G.HOOR, magazine van GGMD. 2024
01.02.2024 • Views
Share Embed Flag

G.HOOR, magazine van GGMD. 2024

In dit magazine van GGMD staan verhalen voor en door dove en slechthorende mensen. Veel leesplezier.

In dit magazine van GGMD staan verhalen voor en door dove en slechthorende mensen. Veel leesplezier.

SHOW MORE
SHOW LESS
ePAPER READ
GGMDNL

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

START NOW

VOORJAAR | <strong>2024</strong><br />

<strong>GGMD</strong> MAGAZINE<br />

Als doof zijn<br />

bij jou hoort<br />

Het belang <strong>van</strong> Deaf<br />

Empowerment<br />

HYPERACUSIS<br />

Als geluiden pijn doen<br />

aan je oren<br />

Timothy de Graaf<br />

“Ik wil ku<br />

maken waar<br />

iedereen<br />

blij <strong>van</strong><br />

wordt”<br />

MELVIN<br />

TWELLAAR<br />

Wereldkampioen roeien<br />

is opgegroeid in de dove<br />

en horende wereld<br />

FESTIVAL VAN<br />

VOELEN, RUIKEN,<br />

ZIEN PROEVEN<br />

EN HOREN<br />

Sencity prikkelt iedereen<br />

1

INHOUD<br />

Colofon<br />

G.<strong>HOOR</strong><br />

Een uitgave <strong>van</strong><br />

stichting <strong>GGMD</strong><br />

Kanaalweg 93 C<br />

3533 HH Utrecht<br />

Telefoon 088 432 1700<br />

ggmd.nl<br />

pr@ggmd.nl<br />

Redactie<br />

Marijn Krijger en Martin Mojet<br />

Afdeling marketing &<br />

communicatie <strong>GGMD</strong><br />

Margot Bouwens,<br />

Bouwens Tekst<br />

Fotografie<br />

Richard Sterkenburg,<br />

Studio Sterkenburg<br />

Jessie Kamp<br />

Maren <strong>van</strong> der Burght<br />

Teun de Jongh<br />

Vormgeving en productie<br />

Geurt Kreijns,<br />

Lost Founders<br />

Druk<br />

Tuijtel, Hardinxveld- Giesendam<br />

Disclaimer<br />

Aan dit <strong>magazine</strong> is uiterste zorg<br />

besteed. <strong>GGMD</strong> kan echter niet<br />

instaan voor de volledigheid,<br />

accuraatheid en continue actualiteit<br />

<strong>van</strong> de geboden informatie<br />

en sluit dan ook elke aansprakelijkheid<br />

uit met betrekking tot de<br />

geboden informatie.<br />

7<br />

14<br />

Wat is jouw identiteit?<br />

Waarom het belangrijk<br />

is dat je identiteit<br />

goed aansluit bij wie<br />

en hoe je bent.<br />

dove, slechthorende<br />

Anne, Melvin en Tim<br />

en horende mensen<br />

vertellen over hun<br />

xx 17<br />

elk jaar een festival<br />

leven in de dove- en de<br />

dat al je zintuigen<br />

horende wereld.<br />

prikkelt.<br />

38<br />

Met de PLUSgroep<br />

werken aan minder<br />

uitval op school<br />

Een speciale groep<br />

voor dove- en<br />

slechthorende<br />

kinderen met<br />

41<br />

bijvoorbeeld autisme,<br />

ADHD of angsten.<br />

Leren door te kijken<br />

Timothy de Graaf is<br />

10 gezichten.”<br />

HYPERACUSIS: ALS<br />

HOREN PIJN DOET<br />

Doof en<br />

Dance<br />

Muziek kun je ook<br />

beleven, voelen en<br />

zien zonder dat je<br />

het hoort. Sencity<br />

organiseert voor<br />

een veelzijdig beeldend<br />

kunstenaar en doof. “Dove<br />

mensen houden niet<br />

<strong>van</strong> precies geschilderde<br />

28<br />

Gavin is doof en<br />

gaat steeds slechter<br />

zien. Hij moet op<br />

andere manieren<br />

leren communiceren,<br />

zoals met<br />

braille en social<br />

haptic communication.<br />

“Dit is mijn<br />

nieuwe ik!”<br />

2

Identiteit, dat is het thema <strong>van</strong> deze G.Hoor.<br />

Het <strong>magazine</strong> dat we nu voor de vierde keer<br />

maken en waarin dove mensen en mensen<br />

met een gehoorbeperking centraal staan. Laat<br />

je ook deze keer meeslepen door inzichten,<br />

portretten, mooie verhalen en interessante<br />

artikelen.<br />

volg ggmd<br />

@ggmd<br />

Zoals een artikel met GZ-psycholoog Caroline<br />

<strong>van</strong> den Berg over wat we onder ‘identiteit’<br />

verstaan. In een drieluik stelden we vervolgens<br />

de vraag: waar voel jij je het meest bij horen? De<br />

dovengemeenschap, de horende gemeenschap of alle<br />

twee? Het antwoord komt <strong>van</strong> wereldkampioen roeien<br />

en CODA (child of deaf adults) Melvin Twellaar, de<br />

doofblinde Tim Zonnenberg en Anna de Leur, moeder<br />

<strong>van</strong> een gezin dat zich helemaal heeft ondergedompeld<br />

in de dovengemeenschap. In dit <strong>magazine</strong> vind je<br />

verder het portret <strong>van</strong> de dove kunstenaar Timothy<br />

de Graaf en de inspirerende rubrieken ‘Mijn werk<br />

en ik’ en ‘Gtalenteerd’. Want juist dat wat mogelijk<br />

is, benadrukken we in G.Hoor. Zo ook in het artikel<br />

‘Knallende muziek en flitsende lichtshows’ over<br />

verschillende festivals. En in het interview met Joni<br />

Oyserman, voorzitter <strong>van</strong> het Adviescollege NGT dat het<br />

ministerie <strong>van</strong> Binnenlandse Zaken adviseert over hoe je<br />

het gebruik <strong>van</strong> NGT in de samenleving bevordert.<br />

Blader er eens doorheen, lees de artikelen en<br />

inspirerende interviews en deel vooral het <strong>magazine</strong> met<br />

anderen zodat iedereen de verhalen kan lezen.<br />

Veel leesplezier!<br />

Marijn Krijger<br />

Adviseur Marketing en Communicatie <strong>GGMD</strong><br />

m.krijger@ggmd.nl<br />

3

KORTNIEUWS<br />

Sporten doe je<br />

samen. Ook als<br />

je doof of slechthorend<br />

bent<br />

Op de website <strong>van</strong> Deelkracht staan<br />

drie folders en een online module<br />

met tips over hoe sporten leuk en<br />

toegankelijk wordt voor doven en<br />

slechthorenden.<br />

Een algemene folder, een folder voor<br />

ouders en jongeren, en een folder voor<br />

sporttrainers en sportverenigingen.<br />

Voor trainers en coaches is er ook gratis<br />

online lesmateriaal om de communicatie<br />

met dove en slechthorende sporters te<br />

verbeteren.<br />

Meer weten?<br />

lees meer op<br />

deelkracht.nl/producten<br />

Prikkelarme avonden<br />

in het Rijksmuseum<br />

Heb je last <strong>van</strong> veel of hard geluid? Ben je snel overprikkeld?<br />

Het Rijksmuseum organiseert prikkelarme<br />

avonden. Deze avonden zijn na sluitingstijd <strong>van</strong> 18-21<br />

uur. Er zijn dan weinig mensen, geen kinderen en er<br />

is een stille ruimte om even te zitten. Je mag op deze<br />

avonden ook iemand meenemen.<br />

De eerste prikkelarme<br />

avonden in <strong>2024</strong> zijn op:<br />

2 maart - Tentoonstelling<br />

Frans Hals<br />

6 april - Tentoonstelling<br />

17 de en 19 de eeuw<br />

1 juni - Tentoonstelling<br />

Frans Hals<br />

FOTO: Erik Smits<br />

4

Zorgtraject voor<br />

perceptieve<br />

slechthorendheid<br />

moet beter<br />

Perceptieve slechthorendheid is de meest<br />

voorkomende vorm <strong>van</strong> slechthorendheid.<br />

Het wordt veroorzaakt door schade aan het<br />

binnenoor. Het zorgtraject voor volwassenen<br />

met perceptieve slechthorendheid moet<br />

verbeterd worden.<br />

Dat hebben Zorginstituut Nederland, patiëntenorganisaties,<br />

zorgverleners, zorgaanbieders en<br />

zorgverzekeraars samen vastgesteld. De verbetermogelijkheden<br />

en de afspraken die partijen<br />

hebben gemaakt voor de verbetering <strong>van</strong> de<br />

hoorzorg, staan beschreven in het ‘Verbetersignalement<br />

Perceptieve slechthorendheid bij volwassenen<br />

– Onderweg naar passende hoorzorg’.<br />

Meer weten?<br />

www.zorginstituutnederland.nl/<br />

publicaties/<br />

Songteksten in<br />

gebarentaal<br />

Salina Jansen plaatst op haar TikTok-account<br />

@salinajansenn video’s waarop ze in<br />

Nederlandse gebarentaal (NGT) meezingt<br />

met bekende liedjes. Salina kan goed<br />

gebaren omdat haar ouders en broer doof<br />

zijn. Ze maakt de video’s zodat dove en<br />

slechthorende mensen kunnen genieten <strong>van</strong><br />

de songteksten. Bovendien hoopt ze dat er<br />

door haar video’s meer aandacht komt voor<br />

NGT en dat meer mensen deze taal gaan<br />

leren.<br />

<br />

Bron: NOS<br />

Van gehoorverlies<br />

tot hoortoestel.<br />

Wie doet wat?<br />

Bij problemen met je gehoor verwijst de<br />

huisarts je meestal door naar een KNO-arts<br />

of een Audiologisch Centrum. En dan is<br />

er ook nog de audicien. Maar wie doet nu<br />

eigenlijk wat?<br />

CHECKLIST<br />

Onderzoek richtlijn<br />

hinderlijk geluid &<br />

auditieve beperking<br />

op de werkvloer<br />

Je leest het hier<br />

www.stichtinghoormij.nl<br />

<br />

Volg je graag<br />

de politiek?<br />

Welk gedrag maakt een hinderlijk geluid? In het<br />

Jeroen Bosch Ziekenhuis in Den Bosch wordt<br />

hier op vier afdelingen onderzoek naar gedaan.<br />

In workshops worden zorgverleners zich bewust<br />

<strong>van</strong> gedrag dat een hinderlijk geluid veroorzaakt.<br />

Het verminderen <strong>van</strong> hinderlijke geluiden maakt<br />

dat de patiënt meer rust ervaart, sneller herstelt<br />

en het ziekenhuis eerder kan verlaten. Bovendien<br />

kan op deze manier eventuele slechthorendheid<br />

bij de patiënt sneller herkend worden.<br />

<br />

Bron: ZonMW<br />

Via www.tweedekamer.nl/debat_en_vergadering/livedebatten<br />

kun je met ondertiteling<br />

of tolk NGT, de debatten in de Tweede<br />

Kamer live volgen. Dat geldt ook voor het<br />

vragenuurtje dat elke dinsdag aan het begin<br />

<strong>van</strong> de vergadering wordt gehouden.<br />

Volg de debatten hier<br />

tweedekamer.nl/debat_en_<br />

vergadering/livedebatten<br />

5

Zo communiceer<br />

je met mensen met<br />

een beperking in<br />

horen én zien<br />

Ken je iemand met een beperking in horen én<br />

zien, ook wel doofblindheid? Er is nu een tipkaart<br />

Communicatie.<br />

Hierop staan handige tips om contact te maken en op<br />

een gelijkwaardige manier in gesprek te gaan met<br />

doofblinde mensen. Heb je zelf een beperking in horen<br />

én zien? Je kunt de tipkaart ook doorsturen naar mensen<br />

in je omgeving.<br />

Meer weten?<br />

lees meer op deelkracht.nl/producten<br />

5 tips<br />

Leren genieten <strong>van</strong><br />

muziek met een CI<br />

Als je een CI draagt, is het nooit te vroeg of te laat om te<br />

beginnen met muziektraining. Hoe je dat doet?<br />

1. Begin met eenvoudige liedjes, zoals een solo met één<br />

instrument en veel herhalingen. Of muziek met een sterke<br />

beat. I walk the line <strong>van</strong> Johnny Cash is volgens CI-dragers<br />

een goed nummer om mee te oefenen.<br />

2. Luister naar muziek die je kent. Je geheugen helpt om<br />

de ontbrekende klanken in te vullen.<br />

3. Combineer luisteren met kijken, bijvoorbeeld naar<br />

een videoclip.<br />

4. Gebruik voor een optimale geluidskwaliteit een<br />

hoofdtelefoon. Of luister via een hoorhulpmiddel<br />

met directe audio-invoer.<br />

5. En als laatste: oefenen, oefenen, oefenen.<br />

<br />

Bron: Med-el<br />

Sociale<br />

kaart<br />

Doofblindheid<br />

In de sociale kaart Doofblindheid<br />

staat het landelijke<br />

aanbod aan behandeling,<br />

begeleiding, onderwijs en<br />

woonvormen voor mensen<br />

met een beperking in horen<br />

én zien. Zo wordt deze ondersteuning<br />

beter vindbaar<br />

voor doofblinde mensen,<br />

hun naasten en professionals.<br />

De kaart zelf verkennen?<br />

doofblindheid.socialekaartnederland.nl/<br />

6

WAT IS JOUW<br />

IDENTITEIT<br />

Iedereen heeft een identiteit. Maar wat is dat eigenlijk: je<br />

identiteit? Hoe vormt die zich? En waarom is het belangrijk<br />

dat je identiteit goed aansluit bij wie en hoe je bent? We<br />

vroegen het aan Caroline <strong>van</strong> den Berg, psychotherapeut en<br />

GZ-psycholoog bij <strong>GGMD</strong>, en doof.<br />

Op de vraag hoe ze het begrip ‘identiteit’ zou<br />

omschrijven, antwoordt Caroline dat je identiteit<br />

samenhangt met je ergens bij horen voelen.<br />

Het is het gevoel dat je elkaar zonder woorden<br />

begrijpt en elkaar aanvoelt. Bijvoorbeeld omdat<br />

je dezelfde taal gebruikt, dezelfde cultuur deelt,<br />

dezelfde huidskleur hebt, uit hetzelfde land<br />

komt of tot eenzelfde gemeenschap behoort<br />

zoals de dovengemeenschap of de lhbtiq+-gemeenschap.<br />

Je identiteit bestaat uit meerdere<br />

stukjes. Je bent immers man, vrouw of non-binair;<br />

je bent wit of <strong>van</strong> kleur; in Nederland<br />

geboren of elders op de wereld. En dat zijn<br />

maar een paar voorbeelden <strong>van</strong> alle ‘stukjes’ die<br />

maken dat iemand is wie hij is en die invloed<br />

hebben op de groep waar je je bij thuis voelt.<br />

Daarnaast heeft identiteit ook te maken met<br />

mogen zijn wie je bent, en dat je daar tevreden<br />

mee bent.<br />

Vanaf je geboorte<br />

Vanuit de maatschappij krijgen we al snel waarden<br />

en normen mee over welke rol bij ons past.<br />

Denk bijvoorbeeld aan beschuit met blauwe<br />

muisjes voor jongetjes en roze voor meisjes. En<br />

als het kind iets ouder is, worden jongens vaak<br />

aangesproken op stoer gedrag en niet huilen, en<br />

meisjes op lief en zorgzaam zijn. Dat betekent<br />

dat hoe we worden opgevoed en de waarden<br />

en normen <strong>van</strong> de mensen om ons heen, <strong>van</strong><br />

7

invloed zijn op hoe we worden en waar we ons bij horen<br />

voelen. “In de puberteit worden leeftijdsgenoten belangrijk.<br />

Het zijn de jaren waarin de vraag centraal staat: wie<br />

ben ik en bij welk groepje wil ik horen? Als een puber zich<br />

kan identificeren met gelijkgestemden, voelt ie zich vaak<br />

lekker en ontwikkelt ie zich goed. Ben je doof of slechthorend<br />

en ken je geen andere doven of slechthorenden, en<br />

zit je dus altijd tussen horende mensen, dan doet dat iets<br />

met je zelfbeeld. Want in een horende groep val je op, ben<br />

je anders. En slechts weinig pubers willen anders zijn.”<br />

Wie en hoe je bent<br />

Als dove mensen zich identificeren met horende mensen,<br />

omdat ze ‘gewoon’ willen zijn, kunnen er problemen ontstaan.<br />

Caroline legt het uit aan de hand <strong>van</strong> een plaatje.<br />

“Als je naar het plaatje kijkt, zie je het volgende: Als je<br />

doof bent en je associeert je met cultureel Doven* dan ligt<br />

Cultureel Doven:<br />

*Bij cultureel Doven is het woord<br />

Doof meer een uiting <strong>van</strong> hun<br />

identiteit dan dat het aangeeft of ze<br />

kunnen horen of niet. Iedereen, ook<br />

horende en slechthorende mensen<br />

die zich thuis voelen in de dovenwereld,<br />

kan tot de groep cultureel<br />

Doven behoren. Caroline: “Deze<br />

mensen gebruiken vaak Nederlands<br />

Gebarentaal en gebruiken hulpmiddelen.<br />

Of je ziet het terug in de<br />

kunstvormen waar ze <strong>van</strong> houden,<br />

zoals poëzie in gebarentaal.” Als het<br />

om de culturele betekenis <strong>van</strong> het<br />

woord doof gaat, wordt Doof vaak<br />

met een hoofdletter geschreven.<br />

DOOFSLECHTHOREND<br />

CULTUREEL DOOF<br />

HOREND<br />

die identiteit heel dicht bij wie of hoe<br />

jij bent - zie het korte groene lijntje.<br />

Maar als je doet alsof je horend bent,<br />

dan ligt dat ver uit elkaar - zie de<br />

langere rode lijn. Dan kun je niet<br />

zijn wie je werkelijk bent. Hoe meer<br />

je camoufleert dat je doof bent, hoe<br />

meer identiteitsproblemen kunnen<br />

ontstaan. Een voorbeeld daar<strong>van</strong> is<br />

kinderen met een CI. We zien vaak<br />

dat ouders <strong>van</strong> dove kinderen met<br />

een CI vinden dat gebarentaal leren<br />

niet nodig is. Het kind wordt horend<br />

opgevoed, maar ze overschatten<br />

hun kind vaak in wat ze horen. De<br />

kinderen krijgen dan vaak complimenten<br />

voor wat ze horen, maar<br />

het compliment ‘wat kun je mooi<br />

gebaren’ krijg je veel minder vaak.<br />

Hun dovenidentiteit wordt daardoor<br />

minder beloond. Het benadrukt dat<br />

hoe meer je op horenden lijkt, hoe<br />

beter het is. De vraag is waarom en<br />

hoezo? Kinderen met een CI zouden<br />

niet moeten hoeven kiezen. Het kan<br />

ook en en zijn. Biedt biculturaliteit,<br />

dus én gebarentaal én gesproken<br />

taal aan. Het een is niet beter dan<br />

het ander, het verrijkt elkaar. En het<br />

maakt het mogelijk dat ze zich ook<br />

kunnen blijven identificeren met de<br />

dovengemeenschap.”<br />

8

Doen alsof je horend bent<br />

Bij dove mensen die doen alsof ze horend zijn,<br />

zie je vooral de volgende klachten ontstaan:<br />

een laag zelfbeeld, depressieve gevoelens en<br />

sociale angst. Sociale angst houdt in dat je bang<br />

bent dat mensen je niet aardig vinden. Of dat<br />

je bang bent om kritiek te krijgen of om gepest<br />

of uitgelachen te worden. Uit onderzoek komt<br />

naar voren dat als we kijken naar welke kinderen<br />

zich psychisch het beste voelen, het rijtje er<br />

als volgt uitziet:<br />

1. dove kinderen in de dove en horende wereld<br />

2. dove kinderen die onder doven zijn<br />

3. dove kinderen in een horende wereld<br />

Vooral in de derde groep kunnen problemen<br />

ontstaan met identiteit en zelfbeeld. “Het is<br />

belangrijk dat dove kinderen een sterke dove<br />

identiteit hebben. Deaf empowerment is hiervoor<br />

heel belangrijk. Empowerment betekent:<br />

iemand tot iets in staat stellen. Deaf empowerment<br />

zorgt ervoor dat dove mensen in hun<br />

kracht komen te staan. Dat ze tevreden zijn<br />

met wie en hoe ze zijn. En het gevoel hebben<br />

erbij te horen.”<br />

Caroline<br />

<strong>van</strong> den Berg<br />

Psychotherapeut /<br />

GZ-psycholoog <strong>GGMD</strong><br />

Als GZ-psycholoog is<br />

Caroline verantwoordelijk voor<br />

diagnostiek en indicatiestelling<br />

bij cliënten met een auditieve<br />

beperking en is ze verantwoordelijk<br />

voor de behandeling <strong>van</strong><br />

diverse psychische en psychiatrische<br />

klachten.

Timothy de Graaf<br />

Je herkent mijn werk<br />

aan het groene oor<br />

“Ik profileer mij niet als dove schilder.” Aan het woord is Timothy<br />

de Graaf, professioneel kunstenaar in Amsterdam. Hij maakt<br />

schilderijen, pentekeningen, bronzen beelden en behang. De<br />

laatste tijd maakt hij vooral kleurrijke, abstracte schilderijen <strong>van</strong><br />

katten en gezichten. Altijd met een groen, driehoekig oor, want dat<br />

is zijn handtekening.<br />

Hij werd geboren in Melbourne, Australië. De voorzieningen<br />

voor dove mensen waren daar in die tijd minder<br />

dan in Nederland. Dus toen het niet goed met hem<br />

ging, verhuisde het hele gezin De Graaf terug naar Nederland.<br />

Ze gingen in Groningen wonen. Van jongs af<br />

aan tekende Timothy al. Het ontspant hem. “Toen ik<br />

een jaar of 12 was, heb ik <strong>van</strong> een kunstschilder geleerd<br />

om met olieverf op doek te schilderen. Hij was horend<br />

en kon geen gebarentaal, maar hij kon goed uitleggen.<br />

Dat was echt super.” Na de middelbare school twijfelde<br />

hij of hij goed genoeg was om naar de kunstacademie<br />

in Groningen te gaan of beter een andere opleiding<br />

kon gaan volgen. Hij koos voor de kunstacademie. “Je<br />

moet dan werk laten zien dat je gemaakt hebt. Dat is<br />

heel spannend. Gelukkig werd ik aangenomen.” Bij de<br />

kunstacademie had hij een fijne tijd. Voor de communicatie<br />

nam hij als het even kon een tolk gebarentaal<br />

mee. “Er waren toen nog niet zoveel tolken, dus het<br />

was wel eens lastig. Als ik geen tolk<br />

had, schreven de docenten op wat<br />

ik moest doen. Mijn moeder ging<br />

ook wel eens mee om te tolken of<br />

te helpen met schrijven. Vakken als<br />

filosofie en kunstgeschiedenis vond<br />

ik wel moeilijk. Je moet daar veel<br />

voor schrijven en dat kan ik niet zo<br />

goed. Gelukkig leer je schilderen<br />

en zo door te kijken en te doen. Dat<br />

kan ik heel goed.”<br />

Signatuur<br />

Op de vraag of zijn doof zijn invloed<br />

heeft op zijn kunst, antwoordt hij<br />

stellig: “Nee, ik profileer me ook<br />

niet als dove schilder. Twintig jaar<br />

geleden maakte ik wel schilderijen<br />

10

11

met daarop gebarende mensen. Maar realistisch werk<br />

verkoopt niet echt. Bovendien houden dove mensen<br />

niet <strong>van</strong> heel precies geschilderde gezichten. Mijn<br />

identiteit is niet echt <strong>van</strong> belang voor mijn kunst. Ik<br />

richt mij daarmee ook niet speciaal op de dovengemeenschap.<br />

Ik wil kunst maken waar iedereen blij<br />

Mijn identiteit is niet echt <strong>van</strong><br />

belang voor mijn kunst<br />

<strong>van</strong> wordt, dus ook horende mensen. Ik maak nu veel<br />

schilderijen met felgekleurde, abstracte gezichten en<br />

katten - ik ben dol op katten, maar als iemand liever<br />

honden of konijnen wil, kan dat natuurlijk ook. Je<br />

moet als kunstenaar durven om met veel kleur te<br />

werken. Blauw, geel, rood. Ik doe niet mijn best om<br />

kleuren te mengen, maar smeer ze zo op het doek. Aan<br />

mijn signatuur, mijn handtekening, kun je zien dat ik<br />

doof ben. Het is een groen, driehoekig oor. Dat zie je<br />

op al mijn abstracte schilderijen terugkomen.”<br />

Inspiratie<br />

Om inspiratie voor zijn schilderijen op te doen, gaat<br />

Timothy vaak naar boekwinkels, galeries en musea. “Ik<br />

heb musea over de hele wereld bezocht. Van Parijs tot<br />

Stockholm en <strong>van</strong> New York tot Moskou. In Amsterdam<br />

kom ik graag in het Rijksmuseum. Rembrandt is<br />

echt fantastisch. Galeries bezoeken doe ik ook graag.<br />

Het is moeilijk om je werk in galeries te krijgen. Het<br />

is ook duur, want de publiciteit eromheen moet je<br />

zelf doen. En mensen komen weinig naar galeries<br />

om kunst te kopen. Eigenlijk zou ik iemand moeten<br />

hebben die alles voor mij kan regelen. Want ik ben wel<br />

bekend in de dovengemeenschap, maar bij horenden<br />

minder. De communicatie is dan toch een ding. Het<br />

netwerken, een praatje maken met horende galeriehouders<br />

en klanten, is voor mij lastiger. Ik sta wel<br />

een paar keer per jaar op een kunstfair. Verschillende<br />

kunstenaars laten daar hun werk zien en je kunt er<br />

ook werk kopen. Fairs zijn heel erg leuk. Er is zoveel<br />

te zien. Om met bezoekers te kunnen praten, neem ik<br />

daar wel altijd een tolk Nederlands Gebarentaal mee<br />

naartoe. Dat werkt goed.”<br />

Brood op de plank<br />

Dat het moeilijk is om alleen met kunst je brood te<br />

verdienen, merkt ook Timothy. “Als kunstschilder<br />

ben je afhankelijk <strong>van</strong> wat je verkoopt. Je inkomsten<br />

schommelen daardoor, maar de huur blijft wel elke<br />

maand even hoog. Ik heb er daarom altijd ander werk<br />

naast gedaan. Eerst bij Guyot, de dovenschool in Haren.<br />

Daar maakte ik tekeningen <strong>van</strong> gebaren. Daarna<br />

heb ik een jaar bij een bedrijf in Groningen gewerkt. Ik<br />

maakte daar animaties, maar dat bedrijf ging jammer<br />

genoeg failliet. Toen ik naar Amsterdam verhuisde,<br />

12

en ik bij het Handtheater gaan<br />

werken. Daar deed ik camerawerk<br />

en filmmontage. Omdat ze op een<br />

gegeven moment geen subsidie meer<br />

kregen, moesten ze helaas stoppen.<br />

Toen ben ik bij SWDA (Stichting<br />

Welzijn Doven Amsterdam) gaan<br />

werken, ook camerawerk en montage.<br />

Ik heb daar 17 jaar gewerkt, maar het<br />

waren te weinig uren om <strong>van</strong> rond<br />

te komen, dus ik ben ermee gestopt.<br />

Dit jaar hoop ik aan tien fairs mee te<br />

doen en daar met de verkoop <strong>van</strong> mijn<br />

schilderijen voldoende te verdienen.<br />

Dat zou wel heel fijn zijn.”<br />

! TIP<br />

Brabant<br />

Art Fair<br />

Op 16 en 17 maart <strong>2024</strong><br />

staat Timothy de Graaf met<br />

zijn werk op de Brabant<br />

Art Fair in de Koepelhal<br />

in Tilburg. Kijk voor meer<br />

informatie over deze en<br />

andere fairs en exposities<br />

op de site <strong>van</strong> Timothy.<br />

Dromen<br />

Het huis <strong>van</strong> Timothy is ook zijn<br />

atelier. Het staat en hangt bomvol met<br />

schilderijen. “Waar ik <strong>van</strong> droom? Een<br />

groot atelier. En ik zou wel een heel<br />

groot schilderij willen maken. Nu kan<br />

dat niet, want mijn huis is daar niet<br />

groot genoeg voor. Maar iets <strong>van</strong> 10<br />

bij 14 meter of zoiets lijkt me leuk.<br />

Maakt niet uit in welke stijl of met wat<br />

voor materiaal, ik vind alles leuk. Als<br />

het maar groot is. Mocht het er ooit<br />

<strong>van</strong> komt, dan zet ik er groot groen,<br />

driehoekig oor op. Dan weet je dat het<br />

<strong>van</strong> mij is.”<br />

13

Hyperacusis<br />

Als geluiden pijn<br />

doen aan je oren<br />

Over hyperacusis hoor en lees je nauwelijks iets. Toch schat de KNO-vereniging dat<br />

3% <strong>van</strong> de Nederlandse bevolking er last <strong>van</strong> heeft. Mensen die hyperacusis hebben,<br />

ervaren gewone geluiden als hinderlijk, irritant of zelfs pijnlijk. Dat kan bijvoorbeeld<br />

het geluid <strong>van</strong> een theelepeltje zijn dat op een schoteltje tikt, de vaatwasser, de<br />

kinderen, de buren. Met Femke Blom, GZ-psycholoog bij <strong>GGMD</strong>, praten we over hoe<br />

hyperacusis ontstaat en wat er <strong>van</strong>uit psychologisch perspectief aan te doen is.<br />

Femke Blom<br />

GZ-psycholoog <strong>GGMD</strong><br />

Als GZ-psycholoog is<br />

Femke verantwoordelijk voor<br />

diagnostiek en indicatiestelling<br />

bij cliënten met een auditieve<br />

beperking en is ze verantwoordelijk<br />

voor de behandeling<br />

<strong>van</strong> diverse psychische/<br />

psychiatrische klachten, zoals<br />

hyperacusis en tinnitus.<br />

Waar hyperacusis door<br />

ontstaat, blijft een beetje<br />

gissen. Ook uit wetenschappelijk<br />

onderzoek komt niet één duidelijk<br />

antwoord naar voren. Olav Wagenaar<br />

en Arno Lieftink, twee grote<br />

namen op het gebied <strong>van</strong> tinnitus<br />

en hyperacusis, zien het als een<br />

neurologisch probleem. Dus niet als<br />

een probleem in het oor, maar in de<br />

hersenen. Gehoorverlies en psychisch<br />

functioneren – bijvoorbeeld stress –<br />

kunnen een rol spelen in het ontstaan<br />

<strong>van</strong> hyperacusis. Maar een oorzakelijk<br />

verband is niet aangetoond. Femke:<br />

“Hyperacusis is soms te linken aan<br />

het dragen <strong>van</strong> een hoortoestel,<br />

omdat alles dan harder binnenkomt.<br />

Dat kan heel vervelend zijn.<br />

Daarnaast zien we <strong>van</strong>uit de praktijk<br />

bij <strong>GGMD</strong> nog drie andere manieren<br />

waarop hyperacusis kan ontstaan:”<br />

1. Een gevolg <strong>van</strong> tinnitus<br />

“Hyperacusis kan een gevolg<br />

zijn <strong>van</strong> tinnitus. Uit angst dat<br />

de tinnitus erger wordt, kunnen<br />

mensen voorzichter worden met<br />

geluiden en er meer alert op zijn.<br />

Door zich minder aan geluid<br />

bloot te stellen, creëren ze er een<br />

overgevoeligheid voor. Het zou<br />

dan een aangeleerde geluidsangst<br />

kunnen zijn.”<br />

2. Overprikkelingshyperacusis<br />

“Deze vorm noem ik ook wel<br />

burn-out-hyperacusis. Als mensen<br />

een druk leven hebben en<br />

een beetje op zijn, worden ze gevoeliger<br />

voor wat er om hen heen<br />

gebeurt. Stel je voor: je hebt een<br />

drukke werkdag gehad en thuis<br />

heb je schreeuwende kinderen<br />

en staan de afzuigkap en de<br />

14

adio aan. Die radio kan dan de druppel zijn, dat<br />

geluid wordt je te veel. Het kan dan gebeuren dat<br />

de spreekwoordelijke emmer overloopt en dat de<br />

drukte om je heen voor verstoring zorgt in het<br />

toch al wat wankele evenwicht.”<br />

3. Onveiligheids-hyperacusis<br />

“Ander woord hiervoor is oude-pijn-hyperacusis.<br />

Bij mensen die veel onveiligheid en pijn in<br />

hun leven hebben ervaren, kan zich dat uiten<br />

als hyperacusis. Omdat zij vaak niet geleerd<br />

hebben om rekening met zichzelf te houden,<br />

schreeuwt de hyperacusis ‘er wordt niet naar mij<br />

geluisterd’. Aangeven dat bijvoorbeeld de buren<br />

te luidruchtig zijn of dat de vaatwasser zachter<br />

ingeruimd moet worden, lukt vaak wel. Maar<br />

op andere vlakken aangeven wat hun behoeften<br />

zijn, vinden ze soms moeilijk. Waarom zouden<br />

ze, vroeger werd er ook niet naar ze geluisterd.<br />

Mensen die last hebben <strong>van</strong> deze vorm <strong>van</strong><br />

hyperacusis, moeten leren te uiten waar ze echt<br />

behoefte aan hebben. En dat is mogelijk niet het<br />

zachtjes inruimen <strong>van</strong> de vaatwasser.”<br />

Het is een signaal<br />

“Voor alle duidelijkheid. Bij geen <strong>van</strong> de hierboven<br />

genoemde ontstaanswijzen beelden mensen zich iets<br />

in. Hun lichaam geeft het signaal af ‘dit doet pijn’. Het<br />

is goed om daarmee naar de huisarts te gaan, die kan<br />

je doorverwijzen naar een GZ-psycholoog.<br />

15

Behandelprogramma<br />

hyperacusis<br />

Het behandelprogramma hyperacusis <strong>van</strong> <strong>GGMD</strong><br />

start met de cursus Controle over tinnitus/hyperacusis.<br />

Deze cursus bestaat uit 2 groepsbijeenkomsten met<br />

informatie over tinnitus en hyperacusis, over wat de<br />

oorzaken en gevolgen kunnen zijn en tips over hoe je<br />

de gevolgen beheersbaar kunt maken.<br />

Mensen met ernstige klachten kunnen daarna deelnemen<br />

aan Werken aan tinnitus en hyperacusis intensief.<br />

Dit zijn 10 groepsbijeenkomsten met als doel om op een<br />

zachtaardige manier naar jezelf, je situatie (bijvoorbeeld:<br />

geluiden) en je emoties te kijken, terwijl je het leven leidt<br />

dat je wilt. We doorlopen hierbij zes stappen door:<br />

We zien dat mensen met hyperacusis<br />

zich terugtrekken. Ze gaan bijvoorbeeld<br />

niet meer naar feestjes, krijgen<br />

een conflict met de buren omdat die<br />

te veel lawaai zouden maken of willen<br />

niet meer naar de supermarkt omdat<br />

het gerammel <strong>van</strong> de winkelwagentjes<br />

pijn doet aan hun oren. Wat je soms ook<br />

ziet, is dat mensen wel naar een concert<br />

gaan, maar een theelepeltje dat op een<br />

schoteltje tikt niet kunnen verdragen.<br />

Dat kan. De vraag is dan ‘wat zit daar<br />

achter?’. Mogelijk speelt de klacht minder<br />

als je doet wat je werkelijk wilt.<br />

Kan hyperacusis verdwijnen?<br />

Of hyperacusis weer kan verdwijnen,<br />

daarover zijn de meningen verdeeld.<br />

Femke ziet in de praktijk dat het wel<br />

mogelijk is. “Bij sommige vormen <strong>van</strong><br />

hyperacusis gaat het om de verbinding<br />

tussen lichaam en geest. Je moet dat dan<br />

wel echt aan durven pakken. Als eerste<br />

is belangrijk dat je erachter komt wat<br />

de klacht eigenlijk zegt. Als je dat weet,<br />

kun je verder.” Dat gaat niet <strong>van</strong> <strong>van</strong>daag<br />

op morgen, maar met een goede behandeling<br />

door een ervaren (GZ-)psycholoog<br />

met kennis over hyperacusis, zijn<br />

goede resultaten te bereiken.<br />

Stap 1: Zicht krijgen op vermijdings- en controlestrategieën<br />

en de gevolgen daar<strong>van</strong>. Onderscheid<br />

tussen pijn en lijden. Welke regels<br />

leg je jezelf in het algemeen op?<br />

Stap 2: Actief opwekken <strong>van</strong> de hyperacusis.<br />

Regels overboord durven gooien.<br />

Stap 3: Afstand nemen en onderuithalen <strong>van</strong> gedachten.<br />

Stap 4: Aandacht <strong>van</strong> de hyperacusis af kunnen<br />

halen, aandacht voor het hier en nu versterken<br />

in plaats <strong>van</strong> aandacht voor verleden of<br />

toekomst.<br />

Stap 5: In hoeverre spelen karaktereigenschappen<br />

een rol bij de hyperacusis? Wie ben je naast<br />

de hyperacusis? Afstand nemen <strong>van</strong> etiketten<br />

voor jezelf, wat blijft er over? Zelfcompassie.<br />

Stap 6: Wat als je minder bezig bent met de hyperacusis?<br />

Ontstaat er weer ruimte voor andere<br />

zaken? Wat wil je echt in het leven en wat<br />

kun je doen?<br />

MEER INFORMATIE OF AANMELDEN?<br />

Telefoonnummer: 088 – 43 21 700<br />

WhatsApp: 06 – 10 908 606<br />

E-mail:<br />

contact@ggmd.nl<br />

Chat:<br />

zie www.ggmd.nl/contact<br />

16

DRIELUIK<br />

WAAR<br />

VOEL JIJ<br />

JE THUIS?<br />

Wat is jouw identiteit? Waar voel je je het meest bij horen? Bij de dovengemeenschap,<br />

de horende gemeenschap of alle twee? We vroegen het aan<br />

wereldkampioen roeien Melvin Twellaar. Hij is een CODA ofwel kind <strong>van</strong><br />

dove ouders. We vroegen het ook aan Tim Zonnenberg. Tim is doofblind,<br />

en voelt zich vooral thuis in de horende wereld. En we vroegen het aan<br />

Anna de Leur. Omdat haar zoon doof is, heeft het hele gezin zich ondergedompeld<br />

in de dovengemeenschap.<br />

17

ACCEPTEREN DAT JE ANDERS BENT,<br />

IS EEN HELE STAP<br />

Tim is slechtziend geboren en op jonge leeftijd doof geworden. Hij<br />

omschrijft zichzelf als eigenwijs, positief en een doorzetter. Thuis, op<br />

school, bij de atletiekvereniging en op zijn werk gaat hij met horende<br />

mensen om. Met de dovengemeenschap heeft hij weinig binding. Hij<br />

voelt zich het meest thuis op school.<br />

Tim komt uit een gezin met een moeder die<br />

slechter ziet, maar beter hoort dan hij, en een<br />

horende en goedziende vader en zus. “Ik ben<br />

niet heel streng opgevoed. Er was weinig dat<br />

moest. Alleen toen ik een jaar of 14 was en<br />

nog steeds wilde fietsen, vond mijn vader dat<br />

niets, veel te riskant. Ook op school vonden<br />

ze het onverantwoord. Maar ze weten niet<br />

wat ik zie, dus ik ging gewoon fietsen. Het<br />

is lief dat mensen zich zorgen maken, maar<br />

dat biedt geen oplossing dus daar heb ik niet<br />

zo veel aan. Ik ben nu 21 en fiets nog steeds,<br />

altijd dezelfde route en ik fiets rustig, want<br />

de beelden <strong>van</strong> andere weggebruikers komen<br />

traag binnen. Tot nu toe gaat het goed.”<br />

Niet alles hoeft perfect<br />

Tim zit in zes vwo <strong>van</strong> een scholengemeenschap<br />

met een mavo, havo en vwo. Hij is er<br />

op de mavo begonnen en was toen de beste<br />

<strong>van</strong> de klas. Op de havo lukte dat niet meer.<br />

Nu hij op het vwo zit, is hij naar eigen zeggen<br />

al blij met een zes – voor zijn laatste natuurkunde<br />

proefwerk had hij een 9,2! “Ik wil het<br />

altijd zo goed mogelijk doen, de hoogste<br />

cijfers halen. Toen dat op de havo niet meer<br />

lukte, raakte ik daar wel wat door in de war.<br />

Dat is nu niet meer zo, ik heb geleerd dat niet<br />

alles perfect hoeft te zijn.”<br />

Toen hij een jaar of 14 was, had Tim nog niet<br />

geaccepteerd dat hij is zoals hij is: doof en<br />

slechtziend. “Ik ben daar wel in veranderd.<br />

Maar accepteren dat je anders bent, is een<br />

hele stap. Op de mavo wilde ik bijvoorbeeld<br />

geen schrijftolk. Ik wilde niets. Op de havo<br />

kwam er een schrijftolk, omdat ze op school<br />

merkten dat ik meer nodig had. Op het vwo<br />

heb ik nu een schrijftolk en met elke docent<br />

een halfuur een-op-een, zodat ik niet te veel<br />

mis. Door met mensen erover te praten, heb<br />

ik leren accepteren dat ik anders ben. Door<br />

de gesprekken met bijvoorbeeld mijn mentor<br />

in mavo drie, ben ik anders gaan denken en<br />

erachter gekomen dat ik met een schrijftolk<br />

verder kom dan zonder. Die mentor is overigens<br />

nog steeds een soort buddy. Iemand bij<br />

wie ik terechtkan als er iets is.”<br />

Vrienden<br />

“Op school heb<br />

ik het meest het<br />

gevoel dat ik erbij<br />

hoor”<br />

Op school heeft Tim een paar goede vrienden<br />

waar hij ook wel mee uitgaat, maar niet heel<br />

vaak. “Mensen vinden het moeilijk om met<br />

mij te communiceren. Ik merk dat ook als ik<br />

met collega’s na het werk ga borrelen. Ik ben<br />

afwasser bij een restaurant. Als we gaan borrelen,<br />

neem ik een schrijfbordje mee, maar<br />

dat werkt maar even. Voordat ik gelezen heb<br />

wat erop staat, is het gesprek al verder. Ik ben<br />

altijd positief, dus ik denk dan niet dat dat<br />

betekent dat ze tegen mij zijn. Het is al fijn<br />

om erbij te zitten. Dat betekent dat je erbij<br />

hoort.”<br />

Dovengemeenschap<br />

Hoewel doofheid bij zijn identiteit hoort,<br />

voelt hij zich niet heel erg thuis bij de<br />

dovengemeenschap. “Ik ben wel eens naar<br />

een bijeenkomst <strong>van</strong> dove mensen geweest.<br />

Dat was geen succes. Er werd onder andere<br />

een balspel gedaan, maar niemand wilde mij<br />

in zijn team hebben. Ik kan de bal niet goed<br />

zien en ik kan niet gebaren, iedereen om mij<br />

heen is horend. De dovencultuur is ook niet<br />

echt mijn cultuur. Als je identiteit samenhangt<br />

met dat je je ergens bij hoort voelen*,<br />

dan heb ik dat gevoel het meest op school.<br />

Dat is de enige plek waar ik me thuis voel. Ik<br />

zit al negen jaar op die school en iedereen<br />

kent me daar zoals ik ben. Dat is fijn. Zelfs als<br />

ik eigenwijs ben, zoals met het fietsen en het<br />

inzetten <strong>van</strong> een schrijftolk, dan weet ik dat<br />

erop school altijd mensen achter mij staan.<br />

Mijn moeder staat ook altijd achter mij, maar<br />

ik zie haar altijd alleen, daar zijn geen andere<br />

mensen bij, geen gemeenschap. Dat voelt<br />

toch anders.”<br />

*Zie het artikel over identiteit op pagina 7.<br />

18

Tim overweegt om<br />

na zijn eindexamen<br />

Natuurkunde of<br />

Sterrenkunde te<br />

gaan studeren. Op<br />

zijn kamer heeft hij<br />

een sterrenkijker<br />

staan. Hij ziet alleen<br />

bolletjes. Wil hij<br />

meer details zien,<br />

dan maakt hij een<br />

foto en vergroot<br />

die.<br />

19

EEN MIX VAN DOOF<br />

EN HOREND<br />

Wereldkampioen roeien Melvin Twellaar is een CODA, een Child Of<br />

Deaf Adults ofwel een kind <strong>van</strong> dove ouders. Hij en zijn twee broers<br />

zijn in een mix <strong>van</strong> de dove en horende wereld opgegroeid. “Er zijn<br />

wel dingen die bij ons thuis anders gingen omdat mijn ouders doof<br />

zijn, maar voor mij was dat normaal.”<br />

Als roeier heeft Melvin zijn sporen verdiend.<br />

Tijdens de Olympische Spelen in 2020 won<br />

hij zilver in de dubbeltwee. In 2022 werd<br />

hij Europees kampioen in de skiff (een<br />

eenpersoons-roeiboot), en in 2023 werd hij<br />

samen met Stef Broenink wereldkampioen<br />

in de dubbeltwee. “Het feit dat mijn ouders<br />

doof zijn, heeft bijgedragen aan mijn succes.<br />

We kregen op jonge leeftijd al veel verantwoordelijkheid<br />

en mijn ouders hadden veel<br />

vertrouwen in ons. Zoals dat we tijdens de<br />

rapportbesprekingen op school, eerlijk voor<br />

ze tolkten. En we hielpen op jonge leeftijd al<br />

mee in en om het huis. Dat was bij vriendjes<br />

wel anders. Voordeel was dat we al vroeg zelfstandig<br />

leerden zijn. Toen het architectenbureau<br />

waar mijn vader als bouwtechnisch<br />

tekenaar werkte failliet ging, was er geen geld<br />

meer voor de bus. Ik fietste daarom vier keer<br />

per week 100 kilometer: 15 km naar school<br />

en 35 km naar mijn roeitraining. En ook weer<br />

terug. Ik was toen 14 jaar. Hun vertrouwen in<br />

mij dat dat goed ging, het doorzetten en niet<br />

zeuren, heeft mij gevormd als sporter.”<br />

Taal<br />

Melvins moeder heeft geen spraak, zijn<br />

vader een beetje. Thuis gebruiken ze Nederlands<br />

Gebarentaal (NGT). Samen met zijn<br />

tweelingbroer heeft hij wel wat les in NGT<br />

gehad, maar het meeste leerden ze <strong>van</strong> hun<br />

ouders en hun oudere broer. “Praten leerden<br />

we door tv te kijken. En mijn oma en<br />

opa waren vaak bij ons. Zij leerden ons ook<br />

praten en <strong>van</strong> hen kregen we de horende<br />

cultuur mee. Mijn moeder vertelde later dat<br />

“Ik voel mij zowel in de<br />

horende als dovengemeenschap<br />

thuis”<br />

mijn tweelingbroer en ik ook een eigen taal<br />

hadden ontwikkeld waar niemand iets <strong>van</strong><br />

begreep. Ik ben dan ook wat jonger naar de<br />

peuterspeelzaal gegaan, omdat ik iets achterstand<br />

had in mijn taalontwikkeling.”<br />

Dovencultuur<br />

De ouders <strong>van</strong> Melvin voelen zich thuis in<br />

de dovengemeenschap. Vroeger ging hij<br />

met zijn ouders mee naar het dovencafé,<br />

omdat hij te jong was om thuis te blijven.<br />

Nu komt hij daar niet meer. “Mijn dagelijks<br />

leven speelt zich meer in de horende wereld<br />

af, maar ik voel mij bij zowel de horende als<br />

de dovengemeenschap thuis. Er zijn dingen<br />

uit de dovencultuur die voelen als mijn<br />

eigen cultuur. Zoals aandacht vragen door<br />

te zwaaien of op de grond te stampen. Ik<br />

gebruik mijn handen als ik praat. Ik gebruik<br />

veel mimiek en let meer op de gezichtsuitdrukking<br />

en non-verbale communicatie bij<br />

anderen. Dat laatste heeft voordelen. Mijn<br />

ploeggenoot was bijvoorbeeld bij het WK<br />

zenuwachtig. Dat heb ik dan denk ik, vrij<br />

snel door wat maakte dat we op tijd ontspanningsoefeningen<br />

konden doen.”<br />

Humor<br />

Melvin heeft zich door zijn ouders altijd<br />

gesteund gevoeld. “Als het kan, gaan ze<br />

mee naar wedstrijden. Mijn vader laat zich<br />

dan ook horen. Tijdens het WK riep hij<br />

zelfs hard door het volkslied heen. Dat kan<br />

gebeuren als je niet kunt horen. Ik vind dat<br />

wel grappig. Van mijn ouders heb ik ook<br />

meegekregen dat je met humor ver komt.<br />

Het is fijn dat ze mij altijd overal waar ze<br />

konden, geholpen hebben. Net als horende<br />

ouders. Je staat echt niet gelijk een streepje<br />

achter als je dove ouders hebt.”<br />

20

21

WE HEBBEN ONS ONDERGEDOMPELD<br />

IN DE DOVENGEMEENSCHAP<br />

Fabian, de zoon <strong>van</strong> Anna Schuurman-de Leur, is negen.<br />

Hij is slechthorend geboren en is sinds zijn zesde helemaal doof.<br />

Zijn vader, moeder en jongere zusje zijn horend. Toen duidelijk<br />

werd dat Fabian doof zou worden, heeft het hele gezin zich ondergedompeld<br />

in de dovengemeenschap.<br />

Anna, die in het dagelijks leven gezinstherapeut<br />

is: “Het is niet eerlijk als je<br />

verwacht dat alleen hij zich aanpast. We<br />

hebben daarom echt geïnvesteerd in het<br />

leren kennen <strong>van</strong> de dovengemeenschap,<br />

hun taal en cultuur.” Vanaf dat hij negen<br />

maanden was, zijn Anna en haar partner<br />

hun zoon doof gaan noemen. “Omdat hij<br />

al ernstig slechthorend was en we wisten<br />

dat hij doof zou worden. We wilden<br />

wennen aan het woord en ermee aangeven<br />

wat we verwachtten. Want het woord<br />

doof zegt ook: zet niet in op auditief,<br />

maar op visueel. Het gaf naar onszelf en<br />

naar de buitenwereld, de duidelijke boodschap<br />

af dat er iets anders nodig was dan<br />

het gebruikelijke.”<br />

Onbekende wereld<br />

Voordat Fabian geboren werd, kenden<br />

Anna en haar partner geen dove mensen.<br />

Ze kenden ook de wereld <strong>van</strong> de dovengemeenschap<br />

niet. “Toen Fabian doof werd,<br />

voelde het alsof we een kind uit een voor<br />

ons onbekende wereld kregen. Hij leerde<br />

onze cultuur, want een kind leert altijd<br />

de cultuur <strong>van</strong> zijn ouders kennen. Maar<br />

wij wilden ook alles weten over de cultuur<br />

<strong>van</strong> dove mensen. We hebben ons daarom<br />

helemaal in de dovengemeenschap<br />

“We zijn met open<br />

handen de dovengemeenschap<br />

ingegaan,<br />

niet voor even, maar<br />

om te blijven”<br />

ondergedompeld. Daarnaast realiseerden<br />

we ons dat we in een horende samenleving<br />

leven. Fabian zal extra inspanningen<br />

moeten leveren om zich daarin staande te<br />

houden. Daarom willen we thuis voordoen<br />

hoe je met elkaar kunt leven op een<br />

manier die voor iedereen passend is. En<br />

dan bedoel ik passend bij ieders identiteit.<br />

We zijn allemaal geboren met een<br />

pakket aan eigenschappen, talenten, DNA<br />

en allerlei andere kenmerken. Bij dove<br />

mensen is doof zijn een onderdeel <strong>van</strong><br />

dat pakket. Ik vind het belangrijk om na<br />

te denken over hoe je daar rekening mee<br />

kunt houden. Zeker als een kind nog heel<br />

jong is en je niet kunt vragen: hoe kan ik<br />

rekening houden met jouw behoeften?<br />

Ik vind het je rol als ouder om ervoor te<br />

zorgen dat je kind in een zo warm, veilig<br />

en toegankelijk mogelijke omgeving<br />

opgroeit. Zodat het zichzelf goed leert<br />

kennen en zich stevig ontwikkelt.”<br />

We kwamen om te blijven<br />

Toen Fabian nog heel klein was, bedacht<br />

Anna al dat het voor haar doof wordende<br />

zoontje <strong>van</strong> belang was om Nederlands<br />

Gebarentaal (NGT) te leren en zich aan<br />

te sluiten bij de dovengemeenschap. “Om<br />

de taal te leren, hadden we de dovengemeenschap<br />

nodig, anders zou het niet<br />

meer worden dan ons thuis-taaltje. Om<br />

verder te komen, heb je mensen nodig<br />

die de taal goed beheersen. En dat werkt<br />

twee kanten op, want hoe beter je de taal<br />

22

23

kent, hoe groter de kans is dat je je bij de taalgemeenschap<br />

thuis voelt en andersom. Dus<br />

wilden we de dovengemeenschap in. Dat was<br />

niet makkelijk. Het voelde soms naar, omdat<br />

we kwamen met zo’n sterk eigenbelang: we<br />

wilden NGT leren. We merkten dat dit in de<br />

dovengemeenschap ook gevoelig lag. Waarom<br />

zouden ze moeite doen om ons te leren<br />

kennen als we alleen maar iets kwamen halen?<br />

Als geven en ont<strong>van</strong>gen niet in evenwicht<br />

waren. We zijn er daarom met open handen<br />

ingegaan, niet voor even,<br />

maar om te blijven. Ons kind<br />

hebben we immers ook niet<br />

maar tijdelijk.”<br />

Naar Groningen<br />

Toen het gezin nog in Amsterdam<br />

woonde en ze daar<br />

bij professionals aangaven<br />

NGT te willen leren, werd ze<br />

aangeraden om met NmG<br />

(Nederlands met gebaren) te beginnen. Vooral<br />

omdat dat makkelijker zou zijn. “We hebben<br />

een jaar NmG-lessen gevolgd. Toen hebben we<br />

aangegeven dat er in ons gezin voor de volle<br />

100% visueel gecommuniceerd moest kunnen<br />

worden. Dus NGT. Onze zoon was al jong heel<br />

benieuwd naar de wereld om hem heen. Hij<br />

leert makkelijk en liep voor wat betreft zijn<br />

taalontwikkeling voor op horende leeftijdgenootjes.<br />

Ook op zijn behandelgroep werd<br />

zichtbaar dat hij het liefst in NGT communiceert.<br />

Dus dachten wij: dit kind moet zoveel<br />

mogelijk visuele taal aangeboden krijgen en<br />

kunnen gebruiken. We besloten daarom naar<br />

“Na een jaar<br />

NmG-lessen<br />

wilden we<br />

toch 100% visueel<br />

kunnen<br />

communiceren”<br />

Groningen te verhuizen. Daar ligt een belangrijk<br />

stuk geschiedenis <strong>van</strong> de Nederlandse<br />

Gebarentaal – eind vorige eeuw werd daar<br />

voor het eerst in NGT lesgegeven op school.<br />

En de dovenschool in Groningen heeft veel<br />

verbinding met de dovengemeenschap.”<br />

We zijn er vol ingedoken<br />

In Groningen kochten ze een klushuis dat tussen<br />

de dovenschool en het dovenclubhuis in<br />

ligt. Ze lieten het zoveel mogelijk door klusbedrijven<br />

met dove medewerkers opknappen.<br />

“Dat was voor ons de eerste<br />

kans om in contact te komen<br />

met de dovengemeenschap<br />

daar. We zijn in Groningen vol<br />

die gemeenschap ingedoken<br />

en werden warm ont<strong>van</strong>gen,<br />

zowel door een kerkelijke<br />

groep doven als in het clubhuis.<br />

We deden aan zoveel<br />

mogelijk activiteiten mee.<br />

Daarnaast werken bij Fabian<br />

op school meerdere doven, dus daar vindt<br />

hij ook verbinding. Dit hele proces voelde als<br />

thuiskomen. Ik hoefde weinig uit te leggen,<br />

ze snapten ons. Het was aan de ene kant hard<br />

werken om erbij te horen en aan de andere<br />

kant fijn dat onze inspanningen gezien en<br />

erkend werden. Geven en ont<strong>van</strong>gen kwamen<br />

daardoor in evenwicht.”<br />

24

4 nieuwe projecten en trainingen<br />

<strong>van</strong> <strong>GGMD</strong> regio Amsterdam/Alkmaar<br />

Waar ben jij mee bezig?<br />

Elk jaar worden bij <strong>GGMD</strong> verschillende projecten gedaan en trainingen ontwikkeld.<br />

Aanleiding daarvoor is meestal een vraag <strong>van</strong>uit cliënten of <strong>van</strong> externe organisaties<br />

zoals Hoormij-NVVS. Het kan gaan om het ontwikkelen <strong>van</strong> nieuw aanbod of om het<br />

verder brengen <strong>van</strong> bestaand aanbod. Het doel is altijd hetzelfde: mensen nog beter<br />

kunnen ondersteunen bij de gevolgen die hun doofheid of gehoorbeperking kan<br />

hebben op hun leven. In <strong>GGMD</strong> regio Amsterdam/Alkmaar vroegen we vier professionals<br />

naar het project of de training waar zij samen met collega’s, aan werken.<br />

Lisanne <strong>van</strong> Hagen, psycholoog<br />

Beter slapen<br />

“Aanleiding voor dit project is een artikel<br />

op de website <strong>van</strong> Hoormij over een<br />

studie naar slapeloosheid en tinnitus.<br />

Die studie laat zien dat gedachten en gedrag<br />

de slapeloosheid in stand lijken te houden en niet<br />

de klacht, in deze de tinnitus.<br />

nacht moet slapen en dat lukt niet, dan kan diegene zich<br />

daar zorgen over maken. Zorgen maken kost energie en<br />

dat heeft invloed op de balans tussen activiteit en rust in<br />

de hersenen en dus op je slaap. In dit geval werken we dan<br />

aan het doorgronden en loslaten <strong>van</strong> de gedachte dat je<br />

acht uur per nacht moet slapen.<br />

Meer weten?<br />

www.stichting<br />

hoormij.nl<br />

Een interessant gegeven, omdat een groot deel <strong>van</strong> de<br />

mensen die bij <strong>GGMD</strong> komen, aangeeft ook slaapproblemen<br />

te hebben. We hebben daarom een groepsbehandeling<br />

ontwikkeld, gebaseerd op de aanname dat slapeloosheid<br />

niet ontstaat door de ervaren klacht, maar omdat er<br />

geen balans is tussen ‘activiteit en rust in de hersenen’.<br />

De groepsbehandeling is voor iedereen met doofheid,<br />

een gehoorbeperking of tinnitus. Om te zien of de<br />

behandeling werkt, zijn we in januari <strong>2024</strong> een groepsbehandeling<br />

Beter slapen gestart. Daarin werken we aan<br />

verandering in gedachten en opvattingen over slapen, en<br />

aan verandering in gedrag. De deelnemers onderzoeken<br />

daarvoor welke gedachten en opvattingen ze over slapen<br />

hebben. Als iemand bijvoorbeeld vindt dat je acht uur per<br />

Een ander onderdeel <strong>van</strong> de behandeling is slaaprestrictie.<br />

Dat wil zeggen dat je minder tijd in bed doorbrengt.<br />

Als je veel wakker ligt, gaat in je hersenen de koppeling<br />

verloren tussen ‘bed’ en ‘slapen’. Door slaaprestrictie<br />

wordt die koppeling hersteld.<br />

Op basis <strong>van</strong> onderzoeksresultaten en slaapgroepen bij<br />

andere instellingen, verwachten we dat deelnemers na<br />

een week al de eerste verbeteringen merken. De slaapkwaliteit<br />

neemt toe en er wordt meer doorgeslapen waardoor<br />

ze beter uitgerust wakker worden. Onze verwachting<br />

is dan ook dat de groepsbehandeling Beter slapen,<br />

ook helpt voor mensen die doof zijn of een gehoorbeperking<br />

of tinnitus hebben.”<br />

25

i<br />

Meer weten?<br />

Wil je meer weten over de hier<br />

beschreven projecten en trainingen of<br />

over bestaande diensten <strong>van</strong> <strong>GGMD</strong>?<br />

Neem dan contact op via:<br />

Mail: contact@ggmd.nl<br />

Telefoon: 088 – 43 21 700<br />

WhatsApp: 06-10 908 606<br />

Chat: zie www.ggmd.nl/<br />

contact<br />

Kimberley <strong>van</strong> Zwieten, GZ-psycholoog<br />

Werken aan tinnitus intensief<br />

“Cliënten die na de algemene cursus<br />

Controle over tinnitus behoefte hebben<br />

aan een vervolgtraject, kunnen in<br />

aanmerking komen voor de groepstherapie<br />

Werken aan tinnitus intensief (WATI). De WATI<br />

bestaat al langer, maar hebben we vernieuwd om beter<br />

aan te sluiten op de behoeften en wensen <strong>van</strong> de<br />

deelnemers: minder schools en minder theoretisch.<br />

In de nieuwe WATI combineren we drie therapieën:<br />

Cognitieve gedragstherapie (CGT) – daarin leer je om<br />

anders tegen situaties aan te kijken en er anders mee om<br />

te gaan. Psychomotorische therapie (PMT) – waarbij je<br />

door bewegen en andere lichaamsgerichte werkvormen<br />

anders leert omgaan met je klachten. En acceptance and<br />

commitment therapy (ACT) – hierbij staat het aanvaarden<br />

<strong>van</strong> je klachten centraal (acceptatie) zodat er ruimte<br />

ontstaat voor dingen die je echt belangrijk vindt (commitment).<br />

Dat ACT helpt bij chronische klachten is ook<br />

wetenschappelijk onderbouwd. De nieuwe WATI draait<br />

nu een tijdje en de cliënten zijn positief. Wat we terug horen,<br />

is dat mensen het fijn vinden om onderdeel <strong>van</strong> een<br />

groep te zijn en ervaringen uit te wisselen. Dat het helpt<br />

dat ACT als uitgangspunt heeft dat iedereen ‘shit’ heeft<br />

in het leven, maar het erom gaat hoe je ermee omgaat.<br />

Om dat te oefenen doen we bijvoorbeeld ongemakkelijke<br />

en gekke oefeningen zoals douchen met yoghurt, zodat<br />

je leert omgaan met het negatieve stemmetje in je hoofd<br />

en je niet je gedrag daardoor laat beïnvloeden. Een ander<br />

veelgehoord punt is dat het geleerde praktisch toepasbaar<br />

is in het dagelijks leven en dat het niet allemaal zwaar en<br />

verdrietig is, er wordt ook veel gelachen.<br />

Het is fijn dat er bij <strong>GGMD</strong> veel vrijheid en ruimte is om<br />

dingen (verder) te ontwikkelen en uit te proberen. Dat<br />

leidt naast betere resultaten ook tot meer werkplezier.”<br />

26

Emma Bakker, psychomotorisch therapeut<br />

Grenzen bewaken bij slechthorendheid<br />

“Voor slechthorende mensen die veel<br />

last hebben <strong>van</strong> vermoeidheid en die<br />

het moeilijk vinden hun grenzen te bewaken,<br />

zijn we een pilot gestart. In deze pilot<br />

onderzoeken we een door ons ontwikkelde groepsbehandeling.<br />

We hebben bewust voor een groep<br />

gekozen, omdat veel slechthorende mensen tegen<br />

dezelfde problemen aanlopen.<br />

Door ervaringen uit te wisselen, merken de deelnemers<br />

dat ze niet de enige zijn en krijgen ze erkenning voor hun<br />

klachten. Bovendien kun je in een groep oefenen om met<br />

meer mensen iets te doen. De behandeling heeft negen<br />

bijeenkomsten die verdeeld zijn over drie thema’s: grenzen<br />

stellen, energiebalans en weerbaarheid. Deelnemers<br />

krijgen onder meer informatie over hoorhulpmiddelen,<br />

waar vermoeidheid door kan ontstaan, en wat de<br />

gevolgen daar<strong>van</strong> kunnen zijn. We laten ze ervaren hoe<br />

je voelt of merkt dat je grens bereikt is. En ze leren hoe je<br />

grenzen stelt.<br />

We hebben nu één groep gedraaid. We hebben daarin gekeken<br />

naar de aanpak en het programma, en naar welke<br />

oefeningen goed werken. De leerpunten die we zelf zagen<br />

en die deelnemers aangaven, zoals meer pauzes inlassen,<br />

nemen we mee naar de volgende ronde. Wat we zeker<br />

houden, zijn de drie thema’s, de inzet <strong>van</strong> een schrijftolk<br />

en het werken in een groep. De meeste deelnemers hebben<br />

de groepsbehandeling als fijn ervaren. Ze gaven aan<br />

meer inzicht te hebben gekregen in hun vermoeidheid<br />

en wat ze daaraan kunnen doen. En ze gaven aan dat ze<br />

het een fijne plek vonden om verhalen te delen. Met<br />

de opgedane kennis en ervaring hebben we het behandelprogramma<br />

aangescherpt en gaan we een tweede<br />

groep starten.”<br />

Sanne Schoorl, maatschappelijk werker<br />

Online ménière-groep<br />

“De groep is ontstaan <strong>van</strong>uit de vraag<br />

<strong>van</strong> een meneer die behoefte had om<br />

‘gewoon’ te kunnen praten over zijn<br />

ménière en wat dat betekent in het dagelijks<br />

leven. Zijn wens heb ik onthouden en toen ik vier<br />

mensen kende met ménière, heb ik ze benaderd en<br />

is de groep gestart.<br />

Omdat het een online groep is, is de toegankelijkheid<br />

niet beperkt tot Alkmaar en omstreken. Hierdoor kon de<br />

groep groeien. Inmiddels hebben negen personen zich<br />

aangesloten. Meestal zijn er zo’n zes mensen bij een online<br />

bijeenkomst aanwezig. De groep komt vijf keer per jaar<br />

bijeen. De meeste deelnemers zijn er elke keer bij, maar<br />

het is geen moeten.<br />

De deelnemers praten vooral met elkaar. Ervaringen<br />

mogen er zijn, begrip is in de groep volop aanwezig, en<br />

vooral de herkenning is steunend. Ik denk dat mensen<br />

meedoen omdat ze onder elkaar ruimte kunnen geven<br />

aan hun gevoel en ervaringen, zonder oordeel en ook<br />

zonder therapie, oplossingen of behandeling. Het zijn<br />

geen hulpverleners, maar wel echte kenners als het om de<br />

ménière gaat. Het zijn mensen die weten, echt weten, wat<br />

voor advies ze elkaar geven en waarom.<br />

<strong>GGMD</strong> biedt dit aan omdat er vraag naar is. Het mooie<br />

<strong>van</strong> werken bij <strong>GGMD</strong> is dat ik de mogelijkheid krijg om<br />

echt in te zoomen op de persoon tegenover mij. De<br />

hulpvragen zijn vaak zo verschillend, dat mijn collega’s<br />

en ik gewend zijn te zoeken naar mogelijkheden. Als<br />

het er niet is, dan kijken we of het er toch kan komen.<br />

Soms betekent dit zelf iets opstarten, zoals een online<br />

ménière-groep.”<br />

27

Knallende<br />

muziek<br />

en flitsende<br />

lichtshows<br />

Festivals bezoeken is niet een antwoord dat je<br />

snel verwacht als je dove en slechthorende mensen<br />

vraagt naar hun vrijetijdsbesteding. Toch<br />

genieten jaarlijks vele Nederlandse doven en<br />

slechthorenden <strong>van</strong> festivals in binnen- en<br />

buitenland. Denk aan het Amsterdam Dance<br />

Event, de Oktoberfesten in Duitsland en het<br />

Winterball Kerstgala <strong>van</strong> SWDA en Roze gebaar.<br />

Het grootste festival voor dove, slechthorende<br />

en horende mensen in Nederland is Sencity. Een<br />

festival waarbij al je zintuigen worden geprikkeld.<br />

FOTO’S SENCITY: Jessie Kamp en Maren <strong>van</strong> der Burght<br />

28

This is trance<br />

Amsterdam, 20 oktober 2023<br />

Het was top!<br />

✮✮✮✮✮<br />

✮✮✮✮✩<br />

Voor de gehele beleving<br />

Voor toegankelijkheid<br />

en welkomstgevoel<br />

Tijdens het Amsterdam Dance Event<br />

ben ik met vrienden naar This is trance<br />

geweest. Een nachtfeest in Club Panama<br />

in Amsterdam. Wij waren met z’n<br />

vijftienen en ik denk de enige doven.<br />

Er waren geen speciale voorzieningen<br />

voor ons zoals een muziektolk of een<br />

trilvloer. De bezoekers waren wel heel<br />

open en gezellig, en de sfeer was<br />

goed en positief. Ze hadden er een<br />

mooie show <strong>van</strong> gemaakt met mooie<br />

verlichting, en de muziek kwam goed<br />

binnen. Het was top, we gaan er zeker<br />

nog eens heen.<br />

Vera <strong>van</strong> Dijk<br />

De organisatie <strong>van</strong> Sencity ligt in<br />

handen <strong>van</strong> dove, slechthorende<br />

en horende mensen. Er komen zo’n<br />

1500 mensen op af. De helft daar<strong>van</strong> is<br />

doof of slechthorend. Sam: “Het is een<br />

belevingsfestival. De muziek is niet<br />

alleen te horen, maar beleef je met<br />

al je zintuigen. Zo voel je de muziek<br />

via de trilvloer, ruik je de bijpassende<br />

aroma’s, zie je de lichtshows en proef<br />

je hapjes met bijpassende smaken.<br />

Het een versterkt het ander. Het is<br />

een unieke beleving voor iedereen en<br />

zonder drempels.”<br />

Gevoelens, geuren en smaken<br />

Het vertalen <strong>van</strong> de muziek naar de<br />

Sencity Festival <strong>2024</strong><br />

Sencity vindt plaats op<br />

6 april <strong>2024</strong> bij Tivoli-<br />

Vredenburg in Utrecht.<br />

Scan de QR-code voor<br />

meer informatie en<br />

toegangskaarten.<br />

zintuigen wordt begeleid door een zintuigenregisseur.<br />

Henrianne: “Elk liedje<br />

dat op Sencity wordt gespeeld, wordt<br />

door haar met de artiest besproken.<br />

In dat gesprek gaat ze onder andere<br />

op zoek naar: waar gaat het liedje echt<br />

over en welk gevoel wil je overbrengen<br />

op het publiek? In samenwerking met<br />

de artiest worden daar dan bijpassende<br />

kleuren, smaken, aroma’s enz. bij<br />

gezocht.”<br />

Verschillende kunstvormen<br />

De organisatie <strong>van</strong> Sencity is een<br />

flinke klus. Acht maanden lang wordt<br />

er hard aan gewerkt. Sam: “Dat is<br />

omdat Sencity veel verschillende<br />

29

kunstvormen en activiteiten biedt.<br />

Er zijn zalen met knallende muziek<br />

en flitsende lichtshows. Er zijn zalen<br />

waar kunstwerken worden getoond en<br />

waar je een korte workshop NGT kunt<br />

volgen. Handig om die te volgen als je<br />

niet kunt gebaren, want er wordt ook<br />

uitgelegd hoe je dove mensen kunt benaderen<br />

en in NGT kunt flirten. En er<br />

is een zaal met een verhalenpodium.<br />

Daar vinden (Un)spoken en Handtalks<br />

plaats. (Un)spoken is een vorm <strong>van</strong><br />

verhalen vertellen in ‘signed & spoken<br />

word’ die te vergelijken is met poëzie.<br />

De verhalen worden zo beeldend<br />

verteld, dat ze echt binnenkomen. Dat<br />

is heel mooi om te zien en te ervaren.<br />

Bij Handtalks bieden we een podium<br />

aan dove en slechthorende gasten en<br />

hun unieke verhalen, ervaringen en<br />

talenten. Bij het komende festival ben<br />

ik weer de presentator <strong>van</strong> Handtalks.<br />

Ik heb er nu al zin in.”<br />

Utopie<br />

Het thema <strong>van</strong> Sencity is dit jaar:<br />

Utopie. Henrianne: “Tijdens Sencity<br />

laten we zien hoe onze ideaalwereld<br />

!<br />

EVEN VOORSTELLEN:<br />

SAM EN HENRIANNE<br />

Voor dit artikel hebben we gesproken<br />

met Sam Piek en Henrianne<br />

Jansen. Beiden zijn doof en maken<br />

deel uit <strong>van</strong> het freelance team <strong>van</strong><br />

Possibilize, de stichting die Sencity<br />

Festival organiseert. Sam is captain<br />

<strong>van</strong> het Sense Team. In het Sense<br />

Team zitten zo’n tien dove, slechthorende<br />

en horende studenten, die<br />

stage lopen bij Possibilize en helpen<br />

bij de organisatie <strong>van</strong> Sencity.<br />

Verder is hij programmeur <strong>van</strong> het<br />

verhalenpodium (Handtalks en (Un)<br />

spoken). Henrianne is tolkencoördinator,<br />

coördinator <strong>van</strong> het Sense<br />

Team en producent <strong>van</strong> het verhalenpodium.<br />

30

eruitziet. Een wereld waarin je onder<br />

meer zonder drempels met elkaar<br />

kunt communiceren, waarin iedereen<br />

zich gewaardeerd voelt en iedereen<br />

gelijke kansen heeft. Het festival is<br />

dan ook voor iedereen en het is geheel<br />

toegankelijk voor mensen met een<br />

beperking. Hoe je dat merkt? De deaf<br />

performers staan bij Sencity niet aan<br />

“Bij Sencity kun je relaxen,<br />

jezelf zijn, je eigen taal<br />

gebruiken en met iedereen<br />

communiceren.<br />

de zijkant, maar ze staan samen met<br />

de bands te knallen op het podium.<br />

Het is rolstoeltoegankelijk. De muziek<br />

kun je met meer beleven dan alleen<br />

je oren. De barmensen kunnen een<br />

beetje gebaren en er zijn menukaarten<br />

waarop je kunt aanwijzen wat je wilt<br />

hebben. Het is geheel tweetalig: NGT<br />

en Nederlands gesproken. En voor wie<br />

niet kan gebaren, zijn er tolken gebarentaal<br />

en schrijftolken aanwezig. Het<br />

zijn slechts een paar voorbeelden <strong>van</strong><br />

hoe het festival helemaal toegankelijk<br />

is voor iedereen.”<br />

Cultuur-avonturiers<br />

Sam: “Bij Sencity kun je relaxen, jezelf<br />

zijn, je eigen taal gebruiken en met<br />

iedereen communiceren. Het festival<br />

Oktoberfest, München,<br />

16 september - 3 oktober 2023<br />

Fantastisch!<br />

✮✮✮✮✩ Voor de gehele beleving<br />

✮✮✮✮✮ Voor toegankelijkheid<br />

en welkomstgevoel<br />

Het Oktoberfest is een echt Beiers feest met biertafels,<br />

bierpullen, worst, Lederhosen en Dirndls. Het is<br />

er allemaal. In de dovenwereld prikt men elk jaar een<br />

weekend om met zijn allen naar het Oktoberfest in<br />

München te gaan. Afgelopen jaar was ik er voor het<br />

eerst. Het was fantastisch! Het is net een kermis zo<br />

groot als een dorp. Er kwamen ruim 7 miljoen mensen<br />

naartoe. Ongeveer 400 daar<strong>van</strong> zijn doof: zo’n<br />

250 Duitsers, de rest komt <strong>van</strong> over de hele wereld.<br />

Enige wat ik jammer vond, is dat er niet een feesttent<br />

voor alle doven was. Er was wel een ontmoetingsplek,<br />

maar die was ook voor horenden en daardoor<br />

stampvol. Maar hoe dan ook, het festival zelf heeft al<br />

mijn verwachtingen overtroffen.<br />

Martin Mojet<br />

31

is niet speciaal voor doven, maar voor<br />

iedereen. Het is wel een plek waar je<br />

als doof of slechthorend persoon even<br />

niet hoeft om te gaan met de belemmeringen<br />

<strong>van</strong> de horende samenleving.<br />

Horende mensen komen vaak<br />

om cultuur op een geheel nieuwe<br />

manier te beleven. Samen met een<br />

(doven)gemeenschap die ze meestal<br />

nog niet kennen. Het is een belevingsfestival,<br />

dus je komt ook om iets te<br />

beleven. Je gaat een avontuur aan. Het<br />

leuke is dat je dat samen met bekende<br />

en onbekende mensen doet, in een<br />

taal die misschien niet de jouwe is<br />

en met kunstvormen die je wellicht<br />

vreemd zijn. Iedereen die komt, is echt<br />

een cultuur-avonturier.”<br />

Winterball Kerstgala <strong>van</strong><br />

SWDA en Roze gebaar<br />

Amsterdam, 9 december 2023<br />

Ik heb me<br />

goed vermaakt<br />

✮✮✮✮✩<br />

✮✮✮✮✮<br />

Voor de gehele beleving<br />

Voor toegankelijkheid<br />

en welkomstgevoel<br />

Toen ik binnenliep, voelde ik me zeker welkom. Iedereen<br />

sprak in mijn moedertaal en was mooi gekleed. De sfeer<br />

was fijn en het was de perfecte gelegenheid om bekende<br />

en nieuwe gezichten te zien, je leuk te kleden en de<br />

‘King’ of ‘Queen’ te worden! Er waren twee optredens<br />

door dove performers waarbij ze zongen in gebarentaal.<br />

Dat was een mooie ervaring! Bij een gala is vaak ook een<br />

dansgedeelte, dat was er helaas niet. Maar ik heb me<br />

goed vermaakt.<br />

Demi <strong>van</strong> Wiefferen<br />

32

Mijn werk & ik<br />

JOOST<br />

RITZEN<br />

Fotograaf en workshops over pesten<br />

Joost Ritzen heeft zijn liefde voor<br />

fotografie <strong>van</strong> zijn oma. Na zijn<br />

opleiding aan de kunstacademie<br />

in Maastricht is hij zijn eigen<br />

bedrijf ZIPS-fotografie begonnen.<br />

Daarnaast heeft hij een<br />

documentaire gemaakt en geeft<br />

hij workshops over pesten.<br />

Joost is aan zijn linkeroor plotsdoof. Aan<br />

die kant heeft hij een CI. Rechts is hij<br />

slechthorend en heeft hij een hoortoestel.<br />

“Als fotograaf werk ik vooral voor bedrijven<br />

en overheidsinstellingen. De communicatie<br />

met klanten gaat goed. Zolang ze niet bellen<br />

<strong>van</strong>uit de auto of er veel achtergrondlawaai<br />

is, kan ik telefoneren. Ik heb een apparaat<br />

waardoor het geluid op twee oren<br />

binnenkomt, dat werkt prima. Ik herhaal veel<br />

en als ik het niet versta, vraag ik of ze willen<br />

mailen of appen.”<br />

Over wat gehoorverlies met je kan doen,<br />

heeft Joost de documentaire ‘Oorverdovend’<br />

gemaakt. “Het is een zoektocht naar mijzelf.<br />

Ik ben jarenlang gepest <strong>van</strong>wege mijn gehoor.<br />

Daardoor wist ik niet meer wie ík was.”<br />

Vanuit zijn bedrijf OFJEDOOFBENT! geeft<br />

Joost workshops over pesten op middelbare<br />

scholen en in het hoger onderwijs. “Het doel<br />

<strong>van</strong> de workshops is jongeren er bewust <strong>van</strong> te<br />

maken hoe het is om gepest te worden. Na de<br />

workshop hang ik een QR-code op de muur<br />

waarmee leerlingen die gepest zijn of hebben,<br />

contact met mij op kunnen nemen voor een<br />

gesprek. Ik heb zo <strong>van</strong> mijn ervaring mijn<br />

kracht gemaakt.”<br />

BEKIJK<br />

de documentaire Oorverdovend<br />

33

Chatten met Gaby Vos<br />

Als je iets wilt vertellen<br />

moet je je vinger opsteken<br />

en mij aankijken<br />

Gaby is slechthorend en heeft twee hoortoestellen. We<br />

chatten via WhatsApp over haar werk als leerkracht<br />

in het basisonderwijs. Over communicatie, afspraken,<br />

niet anders willen zijn dan de rest, het belang <strong>van</strong> balans<br />

houden en haar grootste valkuil.<br />

Ha Gaby, zit je er klaar<br />

voor?<br />

Ja, ik zit er klaar voor.<br />

Hoef je niet te werken <strong>van</strong>daag?<br />

Gewoonlijk niet, maar <strong>van</strong>middag val ik in<br />

omdat een collega ziek is.<br />

Op welke groep sta je?<br />

Ik heb een kleutergroep, met kinderen uit groep 1 en 2. Ik heb nu 18 kinderen.<br />

Omdat er steeds nieuwe kinderen bij komen die 4 zijn geworden, groeit de groep<br />

door het jaar heen.<br />

Weten de kinderen dat je<br />

slechthorend bent?<br />

Ja, dat weten ze. Ik heb mijn hoortoestellen laten zien. Ze zijn nog erg jong, dus<br />

het echt onthouden en er rekening mee houden, is nog moeilijk voor ze.<br />

Heb je in verband met je slechthorendheid<br />

bepaalde afspraken met ze gemaakt? Zoals<br />

niet door elkaar praten.<br />

Ik heb wel afspraken gemaakt. Zoals als je iets wil vertellen, steek je je vinger op,<br />

je kijkt mij aan als je tegen mij praat (dat is erg lastig voor sommige kleuters).<br />

Maar eigenlijk zijn dat normale afspraken in de klas. Horende leerkrachten kunnen<br />

het ook niet verstaan als iedereen door elkaar praten.<br />

34

* Bij solo-apparatuur<br />

heeft de spreker een<br />

microfoon en de luisteraar<br />

een ont<strong>van</strong>ger. Wat<br />

de spreker zegt, gaat<br />

<strong>van</strong> de microfoon via<br />

een zender draadloos<br />

naar de ont<strong>van</strong>ger <strong>van</strong><br />

degene die luistert.<br />

Zijn er dingen die je anders<br />

doet dan horende leerkrachten?<br />

Nee, alleen dat ik solo-apparatuur* gebruik als ik met alle<br />

kinderen in de kring zit. Als de kinderen in een kleine kring spelen – dan<br />

zitten ze met vier kinderen – dan gebruik ik mijn solo-apparatuur niet. Het<br />

spelen maakt veel geluid en dat komt dan hard binnen.<br />

Bij de 10-minutengesprekjes met de ouders gebruik ik mijn solo-apparatuur<br />

ook niet. Dat is vaak een-op-een en dan kan ik het wel volgen.<br />

Tijdens teamvergaderingen en studiedagen gebruik ik mijn solo-apparatuur weer<br />

wel. Eigenlijk zou ik dan vaker een schrijftolk moeten inzetten. Als je slechthorend<br />

bent, kost luisteren meer energie, dus zo’n vergadering of studiedag is voor<br />

mij vermoeiender dan voor een horende leerkracht.<br />

Waarom schakel je niet vaker<br />

een schrijftolk in?<br />

Ik wil het eerst overleggen met de directrice of het kan. Bovendien heb ik nog<br />

nooit een schrijftolk gebruikt, dus het voelt voor mij als een grote stap. Ik verwacht<br />

dat het voor mijn collega’s geen enkel probleem is, maar ik wil liever niet<br />

anders zijn dan de rest.<br />

Heb je je collega’s verteld wat je nodig<br />

hebt om goed te kunnen communiceren?<br />

35

Nee. Vorig schooljaar toen ik op een andere school werkte, heb ik dat wel<br />

gedaan. Nu heb ik er niet aan gedacht. Vorig jaar is er veel gebeurd op deze<br />

school. Daardoor lag de aandacht begin dit jaar ook vooral bij hoe starten<br />

we dit schooljaar goed op. Maar mijn collega’s houden wel rekening met mij.<br />

En gaat het een keer mis, dat ze bijvoorbeeld verder lopen en blijven praten,<br />

dan geef ik meestal wel aan dat ik ze dan niet kan verstaan.<br />

Hoe is het met de<br />

akoestiek op school?<br />

De akoestiek in de klas is prima. Het is een oud schoolgebouw,<br />

maar daar heb ik geen last <strong>van</strong>. Ik heb wel als advies gekregen<br />

om spiegels op te hangen. Als de kinderen in de hoeken spelen, kan ik<br />

ze beter verstaan als ik ze via de spiegels kan zien en hun mondbeeld kan<br />

aflezen. Ik heb het alleen nog niet gedaan.<br />

Wat is je grootste<br />

uitdaging?<br />

Een goede balans houden. Ik werk nu twee jaar in het basisonderwijs.<br />

Begin dit jaar ben ik verhuisd, daarom werk ik nu op een nieuwe school.<br />

Op mijn oude school had ik een pittige klas. Daar zaten veel kinderen in<br />

die extra aandacht nodig hadden. Dat kost gewoon meer energie.<br />

Dit jaar is het een stuk beter. Ik werk maar vier dagen per week, dat helpt<br />

enorm om mijn energiebalans goed te houden. Bovendien is het fijn dat<br />

ik het schooljaar met 17 kleuters kon starten en er zo lekker in kon komen.<br />

Aan het eind <strong>van</strong> het schooljaar heb ik er 25 in de klas. Dit jaar heb ik ook<br />

weinig kinderen met bijzonderheden in de klas, maar het zijn wel kleuters,<br />

dus ze vragen de hele dag aandacht.<br />

Omdat slechthorenden sowieso al meer energie kwijt zijn aan de communicatie,<br />

is het belangrijk dat ik erop let dat ik in balans blijf en ’s avonds, in<br />

de weekenden en in de vakanties goed uitrust. Dat wil niet zeggen dat ik<br />

dan niets doe. Dat voelt ook niet fijn. Ik zit bijvoorbeeld op waterpolo en<br />

train ’s avonds. Als ik daar te moe voor ben, weet ik dat ik een stapje terug<br />

moet doen. Dan let ik er beter op dat ik alleen dingen doe die belangrijk<br />

zijn en dat ik op tijd naar huis ga.<br />

Begrijpen je collega’s dat<br />

je door je slechthorendheid<br />

Ik weet niet of ze dat weten. Ik geef het ook niet aan. Mijn soms minder energie hebt?<br />

grootste valkuil is dat ik een doorzetter ben. Daar moet ik<br />

wel aan werken.<br />

36

Mijn werk & ik<br />

MICHAEL<br />

VAN HATTEM<br />

gemeentewerker<br />

Michael <strong>van</strong> Hattem is doof.<br />

Hij werkt al 23 jaar bij de<br />

gemeente Utrecht. Hij rijdt op<br />

een veegmachine, maar doet<br />

ook andere werkzaamheden.<br />

Wat hij vooral fijn vindt aan<br />

zijn werk is dat het buiten is.<br />

Het maakt voor Michael niet uit wat voor<br />

weer het is: regen, koud, warm. Het is<br />

altijd lekker om buiten te zijn. Dat zijn<br />

werk afwisselend is, vindt hij ook fijn. Hij<br />

rijdt vooral op de veegwagen,<br />

maar hij blaast ook bladeren, leegt<br />

prullenbakken en pikt zwerfafval op met<br />

zo’n knijper. Wat hij nog graag wil, is<br />

voorman worden.<br />

Meestal werkt Michael samen met een<br />

collega. “Toen ik pas bij de gemeente<br />

werkte was de communicatie met<br />

collega’s wel lastig. Het gaat nu beter.<br />

Sommige gebaren zijn heel logisch,<br />

zoals voor bladblazer en prullenbak. De<br />

meeste collega’s kennen die nu wel. Met<br />

mijn leidinggevende is er nog wel eens<br />

miscommunicatie. Dat komt ook omdat<br />

die nog wel eens wisselen. Krijg ik een<br />

nieuwe baas, dan begint het weer <strong>van</strong><br />

vooraf aan. Bij belangrijke gesprekken zet<br />

ik een tolk op afstand in of we schrijven.<br />

Ik heb aan mijn maatschappelijk<br />

werker bij <strong>GGMD</strong> gevraagd of ze een<br />

gebarencursus kan geven die gericht is<br />

op ons werk. Dat gaat ze doen. Dat is wel<br />

heel fijn.”<br />

37

PLUSgroep voor dove en slechthorende kinderen<br />

Volop mee<br />

kunnen doen<br />

op school<br />

Op je stoel blijven zitten, je vinger opsteken als je<br />

iets wilt vragen en kunnen omgaan met emoties<br />

als heel blij zijn, boosheid en verdriet. Het zijn een<br />

paar voorbeelden <strong>van</strong> wat dove en slechthorende<br />

kinderen met bijvoorbeeld ADHD, autisme of angsten,<br />

leren in de PLUSgroep. Een behandelgroep die<br />

onderdeel uitmaakt <strong>van</strong> Kentalis Signis, een basisschool<br />

voor dove en slechthorende kinderen, en<br />

kinderen met een CI.<br />

De kans dat dove en slechthorende kinderen met bijvoorbeeld<br />

ADHD, autisme of angsten uitvallen op school is<br />

groot. Ze vragen vaak veel extra aandacht <strong>van</strong> de leerkracht.<br />

Soms zoveel dat de leerkracht niet voldoende<br />

tijd overhoudt om alle lessen goed te geven. De schoolprestaties<br />

<strong>van</strong> zowel het betreffende kind als <strong>van</strong> zijn/<br />

haar klasgenoten kunnen daar sterk onder lijden. Als de<br />

inspanningen <strong>van</strong> de leerkracht - soms gecombineerd met<br />

ambulante of poliklinische zorg - niet voldoende zijn, kan<br />

het gevolg zijn dat het kind tijdelijk of langere tijd thuis<br />

komt te zitten. De PLUSgroep helpt dat voorkomen.<br />

Weer meedoen<br />

Het belangrijkste doel <strong>van</strong> de <strong>GGMD</strong> PLUSgroep is ervoor<br />

te zorgen dat het kind weer volop mee kan doen op school.<br />

Omdat één uur per week behandeling niet voldoende is<br />

voor deze kinderen, gaan ze vier dagdelen per week naar de<br />

PLUSgroep. In de praktijk houdt dat in dat ze ’s ochtends<br />

in hun eigen groep les krijgen en ’s middags behandeling<br />

krijgen in de PLUSgroep. Ze krijgen daar onder andere<br />

uitleg over hun autisme, ADHD of angsten, zodat ze beter<br />

weten wat ze hebben en kunnen omgaan met hun gedrag<br />

en emoties. Zo leren ze sociale vaardigheden en vergroten<br />

ze hun schoolvaardigheden zoals je kunnen concentreren,<br />

op je beurt wachten en niet pesten. Hierdoor ontwikkelen<br />

de kinderen een beter zelfbeeld (wie ben ik en wat kan ik),<br />

wordt hun zelfvertrouwen vergroot, kunnen ze beter opkomen<br />

voor zichzelf en beter omgaan met hun schooltaken.<br />

38

Drie fasen<br />

De PLUSgroep bestaat meestal uit vier of vijf leerlingen die<br />

een jaar lang behandeld worden in de groep. De behandeling<br />

bestaat uit drie fasen. In de eerste fase wordt het kind<br />

geobserveerd. In deze fase wordt ook gewerkt aan algemene<br />

vaardigheden die voor alle schoolkinderen <strong>van</strong> belang<br />

zijn, zoals rekening houden met anderen. In fase twee<br />

wordt gewerkt aan de individuele doelen <strong>van</strong> het kind.<br />

En in fase drie wordt het kind ondersteund bij het in de<br />

eigen groep toepassen <strong>van</strong> wat het in de PLUSgroep heeft<br />

geleerd. Omdat in de PLUSgroep veel met rollenspellen<br />

wordt gewerkt, heeft het kind al veel kunnen oefenen. De<br />

overgang naar de praktijk in de eigen groep wordt daardoor<br />

makkelijker gemaakt.<br />

Samenwerken met school en ouders<br />

Belangrijk voor het succes <strong>van</strong> de PLUSgroep is de samenwerking<br />

met de school en met de ouders <strong>van</strong> het kind.<br />

<strong>GGMD</strong> is verantwoordelijk voor de behandeling, de school<br />

is verantwoordelijk voor het onderwijs. Om de lijnen<br />

tussen behandeling en onderwijs kort te houden, zit de<br />

PLUSgroep in de school.<br />

Een andere belangrijke samenwerking is die met de ouders<br />

<strong>van</strong> het kind. <strong>GGMD</strong> biedt de ouders <strong>van</strong> kinderen die in<br />

de PLUSgroep zitten oudertraining aan. Bijvoorbeeld om<br />

de manier <strong>van</strong> opvoeden thuis en wat op school <strong>van</strong> het<br />

kind verwacht wordt beter op elkaar af te stemmen. Als<br />

het kind bijvoorbeeld thuis alles mag en op school ineens<br />

grenzen krijgt, loopt het vast. Communicatie over dat<br />

soort zaken tussen ouders, kind, behandelaar en school is<br />

belangrijk voor het behalen <strong>van</strong> het doel: voorkomen dat<br />

kinderen uitvallen op school.<br />

i<br />

i<br />

Meer weten?<br />

Wil je meer weten over de PLUSgroep of je kind<br />

aanmelden? Neem dan contact op met <strong>GGMD</strong> via:<br />

Mail: contact@ggmd.nl<br />

Telefoon: 088 – 43 21 700<br />

WhatsApp: 06-10 908 606<br />

Chat: zie www.ggmd.nl/contact<br />

39

Dit is mijn<br />

nieuwe ik<br />

Gavin Wormgoor heeft een pet met klep en een zonnebril op<br />

als hij de voordeur opendoet. Het daglicht dat <strong>van</strong> buiten naar<br />

binnen valt, is anders te fel aan zijn ogen. “Dit, samen met mijn<br />

taststok, is mijn nieuwe ik”, vertelt hij.<br />

Gavin is doofblind. Hij is doof geboren en<br />

mist zijn rechteroog, daar zit een prothese.<br />

Sinds een jaar of twee werkt in zijn<br />

linkeroog een deel <strong>van</strong> zijn netvlies – de<br />

macula – niet goed meer. Wat hij ziet, is een<br />

onscherpe kern met een ring daaromheen<br />

waarin het beeld scherper is. Hij heeft nu<br />

nog zo’n 55 procent zicht, maar de scherpte<br />

gaat langzaam achteruit. “Ik heb altijd alles<br />

met één oog gedaan. Dat dat oog slechter<br />

wordt, maakt dat bijna alles verandert.”<br />

Ik heb iets gemist!<br />

“Vroeger was ik altijd druk. Dat gaat niet<br />

meer, ik moet me aanpassen. Zo moet ik<br />

bijvoorbeeld meer tijd tussen mijn afspraken<br />

inplannen. Want communiceren, het<br />

spraakafzien en het zien <strong>van</strong> de gebaren,<br />

kost nu nog meer energie. Ik ben thuis<br />

oraal opgevoed en bij het doveninstituut<br />

in St. Michielsgestel waar ik naar school<br />

ging, mocht je vroeger niet gebaren. Ik ben<br />

blij met mijn orale opvoeding. Ik kan goed<br />

spraakafzien en ik praat verstaanbaar. Daarmee<br />

heb ik mij altijd kunnen redden in de<br />

horende wereld. Mijn man is slechthorend.<br />

Hij gebruikt ook geen gebaren, we praten<br />

gewoon met elkaar. Pas toen ik negenendertig<br />

was, zag ik dat vrienden gebarentaal<br />

gebruikten. Toen dacht ik wel: ik loop<br />

achter, ik heb iets gemist! Ik ben toen op<br />

cursus gegaan om ook gebarentaal te leren.<br />

Je moet dan wel flink oefenen. Daarom ben<br />

ik toen vrijwilligerswerk gaan doen bij de<br />

40

Mijn identiteit<br />

“Ik behoor tot verschillende<br />

gemeenschappen: de<br />

dovengemeenschap, de<br />

horende gemeenschap en<br />

de lhbtiq+-gemeenschap. Ik<br />

fiets door alle groepen heen,<br />

dat maakt het leven leuk. Iedereen<br />

is uniek. Dus omgaan<br />

met verschillende mensen met<br />

verschillende identiteiten en<br />

nationaliteiten, is nooit saai.”<br />

41

huiskamerdagop<strong>van</strong>g <strong>van</strong> de Gelderhorst.<br />

Dat is een centrum voor oudere<br />

doven. Dat stopte toen ik bij Kentalis<br />

ging werken.”<br />

Persoonlijk begeleider<br />

“Ik ben vroeger opgeleid als grafisch<br />

tekenaar en heb onder meer 17 jaar<br />

bij een drukkerij gewerkt als vlakdrukmonteur.<br />

Toen ik daar begon,<br />

draaiden we de drukvormen nog uit<br />

op film. Later ben ik omgeschoold<br />

zodat dat via de computer kan. Toen<br />

het bedrijf stopte, ben ik minder dan<br />

een jaar werkloos geweest. Via een<br />

DB-connect<br />

Bij DB-connect weten ze hoe<br />

moeilijk het kan zijn de juiste<br />

zorg, diensten of informatie te<br />

vinden op het gebied <strong>van</strong> doofblindheid.<br />

Heb je vragen over<br />

beperkingen in horen én zien?<br />

Bijvoorbeeld over zorg, onderwijs<br />

of werk? Neem gratis en vrijblijvend<br />

contact op via:<br />

contact@dbconnect.info<br />

of bel op werkdagen<br />

tussen 10 en 12 uur naar<br />

085 - 06 54 590.<br />

vriendin hoorde ik over een vacature<br />

voor een voor assistent-begeleider<br />

bij Kentalis. Ik werd aangenomen,<br />

maar moest wel omscholen naar de<br />

zorg. Dat heb ik gedaan, <strong>van</strong> 2013<br />

tot 2016 volgde ik de BBL-opleiding<br />

maatschappelijke zorg. Later heb ik<br />

ook nog de opleiding voor Persoonlijk<br />

Begeleider gedaan. Daar ben ik in<br />

2022 voor geslaagd. Bij Kentalis werkte<br />

ik op een woongroep met cliënten<br />

die doof of slechthorend zijn en een<br />

verstandelijke beperking hebben in<br />

combinatie met visusproblemen,<br />

autisme en/of een andere psychische<br />

42

aandoening. Dat werk is helaas gestopt,<br />

omdat ik arbeidsongeschikt ben<br />

verklaard. Dus dat was het, er komt<br />

ook geen ander werk meer.”<br />

Een zo normaal mogelijk<br />

leven<br />

Samen met zijn man leeft hij een<br />

rustig leven. “We zijn niet heel actief.<br />

Vroeger gingen we op vakantie en naar<br />

de stad. Dat is nu minder. Ik kan geen<br />

auto meer rijden en met de trein ga ik<br />

alleen als de route bekend is, anders<br />

niet. Ondanks dat sommige dingen<br />

niet meer kunnen, probeer ik een zo<br />

Ine Vister<br />

Ambulant begeleider ZG,<br />

specialist doofblind<br />

Onbeperkt<br />

meedoen met<br />

behulp <strong>van</strong> braille<br />

Bent u beperkt in horen én zien?<br />

Is het vergaren <strong>van</strong> informatie<br />

en het zelfstandig communiceren<br />

via bijvoorbeeld e-mail en<br />

WhatsApp daardoor lastig? Het kunnen<br />

typen en lezen <strong>van</strong> braille helpt.<br />

Pet op, zonnebril<br />

op, stok mee en<br />

daar gaan we.<br />

normaal mogelijk leven te leiden. Ik<br />

sta ’s ochtends op tijd op. Ik vind het<br />

belangrijk om in het ritme te blijven<br />

dat ik gewend was toen ik nog werkte.<br />

Anders lig je voor je het weet de hele<br />

dag in bed of hang je op de bank. ’s<br />

Ochtends laat ik eerst de hond uit.<br />

Pet op, zonnebril op, stok mee en daar<br />

gaan we. Ik heb een mobiliteitstraining<br />

gedaan om te leren met een stok<br />

te lopen. Voordeel <strong>van</strong> de stok is dat<br />

mensen zien dat je minder ziet, ze<br />

houden daar dan rekening mee. Nou<br />

ja, niet iedereen, jongeren willen nog<br />

wel eens snel voor je langs schieten en<br />

mensen kijken veel op hun telefoon<br />

in plaats <strong>van</strong> naar wat er op straat<br />

gebeurt. Ik heb geleerd me daar niet<br />

Braille gebruik je bijvoorbeeld om te communiceren met familie en vrienden,<br />

het nieuws te volgen, alarmberichten te ont<strong>van</strong>gen, medicijndoosjes<br />

te lezen en dagelijkse activiteiten zoals koken (denk aan het merken <strong>van</strong><br />

kruidenpotjes). Het help je om zo onbeperkt mogelijk mee te doen in de<br />

samenleving.<br />

Waarom braille leren bij <strong>GGMD</strong>?<br />

Mensen die vroegdoof of ernstig slechthorend geboren zijn, hebben een<br />

andere taalontwikkeling dan horende mensen. Medewerkers <strong>van</strong> <strong>GGMD</strong><br />

herkennen en erkennen dat. Bovendien kunnen zij communiceren in NGT,<br />

NmG en vierhanden-gebarentaal en beheersen zij social haptic communication.<br />

Ze sluiten dus altijd aan bij hoe u het prettigst communiceert.<br />

Waar, de kosten en andere informatie<br />

De braille-training geven we in Veldhoven en in Apeldoorn. <strong>GGMD</strong> stuurt<br />

de rekening voor de communicatietraining naar je zorgverzekering. De<br />

kosten tellen wel mee voor je eigen risico. Wil je meer informatie over de<br />

braille-training of je aanmelden? Neem dan contact op met <strong>GGMD</strong> via:<br />

MEER WETEN<br />

Telefoonnummer: 088 – 43 21 700<br />

WhatsApp: 06 – 10 908 606<br />

E-mail:<br />

contact@ggmd.nl<br />

Chat en teletolk: zie www.ggmd.nl/contact<br />

43

Schrijven op de computer<br />

gaat goed, want ik kan<br />

blind typen, dat helpt.<br />

letters, hoe staan de puntjes bij een<br />

A, bij een B enz. Lego® heeft blokken<br />

met brailletekens en omdat de tekens<br />

daarop groter zijn dan op papier, kun<br />

je er goed mee oefenen. Ik oefen ook<br />

veel met een brailleleesregel. Daarmee<br />

kun je tekst <strong>van</strong> een computerscherm<br />

of een telefoonscherm omzetten<br />

naar brailletekens. Het werkt met<br />

puntjes die omhoog- en omlaaggaan<br />

en zo de verschillende letters in braille<br />

vormen. Schrijven op de computer<br />

gaat goed, want ik kan blind typen,<br />

dat helpt. En verder moet je veel oefenen,<br />

ook thuis. Dat doe ik ook, ik ben<br />

daarin heel gedisciplineerd.”<br />

te druk over te maken. Verder doe ik boodschappen<br />

en lees ik mijn e-mail op de computer. Ik maak de<br />

letters groot en pas het contrast aan, dan kan ik het<br />

beter zien. Daarnaast ben ik een echte boekenfanaat,<br />

ik lees heel graag. Ik doe dat nu nog op een e-reader<br />

met grote letters. Helaas kan ik niet lang lezen, want<br />

omdat ik slecht zie is het wel vermoeiend, maar ik<br />

geniet er nog erg <strong>van</strong>!”<br />

Braille<br />

Sinds een paar maanden leert Gavin braille. “Toen<br />

ik steeds slechter ging zien, liep ik vast. Bij <strong>GGMD</strong><br />

hebben ze toen gekeken wat ik nodig heb om goed te<br />

kunnen functioneren, en hebben ze een plan gemaakt.<br />

Daar stond onder andere braille leren in. Ik<br />

dacht: dat ga ik doen. Een keer per week ga ik naar<br />

les. Je begint dan met het leren <strong>van</strong> de verschillende<br />

Social haptic communication<br />

Naast braille leert Gavin ook Social<br />

Haptic Communication (SHC). Dat<br />

is een aanvullende vorm <strong>van</strong> communicatie.<br />

Iemand brengt dan met<br />

zijn handen informatie over op je<br />

lichaam. Bijvoorbeeld over iemands<br />

gezichtsuitdrukking, de sfeer of hoe<br />

de meubels in een ruimte staan. “Mijn<br />

zicht wordt steeds slechter. Ik weet<br />

niet hoe het uiteindelijk gaat worden.<br />

Daar is weinig informatie over. Ik<br />

realiseer mij wel dat naast liplezen en<br />

gebarentaal, andere communicatievormen<br />

nodig gaan zijn. Daar bereid<br />

ik mij op voor.”<br />

44

g.talenteerd<br />

LÉJON<br />

VAN VLIET<br />

Gamer<br />

Léjon (29) is acht als hij met gamen<br />

begint. Op zijn veertiende gaat hij<br />

voor het eerst naar een evenement<br />

om samen met anderen te gamen.<br />

Als hij zestien is, merkt hij dat<br />

hij op competitief niveau goed<br />

meekomt. Met het spel League<br />

of Legends wint hij verschillende<br />

bekers.<br />

Vooral het samen spelen vindt hij leuk.<br />

Samen met een aantal vrienden richt hij<br />

in 2018 Stichting Soundless Esports op.<br />

Doel <strong>van</strong> de stichting is om door heel<br />

Europa dove en slechthorende gamers die<br />

competitie willen spelen, te helpen een<br />

team te vormen. In 2020 doet hij zelf met<br />

een team <strong>van</strong> dove en slechthorende gamers<br />

mee aan een competitie <strong>van</strong> de TU Delft.<br />

Ze winnen! Een knappe prestatie, omdat<br />

deelnemers <strong>van</strong> horende teams elkaar<br />

kunnen vertellen wat ze gaan doen. Doven<br />

en slechthorenden moeten veel meer kijken<br />

wat de ander doet. Dat werkt vertragend<br />

en staat gelijkwaardig spel in de weg. Met<br />

een oplossing voor dit probleem wint de<br />

stichting in 2021 de Challenge Inclusieve(re)<br />

Esports <strong>van</strong> Sport Innovators. Met hun<br />

oplossing – software om spraak realtime om<br />

te zetten in geschreven tekst – winnen ze de<br />

hoofdprijs: 60.000 euro om (met SpeakSee)<br />

de software te ontwikkelen. De stichting is<br />

in januari <strong>2024</strong> gestopt. Belangrijkste reden:<br />

de groep dove en slechthorende gamers<br />

die op competitief niveau gamen en daarin<br />

uitblinken, is zo klein, dat ze elkaar nu wel<br />

kennen.<br />

45

46<br />

Joni Oyserman,<br />

Adviescollege NGT

Wij geven<br />

gevraagd en<br />

ongevraagd<br />

advies<br />

Hoe wordt de samenleving echt helemaal toegankelijk voor gebarentaligen? Dus<br />

voor dove en plotsdove mensen, en bijvoorbeeld ouders <strong>van</strong> dove kinderen en<br />

professionals die Nederlandse Gebarentaal (NGT) gebruiken? Met stip op 1 staat<br />

dan toch wel dat NGT overal in de samenleving wordt gebruikt.<br />

Het Adviescollege NGT (AC-NGT) speelt daar een<br />

belangrijke rol in. Het adviseert namelijk het ministerie<br />

<strong>van</strong> Binnenlandse Zaken over hoe je het gebruik<br />

<strong>van</strong> NGT in de samenleving bevordert. “Dat doen we<br />

zowel gevraagd als ongevraagd”, vertelt Joni Oyserman,<br />

voorzitter <strong>van</strong> het Adviescollege NGT. Met het aannemen<br />

<strong>van</strong> de Wet erkenning Nederlands Gebarentaal<br />

in juli 2021 is een grote stap gezet in de integratie <strong>van</strong><br />

dove mensen in de Nederlandse samenleving. Joni:<br />

“Toen de wet werd aangenomen, heeft het ministerie<br />

<strong>van</strong> Binnenlandse Zaken aangegeven dat er ook een<br />

onafhankelijk adviescollege moest komen. Dit om het<br />

ministerie te adviseren over hoe ze het gebruik <strong>van</strong><br />

NGT op alle domeinen in de samenleving kunnen bevorderen.<br />

Denk daarbij aan onderwijs, (jeugd)zorg, arbeid,<br />

overheid, justitie en politie, cultuur. Ook andere<br />

ministeries, zoals OCW, VWS en Justitie en Veiligheid<br />

zijn betrokken, want Binnenlandse Zaken geeft onze<br />

adviezen aan deze ministeries door. Het AC-NGT<br />

bestaat bijna twee jaar en we hebben<br />

al twee adviezen gegeven. Het gevraagd<br />

advies ‘Toegankelijkheid dove<br />

burgers bij alle overheden via NGT’<br />

en het ongevraagd advies ‘Aanbod<br />

Nederlands Gebarentaal’. Daarnaast<br />

heeft een rapporteur in opdracht<br />

<strong>van</strong> het AC-NGT en het Nederlands<br />

Gebarencentrum de nota ‘Plaatsmaken<br />

voor de Nederlandse Gebarentaal’<br />

geschreven.”<br />

Toegankelijkheid dove<br />

burgers bij alle overheden<br />

via NGT<br />

Het ministerie <strong>van</strong> Binnenlandse<br />

zaken heeft advies gevraagd aan het<br />

college over hoe de communicatie<br />

<strong>van</strong>uit alle overheden beter toeganke-<br />

47

Wat delen we met de Friezen?<br />

lijk gemaakt kan worden voor dove burgers. De vraag<br />

<strong>van</strong> de minister komt voort uit artikel 3 lid 1 <strong>van</strong> de<br />

Wet erkenning Nederlands Gebarentaal. Dit artikel<br />

luidt: ‘Onze minister voert een beleid dat gericht is op<br />

het bevorderen <strong>van</strong> het gebruik <strong>van</strong> de Nederlandse<br />

Gebarentaal bij openbare toespraken <strong>van</strong> de leden<br />

<strong>van</strong> het kabinet, in het bestuurlijk verkeer en in het<br />

rechtsverkeer, en rapporteert hier jaarlijks over aan de<br />

Tweede Kamer.’ Joni: “In ons advies geven we aan wat<br />

er goed gaat, zoals dat de troonrede getolkt wordt op<br />

tv en de persconferenties rondom corona. We geven<br />

ook aan wat er niet goed gaat. Enkele belangrijke knelpunten<br />

die we benoemd hebben zijn:<br />

• Informatie vinden bij overheden en overheidsdiensten<br />

is moeilijk qua toegankelijkheid omdat<br />

websites, folders en brieven altijd in het Nederlands<br />

zijn geschreven.<br />

• De inzet <strong>van</strong> tolken gebarentaal door politie en<br />

justitie is zeer wisselvallig.<br />

• Er is sprake <strong>van</strong> een serieus landelijk tolkentekort.”<br />

Adviezen<br />

Om bovenstaande en andere knelpunten te verbeteren,<br />

heeft het AC-NGT de volgende adviezen gegeven:<br />

• Zorg dat beleidsmakers en ambtenaren beschikken<br />

over basiskennis over de dovengemeenschap en het<br />

belang <strong>van</strong> gebarentaal.<br />

• Zorg dat overheidsinstanties en instanties met een<br />

overheidstaak (ministeries, waterschappen, provincies,<br />

gemeentes, politie, het UWV, ziekenhuizen,<br />

woningcorporaties, CBR, CAK, DUO, CJIB, Belastingdienst,<br />

gerechtsdeurwaarder, Zorgkantoor enz.)<br />

de toegankelijkheid in Nederlands Gebarentaal<br />

bevorderen en borgen.<br />

• Zorg ervoor dat online en gedrukte informatie in<br />

geschreven en/of gesproken Nederlands altijd vertaald<br />

worden in NGT.<br />

Joni Oyserman: “Zowel de Friese taal als de<br />

Nederlandse Gebarentaal zijn door de Rijksoverheid<br />

als officiële taal erkend. Dat verbindt<br />

ons. We wisselen dan ook regelmatig informatie<br />

uit over hoe je bepaalde zaken aanpakt en<br />

hoe bijvoorbeeld afspraken met het ministerie<br />

lopen. Niet alles is hetzelfde. De Wet gebruik<br />

Friese taal is bijvoorbeeld aangenomen in<br />

2014 en heeft 35 artikelen en onze wet is in<br />

2021 aangenomen en heeft 14 artikelen. Onze<br />

wet is dus kleiner, die moet nog uitgebreid<br />

worden. Verder is het Fries ook erkend onder<br />

het Europees Handvest voor regionale talen<br />

of talen <strong>van</strong> minderheden. Voor gebarentalen<br />

is dat nog niet gebeurd. Het staat op ons<br />

wensenlijstje. Net als bij alle andere adviescommissies<br />

en adviesraden voor gebarentaal in<br />

Europa. Want onder dit internationale handvest<br />

worden gebarentalen beter beschermd.<br />

We kunnen de Europese Unie en onze eigen<br />

nationale overheid dan makkelijker aanspreken<br />

op het gebruik en de implementatie <strong>van</strong> gebarentalen<br />

bij semioverheden en in domeinen als<br />

zorg, arbeid, justitie, onderwijs en cultuur.”<br />

• Zorg voor de inzet <strong>van</strong> ervaren geregistreerde tolken<br />

bij toespraken.<br />

• Zorg dat voor persoonlijke contacten bijv. bij balies<br />

<strong>van</strong> gemeentehuizen altijd een tolk beschikbaar is.<br />

• Zorg dat gebarentalige burgers beter geïnformeerd<br />

kunnen deelnemen aan verkiezingen door informatie<br />

in NGT beschikbaar te maken.<br />

• Zorg dat politie en justitie beter bekend zijn met de<br />

communicatiebehoeften <strong>van</strong> mensen die Nederlands<br />

Gebarentaal gebruiken of een andere gebarentaal,<br />

zoals asielzoekers.<br />

Hoe nu verder?<br />

Joni: “We wachten op de beleidsregels en daar geven<br />

we dan een reactie op. We mogen dan ook zeggen<br />

‘dat is niet praktisch, dat moeten we zo niet doen’.<br />

Nu is het nog even afwachten waar de minister mee<br />

komt, het is een heel proces. Maar we houden bij het<br />

48

Om zich goed te kunnen ontwikkelen, moeten de<br />

kinderen het zo jong mogelijk leren. Dat houdt in dat<br />

de (meestal horende) ouders <strong>van</strong> dove kinderen structureel<br />

les in gebarentaal moeten krijgen. Hoewel hier<br />

in het VN-verdrag Handicap wel bepalingen over zijn<br />

opgenomen, is dat nog niet goed geregeld. Wat we bijvoorbeeld<br />

zien, is dat in het reguliere onderwijs deze<br />

kinderen en hun ouders geen gebarentaal aangeboden<br />

krijgen. Dat is helemaal schokkend als je bedenkt dat<br />

90% <strong>van</strong> de dove en slechthorende kinderen in het regulier<br />

onderwijs zit. Maar zelfs voor ouders <strong>van</strong> wie de<br />

Ze hebben geen idee<br />

waar dove en slechthorende<br />

mensen in het dagelijks leven<br />

tegenaan lopen<br />

ministerie constant vinger aan de<br />

pols over de voortgang en we laten<br />

ons telkens horen zodat ze ons niet<br />

vergeten.”<br />

Aanbod Nederlands Gebarentaal<br />

Het advies ‘Aanbod Nederlands<br />

Gebarentaal’ is een ongevraagd<br />

advies. “We hebben dit advies gegeven<br />

omdat we hierover signalen uit<br />

de samenleving kregen. Dit advies<br />

dient het belang <strong>van</strong> horende<br />

ouders <strong>van</strong> dove en slechthorende<br />

kinderen. Waar het in de kern omgaat,<br />

is dat dove en slechthorende<br />

kinderen en hun ouders te weinig<br />

gebarentaal aangeboden krijgen.<br />

Heb je ideeën?<br />

Deel ze!<br />

Heb je een idee over<br />

hoe Nederlandse<br />

Gebarentaal in de<br />

samenleving (beter)<br />

toegepast kan<br />

worden? Stuur dan<br />

een mail naar het<br />

Adviescollege NGT via<br />

contact@adviescollegengt.nl.<br />

Alle ideeën<br />

worden meegenomen<br />

in de overleggen <strong>van</strong><br />

het adviescollege.<br />

kinderen naar het dove onderwijs gaan, is het aanbod<br />

minimaal. Voor de meeste ouders geldt dat het niet<br />

gefaciliteerd wordt of dat ze gestimuleerd worden om<br />

Nederlands met Gebaren (NmG) te leren in plaats <strong>van</strong><br />

NGT. Dat is niet in het belang <strong>van</strong> deze kinderen, dus<br />

dat moet veranderen.”<br />

Ongevraagde adviezen<br />

Om het aanbod aan gebarentaal te vergroten, heeft<br />

het AC-NGT het kabinet geadviseerd om het volgende<br />

mogelijk te maken:<br />

• Een structureel en laagdrempelig aanbod aan<br />

NGT-lessen voor ouders <strong>van</strong> dove en slechthorende<br />

kinderen tot en met 18 jaar en een NGT-leerlijn voor<br />

dove en slechthorende kinderen gedurende hun<br />

basis- en middelbare schooltijd.<br />

• Het advies ‘Aanbod Nederlands Gebarentaal’ ligt<br />

nog bij Binnenlandse Zaken. “Een demissionair<br />

49

kabinet helpt niet om de vaart erin te houden.<br />

Dat is jammer. De politiek is langzaam, maar ook<br />

de voortgang <strong>van</strong> dit advies wordt door ons nauw<br />

gevolgd.”<br />

Plaatsmaken voor de Nederlandse Gebarentaal<br />

Het AC-NGT heeft ook nog samen met het Nederlands<br />

Gebarencentrum een rapporteur de opdracht gegeven<br />

een nota te schrijven. “Hierin staat een visie op wat<br />

er moet gebeuren om de Nederlandse samenleving<br />

echt toegankelijk te maken voor gebarentaligen. Het<br />

beschrijft de positie <strong>van</strong> dove mensen in de samenleving.<br />

Hoe het vroeger was, waar we nu staan en hoe we<br />

daar gekomen zijn, is daarin meegenomen. Het is een<br />

startdocument om de toekomst in te gaan en vooral<br />

bedoeld om mensen te informeren. In september 2023<br />

hebben we tijdens de Internationale Week <strong>van</strong> de<br />

Gebarentalen de nota ‘Plaatsmaken voor Gebarentaal’<br />

overhandigd aan een afgevaardigde <strong>van</strong> het ministerie<br />

<strong>van</strong> Binnenlandse Zaken. Hij heeft aangegeven dat de<br />

ministeries de nota gaan lezen. Dat is een positief signaal,<br />

want ze hebben geen idee waar dove en slechthorende<br />

mensen in het dagelijks leven tegenaan lopen.”<br />

Wensenlijstje<br />

Bovenaan het persoonlijke wensenlijstje <strong>van</strong> Joni Oyserman<br />

staan een aantal punten: “Ik vind ze allemaal<br />

even belangrijk, dus ze staan niet in volgorde <strong>van</strong><br />

belangrijkheid: Het tekort aan tolken, omdat daardoor<br />

voor gebarentaligen de toegankelijkheid <strong>van</strong> de<br />

samenleving onder druk staat. Dat ouders <strong>van</strong> dove en<br />

slechthorende kinderen structureel lessen in gebarentaal<br />

aangeboden krijgen. Een grotere maatschappelijke<br />

deelname <strong>van</strong> doven. Daarvoor hebben we onder andere<br />

dove bestuurders en professionals nodig. Omdat<br />

zij door er te zijn en te laten zien waar ze in de praktijk<br />

tegenaan lopen, kennis delen over een toegankelijke<br />

samenleving. Daarmee bijdragen aan een betere toekomst<br />

voor alle gebarentalen. Daarnaast is het belangrijk<br />

dat doof zijn niet gezien wordt als een handicap,<br />

maar als een cultuur, de identiteit die<br />

het is. We hebben eigen uitingen, eigen<br />

normen en waarden, en een eigen<br />

gevoel voor humor. We hebben ook<br />

eigen films, denk bijvoorbeeld aan de<br />

film Doof Kind en de film CODA, die<br />

zelfs een Oscar heeft gewonnen voor<br />

de beste mannelijke acteur, die doof<br />

is. En we hebben een prachtige taal, de<br />

Nederlandse Gebarentaal.”<br />

!<br />

ADVIESCOLLEGE NGT<br />

Op 1 januari 2022 is het Adviescollege Nederlands<br />

Gebarentaal (AC-NGT) ingesteld door het ministerie<br />

<strong>van</strong> Binnenlandse Zaken. Het AC-NGT is een onafhankelijk<br />

adviesorgaan. In het AC-NGT zitten vijf<br />

leden.<br />

Zij geven het ministerie gevraagd en ongevraagd advies<br />

over hoe ze de samenleving optimaal toegankelijk<br />

kunnen maken voor gebarentaligen. Dat zijn dove en<br />

plotsdove mensen, en bijvoorbeeld ouders <strong>van</strong> dove<br />

kinderen en professionals die Nederlands Gebarentaal<br />

(NGT) gebruiken. De organisaties (instanties, belangenorganisaties)<br />

en de samenleving (waaronder de dovengemeenschap)<br />

voorzien het AC-NGT <strong>van</strong> signalen,<br />

ideeën en ervaringen uit de praktijk. Dit gebeurt via een<br />

platform, waarin vertegenwoordigers <strong>van</strong> alle doelgroepen<br />

zitting nemen. Het platform is in <strong>2024</strong> operationeel.<br />

Meer over het Adviescollege NGT is te lezen op<br />

www.adviescollegengt.nl of volg ze op Instagram,<br />

Facebook of X via @adviesngt.<br />

50

Ben jij (oud) cliënt <strong>van</strong> <strong>GGMD</strong><br />

of een ouder of verzorger<br />

<strong>van</strong> een cliënt?<br />

DAN ZOEKEN WE JOU!<br />

WERK<br />

MEE AAN<br />

DE BESTE<br />

ZORG<br />

Word lid <strong>van</strong> de cliëntenraad<br />

Scan voor<br />

informatie<br />

de QR-code<br />

Of mail naar:<br />

clientenraad@ggmd.nl<br />

Beter door het leven met doofheid en gehoorbeperkingen

Heb je G.<strong>HOOR</strong> met plezier gelezen?<br />

Laat een ander het<br />

dan ook lezen<br />

Geef jij G.<strong>HOOR</strong> door?<br />

We hebben dit <strong>magazine</strong> met veel plezier gemaakt. We hopen dat je geïnspireerd bent door de interviews<br />

en geholpen bent met de tips die in het <strong>magazine</strong> staan. We hopen ook dat je G.<strong>HOOR</strong> deelt en er andere<br />

mensen een plezier mee wilt doen. Geef G.<strong>HOOR</strong> daarom door aan andere dove- of slechthorende mensen,<br />

familie, vrienden of kennissen, je huisarts, KNO-arts of juist je werkgever en je collega’s.

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!