben je blank : ja, tuurlijk
ben je zwart : nee, jammer
spreek je mijn taal : wees welkom, allemaal
kan ik je niet verstaan : sorry dan, geen vrij baan
is je gezicht open en vol vree : kom maar mee
zitten je ogen achter gaas : loop maar door, helaas
ben je vrijgemaakt of katholiek : kom erin, de hele kliek!
ben je islamiet of Afrikaan: lazer op of ik ga slaan!
ben je homo, lesbisch of een travestiet : dan zeker niet!
ben je daaraan geholpen of genezen : hoef ik niets te vrezen!
ben je een soenniet of een sjiiet : liever niet!
kom je omdat ik je vraag : ja, heel graag!
“Schipper………wie mag met jou overvaren”?
JAN VERSLUIS

Verbroken verbinding
Bij de waterkant komt de verbeelding
als de schemering stilaan donker wordt.
Kabbelend geruis wekt scheppingskracht.
Zand, grind, rond geslepen stenen,
verlichte boeien en een mandvol verlangens.
Aan de overkant der stroom: de stad
vals gekleurd in flikkerend neonlicht.
Klinkers in verband bestraat, asfalt
vol mensen, moe van koopavond.
Niemand die nog iets te dromen durft.
Waar ben ik en waar ga jij……?
JAN VERSLUIS
Reisverslag
Eenzaam en alleen, op extreme hoogte,
onder lage temperaturen schuif ik
bijna onzichtbaar bergafwaarts.
Voortdurend bewegend, tergend langzaam,
transformeer ik van vast naar vloeibaar.
Mijn smeltwater doet de massa drijven.
Eeuwenlang schuurde ik samen met stenen
smalle spleten in rotsen tot diepe kloven.
Onoverbrugbaar, overkanten ontstonden,
waar de mens zich op eigen wijze aanpaste.
Met spetterende kracht stortte ik in
regenbogen van kale afgesleten rotsen.
De bodem werd beneden genadeloos
weggevaagd, onbereikbaar, onherbergzaam.
Onderweg sorteerde ik kilometers lang
stenen, grof en fijn zand, licht en zware klei.
Vertakte ik mijzelf, splitste de grond, trok
grenzen voor bewoners die zich vestigden.
Veel later liet ik mij overbruggen, veerponten
verbonden mijn oevers, mijn vrije levensloop
werd beperkt door dijken, soms nam ik wraak
ging mezelf te buiten en overspoelde het land.
Op landkaarten en globes word ik afgebeeld
als een blauwe lijn, geflankeerd door geel en
groene vlakken, rode zijn verstedelijkt.
Eenzaam en alleen verdwijn ik in de zee.
MELIS VAN DEN HOEK

De rivier als grens
Scheppen, zegt men, is scheiden,
rivieren doen dat al eeuwen, ze stellen grenzen.
Rivierwater speelt een hoog en laag spel,
weergevoelig als het is.
Rivieren krijgen hun water ook maar van elders,
overwegend stroomt het wel,
geen nood, dan veel scheepvaart.
Mensen zitten graag hoog en veilig te paard,
ze zijn vaak grensoverschrijdend bezig,
zij veroveren bijvoorbeeld elkaars grond,
maar het kan anders en beter:
met elkaar verkeren via veren,
met elkaar handelen en waarderen,
tegenstellingen overbruggen,
elk in zijn waard, soms zo zelfs
dat die mens van de overkant
trouwt met die van de andere kant.
Liefde maakt grenzeloos in haar beperking,
gaat over grenzen, verbindt,
maakt vruchtbaar
als het slib van de rivier
dat een boomgaard met zon in bruidstooi zet.
Mooi is dat!
Hopelijk blijven verbindingswegen open
in de levensstroom die niet zonder grenzen kan,
zoals de vaarweg groen-rood gemarkeerd is
tot behouden vaart,
langs bedijkte vrijheid in gebondenheid.
Daar steek je de vlag voor uit!
WIM DE KOEIJER
IN DE DIEPTE
die blindelings gehoor gaf aan de betoverende
stem van haar tomtom en in het water reed
ternauwernood kon gered die over één nacht ijs
ging werd verzwolgen en de kou als een gletsjer
over zich heen zag schuiven deze man die zijn
kleren uittrok keurig vouwde en zijn bril op de
oever achterliet die in een ander land gevonden
werd de visser die het puntje van zijn dobber
het wachten op de aanbeet maar geen teken van
leven die werd vastgehouden aan de enkels
geen grond onder zijn voeten voelde die zich
boog over de reling maar te ver en overboord
sloeg alle tranen achter elkaar gelegd die blijven
vloeien desondanks de Nijl nog steeds de langste
ter wereld
ARIE MEIJER

Denken buiten kaders
Gezocht naar wat lef
Inspireren door woorden
met letters bezig zijn
Nooit te oud om te leren
Laat dit een uitgangspunt zijn
Gezocht naar inspiratie
Gevonden een steen
Gevormd door de rivier
Geslepen door het water
Aan de oever van de Waal
Zie ik Zaltbommels kerktoren
Water stroomt langs
Woorden komen uit mijn pen
Weet dat de rivier zal blijven stromen
Al zullen er mooie en verdriet momenten komen
Dit vormt je in het leven
Maakt je een persoon die er staat
Geef rond deze steen
Voel hoe het water er langs is gegaan
Morgen terug naar de oevers van de Waal
Terug leggen deze steen
Zodat mijn bestaan altijd zal zijn
Door mijn steen zal de rivier anders stromen
Terug lopend naar huis
Over de kronkelende dijk
Denk ik Rivier Rivier
Je schoonheid zal er zijn… voor altijd!
Plastic soap
Blokje blauw 7 door een kinderhand op
Een bootje geplaatst
Her ruime sop werd verkozen
boven de teil met water
De stroming gaf vaart en richting aan
Het bootje verdween uit zicht
Stuiterend in golven
Blokje rood 5 en 8 soortgenoten
Waren weg ->
WILLEKE VAN ZEE-VERVOORT

Blokje blauw 7 bleef op koers
Ook mooi rietje met haar roze rondingen
Af en toe botsend
Gingen we uit elkaar
Hopend
Op een heen en weer
In een “plastic heaven”
RENE PENNINGS
De rivier als grens naar het beloofde land
Daar aan de overkant
ligt mijn veel beloofde land.
Mijn mooie vergezicht,
mijn belofte, mijn vederlicht.
Daar over de grens van het water
is mijn veelbelovende later.
Achter de riviergrens ligt het, aan de horizon.
Ik wou dat ik er zomaar bij kon.
Wind noch zon drijven mij duiding toe,
zij tonen mij nog niet het hoe.
Hoe ik er komen kan.
Bij het vervolg van mijn levensplan.
Met al dat water en die klei,
scheidt die grens mij.
Als mens in dat verraderlijke water
word ik weggezogen even later.
Dan zal ik de overkant nooit bereiken
en móét ik naar andere opties wijken.
Kon ik maar gewoon vliegend
en zachtjes op de wind wiegend
naar de overkant gaan.
En laat mij alsjeblieft in de waan
dat daar alles mooier is.
Of kon ik maar zwemmen als een vis. ->

Dan zwom ik naar die andere kant
en sprong ik op de oeverrand,
zo in mijn groener gras.
En wat was ik dan in mijn sas.
Maar voordat ik soms wat mis
en ik mij van mijn toekomst vergewis:
Wat nu als die andere kant van deze vliet,
daar het zelfde veelbelovende uitzicht biedt?
MEREL TOUSSAINT
Watergrenzen
Zie hoe zij worstelt
knarsend op rots
bijtend in zand,
tot zelfs het landschap
haar grenzen volgt.
Zie hoe zij glijdt,
ja zelfs scheidt
in zachte zonneschijn
waarbij ieder die aanvalt
vergeefs haar oevers betreed.
Verhaal ons over houw en schot
in de dagen die voor ons lagen
en toon ons de spiegel
van de waarheid, als we
kabbelend zuidwaarts voeren.
Drentel voort in onze ziel
als wij verder trekken, op pad
jouw oevers en grenzen het canvas
de natuurlijke schifting en scheiding
van veile avonturen en veilige hoop.
SONN FRANKEN

zoals water
levend geboren
getoonzet murmelen
spiegelend gevoed
gedijkt, gedamd, beschoeid, gesluisd, versmald
op tegenstroom en storm bevochten
tegenstand getoond, aandacht geëist
ruimte gewonnen
uiteindelijk bevrijd
ademend in
eb en vloed
ritme van leven
vrijheid
Grensmensen
HELEEN VAN DIJKEN
Zwemmen is vaak geen optie door een zeer sterke stroom
Een gebombardeerde brug maakte een eind aan die droom
Verhalen t’ over, waarbij die grens is bereikt
Slingerende rivieren, zover het oog kijkt
Door schepping of creatie opgetrokken grenzen
Wij willen echter verder, want zo zijn wij mensen
Zo zijn er al jaren, zowel bruggen als pont
Die zorgen dat de rivier als grens nooit verwondt
De meeste grenzen, hoe en waar dan ook, zijn echt
Vele worden, hoe dan ook, tee-zet-tee geslecht
->

Het waar mooiste voorbeeld is toch wel De Val van de Muur
In ’89 vertrokken velen, elke dag, ieder uur
Rivieren als grenzen voor werkelijk iedereen
Inventiviteit daarentegen voor bijna geen
Ingenieurs, zeker en vast, hebben vaak een goed plan
Weten van wanten en pakken dit beslist aan
Vele bruggen, troebel water, krachtig stromend
Hiermee dode sporen geslecht en verder dromend
Het eerder beoogde doel is inmiddels dus bereikt
Terwijl voorheen, behalve zwemmen, geen optie was
Voorheen, eerder, in ’t verleden de Rivier als Grens
Tegenwoordig meer ruimte ter bescherming van Mens
ANNEJAN KUPERUS
Hier is het begonnen, de herneming.
We zijn reizigers die in wezen niet meer
reizen mogen; het kondigde zich al aan.
Wij pogen oprecht ons afwezig te maken.
De stroom staat tussen ons. In hoeverre draagt
een vrije stem als een granaat over het water.
Ik geloof slechts de vergelijkender wijze.
De rivier zelf weet niets van haar scheidende
Nog altijd groet ze vrolijk in het voorbijgaan.
Maar beide schuwe zijden hangen in de mist;
heel Betuwe in een wiezewaas. Waar is men
bezet door de usurpator en waar al bevrijd?
->

Er waren die het waagden, maar een diepe val
uit de zelfgeblazen ballon, een modderfiguur
in een soort van de Drebbelduikboot.
We hebben tastend het verlangen beroerd
tot werkelijkheid gemaakt. Binnendijkse kwel
en kommer, de roeiende veerman, 49 dood.
Zulke stomme canvasbootjes, een vinger kon je
er doorheen steken. Ha, ha, lachten de kogels.
Ze gingen op weg naar de brug, zo ver, te ver.
DICK VAN WELZEN
hare majesteit rivier 1
luidruchtig gakkend vliegen
ganzen in v-vorm over de rivier
vrij en grenzeloos
voor vlinders is de vloeiende
vlakte een gevaarlijke grens
voor vluchtende hazen in de uiterwaarden
het einde van hun koninkrijk
in de oksels van de kribben
dobberen blikjes en flessen
in vloekende kleuren rond
diep in het schimmige water
zweven als dreigende monsters
scheepsrompen over de bodem
boven het woelige watervlak
spatten sluiers nevel op
verdoezelend als een droom
->

zonlicht zwiert over groene dijken
lammeren staan dromend
veilig tussen moeders poten
de stroom streelt voorbijgaand
slierten witte schelpen lispelend
alsof ze aan het bidden is
zwijgzaam zoekt de rivier
haar weg naar zee
passeert steden en havens
waaiert uit in brede waterwegen
schippers houden koers tussen
knipperend groen en rood
in de verte gloeit de laatste stad
meeuwen begeleiden hare majesteit
naar een ondergaande oranje zon
in de monding lokt ze snel nog
een zeehond of zalm
over de grens van zout naar zoet
ANTHONIE JANSE
De watergrens als Graal
Dit is het verhaal
Over een kapitein, zijn grens en de Waal
Eens memoreerde scheepskornuit Jan van schip Neeltje Nee over lang gelee
Over kapitein Pieter Schorreveld- van Wegebree
De kapitein zag bij seinpaal twee, een signaal in de Waal als Graal
->

Trots omhoog torende gelijk een zegepraal bokaal
Hij zag hierin de grens tussen Hier en Namaal
Deze grens, sprak kapitein van Wegebree
(Nogmaals, het is lang gelee)
Is een tribunaal, een wachtlokaal
Een weegschaal als vervolgverhaal van streven naar sacraal, nationaal moraal
Moraal zwevend tussen geaccepteerd sociaal en illegaal provinciaal toeven
Zonder oordeel over heren of boeven
Een beoordeling helemaal
Uitgesproken in streek- of moedertaal
Het water klotste muzikaal
Groots en magistraal wel honderd, nee duizendmaal tegen schip en steven
Als nachtegaal in een kathedraal
Als een Apocalyps, hoe paradoxaal maar geniaal
Benam een verticale waterstraal theatraal
De kapitein het leven
Zo blijft dit het verhaal
Van water als levensgrens, als Graal in de Waal
ANDREA VAN SLOTERDIJCK
Ploegen
als libellen lagen we langs de rivier
in de glinstering van de scharen hielden we
van geprakte aardappels met jus
in zijn handen lag leidsel en handvat
we zagen hoe hij als een verkeersregelaar
keer op keer de kleigrond deed omslaan
hoe hij oude sporen wiste
dacht te ontsnappen aan de weerbarstigheid ->

het overhemd is gestreken
het pootgoed in de schuur
zijn gelaat windstil
HEIN VAN DER SCHOOT
april
je peddelde loom en dacht dat
het fluitenkruid floot dacht dat
de citroenvlinder je bewierookte
- het water, het water, zeiden je vrienden-
je wilde niet van knooppunt naar knooppunt
je wilde polsstokhoog
iets met haartjes op de huid en een zomerjurkje
maar wat deden die Konikpaarden langs de Waal
en hoe moest dat dan
na die cello van november en
die optocht van spekzwoerden
HEIN VAN DER SCHOOT
ONBEGRENSD
reeds eeuwenlang
heeft de rivier
het land verdeeld
slechts voor de sier
want vaak pakt hij
het ook weer af
verdrinkt gewoon
wat hij ooit gaf ->

met recht gezegd
een kwaaie pier
de stroom loopt daar
maar morgen hier
JAN PIETER WEBSTER
WATERNOOD
kreeg ík ja ooit met groot gemak
de zwaarste schepen op m´n dak
de nok die ging er maanden af
de droogte groef bijkans mijn graf
het water stond me aan de borst
heb lange tijd geen schip getorst
misschien een lege ging nog net
´t was bijna uit zo met de pret
ik klaagde alom steen en been
omdat m´n inhoud gans verdween
maar met een stand het laagst geijkt
is als rivier…….. je grens bereikt
JAN PIETER WEBSTER
de rivier
zij kommert niet om mensen grenzen
volgt haar eigen ooit gekozen weg
kust kabbelend haar beide oevers
neemt de kleur van wolken aan
en de zon wordt vloeibaar in haar golven
IRENE JANSEN-BOSMA

Op de grens van volwassenheid/Rite de passage
De ochtendzon weerkaatste in het water
En wierp vlekken op mijn bleke puberlijf
Ik had me opgepept met ongezonde ijdelheid
En het idee dat ik de hele wereld aan kon
Het was maar honderd meter naar de steile overkant
Het grote-menszijn had ik binnen mijn bereik
Maar opeens sloeg mij de schrik toch in de benen
Verstijfd als stond ik voor de Styx
En zag ik al de veerman Charon
Verloor ik ook nog eens de moed
Om hier de oversteek te wagen
De meisjes keken meewarig
De jongens joelden
En tussen mijn tenen spoelde
Mijn laatste restje zelfvertrouwen weg
====
Maar de lokroep der natuur was onweerstaanbaar
En die sleurde mij met veel geweld alsnog het diepe in
Daardoor kon ik mij ten slotte ook onttrekken
Aan de zuigkracht van de onbezorgde jeugd
Ik werd de speelbal van het water
Dreef van stroom naar tegenstroom
En snakkend naar de adem van volwassenheid
Ging ik voortdurend in de golven kopje onder
Doch wie worstelt die komt boven
Was me vaak genoeg verteld
En ik ontdekte toen de worstelaar in mij
De grens die mij zo lang had dwarsgezeten
Had ik die dag dan eindelijk geslecht
En ik ervoer hoezeer het leven kan verkeren:
Op de ene oever nog een angstig veulen
Aan de overkant een veel te trotse hengst
Sturm und Drang
JACQ ZINKEN
Begrensd door de brede rivier lozen grote grijze wolken met krachtig geweld grote
grijze gordijnen vol water
Vlijmscherp begeleidt de wind dit spectaculaire spektakel van horizontaal geraas
Donker en licht in de lucht
pannengerammel op het dak tot schors dat van de bomen wordt gerukt
Een ekster vliegt achteruit en besluit zich klein en ongrijpbaar te maken op de grond
De priemende uitlopers van de druivenplanten houden stevig stand
Welk een geweld der natuur wordt op hen losgelaten
Een half uur later staan de dames heftig kakelend en narillend weer te pronken
Dat hebben ze mooi doorstaan -denk ik bij mezelf- wetend dat ook de vorst nog moet
komen
Sturm und Drang lijkt literair leuker dan wat de storm in werkelijkheid teweeg brengt
KEES KRUITWAGEN

Van A naar B
Stille killen, dode armen aan een levende rivier
Zware komgronden dempen het monotone stampen van de scheepvaart
Grutto en kievit als waalklinkers snerpen er dwars doorheen
Zij zeilen door de grauwe lucht en ploeteren hun toekomst tegemoet
Tegenwind wint het zoals vaak van de rechte lijn die de vogels uitstippelen
Zo ook leidt de kortste weg van het leven niet altijd via een rechte
Meandering ontstaat in het leven door begrip en jarenlang uitslijten
Uiteindelijk vinden ook vogels de juiste weg... heen en terug
KEES KRUITWAGEN
Ik sta hier,
Jij staat daar
Zo ver weg,
Niet verbonden met elkaar
Het woeste water,
De stromende rivier
Ik wens zo graag,
Was jij maar hier
Gescheiden door de stroom,
Zo gek, maar voor ons zo gewoon
DAISY VAN ECK
Stroom mee
Liggend in het grote graas wat waait in de wind
Denkend aan een morgen zonder problemen
Stroomt de rivier rustig hard
En begint me langzaam mee te nemen
Verzonken in mijn gedachten
Terwijl de rivier rustig stroomt
Geeft mij inspiratie
Voor wanneer alles droomt ->

Oneindige mogelijkheden,
Dat ontgaat mij niet
Maar die ene rivier houd me
Van een te grote fantasie.
GUIDO GUIJT
Ze zeggen dat de rivier in je stroomt
Dat je het plezier voelt, terwijl het door je heen loopt
Je voelt je kalm, er is tevredenheid
Maar wat als het water niet rustig is, maar het je bijt
Wat als er een grens is in de rivier?
Aan de ene kant een storm die je opslokt door zijn kracht,
Aan de andere kant een mooie zomerdag, het water dat naar je lacht
Wil ik dan wel dat de rivier in me stroomt?
Compenseert de kalmte de woeste storm?
Net zoals het leven, kan niet alles goed zijn
Dus ik laat de rivier stromen, soms ook met pijn
TAMAR GOUDSNIT