Opiniestuk Max De schryver : Afschaffing van de Senaat?

Opiniestuk van Max De Schryver
- in eigen naam -
vormt de tweede kamer een tegenmacht op de eerste kamer. Dit is ten eerste het geval doordat de burger
beter beschermd is tegen vertegenwoordigers die niet nakomen wat zij beloofd hebben. “The people can never
wilfully betray their own interests: But they may possibly be betrayed by the representatives of the people; and the danger will be
evidently greater where the whole legislative trust is lodged in the hands of one body of men, than where concurrence of separate
and dissimilar bodies is required in every public act” (Federalist Paper nr. 63).
Tevens heeft een tweede kamer tot gevolg dat er een minder groot risico ontstaat op corruptie van de
wetgevende macht, hetwelk een zeer groot risico is gezien de omvangrijke bevoegdheid van die staatsmacht.
Het wordt namelijk moeilijker om twee kamers te corrumperen dan één. “It doubles the security to the people, by
requiring the concurrence of two distinct bodies in schemes of usurpation or perfidy, where the ambition or corruption of one
would otherwise be sufficient” (Federalist Paper nr. 62).
Vervolgens zal het bestaan van twee wetgevende kamers er ook toe leiden dat wetgeving gematigder zal zijn.
Dit is vooreerst het geval wanneer voor de goedkeuring van wetten, beide kamers hun akkoord moeten
geven (a). Het idee hierachter is dat wanneer de eerste kamer een wetsvoorstel wilt laten goedkeuren, zij
weten dat zij ook de goedkeuring van de tweede kamer nodig hebben. Gezien de eerste kamer meestal geen
nutteloze voorstellen wilt maken, zal zij geneigd zijn om meer genuanceerde voorstellen op te stellen. Het
is namelijk aannemelijker dat de tweede kamer een voorstel zal goedkeuren als het minder extreem is. Hoe
extremer de voorstellen, hoe lager de kans tot goedkeuren ervan zal zijn. 1 Dit heeft uiteindelijk tot gevolg
dat de wetsvoorstellen door een bredere consensus gedragen zullen worden. Dat is wenselijk want om een
democratie leefbaar te houden en de legitimiteit ervan niet te ondergraven is een brede consensus
noodzakelijk. Dit argument geldt eveneens voor het geval waarbij de uitvoerende macht de wetgevende
macht gebruikt als verlengstuk van zijn bevoegdheden – zoals in België hoofdzakelijk het geval is.
De tweede kamer kan ook een uitdrukkelijke matigingsbevoegdheid verkrijgen (b). Montesquieu
verduidelijkte namelijk reeds dat in bepaalde gevallen de wet mogelijks te streng, te scherpziend of te blind
kan zijn. In die gevallen is het nodig dat de wetten gematigd worden. Hij zag hiervoor de tweede kamer als
het beste instituut omdat hij van oordeel was dat deze bevoegdheid niet per se aan de rechter moet
toekomen. Uiteraard hangt dit samen met de samenstelling van deze tweede kamer, waar ik zo dadelijk nog
op terug kom. Alleszins schreef Montesquieu dat in de tweede kamer meer vooraanstaande mensen zouden
moeten zetelen die een belangrijke verdienste hebben bewezen aan het land en die deel uitmaken van een
specifieke bevolkingsgroep die andere belangen heeft dan andere bevolkingsgroepen. Deze
belangentegenstelling houdt namelijk het geheel in evenwicht. Het is volgens hem aan die kamer “de wet te
matigen ten gunste van de wet, door minder strikte uitspraken te doen dan zijzelf.”
Balancering van de andere machten. – Ten slotte kan een tweede kamer ook een belangrijke check zijn op de
andere machten in het systeem. Ik besprak reeds de idee dat de tweede kamer een belangrijk evenwicht kan
creëren op de uitvoerende macht doordat die om wetsontwerpen in wetgeving te kunnen gieten nu twee
keer goedkeuring nodig heeft. In de Verenigde Staten heeft de tweede kamer ook een belangrijke
bevoegdheid bij de afzetting van de president, deel van de uitvoerende macht. Ten slotte heeft de Senaat
daar ook de bevoegdheid rechters van het Supreme Court aan te stellen. Op die manier vormt de tweede
kamer een check op de macht van de andere twee machten. Doordat de wetgevende macht in de vorm van
twee kamers belangrijke bevoegdheden heeft bij het beperken van andere machten, ontstaat een stabielere
politieke structuur.
2.2 De tweede kamer als systeem voor stabielere democratische vertegenwoordiging
Indirecte democratie als systeem. – Democratische vertegenwoordiging vormt een enorm belangrijk element van
hoe we onze huidige samenleving vormgeven. Directe democratie is niet altijd praktisch, noch wenselijk.
1 Een voorstel tot afschaffing van het eigendomsrecht dat bijvoorbeeld nipt goedgekeurd geraakt in de eerste kamer,
zal omwille van zijn extreem karakter waarschijnlijk niet door het proces van de tweede kamer geraken.