Kwalitatieve Onderzoeksmethodologie 1 - Bleijenbergh

Kwalitatieve onderzoeksmethodologie (NL)
Bleijenbergh, Inge (2015) Kwalitatief Onderzoek in Organisaties (tweede druk). Boom
Onderwijs: Meppel.
2022-2023
sa.synergy
https://www.linkedin.com/company/sasynergy/
sa.synergy
If you have any questions, comments, or problems regarding education you can step by
the Synergy office or you can send an email to academic@synergy.nu
If you made a summary yourself, also mail it to academic@synergy.nu and you can earn
€ 45,- to € 85,-.
A summary serves as support by studying and is not a replacement for reading the book or
going to lectures. Synergy is not responsible for the content of the summary.

Inhoud
Kwalitatief onderzoek in organisaties – I. Bleijenbergh .............................................................. 3
Hoofdstuk 1 – Kwalitatief onderzoek in organisaties .............................................................. 3
Hoofdstuk 2 – De doelstelling en vraagstelling ......................................................................... 3
Hoofdstuk 3 – Het verkrijgen van toegang tot organisaties ................................................... 5
Hoofdstuk 4 – het plan voor dataverzameling .......................................................................... 7
Hoofdstuk 5 – Het verzamelen van document .......................................................................... 9
Hoofdstuk 6 – Interviewen ........................................................................................................... 10
Hoofdstuk 7 – Participerende observatie ................................................................................. 12
Hoofdstuk 8 – Het analyseren van kwalitatief materiaal ...................................................... 13
Hoofdstuk 9 – Conclusie en discussie ....................................................................................... 16

Kwalitatief onderzoek in organisaties – I. Bleijenbergh
Hoofdstuk 1 – Kwalitatief onderzoek in organisaties
Onderzoek is een cyclisch proces, dat bestaat uit verschillende fasen die je
achtereenvolgens, maar soms ook gelijktijdig, doorloopt. Wat ook inhoudt dat je als
onderzoeker tijdens het onderzoekstraject regelmatig terugkeert naar eerdere fasen van
je onderzoek. Fasen:
- Formuleren doelstelling & vraagstelling
- Verkrijgen van toegang tot een organisatie
- Meetbaar maken van begrippen (het plan voor dataverzameling)
- Verzamelen van data
- Het analyseren
- Conclusie en discussie
Kwalitatief onderzoek: alle vormen van onderzoek die gericht zijn op het
verzamelen en interpreteren van talig materiaal om op basis
daarvan uitspraken te doen over een (sociaal) verschijnsel in
de werkelijkheid.
Organisatie: in dit boek → een min of meer formeel samenwerkingsverband tussen
groepen mensen gericht op een gemeenschappelijk doel. Het kan daarbij
gaan om vrijwilligersorganisaties, maar ook professionele organisaties.
Veel onderzoek in organisaties omvat een mengvorm van kwantitatieve en kwalitatieve
dataverzamelingsmethoden. Deze vullen elkaar goed aan. De focus ligt op kwalitatief in
dit boek.
De doelstelling van kwalitatief onderzoek in een organisatie kan zowel theoretisch als
praktisch van aard zijn.
Hoofdstuk 2 – De doelstelling en vraagstelling
Doelstelling: een methodologisch hulpmiddel dat beknopt en kernachtig vastlegt welke
bijdrage het onderzoek beoogt te leveren.
- Door deze bijdrage met zorg te formuleren breng je duidelijke sturing en richting
aan in je onderzoek.
- Functie: legt de basis voor de centrale vraagstelling van je onderzoek
- Bestaat uit een extern en intern doel
Vraagstelling: laat zien welke kennis hiervoor nodig is, de methodologische term: de
vraagstelling zet het externe doel van het onderzoek om in een intern
doel.
Theoriegericht onderzoek: beoogt vooral bij te dragen aan de wetenschappelijke kennis
over een verschijnsel in een organisatie. Bestaande

verklaringen voor het verschijnsel moeten bijvoorbeeld
worden verfijnd of een goede verklaring voor het
verschijnsel ontbreekt zelfs nog helemaal.
- Het belangrijkste kenmerk van theoriegericht onderzoek is dat het doen van
algemeen geldige uitspraken over een sociaal verschijnsel vooropstaat en dat de
toepasbaarheid van deze kennis van secundair belang is.
- Deductief onderzoek
- Theorie toetsen
o Als onderzoeker dien je van tevoren vast te leggen hoe het sociale
verschijnsel zich volgens de theorie zou moeten voordoen in een
organisatie.
o Falsificeren: weerleggen van de theorie
- Theorievorming
o Sociaal verschijnsel binnen een organisatie op gedetailleerde wijze in
beeld brengen en van daaruit proberen patronen te onderkennen in de
wijze waarin het zich voordoet. → ANALYTISCHE GENERALISATIE: niet de
details, maar alleen de algemene patronen die aan een verschijnsel ten
grondslag liggen, worden gegeneraliseerd.
o Basis voor een voorlopige theorie die middels kwantitatief onderzoek
getoetst wordt
o Basis voor een algemene typologie van een sociaal verschijnsel
o Bouwsteen voor een grotere theorie
o Kwalitatief onderzoek in meerdere organisaties, vergelijkend
casestudyonderzoek
Praktijkgericht onderzoek: heeft als doel een bijdrage te leveren aan het veranderen of
verbeteren van de praktijk binnen organisaties
- Interventiecyclus: diagnose→ontwerp→interventie→evaluatie→enz.
Beschrijft welke fase je doorloopt bij een praktijkprobleem.
- Probleem begrijpen→analyseren oorzaken→ontwerp mogelijke
oorzaken→toepassen oplossingen→evalueren
o Ex-ante-evaluatie een evaluatie voorafgaand aan de uitvoering van een
Interventie
o Ex-post-evaluatie een evaluatie na afloop van de uitvoering van een
interventie
- 5 soorten praktijkonderzoek:
1. Onderzoek gericht op probleemanalyse
2. Diagnosegericht onderzoek analyseren van de oorzaken van een sociaal
verschijnsel in een organisatie
3. Ontwerpgericht onderzoek gericht op het ontwerpen van oplossingen voor het
betreffende organisatieprobleem
4. Verandergericht onderzoek ondersteunen van een feitelijke interventie in een
organisatie
5. Evaluatieonderzoek evalueren van veranderingen die al eerder zijn ingezet.

Kwalitatief onderzoeksproces is iteratief: aanpassingen van de onderzoeksopzet tijdens
de dataverzameling zijn mogelijk en zelfs
wenselijk.
- Geldt ook voor de vraagstelling
Vraagstelling:
- Belangrijkste criterium de mate waarin deze sturend is
- 2 de mate waarin deze efficiënt is
→ open vraag (hoe, wat, welke of waarom)
→ aansluiten op doelstelling
→ duidelijk weergeeft wat voor kennis de onderzoekers naar op zoek zijn (beschrijvend,
verklarend, voorspellend, voorschrijvende of evaluatieve kennis)
Deelvragen de centrale vraagstelling op splitsen in verschillende deelstappen
- Moeten sturend zijn
- Geven de stappen aan gedurende het onderzoeksproces
- Vaak zijn het de verschillende hoofdstukken van het uiteindelijke verslag
Deelvragen gebaseerd op opbouwende kennissoorten:
1. Onderzoeker stelt vast of de centrale vraag beschrijvend, verklarend,
voorspellend, evaluatief of voorschrijvend is
2. Bovenstaande heeft een opbouwende volgorde door te weten welke passend is
bij de vraagstelling kan er voorafgaand van een lager kennisniveau deelvragen
opgesteld worden.
Deelvragen afgeleid uit een uiteenrafeling
- De uiteenrafeling van centrale begrippen
- Middels een boomstructuur het centrale begrip uiteen rafelen
Kijk naar de checklist blz 29
Hoofdstuk 3 – Het verkrijgen van toegang tot organisaties
Toegang krijgen tot organisaties die je wilt onderzoeken, is het resultaat van een
uitgebalanceerd onderhandelingsproces, waarin je jouw eigen beweegredenen voor het
onderzoek in balans probeert te krijgen met het belang dat de organisatie heeft bij het
onderzoek.
➔ Randvoorwaarden in kaart brengen
Onderzoek kan gedaan worden voor een studie of als opdrachtonderzoek
(onderzoeksbureaus/ zelfstandige onderzoeker). Bij een onderzoek voor je studie is het
van belang toegang te verkrijgen door zelf actief met de organisatie te gaan praten. Bij
opdrachtonderzoek is deze toegang al gegeven, immers de organisatie vraagt de
onderzoeker een bepaald iets te onderzoeken.

Contact leggen
- Face to face benadering
Wordt gezien als de beste manier om contact te leggen, maar heeft soms als
negatief effect dat de juiste persoon er niet is.
- Telefonische benadering
Vrij persoonlijk, vaak terugbellen of afgewimpeld, maar altijd beter dan
schriftelijk
- Een brief schrijven
In vergelijking met email komt dit serieuzer en meer gedegen over. Nadeel
relatief trage vorm van communicatie, makkelijk laten liggen en lastig omdat
deze niet de vragen kan beantwoorden die deze oproept.
- Een email sturen
Jonge vorm van communicatie. Het is zo informeel en laagdrempelig dat het
vaak genegeerd wordt.
- Een contactpersoon inzetten
Is heel handig, maar je moet je als onderzoeker wel bewust zijn van het effect
wat het kan hebben, het kan zo zijn dat mensen vanwege je contactpersoon
bepaalde dingen niet durven zeggen.
Verslag uitbrengen
- Onderzoeksresultaten verzenden per email
Gemakkelijkste manier, aan de andere kant is dit ook de manier waarbij
onderzoeken ongelezen blijven.
- Onderzoeksrapport toesturen per post
Persoonlijker en kans vergroot dat het daadwerkelijk gelezen wordt. Nadeel is
dat het kostbaarder is om een onderzoeksrapport te printen of te laten
drukken.
- Persoonlijk overhandigen onderzoeksrapport
Kost meer tijd en is relatief kostbaar, maar geeft wel de mogelijkheid om de
reacties te ontvangen en zal een actieve positieve herinnering blijven.
Daarnaast kan je toelichten.
- Het presenteren van je onderzoek
Meest arbeidsintensief en kostbaar, maar ook het meest dankbaar voor alle
partijen.

Hoofdstuk 4 – het plan voor dataverzameling
Casestudy het bestuderen van een of enkele dragers van een sociaal verschijnsel in
de
natuurlijke omgeving, gedurende een bepaalde periode, met behulp van
diverse databronnen, teneinde uitspraken te kunnen doen over de
patronen en processen die aan het verschijnsel ten grondslag liggen.
- Een van de drie basisonderzoeksstrategieën, de andere twee zijn survey en
experiment
- De belangrijke vormen van kwalitatieve dataverzameling komen hierin samen.
o Open interviews en/of
o Participerende observatie en/of → Triangulatie
o Het verzamelen van documenten
Veldstudie
(etnografische studie) participerende observatie staat centraal
Interviewstudie
open interviews
- Gefundeerde theoriebenadering (grounded theory)
Is erop gericht een sociaal verschijnsel te begrijpen vanuit de kennis die direct
betrokken erover hebben. Aan de hand van de woorden en begrippen die door
geïnterviewde gegeven worden wordt inductief tot kennis van een sociaal verschijnsel
gekomen.
- Narratieve analyse de wijze waarop mensen hun eigen werkelijkheid creëren door
middel
van hun levensverhalen
- Conversatieanalyse gaat meer om gesprekken tussen mensen dan om interviews
➔ De laatste twee vormen worden beschouwd als praktijken waarin mensen de
werkelijkheid sociaal construeren door middel van taal. Bij de eerste vorm gaat
ervanuit dat de interviews een afspiegeling vormen van een objectief kenbare
werkelijkheid.
Archiefonderzoek het analyseren van documenten als bron staat centraal
- Discoursanalyse de wijze waarop organisaties een gemeenschappelijk taalveld
vormen
dat de gedeelde sociale werkelijkheid in organisaties bepaalt
Embedded casestudy design wanneer een casestudy gedaan wordt door een
aantal eenheden binnen een organisatie te onderzoeken en
van daaruit conclusies te trekken over de organisatie als
geheel
Andere kenmerken van een casestudy
• Waarnemingen hebben betrekking op een bepaalde tijdsperiode
• Er is sprake van een waarneming van een sociaal verschijnsel in de natuurlijke
omgeving
• Omvat meestal twee, maar vaak ook drie vormen van kwalitatieve
dataverzameling

- Enkelvoudige casestudy
Gericht op het bestuderen van een enkele drager van een sociaal verschijnsel (een
enkele organisatie of een enkele afdeling). Het onderzoek is idiosyncratisch: gericht op
specifieke bijzonderheden en details, in plaats van generalistisch.
o Theoriegericht is mogelijk, ook al is deze gericht op gegeneraliseerde kennis.
- Meervoudige casestudy
Meerdere casussen in het onderzoek betrekken → vergelijkend casestudyonderzoek.
Door de vergelijking van deze casussen kan een onderzoeker veel beter zicht krijgen op
de patronen die samenhangen met een bepaald sociaal verschijnsel
o Methode van verschil onderzoeker selecteert de casussen zo dat ze zo
veel
mogelijk op elkaar lijken, met uitzondering van
dat ene verschijnsel dat verklaard moet worden
o Methode van overeenstemming onderzoeker selecteert de casussen zo dat
deze zo veel mogelijk van elkaar verschillen,
behalve ten aanzien van het te verklaren
verschijnsel
Centrale begrippen in een onderzoek definiëren
➔ Definiëren is een precieze, beknopte en volledige omschrijving van de betekenis
van de centrale begrippen in je onderzoek
➔ Bij letterlijke overname van een definitie → bronvermelding
➔ Stipulatieve definitie: waarin je aangeeft hoe je dit specifieke verschijnsel in
jouw
organisatie(s) wilt gaan waarnemen. Bouwt voort op een
theoretische definitie. → geeft de precieze vertaalslag weer
die de onderzoeker maakt van het theoretische begrip
➔ ZIE BLZ. 51 VOOR VOORBEELD
Keuze onderzoeksbenadering
Deductief onderzoek begrippen voorafgaand aan de dataverzameling
gedetailleerd operationaliseren, veelal aansluitend bij de
wijze waarop andere onderzoekers bepaalde begrippen
meetbaar maken
• De onderzoeker zal aansluiten bij de wijze waarop abstracte begrippen in de
huidige wetenschappelijke literatuur zijn vertaald naar zaken die empirisch
waarneembaar zijn.
- Benadert het onderzoeksobject vanuit een duidelijk gedefinieerd theoretisch
raamwerk
Inductief onderzoek de invulling van de centrale bigrippen zo min mogelijk van
tevoren vast leggen, om het veld zo open mogelijk te kunnen
benaderen.
• De onderzoeker zal proberen de empirische werkelijkheid op te benaderen
zonder te veel theoretische veronderstellingen.

- Is erop gericht voorafgaand aan de waarneming zo min mogelijk theoretische
verwachtingen te formuleren
- Sensitizing concept bestaande theorie kan een onderzoeker helpen om brede,
algemene
begrippen te formuleren die de waarneming enigszins
richting geven
Operationalisering: de wijze waarop een abstract begrip als bijvoorbeeld
arbeidsmotivatie zintuigelijk meetbaar wordt gemaakt. → bij
inductief moet minder duidelijk de verwachtingen vastgelegd
worden
Empirisch materiaal:
- Personen
- Documenten
- Sociale situaties
- Media
Gebruik de checklist van pagina 57 tot en met 59 voor het operationaliseren en
dataverzameling.
Hoofdstuk 5 – Het verzamelen van document
Documenten zijn secundaire bronnen aangezien ze geschreven zijn door
organisatieleden en niet door de onderzoeker(s)..
Het is van belang om een beargumenteerde keuze te maken voor een specifiek soort
document.
Criteria voor de selectie van documenten
- Inhoudelijk relevantie gaat het inhoudelijk over het onderwerp wat je
wil
onderzoeken
- Onderlinge samenhang sneeuwbaleffect eerst het een en daardoor de
volgende bron,
bijv. een verwijzing in een rapport
- Periode je stelt een periode vast waarin je documenten
gaat
doorgronden met jouw onderwerp
- Domein binnen een bepaalde context
- Betrokken actoren documenten die betrekking hebben op die actoren
- Medium bijv. bepaalde tijdschriften of een krant of webblog

Openbare bronnen
- Jaarverslagen
- Beleidsrapporten
- Websiteteksten
- Media (kranten, tijdschriften, radio/tv uitzendingen)
- Notulen van openbare vergaderingen
Documenten die met toestemming te verkrijgen zijn
- Notulen van besloten vergaderingen
- Privédocumenten
- Persoonlijke notities
- Correspondentie (tussen leden van een organisatie bijv.)
- Dagboeken
Hoofdstuk 6 – Interviewen
De wijze waarop betrokkenen hun ervaringen zelf formuleren, geeft inzicht in hun eigen
belevingswereld, maar ook in de gedeelde waarden binnen de organisatie.
Interviewen voordeel:
- Sociale interactie kan mensen motiveren om zaken uit te spreken die ze anders
wellicht niet zouden verwoorden
Interviewen nadelen:
- Het kan respondenten afremmen → sociaal wenselijke antwoorden geven,
daardoor een minder geschikte methode om uitspraken te doen over feitelijk
gedrag
- Geheugen van mensen is beperkt, daardoor minder betrouwbaar (door elkaar
halen enz.)
1. Halfgestructureerde interviews
Formulering van de vragen is van te voren vastgelegd, dit geld soms ook voor de volgorde,
maar dat mag aangepast worden in het verloop van het gesprek.
o De structurering zorgt voor meer betrouwbaarheid, maar kan ook zorgen
voor minder validiteit aangezien niet ingespeeld kan worden op zaken die
onverwacht zijn.
2. Ongestructureerde interviews
Weinig tot geen vragen zijn vastgelegd. De interviewer begint het gesprek met een open
vraag en laat haar vervolgvragen bepalen door de antwoorden die de respondent geeft.
o De betrouwbaarheid minder hoog, validiteit vaak hoger omdat de
onderzoeker gericht door kan vragen.

Voorbereiden van je interviewvragen
- Ontwikkelen van vragen kiezen voor welke vorm van interviewen.
- Vragen die relevant zijn focussen op wat je inhoudelijk te weten wilt
komen
- Het doel helder krijgen welke bijdrage levert dit interview
- Specificeren van de informatie die nodig is
Vragen toespitsen op specifieke situatie en
gebeurtenissen in de organisatie die je onderzoek.
- Concrete vragen stellen nooit je onderzoeksvraag direct stellen, geen
gedetailleerde
info mogelijk
- Vragen die motiveren gaat om de vorm, vragen moeten op zo’n manier
gesteld
worden dat de respondent zich veilig voelt en erkenning
ervaart. Deze moeten zo min mogelijk barriers opwerpen
- Minimaliseren van bedreiging van ego
Het is zaak dat mensen zich zo min mogelijk gestuurd
voelen om sociaal wenselijke antwoorden te geven.
- Minimaliseren van vergeten helpen het herinneringsproces te sturen, bijv.
door een
overzicht te sturen
- Maximaliseren van empathie creëer een veilige omgeving en toon zoveel
mogelijk empathie
- Maximaliseren van erkenning erkenning geven aan de respondent dat deze
kennis heeft, het
in dit geval dus ook goed doet, is toch lastig
Voorbereiden van het interviewproces
- Goede introductie
o Alle vragen wegnemen over de context van het gesprek
o Wie is de onderzoeker
o Waarom dit gesprek
o Waarom deze respondent
o Of er met meerdere mensen (binnen de organisatie) gesproken wordt
o Hoe het gesprek zal worden vastgelegd
o Wat er zal gebeuren met de verkregen info
o Eventueel toestemming vragen voor geluidsopname.
o Laat weten in hoeverre de uiteindelijke informatie terug te leiden is naar
de respondent (citaten, wie het verslag kunnen lezen enz.)
De info die van te voren gezegd wordt zal deel uit gaan maken van het
interviewverslag
- Goede afronding
o Herhalen verwerking interview en hoe de respondent het interviewverslag
en de resultaten onder ogen zal krijgen
o Eventueel termijn voor reactie op interviewverslag afspreken

Het is aan te raden om zowel de introductie als de afrondingsfase volledig uit te
schrijven zodat er geen feitelijke informatie vergeten wordt.
Registratie van het interview
- Zo gedetailleerd mogelijk → transcriberen
o Ook stiltes, grinniken, huilen, lachen, zuchten, pauzes enz. vastleggen
o Geluidsopname is dan wel nodig
- Gespreksverslag
o Geen opname maar uitgebreide aantekeningen
o Schrijft alles meteen of in ieder geval binnen 24 uur uit.
o Binnen een week naar de geïnterviewde sturen om te vragen of het klopt
o Vooral goed bij onderwerpen over politiek of strategisch gevoelige
informatie
Terugkoppelen van interviewresultaten
- In ieder geval met een gespreksverslag, aangezien de respondent dan kan zien of
je bepaalde dingen wel al dan niet verkeerd geïnterpreteerd hebt en waar nodig
aan kan passen.
- Wanneer je dat op het begin van het interview afgesproken hebt heb je de
morele plicht om resultaten inderdaad terug te koppelen. → stuur het persoonlijk
Binnen een interview is niet alleen de inhoud van de vragen, maar de wijze waarop je de
vragen stelt ook van belang. Zie oefening blz. 86.
Hoofdstuk 7 – Participerende observatie
Bij dataverzamelingsmethode van participerende observatie probeer je situaties en
processen binnen organisaties en in de omgeving van organisaties bewust op zo’n
manier waar te nemen alsof je ze voor het eerst ziet.
Participerende observatie methode waarbij de onderzoeker een sociale situatie van
binnenuit de organisatie observeert, beschrijft en
interpreteert door er herhaaldelijk en gedurende een
bepaalde periode deel van uit te maken
- Definitie Baarde, De Goede en Teunissen:
De onderzoeker is lijfelijk aanwezig in het veld en verzamelt daar gegevens onder
alledaagse omstandigheden door te participeren in de activiteiten die daar
plaatsvinden. De onderzoeker beschrijft de verschijnselen zo levensecht en
gedetailleerd mogelijk en interpreteert ze met inachtneming van de specifieke
veldcontext
- Het gaat om zien, horen, ruiken, voelen proeven
- Geeft maximale informatie over het hier en nu
- Minder geschikt om informatie over het verleden te verkrijgen

Ongestructureerde participatie: wanneer je het verschijnsel dat je onderzoekt zo open
mogelijk wilt benaderen, zonder je te veel te laten
leiden door verwachtingen en veronderstellingen
over wat je zult aantreffen
- Inductief
- Grounded theory
- Sensitizing concepts → richtinggevende begrippen
Halfgestructureerde participatie: pas je toe wanneer je al enig idee hebt van de wijze
waarop het verschijnsel dat je gaat onderzoeken zich
zal voordoen
- Deductief
- Boomstructuur
- Dimensies en indicatoren benomen maar niet te zeer afbakenen
Drie rollen van participerende observatie:
1. Veldrol
Om geloofwaardig langere tijd te kunnen begeven in het veld dat je onderzoekt.
2. Onderzoeksrol
Om valide data te verzamelen en registreren over de sociale situatie die je onderzoekt.
3. Persoonlijke rol
Altijd zelf degene die deelneemt en observeert, incl. je eigen persoonlijkheid (trouw aan
eigen gevoelens en overtuigingen)
Een hulpmiddel bij de selectie van de juiste situatie is dat je kunt focussen op:
- een actor
stelt een of meer personen centraal
- een specifieke activiteit
concentreert zich op een handeling die op verschillende plaatsen kan plaatsvinden bij
verschillende personen
- een specifieke plaats
leg je de verschillende sociale situaties vast die zich rondom die plaats afspelen
Gatekeeper: iemand die in het veld thuis is en bereid is je toegang te verlenen
Openlijke of verborgen onderzoeksrol!
Hoofdstuk 8 – Het analyseren van kwalitatief materiaal
Kwalitatieve inhoudsanalyse een proces waarin je bestaande of zelf
geproduceerde teksten
interpreteert vanuit een empirische vraagstelling door
fragmenten van deze teksten in meerdere fasen te labelen
met begrippen en hieraan betekenis toe te kennen →
coderen

Door verschillende fragmenten met dezelfde en vergelijkbare codes te combineren kun
je de tekst interpreteren.
Kwalitatieve inhoudsanalyse (Boeije): analyseren is de uiteenrafeling van de
gegevens over een
bepaald onderwerp in categorieën met begrippen, en
het aanbrengen en toetsen van relaties tussen de
begrippen in het licht van de probleemstelling.
Kwalitatieve inhoudsanalyse kent twee oervormen
- Inductieve benadering je leidt uitspraken af uit het empirisch
materiaal
o Gebaseerd op de Grounded Theory benadering
o Gaat van totaal open naar concreet
o Kenmerkende begrippen
• Open, axiaal (thematische codes) en selectief coderen
(patrooncodes, helpen je een verbinding te maken tussen empirie
en theorie)
(de woorden gebruikt door je respondenten vormen de basis en
worden steeds verder geabstraheerd totdat ze aansluiten op je doel- en
vraagstelling)
• Toepassen van sensitizing concepts in het codeerproces
• Ordenen van begrippen in een codeboom
- Deductieve benadering je laat je leiden door duidelijke theoretische
verwachtingen
o Codeerschema op basis van wetenschappelijke literatuur of de resultaten
van eerder onderzoek (mag tijdens onderzoek bijgesteld worden, maar
vaak niet nodig)
o Kenmerkende begrippen
• Centraal concept
• Dimensies (moeten uitputtend - alles afdekken - en uitsluitend -
moet veel van de andere dimensies verschillen - zijn)
• Indicatoren (de verbinding tussen het abstracte, algemene begrip
dat je onderzoekt en de concrete zaken die je in je materiaal kunt
aantreffen)
• Boomstructuur (voorafgaand aan de analyse, kunnen er ook
meerdere zijn)
De keuze voor welke methode hangt af van (1) wetenschapsopvatting onderzoeker, (2)
hoeveel kennis er reeds bestaat over het verschijnsel en (3) de doelgroep, wat is
normaal binnen deze groep.
Coderen van tekst: het feitelijke aanbrengen van begrippen in de kantlijn van je tekst,
als
hulpmiddel bij het uiteenrafelen, combineren en interpreteren van
dit materiaal

- Handmatig coderen schrijf de codes zelf bij de geprinte of gekopieerde versies van de
teksten die je hebt verzameld
- Computerondersteund coderen computerprogramma gebruiken
Tweede hulpmiddel bij kwalitatieve inhoudsanalyse is het bijhouden van memo’s tijdens
het onderzoeksproces.
- Helpt je om grip te krijgen op het analyseren, doordat de verschillende stappen in
je denkproces expliciet worden vastgelegd.
- Ook biedt het andere onderzoekers inzicht in het proces
Observatiememo’s aantekeningen over datgene wat je feitelijk waarneemt
tijdens de dataverzameling
o Plaats, tijdstip
o Hoort, voelt, ruikt, proeft en ziet
o Zo feitelijk mogelijk waarnemen
o Je mag ze ook na afloop verder aanvullen op basis van je herinneringen
(max 24 uur)
Theoretische memo’s/analytische memo’s verwijzen naar de theorie van waaruit je
bent vertrokken of naar mogelijkheden om uit je materiaal
algemene uitspraken af te leiden over de patronen die zich
voordoen rondom het verschijnsel dat je onderzoekt
o Zowel tijdens als na dataverzameling (bij analyse en reflectie)
o Laat zien hoe je tijdens de analyse fase heen en weer bent gegaan tussen
wat je precies hebt waargenomen en welke meer algemene betekenis je
daaraan kunt hechten.
o Ondersteunt het proces van abstraheren tijdens je onderzoek
o Vermeld ook aan welke bestaande theoretische begrippen bepaalde
zaken je doen denken en welke verbinding je ziet met de bestaande
literatuur
Methodologische memo’s verwijzen naar de meer methodologische keuzes die je
maakt tijdens het onderzoeksproces.
o Welke document selecteer je, maar ook welk materiaal niet
o Welke beslissingen je neemt in de selectie van respondenten voor je
onderzoek
o Welke rol je vervult tijdens dataverzameling
o Keuzes die je maakt tijdens het analyseproces
Reflectieve memo’s aantekeningen over wat er tijdens het onderzoeksproces
gebeurt met jou zelf als persoon.
o Zijn een aanvullende informatiebron ten aanzien van het sociale
verschijnsel en kunnen je helpen de verhalen van je respondenten te
begrijpen te interpreteren
o Proces is beter navolgbaar voor andere onderzoekers
o Het vergroot de validiteit van het onderzoek
Kwalitatief onderzoek biedt een aantal procedures die de kwaliteit van de
inhoudsanalyse kunnen vergroten (hulpmiddelen):
- Triangulatie

o Triangulatie van bronnen vergelijk je systematisch de resultaten via
dezelfde
methode van dataverzameling uit
verschillende soorten
o Triangulatie van methoden dat je systematisch de resultaten vergelijkt die
via
verschillende methoden van dataverzameling
zijn verkregen
- Intercodeurbetrouwbaarheid meerdere codeurs kennen dezelfde codes toe
aan hetzelfde
materiaal, hoe groter de overeenstemming tussen de
codeurs, hoe betrouwbaarder de interpretatie
- Peer briefing op voorhand delen laten zien aan mede onderzoekers en
feedback op
krijgen.
- Intersubjectiviteit degenen die je onderzoekt in het analyseproces betrekken,
het
doorbreekt de traditionele hiërarchie tussen onderzoekers
en onderzochten → ze zijn uiterst geschikt dit te doen want
ze zijn direct betrokken bij het sociale verschijnsel wat je
onderzoekt
- Zelfreflectie krijgt in eerste instantie vorm door het bijhouden van
reflectieve
memo’s. Je kunt dit ook doen voor je rapport, je geeft dan de
lezer inzicht in de opvattingen die je had tijdens het
onderzoeksproces, zodat je laat zien dat je nooit 100%
neutraal kunt zijn, maar wel open bent over wat je vindt.
Rapporteren van je analyse
➔ Zorg dat je kernachtige stukken uit je analyse laat zien in het stuk zodat de lezer
kan zien/beoordelen hoe je iets geïnterpreteerd hebt
➔ Structuur aan de hand van deelvragen of dimensies of axiale codes
o In alle gevallen is het van belang een goed evenwicht te vinden tussen je
eigen interpretatie van je materiaal en de citaten die dit kunnen
ondersteunen
Hoofdstuk 9 – Conclusie en discussie
In veel gevallen is het verstandig de doelstelling en vraagstelling letterlijk te herhalen
aan het begin van je conclusie.
Wanneer blijkt dat de doel- en vraagstelling die oorspronkelijk geformuleerd waren niet
meer goed bij het onderzoek aansluiten mogen deze aangepast worden → iteratief
proces!
- Zorg wel dat je aantekeningen maakt zodat andere het kunnen volgen waarom
dingen veranderd zijn!

Conclusie = antwoord centrale vraag
Deelvragen beantwoorden → kernachtige beantwoording hoofdvraag
Conclusie:
- Feitelijke bevindingen
- Eigen woorden → geen citaten en fragmenten → belangrijkste punten kunnen
samenvatten
- Je geeft aan wat je zelf gevonden hebt, niet de wetenschappelijke literatuur.
- Eerlijk zijn over bevindingen, dus ook als er beperkingen zijn
Discussie:
De plaats waarin je het antwoordt op je vraagstelling in een breder kader plaatst.
- Plek om uit te wijden over de consequenties
- Welke bijdrage levert je onderzoek
- Methodologische kwaliteit
- Betekenis voor vervolgonderzoek
Opbouw theoretische reflectie: DEDUCTIEF
De onderzoeker komt terug op de theorieën die de basis hebben gevormd voor de
operationalisering van het onderzoek → zijn de veronderstellingen op basis waarvan je
het verschijnsel bent gaan waarnemen inderdaad uitgekomen?
- Welke onderdelen van de bestaande theorie zijn wellicht ontkracht op basis van
de resultaten? En in hoeverre zou dit moeten leiden tot een bijstelling van de
bestaande kennis?
- Casestudy is met name geschikt voor het verwerpen oftewel falsificeren van
hypothesen.
Zelfs maar een geval waarvoor de theorie niet geldt kan al van belang zijn om de theorie
aan te passen.
Opbouw theoretische reflectie: INDUCTIEF
Het moment waarop de verbinding van de uitkomsten van het onderzoek met
bestaande theorie nadrukkelijk aandacht krijgt
- Wat sluit aan op bestaand materiaal?
- Hoe verhoudt de wijze waarop betrokkenen zelf een sociaal verschijnsel
beschrijven zich tot de wijze waarop het verschijnsel in de literatuur wordt
verwoord?
- Welke toevoeging geven bestaande theorieën?
- Eerst discussie dan conclusie!!
Het is de plaats waarin de onderzoeker laat zien dat zij een overzicht heeft van de
wetenschappelijke literatuur, ondanks dat in een eerdere fase zo open mogelijk is
waargenomen.
Discussie dient ook in te gaan op de praktische betekenis:
resultaten voor de
wat betekenen de

mogelijkheid om het
onderzochte sociale verschijnsel
te beïnvloeden?
➔ Praktijkgericht onderzoek is dit verreweg het belangrijkste!!
➔ Theoriegericht onderzoek is dit van secundair belang → wel nodig
Methodologische reflectie
1. Interne validiteit
Je reflecteert op de vraag of er wellicht systematische vertekening kan zijn in de
wijze waarop je hebt waargenomen of geanalyseerd (meet je wat je wilt meten)
2. Betrouwbaarheid
Bevindingen mogen niet worden vertekend door toevallige afwijkingen. Bij
kwalitatief onderzoek lastig omdat je zo weinig waarnemingen hebt.
o Vaak vervangen door controleerbaarheid: door inzichtelijk te maken
welke keuzes zijn gemaakt tijdens het selecteren van respondenten of
documenten en door de data zorgvuldig vast te leggen in transcripten en
veldverslagen is dit proces door anderen na te volgen.
3. Externe validiteit (generaliseerbaarheid)
Bevinden moeten te zijn generaliseren naar een grotere populatie. Bij kwalitatief
onderzoek zijn de letterlijke uitkomsten niet te generaliseren, maar de patronen
kunnen dat mogelijk wel zijn!
Bovenstaande passen bij deductief onderzoek en een positivistische onderzoeksbenadering.
4. Bruikbaarheid
Belangrijk dat je het zo schrijft dat diegene die er iets mee moet het ook snapt.
Van belang bij praktijkgericht onderzoek
5. Eigen rol van de onderzoeker in het onderzoeksproces en de
overtuigingskracht van de analyse
(INDUCTIEF!!) Het gaat daarbij om de vraag hoe je de fragmenten uit de
interviews, observaties en documenten interpreteert → als de lezer dat kan
volgen en ermee eens is heb je goede overtuigingskracht!
In je rol als onderzoeker ga je in op de wijze waarop opvattingen, wensen en
angsten een rol hebben gespeeld tijdens het onderzoeksproces. Met name als je
kunt laten zien welke transformatie eigen opvattingen op basis van de
waarneming hebben doorgemaakt zul je op dit criterium goed scoren!
Bij interpretatief en constructivistisch onderzoek (vaak inductief karakter)
Bij aanbevelingen voor vervolgonderzoek reflecteer je nadrukkelijk op de plaats van je
onderzoek in dit grotere proces: wat heb je gevonden en vooral wat is nog
onontgonnen gebleven. Wat ben je
op het spoor gekomen dat je in het beperkte kader van dit
onderzoek niet hebt kunnen uitwerken?
- Wat zou er in het volgende onderzoek aan bod moeten komen, welke
vermoedens heb je gekregen en welke vragen zijn nog blijven liggen?