Last ned som PDF - Forfattar.net

”Garborg for härifrån som en annan människa än han var, när han kom hit. Jag bekänner att jag från
den stunden älskade Berlinarna. Så mottager Tyskland en fremmande förf. Hvilken hans eget hemland
sparkat bort.”
Garborg reiste hjem for å skrive ferdig boka og var på sommaren 1890. Men så ville han til Tyskland
igjen, og reiste same sommaren tilbake til Berlin.
- I Tyskland var det på den tida eit nokså autoritært regime, og sosialdemokratiet var eit forbode parti.
Difor yngla det av politiske opprørarar. Garborg kom rett inn i eit politisk redikalt miljø der han vart
sedd opp til som redikalar og anarkist, seier Stuvøy.
Finne skreiv dette i Verdens Gang 21.mars 1890:
”For Tiden er Garborg den, som den unge Slægt i Tyskland om ikke beundrer mest saa dog sætter de
største Forventninger til. Han regnes af det frodig voksende naturalistiske Parti som en Fører, og der
skrives talrike Afhandlinger om ham.”
Die Freie Bühne
I Berlin starta naturalistane Freie Bühne, som både var eit teater og eit tidsskrift. Teateret opna i 1889,
og her sette dei opp alternative teaterstykke om føremiddagen der berre medlemmer hadde tilgang.
Dette var for å sleppe unna den offentlege sensuren. Ibsen var ein av dei mest brukte dramatikarane,
og Gengangere var det første stykke som vart sett opp i Freie Bühne.
- Freie Bühne låg til grunn for Garborgs idé om å skape eit norsk teater. Ideen om eit lutlag hadde han
herifrå, seier Stuvøy.
- Likevel var det tidsskriftet Freie Bühne som vart det viktigaste for Garborg. Fleire romanar og essay
vart publiserte der. Romanane gjekk som føljetongar, den eine boka etter den andre. Mange artiklar
om og av Garborg vart trykte i tidsskriftet.
Tidsskriftet fekk stor innverknad på det litterære miljøet i Tyskland, og hadde mykje å seie for den
posisjonen Garborg fekk der.
Litterær suksess
I denne perioden, frå slutten av 1880-åra og fram til 1903, vart 36 ulike titlar av Garborgs produksjon
omsett til tysk. Omsetjaren Laura Marholm var aller mest ein tolkar av Garborg i Tyskland. Ho var
også ein av dei som inspirerte Garborg til å lese Nietzsche. Mannen til Marholm, Ola Hansson,
punliserte i 1889 eit større essay om Nietzsche på tysk som Garborg omsette til norsk. Tankar frå
Nietzsche kom særleg tilsyne i boka Trætte Mænd som Garborg gav ut på tysk i 1892.
Ein annan omsetjar som fekk mykje å seie for Garborg, var Ernst Brausewetter. Brausewetter stod i ei
særstilling når det gjaldt å formide nordisk litteratur i Tyskland. Han arbeidde mykje for Samuel
Fischers forlag, som vart det viktigaste forlaget for Garborg.
Boka Hjaa ho mor (Bei Mama) vart høgt verdsett i det litterære miljøet i Tyskland. Noka gjekk mykje
betre der enn her heime. Trætte Mænd eller Müde Seelen blei den største boksuksessen for Garborg i
Tyskland. Herzfeld, som omsette boka, skreiv dette:
”I denne boka har Garborg aust av dei djupaste djup i den moderne verdssmerta; der har han lagt ned
alt det som plagar og skremmer vårt drøymande hundreår.”
Heldt kontakten
Garborg brevveksla seinare med fleire av forfattarane og litteraturkjennarane han møtte. Nokre av dei
han vart kjend med i München og Berlin, kom på besøk til Kolbotn. Den gode venen Hans
Schmidkunz, som heldt førelesingar ved universitetet, var også aktiv i bohemmiljøet. Sommaren 1891
kom Schmidkunz og kona på besøk til Arne og Hulda på Kolbotn. Også litteraten Heinrich Hart, som
var sentral i det politiske redikale berlinmiljæet, kom på besøk sommaren 1891. Han skreiv fleire
reisebrev og artiklar frå denne turen, mellom anna i Freie Bühne.
Tekst: Johanne Landsverk