Programa de man do concerto - Auditorio de Galicia

REAL FILHARMONÍA DE GALICIA
PAUL DANIEL
DIRECTOR
BENJAMIN BERNHEIM
TENOR
Concerto a beneficio do
Fogar albergue de San Francisco
Centro Social
“Albergue Juan XXIII”
AUDITORIO DE GALICIA. MÉRCORES 5 DE XANEIRO DE 2011 22:00 h
REAL FILHARMONÍA DE GALICIA
CONSORCIO DE SANTIAGO

REAL FILHARMONÍA DE GALICIA
A RFG durante un ensaio con Paul Daniel.
A Real Filharmonía de Galicia iniciou a súa actividade en 1996
no Auditorio de Galicia (Santiago de Compostela), onde
presenta a súa temporada estábel de concertos. O seu primeiro
director titular foi Helmuth Rilling, quen, dende 1996 até o ano
2000, traballou partindo do repertorio sinfónico clásico austroalemán.
Antoni Ros Marbà, director titular dende o ano 2000,
afondou nesa liña ademais de incorporar á orquestra un
repertorio internacional máis amplo que, de xeito singular,
inclúe encargos a compositores galegos.
Ademais do mestre compostelán Maximino Zumalave, director
asociado e vinculado á RFG dende o seu inicio, e do director
británico Paul Daniel, principal director invitado, tamén dirixen
a RFG outros directores como Frans Brüggen, Juanjo Mena ou
Hansjorg Schellenberger, entre outros. Do mesmo xeito xunto á
RFG actuaron os mellores intérpretes, por exemplo Frank Peter
Zimmermann, Daniel Hope ou Vadim Repin (violín), Natalia
Gutman, Lluís Claret ou Enrico Dindo (violoncello), Joaquín
Achúcarro, Rudolf Buchbinder ou Eldar Nebolsin (piano) e
cantantes como Teresa Berganza, Thomas Quatshoff ou
Matthias Goerne.
Como actividade externa, a presenza nas cidades galegas así
como no resto de España é de capital importancia, do mesmo
xeito que as xiras internacionais que realizou (Austria, Alemaña,
Francia, Brasil, Arxentina e, especialmente, Portugal).
Paralelamente, potencia a súa actividade en Santiago cun ciclo
de cámara organizado en colaboración coa Universidade de
Santiago, e cos concertos didácticos que desde 1996 organiza co
Auditorio e que posibilitan que cada ano ao redor de 7.000
escolares poidan achegarse á música sinfónica.
Recentemente, a RFG presentou dous traballos discográficos
inéditos adicados a Manuel de Falla e Frederic Mompou,
editados, respectivamente, polos selos Claves e Warner.
Estreitamente vinculada á RFG está a Escola de Altos Estudos
Musicais que forma cada ano corenta alumnos, cos músicos da
RFG como profesores.
A RFG está xestionada administrativamente polo Consorcio de
Santiago e forma parte da Asociación Española de Orquestras
Sinfónicas (AEOS).

PROGRAMA
ANTONÍN DVORÁK (1841-1904)
Abertura “O meu fogar”, op. 62 (1882)
JULES MASSENET (1842-1912)
Aria “Pourquoi me réveiller”, de Werther (1892)
CHARLES GOUNOD (1818-1893)
Aria “Ah! lève-toi, soleil!”, de Romeo e Xulieta
(1867)
BENJAMIN BERNHEIM, TENOR
CHARLES GOUNOD (1818-1893)
Ballet, de Romeo e Xulieta (1867)
I, II, IV, V, VI
ANTONÍN DVORÁK (1841-1904)
Variacións sinfónicas, op. 78 (1878)
Duración aproximada do concerto: unha hora vinte minutos
Pregámoslle ao público que non faga fotografías e que
desconecte os teléfonos móbiles, reloxos, etc.
I
II

PAUL DANIEL
Paul Daniel, director
Paul Daniel ocupa o posto de
director principal e conselleiro
artístico na Orquestra Sinfónica
West Australian. Na actualidade
é principal director invitado da
Real Filharmonía de Galicia. Foi
director convidado das principais
orquestras do mundo, incluída a Filharmónica de
Londres, a Orchestra of the Age of the Enlightenment
(coa que gravou, para Decca, Elías) a Orquestra de París,
a Filharmónica de Nova York, a Filharmónica de Los
Angeles, a Orquestra de Cleveland, a Orquestra da BBC, a
Royal Scottis National Orchestra, a Orquestra Sinfónica
de Bournemouth, a Orquestra Filharmónica de Radio
France, a Orquestra Nacional de Lyon, a Real Filharmonía
de Galicia, a Orquestra Sinfónica de Gothenburg, a
Orquestra Sinfónica Giuseppe Verdi de Milán e a
Deutsche Kammerphilharmonie. Tamén é director
principal da Orquestra Britten-Pears de Aldeburgh.
Foi director musical da Ópera Nacional, desde 1997 a
2005, coa que dirixiu, entre outras, The Flying Dutchman;
Falstaff; From the House of the Dead; Os Contos de
Hoffmann; Manon; Otelo; Boris Godounov; A traviata;
Diálogo de Carmelitas; Peleas e Melisande; a estrea
mundial de The Silver Tassie de Mark Anthony Turnage;
Nixon in China, Peter Grimes (no Festival de Aldeburgh);
Guerra e Paz, Lulu; Os Troiáns; A Gioconda, de Ponchielli
en versión concerto, e en escea, o Requiem de Verdi e
The Ring. Antes de tomar posesión do seu cargo na
Ópera Nacional Inglesa, xa tiña traballado asiduamente
con esta compañía, incluíndo a estrea mundial de Mask
of Orpheus de Harrison Birtwistle, As Vodas de Fígaro,
Akhnaten de Philip Glass, Tosca, Carmen e Rigoletto, que
formaban parte da celebración dos 90 anos de Tippett.
Paul Daniel foi director musical da Ópera Factory de 1987
a 1990; e da Ópera North de 1990 a 1997. Mentres
desempeñou as funcións de director principal da English
Northern Philharmonia, a orquestra da Opera North,
dirixiu moitos concertos polo Reino Unido, e tamén levou
a orquestra a moitos festivais, como o Festival de
Edimburgo. Outras citas operísticas foron Mitridate, na
Royal Opera House; Khovanshchina, na Monnaie de
Bruselas e L’Upupa, de Henze, no Teatro Real de Madrid.
En febreiro de 1998, recibiu o premio “Olivier” pola súa
extraordinaria aportación á ópera; e en 1999, un premio
Gramophone pola súa serie de música inglesa con Naxos.
Foi condecorado coa Cruz do Imperio Británico nos New
Year’s Honours do 2000.
4

BENJAMIN BERNHEIM
Benjamin Bernheim, tenor
Naceu en París e estudou no
Conservatorio de Lausanna co profesor
Gary Magby.
Asistiu ás clases maxistrais de Jaume
Aragall, Dale Duesing e Carlo Bergonzi.
Participou na Academia Verdiana,
fundada por Carlo Bergonzi en Busseto,
cunha bolsa da Fundación Leenaards.
Benjamin Bernheim apareceu no escenario por primeira
vez en producións de ópera do Conservatorio de
Lausanna, en representacións como O soño dunha noite
de verán, de Britten. En Xenebra cantou varios concertos
no Victoria Hall.
Entre o 2008 e o 2009 foi membro do Estudo
Internacional de Ópera de Zúric e foi invitado pola
Ópera da cidade a interpretar os papeis de Mensaxeiro
en Aida, Capitán en Simone Boccanegra, Un Mensaxeiro
en Il Trovatore e Faroleiro en Manon Lescaut.
A Ópera de Laussanne invitouno a cantar o papel de
amante en Amelia al ballo de Menotti, Gastone en La
Traviata e Muiñeiro n’O gato con botas de Xavier
Montsalvatge e o Teatro Nacional de Mannheim
ofreceulle o de Malcolm en Macbeth.
En 2009 e 2010 foi Schmidt en Werther, de Massenet, en
Grenoble e Tokyo nunha produción da Ópera de Lyon.
Na Ópera de Lyon tamén interpretou o papel de
Edmundo nunha nova produción de Manon Lescaut, de
Puccini, dirixida por Kazshi Ono e a Ópera de Zúric e
Spalanzani n’Os Contos de Hoffmann, de Offenbach.
Fixo o seu debut no Teatro Real de la Monnaie en
Bruxelas a finais da temporada 2009/2010 interpretando
o papel de Malcolm en Macbeth. Durante as temporadas
2010/2011, 2011/2012 Benjamin Bernheim formará parte
do cadro da Ópera de Zúric.
5

NOTAS AO PROGRAMA
O amor, en cinco perspectivas musicais
O amor á patria
O meu fogar (abertura), opus 62 (1882), Antonin
Dvoràk
Desde sempre, Antonin Dvorák escribira obras inspiradas
no rico acervo musical popular da súa terra nativa, pero
o seu compromiso patriótico fíxose máis intenso a partir
do seu contacto con Bedrich Smetana, que é
considerado o pai da música nacionalista checa. En 1878,
cando Dvorák compón a primeira serie das súas soadas
Danzas eslavas para orquestra, prodúcese a consagración
do compositor que, desde entón, comparte con Smetana
a condición de representante do nacionalismo musical
do seu país. É xa un mestre admirado en toda Europa e
a súa fama chega até os Estados Unidos de América.
A Abertura opus 62, unha breve e grata páxina, recibiu
no seu día o título equívoco de O meu fogar, que parece
referirse á propia casa do compositor, o cal é certo só
nun sentido metafórico: en realidade refírese a todo o
seu país. A composición patriótica inspírase nunha
canción cuxo título, Onde está a miña patria, é a orixe
do nome da abertura que, por iso, debería chamarse A
miña patria (Ma Vlast). Pero iso induciría á confusión,
porque este título ostentábao con anterioridade un
conxunto de poemas sinfónicos de Smetana entre os que
se conta o dedicado ao río Moldava e que se fixo
xustamente soado pola súa descritiva beleza.
O amor contrariado
Werther (1892): Pourquoi me réveiller?, Jules
Massenet
Cando Goethe escribiu As desventuras do mozo Werther
estaba lonxe de imaxinar a influencia que chegaría a ter
sobre a mocidade da época. O seu éxito en toda Europa
produciu unha ondada de suicidios de mozos namorados
a imitación do desventurado poeta, vítima da súa paixón
por unha muller casada. O momento máis soado
prodúcese cando o protagonista, que se acha xunto a
Carlota, o seu amor imposíbel, le en voz alta un libro cos
cantos de Ossian, un pretendido vate celta -en realidade,
creación literaria do poeta escocés Macpherson- cuxas
obras tiveron unha enorme repercusión na Europa
romántica. A súa influencia chegou mesmo até o noso
vate galego, Eduardo Pondal.
6

Un dos cantos de Ossian que elixiu o mozo para recitar é
o triste reproche dunha árbore á Primavera, cuxo alento
o espertou do sono invernal cando se achaba próxima a
súa morte: “Por que me espertaches, hálito da
primavera?. Acaríñasme e dis que traes contigo a celeste
rosada, pero pronto mirrarei porque moi pronto virá a
tempestade”. O poema provoca unha intensa emoción
nos dous mozos porque intúen que hai un paralelismo
entre o texto e o infausto futuro do propio Werther.
Sobre estes versos, Massenet compuxo unha das páxinas
máis belas e conmovedoras de toda a súa produción.
A paixón xuvenil
Romeo e Xulieta: Ah! lève toi, soleil, (1867),
Charles Gounod
Charles Gounod tivo escasa fortuna en canto ao
recoñecemento da posteridade. É verdade que a súa
ópera Fausto proporcionoulle unha celebridade
indiscutíbel no mundo enteiro, e, en menor medida,
Romeo e Xulieta. Pero a calidade das súas composicións
relixiosas e a súa influencia sobre a música francesa
posterior (Fauré considerábase en débeda con el)
merecerían que o músico tivese un maior aprecio.
Tampouco tiveron sorte as súas restantes obras para a
escena. Con todo, a inspiración de Romeo e Xulieta
logrou que esta se manteña viva no repertorio. Non é
estraño; o propio Gounod confesou: “Escribín esta ópera
con amor”.
Romeo e Xulieta contén unha aria de gran beleza, a que
canta o protagonista na soada escena do balcón. O
namorado, nunha especie de serenata, compara a saída
do sol coa da moza á xanela: “Ah, érguete, sol! Fai que
palidezan as estrelas que brillan sen veos no azul
firmamento. Levántate, aparece!” Gounod quixo que o
papel de Romeo o desempeñase un tenor lírico capaz de
expresar a ardente paixón amorosa, propia da
mocidade, e tamén o dramatismo de certas situacións,
como o final da obra. O gran tenor español, Alfredo
Kraus, foi un dos seus máis afortunados intérpretes.
A celebración do himeneo
Romeo e Xulieta: Ballet (1867), Charles Gounod
No acto IV de Romeo e Xulieta congréganse os
convidados para a voda da moza co conde Paris, voda
que xa non é posíbel porque ela contraeu previamente
7

matrimonio secreto con Romeo. Agora ben, como nin os
familiares da rapariga nin os invitados o saben, reina a
alegría con motivo do inmediato himeneo. En principio,
a ópera na súa primitiva versión (1867) non tiña ballet;
aínda así, o seu éxito foi enome e alcanzou máis de
noventa representacións. Foi revisada para a súa estrea
na Salle Favart seis anos despois, e, cando se representou
no gran teatro parisiense, a Ópera Garnier (1888)
dotouna dun ballet que se insire precisamente neste
cuarto acto.
A inclusión dunha páxina bailábel era tradición obrigada
en toda obra lírica que se representase na Ópera
Garnier. No caso de Romeo e Xulieta, non resultaba fácil
introducir un espectáculo coreográfico dentro da
evolución dramática da obra, de modo que debemos
considerar como un mal menor situalo no lugar que
ocupa dentro do acto cuarto. A páxina é agradábel e
melodiosa, como tanta outra música de Gounod, pero
debemos recoñecer que non tivo fortuna e que non
adoita aparecer nin nas representacións habituais nin na
maior parte dos rexistros discográficos existentes.
O amor á música
Variacións sinfónicas, opus 78 (1878), Antonin
Dvorák
En 1878, Dvorák deu a coñecer unha obra mestra,
Variacións sinfónicas para orquestra, cuxo modelo son as
Variacións sobre un tema de Haydn (1873), de Brahms.
De inmediato, alcanzou celebridade por toda Europa. En
Londres, foi acollida con entusiasmo. Hans Richter, que
dirixiu a estrea, deu publicamente as grazas ao músico
checo por escribir unha obra extraordinaria. O
compositor non era un neófito pois xa publicara
abundante obra de cámara, o soado Concerto para
violoncello e orquestra e nada menos que cinco
sinfonías. Von Bülow, dedicatario da Quinta Sinfonía,
chegou a afirmar: “Dvorak é, xunto con Brahms, o máis
grande compositor desta época”.
A obra baséase nun tema de carácter popular que
Dvorák utilizara xa no coro de homes Eu son un
violinista. O extraordinario é que o somete nada menos
que a vinte e oito tratamentos variativos, algúns dos
cales o mostran transformado nunha pasaxe bucólica
(variación IV), nun coloquio (XI), nun scherzo (XVII), nun
nocturno (XVIII), nun valse (XIX), nunha polca (XXVIII)...
8

E todo iso mediante unha multiplicidade de xogos
compositivos: transformacións rítmicas, tratamento
fuxido, utilizacións fragmentarias do motivo, compases
irregulares e moitos outros artificios que mostran até
que punto Dvorak coñecía e amaba profundamente a
arte dos sons.
Julio Andrade Malde
9

Pourquoi me reveiller (Werther)
Aria
Libreto: Édouard Blau, Paul Milliet e Georges
Hartmann
WERTHER
Pourquoi me réveiller,
ô souffle du printemps?
Pourquoi me réveiller?
Sur mon front je sens tes caresses,
Et pourtant bien proche est le temps
Des orages et des tristesses!
Pourquoi me réveiller,
ô souffle du printemps?
Demain dans le vallon
viendra le voyageur
Se souvenant de ma gloire première...
Et ses yeux vainement chercheront
ma splendeur,
Ils ne trouveront plus
que deuil et que misère!
Hélas! Pourquoi me réveiller
ô souffle du printemps!
10

Por que me espertas? (Werther)
Aria
WERTHER
Por que me espertas,
oh vento de primavera?
Por que me espertas?
Na miña fronte, sinto a túa caricia....
E moi pronto chegará o tempo
Das tormentas e das tristuras!
Por que me espertas,
oh vento de primavera?
Mañá no val
Virá o viaxeiro,
Lembrando a miña primeira gloria.
E os seus ollos, en van,
buscarán o meu esplendor:
Non atoparán senón
loito e miseria!
Por que me espertas,
oh vento de primavera.
11

Ah! lève-toi, soleil! (Romeo e Xulieta)
Aria
Libreto: Jules Barbier e Michel Carre.
ROMEO
L’amour! L’amour! Oui, son ardeur
A troublé tout mon être!
Mais quelle soudaine clarté
Resplendit à cette fenêtre!
C’est là que dans la nuit
Rayonne sa beauté!
Ah! lève-toi, soleil!
Fais pâlir les étoiles,
Qui, dans l’azur sans voiles,
Brillent aux firmament.
Ah! lève-toi! Parais! Parais!
Astre pur et charmant!
Elle rêve! Elle dénoue
Une boucle de cheveux
Qui vient caresse sa joue!
Amour! Amour! Porte-lui mes voeux!
Elle parle! Qu’elle est belle!
Ah! Je n’ai rien entendu!
Mais ses yeux parlent pour elle,
Et mon coeur a répondu!
Ah! lève-toi, soleil!
Fais pâlir les étoiles,
Qui, dans l’azur sans voiles,
Brillent aux firmament.
Ah! lève-toi! Parais! Parais!
Astre pur et charmant!
Viens, parais!
Astre pur et charmant!
Viens, parais!
Viens, parais!
12

Ah! Érguete, meu sol! (Romeo e Xulieta)
Aria
ROMEO
O amor! O amor! Si, o seu ardor perturbou todo o meu
ser!
Pero que súbita luz
resplandece nesa fiestra!
Está alí quen irradia
a súa beleza na noite?
Ah! Érguete, sol!
Fai palidecer as estrelas,
que, no azul sen nubes,
brillan no firmamento!
Ah! Érguete! Aparece!
Astro puro e encantador!
Ela está soñando! Solta
un rizo de pelo
que acaricia a súa meixela!
Amor! Amor! Lévalle as miñas promesas!
Ela fala! Que fermosa é!
Ah! Non entendín nada!
Pero os seus ollos falan por ela,
e meu corazón respondeu!
Ah! Érguete, sol!
Fai palidecer as estrelas,
que, no azul sen nubes,
brillan no firmamento!
Ah! Érguete! Aparece!
Astro puro e encantador!
Ven, aparece!
Astro puro e encantador!
Ven, aparece!
Ven, aparece!
13

REAL FILHARMONÍA DE GALICIA
Antoni Ros Marbà, director titular
Maximino Zumalave, director asociado
Paul Daniel, principal director invitado
Violíns I: James Dahlgren, concertino
Anca Smeu, axuda de concertino
Ildikó Oltai ** / Javier López
Julia Petrushevskaja / Anna Alexandrova
Victoria Jurov / Ilya Fisher
Claudio Guridi / Michal Ryczel
Daniel Kordubaylo / Alejandro Domínguez (R)
Violíns II: Grigori Nedobora * / Nikolai Velikov **
Elina Viksne / Samira Crnkic
Enrique Roca / Gyula Vadaszi
Irina Gruia / Kiyoko Ohashi
Helena Sengelow / Nazaret Canosa (R)
Violas: Tilmann Kircher * / Natalia Madison **
Behrang Rassekhi / Anne Schlossmacher
Oxana Bakulina / Timur Sadykov
Teresa Cardoso / Agnieszka Mainska (R)
Violoncellos: Plamen Velev * / Barbara Switalska **
Carlos García / Palmira Martínez
Thomas Piel / Ailsa Lewin
Philip Melcher (R)
Contrabaixos: Alfonso Morán * / Oriol Xicart**
José Miguel Such (R) / Anxo Leitao (R)
Frautas: Laurent Blaiteau * / Luis Soto **
Óboes: Christina Dominik * / Guillermo Pérez (R)
Clarinetes: Beatriz López * / Vicente López **
Fagotes: Juan Carlos Otero * / Heidi Reich **
Trompas: Jordi Ortega * / Alfredo Varela *
Xavier Ramón ** / Pedro Pintos (R)
Trompetas: Javier Simó * / Ramón Llátser **
Trombóns: Carmelo Sosa (R) / Iago Ríos (R)
Marcos Dorado (R)
Timbal: José Vicente Faus
Percusión: Cipriá Cardona (R) / Darío González (R)
Pablo Cabanelas (R)
Arpa: Ainara Moreno (R)
* Principal / ** Coprincipal / (R) Reforzo
14

REAL FILHARMONÍA DE GALICIA
ANTONI ROS MARBÀ
DIRECTOR
PROGRAMA
B. BARTÓK
ILDIKÓ OLTAI
VIOLÍN
Concerto para violín núm. 2
J. BRAHMS
Sinfonía núm. 2 en Re maior, op. 73
AUDITORIO DE GALICIA
XOVES, 13 DE XANEIRO DE 2011, 21:00 h
PRÓXIMO CONCERTO

Avda. Burgo das Nacións, s/n
15705 Santiago de Compostela
Telfs.: 981 552 290 / 981 574 152 / 981 574 153
Venda telefónica: 981 571 026 / 981 573 979
Fax: 981 574 250 / 981 572 292
www.auditoriodegalicia.org
info@auditoriodegalicia.org
Baixo o mecenado de:
TELEVÉS
DEPUTACIÓN DA CORUÑA