De interviews van Stichting Film en Wetenschap - Beeld en Geluid wiki

1
interviews die hij reeds in de jaren zeventig met zijn collega-cineast Otto van Neyenhoff, kort
voor diens overlijden, had afgenomen. Overigens mag hier een enkele niet-mediahistorische collectie
uit dit decennium niet onvermeld blijven. De historica Selma Leydesdorff liet tussen 1990
en 1993 haar studenten een grote hoeveelheid interviews afnemen met mensen die de watersnoodramp
van 1953 hadden meegemaakt. Met zo'n 180 interviews, tezamen ruim 230 uur
beslaand, werd het de grootste collectie die tot nu toe bij SFW werd gedeponeerd. Ten slotte
maakte een interview met Rolf Schuursma over zijn bemoeienissen met het geluidsarchief in de
jaren zestig en begin zeventig de cirkel voorlopig rond.
Voorlopig, want een nieuw fenomeen diende zich de laatste jaren aan. Sinds eind jaren
tachtig werden bij SFW verscheidene series zogeheten beeldinterviews gedeponeerd. Ze zijn om
een aantal redenen niet in de huidige inventarisatie opgenomen. Lange tijd werden interviews
zowel voor wetenschappelijke als journalistieke doeleinden uitsluitend op geluidsband
opgenomen. Bij de eerder genoemde voor televisiedocumentaires gefilmde basisinterviews werden
beeld en geluid op separate dragers vastgelegd. Terwijl veelal niet duidelijk is of het
beeldmateriaal ervan bewaard is gebleven, werden de bij SFW ondergebrachte synchrone
geluidstapes vanzelfsprekend als behorend tot de geluidscollectie opgevat. Met de voortgeschreden
technische ontwikkelingen echter werden interviews meer en meer op videoband
opgenomen, op de uitzendnorm Betacam of anderszins. Een bekend voorbeeld is het wereldwijde
interviewproject met overlevenden van de holocaust, dat enkele jaren geleden op initiatief van de
Amerikaanse cineast Steven Spielberg werd gestart. Op video zijn beeld en geluid niet meer van
elkaar te scheiden. Vandaar dat bij ruwe interviews die op deze wijze zijn vastgelegd de benaming
beeldinterviews past. Bij SFW zijn inmiddels meer dan 100 van deze interviews, in zo'n tien
(sub)collecties, op naar schatting 250 tot 300 videobanden ondergebracht. Zo deponeerde de
gewezen televisiejournalist Hans Jacobs onder meer de in het kader van de door hem opgerichte
Stichting Tijdsbeeld gehouden interviewseries over de wederwaardigheden van de Nederlandse
koopvaardijvloot tijdens de Tweede Wereldoorlog en over de verwikkelingen rond de mobilisatie
van het Nederlandse leger in 1939. Zijn doel was de verhalen van de geïnterviewde personen voor
later gebruik door onderzoekers of televisieproducenten vast te leggen. De documentairemakers
Frans Glissenaar en Jan Bosdriesz had een directer doel voor ogen gestaan toen zij 53 interviews
op 162 Betacambanden naar SFW brachten: zij hadden (een deel van) het materiaal verwerkt in
hun televisieproduktie VOORHEEN NEDERLANDS-INDIË (AVRO, 1994-95). Hetzelfde gold voor
Jaap Vermeer en de beeldinterviews voor zijn documentaire DE OPTIMISTEN (IKON, 1991), over
Indische Nederlanders in Japanse krijgsgevangenschap die in Nagasaki zaten toen daar op 8
augustus 1945 de atoombom viel. Ondanks de voor de hand liggende overeenkomsten tussen de
bij de stichting ondergebrachte collectie interviews op geluidsband en de beeldinterviews zijn er
echter ook belangrijke verschillen aan te wijzen. De laatste vereisen letterlijk en figuurlijk een
andere kijk op het materiaal. De historicus David W. Ellwood wees er al in 1980 op dat de de
subjectiviteit van de vertelde verhalen - altijd al een heet hangijzer in de discussies over oral
history - in de beeldinterviews anders en veel beter zichtbaar werd dan bij de traditionele dragers
van interviewmateriaal het geval kon zijn. In zijn ogen overheersten de visuele aspecten zodanig
dat zij in belangrijke mate de aandacht van het vertelde naar de spreker zelf verlegden: 'They highlight
personality and convey the full language of individual memory and expression: the gestures,
the movements, the way of speaking, the relationship with immediate surroundings. 7 Hij hekelde
in het begin van die jaren tachtig de koudwatervrees van de beoefenaren van oral history voor het
gebruik van de beeldende component van de methode. Vandaag de dag zal dit verwijt nauwelijks
I