31.01.2023 Views

SOMFY De Branche in 2018

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>De</strong> branche <strong>in</strong> <strong>2018</strong><br />

Repareer het dak<br />

als de zon schijnt…


Voorwoord 3<br />

Bespiegel<strong>in</strong>gen 4<br />

Politieke en economische omgev<strong>in</strong>gsfactoren<br />

Risico’s<br />

Maatschappelijke thema’s<br />

Bouwsector<br />

<strong>De</strong> Nederlandse economie 9<br />

Status en ram<strong>in</strong>gen<br />

Internationaal beeld<br />

Consumentenvertrouwen<br />

Kortetermijnverwacht<strong>in</strong>g<br />

Huizenmarkt 11<br />

Kerncijfers<br />

Prijsontwikkel<strong>in</strong>g<br />

Verkoop koopwon<strong>in</strong>gen en verhuiz<strong>in</strong>gen<br />

Impact huizenmarkt<br />

Retail 13<br />

Woonbranche<br />

Ontwikkel<strong>in</strong>g onl<strong>in</strong>e bested<strong>in</strong>gen<br />

Genuanceerd kijken<br />

Case Hudson’s Bay<br />

Zonwer<strong>in</strong>gsvakhandel<br />

Smart home 16<br />

Segment<br />

Marktomvang<br />

Consumenten<br />

Producten en kanalen<br />

Digitaliser<strong>in</strong>g 19<br />

<strong>De</strong> komst van 5G<br />

Regelgev<strong>in</strong>g<br />

Crim<strong>in</strong>aliteit<br />

Vooruitzichten <strong>2018</strong> 20<br />

Trend robuust?<br />

Moment van bez<strong>in</strong>n<strong>in</strong>g<br />

Website<br />

Prognose<br />

Ontwikkel<strong>in</strong>gen smart home<br />

Communicatie


Repareer het dak<br />

als de zon schijnt!<br />

Nederlanders behoren tot de gelukkigste mensen op deze aardbol. Maar<br />

waarom eigenlijk?<br />

Een groot deel van ons zit ’s morgens rond acht uur <strong>in</strong> de (lease)auto en<br />

schuift aan <strong>in</strong> dezelfde file, met herhal<strong>in</strong>g <strong>in</strong> omgekeerd richt<strong>in</strong>g aan het<br />

e<strong>in</strong>de van de dag, moe gebeukt door e-mails en cc’tjes. Thuis gekomen<br />

een snelle maaltijd gevolgd door een dagelijkse dosis Netflix, staren naar<br />

de smartphone of bij voorkeur nog beide tegelijkertijd. Wekenlang volgen<br />

we een tv-programma over een blonde zanger die het voornemen heeft<br />

te trouwen, kijken we naar amateurs die taarten bakken of naar boeren<br />

die op zoek zijn naar een man/vrouw.<br />

Een land waar een eigen thuis met name voor jonge gez<strong>in</strong>nen steeds<br />

verder buiten handbereik raakt, jong moet betalen voor oud en de<br />

gezondheidszorg een gedrocht geworden is…<br />

Ruimte voor verbeter<strong>in</strong>g?<br />

Alle economische <strong>in</strong>dicatoren geven <strong>in</strong> 2017 hetzelfde beeld: code groen!<br />

Voor hoe lang? Niemand kan het precies zeggen, maar de kortetermijnvooruitzichten<br />

geven geen aanleid<strong>in</strong>g de stormbal te hijsen.<br />

Sven van Witzenburg<br />

Begon als accountant bij KPMG en kwam na<br />

bijna 10 jaar <strong>in</strong> het bedrijfsleven terecht.<br />

Had daarna gedurende 12 jaar missies als<br />

Manag<strong>in</strong>g Director <strong>in</strong> diverse productie-,<br />

retail- en handelsondernem<strong>in</strong>gen: focus op<br />

start-ups, herstructurer<strong>in</strong>gen, M&A’s,<br />

strategische vraagstukken, sales en market<strong>in</strong>g.<br />

Was vervolgens werkzaam bij beursgenoteerde<br />

ondernem<strong>in</strong>gen, waaronder Hunter Douglas.<br />

<strong>De</strong>ed <strong>in</strong>tussen aanvullende studies: Masters <strong>in</strong><br />

Strategic Retail Management (HBS/University of<br />

Pennsylvania), een MBA aan K<strong>in</strong>gston University<br />

<strong>in</strong> London en een Doctoraal <strong>in</strong> Bus<strong>in</strong>ess<br />

Adm<strong>in</strong>istration aan ISM Paris/New York. Is nu<br />

s<strong>in</strong>ds 2001 bij Somfy en daar verantwoordelijk<br />

voor de 10 Noord-Europese landen.<br />

Tijd om even afstand te nemen, de lens opnieuw scherp te stellen, de<br />

plannen te heroverwegen.<br />

Digitaliser<strong>in</strong>g grijpt steeds dieper <strong>in</strong> op alle facetten van het dagelijks<br />

leven. <strong>De</strong> branche, de producten en de oploss<strong>in</strong>gen die we bieden moeten<br />

daarvan een <strong>in</strong>tegraal onderdeel gaan uitmaken. <strong>De</strong> bedrijfsactiviteiten<br />

worden daardoor meer toekomstbestendig.<br />

Mooier nog zou zijn smart home met creativiteit en doorzett<strong>in</strong>gsvermogen<br />

om te zetten <strong>in</strong> acceleratie. Groei is tenslotte de beste levensverzeker<strong>in</strong>g<br />

voor bedrijven.<br />

In retail lijkt het tijdperk van de multichannelers te zijn aangebroken.<br />

Zij hebben de beste kansen om altijd overal hongerige consumenten op<br />

te slokken <strong>in</strong> hun vangnetten. Met merken die werken als magneten.<br />

Zij begrijpen als geen ander hoe ze consumenten kunnen verleiden.<br />

Hopelijke <strong>in</strong>spireren de teksten tot nieuwe <strong>in</strong>zichten.<br />

Hoofddorp, januari <strong>2018</strong><br />

Sven van Witzenburg<br />

<strong>De</strong> branche <strong>in</strong> <strong>2018</strong> · Repareer het dak als de zon schijnt!<br />

3


Bespiegel<strong>in</strong>gen<br />

Na vier jaar achtereenvolgende groei is<br />

de economie <strong>in</strong> Nederland <strong>in</strong> nu echt<br />

op stoom gekomen.<br />

Politieke en economische omgev<strong>in</strong>gsfactoren<br />

> In het verleden betekende een dergelijke reeks doorgaans<br />

dat donkere wolken zich aan de horizon begonnen op te<br />

stapelen. Meestal was de oplopende <strong>in</strong>flatie een voorbode,<br />

gevolgd door renteverhog<strong>in</strong>gen van centrale banken, teruglopende<br />

rendementen <strong>in</strong> het bedrijfsleven met een verlammend<br />

gevolg op <strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gen.<br />

> Het risico dat de Europese Centrale Bank <strong>in</strong> <strong>2018</strong> een<br />

dergelijk scenario van verkrappend monetair beleid gaat<br />

volgen is niet erg groot.<br />

> Beleidsmatig zal <strong>2018</strong> een tussenjaar worden. <strong>De</strong> coalitie<br />

heeft nogal wat tijd nodig gehad en dus heeft de nieuwe<br />

reger<strong>in</strong>g praktisch gezien pas <strong>in</strong> 2019 weer mogelijkheden het<br />

beleid een nieuwe richt<strong>in</strong>g te geven. Een van de speerpunten<br />

daarbij is de verlag<strong>in</strong>g van de tarieven voor de <strong>in</strong>komstenbelast<strong>in</strong>g.<br />

In comb<strong>in</strong>atie met de verwachte stijg<strong>in</strong>g van de<br />

reële lonen alsmede een dal<strong>in</strong>g van de werkloosheid is dat<br />

een extra stimulans op de b<strong>in</strong>nenlandse bested<strong>in</strong>gen.<br />

BELEIDSMATIG ZAL <strong>2018</strong><br />

EEN TUSSENJAAR WORDEN.<br />

4 <strong>De</strong> branche <strong>in</strong> <strong>2018</strong> · Repareer het dak als de zon schijnt!


<strong>De</strong> grote risico’s komen zoals zo vaak van buiten<br />

Wereldleiders<br />

Onvoorspelbare (wereld)leiders zoals Trump en Poet<strong>in</strong>, maar<br />

ook Kim Jong-un (‘Little Rocket Man’). Als een komeet is zijn<br />

perswaarde de afgelopen 2 jaar omhoog geschoten nu<br />

Gaddafi, Husse<strong>in</strong> en ook IS van het toneel verdwenen zijn.<br />

Brexit en de Ch<strong>in</strong>ese economie<br />

Economische risico’s komen vooral van de Brexit en de<br />

robuustheid van de Ch<strong>in</strong>ese economie. Ook <strong>in</strong> <strong>2018</strong> blijft Ch<strong>in</strong>a<br />

een katalysator voor de groei van de wereld economie,<br />

volgens becijfer<strong>in</strong>gen van het IMF met een b<strong>in</strong>nenlandse<br />

groeiprognose van 6,5% goed voor circa 1/3 van de groei van<br />

de wereldeconomie.<br />

Het Midden-Oosten<br />

Traditioneel de gebeurtenissen <strong>in</strong> het Midden-Oosten.<br />

Meer dan waar dan ook is hier een oude natuurkundewet van<br />

toepass<strong>in</strong>g: actie is reactie.<br />

<strong>De</strong> Amerikaanse economie<br />

Imploderen van de Amerikaanse economie; helaas blijkt dat<br />

een stabiel middenklassebestaan voor steeds meer gez<strong>in</strong>nen<br />

buiten bereik ligt. Het overheidsapparaat functioneert slecht,<br />

staatsschulden blijven verder oplopen en onder Trump is er<br />

sprake van een acceleratie van erosie van de <strong>in</strong>ternationale<br />

handelsrelaties. Amerika lijkt af te stevenen op een totaal<br />

<strong>in</strong>ternationaal isolement. Niemand begrijpt op dit moment op<br />

welke manier Trump zijn ‘America First’ wil verzilveren.<br />

<strong>De</strong> Europese Unie<br />

Stabiliteit van de Europese Unie; de onzekere politieke<br />

toekomst van Merkel en de bemoeizucht van Brussel zijn<br />

mogelijke splijtzwammen.<br />

<strong>De</strong> branche <strong>in</strong> <strong>2018</strong> · Repareer het dak als de zon schijnt!<br />

5


Maatschappelijke thema’s<br />

> Grote thema’s die op dit moment de gemoederen bezighouden<br />

zijn wel <strong>in</strong>clusie, digitaliser<strong>in</strong>g en verduurzam<strong>in</strong>g.<br />

> Onder ‘<strong>in</strong>clusie’ wordt verstaan het <strong>in</strong>sluiten <strong>in</strong> de samenlev<strong>in</strong>g<br />

van achtergestelde groepen op basis van gelijkwaardige<br />

rechten en plichten. <strong>De</strong> term houdt verband met vraagstukken<br />

rond allochtonen, kansarmen en mensen met een handicap/<br />

functiebeperk<strong>in</strong>g.<br />

> Gemeten tot en met Q3 2017 schreven 181.000 immigranten<br />

zich <strong>in</strong> een gemeente <strong>in</strong>, vertrokken er 115.000 mensen uit<br />

Nederland, en werd 36% van de afgewezen asielzoekers<br />

teruggestuurd.<br />

> Enkele aspecten van digitaliser<strong>in</strong>g komen elders aan bod.<br />

> Verduurzam<strong>in</strong>g van de samenlev<strong>in</strong>g heeft <strong>in</strong> essentie te<br />

maken met schone lucht, leefbare steden, betaalbare<br />

huisvest<strong>in</strong>g en een circulaire economie.<br />

Een mooi moment om de bouwsector eens aan een nader<br />

onderzoek te onderwerpen.<br />

INCLUSIE, DIGITALISERING,<br />

MIGRATIE EN VERDUURZAMING<br />

ZIJN DE GROTE MAATSCHAPPELIJKE<br />

THEMA’S VAN VANDAAG<br />

Bouwsector<br />

> Bouw en <strong>in</strong>frabedrijven zijn goed voor circa 4,5% van het<br />

bruto b<strong>in</strong>nenlands product met en totale productie van bijna<br />

€ 62 miljard <strong>in</strong> 2016 waarvan € 25 miljard won<strong>in</strong>gbouw en<br />

€ 18 miljard utiliteitsbouw.<br />

> Voor de bouw lijken er betere tijden aan te breken. <strong>De</strong><br />

periode met schamele marges en projecten zonder of zelfs<br />

met een negatief rendement, zal plaats maken voor een<br />

aantrekkende productie met ruimere marges.<br />

> <strong>De</strong> productiviteitsgroei <strong>in</strong> de sector blijft al jarenlang achter.<br />

Onderliggende oorzaken zijn onder meer de versnipper<strong>in</strong>g<br />

met moordende concurrentie waardoor schaalvoordelen<br />

onbenut blijven en <strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gen geremd worden. In tijden van<br />

hoogconjunctuur krijgt het <strong>in</strong>huren van handen (<strong>in</strong> toenemende<br />

mate vanuit het buitenland) voorkeur boven kapitaal<strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gen.<br />

Daarmee blijven bedrijven op korte termijn<br />

flexibel <strong>in</strong> de capaciteit (en kosten).<br />

> <strong>De</strong> omstandigheden veranderen echter structureel doordat<br />

verduurzam<strong>in</strong>g onvermijdelijk en onomkeerbaar is: energieneutrale<br />

gebouwen, recyclage en beperk<strong>in</strong>g van overlast<br />

tijdens de bouw (denk aan stedelijke agglomeraties, nachtelijke<br />

wegenbouw en dergelijke). Voor met name de won<strong>in</strong>gbouw<br />

zijn prijs en beschikbaarheid ook zeer bepalende facturen.<br />

Al deze vraagstukken vragen <strong>in</strong>novatie en <strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gen:<br />

• Verschuiven van produceren <strong>in</strong> de fabriek en monteren<br />

op de bouwplaats<br />

• BIM (Build<strong>in</strong>g Information Modell<strong>in</strong>g) stelt de sector<br />

<strong>in</strong> staat tot:<br />

- Digtaal ontwerpen<br />

- M<strong>in</strong>utieus begeleiden en volgen van het bouwproces<br />

- JIT-lever<strong>in</strong>gen op de bouwplaats.<br />

• Verwezenlijken van nieuwe <strong>in</strong>komsten voor (bouw-)<br />

bedrijven en het beter benutten van capaciteit met<br />

garantie, vernieuw<strong>in</strong>gs- en onderhoudscontracten.<br />

6 <strong>De</strong> branche <strong>in</strong> <strong>2018</strong> · Repareer het dak als de zon schijnt!


Won<strong>in</strong>gbouw<br />

> In de publiciteit v<strong>in</strong>den we veel bijdragen over met name de<br />

won<strong>in</strong>gbouw. Er is sprake van een grote discrepantie tussen<br />

vraag en aanbod.<br />

> Meer mensen trekken naar de (Rand)stad. Het is dan ook<br />

niet voor niets dat de prijzen van zowel huur- als koopwon<strong>in</strong>gen<br />

daar <strong>in</strong>middels weer hard oplopen.<br />

…GROTE DISCREPANTIE<br />

TUSSEN VRAAG<br />

EN AANBOD…<br />

> Tot voor kort had het leeuwendeel van de appartementen<br />

jarenlang 3 kamers met een oppervlakte van 50-70m².<br />

Inmiddels worden studio’s van 25-35m² steeds gangbaarder.<br />

In Londen realiseren ontwikkellaars <strong>in</strong>middels won<strong>in</strong>gen van<br />

19m² (micro-appartementen).<br />

> <strong>De</strong>ze verander<strong>in</strong>gen worden <strong>in</strong>gegeven door sociaalmaatschappelijke<br />

trends.<br />

• Het CBS becijferde dat er van de 870.000 huishoudens die<br />

er tot 2040 bijkomen 700.000 zullen bestaan uit 1 persoon.<br />

• Spotify, Netflix en e-readers hebben hun <strong>in</strong>vloed op<br />

benodigde opbergruimte <strong>in</strong> huis.<br />

• Ontmoet<strong>in</strong>gen v<strong>in</strong>den steeds meer buitenshuis plaats.<br />

• Opkomst van gemeenschappelijke voorzien<strong>in</strong>gen zoals<br />

fitness, wasserettes en bibliotheken.<br />

> Afbouwen van tekorten vraagt een <strong>in</strong>haalslaag.<br />

Het niveau van de jaarlijkse realisatie zou naar 80.000<br />

moeten worden opgetrokken. Daarvoor is niet alleen bouwcapaciteit<br />

nodig, maar is er nood aan plannen, <strong>in</strong>itiatieven<br />

en vergunn<strong>in</strong>gen (niveau nu is 65.000 vergunn<strong>in</strong>gen/jaar).<br />

Ter vergelijk<strong>in</strong>g: <strong>in</strong> hoogtijdagen bouwden won<strong>in</strong>gbouw<br />

corporaties 50.000-60.000 won<strong>in</strong>gen per jaar, tegen nu<br />

ongeveer de helft daarvan.<br />

> Beschikbare bouwlocaties, met name <strong>in</strong> de Randstad,<br />

vormen een probleem. Niet voor niets komt Bouwend<br />

Nederland-voorman Verhagen dan ook met de oploss<strong>in</strong>g<br />

‘de lucht <strong>in</strong> bouwen’.<br />

Tot 2040 komen er 870000 huishoudens<br />

bij 700000 daarvan zullen<br />

uit 1 persoon bestaan<br />

<strong>De</strong> branche <strong>in</strong> <strong>2018</strong> · Repareer het dak als de zon schijnt!<br />

7


Utiliteit<br />

Kerncijfers bouwsector 2016<br />

Productie (<strong>in</strong> miljoen €)<br />

Won<strong>in</strong>gbouw 25.075<br />

Utiliteitsbouw 18.075<br />

Omzetontwikkel<strong>in</strong>g t.o.v. 2015<br />

Bedrijven (excl. GWW) +5.5%<br />

Aantal bedrijven 64.265<br />

Bron: Bouwend Nederland<br />

Kantoren<br />

<strong>De</strong> leegstand bedraagt circa 15%. <strong>De</strong> afgelopen jaren is de<br />

vraag afgenomen en zijn de prijzen onder druk gekomen, met<br />

als logisch gevolg een terughoudend beleid bij <strong>in</strong>vesteerders en<br />

gemeenten. Relatief nieuw is de trend leegstaande kantoren te<br />

transformeren, bijvoorbeeld <strong>in</strong> hotels of woonruimte. Kantoorruimte<br />

ouder dan 20 jaar zonder gebruikers wordt ook steeds<br />

vaker gewoon onttrokken aan de markt door sloop.<br />

<strong>De</strong> bouwproductie is gehalveerd naar ongeveer € 500 miljoen<br />

per jaar met een grote aandacht voor kwalitatieve nieuwbouw.<br />

W<strong>in</strong>kelvastgoed<br />

Meer dan 15% van alle w<strong>in</strong>kels <strong>in</strong> Nederland staan leeg.<br />

<strong>De</strong> leegstand voor w<strong>in</strong>kels niet op A-locatie ligt op een veel<br />

hoger niveau, oplopend tot 70% <strong>in</strong> sommige straten.<br />

In vergelijk<strong>in</strong>g met ons omr<strong>in</strong>gende landen is Nederland<br />

overbew<strong>in</strong>keld. <strong>De</strong> opkomst van <strong>in</strong>ternet laat natuurlijk ook<br />

extra sporen na.<br />

Onderwijs<br />

In Nederland staan ongeveer 10.000 schoolgebouwen<br />

waarvan het grootste deel, zeker <strong>in</strong> het basisonderwijs,<br />

technisch sterk verouderd is. Daardoor onstaat een b<strong>in</strong>nenklimaat<br />

dat niet langer aan moderne eisen voldoet. Met name<br />

gemeentes hebben een druk gelegd op de uitgaven aan<br />

huisvest<strong>in</strong>g. In het huidige bouwtempo zouden scholen 100<br />

jaar moeten meegaan, en dat past niet meer <strong>in</strong> deze tijd.<br />

Zorg<br />

Het ligt voor de hand dat de f<strong>in</strong>ancier<strong>in</strong>g van zorg en zorgvastgoed<br />

de komende jaren sterk zal veranderen. Ondanks<br />

de zekerheid van een toenemende vraag naar zorgvastgoed<br />

op lange termijn geven verander<strong>in</strong>gen via onzekerheid een<br />

beeld van stagnatie.<br />

Een andere tendens is de vervag<strong>in</strong>g tussen zelfstandig en<br />

verzorgd wonen.<br />

Nederland heeft circa 52 miljoen m² zorgvastgoed met<br />

gemiddeld 800.000 m² uitbreid<strong>in</strong>g <strong>in</strong> de afgelopen jaren.<br />

Ziekenhuizen fuseren en worden groter. Verpleeg­ en<br />

verzorg<strong>in</strong>gshuizen worden specialistischer en kle<strong>in</strong>schaliger.<br />

DE LEEGSTAND VAN KANTOREN<br />

BEDRAAGT CIRCA 15%<br />

8 <strong>De</strong> branche <strong>in</strong> <strong>2018</strong> · Repareer het dak als de zon schijnt!


<strong>De</strong> Nederlandse economie<br />

Voor 2017 is de aantrekkende wereldhandel<br />

de belangrijkste aanjager voor<br />

de groei van het BNP geweest.<br />

Toenemende b<strong>in</strong>nenlandse bested<strong>in</strong>gen<br />

en toenemende overheidsbested<strong>in</strong>gen<br />

zijn de belangrijkste aanjagers voor<br />

<strong>2018</strong> en 2019.<br />

Status en ram<strong>in</strong>gen<br />

> <strong>De</strong> consumptie van huishoudens neemt de komende 2 jaar<br />

naar verwacht<strong>in</strong>g met gemiddeld 2,2% per jaar toe.<br />

> Het herstel van de huizenprijzen heeft een significante<br />

bijdrage aan de economische groei geleverd via hogere<br />

vermogens van huishoudens, toegenomen consumentenvertrouwen<br />

en toegenomen won<strong>in</strong>g<strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gen. In 2017<br />

namen de <strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> won<strong>in</strong>gen met 11% toe, met<br />

ram<strong>in</strong>gen voor <strong>2018</strong> en 2019 van respectievelijk +8.5% en<br />

+7%, mede onder <strong>in</strong>vloed van capaciteitsgrenzen van<br />

bouwbedrijven.<br />

HET HERSTEL VAN DE HUIZEN -<br />

PRIJZEN HEEFT EEN SIGNIFICANTE<br />

BIJDRAGE AAN DE ECONOMISCHE<br />

GROEI GELEVERD<br />

Ram<strong>in</strong>gen <strong>De</strong> Nederlandsche Bank (dec 2017)<br />

Economie 2017 <strong>2018</strong> 2019<br />

BNP 1) 3,3% 3,1% 2,3%<br />

Werkloosheid 2) 4,9% 3,9% 3,5%<br />

Inflatie 3) 1,3% 1,5% 2,3%<br />

1) <strong>De</strong> groeiverwacht<strong>in</strong>gen van het BNP liggen voor de<br />

komende 2 jaar ruim boven de langjarige gemiddelde groei<br />

van 1,7%.<br />

2) <strong>De</strong> geprojecteerde werkloosheid zou <strong>in</strong> <strong>2018</strong> uitkomen op<br />

het laagste niveau <strong>in</strong> 10 jaar, <strong>in</strong>gegeven door 2% banengroei<br />

en 1% groei van werknemers per jaar.<br />

3) <strong>De</strong> sterke stijg<strong>in</strong>g wordt veroorzaakt door energieprijzen<br />

en verhog<strong>in</strong>g van de BTW. <strong>De</strong> loonontwikkel<strong>in</strong>g lijkt nog<br />

achter te blijven, hetgeen de concurrentiepositie van<br />

Nederland <strong>in</strong>ternationaal versterkt.<br />

Economie 2017 <strong>2018</strong> 2019<br />

Stijg<strong>in</strong>g CAO-lonen 1,6% 2,1% 2,5%<br />

Arbeids<strong>in</strong>komens quote 4) 72,4% 72,6%<br />

4) Langjarige gemiddelde is 74,6%<br />

Overheidsf<strong>in</strong>anciën 2017 <strong>2018</strong> 2019<br />

Overheidsbested<strong>in</strong>gen +0,4% +3,5% 5)<br />

Tekort/overschot begrot<strong>in</strong>g +0,5% +0,5% +0,9%<br />

Staatsschuld <strong>in</strong> % BNP 6) 56,6% 53,1% 50,4%<br />

5) <strong>De</strong> toenemende overheidsbested<strong>in</strong>gen zijn <strong>in</strong> <strong>2018</strong> goed<br />

voor 25% van de te verachten groei van het BNP.<br />

6) Het EU-maximum ligt op 60%.<br />

<strong>De</strong> branche <strong>in</strong> <strong>2018</strong> · Repareer het dak als de zon schijnt!<br />

9


Het totale beeld is zonder meer positief te noemen.<br />

<strong>De</strong> belangrijkste neerwaartse risico’s zijn de Ch<strong>in</strong>ese<br />

economie, de Brexit-effecten en (het moment van) de<br />

terugkeer van de ECP naar een normaal monetair beleid.<br />

Internationaal beeld<br />

> <strong>De</strong> hervorm<strong>in</strong>gen die de Europese landen <strong>in</strong> de afgelopen<br />

jaren hebben doorgevoerd lijken zich uit te betalen. Uitgedrukt<br />

per hoofd van de bevolk<strong>in</strong>g groeit de economie <strong>in</strong> de Eurozone<br />

nu al 2 jaar op rij sterker dan de Britse en de Amerikaanse.<br />

> Vooropgesteld dat de voormalige probleemlanden hun<br />

hervorm<strong>in</strong>gen doorzetten, nu ook Frankrijk, België, F<strong>in</strong>land<br />

en Oostenrijk <strong>in</strong>spann<strong>in</strong>gen vergroten, <strong>in</strong> comb<strong>in</strong>atie met het<br />

verder opvolgen van de aanbevel<strong>in</strong>gen van de OESO door de<br />

koplopers van dit moment (Duitsland, Nederland, Luxemburg,<br />

Tsjechië en Slowakije), dan zou de Europese Unie (het<br />

Verenigd Kon<strong>in</strong>krijk niet meegerekend) wel eens één van de<br />

meest dynamische economieën <strong>in</strong> de ontwikkelde wereld<br />

kunnen worden, met een lange periode van groei boven de<br />

trendmatige groei van 1,5%.<br />

> Met Brexit ontkoppelt het Verenigd Kon<strong>in</strong>grijk zich van deze<br />

conjuncturele oplev<strong>in</strong>g.<br />

Consumentenvertrouwen<br />

> Het consumentenvertrouwen stimuleert de particuliere<br />

consumptie. In 2017 heeft het vertrouwen bijna permanent op<br />

een uitzonderlijk hoog niveau gestaan, dicht tegen het niveau<br />

van net voor de kredietcrisis.<br />

> Het herstel s<strong>in</strong>ds 2013 hangt nauw samen met de situatie<br />

op de huizenmarkt. Zonder dit herstel zou de groei van de<br />

particuliere consumptie gemiddeld 1% lager hebben gelegen.<br />

> Normaal gezien zal dit effect <strong>in</strong> de komende jaren beperkter<br />

zijn, doordat de stijg<strong>in</strong>gen van de huizenprijzen en de groei<br />

van <strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> won<strong>in</strong>gen afnemen.<br />

Korte termijn verwacht<strong>in</strong>g<br />

> <strong>De</strong> titel van de <strong>De</strong>cemberram<strong>in</strong>g van het CPB (“hoogconjuctuur”)<br />

is veelzeggend.<br />

> Ook <strong>in</strong> <strong>2018</strong> wordt een groei verwacht van het BNP boven<br />

de 3%, een percentage dat zich na 2007 niet meer heeft<br />

voorgedaan. <strong>De</strong> groei is breed gedragen zoals dat zo mooi heet:<br />

<strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gen door bedrijven, particuliere consumptie, <strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gen<br />

<strong>in</strong> won<strong>in</strong>gen en uitvoer, dragen allemaal hun steentje bij.<br />

> Daarboven doet de overheid met procyclisch beleid een<br />

extra duit <strong>in</strong> het zakje: <strong>in</strong>tensiver<strong>in</strong>g van onderwijs, defensie,<br />

stijgende zorguitgaven.<br />

BNP-verwacht<strong>in</strong>g <strong>2018</strong><br />

>3% groei<br />

10 <strong>De</strong> branche <strong>in</strong> <strong>2018</strong> · Repareer het dak als de zon schijnt!


Huizenmarkt<br />

<strong>De</strong> huizenprijzen bereikten hun top <strong>in</strong><br />

augustus 2008 en daalden daarna tot een<br />

dieptepunt <strong>in</strong> 2013. Ten opzichte van de piek<br />

<strong>in</strong> 2008 is het prijsniveau nu 4% lager en ten<br />

opzichte van het dal gemiddeld 22% hoger.<br />

Kerncijfers<br />

Aantal verhuisde personen 2014 2015 2016<br />

Tussen gemeenten (x1.000) 654 698 767<br />

B<strong>in</strong>nen gemeenten (x1.000) 909 902 1.024<br />

Totaal (x1.000) 1.563 1.600 1.791<br />

Gemiddeld aantal personen per huishouden: 2,2<br />

2014 2015 2016<br />

Huishoudens verhuisd (x1.000) 710 763 814<br />

Verkochte won<strong>in</strong>gen (x1.000) 154 178 215<br />

Ratio 4,61 4,28 3,78<br />

Bron: Kadaster<br />

Aantal hypotheken 2014 2015 2016<br />

Totaal 222.711 259.069 307.266<br />

Gemiddelde som (<strong>in</strong> K€) 255 267 285<br />

Totale som (<strong>in</strong> mld. €) 48,5 63,5 81,0<br />

Uitstaande won<strong>in</strong>ghypotheken<br />

(<strong>in</strong> mld. €) 652 656 664<br />

Bron: Kadaster<br />

GEMIDDELDE KOOPSOM OKTOBER 2017<br />

€ 269.000<br />

Prijsontwikkel<strong>in</strong>g<br />

> Bestaande koopwon<strong>in</strong>gen waren <strong>in</strong> oktober 2017 8,2%<br />

duurder dan 1 jaar eerder, de grootste prijsstijg<strong>in</strong>g <strong>in</strong> 16 jaar<br />

<strong>in</strong> een markt die s<strong>in</strong>ds juli 2013 een cont<strong>in</strong>u stijgende trend<br />

vertoont.<br />

> <strong>De</strong> huizenprijzen bereikten hun top <strong>in</strong> augustus 2008 en<br />

daalden daarna tot een dieptepunt <strong>in</strong> 2013. Ten opzichte van<br />

de piek <strong>in</strong> 2008 is het prijsniveau overigens nog wel 4% lager<br />

en ten opzichte van het dal gemiddeld 22% hoger. Het<br />

gemiddelde prijsniveau van bestaande koopwon<strong>in</strong>gen is <strong>in</strong><br />

oktober 2017 ongeveer gelijk aan mei 2007.<br />

> Naar verwacht<strong>in</strong>g zal het gemiddelde prijsniveau <strong>in</strong> de<br />

tweede helft van <strong>2018</strong> boven de piek van 2008 uitklimmen.<br />

Overigens zijn er grote regionale verschillen.<br />

> In oktober 2017 bedroeg de gemiddelde koopsom € 269.000.<br />

Verkoop koopwon<strong>in</strong>gen en verhuiz<strong>in</strong>gen<br />

> In de eerste 10 maanden van 2017 zijn 195.815 huizen<br />

verkocht, ruim 14% meer dan <strong>in</strong> dezelfde periode van 2016.<br />

> In 2016 verhuisden ruim 1,8 miljoen Nederlanders, waarvan<br />

1 miljoen b<strong>in</strong>nen hun woongemeente.<br />

> <strong>De</strong> 4 grote steden (Amsterdam, Rotterdam, <strong>De</strong>n Haag en<br />

Utrecht) kregen er <strong>in</strong> 2016 de meeste <strong>in</strong>woners bij en groeien<br />

met name door geboorten en immigratie. Anderzijds verliezen<br />

de 4 grote steden <strong>in</strong>woners door b<strong>in</strong>nenlandse verhuiz<strong>in</strong>gen,<br />

<strong>in</strong> tegenstell<strong>in</strong>g tot de periode 2008-2014. Gez<strong>in</strong>nen die de<br />

grote steden verlaten vestigen zich voornamelijk <strong>in</strong> de<br />

randgemeenten. Van de grootste steden groeit Amsterdam<br />

het snelst.<br />

> In 83 van de 390 gemeenten (21%) nam het aantal <strong>in</strong>woners<br />

<strong>in</strong> 2016 af. <strong>De</strong> meeste van deze gemeentes liggen <strong>in</strong> de<br />

prov<strong>in</strong>cies Gron<strong>in</strong>gen, Drenthe en Zuid-Limburg. In bijna alle<br />

gevallen komt dat doordat het aantal overlijdensgevallen het<br />

aantal geboortes overtreft. Daarnaast trekken jongeren uit de<br />

gemeenten weg, waardoor het proces van vergrijz<strong>in</strong>g wordt<br />

versterkt.<br />

<strong>De</strong> branche <strong>in</strong> <strong>2018</strong> · Repareer het dak als de zon schijnt!<br />

11


Het aantal Nederlanders dat <strong>in</strong> 2016 verhuisd is, ligt<br />

historisch gezien op een heel hoog niveau. <strong>De</strong> cijfers over Q1<br />

2017 geven aan dat het aantal verhuiz<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> 2017 nog<br />

beduidend hoger uit zal vallen, met een relatief hoger<br />

bestanddeel beweg<strong>in</strong>gen tussen gemeenten.<br />

<strong>De</strong> trends <strong>in</strong> verhuizen vanaf 2013:<br />

• Alleenstaanden die verhuizen (zwakt s<strong>in</strong>ds 2015 af).<br />

• Tw<strong>in</strong>tigers/dertigers die hun eerste won<strong>in</strong>g kochten of<br />

van huurwon<strong>in</strong>g wisselden.<br />

• Gez<strong>in</strong>nen zonder thuiswonende k<strong>in</strong>deren (vanaf 2014).<br />

• <strong>De</strong>rtigers met thuiswonende k<strong>in</strong>deren (verhuizen naar<br />

grotere won<strong>in</strong>g).<br />

Impact huizenmarkt<br />

> Uit eigen onderzoek van Somfy Nederland is gebleken dat<br />

de (langetermijn)ontwikkel<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> de branche veel meer<br />

samenhangen met de situatie op de huizenmarkt dan<br />

specifieke consumententrends of het weer.<br />

> <strong>De</strong> ontwikkel<strong>in</strong>gen op de huizenmarkt hangen op hun beurt<br />

weer samen met een aantal onderliggende factoren.<br />

<strong>De</strong>mografie<br />

> Tussen 1995 en 2017 is de omvang van de bevolk<strong>in</strong>g met<br />

10% gestegen tot ongeveer 17 miljoen <strong>in</strong>woners. <strong>De</strong> relatie<br />

met de won<strong>in</strong>gmarkt verloopt via de huishoudens. Het aantal<br />

personen per huishouden neemt gestaag af, waardoor het<br />

aantal huishoudens sneller toeneemt dan de bevolk<strong>in</strong>g.<br />

> Per 1 januari 2017 heeft Nederland 7,8 miljoen huishoudens<br />

(gemiddeld 2,2 personen/huishoud<strong>in</strong>g).<br />

Kopen of huren<br />

> In 1995 had 42% van de huishoudens een koopwon<strong>in</strong>g tegen<br />

59% van de huishoudens nu. In 2015 telde Nederland 7,7<br />

miljoen huishoudens waarvan 59% een koopwon<strong>in</strong>g had met<br />

een totaal van 4.5 miljoen koopwon<strong>in</strong>gen. Huishoudens<br />

<strong>in</strong>vesteren meer geld aan onderhoud en verbeter<strong>in</strong>gen van<br />

koopwon<strong>in</strong>gen dan van huurwon<strong>in</strong>gen.<br />

Beschikbaar <strong>in</strong>komen<br />

> Tussen 1995 en 2016 is het voor huishoudens beschikbare<br />

<strong>in</strong>komen gestegen van € 80 miljard tot € 335 miljard. Door<br />

hogere <strong>in</strong>komens kunnen gez<strong>in</strong>nen meer geld besteden aan<br />

wonen.<br />

> Daar de rente afgemeten aan 10-jarige staatslen<strong>in</strong>gen vanaf<br />

1995 teruggelopen is van 7,55% <strong>in</strong> 1995 tot iets boven de 0%<br />

<strong>in</strong> 2016 is het potentieel voor het verkrijgen van hypothecaire<br />

f<strong>in</strong>ancier<strong>in</strong>g van won<strong>in</strong>gen significant gegroeid.<br />

> Kijken we echter naar het beschikbaar <strong>in</strong>komen per hoofd van<br />

de bevolk<strong>in</strong>g dan is er gemeten over de periode van 2010 tot<br />

2016 nauwelijks sprake van een stijg<strong>in</strong>g terwijl het bruto natio -<br />

naal product <strong>in</strong> die periode per saldo met 3,5% is toegenomen.<br />

> <strong>De</strong> collectieve lasten en de collectieve spaarverplicht<strong>in</strong>gen<br />

(pensioenopbouw, afloss<strong>in</strong>g van hypotheken) maken dat er <strong>in</strong><br />

gez<strong>in</strong>nen aan het e<strong>in</strong>de van de maand eenvoudigweg geen of<br />

we<strong>in</strong>ig geld overblijft.<br />

> Voor bested<strong>in</strong>gen aan de won<strong>in</strong>g blijkt uit onderzoek dat er<br />

een piek is rond verhuismomenten. <strong>De</strong> periode waar<strong>in</strong> de<br />

verhoogde bested<strong>in</strong>gen plaatsv<strong>in</strong>den start circa 1 jaar voor het<br />

verhuismoment en loopt door tot ruim 2 jaar na de verhuiz<strong>in</strong>g.<br />

> Prioriteit krijgen de renovatie (b<strong>in</strong>nen en buiten), de<br />

<strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g en daarna alles dat zich meer rond de won<strong>in</strong>g<br />

afspeelt (tu<strong>in</strong>, terras).<br />

Beschikbaarheid van won<strong>in</strong>gen<br />

> Gemeten over een lange periode van 20 jaar ligt het aantal<br />

huishoudens systematisch boven het aantal won<strong>in</strong>gen.<br />

> Zo is er <strong>in</strong> 2016 voor 7,7 miljoen huishoudens een won<strong>in</strong>gvoorraad<br />

beschikbaar van 7,6 miljoen won<strong>in</strong>gen. Dit getal<br />

geeft een landelijk beeld van een tekort tot circa 100.000<br />

won<strong>in</strong>gen met een regionaal/stedelijk patroon dat natuurlijk<br />

een veel grotere discrepantie laat zien. Veel won<strong>in</strong>gen staan<br />

niet op de goede plaats.<br />

> Het aantal gerealiseerde nieuwbouwwon<strong>in</strong>gen vertoont<br />

s<strong>in</strong>ds 1980 een sterk dalende tendens en is gemiddeld<br />

gehalveerd van een niveau van 100.000 won<strong>in</strong>gen per jaar tot<br />

circa 54.000 <strong>in</strong> 2016.<br />

Prijsbeweg<strong>in</strong>gen<br />

> Niet alleen is er sprake van een langjarige trend van<br />

stijgende prijzen van koopwon<strong>in</strong>gen (onderbroken door de<br />

crisis), maar is er ook sprake van stijgende prijzen van<br />

huurwon<strong>in</strong>gen. S<strong>in</strong>ds 1995 zijn de huren met 87% gestegen,<br />

veel sneller dan de <strong>in</strong>flatie.<br />

12 <strong>De</strong> branche <strong>in</strong> <strong>2018</strong> · Repareer het dak als de zon schijnt!


Retail<br />

Groei detailhandel 2016 2017<br />

Oktober 5,4% 1,6%<br />

September 0,2% 5,7%<br />

Augustus 1,1% 4,2%<br />

Juli 2,1% 4,3%<br />

Bron: CBS<br />

> In de tabel is duidelijk zichtbaar dat de detailhandel na een<br />

periode van magere groei (2014-2016) vanaf het 4e kwartaal<br />

2016 veel betere periode doormaakt waarbij de gemiddelde<br />

groei over 2017 op circa 4% zal uitkomen.<br />

> Na de crisisjaren 2009-2014 is er een duidelijk betere<br />

periode aangebroken waarbij de gemiddelde groei <strong>in</strong> 2017<br />

weer vergelijkbaar is met het niveau van 2016/2017.<br />

> In het derde kwartaal van 2017 heeft de detailhandel <strong>in</strong><br />

totaal bijna 5% meer omgezet dan <strong>in</strong> dezelfde periode 2016,<br />

waarbij non-food met 5,1% groei de grootste omzetstijg<strong>in</strong>g<br />

wist te realiseren <strong>in</strong> 10 jaar. B<strong>in</strong>nen non-food was de stijg<strong>in</strong>g<br />

het grootst <strong>in</strong> de sectoren wonen en mode. W<strong>in</strong>kels <strong>in</strong><br />

meubelen, verlicht<strong>in</strong>g en andere huishoudelijke artikelen<br />

boekten een omzetstijg<strong>in</strong>g van bijna 8% ten opzichte van<br />

dezelfde periode <strong>in</strong> 2016. <strong>De</strong> branches keukens en DIY g<strong>in</strong>gen<br />

er 6,5% op vooruit. In w<strong>in</strong>kelverkopen consumentenelektronica<br />

zat we<strong>in</strong>ig beweg<strong>in</strong>g met een stijg<strong>in</strong>g van 0,2% <strong>in</strong> het derde<br />

kwartaal; <strong>in</strong> deze sector is de concurrentie van webw<strong>in</strong>kels groot.<br />

> Onl<strong>in</strong>e w<strong>in</strong>kelen <strong>in</strong> totaal lag 20,8% hoger dan <strong>in</strong> Q3 2016.<br />

<strong>De</strong> omzet onl<strong>in</strong>e van multichannelers groeide met 24,1% het<br />

sterkst, tegen 18,5% omzetstijg<strong>in</strong>g bij pure webw<strong>in</strong>kels.<br />

> In vergelijk<strong>in</strong>g met het 2e kwartaal van 2017 (+4,1% groei<br />

ten opzichte van hetzelfde kwartaal <strong>in</strong> 2016) versnelt de<br />

omzetgroei nog met 1% punt.<br />

Verkopen detailhandel (<strong>in</strong> % tov 2016) Q1 Q2 Q3<br />

<strong>De</strong>tailhandel totaal 4,8 4,1 4,7<br />

- Non-food 4,1 3,1 5,1<br />

- DHZ, keukens, vloeren 10,8 7,6 6,5<br />

- Meubels en huishoudartikelen 3,2 7,9<br />

- Consumentenelektronica -3,4 -4,3 0,3<br />

Onl<strong>in</strong>e omzet, waarvan: 15,6 20,8 20,8<br />

- Multichannelers 16,5 25,5 24,1<br />

- Pure <strong>in</strong>ternetverkopers 15 17,2 18,5<br />

Bron: CBS<br />

<strong>De</strong> branche <strong>in</strong> <strong>2018</strong> · Repareer het dak als de zon schijnt!<br />

13


Woonbranche<br />

> Over het eerste halfjaar 2017 wist de woonbranche een<br />

omzetgroei te realiseren van 6,8% ten opzichte van 2016.<br />

Won<strong>in</strong>gtextiel kon de beste resultaten laten zien met een<br />

groei van 13,4%.<br />

<strong>De</strong> geografische verschillen b<strong>in</strong>nen Nederland zijn significant.<br />

Regio (1e semester) 2016 2017<br />

Noord 4,7% 10,9%<br />

Oost 9,5% 9,6%<br />

Zuid 1,5% 8,3%<br />

West (- grote steden) 5,3% 4,8%<br />

Amsterdam, <strong>De</strong>n Haag, Rotterdam 12,5% 1,6%<br />

Genuanceerd kijken<br />

> Vanuit de statistieken ontstaat een dualistisch beeld:<br />

• Klanten zijn terug <strong>in</strong> de w<strong>in</strong>kelstraat en trekken de beurs<br />

weer, zo blijkt ook uit de groeicijfers van de traditionele<br />

detailhandel (4-5% groei voor 2017 lijkt realistisch).<br />

• Digitaliser<strong>in</strong>g accelereert nog sneller en daarop heeft het<br />

grootste deel van de traditionele retail geen passend<br />

antwoord. Uit de cijfers van het CBS blijkt dat de multichannelers<br />

de grootste groei realiseren.<br />

> Klanten zoeken en vergelijken op <strong>in</strong>ternet. Een aanbod dat<br />

24 uur per dag beschikbaar is, een kanaal met transparante<br />

prijzen en goederen die snel en vaak zonder extra kosten<br />

worden thuisbezorgd. Het is allemaal erg aantrekkelijk.<br />

Bron: INretail<br />

> Volgens de branchecijfers van INretail is de cumulatieve<br />

omzetontwikkel<strong>in</strong>g voor de branche wonen <strong>in</strong> vergelijk<strong>in</strong>g tot<br />

2016 ruim 9%. <strong>De</strong> woonbranche omvat won<strong>in</strong>g<strong>in</strong>richters,<br />

meubelzaken, won<strong>in</strong>gtextiel, gemengde zaken, slaapspeciaalzaken,<br />

klik- en parketw<strong>in</strong>kels alsmede keukenspeciaalzaken.<br />

49,7 MILJOEN<br />

ONLINE AANKOPEN IN ÉÉN KWARTAAL…<br />

Case Hudson’s Bay<br />

Direct na het dramatische faillissement van V&D deed<br />

een task force van Hudson’s Bay Nederland aan.<br />

Al snel lag er een plan om <strong>in</strong> een aantal ex-V&D locaties<br />

nieuwe warenhuizen te openen. In 2017 g<strong>in</strong>gen Almere,<br />

Amsterdam, Leiden, <strong>De</strong>n Haag, Breda, Tilburg,<br />

<strong>De</strong>n Bosch, Maastricht en Zwolle open (10 vestig<strong>in</strong>gen).<br />

Voor <strong>2018</strong> staan er nog 4 nieuwe vestig<strong>in</strong>gen gepland<br />

(Amersfoort, Amstelveen, Haarlem en Enschede) en<br />

voor 2019 voorlopig de laatste (Utrecht).<br />

Grofweg was het idee: warenhuizen op A1-locaties,<br />

prachtige w<strong>in</strong>kels, topmerken, goede marges en een strak<br />

prijsbeleid. Positioner<strong>in</strong>g op het niveau van de Bijenkorf en<br />

doelgroep tussen 20 en 40 jaar met aardig wat te besteden.<br />

<strong>De</strong> locaties zelf moesten <strong>in</strong>staan voor voldoende traffic.<br />

Ontwikkel<strong>in</strong>gen onl<strong>in</strong>e bested<strong>in</strong>gen<br />

> Volgens recente publicaties van Thuisw<strong>in</strong>kel Markt Monitor<br />

(op basis van marktonderzoek uitgevoerd door GfK), hebben<br />

Nederlandse consumenten <strong>in</strong> de eerste 9 maanden van 2017<br />

voor € 15,7 miljard onl<strong>in</strong>e besteed aan producten en diensten<br />

(+14% ten opzichte van 2016).<br />

> Van de totaal 49,7 miljoen onl<strong>in</strong>e aankopen <strong>in</strong> het derde<br />

kwartaal hadden er 39 miljoen betrekk<strong>in</strong>g op producten<br />

(+22%) en 10,7 miljoen aankopen betroffen diensten zoals<br />

vakanties en evenementen (+18%).<br />

In termen van bested<strong>in</strong>gen g<strong>in</strong>g er € 3,1 miljard naar producten<br />

(62% van het totaal) en € 1,9 miljard naar diensten (38%<br />

van het totaal).<br />

> Op basis van een prognose voor het vierde kwartaal gaat de<br />

totale onl<strong>in</strong>e omzet <strong>in</strong> 2017 uitkomen op € 22,7 miljard, een<br />

stijg<strong>in</strong>g van 14% voor het totaal van goederen en diensten.<br />

> <strong>De</strong> verwachte stijg<strong>in</strong>g voor de aankoop van producten ligt<br />

met 15-10% <strong>in</strong> lijn met de eerste 3 kwartalen van 2017.<br />

Amper 3 maanden na de open<strong>in</strong>g: een ontluisterend<br />

beeld. Het roer moet om, wellicht onder druk van<br />

activistische aandeelhouders. Ineens zijn er radio spots,<br />

koopjes, opruim<strong>in</strong>gen en kort<strong>in</strong>gen.<br />

Aanbied<strong>in</strong>gen of niet, wat is er werkelijk nieuw aan<br />

Hudson’s Bay? Voorlopig een nieuwe naam maar retail<br />

oude stijl. Het is een warenhuis met veel vestig<strong>in</strong>gen en<br />

m², echter zonder goede aanwezigheid op <strong>in</strong>ternet<br />

(webshop heeft een heel beperkt assortiment) op zoek<br />

naar een goede positioner<strong>in</strong>g.<br />

Vooralsnog hoort Hudson’s Bay thuis <strong>in</strong> het rijtje HEMA<br />

en Bijenkorf met een positioner<strong>in</strong>g die te hoog is.<br />

Onvermijdelijk zijn het toevoegen van goedkopere<br />

merken, een eigen merk, verbeterde onl<strong>in</strong>e presentie<br />

en goede deals voor de consument. Aanpassen kan nog,<br />

mits de aandeelhouders tijd hebben, want het kost op z’n<br />

m<strong>in</strong>st 3 seizoenen zonder nieuwe fouten.<br />

<strong>De</strong> detailhandel blijft lastig, ook voor Hudson’s Bay.<br />

> Marktsegmenten met de grootste stijg<strong>in</strong>gen zijn Health &<br />

Beauty, Food, Home & Garden, Schoenen, Kled<strong>in</strong>g en Lifestyle.<br />

14 <strong>De</strong> branche <strong>in</strong> <strong>2018</strong> · Repareer het dak als de zon schijnt!


Zonwer<strong>in</strong>gsvakhandel<br />

> Het is al weer even geleden, maar <strong>in</strong> 2014 heeft Somfy een<br />

benchmark-onderzoek uitgevoerd onder een kle<strong>in</strong>e 100<br />

vakspecialisten gebaseerd op cijfers van 2012.<br />

> <strong>De</strong> groep van specialisten werd toen representatief genoeg<br />

bevonden om daaruit een beeld te destilleren voor de totale<br />

branche op basis van gemiddelden.<br />

Belangrijkste kerngetallen*<br />

Benchmark<br />

Omzet € 710.000<br />

Richtlijn bedrijf<br />

met personeel zonder personeel<br />

Bruto w<strong>in</strong>st 45,8% 46% 41,5%<br />

Personeelskosten 29,2% 24% 21%<br />

Overige kosten 18,5% 16% 14,5%<br />

Totale kosten 47,7% 40% 35,5%<br />

Bedrijfsresultaat -1,9% 6% 6%<br />

Omzet/FTE 141.900 175.000 185.000<br />

Bruto w<strong>in</strong>st/FTE 65.000 80.500 76.700<br />

Loonkosten/FTE 41.500 42.000 38.800<br />

Solvabiliteit 23%<br />

*(op basis van ongewogen rekenkundige gemiddelden<br />

> <strong>De</strong> onderzochte bedrijven waren alle vakspecialisten waarvan<br />

1/3 <strong>in</strong> de vorm van een eenmanszak, 1/3 VOF en 1/3 BV.<br />

> Gemiddeld bestonden bedrijven 30 jaar en hadden zij <strong>in</strong> 2002<br />

5 FTE’s op de loonlijst. Van de onderzochte bedrijven had 92%<br />

een showroom die gemiddeld circa 250 m² groot was<br />

(eenmanszaak aanzienlijk kle<strong>in</strong>er met 90 m²) en een omzet van<br />

gemiddeld € 2.900 per m² per jaar. 65% van de showrooms<br />

lag aan een drukke locatie (zeker geen A1), 23% op een rustig<br />

bedrijventerre<strong>in</strong> en 12% <strong>in</strong> een woonwijk.<br />

> Uit de vele <strong>in</strong>terviews aanvullende belangrijke kwalitatieve<br />

<strong>in</strong>formatie:<br />

• Het aantal showroombezoeken liep op het moment waarop<br />

het onderzoek heeft plaatsgevonden al een aantal jaren<br />

terug. Logisch ook <strong>in</strong> het licht van de crisis en teruglopende<br />

consumentenbested<strong>in</strong>gen. Veel klanten blijken tijdens een<br />

bezoek goed voorbereid te zijn, doordat zij zich op het<br />

<strong>in</strong>ternet oriënteren. Ondervraagden waren bijna zonder<br />

uitzonder<strong>in</strong>g van men<strong>in</strong>g dat de showroom de belangrijkste<br />

conversie gaf, althans op dat moment. <strong>De</strong> nadruk ligt bij velen<br />

op het ambacht, de service en de kwaliteit van het product.<br />

• Ook telefonische contacten leiden tot orders, hoewel er<br />

relatief veel “prijsbellers” zijn die voor de meeste detaillisten<br />

niet erg waardevol zijn.<br />

• Veel zonwer<strong>in</strong>gsbedrijven gaven aan <strong>in</strong>middels over een<br />

website te beschikken; bijna de helft zou zelfs over een<br />

webshop beschikken (75% via een leverancier). Resultaten<br />

van de webshop vielen over de hele l<strong>in</strong>ie tegen.<br />

<strong>De</strong> branche <strong>in</strong> <strong>2018</strong> · Repareer het dak als de zon schijnt!<br />

15


Smart home<br />

16 <strong>De</strong> branche <strong>in</strong> <strong>2018</strong> · Repareer het dak als de zon schijnt!


Bron: Multiscope markt monitor (maart 2017)<br />

Circa 2,2 miljoen huishoudens zijn voorzien zijn van een slimme thermostaat,<br />

slimme verlicht<strong>in</strong>g of slimme schakelaars, dan wel een andere toepass<strong>in</strong>g.<br />

Segment smart home<br />

> Tenm<strong>in</strong>ste 29% van de huishoudens <strong>in</strong> Nederland heeft<br />

m<strong>in</strong>imaal één smart home-toepass<strong>in</strong>g. Dit betekent dat circa<br />

2,2 miljoen huishoudens voorzien zijn van een slimme thermostaat<br />

(11%), slimme verlicht<strong>in</strong>g (9%) of slimme schakelaars<br />

(7%), dan wel een andere toepass<strong>in</strong>g. <strong>De</strong> markt is <strong>in</strong> 2016<br />

circa 16% gegroeid ten opzichte van het voorgaande jaar.<br />

Marktomvang<br />

> Gemeten <strong>in</strong> consumenteneuro’s <strong>in</strong>clusief BTW wordt de<br />

markt als volgt gesegmenteerd.<br />

Marktomvang % v totaal <strong>in</strong> M€<br />

Energie en verwarm<strong>in</strong>g* 15 150<br />

Verlicht<strong>in</strong>g en schakelaars 18 180<br />

Beveilig<strong>in</strong>g en veiligheid 24 240<br />

Huishouden en comfort 35 350<br />

Connectiviteit (hubs) 8 80<br />

100 1.000<br />

Consumenten<br />

> Het belangrijkste merk <strong>in</strong> het segment smart home is<br />

Philips Hue (27% van alle smart home-producten), gevolgd<br />

door Toon (15% van alle smart home-producten), waarvan<br />

er medio 2017 circa 300.000 stuks van zijn geplaatst <strong>in</strong><br />

Nederland. Overigens heeft 83% van de bezitters het apparaat<br />

gekregen bij het afsluiten van een abonnement.<br />

> Andere belangrijke merken zijn KlikAanKlikUit, Home<br />

Wizard, Samsung, LG en Nest. Bekende merken die alle ook<br />

vertegenwoordigd zijn <strong>in</strong> het marktsegment smart home,<br />

zijn Honeywell en Siemens. Geen van deze merken heeft<br />

een marktaandeel groter dan 5% met uitzonder<strong>in</strong>g van<br />

KlikAanKlikUit (9%).<br />

> Belangrijkste drijfveren voor de consument bij de aanschaf<br />

van een smart home product zijn:<br />

• Gemak en comfort<br />

• Kostenbespar<strong>in</strong>g<br />

• Controle en <strong>in</strong>zicht<br />

*) met name slimme thermostaten<br />

<strong>De</strong> branche <strong>in</strong> <strong>2018</strong> · Repareer het dak als de zon schijnt!<br />

17


Producten en kanalen<br />

Marktsegmenten<br />

smart home<br />

Bested<strong>in</strong>gen<br />

(<strong>in</strong> € mln)<br />

Segment <strong>in</strong><br />

% totaal<br />

Thermostaat/slimme meters 150 15<br />

*Beveilig<strong>in</strong>g 115 12<br />

*Verlicht<strong>in</strong>g 107 11<br />

Wasmach<strong>in</strong>e/droger 84 8<br />

*Hub/connectiviteit 82 8<br />

*Schakelaars 71 7<br />

*Camera 76 7<br />

Stofzuiger 66 7<br />

Oven/magnetron 50 5<br />

Vaatwasser 49 5<br />

Koelkast/vriezer 44 3<br />

Grasmaaier 33 3<br />

*Sensoren 26 3<br />

Koffiezetapparaat/waterkoker 26 3<br />

*<strong>De</strong>urslot 12 1<br />

*<strong>De</strong>urbel 12 1<br />

Babyfoon 8 1<br />

1.011 100<br />

> Met enige fantasie zijn de met een * gemarkeerde subsegmenten<br />

relevant voor de branche, al dan niet als bijproduct,<br />

totaal goed voor 50% van de totale bested<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> smart home.<br />

> <strong>De</strong> consument associeert op dit moment Media Markt,<br />

Coolblue, bol.com, Conrad en BCC het meest als kanalen voor<br />

smart home.<br />

> Somfy-cijfers wijzen uit dat de vakhandel zeer verdienstelijke<br />

resultaten boekt <strong>in</strong> het segment hub/connectiviteit en<br />

sensoren<br />

…GEMAK EN COMFORT…<br />

…KOSTENBESPARING…<br />

…CONTROLE EN INZICHT…<br />

Bron: Multiscope Smart Home Monitor 2017<br />

18 <strong>De</strong> branche <strong>in</strong> <strong>2018</strong> · Repareer het dak als de zon schijnt!


Digitaliser<strong>in</strong>g<br />

Met de komst van 5G komt het Internet of<br />

Th<strong>in</strong>gs echt b<strong>in</strong>nen handbereik, met meer<br />

mensen onl<strong>in</strong>e, stabielere verb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>gen,<br />

sneller versturen van grote hoeveelheden<br />

<strong>in</strong>formatie.<br />

> Consumenten kunnen bedrijven vragen welke data worden<br />

verzameld en welke conclusies getrokken worden uit persoonlijke<br />

data. Zij kunnen bedrijven vragen data te vernietigen dan<br />

wel terug te geven.<br />

> Bedrijven worden daarmee gedwongen:<br />

• Een goede registratie van data te hebben <strong>in</strong>clusief de<br />

toestemm<strong>in</strong>g en mogelijkheden voor teruggave en overdracht<br />

van data;<br />

• Prudent gegevens verzamelen wordt standaard onderdeel<br />

bij de ontwikkel<strong>in</strong>g van nieuwe producten.<br />

<strong>De</strong> komst van 5G<br />

> Er zijn <strong>in</strong>middels regels gemaakt voor het opslaan van data,<br />

er komt steeds meer wetgev<strong>in</strong>g voor de bescherm<strong>in</strong>g van<br />

onze privacy en nu is de vraag hoe we omgaan met zelflerende<br />

algoritmes. <strong>De</strong>rgelijke algoritmes nemen besliss<strong>in</strong>gen op<br />

basis van analyses die niet transparant zijn.<br />

> In dit verband kunnen we denken aan zelfrijdende auto’s,<br />

zorgrobots, e-coaches, kunstmatige <strong>in</strong>telligentie <strong>in</strong> de<br />

rechtspraak, augmented reality en kunstmatige <strong>in</strong>telligentie<br />

om sociale profielen aan te maken.<br />

Regelgev<strong>in</strong>g<br />

> Vanaf 25 mei <strong>2018</strong> wordt de Algemene Verorden<strong>in</strong>g<br />

Gegevens bescherm<strong>in</strong>g <strong>in</strong> Europa actief. Daarmee wordt<br />

onder andere gereguleerd dat bedrijven gegevens van klanten<br />

uitsluitend kunnen bijhouden na expliciete toestemm<strong>in</strong>g en<br />

mits duidelijk is waarvoor persoonsgegevens worden gebruikt.<br />

Crim<strong>in</strong>aliteit<br />

> Digitale crim<strong>in</strong>aliteit bedreigt de cont<strong>in</strong>uïteit van bedrijven.<br />

<strong>De</strong> meest voorkomende vormen op dit ogenblik zijn:<br />

• Gerichte aanvallen op de <strong>in</strong>frastructuur van bedrijven die de<br />

dagelijkse gang van zaken totaal verlammen.<br />

• Mobiele malware vormt een andere grote bedreig<strong>in</strong>g<br />

doordat medewerkers met hun privé telefoons <strong>in</strong>loggen op<br />

bijvoorbeeld hun werkmail.<br />

• Met het toenemen van spraaktechnologie ontstaan gevaren<br />

die verband houden met het gebruik van opensourcesoftware<br />

met het risico op crim<strong>in</strong>ele <strong>in</strong>filtratie.<br />

Voorbeeld:<br />

<strong>De</strong> energieleverancier die zonder nadrukkelijke toestemm<strong>in</strong>g<br />

van de klant bijhoudt wanneer de klant opstaat, het<br />

huis verlaat dan wel weer thuiskomt, is <strong>in</strong> overtred<strong>in</strong>g.<br />

<strong>De</strong> branche <strong>in</strong> <strong>2018</strong> · Repareer het dak als de zon schijnt!<br />

19


Vooruitzichten voor <strong>2018</strong><br />

<strong>De</strong> economie, het consumentenvertrouwen,<br />

de bouwsector, de situatie<br />

op de huizenmarkt en het algemene<br />

beeld <strong>in</strong> retail geven geen van alle<br />

aanleid<strong>in</strong>g tot ongerustheid voor <strong>2018</strong>.<br />

20 <strong>De</strong> branche <strong>in</strong> <strong>2018</strong> · Repareer het dak als de zon schijnt!


Trend robuust?<br />

> Ondanks het economisch gezien robuuste jaar 2017<br />

(grootste groei van de economie <strong>in</strong> een periode van 10 jaar)<br />

blijven veel mensen nog sceptisch en ongelovig zo blijkt uit<br />

recent onderzoek van de ING Bank. Ondanks een historisch<br />

gezien hoog niveau van het consumentenvertrouwen blijven<br />

veel mensen van men<strong>in</strong>g dat we <strong>in</strong> een zeepbel zitten<br />

(huizenprijzen, beurskoersen) en geloven zij dat een neergang<br />

niet lang op zich zal laten wachten, terwijl de neergang <strong>in</strong> hun<br />

ogen nog dieper zal zijn dan <strong>in</strong> 2008/2009.<br />

> Het herstel van na 2012 heeft zich <strong>in</strong> 2017 op ongekende<br />

en onverwachte manier krachtig gemanifesteerd.<br />

Op die manier raakte Nederland vrij plotsel<strong>in</strong>g <strong>in</strong> een hoogconjunctuur<br />

met de daarbij behorende eerste signalen van<br />

verval <strong>in</strong> de f<strong>in</strong>anciële pers.<br />

> Zoekend naar vergelijk<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> het recente verleden v<strong>in</strong>den<br />

we 2 perioden:<br />

• <strong>De</strong> eerste periode is het e<strong>in</strong>de van de jaren negentig toen de<br />

nieuwe wereld met het <strong>in</strong>ternet zich aandiende en de<br />

beurskoersen uite<strong>in</strong>delijk implodeerden omdat de te hoog<br />

gespannen verwacht<strong>in</strong>gen geen bewaarheid werden.<br />

• <strong>De</strong> tweede periode van optimisme bereikte haar hoogtepunt<br />

<strong>in</strong> 2007, <strong>in</strong>gegeven door een achteraf bezien ontspoorde<br />

f<strong>in</strong>anciële sector, met een zeepbel die uite<strong>in</strong>delijk <strong>in</strong> 2008<br />

knapte.<br />

> <strong>De</strong> stemm<strong>in</strong>g van het ogenblik laat zich het beste typeren<br />

als ‘met ons gaat het goed, met mij kan het beter’.<br />

Drie punten om mee te nemen:<br />

1 S<strong>in</strong>ds 2000 is de rente niet zo laag geweest en dat<br />

werkt stimulerend op rendementen van bedrijven,<br />

beurskoersen, overnames maar ook op de particuliere<br />

bested<strong>in</strong>gen. Verder zakken van de rente is onwaarschijnlijk.<br />

2 <strong>De</strong> huidige opwaartse trend startte <strong>in</strong> 2012. Economische<br />

groei boven de 3% komt niet zo heel veel voor;<br />

<strong>in</strong> de periode 1996-2016 desalniettem<strong>in</strong> toch maar<br />

liefst 7 jaar. Economische cycli lijken korter te<br />

worden; ups en downs volgen elkaar sneller op.<br />

3 Perioden van economische groei boven de 3% duurden<br />

de afgelopen 20 jaar relatief kort, tussen de 2 en 5 jaar.<br />

Voor de huidige periode is 2017 het eerste jaar.<br />

MET ONS GAAT HET GOED,<br />

MET MIJ KAN HET BETER…<br />

Moment van bez<strong>in</strong>n<strong>in</strong>g<br />

> Refererend aan de titel van dit epistel is nu het moment<br />

voor vakbroeders hun bedrijven economisch gezien stevig te<br />

verankeren en toekomstbestendig te maken.<br />

> Uitgangspunt daarbij zijn zaken als verzorg<strong>in</strong>gsgebied,<br />

marktpotentie en strategie, gevolgd door groeiscenario’s,<br />

rentabiliteit en de verhoud<strong>in</strong>gen op de balans.<br />

> Na 2012 zal de gemiddelde omzet per bedrijf met tussen<br />

de 10% en 12% moeten zijn gegroeid tot een niveau van<br />

€ 800.000. <strong>De</strong> extrapolatie is gebaseerd op een groei van de<br />

markt <strong>in</strong> omzet van respectievelijk -5%, 4%, 3%, 3% en 7%<br />

(gerekend vanaf 2013).<br />

> <strong>De</strong> gemiddelde marge <strong>in</strong> een verbeterde marktsituatie zou<br />

normaal gezien iets zijn opgelopen naar 47% met een<br />

verbeter<strong>in</strong>g <strong>in</strong> de totale kosten naar 43% van de omzet.<br />

Gemeten aan de gemiddelde <strong>in</strong>flatie over de periode 2013-2017<br />

moeten de kostenstijg<strong>in</strong>gen b<strong>in</strong>nen de perken zijn gebleven,<br />

hoewel de efficiency vermoedelijk heeft geleden als gevolg<br />

van het veelvuldiger <strong>in</strong>lenen van arbeidskracht, met name voor<br />

de montage. Daarmee zouden de gemiddelde rendementen<br />

op 4-5% van de omzet moeten zijn gekomen, net onder het<br />

gewenste niveau van 6% voor bedrijven met personeel.<br />

Website<br />

> Een goede moderne website is een basisvereiste.<br />

Een rondgang langs websites van vakbroeders geeft een<br />

ontluisterend beeld. Voor de traditionele vakhandel is verkoop<br />

via <strong>in</strong>ternet op dit moment duidelijk (nog) een brug te ver.<br />

> Vooropgesteld dat men de noodzaak ervan <strong>in</strong>ziet, zijn dit<br />

vraagstukken die visie, tijd, geld en energie vragen, niet<br />

éénmalig maar permanent. <strong>De</strong> kosten zijn niet verdisconteerd<br />

<strong>in</strong> de eerdere bereken<strong>in</strong>gen, maar wel bittere noodzaak.<br />

<strong>De</strong> branche <strong>in</strong> <strong>2018</strong> · Repareer het dak als de zon schijnt!<br />

21


Prognose<br />

> <strong>De</strong> economie, het consumentenvertrouwen, de bouwsector,<br />

de situatie op de huizenmarkt en het algemene beeld <strong>in</strong> retail<br />

geven geen van alle aanleid<strong>in</strong>g tot ongerustheid voor <strong>2018</strong>.<br />

Alle onderliggende factoren zijn gunstig en dat komt niet zo<br />

heel vaak voor.<br />

> <strong>De</strong> voorlopige cijfers over 2017 overtreffen de door ons<br />

afgegeven groeiverwacht<strong>in</strong>g voor 2017. Reken<strong>in</strong>g houdend<br />

met afvlakkende economische groei en afnemende dynamiek<br />

<strong>in</strong> de huizenmarkt komen we voor <strong>2018</strong> toch ook weer op 5%<br />

groei van de markt, gestuwd door volume teruglopend naar<br />

3-4% groei <strong>in</strong> 2019.<br />

> Slimme ondernemers die <strong>in</strong>spelen op de kansen van<br />

digitaliser<strong>in</strong>g, <strong>in</strong>zetten op smart home en gemotoriseerde<br />

raamdecoratie, kunnen die groeicijfers verdubbelen.<br />

> Het begeleid<strong>in</strong>gsprogramma dat wij hebben ontwikkeld<br />

naar aanleid<strong>in</strong>g van de Quickscan is nog steeds actueel.<br />

Daarnaast is er een programma <strong>in</strong> de maak voor assessment<br />

en verbeter<strong>in</strong>g van de websites.<br />

> Beide volledig ten dienste van de branche, <strong>in</strong>clusief begeleid<strong>in</strong>g<br />

en vrijblijvend.<br />

Ontwikkel<strong>in</strong>gen smart home<br />

> Consumenten <strong>in</strong> de huidige smart home-markt vragen om<br />

naadloze uitwissel<strong>in</strong>gen tussen systemen, protocols en<br />

merken. Zij gaan er van uit dat systemen op elkaar aansluiten.<br />

> <strong>De</strong> <strong>in</strong>troductie van de Tahoma <strong>in</strong> 2010 was de eerste stap<br />

van Somfy richt<strong>in</strong>g smart home: verschillende toepass<strong>in</strong>gen,<br />

ondersteund met meerdere protocols en een diversiteit van<br />

merken.<br />

> Hoe nu verder <strong>in</strong> de nabije toekomst? Kort samengevat zijn<br />

er 4 strategische assen waarop Somfy zal voortborduren.<br />

‘Open platform’ - TaHoma<br />

> Naar objectieve maatstaven is de TaHoma op dit ogenblik<br />

een van de meer complete smart home-oploss<strong>in</strong>gen en blijft<br />

het Somfy-vlaggenschip. Naast de 16 merken waarmee de<br />

TaHoma op dit moment al uitwissel<strong>in</strong>gen kent, zullen Legrand<br />

en Schneider worden toegevoegd (vanaf beg<strong>in</strong> <strong>2018</strong>).<br />

Open API<br />

> Met een API geeft Somfy derden toegang tot de Connexoon<br />

en de TaHoma. Een API is een set van rout<strong>in</strong>es, functies en<br />

tools voor het bouwen van software-applicaties.<br />

Open ecosystemen<br />

> Somfy-oploss<strong>in</strong>gen zijn <strong>in</strong>middels (of worden op korte<br />

termijn) compatibel met open voice control en serviceplatformen:<br />

Amazon Alexa, IFTTT, Google Assistant en Apple<br />

HomeKit.<br />

Protocols<br />

> Alweer enige tijd geleden is Somfy toegetreden tot Thread<br />

en Zigbee. Op <strong>in</strong>ternationaal niveau werkt Somfy daar samen<br />

met onder andere Google en Samsung op het gebied van<br />

protocols voor de toekomst <strong>in</strong> smart home-toepass<strong>in</strong>gen.<br />

> Io-homecontrol is een veilig bi-directioneel protocol specifiek<br />

geschikt voor de bekende Somfy-toepass<strong>in</strong>gen, door wettelijke<br />

voorschriften met name toepasbaar <strong>in</strong> Europa, het Midden-<br />

Oosten en Afrika. Somfy zal <strong>in</strong> dit protocol blijven <strong>in</strong>vesteren<br />

en op basis daarvan de mogelijkheden tot uitwissel<strong>in</strong>g verder<br />

vergroten.<br />

> Naast het Somfy RTS en io-protocol bestaan er gateways<br />

naar Z-Wave en EnOcean, alsmede uitwissel<strong>in</strong>gen ‘<strong>in</strong> de cloud’<br />

met Philips Hue en Verisure.<br />

22 <strong>De</strong> branche <strong>in</strong> <strong>2018</strong> · Repareer het dak als de zon schijnt!


Communicatie<br />

> Met ‘Connected by Somfy’ proberen we voor e<strong>in</strong>dgebruikers<br />

een duidelijke verb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g te leggen tussen fabrikanten,<br />

<strong>in</strong>stallateurs en Somfy-producten <strong>in</strong> het kader van smart<br />

home en Internet of Th<strong>in</strong>gs. Met deze paraplu kunnen we de<br />

gezamelijke boodschap naar de markt versterken.<br />

> <strong>De</strong> filosofie van Somfy is io-technologie voor al onze<br />

producten, maar met de mogelijkheid gecontroleerd gegevens<br />

uit te wisselen met andere producten en fabrikanten.<br />

Gesloten platform passen niet langer <strong>in</strong> deze tijd, laat staan<br />

<strong>in</strong> de toekomst.<br />

> We maken producten die de branche verkoopt toekomstbestendig<br />

en voegen een nieuwe dimensie toe. Radiotechnologie<br />

voor residentieel is de facto de standaard en per<br />

def<strong>in</strong>itie bi-directioneel.<br />

CONSUMENTEN VRAGEN<br />

OM NAADLOZE UITWISSELINGEN<br />

TUSSEN SYSTEMEN,<br />

PROTOCOLS EN MERKEN<br />

<strong>De</strong> branche <strong>in</strong> <strong>2018</strong> · Repareer het dak als de zon schijnt!<br />

23


Somfy Nederland B.V.<br />

Diamantlaan 6<br />

Postbus 163<br />

2130 AD Hoofddorp<br />

Tel. +31 (0)23 55 44 900<br />

<strong>in</strong>fo.nl@somfy.com<br />

www.somfy.nl<br />

A BRAND OF<br />

GROUP<br />

24 <strong>De</strong> branche <strong>in</strong> <strong>2018</strong> · Repareer het dak als de zon schijnt!

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!