Radiografi BRE103 Del3 Strålefysikk strålevern og apparatlære ...

HØGSKOLEN I BERGEN
Avdeling for helse og sosialfag
EKSAMENSOPPGAVE/EKSAMENSOPPGÅVE
Utdanning
Kull
Emnekode/navn
Eksamensform
: Radiografutdanning
: R09
: BRE 103 Del 3 – Strålefysikk, strålevern og apparatlære
: skriftlig eksamen under tilsyn
Eksamensdato : 26.08.10
Eksamenstid
Antall sider/antal sider
Tillatte hjelpemidler/
tillatte hjelpemiddel
: 4 timer/timar
: 7 (inkludert denne)
: Kalkulator med tomt minne
Fagansvarlig/fagansvarleg : Helge Arntzen
Merknader/merknadar
: 3 sider oppgavetekst på bokmål + 3 sider på nynorsk

Oppgave 1
20 poeng
Denne oppgaven omhandler røntgengeneratoren, røntgenrøret, linjefokusprinsippet og heeleffekt.
a) Forklar kort hva som er røntgengeneratorens oppgaver.
b) Lag en skisse og forklar hvordan et røntgenrør er oppbygd.
c) Illustrer med figur og forklar linjefokus – prinsippet.
d) Hva er heel – effekt, og hvorfor oppstår dette fenomenet
e) Hva kan radiografen gjøre for å ta hensyn til heel- effekten når hun/han tar et
røntgenbilde
Oppgave 2
Denne oppgaven omhandler den inverse kvadratlov.
15 poeng
a) Beskriv den inverse kvadratlov, både med ord, formel og illustrasjon. Husk å forklare
hva symbolene i formelen står for.
b) Under hvilke forutsetninger gjelder denne loven
c) Den absorberte dose i luft i avstanden 100 cm fra fokus i røntgenrøret måles til 1,8
mGy. Hva blir da den absorberte dose i luft i avstanden 120 cm
Radiografen tar et røntgenbilde av lateral cervical columna med eksponeringsverdier 65 kV
og 24 mAs, med en avstand mellom fokus og bildeplaten på 200 cm. Senere tas et nytt bilde,
men med avstand 85 cm.
d) Beregn mAs- produktet radiografen må benytte for at intensiteten ved bildeplaten skal
bli uforandret. Kommenter dette resultatet.

Oppgave 3
Denne oppgaven omhandler dosebegreper og doseberegninger.
20 poeng
Definer og forklar hva som menes med følgende dosebegreper:
a) Absorbert dose
b) Ekvivalent dose (doseekvivalent)
c) Effektiv helkroppsdose
d) Kollektiv dose.
e) Entrance surface dose (ESD)
f) Dose – areal – produkt (DAP)
Husk å angi måleenhetene til alle disse størrelsene.
g) Ved en gjennomlysningsprosedyre måles DAP til 2,1 Gycm 2 , og strålefeltet på
pasientens hud har areal 150 cm 2 . Backscatter factor (BSF) er 1,3. Hva blir ESD
Oppgave 4
Denne oppgaven omhandler strålevern og stråledoser.
15 poeng
a) Hvilke dosegrenser i helkroppsdose gjelder i Norge for en pasient, en yrkeseksponert
og et såkalt enkeltindivid i befolkningen
b) Forklar hva ALARA betyr.
c) Beskriv og forklar hvordan ALARA- prinsippet ivaretas ved en vanlig
skjelettundersøkelse.

Oppgave 5
Denne oppgaven omhandler røntgenstrålingens strålekvalitet og strålekvantitet.
20 poeng
a) Hva menes med strålekvalitet og strålekvantitet
Gjør rede for hvordan følgende faktorer påvirker røntgenstrålingens strålekvalitet og
strålekvantitet:
b) Rørspenning [kV]
c) Rørstrøm [mA]
d) Filtrering
e) Anodematerialets atomnummer
Illustrer med passende figurer for hver faktor.
Oppgave 6
10 poeng
Denne oppgaven omhandler vekselvirkningsprosesser som skjer mellom røntgenstrålingen og
atomer i pasientens vev.
a) Gi en beskrivelse av fotoelektrisk effekt. Illustrer med passende figur.
b) Hva er årsaken til at røntgenstrålingen svekkes i større grad når den passerer gjennom
benvev enn når den passerer gjennom bløtvev ved en røntgeneksponering
c) Hvilke(n) vekselvirkningsprosess(er) er ugunstig(e) med tanke på stråledoser til
personalet Begrunn svaret.
Lykke til!

Oppgåve 1
20 poeng
Denne oppgåva omhandlar røntgengeneratoren, røntgenrøyret, linjefokusprinsippet og heeleffekt.
a) Forklar kort kva som er røntgengeneratoren sine oppgåver.
b) Lag ei skisse og forklar korleis eit røntgenrøyr er oppbygd.
c) Illustrer med figur og forklar linjefokus – prinsippet.
d) Kva er heel – effekt, og kvifor oppstår dette fenomenet
e) Kva kan radiografen gjere for å ta omsyn til heel- effekten når ho/han tek eit
røntgenbilete
Oppgåve 2
Denne oppgåva omhandlar den inverse kvadratlov.
15 poeng
e) Gje ei skildring av den inverse kvadratlov, både med ord, formel og illustrasjon. Husk
å forklare kva symbola i formelen står for.
f) Under kva føresetnader gjeld denne lova
g) Den absorberte dose i luft i avstanden 100 cm frå fokus i røntgenrøyret vert målt til 1,8
mGy. Kva blir då den absorberte dose i luft i avstanden 120 cm
Radiografen tek eit røntgenbilete av lateral cervical columna med eksponeringsverdiar 65 kV
og 24 mAs, med ein avstand mellom fokus og biletplata på 200 cm. Seinare tek ein eit nytt
bilete, men med avstand 85 cm.
h) Berekne mAs- produktet radiografen må nytte for at intensiteten ved biletplata skal bli
uforandra. Kommenter dette resultatet.

Oppgåve 3
Denne oppgåva omhandlar doseomgrep og doseberekningar.
20 poeng
Definer og forklar kva ein meiner med følgjande doseomgrep:
a) Absorbert dose
b) Ekvivalent dose (doseekvivalent)
c) Effektiv heilkroppsdose
d) Kollektiv dose.
e) Entrance surface dose (ESD)
f) Dose – areal – produkt (DAP)
Hugs å angje måleeiningane til alle desse storleikane.
g) Ved ei gjennomlysningsprosedyre målast DAP til 2,1 Gycm 2 , og strålefeltet på
pasientens hud har areal 150 cm 2 . Backscatter factor (BSF) er 1,3. Kva blir ESD
Oppgåve 4
Denne oppgåva omhandlar strålevern og stråledosar.
15 poeng
a) Kva for dosegrenser i heilkroppsdose gjeld i Noreg for ein pasient, ein yrkeseksponert
og eit såkalla enkeltindivid i befolkninga
b) Forklar kva ALARA tyder.
c) Beskriv og forklar korleis ein ivaretar ALARA- prinsippet ved ei vanleg
skjelettundersøking.

Oppgåve 5
Denne oppgåva omhandlar røntgenstrålinga sin strålekvalitet og strålekvantitet.
20 poeng
a) Kva meiner ein med strålekvalitet og strålekvantitet
Gjer greie for korleis følgjande faktorar påverkar røntgenstrålinga sin strålekvalitet og
strålekvantitet:
b) Røyrspenning [kV]
c) Røyrstraum [mA]
d) Filtrering
e) Anodematerialets atomnummer
Illustrer med passande figurar for kvar faktor.
Oppgåve 6
10 poeng
Denne oppgåva omhandlar vekselverknadsprosessar som skjer mellom røntgenstrålinga og
atom i pasienten sitt vev.
a) Gje ei skildring av fotoelektrisk effekt. Illustrer med passande figurar.
b) Kva er årsaka til at røntgenstrålinga svekkast i større grad når den passerer gjennom
beinvev enn når den passerer gjennom blautvev ved ei røntgeneksponering
c) Kva for vekselverknadsprosess(ar) er ugunstig(e) med tanke på stråledosar til personalet
Grunngje svaret.
Lykke til!