Ardentia Nº1 PDF - Federación Galega pola Cultura Marítima e ...

portugués, desde Caminha a Vila-Real de Santo
António. Non é tan clara a distribución no caso
dos nomes da cuncha de caracol mariño grande,
que furada pola punta, se pode facer soar soprando
e que se denomina corno no Cantábrico e en
portos das Rías Baixas e da Costa da Morte, mentres
que a literaria bughina se ouve entre
Portonovo e Ares, xunto con formas como caracola.
Só os mariñeiros da Guarda lle chaman
apupo 4.
A acción da corrente e da forza do propio
mar, así como o efecto do vento sobre a auga do
mar, orixina unha variada terminoloxía en todo o
litoral, non doada de sistematizar, en parte porque
é moi distinto o mar na costa e no interior das rías.
Nas liñas que seguen voume referirme a como se
ve ese “mar de mar” e “mar de vento” en
Cambados, no costado de leste da ría da Arousa, e
en Fisterra, na Costa da Morte.
En Cambados a andisía designa a forza do
propio mar, sen a acción do vento. A andisía adiviña
mal tempo, pois indica que hai moito mar na
costa, aínda que desde terra se vexa o mar en
calma. No interior da ría nótase cando, mesmo en
días de bonanza, o mar escachoa nas pedras e os
Francisco Fernández Rei
51
ARDENTIA
cabos estrican ou triscan cos estruchóns desa
forza do mar sen vento, que parece que quere romper
a obramorta do barco. Cando baixa o mar, a
andisía deixa debuxadas unha especie de ondas na
area da ribeira; e cando enche o mar, en días de
calma, a andisía fai que ese mar escache nas
pedras, como se ve no “malecó” do Ríos dos
Fornos, no final da ribeira de Fefiñáns, onde antano
atracaban “peilebotes” para descargar tella e
tixolos para o almacén que había na Calzada onde
hoxe está Expo-Salnés.
Despois da andisía chega o mar picado, o
mar de temporal, a marusía, que pasa a ser marusía
real se é moi forte. Cando calma a marusía
–termo que Cabanillas introduciu no galego literario–,
especialmente en zonas de mar e terra, como
é o cabo de Tragove ou zonas da boca da ría da
Arousa, queda un “cheiro a marusía”, un olor a
salitre e a bravío de mar mesturado con olor a
piñeiro que vén da terra; de aí o verso “cheira a
resina, fiúncho e marusía” de No desterro (1913)
do poeta cambadés. Ese cheiro nótase tamén no
peixe cando a caldeirada está mal cocida, o que fai
que se diga que o peixe “sabe a marusía” ou que
“sabe a frescoallo”.
4. Esta voz deriva de apupar, isto é, facer “pu-pú” cun corno ou cunha caracola. Na Guarda apupar era tocar o apupo desde terra para os
mariñeiros se orientaren cando o porto estaba fechado de néboa.