Betere Sportprestaties met een aangepaste voeding - BEST Leuven
Betere Sportprestaties met een aangepaste voeding - BEST Leuven
Betere Sportprestaties met een aangepaste voeding - BEST Leuven
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Betere</strong> <strong>Sportprestaties</strong> <strong>met</strong> <strong>een</strong> <strong>aangepaste</strong> <strong>voeding</strong><br />
P. Vanhee, <strong>voeding</strong>sdeskundige NICE<br />
Uit NUTRINEWS, 15 de jaargang nr 2, April-mei-juni 2007<br />
Samenvatting<br />
Topsporters = sporters die hun sport beoefenen gedurende minstens drie uren per dag<br />
Wedstrijdsporters = sporters die drie tot zeven keer per week gedurende één tot twee uren per<br />
sessie trainen.<br />
Zowel top- als wedstrijdsporters hebben de ambitie om <strong>een</strong> goede prestatie neer te zetten.<br />
Daarom worden ze verder beschreven onder de noemer prestatiesporters.<br />
1. Voeding en prestatiesport<br />
In de loop der jaren is duidelijk geworden dat prestatiesporters niet all<strong>een</strong> winst<br />
kunnen halen uit <strong>een</strong> goed opgezet trainingsschema, maar ook uit <strong>een</strong> correct<br />
samengestelde <strong>voeding</strong>. Wat, wanneer en hoeveel ze eten is van invloed<br />
2. Koolhydraten, protagonisten op gebied van sport<strong>voeding</strong><br />
Een belangrijke energievoorraad in het lichaam zijn de koolhydratenreserves die zich<br />
vooral in de spieren, in de lever en in mindere mate in het bloed bevinden. Om<br />
optimaal te kunnen blijven presteren moeten deze reserves steeds opnieuw worden<br />
aangevuld.<br />
3. Koolhydraatreserves optimaliseren<br />
De prestatie kan geoptimaliseerd worden door 3-4 dagen voor de prestatie de<br />
koolhydraatinname op te voeren tot 7 à 10 g per kg lichaamsgewicht per dag. Dat is<br />
duidelijk meer dan de gemiddelde aanbevolen inname van 4-5 g koolhydraten per kg<br />
lichaamsgewicht. In combinatie <strong>met</strong> <strong>een</strong> verlaagde trainingsintensiteit zal deze<br />
verhoogde inname de glycog<strong>een</strong>reserves in de spieren maximaliseren en nagenoeg<br />
verdubbelen. Dit fenom<strong>een</strong> gekend als de glycog<strong>een</strong>stapeling vormt samen <strong>met</strong> de<br />
verlaagde trainingsintensiteit de essentie van de ‘supercompensatieperiode’.<br />
4. Eten voor de sportprestatie<br />
De laatste maaltijd voor de inspanning wordt best twee tot drie uur voor de inspanning<br />
genomen en brengt bij voorkeur 200 tot 300 g koolhydraten aan. Dit is vooral<br />
belangrijk als de spierglycog<strong>een</strong>voorraden niet volledig werden aangevuld na de<br />
laatste inspanning of als de komende inspanning zo intensief is of zo lang zal duren<br />
dat de voorraden vermoedelijk zullen worden uitgeput. Ook bij inspanning die vroeg<br />
op de dag plaatsvinden is het <strong>een</strong> belangrijk aandachtspunt. Na <strong>een</strong> nacht zonder eten<br />
en drinken zijn de leverglycog<strong>een</strong>voorraden immers leeg.<br />
5. Eten tijdens de sportprestatie<br />
Als sportinspanningen langer duren dan één uur dan moeten de koolhydraten<br />
voorraden ook tijdens de inspanning verder worden aangevuld. Extra koolhydraten<br />
RVDB, juli 07
kunnen de prestaties helpen verbeteren tijdens inspanningen waarbij zeer intensieve<br />
sessies elkaar opvolgen. Ze zouden dat vooral doen door het glucose gehalte in het<br />
bloed op peil te houden en de spieren van koolhydraten te blijven voorzien; Er wordt<br />
sporters dan ook aanbevolen om per uur ongeveer 60 koolhydraten in te nemen.<br />
6. Eten na de sportprestatie<br />
Het herstel van de spierglycog<strong>een</strong>voorraden na de sportprestatie is minstens even<br />
belangrijk als de voorbereiding ervan voor de inspanning, zeker voor sporters die zich<br />
meerdere keren per dag sportief inspannen. Bij meerdere inspanningssessie per dag<br />
moeten er zo snel mogelijk na de inspanning koolhydraten worden ingenomen. Dat<br />
kan best in de vorm van meerdere kleine koolhydraatrijke snacks en dranken ongeveer<br />
1g koolhydraten per kg lichaamsgewicht per uur.<br />
7. Eiwitten<br />
Eiwitsupplementen zijn overbodig bij <strong>een</strong> voldoende gevarieerde en evenwichtig<br />
samengestelde <strong>voeding</strong><br />
8. Vetten<br />
De aanbeveling voor sporters ligt op 20 tot 30 energie% vet. Tijdens <strong>een</strong><br />
supercompensatieperiode kan de hoeveelheid vet in de <strong>voeding</strong> verder worden<br />
verlaagd tot maximaal 20 energie%. Het komt er in deze periode immers op aan veel<br />
koolhydraten in te nemen. Uit onderzoek blijkt dat de <strong>voeding</strong> van de gemiddelde<br />
Belg ongeveer 38 energie% vet bevat. Een ideale sport<strong>voeding</strong> kan dan ook als<br />
vetarm worden beschouwd<br />
9. Voldoende drinken is cruciaal<br />
Koolhydraten zijn de ruggengraat van <strong>een</strong> goede sport<strong>voeding</strong>, maar even belangrijk is<br />
het vaak vergeten prestatiebevorderende <strong>voeding</strong>sstof, namelijk water.<br />
Een tekort aan water (dehydratatie) verhoogt ook de kans op spierkrampen.<br />
10. Sportdranken: cocktails voor prestatiesporters.<br />
Onderscheid wordt gemaakt tussen<br />
- energie dranken (bevatten 8 tot 15% koolhydraten) en hebben als doel<br />
energie aan te leveren. De sporter kan er gebruik van maken tijdens de<br />
supercompensatieperiode of tijdens inspanningen waarbij de behoefte aan<br />
koolhydraten groter is dan aan vocht<br />
- dorstlessers (bv. Aquarius) bevatten 4 tot 8% koolhydraten en 230–690 mg<br />
natrium, en zijn voorla bedoeld om voldoende gehyudrateerd te blijven<br />
tijdens het sporten en zijn zo samengesteld dat ze gemakkelijk door het<br />
lichaam kunnen worden opgenomen.<br />
- rehydratatiedranken, bevatten iets meer natrium dan dorstlessers en zijn<br />
bedoeld om na <strong>een</strong> inspaninning de verloren hoeveelheid vocht aan te<br />
vullen.<br />
De temperatuur van de drank op het ogenblik is belangrijk! De beste temperatuur ligt<br />
tussen 15 en 22°C.<br />
De juiste sportdrank op het juiste moment kan <strong>een</strong> belangrijke invloed hebben op de<br />
sportprestatie. Het gebruik van sportdranken is dan ook populair, MAAR !!!!<br />
sportdranken kunnen <strong>een</strong> desastreus gevolg hebben voor het gebit. Sportdranken<br />
hebben <strong>een</strong> erosiepotentieel dat ongeveer 30 keer hoger ligt dan dat van water.<br />
Sportdraken kunnen niet all<strong>een</strong> het tandglazuur oplossen maar ook het harde tandb<strong>een</strong><br />
RVDB, juli 07
eronder. Om tandproblemen te voorkomen houdt men de drank best niet te lang in de<br />
mond en slikt men ze dus beter zo snel mogelijk door.<br />
11. Alcohol<br />
12. Vitaminen en Mineralen: in tegenstelling tot wat velen denken is <strong>een</strong> suppletie van<br />
vitaminen en mineralen niet systematisch nodig bij sporters. Extra vitaminen en<br />
mineralen hebben trouwens g<strong>een</strong> enkel bijkomend positief effect op de sportprestatie,<br />
tenzij in het geval van tekorten.<br />
Calcium is essentieel voor <strong>een</strong> goede botgezondheid. De aanbeveling is om dagelijks 3<br />
tot 4 glazen melk te drinken en 1 tot 2 sneetjes kaas te nemen. Als de calciumstatus<br />
onvoldoende op peil is, kan er g<strong>een</strong> optimale piekbotmassa gerealiseerd worden, wat<br />
de kans op blessures vergroot, de sportprestatie verhindert en de sportcarrière<br />
aanzienlijk verkort.<br />
13. Antioxidanten<br />
14. Ergogene <strong>voeding</strong>sssupplementen<br />
15. Cafeïne is één van de meest gebruikte stimulerende stoffen. Het is terug te vinden in<br />
<strong>voeding</strong>smiddelen zoals koffie, thee, chocolade, cola en sommige sportdranken. Sinds<br />
1 januari 2004 wordt cafeïne niet langer als doping aanzien. Het cafeïne gehalte in het<br />
bloed zou ongeveer één uur na inname het hoogst zijn. De lange halfwaardetijd van<br />
cafeïne (4 tot 6 uur) maakt dat de effecten lang merkbaar zijn.<br />
16. Creatine<br />
17. Glycerol<br />
Voorbeelden van <strong>voeding</strong>smiddelen die vetarm en vezelarm zijn en <strong>een</strong> geringe tot<br />
matige hoeveelheid eiwitten aanbrengen<br />
- ontbijtgranen <strong>met</strong> magere of halfvolle melk en wat fruit<br />
- pannenkoeken <strong>met</strong> stroop<br />
- fruitsalade <strong>met</strong> halfvolle of magere yoghurt<br />
- deegwaren <strong>met</strong> <strong>een</strong> tomatensaus<br />
Voorbeeld van <strong>een</strong> maaltijd (bv. voor inspanning) die ongeveer 250g koolhydraten<br />
levert: 2 glazen vruchtensap en 6 bruine boterhammen <strong>met</strong> confituur.<br />
Voorbeelden van wedstrijdtussendoortjes die 60 gram koolhydraten aanleveren: 2<br />
grote (rijpe) bananen of 2 sneden wit brood <strong>met</strong> honing, confituur, stroop.<br />
Voorbeelden voor “herstelmaaltijden” na de inspanning: 500 ml gesuikerde yoghurt<br />
drank of 70 g ontbijtgranen <strong>met</strong> magere melk.<br />
Voedingsmiddelen rijk aan meervoudige koolhydraten en die daarnaast ook nog<br />
andere essentiële <strong>voeding</strong>sstoffen aanbrengen zijn aardappelen, volkoren<br />
graanproducten, (gedroogd) fruit, groenten en (gezoete) melkproducten.<br />
Vergroot je energie- en koolhydrateninname niet door de bestaande maaltijden uit te<br />
breiden, maar door meer extra maaltijden en snacks tussen door te nemen.<br />
Vermijd koolhydraatrijke <strong>voeding</strong>smiddelen die bovendien veel vet bevatten zoals<br />
chocolade, koek, gebak.<br />
RVDB, juli 07
KOOLHYDRAAT RIJKE, VETARME VOEDINGSMIDDELEN<br />
BRON : www.<strong>voeding</strong>swaardetabel.nl<br />
125 g kcl KH (g) vetten<br />
Aardappelen gekookt 78 17 0,1<br />
Abrikoos in blik 69 17 0,1<br />
Gedroogde abrikozen 262 55,8 0,5<br />
Ananas vers 58 13,5 0,2<br />
Ananas sap 47 11,5 0,0<br />
Appelmoes 80 19,2 0,2<br />
Appelsap 42 10,5 0,0<br />
Banaan 82 18,2 0,2<br />
Brood 250 45,5 3,4<br />
Chocolademelk halfvol 79 12,9 0,8<br />
Cola 44 11 0<br />
Cornflakes 372 81,0 0,8<br />
Druivensap 69 16,1 0,0<br />
Honing 308 75,5 0,0<br />
Jam (confituur) 245 60 0,0<br />
Appelsiensap 47 10,2 0,2<br />
Rozijnen 308 75 0<br />
Mais in blik 114 22,5 1<br />
Nasigoring 159 20 4<br />
Noedels 368 74 1<br />
Pannekoek 210 30 6<br />
Pasta bereid 115 17,2 2,9<br />
Peperkoek 303 67,7 1,7<br />
Picolo 303 58,7 2<br />
Pistolet 292 55 3,8<br />
Rijstwafel 365 74,5 2,5<br />
Rijst 93 20 0,2<br />
Stokbrood 283 58 1,9<br />
Yoghurt <strong>met</strong> vruchten 100 14 2,5<br />
RVDB, juli 07
Sport<strong>voeding</strong>sconsensus - Gebaseerd op de internationale<br />
Consensus Conferentie van het IOC (Lausanne, juni 2003)<br />
Weergevonden:<br />
www.wvc.vlaanderen.be/gezondsporten/keuring/Sport<strong>voeding</strong>sconsensus.pdf<br />
Samenvatting in het kader van de zwemsport<br />
Eten moet doordacht gebeuren, volgens planning en volgens bepaalde doelstellingen. De<br />
<strong>voeding</strong>sinname afstemmen op de eetlust is g<strong>een</strong> goed idee, omdat de appetijt vaak<br />
onderdrukt is bij intensieve sportbeoefening !<br />
Koolhydraatbehoefte voor training en herstel2<br />
Koolhydraten vormen <strong>een</strong> belangrijke - maar relatief beperkte - energievoorraad voor<br />
inspanning, die dagelijks moet aangevuld worden door koolhydraatrijke <strong>voeding</strong>smiddelen.<br />
De alledaagse <strong>voeding</strong> van de atleet moet voldoende koolhydraten leveren om de trainingen<br />
van energie te voorzien en voor <strong>een</strong> optimaal herstel van het spierglycog<strong>een</strong> tussen de<br />
trainingssessies.<br />
Aanbevelingen voor koolhydraatinname<br />
� Onmiddellijk herstel na inspanning (0-4 uur):<br />
ongeveer 1 g per kg /lichaamsgewicht per uur (verdeeld over verschillende intervals).<br />
� Dagelijks herstel van <strong>een</strong> matig intensief tot intensief trainingsprogramma:<br />
7-12 g per kg per dag.<br />
� Dagelijks herstel tijdens <strong>een</strong> extreem intensief trainingsprogramma (> 4-6 uur /dag):<br />
10-12 g of meer g koolhydraten per kg per dag<br />
Strategieën om via koolhydraatrijke <strong>voeding</strong> glycog<strong>een</strong>herstel te optimaliseren<br />
• Wanneer de periode tussen de trainingssessies korter is dan 8 uur dan moet de<br />
koolhydraatinname zo snel mogelijk na de training of wedstrijd gebeuren om de hersteltijd<br />
maximaal te benutten (serie kleine snacks en koolhydraten in drank).<br />
• Wanneer men langer kan herstellen (24 uur) kan men door <strong>een</strong> goede planning van<br />
maaltijden en snacks zorgen dat de koolhydraatinname wordt bereikt. De timing van de<br />
koolhydraatinname is minder urgent (als de totale behoefte maar wordt bereikt) en kan<br />
aangepast worden aan de behoefte van de atleet.<br />
• Er is g<strong>een</strong> verschil tussen vaste of vloeibare koolhydraten wat de glycog<strong>een</strong>synthese<br />
betreft.<br />
• Het is aan te bevelen om te kiezen voor koolhydraatbronnen die rijk zijn aan andere<br />
waardevolle <strong>voeding</strong>sstoffen, zoals vitamines, en om <strong>een</strong> goede bron van eiwit te<br />
voorzien. Deze <strong>voeding</strong>sstoffen (eiwit, vitamines) kunnen bijdragen om het algemene<br />
herstel te bevorderen. Eiwitten zijn bovendien ook nuttig voor <strong>een</strong> goede<br />
glycog<strong>een</strong>opbouw wanneer niet voldoende koolhydraten worden ingenomen.<br />
• Koolhydraatrijke <strong>voeding</strong>smiddelen <strong>met</strong> <strong>een</strong> matige tot hoge glycemische index zorgen<br />
voor <strong>een</strong> snelle aanvoer van koolhydraten en moeten de hoofdingrediënten zijn van de<br />
herstelmaaltijden. Koolhydraten <strong>met</strong> <strong>een</strong> lage glycemische index nemen best niet meer<br />
RVDB, juli 07
dan 1/3 in van de totale hoeveelheid koolhydraten in de herstelmaaltijd.<br />
• Voldoende energie innemen is evenzeer belangrijk voor <strong>een</strong> optimaal glycog<strong>een</strong>herstel.<br />
De lage energie-inname bij sommige atleten (vooral vrouwen) maken het moeilijk om de<br />
koolhydraattargets te halen en om het glycog<strong>een</strong>herstel te optimaliseren.<br />
Koolhydraatrijke <strong>voeding</strong>smiddelen <strong>met</strong> <strong>een</strong> matige tot hoge glycemische index<br />
• ontbijtgranen<br />
• rijst<br />
• wit en bruin brood<br />
• sportdranken, limonades<br />
• suiker, jam en honing<br />
• aardappelen<br />
• tropische vruchten en vruchtensappen<br />
Koolhydraatrijke maaltijdcombinaties<br />
• ontbijtgranen <strong>met</strong> melk extra voorbeelden zijn welkom<br />
• fruityoghurt<br />
• rijstpap<br />
• vanillepudding <strong>met</strong> macaroni<br />
• roergebakken groenten <strong>met</strong> rijst of pasta<br />
• rozijnenbrood<br />
• sandwiches <strong>met</strong> jam en melk<br />
Eiwitbehoefte voor training en gewichtstoename3<br />
Eiwitten werden altijd al beschouwd als de sleutel voor sportieve successen. In het oude<br />
Griekenland aten de atleten enorme hoeveelheden vlees. Uit <strong>voeding</strong>sonderzoek<br />
blijkt dat de atleten, zelfs zonder de inname van supplementen, ruim voldoende eiwitten<br />
innemen (1.2-1.6 g per kg per dag). Het aanmoedigen van hogere eiwitinname is daarom niet<br />
nodig. Atleten die voldoende energie innemen, uit <strong>een</strong> gevarieerde <strong>voeding</strong> moeten beseffen<br />
dat ze via deze <strong>voeding</strong> ruim voorzien worden van eiwitten, zelfs als ze zeer hard trainen.<br />
Timing van de eiwit- (en koolhydraat) inname<br />
Studies naar de acute respons van trainingssessies, zowel bij duurtraining als bij<br />
krachttraining, tonen aan dat <strong>een</strong> verhoogde eiwitinname in de herstelfase wenselijk is. Een<br />
combinatie van eiwit en koolhydraat zorgt voor <strong>een</strong> hogere insulinerespons, wat <strong>een</strong> anabool<br />
effect geeft en <strong>een</strong> beter herstel. Hierdoor wordt de verhoogde eiwitafbraak die zich<br />
voordoet tijdens inspanning tegengegaan en wordt er tegemoetgekomen aan de noden van<br />
het lichaam inzake spierhypertrofie, herstel en aanpassingen van de spier aan de<br />
trainingsprikkels . Praktisch gezien betekent dit dat het innemen van eiwitten samen <strong>met</strong><br />
koolhydraten het herstel verbetert. Dit effect wordt nog verstekt wanneer beide<br />
<strong>voeding</strong>sstoffen vlak na inspanning worden ingenomen<br />
Voor goede eiwit/koolhydraatcombinaties moet men niet naar sport<strong>voeding</strong>ssupplementen<br />
grijpen. Er zijn heel wat <strong>voeding</strong>smiddelen die hoogwaardige eiwitten leveren in<br />
combinatie <strong>met</strong> koolhydraten. Eiwit/koolhydraatcombinaties (vb. fruityoghurt, rijstpap)<br />
kunnen <strong>een</strong> rol spelen bij het herstel na de inspanning.<br />
Eiwitrijke <strong>voeding</strong>smiddelen 10 g eiwit zit in:<br />
• 2 eieren<br />
• 300 ml melk<br />
• 20 g magere melkpoeder<br />
• 30 à 40 g kaas (type gouda, emmentaler)<br />
RVDB, juli 07
• 100 g platte kaas<br />
• 200 g yoghurt<br />
• 35-50 g vlees, vis of gevogelte<br />
• 5 sneden (150 g) brood<br />
• 125 g ontbijtgranen<br />
• 250 g gekookte pasta 300 g gekookte rijst<br />
• 400 ml sojamelk<br />
• 60 g noten of zaden<br />
• 80-120 g tofu, quorn of seitan<br />
• 150 g gekookte peulvruchten (bonen, linzen,…)<br />
• 150 ml drinkyoghurt<br />
Speciale aandacht moet gaan naar:<br />
Calcium: Voldoende calcium innemen is belangrijk voor sterke botten, vooral voor<br />
adolescenten en vrouwelijke atletes. De beste bronnen zijn zuivelproducten zoals (magere)<br />
melk, yoghurt, kaas. Deze <strong>voeding</strong>groep moet minstens 3 maal per dag aan bod komen. Voor<br />
atleten gedurende groeispurt zelfs nog vaker (5 zuivelmomenten per dag)<br />
Wedstrijdvoorbereiding<br />
Dat rust moet ingebouwd worden 2-3 dagen voor <strong>een</strong> belangrijke wedstrijd of voor <strong>een</strong> zeer<br />
uitputtende training is de evidentie zelf. Maar hoe veel men moet eten, wanneer, en welk type<br />
voedsel is minder duidelijk.<br />
Koolhydraten zijn de sleutel tot succes en de inname ervan moet worden geoptimaliseerd<br />
gedurende de dagen voor de competitie:<br />
'Koolhydraatloading': Alle atleten die intens sporten hebben nut bij <strong>een</strong> koolhydraat-loading<br />
van twee tot drie dagen. Het eten van 8-10 g koolhydraten per kilogram lichaams-gewicht<br />
leidt tot supercompensatie van het spierglycog<strong>een</strong> wanneer tegelijkertijd de trainingen<br />
extreem worden gereduceerd (in tijd en in intensiteit). Een matige tot intensieve training mag<br />
wel gepland worden eerder in de week voor de competitie (maar niet de laatste 3 dagen<br />
ervoor).<br />
Voorbeeld van <strong>een</strong> koolhydraatrijke dag:<br />
Ontbijt<br />
Muesli <strong>met</strong> halfvolle of magere melk<br />
Brood <strong>met</strong> peperkoek, jam, stroop of honing<br />
fruitsap<br />
Tijdens training/of tussendoor<br />
Dorstlessende sportdrank<br />
granenreep<br />
Warme maaltijd<br />
Pasta <strong>met</strong> groeten en <strong>een</strong> kleine portie vlees vis of gevogelte<br />
Fruitsalade<br />
Vruchtensap<br />
Snack<br />
Schaaltje rijstpap<br />
fruitsap<br />
Broodmaaltijd<br />
Brood <strong>met</strong> zout beleg, groenten bij de broodmaaltijd<br />
Brood <strong>met</strong> zoet beleg<br />
Koffie/thee/<strong>met</strong> suiker<br />
Laat avondsnack<br />
Pannenkoeken <strong>met</strong> suiker<br />
Drinkyoghurt<br />
RVDB, juli 07
6 uur voor de competitie (koolhydraatrichtlijnen)<br />
voor alle sporten waarbij de competitie langer duurt dan 1 uur geldt de volgende richtlijn: eet<br />
1-4 gram koolhydraten per kg lichaamsgewicht in de loop van de 6 uur voorafgaand aan de<br />
wedstrijd/training. De belangrijkste fout die atleten kunnen maken is het eten van te weinig<br />
koolhydraten (< 1g /kg) gedurende de periode (1-6 uur) voor de inspanning en daarna g<strong>een</strong><br />
koolhydraten innemen tijdens de inspanning.<br />
voorbeeld van maaltijden die 140 g koolhydraten leveren (2 g/kg voor <strong>een</strong> atleet van 70 kg):<br />
100 g ontbijtgranen 85 g<br />
300 ml melk 15 g<br />
grote banaan 30 g<br />
2 maatjes dextrine-maltose 10 g<br />
warme maaltijd<br />
magere groentesoep<br />
50 g brood (voor bij de soep) 25 g<br />
300 g gekookte rijst 90 g<br />
200 ml groentesaus<br />
75 g vis<br />
150 ml magere pudding 15 g<br />
Rebound hypoglycemie<br />
Het eten van koolhydraten (1 uur voor de inspanning) heeft meestal g<strong>een</strong> negatief effect<br />
op de prestatie. Toch kunnen sommige sporters gevoelig zijn voor hypoglycemie en dit kan<br />
de prestatie beïnvloeden. Er bestaan g<strong>een</strong> duidelijke indicatoren om de gevoeligheid voor<br />
rebound hypoglycemie tijdens inspanning op te sporen en dit moet bijgevolg individueel<br />
opgevolgd worden. Indien noodzakelijk, gebruik <strong>een</strong> maaltijd <strong>met</strong> <strong>een</strong> lage glycemische<br />
index.<br />
Vocht, koolhydraten en zoutbehoefte tijdens en na inspanning<br />
Wanneer is water niet genoeg?<br />
• Om beter te presteren kunnen water en/of koolhydraten helpen.<br />
• Tijdens inspanningen van > 1 uur verbetert <strong>een</strong> externe bron van 20-60 g koolhydraten<br />
per uur de prestatie.<br />
• Het gebruik van “dorstlessende” sportdranken <strong>met</strong> <strong>een</strong> koolhydraatgehalte van 4-8%<br />
zorgt voor ervoor dat er zowel aan de vocht- als aan de koolhydraatbehoefte wordt<br />
voldaan.<br />
• Tijdens langere rustperiodes (wanneer er twee competities zijn op 1 dag) is het nuttig<br />
om 20-60g koolhydraten per uur te blijven nemen, dit om <strong>een</strong> constante aanvoer van<br />
glucose naar de bloedbaan te voorzien.<br />
• Cafeïne in sommige commerciële drankjes kan in sommige gevallen de prestatie<br />
verbeteren in het laatste uur van <strong>een</strong> langdurige inspanning. Dit effect kan bereikt<br />
worden <strong>met</strong> kleine doses cafeïne, 1.5 mg/kg lichaamsgewicht (zie verder supplementen).<br />
Sport<strong>voeding</strong>ssupplementen. Voorbeelden van nuttige sport<strong>voeding</strong>ssupplementen zijn:<br />
• Dorstlessers<br />
- leveren vocht en koolhydraten voor, tijdens en na inspanning<br />
- doel: goed gehydrateerd blijven tijdens het sporten<br />
- bevatten 4 tot 8 % koolhydraten en 10-30 mmol Na /100 ml<br />
RVDB, juli 07
• Rehydratiedranken<br />
- leveren vocht, natrium (en koolhydraten) na langdurige inspanningen<br />
- 50-90 mmol/Na per liter<br />
- dergelijke dranken zijn effectiever in het bereiken en vasthouden van <strong>een</strong> goede<br />
vochtbalans. Dit door de hoge natriumconcentratie. Een nadeel is de zoute smaak.<br />
• Energiedranken<br />
- leveren koolhydraten tijdens inspanning<br />
- doel: energie leveren<br />
- bevatten 8 tot 15 % koolhydraten<br />
Cafeïne<br />
Een kleine dosis cafeïne (1-3 mg/kg) kan helpen in duursporten maar ook voor sporten van<br />
kortere duur. Dergelijke doses worden gemakkelijk gehaald uit <strong>voeding</strong>smiddelen zoals<br />
koffie, cafeïnehoudende drank en sommige sport<strong>voeding</strong>ssupplementen (gels, repen, drankjes<br />
verrijkt <strong>met</strong> cafeïne).<br />
Koffie 150 ml 100 mg<br />
Thee 150 ml 30 mg<br />
Cola /Ice Tea 330 ml 30 mg<br />
Cola light 330 ml 45 mg<br />
Red Bull 330 ml 80 mg<br />
Chocolade 1 reep 30 mg<br />
Hogere doses zijn niet effectief en kunnen negatieve effecten uitlokken zoals<br />
nervositeit, verstoorde slaap …<br />
Speciale noden voor de Duursporter<br />
Training<br />
Een top-duuratleet traint dagelijks meestal tweemaal per dag. Onvoldoende aanvullen van de<br />
energie leidt tot vermoeidheid en ineffectieve trainingen.<br />
Competitie<br />
De belangrijkste oorzaken van vermoeidheid tijdens competitie zijn energie (koolhydraat)<br />
tekort en dehydratatie. De <strong>voeding</strong>sstrategieën voor, tijdens en na de competitie moeten er op<br />
gericht zijn om deze tekorten te voorkomen. Competitie is vaak <strong>een</strong> aan<strong>een</strong>schakeling van<br />
meerdere sessies en finales. Een optimaal herstel tussen deze periodes is van cruciaal belang<br />
voor de duuratleet.<br />
Voedingsstrategieën voor de duuratleet<br />
Om de koolhydraataanbevelingen te halen voor training en herstel moeten maaltijden vooral<br />
koolhydraatrijke <strong>voeding</strong>smiddelen bevatten.<br />
Koolhydraatbronnen:<br />
o brood en varianten zoals beschuit, crackers, pitabroodjes, grisini …<br />
o rijst, pasta, couscous of andere granen<br />
o ontbijtgranen, muesli<br />
o vruchten<br />
o zetmeelrijke groenten en peulvruchten<br />
o gesuikerde melkproducten (vb. yoghurt, karnedrink)<br />
o eventueel gesuikerde (maar vetarme) snacks (gom<strong>met</strong>jes,…)<br />
Dit zijn slechts voorbeelden; voor individuele planning zie sport<strong>voeding</strong>sdeskundige.<br />
RVDB, juli 07
De keuze gaat in de eerste plaats naar koolhydraatbronnen die ook rijk zijn aan<br />
andere <strong>voeding</strong>sstoffen. Het spreiden van de <strong>voeding</strong>sinname over <strong>een</strong> serie van maaltijden<br />
en snacks is nodig om aan de koolhydraateisen te voldoen en het inschakelen van<br />
koolhydraten in vloeibare vorm is vaak essentieel (zie sportdranken, fruitsappen, gesuikerde<br />
melkproducten, …).<br />
Voor de inspanning<br />
De atleet moet zich 2 tot 3 dagen voor <strong>een</strong> wedstrijd voorbereiden om <strong>met</strong> voldoende<br />
glycog<strong>een</strong>reserve aan de start te staan (zie koolhydraatloading).<br />
De laatste maaltijd levert de mogelijkheid om vocht en koolhydraten bij te tanken<br />
en moet koolhydraatrijk zijn. Timing, aard en hoeveelheid van de <strong>voeding</strong> moet<br />
uitgewerkt worden en maximaal energie en vocht aan te leveren.<br />
Tijdens de inspanning<br />
Vocht en energie aanvullen zijn dé sleutelelementen tijdens competitie. Een inname van 30-60<br />
g koolhydraten per uur is aan te raden, maar moet aangepast worden aan de individuele noden<br />
van de atleet.<br />
Na de inspanning<br />
Na <strong>een</strong> wedstrijd of training moet gegeten en vooral veel gedronken worden om te<br />
herstellen. Lichte en gemakkelijke snacks zijn hier nuttig om snel te gebruiken tot<br />
men voldoende is hersteld voor het eten van <strong>een</strong> koolhydraatrijke maaltijd. Na de<br />
inspanning is de eetlust immers sterk geremd zodat het eten van <strong>een</strong> maaltijd niet<br />
onmiddellijk aan de orde is.<br />
Koolhydraten tijdens inspanning:<br />
30 g Koolhydraten haal je uit:<br />
• 500 ml dorstlesser (<strong>met</strong> 6% koolhydraten)<br />
• 1 pakje sportgel<br />
• 1 sportreep<br />
• 1 grote rijpe banaan<br />
• 1 dikke snede brood <strong>met</strong> honing, jam of stroop<br />
Brengen ongeveer 50 g koolhydraten aan en zijn <strong>een</strong> goede eiwitbron.<br />
• 250-350 ml yoghurtdrank<br />
• 60 g ontbijtgranen + melk + <strong>een</strong> vrucht<br />
• 200 ml yoghurt + suiker + granenreep<br />
• 1 broodje <strong>met</strong> kaas en sla + 300 ml fruitsap<br />
• 150 g pizza <strong>met</strong> dikke korst veel groenten en g<strong>een</strong> vette vulling zoals salami of extra kaas<br />
Het is vaak efficiënter om het aantal maaltijden te verhogen (vb. 5 –9 maaltijden<br />
en snacks) dan om alle energie in drie grote maaltijden te proppen.<br />
Dranken zoals fruitshakes, yoghurtdranken, energiedranken, sappen kunnen heel wat<br />
energie aanbrengen, zijn snel en compact om mee te nemen en veroorzaken minder vaak<br />
maagdarmklachten dan vaste <strong>voeding</strong>smiddelen.<br />
Voedingscombinaties die koolhydraten en eiwitten leveren<br />
• ontbijtgranen en melk<br />
• sandwiches <strong>met</strong> vis, vlees, kaas of ei<br />
• wokgerechten <strong>met</strong> vis, vlees of gevogelte en <strong>met</strong> rijst of pasta<br />
• vruchten en zuivelcombinaties<br />
• rijstpap<br />
• gedroogde vruchten en vruchtenmengelingen (noten/vruchtenmengeling, studentenhaver)<br />
RVDB, juli 07