Project Zicht op effectiviteit

Project Zicht op effectiviteit
Er is reeds veel kennis over ‘wat werkt’ beschikbaar. Maar er is te weinig onderzoek naar de
resultaten van de jeugdzorg in de dagelijkse praktijk. De studies die al zijn gedaan, gaan vaak over
sterk geprotocolleerde interventies, bij probleemgroepen met een duidelijk afgebakend probleem, en
over speciaal getrainde uitvoerders. Dit is niet representatief voor de praktijk.
Om meer zicht op de effectiviteit te krijgen is begin 2005 een projectgroep gestart met een project dat
instellingen helpt effectiviteitsgegevens te verzamelen die relevant zijn voor de hulpverlening, het
beleid en het wetenschappelijk onderzoek. Instellingen wordt gevraagd aan dit project deel te nemen.
Hier leest u daar meer over.
Achtergrond
Het zicht op de effectiviteit van interventies in de praktijk van de jeugdzorg is van groot belang.
Uitspraken over de kwaliteit van de sector (zowel in positieve als in negatieve zin) zijn niet te staven
als cijfers ontbreken. Dat schaadt de jeugdzorg in toenemende mate. Politici en financiers stellen
steeds vaker dat zij het maatschappelijk moeilijk kunnen verantwoorden dat er veel geld naar de
sector gaat, zonder dat er voldoende zicht is op de effectiviteit van het aanbod. Zicht op effectiviteit
helpt niet in de laatste plaats hulpverleners het juiste aanbod bij de juiste vraag te leveren.
Hulpverleners zijn als het goed is altijd al bezig met de effectvraag. Zij stellen met cliënten de
problemen en hulpvragen vast, formuleren doelen, voeren hulp uit en houden geregeld een evaluatie.
Het punt is alleen dat die evaluaties vaak op beperkte schaal plaatsvinden en doorgaans kwalitatief
van aard zijn. Door in dat proces technieken en instrumenten uit het wetenschappelijke onderzoek in
te bouwen kan de zeggingskracht van die evaluaties flink versterkt worden, zowel ten behoeve van de
interne ontwikkeling als voor de externe verantwoording. Het levert bottom-up, vanuit de praktijk,
informatie over welke interventie bij welke doelgroep werkt. Anders gezegd, via een specifieke vorm
van effectonderzoek is practice-based evidence te verzamelen. Dat levert weer een bijdrage aan de
ontwikkeling van de gewenste evidence-based practice.
Het project
Practice-Based
Evidence
Evidence- Based
Practice
Om meer zicht op effectiviteit te krijgen is begin 2005 een projectgroep gestart met
vertegenwoordigers van Praktikon, NIZW Jeugd, PI Research, de Hoenderloogroep, Collegio en
Jeugdzorg Drenthe/ Bureau Jeugdzorg Drenthe. Met financiële steun van het ministerie van VWS
voert deze groep in de periode 2005-2007 twee deelprojecten uit.
Verstevigingsproject
In dit deelproject wordt een bronnenboek ‘Zicht op effectiviteit’ gemaakt waarin de principes van
effectonderzoek in de praktijk worden beschreven. Uitgangspunt daarbij is dat voor de werkvloer
bruikbaar onderzoek praktijkgestuurd is. Kort gezegd houdt dat in:
1. dat de aanpak van het onderzoek aansluit bij de fase van de ontwikkeling van de interventie.
Dat wil zeggen dat er geen onnodig ingewikkelde onderzoeksdesigns gehanteerd worden als
de interventie nog niet voldoende geprotocolleerd en onderbouwd is.
2. dat de gegevensverzameling ingebed is in het gewone hulpverleningsproces en deel uitmaakt
van het professionele handelen,

3. dat er een actieve benutting van de gegevens plaatsvindt in een cyclus gericht op
praktijkverbetering.
In het bronnenboek zijn praktische tips uitgewerkt om deze principes handen en voeten te geven.
Daarnaast beschrijven zes instellingen hun werkwijze in deze onderzoeksaanpak. Ze krijgen
bovendien ondersteuning om knelpunten bij de opzet en de uitvoering weg te werken. Langs deze
weg zijn de instellingen aan het einde van de eerste fase, medio 2006, te beschouwen als
‘modellocaties’ voor praktijkgestuurd onderzoek.
Verbredingsproject
In dit deelproject vindt overdracht van de ervaringen plaats naar minimaal vier andere instellingen. Dit
project start in de loop van 2006 en loopt door tot eind 2007. Deze instellingen krijgen tijdelijk extra
ondersteuning bij de implementatie van het onderzoek. De krachten en mogelijkheden van de locale
situatie sturen het proces van implementatie. Het principe van ‘professionele empowerment’ is hier
leidend. Het bronnenboek dient als inspiratiebron en kan op grond van deze lokale ervaringen weer
verder worden aangepast. In de loop van het traject kunnen weer andere instellingen de aldus
opgebouwde ervaringen overnemen.
Bronnenboek
In het verstevigingsproject komt het bronnenboek in fases tot stand. Het eerste deel is in januari 2006
verschenen. De volgende delen komen in de loop van de eerste helft van het jaar uit. Dit zijn allemaal
zogeheten ‘nulversies’, concepten die gebruikt worden in het project. De concepten zijn vanaf deze
website te downloaden.
Op basis van de ervaringen in het project vindt bijstelling van de concepten plaats. Eind 2007
verschijnt een definitieve versie van het bronnenboek. Dat zal een gedrukt en ingebonden document
zijn.
Deel 1 van het bronnenboek schetst de uitgangspunten en de algemene werkwijze van het
effectonderzoek in de praktijk. Het deel is te downloaden van de website www.jeugdinterventies.nl
onder ‘Servicepagina´s > Onderzoeksprojecten > Zicht op effectiviteit > Bronnenboek’.
Deel 2 geeft een beeld van praktijkgestuurd onderzoek zoals dat op een aantal bestaande locaties is
vormgegeven. Dit deel verschijnt medio 2006.
Deel 3 geeft meer gedetailleerde en praktische informatie over zaken als de opzet van een onderzoek,
de instrumentkeuze, de inbedding in het primaire proces, de logistiek van de gegevensverzameling,
de analyse van de gegevens, het gebruik van de resultaten. Ook dit deel verschijnt medio 2006.
Deel 4 gaat in op de context waarvan praktijkgestuurd onderzoek deel uitmaakt. Het gaat hierbij onder
meer om het werkendeweg ontwikkelen van methodieken, het opleiden van behandelaars tot actieve
participanten in praktijkverbetering en het in de organisatie verankeren en financieren van
praktijkgestuurd onderzoek. De tekst verschijnt in de tweede helft van 2006.
Oproep
In de periode januari tot en met maart 2006 wil de projectgroep starten met het werven van nieuwe
instellingen voor het Verbredingsproject. Gezocht wordt naar instellingen op het terrein van de
jeugdzorg (inclusief de zorg voor licht verstandelijk gehandicapten en de geestelijke gezondheidszorg)
die willen meehelpen de olievlek van ‘Zicht op effectiviteit’ verder te verbreiden.
De ondersteuning die u krijgt, bestaat uit het volgende:
- Advies en ondersteuning bij de (verdere) implementatie van praktijkgestuurd effectonderzoek
in relatie tot reeds lopende trajecten op het gebied van doelrealisatie en cliënttevredenheid
(inbedding in primair proces, instrumentgebruik, opbouw en uitvoering gegevenslogistiek,
benutting van gegevens);
- deelname aan een effectiviteitsplatform waarin alle aan het project verbonden instellingen
participeren;
- profiteren van de ervaringen die in zes modellocaties zijn opgedaan;

- het op gang brengen of verbeteren van de gegevenslogistiek en verwerking van de gegevens,
inclusief de mogelijkheid om tegen gereduceerde prijs software te installeren om gegevens te
kunnen opslaan;
- op maat gesneden analyse van de gegevens en rapportage over het eerste onderzoeksjaar.
De totale waarde van de ondersteuning die u ontvangt, heeft – in natura – een waarde van ongeveer
€ 50.000,-
Van deze instellingen wordt verwacht dat zij garanties bieden om:
- de benodigde onderzoeksinfrastructuur op te starten,
- het verzamelen en benutten van gegevens over effectiviteit structureel in te bedden in het
hulpverlenend handelen,
- deze structurele inbedding te verankeren in de financiering van de zorg.
Procedure aanmelding
Instellingen kunnen zich aanmelden bij een van de projectleiders. Bij deze persoon is ook informatie
op te vragen over het project. Bij de aanmelding - of direct daaropvolgend - dient de instelling een
voorstel in voor deelname aan de hand van een aanmeldingsformulier. De voorstellen dienen uiterlijk
31 maart via de post en e-mail bij het volgende adres te zijn ingeleverd:
Praktikon, Postbus 9104, 6500 HE Nijmegen, e-mail: praktikon@acsw.ru.nl
Na aanmelding zal er een eerste selectie plaatsvinden aan de hand van een set van criteria die de
projectgroep hanteert. Het aanmeldingsformulier is te downloaden van de website
www.jeugdinterventies.nl onder ‘Servicepagina´s > Onderzoeksprojecten > Project Zicht op effectiviteit
> Aanmelding’. Vervolgens zal er een intakegesprek plaatsvinden met directie (of voorzitter van de
Raad van Bestuur) van de geselecteerde instellingen en een of meer door de directie aangewezen
medewerkers. Op basis van de informatie uit dat gesprek wordt bekeken of de instelling in principe
geschikt is voor deelname aan het project. Uit de geschikte aanmeldingen worden de definitieve
deelnemers geselecteerd.
Er is plaats voor vier nieuwe deelnemers. Daar is de ondersteuning ook op gericht De mogelijkheid
bestaat om een of twee van deze deelnemers te laten bestaan uit regionale of provinciale
samenwerkingsverbanden. Hierbij wordt gedacht aan een cluster van instellingen dat wat betreft
effectonderzoek reeds samenwerkt en dat dan als geheel verder ondersteund kan worden. Dat zou de
verbreding van het zicht op effectiviteit kunnen versnellen.
De projectgroep
De projectgroep bestaat uit de volgende leden:
� Dr. B. Bijl, als senior onderzoeker/adviseur verbonden aan PI Research te Duivendrecht.
� H.A.M. Ooms-Temmink, senioradviseur/verandermanager werkzaam bij Collegio,
kennispraktijk voor de Jeugdzorg.
� Drs. A.H. Roosma, als projectleider werkzaam bij BJZ Drenthe en de zorgaanbieder
Jeugdzorg Drenthe.
� Prof. dr. J.W. Veerman (projectleider en penvoerder), bijzonder hoogleraar Speciale Kinder-
en Jeugdzorg aan de Radboud Universiteit Nijmegen en hoofd van Praktikon.
� Prof. dr. T.A. van Yperen (projectleider). hoofd van het programma ‘Kwaliteit en effectiviteit
jeugdinterventies’ van het NIZW Jeugd en bijzonder hoogleraar Onderzoek en ontwikkeling
effectieve jeugdzorg bij de Universiteit Utrecht.

Effectiviteitsplatform
Instellingen die deelnemen aan het Verstevigings- en verbredingsproject kunnen ook participeren aan
een platform voor de uitwisseling van ervaringen.
Contact
Voor aanmeldingen Verbredingsproject:
Praktikon, Postbus 9104, 6500 HE Nijmegen. Tel. 024-3611150, e-mail: praktikon@acsw.ru.nl
Voor verdere informatie:
Prof. dr. Jan Willem Veerman, Praktikon, Postbus 9104, 6500 HE Nijmegen. Tel. 024-3611150, e-mail:
jw.veerman@acsw.ru.nl
Prof. dr. Tom van Yperen, NIZW Jeugd, Postbus 19152, 3501 DD Utrecht. Tel. 030-2306375, e-mail:
t.vanyperen@nizw.nl