Esquema provisional de temas importantes - Augas de Galicia

________________________________________________________________________
CONSULTORÍA E ASISTENCIA PARA A REALIZACIÓN DOS TRABALLOS DE
IMPLANTACIÓN DA DIRECTIVA MARCO DA AUGA (2000/60/CE) PREVISTOS
NO CALENDARIO DA DIRECTIVA PARA OS ANOS 2006-2007 E DOS ESTUDOS
PRELIMINARES PARA A ELABORACIÓN DOS NOVOS PLANS HIDROLÓXICOS.
EXPEDIENTE: EC00106CA
ESQUEMA PROVISIONAL DE TEMAS IMPORTANTES EN
MATERIA DE XESTIÓN DAS AUGAS NA DEMARCACIÓN
HIDROGRÁFICA DE GALICIA-COSTA
Xaneiro de 2009

______________________________________________________________________
ÍNDICE
1 INTRODUCIÓN............................................................................................ 8
1.1 ANTECEDENTES E MARCO NORMATIVO. ........................................ 10
1.2 CONTIDO DO DOCUMENTO. ........................................................... 13
2 TRAZOS BÁSICOS DA DEMARCACIÓN HIDROGRÁFICA DE GALICIA-
COSTA ........................................................................................................... 15
2.1 ÁMBITO TERRITORIAL. ....................................................................... 15
2.2 MARCO ADMINISTRATIVO. .............................................................. 18
2.3 MARCO FÍSICO E BIÓTICO............................................................... 20
2.3.1 Encadre físico........................................................................... 20
2.3.1.1 Clima....................................................................................... 20
2.3.1.2 Trazos xeolóxicos. .................................................................... 24
2.3.1.3 Zonificación hidrográfica. ....................................................... 25
2.3.1.4 Recursos hídricos..................................................................... 28
2.3.1.5 Trazos hidroxeolóxicos. ............................................................ 30
2.3.1.6 Morfoloxía costeira. ................................................................. 32
2.3.1.7 Usos do solo. ........................................................................... 33
2.3.2 Marco Biótico. .......................................................................... 35
3 USOS DA AUGA. ...................................................................................... 48
3.1 ABASTECEMENTO Á POBOACIÓN................................................... 49
3.2 USO INDUSTRIAL................................................................................ 56
3.3 USO INDUSTRIAL PARA A PRODUCIÓN DE ENERXÍA ELÉCTRICA. .. 59
3.4 USO AGRARIO. ................................................................................. 61
Esquema Provisional de Temas Importantes 1

______________________________________________________________________
3.4.1 Uso agrícola. ............................................................................ 62
3.4.2 Uso gandeiro............................................................................ 66
3.5 ACUICULTURA. .................................................................................. 70
3.6 SECTOR TURÍSTICO............................................................................ 72
3.6.1 O abastecemento doméstico.................................................. 73
3.6.2 Golf. ......................................................................................... 76
3.6.3 Pesca fluvial. ............................................................................ 77
3.6.4 Usos náuticos recreativos.......................................................... 78
3.7. RESTRICIÓNS AMBIENTAIS AO USO DA AUGA. .............................. 78
3.8. BALANCE HÍDRICO NOS SISTEMAS DE EXPLOTACIÓN................... 81
3.9. RECUPERACIÓN DE CUSTOS DOS SERVIZOS DA AUGA. ................ 81
3.9.1. Análise de recuperación de custos dos servizos de captación,
encoro e transporte de augas superficiais.............................................. 83
3.9.2. Análise de recuperación de custos dos servizos de distribución de
auga potable, recollida, tratamento e depuración de augas residuais
urbanas.................................................................................................. 84
3.9.3. Análise de recuperación dos custos de todos os servizos de auga
de Galicia-Costa.................................................................................... 87
3.9.4. Análise de recuperación dos custos de todos os servizos de auga
na agricultura e gandaría de Galicia-Costa........................................... 89
4. AVALIACIÓN DO ESTADO DAS MASAS DE AUGA PERTENCENTES Á
DEMARCACIÓN HIDROGRÁFICA DE GALICIA-COSTA................................ 91
4.1. ESTADO DAS MASAS DE AUGA. ...................................................... 91
4.1.1. Introdución. .................................................................................. 91
4.1.2. Caracterización das masas de auga superficiais. ........................ 94
4.1.2.1. Ríos. ......................................................................................... 95
Esquema Provisional de Temas Importantes 2

______________________________________________________________________
4.1.2.2. Lagos..................................................................................... 102
4.1.2.3. Lagoas continentais de auga doce. .................................... 103
4.1.2.4. Transición............................................................................... 106
4.1.2.5. Costeiras................................................................................ 110
4.1.3. Risco das masas de auga superficiais........................................ 114
4.1.3.1. Superficiais continentais. ....................................................... 115
4.1.3.2. Transición............................................................................... 115
4.1.3.3. Costeiras................................................................................ 116
4.1.3.4. Representación da avaliación de risco nas masas de auga
superficiais. .......................................................................................... 117
4.1.4. Estado das masas de auga superficiais: continentais, transición e
costeiras............................................................................................... 120
4.1.4.1. Ríos. ....................................................................................... 120
4.1.4.2. Lagos..................................................................................... 131
4.1.4.3. Lagoas continentais de auga doce. .................................... 131
4.1.4.4. Masas de auga costeiras e de transición. ............................ 131
4.1.4.5. Masas de auga moi modificadas e masas de auga artificiais..
.............................................................................................. 132
4.1.5. Caracterización das masas de auga subterráneas. ............... 133
4.1.6. Avaliación do risco das masas de auga subterráneas............ 135
4.1.7. Avaliación do estado das masas de auga subterránea. ........ 137
4.2. CUMPRIMENTO DE OBXECTIVOS DAS ZONAS PROTEXIDAS. ....... 137
4.2.1. Zonas de captación de auga para abastecemento. ................ 137
4.2.2. Zonas de protección de especies acuáticas economicamente
significativas......................................................................................... 151
4.2.3. Masas de auga de uso recreativo.............................................. 153
Esquema Provisional de Temas Importantes 3

______________________________________________________________________
4.2.4. Zonas sensibles no que a nutrientes respecta, incluídas as zonas
declaradas vulnerables en virtude da Directiva 91/676/CEE e as zonas
declaradas sensibles no marco da Directiva 91/271/CEE..................... 163
4.2.5. Zonas designadas para a protección de hábitats ou especies
cando o mantemento ou a mellora do estado das augas constitúa un
factor importante da súa protección incluídos os lugares Natura 2000
pertinentes designados no marco da Directiva 92/43/CEE e a Directiva
79/409/CEE. ......................................................................................... 163
4.2.6. Espazos naturais protexidos segundo a lei 9/2001 de Conservación
da natureza. ........................................................................................ 166
5. TEMAS IMPORTANTES............................................................................. 167
5.1. IDENTIFICACIÓN DE TEMAS IMPORTANTES. .................................. 167
5.2. CUMPRIMENTO DE OBXECTIVOS MEDIOAMBIENTAIS. ................. 168
5.2.1. Alteracións por presións hidromorfolóxicas en masas de auga
superficiais continentais........................................................................ 169
5.2.2. Alteracións por presións hidromorfolóxicas en masas de auga
superficiais de transición e costeiras..................................................... 170
5.2.3. Uso hidroeléctrico....................................................................... 171
5.2.4. Extracción de auga superficial. .................................................. 172
5.2.5. Caudais ecolóxicos.................................................................... 173
5.2.6. Saneamento das aglomeracións urbanas e da poboación
dispersa. .............................................................................................. 174
5.2.7. Contaminación por vertidos industriais........................................ 175
5.2.8. Contaminación de orixe agrícola e gandeiro............................. 176
5.2.9. Outras fontes de contaminación. ............................................... 177
5.2.10. Eutrofización de encoros. ......................................................... 178
5.2.11. Invasión de especies alóctonas................................................ 178
Esquema Provisional de Temas Importantes 4

______________________________________________________________________
5.2.12. Sobreexplotación de pesca e marisqueo nas masas de auga de
transición e costeiras............................................................................ 179
5.3. ATENCIÓN DE DEMANDAS E RACIONALIDADE DO USO. ............ 179
5.3.1. Abastecemento urbano e poboación dispersa.......................... 180
5.3.2. Outros usos (industria, regadío e gandaría, piscifactorías,
navegación, usos lúdicos).................................................................... 181
5.3.3. Cuestións económicas e recuperación de custos dos servizos da
auga.................................................................................................... 181
5.4. FENÓMENOS ADVERSOS E ACCIDENTES....................................... 182
5.4.1. Delimitación e xestión de zonas asolagables. ............................ 183
5.4.2. Secas. ........................................................................................ 184
5.4.3. Incendios. .................................................................................. 184
5.4.4. Contaminación accidental. ....................................................... 185
5.4.5. Seguridade das infraestruturas.................................................... 186
5.5. COÑECEMENTO E GOBERNANZA.................................................. 186
5.5.1. Conflitos de competencias entre administracións. ..................... 187
5.5.2. Falta de participación pública. .................................................. 187
5.5.3. Necesidade dun soporte de información consolidado. ............. 188
5.5.4. Descoñecemento dos recursos da demarcación: datos
incompletos......................................................................................... 188
5.5.5. Estudo do Cambio Climático. .................................................... 189
6. LIÑAS DE ACTUACIÓN........................................................................... 190
6.1. ACTUACIÓNS EN CURSO E PREVISTAS. ......................................... 191
6.1.1. Cumprimento dos obxectivos medioambientais. ................... 191
6.1.2. Atención das demandas e racionalidade do uso. ................. 193
6.1.3. Fenómenos adversos e accidentes........................................ 195
Esquema Provisional de Temas Importantes 5

______________________________________________________________________
6.1.4. Coñecemento e gobernanza. ............................................... 197
6.2. ALTERNATIVAS DE ACTUACIÓN POSIBLES..................................... 198
7. BIBLIOGRAFÍA. ....................................................................................... 199
Esquema Provisional de Temas Importantes 6

______________________________________________________________________
ANEXOS
ANEXO A
ANEXO B
Selección de temas importantes
Fichas de temas importantes
Esquema Provisional de Temas Importantes 7

______________________________________________________________________
1 INTRODUCIÓN.
A Comunidade Autónoma de Galicia, de acordo co previsto no artigo
27.12 do Estatuto de Autonomía de Galicia, exerce competencias nas
augas dos recursos e aproveitamentos que discorren integramente polo
territorio de Galicia.
Estas competencias e funcións da Comunidade Autónoma son
exercidas pola administración Hidráulica de Galicia, integrada tal e
como se define na Lei 8/1993, do 23 de xuño, reguladora da
Administración Hidráulica de Galicia (DOG Nº 125, 02.07.93) polo
organismo autónomo Augas de Galicia e a Empresa Pública de Obras e
Servizos Hidráulicos adscritos á Consellería de Medio Ambiente e
Desenvolvemento Sostible.
Dentro deste contexto, Augas de Galicia, está desenvolvendo os
traballos necesarios para a implantación da Directiva 2000/60/CE, do 23
de outubro de 2000, do Parlamento e do Consello, pola que se
establece un marco comunitario de actuación no ámbito da política de
augas (Directiva Marco del Auga) e a elaboración dun novo Plan
Hidrolóxico de Galicia-Costa seguindo as prescricións da DMA. A
Directiva foi trasposta ao ordenamento xurídico español a través da Lei
62/2003, do 30 de decembro, de medidas fiscais, administrativas e de
orde social, que modificou o texto refundido da Lei de Augas.
Para dar cumprimento ós preceptos da DMA defínese a Demarcación
Hidrográfica de Galicia-Costa, que comprende o territorio de todas as
concas hidrográficas situadas integramente dentro da Comunidade
Autónoma de Galicia, así como as augas de transición asociadas a
elas, xunto coas subconcas vertentes na marxe esquerda do río Eo e as
augas costeiras ata o límite sur da liña con orientación 270º que pasa
Esquema Provisional de Temas Importantes 8

______________________________________________________________________
pola Punta Bazar, ao norte da desembocadura do Miño e ata o límite
este da liña con orientación 0º que pasa pola punta de Penas Brancas,
ao oeste do río Eo (Decreto 132/2008, do 19 de xuño, que modifica o
Regulamento do Organismo Autónomo Augas de Galicia). Isto implica
que nos estudos que está desenvolvendo Augas de Galicia se inclúan,
ademais das augas continentais, as augas costeiras e de transición.
A finalidade da planificación hidrolóxica é conseguir o bo estado e a
adecuada protección das masas de auga da demarcación
hidrográfica, a satisfacción das demandas de auga e o equilibrio e
harmonización do desenvolvemento rexional e sectorial. Para alcanzar
estes obxectivos débense incrementar as dispoñibilidades do recurso,
protexendo a súa calidade, economizando o seu emprego e
racionalizando os seus usos en harmonía co medio ambiente e os
demais recursos naturais.
A planificación hidrolóxica efectúase mediante a aplicación dos plans
de conca. O procedemento de elaboración dos plans de conca debe
seguir unha serie de pasos establecidos por disposicións normativas. Un
dos elementos máis importantes neste proceso é a elaboración dun
esquema de temas importantes ao que responde o presente
documento.
O obxecto do Esquema de Temas Importantes consiste en expoñer de
forma concisa os principais temas actuais e previsibles en materia de
xestión da auga que se presentan na demarcación hidrográfica e unha
selección preliminar de posibles liñas de actuación para solucionar os
problemas identificados.
O seguinte paso é a realización dun proceso de participación pública e
un sistema de priorización dos temas importantes considerados.
Esquema Provisional de Temas Importantes 9

______________________________________________________________________
1.1 ANTECEDENTES E MARCO NORMATIVO.
A planificación hidrolóxica iniciouse en España coa aprobación da Lei
de Augas de 1985 e púxose en marcha mediante os Plans Hidrolóxicos
de Conca e o Plan Hidrolóxico Nacional.
O Plan Hidrolóxico de Galicia-Costa vixente aprobouse pola Xunta de
Goberno de Augas de Galicia o 17 de outubro do ano 2000 e polo Real
Decreto 103/2003, e constitúe un marco onde se establece unha
ordenación dos usos da auga no ámbito da conca.
O 23 de outubro do año 2000 apróbase a Directiva 2000/60/CE do
Parlamento Europeo e do Consello, pola que se establece un marco
comunitario de actuación no ámbito da política de augas.
A implantación da Directiva Marco da Auga produce un cambio na
concepción do uso e xestión da auga que había na Unión Europea
antes da aprobación da directiva. Os obxectivos da DMA son previr a
deterioración e mellorar o estado dos ecosistemas acuáticos e
promover o uso sostible da auga.
O novo enfoque que se introduce con esta directiva caracterízase por
promover unha xestión integrada da auga e establecer, como marco
territorial de xestión de augas, a conca hidrográfica. Ademais, a DMA
introduce novos criterios de racionalidade económica na xestión de
augas rexidos polo principio de recuperación de custos e esixe abrir a
xestión de augas a unha activa participación cidadá de carácter
activo.
Para cumprir cos requirimentos da DMA, procedeuse á modificación da
normativa española existente sobre materia de augas, co cometido de
Esquema Provisional de Temas Importantes 10

______________________________________________________________________
adaptar os obxectivos da planificación hidrolóxica que había ata o
momento ás esixencias da directiva europea.
Das reformas producidas no ordenamento xurídico español por este
feito destácase a aprobación do Regulamento de Planificación
Hidrolóxica 1 , en adiante RPH, polo Real Decreto do 6 de xullo de 2007,
onde se definen as estratexias para a consecución dos obxectivos da
planificación.
A Directiva Marco da Auga establece unha serie de tarefas, a realizar
nun calendario moi axustado, moitas delas dirixidas á elaboración dos
plans hidrolóxicos de cada demarcación hidrográfica. Segundo a DMA
nestes plans deberanse harmonizar as necesidades dos distintos sectores
que inciden no uso da auga, sen renunciar ao respecto polo medio
ambiente e coordinándose con outras planificacións sectoriais. Polo
tanto, o Plan Hidrolóxico de Galicia-Costa vixente debe ser substituído
por un novo plan que conteña os requirimentos da directiva
comunitaria, servíndose do RPH.
1
Real Decreto 907/2007, do 6 de xullo, polo que se aproba o Regulamento da Planificación
Hidrolóxica.
Esquema Provisional de Temas Importantes 11

______________________________________________________________________
Así mesmo, a DMA e a súa transposición á lexislación española requiren
como paso previo á elaboración do plan, a publicación dun Esquema
de Temas Importantes en materia de xestión de augas, xa que neste
documento se debe realizar unha primeira análise en base á
información dispoñible no momento, ampliándose na redacción do
Plan Hidrolóxico.
O contido do Esquema de Temas Importantes ven regulado no artigo 79
do RPH.
Este regulamento establece tamén que o esquema provisional se
remitirá, cunha antelación mínima de dous anos con respecto ao inicio
do procedemento de aprobación do plan, ás partes interesadas. Así,
estas poden presentar, no prazo de tres meses, as propostas e suxestións
que consideren oportunas.
Ao mesmo tempo, o esquema provisional será posto a disposición do
público, polo menos durante seis meses, para a formulación de
observacións e suxestións, todo iso segundo o establecido no artigo 74
do mesmo regulamento. Durante o desenvolvemento desta consulta
iniciarase o procedemento de avaliación ambiental do plan co
documento inicial, que incorporará o esquema provisional de temas
importantes.
Unha vez concluídas as consultas, os organismos de conca realizarán un
informe sobre as observacións, propostas e suxestións presentadas e
incorporarán as que consideren axeitadas ao esquema provisional de
temas importantes, que requirirá o informe preceptivo do Consello da
Auga da demarcación.
Esquema Provisional de Temas Importantes 12

______________________________________________________________________
1.2 CONTIDO DO DOCUMENTO.
O contido mínimo a desenvolver no esquema de temas importantes,
regulado polo artigo 79 del Regulamento de Planificación Hidrolóxica, é
o seguinte:
• Descrición e valoración dos principais problemas actuais e
previsibles da demarcación relacionados ca auga e as posibles
alternativas de actuación.
• As principais presións e impactos que deben tratarse no Plan
Hidrolóxico a elaborar.
• As posibles alternativas de actuación para conseguir os
obxectivos medioambientais, de acordo cos programas de
medidas básicas e complementarias, incluíndo a súa
caracterización económica e social.
• Posibles decisións que poidan adoptarse para determinar os
diferentes elementos que configuran o plan e ofrecer propostas
de solución ós problemas enumerados.
• Os sectores e grupos afectados polos programas de medidas.
Conforme ao definido nas disposicións deste Regulamento de
Planificación, o documento desenvólvese seguindo estes puntos:
• Trazos básicos da demarcación hidrográfica: realízase unha
descrición do ámbito territorial e institucional, o marco físico e
biótico existente na demarcación de Galicia-Costa.
• Usos da auga: analízanse os sectores e actividades que inciden
como risco sobre o estado das masas de auga dentro da
demarcación de Galicia-Costa; en cada sector analízanse os usos
e demandas dentro da demarcación, incluíndo a tendencia do
Esquema Provisional de Temas Importantes 13

______________________________________________________________________
contexto futuro. Ademais descríbense as restricións ambientais ao
uso da auga a considerar por parte dos sectores implicados.
• Avaliación do estado: valórase o estado das augas superficiais,
subterráneas e as zonas protexidas cos datos dos que se dispoña.
• Temas importantes: especifícanse as cuestións que poñen en risco
o cumprimento dos obxectivos da planificación hidrolóxica.
• Fichas: Identificación dos temas importantes da demarcación
hidrográfica de Galicia-Costa e liñas de actuación: lévase a cabo
o mesmo procedemento que o punto anterior pero máis en
detalle.
• Anexos:
o Selección de temas importantes mediante a avaliación
dos problemas identificados.
o Fichas de temas importantes, incluíndo de forma
esquemática a información máis relevante.
Esquema Provisional de Temas Importantes 14

______________________________________________________________________
2 TRAZOS BÁSICOS DA DEMARCACIÓN HIDROGRÁFICA DE GALICIA-
COSTA.
2.1 ÁMBITO TERRITORIAL.
O ámbito territorial de Galicia Costa sitúase no noroeste da Península
Ibérica, no extremo occidental de Europa e comprende as concas que
se atopan integramente no territorio da Comunidade Autónoma de
Galicia e que son as correspondentes aos ríos vertentes ao mar
Cantábrico, excepto a dos ríos Eo e Navia e as concas vertentes ao
Océano Atlántico, coa exclusión dos sistemas Miño-Sil, río Limia e Douro
Norte, por ser estas tamén concas intercomunitarias e internacionais.
A distribución territorial e demográfica das concas de Galicia-Costa,
esténdese polas tres provincias costeiras de Galicia, isto é A Coruña,
Lugo e Pontevedra, abarcando unha superficie total de 13.072 Km 2 ,
onde se asentan un total de 2.032.961 habitantes, que constitúe o
44,05% do territorio galego e o 75% da súa poboación.
Esquema Provisional de Temas Importantes 15

______________________________________________________________________
Figura 2.1. Ámbito territorial das
concas hidrográficas de Galicia.
A división provincial do ámbito territorial do Plan Hidrolóxico de Galicia-
Costa móstrase na seguinte táboa:
Esquema Provisional de Temas Importantes 16

______________________________________________________________________
PARTICIPACIÓN NO PLAN
PROVINCIA
EXTENSIÓN
POBOACIÓN
KM 2 % GALICIA COSTA HABITANTES % GALICIA COSTA
A CORUÑA 7.940 60,7% 1.143.867 56,3%
LUGO 1.715 13,1% 92.337 4,5%
OURENSE 18 0,2% 0 0 %
PONTEVEDRA 3.399 26,0% 796.756 39,2%
TOTAL 13.072 100% 2.032.961 100%
Táboa 2.1. División provincial do ámbito territorial do Plan Hidrolóxico de Galicia-Costa.
(Fonte: Plan Hidrolóxico de Galicia Costa).
Segundo os datos do Plan Hidrolóxico de Galicia Costa, a poboación
total asentada na área das Concas de Galicia Costa é de 2.032.961
habitantes, o que supón unha densidade de poboación de 156
hab/Km 2 .
Pode dicirse que o feito que define a estrutura demográfica da zona é
a acumulación do 75% da poboación galega no 44,05% do territorio,
que ademais presenta unha concentración de poboación significativa
na zona costeira, onde se acusa ademais o fenómeno da poboación
estacional estival.
No campo socio-económico cabe destacar unha gran concentración
do sector industrial cunha baixa participación da construción,
adquirindo gran importancia o sector terciario e sendo a actividade das
zonas rurais primordialmente agropecuaria.
Atendendo á división administrativa, no ámbito do estudo queda
incluída a totalidade da provincia de A Coruña, o noroeste da provincia
de Pontevedra e o norte de Lugo. O total de municipios comprendidos
en Galicia-Costa é de 158, se ben, algúns non se inclúen na súa
integridade ao ser cortados pola liña divisoria de Galicia-Costa.
Esquema Provisional de Temas Importantes 17

______________________________________________________________________
Figura 2.2. División Administrativa das concas hidrográficas de Galicia Costa.
2.2 MARCO ADMINISTRATIVO.
A Comunidade Autónoma de Galicia exerce as competencias e
funcións en materia de programación, aprobación, execución e
explotación de aproveitamentos hidráulicos dentro do seu territorio, así
como a ordenación e concesión dos recursos hidráulicos das súas
concas e a propia elaboración do Plan Hidrolóxico da zona de Galicia-
Costa, de acordo co Real Decreto 2792/1986, do 30 de decembro, e ao
seu propio Decreto 24/1987 do 29 de xaneiro, segundo o previsto no
artigo 27.12 do Estatuto de Autonomía de Galicia.
Esquema Provisional de Temas Importantes 18

______________________________________________________________________
Estas competencias e funcións son exercidas pola Administración
Hidráulica de Galicia, integrada tal como se define na Lei 8/1993, de 23
de xuño, reguladora da Administración Hidráulica de Galicia (DOG Nº
125, 02.07.93), polo organismo autónomo Augas de Galicia e a Empresa
Pública de Obras e Servizos Hidráulicos adscritos á Consellería de Medio
Ambiente e Desenvolvemento Sostible.
Así mesmo, o artigo 27.1 5° do Estatuto de Autonomía de Galicia atribúe
a esta Comunidade Autónoma a competencia exclusiva en materia de
pesca nas augas interiores, o marisqueo e a acuicultura. Dentro das
competencias da Comunidade Autónoma de Galicia, corresponde á
Consellería de Pesca e Asuntos Marítimos as relativas á calidade das
augas e a produción de moluscos e outros organismos procedentes da
pesca, o marisqueo e a acuicultura. Dentro das competencias
indicadas, ten especial relevancia o Instituto Tecnolóxico para o Control
do Medio Mariño de Galicia (creado de acordo á Lei 3/2004) o
obxectivo xeral da cal é desenvolver un estrito e intensivo sistema de
control sobre as características do medio mariño para dar cumprimento
formal á lexislación vixente en canto á produción de organismos
mariños, achegar os coñecementos científicos necesarios para a
correcta xestión dos recursos mariños e protexer e mellorar a calidade
das augas costeiras.
Por outra parte, o Real Decreto 3214/1982, do 24 de xullo, e o Decreto
do Consello da Xunta de Galicia 167/1982, do 1 de decembro,
tramitaron a transferencia á Comunidade Autónoma de Galicia, dentro
do marco competencial do Ministerio de Obras Públicas e Urbanismo,
das funcións e servizos relativos a todos os portos e instalacións
portuarias, suxeitos ou non a réxime de concesión, non cualificados de
Esquema Provisional de Temas Importantes 19

______________________________________________________________________
interese xeral polo Estado no Real Decreto 989/1982, do 14 de maio, e
aos de refuxio e deportivos existentes no seu ámbito territorial. Dentro
deste marco competencial o ente público Portos de Galicia, ten como
finalidade o proxecto, construción, conservación, mellora, ordenación,
administración e explotación das obras, instalacións, servizos e
actividades portuarias, así como a planificación das zonas de servizo e
as súas futuras ampliacións, asumindo tamén as funcións que no ámbito
de competencias da Comunidade Autónoma, poidan serlle atribuídas
pola Xunta de Galicia en materia de xestión e actuación no dominio
público marítimo-terrestre.
2.3 MARCO FÍSICO E BIÓTICO.
2.3.1 Encadre físico.
2.3.1.1 Clima.
Galicia enmárcase entre os 41º e 44º de latitude norte, nunha posición
excéntrica dentro do continente europeo que a sitúa nunha
encrucillada de diversas masas de aire que lle confiren unha
extraordinaria variedade de tipos de tempo. Esta posición, no noroeste
da Península Ibérica, proporciónalle un marcado carácter oceánico,
que se traduce nunha apreciable suavidade térmica, ambientes
húmidos e precipitacións abundantes.
O clima das concas de Galicia-Costa presenta as típicas características
climáticas da España húmida, presentando uns invernos suaves, veráns
frescos, moderadas temperaturas, humidade e nebulosidade
abundante así como precipitacións frecuentes en todas as estacións. A
franxa montañosa na zona interior de Galicia, actúa como barreira
Esquema Provisional de Temas Importantes 20

______________________________________________________________________
fronte ás depresións procedentes do oeste, produtoras de grandes
choivas, o que fai máis secas as terras do interior.
Na demarcación hidrográfica de Galicia-Costa rexístrase unha alta
porcentaxe de precipitacións de tipo ciclónico, 85-90%, coligadas ao
paso de sistemas frontais asociados ás borrascas que ao longo do ano
cruzan Galicia, especialmente entre os meses de outubro a marzo. As
precipitacións debidas a núcleos convectivos, que non están asociados
á circulación ciclónica, tan só son significativas no verán, sendo máis
importantes en zonas interiores que en costa (en xeral non superan o
10% do total das precipitacións rexistradas). As precipitacións
puramente orográficas son moi pouco representativas en Galicia-Costa
dada a pequena altura dos montes da demarcación.
Figura 2.3. Precipitacións medias anuais no período 1940/1993. (Fonte: Plan Hidrolóxico
de Galicia Costa).
Esquema Provisional de Temas Importantes 21

______________________________________________________________________
As máximas precipitacións teñen lugar nas zonas abertas ás masas
húmidas do sueste, ao sur da provincia de A Coruña e na provincia de
Pontevedra. Neste fenómeno xoga un papel importante o relevo da
zona costeira, rexistrándose os máximos de precipitación nas primeiras
serras suestes (Serra do Suido ou Serra do Candán), de non moita
altitude pero que rexistran precipitacións que poden superar os 3.000
mm. nalgún punto.
Os mínimos de precipitación teñen lugar nas áreas máis resgardadas
das masas húmidas do sueste, en zonas relativamente pequenas, como
as Mariñas (A Coruña) ou A Mariña Lucense.
Figura 2.4. Distribución das precipitacións medias anuais no período 1940/1994. (Fonte:
Anuarios hidrolóxicos do CEDEX).
Esquema Provisional de Temas Importantes 22

______________________________________________________________________
A precipitación anual oscila entre 788 mm. e 2766 mm. sendo a
precipitación anual media de 1576 mm. As zonas de maior
precipitación, por enriba de 2000 mm., son as cabeceiras dos ríos Lérez,
Verdugo e Oitavén, as zonas límites entre as concas do río Xallas e a do
río Grande e a desembocadura do río Ulla.
As temperaturas da zona caracterízanse en conxunto pola súa
suavidade, presentando unha temperatura media anual que varía entre
os 10 e 15º C, os días de xeadas aumentan da costa ao interior, sendo
máis fortes nos lugares de maior altitude.
Figura 2.5. Temperaturas medias anuais no período 1940/1993. (Fonte: Plan Hidrolóxico
de Galicia-Costa).
Esquema Provisional de Temas Importantes 23

______________________________________________________________________
Figura 2.6. Distribución das temperaturas medias anuais no período 1940/1993. (Fonte:
Plan Hidrolóxico de Galicia-Costa).
2.3.1.2 Trazos xeolóxicos.
A estrutura xeolóxica predominante en Galicia-Costa é de terreos
hercínicos do Macizo Hespérico e polo tanto presenta afloramentos que
corresponden a formacións precámbricas-paleozoicas, coa excepción
dalgúns recubrimentos cuaternarios representados por terrazas fluviais e
depósitos costeiros recentes.lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
A presenza de serras formando unha orla entre a costa e o interior
propicia a formación de ríos de curto percorrido salvo o Tambre e o Ulla
Esquema Provisional de Temas Importantes 24

CEE
O GROVE
A GUARDA
NOIA
VILAGARCIA
BA ION A
CAMBADOS
VIGO
CA RB ALLO
CALDAS
DE REIS
PON TEVED R A
A CORUÑA
SAN TIAGO
A ESTRADA
ORDES
FERRO L
BETANZOS
LA LIN
AS PONTES
VIVEIR O
FOZ
MONDOÑEDO
RIBADEO
______________________________________________________________________
que nacen en áreas de relevo máis planas e percorren sectores de
horizontes amplos. No sector costeiro, as canles de auga son
abundantes e como consecuencia deste feito e do cuarteamento do
terreo, non se teñen arterias mestras e tampouco existe unha
xerarquización clara. Estes ríos costeiros, ao nacer nas serras tanto
setentrionais como occidentais nas que predominan as precipitacións
en forma de auga, teñen o clásico réxime pluvial cun máximo en
outono, correspondendo ao verán o período de estiaxe.
N
O
E
S
RED FLUVIAL
SISTEMA DE EXPLOTACIÓN
CONTACTO NORMAL
FRACTURA O FALLA
CABALGAMIENTO
FORMACIONES POST- HERCINICAS
SEDIMENTOS NO CONSOLIDADOS.
- (T ERC IARIO Y CUATE RNARIO)
FORMACIONES HERCIANICAS
ESQUISTOS, CUARZOESQUISTOS, CUARCITAS,
CALIZAS, (COMPLEJO SILÚRICO)
- SILÚRICO
ROCAS BÁSICAS ULTRABASICAS
Y METABASICAS
GABROS
ULTRABASICAS
PIZ ARRAS Y ESCASAS CUARCITAS
(P IZA RRAS DE LU ARC A)
- ORDOVICICO SUPERIOR
CUARCITAS Y CUARCITAS IMPURAS
(CUARCITA ARMORICANA)
- ORDOVICICO MEDIO
PIZARRAS Y CUARCITAS IMPURAS
(SERIE DE LOS CABOS)
- ORDOVICICO INFERIOR
METABASICAS (ANF IBOLITAS)
ROCAS GRANITOIDES
GRANODIORITAS Y MONZOGRANITOS
TA RD ÍOS
CALIZAS Y PIZARRAS
(C ALIDAD D E V EGADEO)
- CAMB RICO
CUARCITAS FELDESPÁTICAS Y PIZARRAS
(CUARCITAS Y PIZARRAS DE CANDANA)
- CÁMB RICO
FORMACIONES DEL PRECÁMBRICO
GRANITOS DE TIPO MIXTO
GRANODIORITAS PRECOCES
NO ORIENTA DAS
GRANODIORITAS PRECOCES
ORTOGNEISES
ESQUISTOS, CUARZOESQUISTOS Y ARENISCAS
CUARZOSAS Y METASEDIMENTOS DE LA FAJA
MALPICA-TUI
(SERIE DE ORDENES) - PRECÁMBRICO
ESQUIS TOS, MICACITAS Y GNEISES
(OJO DE S APO)
- PRECÁMBRICO
ESQUIS TOS Y CU ARZ OES QU IS TOS
(ESQUISTOS DE VILLALBA)
- PRECÁMBRICO
CONSELLERIA DE MEDIO AMBIENTE
AUGAS DE GALICIA
GEOLOGIA
Figura 2.7. Xeoloxía das concas hidrográficas de Galicia-Costa.
2.3.1.3 Zonificación hidrográfica.
Dada a extensión das concas intracomunitarias de Galicia-Costa
(13.072 Km 2 ) os estudos de planificación hidrolóxica procederon á
consideración do territorio nunha serie de particións, optándose por un
Esquema Provisional de Temas Importantes 25

______________________________________________________________________
esquema de zonificación en niveis de disgregación sucesiva,
manténdose o criterio hidrográfico como determinante dos límites
correspondentes:
• Zonas ou sistemas de explotación: son agrupacións das concas
principais realizadas con criterios hidrográficos e de explotación.
• Subconcas: son grandes concas ou agrupacións de concas
pequenas como é o caso das zonas costeiras e das distintas rías.
• Áreas ou unidades de coñecemento (menores de 150 km 2 ):
constitúen o nivel territorial mínimo do estudo de recursos.
De acordo á planificación hidrolóxica vixente (Plan Hidrolóxico de
Galicia-Costa, aprobado polo Real Decreto 103/2003), as concas
intracomunitarias de Galicia-Costa divídense hidroloxicamente en
dezanove Sistemas de Explotación:
1. Río Verdugo, Ría de Vigo e Ría de Baiona.
2. Costa de Pontevedra.
3. Río Lérez e Ría de Pontevedra.
4. Río Umia e Ría de Arousa (Marxe Esquerda).
5. Río Ulla e Ría de Arousa (Marxe Dereita).
6. Río Tambre e Ría de Muros e Noia.
7. Río Xallas, Costa de A Coruña e Ría de Corcubión.
8. Río O Castro.
9. Río Grande, Ría de Camariñas e Costa de A Coruña ata río Anllóns.
10. Río Anllóns, Costa de A Coruña ata límite de Arteixo.
11. Río Mero, Arteixo e Ría de A Coruña.
12. Río Mandeo e Ría de Betanzos.
Esquema Provisional de Temas Importantes 26

______________________________________________________________________
13. Río Eume e Ría de Ares.
14. Ferrol.
15. Río Mera, Ría de Sta. Marta de Ortigueira e Ría de Cedeira.
16. Río Sor, Ría de Sta. Marta de Ortigueira e Ría de Viveiro.
17. Río Landro e Río Ouro.
18. Río Masma.
19. Ría de Ribadeo.
Figura 2.8. Unidades hidrolóxicas das concas hidrográficas de Galicia-Costa.
Esquema Provisional de Temas Importantes 27

______________________________________________________________________
2.3.1.4 Recursos hídricos.
Os recursos naturais considerados neste apartado, están constituídos
polas escorrentías totais en réxime natural avaliadas a partir do Modelo
C.H.A.C. (Cálculo Hidrometeorolóxico de Achegas e Enchentes)
desenvolvido no Centro de Estudos Hidrográficos do CEDEX.
A demarcación está dividida en 19 sistemas de explotación. As achegas
do recurso auga (hm3) na demarcación móstrase na seguinte táboa,
correspondéndose con datos provisionais por UCOs.
Esquema Provisional de Temas Importantes 28

______________________________________________________________________
Táboa 2.2. Achegas hídricas naturais (hm3) nos UCOs de Galicia-Costa.
Esquema Provisional de Temas Importantes 29

______________________________________________________________________
2.3.1.5 Trazos hidroxeolóxicos.
No ámbito de Galicia-Costa non se definiu ningún gran Sistema ou
Unidade Hidroxeolóxica. Todos os acuíferos coñecidos son de carácter
local e normalmente moi superficiais, tal e como se xustifica nos estudos
existentes (Estudo de Recursos de Auga Subterránea de Galicia (1991),
Plan Hidrolóxico de Galicia-Costa (RD103/2003 de 24 de xaneiro), o
Estudo para a identificación e caracterización das masas de auga
subterránea existentes no ámbito das concas de Galicia-Costa (2003)).
En total identificáronse 18 masas de auga subterráneas, representadas
na seguinte figura, nas que se está a traballar para realizar unha
descrición axeitada do seu estado (químico e cuantitativo) e a súa
comparación cos obxectivos ambientais establecidos na DMA.
Xeoloxicamente, en Galicia Costa existe gran variedade de materiais,
predominando as litoloxías de granitos alcalinos pouco ou moi
alterados, os granitos calcoalcalinos, gneises, migmatitas e
metavulcanitas, que presentan porosidade intergranular e fisuración
cun grao de permeabilidade media-baixa ou baixa, e nunha
porcentaxe parecida aparecen litoloxías de lousas, xistos, rochas
básicas, xistos-gneises e depósitos terciarios moi arxilosos, co mesmo tipo
de porosidade que os anteriores e con permeabilidade moi baixa ou
impermeables. Menos frecuentes son as litoloxías calcarias, dolomías e
cuarcitas que, fisuradas ou karstificadas, dan permeabilidades altamedia
a media-baixa. Nalgunhas zonas costeiras e nas concas baixas
dalgúns ríos aparecen depósitos terciarios ou cuaternarios con
porosidade intergranular cun grao de permeabilidade que pode variar
de alto-medio a baixo.
Esquema Provisional de Temas Importantes 30

______________________________________________________________________
Sobre a base da presenza destes depósitos detríticos diferenciáronse en
principio 7 áreas de interese hidroxeolóxico:
1. RIBADEO-VALADOURO
2. SAN SADURNIÑO
3. AS PONTES
4. FINISTERRE – MUROS
5. RÍA DE AROUSA
6. MOAÑA
7. VALMIÑOR
Cabe destacar que os recursos potenciais asociados a estes depósitos
detríticos presentan importantes problemas para a súa explotación por
corresponder na súa gran maioría a acuíferos de moi pouca entidade e
interese local. Por outra parte, a maioría destes tramos permeables
atópanse moi próximos á costa ou na mesma liña de costa co cal
ofrecen un uso moi limitado da súa capacidade de almacenamento
debido á posible intrusión salina que se produciría en caso de forte
explotación destes.
As rochas graníticas son as que maior importancia teñen, en especial os
granitos alcalinos de dúas micas que, con caudais de extracción entre
1-10 l/s constitúen as formacións que maiores solucións de
abastecemento puntual presentan.
No balance de auga no solo estimouse para cada tipo de litoloxía a
infiltración eficaz en tanto por cento respecto ao total de choiva. Os
depósitos detríticos terán un 22%, mentres que os granitos alcalinos, cun
grao de alteración alto, un 10% de infiltración.
Esquema Provisional de Temas Importantes 31

______________________________________________________________________
Os estudos realizados sobre recursos potenciais de auga subterránea,
recollidos no Plan Hidrolóxico vixente, indican uns valores medios de
2000 Hm 3 /ano para toda Galicia (uns 29.500 Km 2 ), o que supón un valor
unitario medio de 67,8 l/m 2 ano. Non obstante, as concas de Galicia-
Costa (13.072 Km 2 ) que contan con moi poucos depósitos detríticos,
presentan recursos menores de 50 l/m 2 ano, é dicir, menos de 650
Hm 3 /ano.
Estes recursos potenciais presentan importantes problemas para a súa
explotación, por corresponder na súa maior parte a acuíferos de moi
pouca entidade. Ao non existir reservas, o modelo hidrodinámico
responde a unha circulación superficial, drenada por unha rede fluvial
moi densa, cuns tempos de residencia moi curtos (augas brandas) e,
polo tanto, moi sensible aos períodos de seca.
Se ben se trata de acuíferos descontinuos e pouco potentes, en
determinado número de casos poderían solucionar os problemas de
abastecemento das poboacións de tamaño pequeno e medio con
captacións de auga subterránea.llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
Os pequenos e medianos acuíferos de faldra (con base nas frecuentes
choivas e un terreo ondulado) son moi abundantes en Galicia e
importantes na subministración tradicional de auga potable no medio
rural. Por iso deben ser tratados como riqueza natural a xestionar de
xeito integral xunto ao resto de recursos existentes na zona e coas
actividades que o home pode executar na súa área de influencia.
2.3.1.6 Morfoloxía costeira.
O tipo de costa que nos atopamos en Galicia-Costa é común ao resto
da rexión costeira do atlántico español, destacando como fenómeno
característico na dinámica da costa galega as peculiaridades que
Esquema Provisional de Temas Importantes 32

______________________________________________________________________
constitúen as Rías.llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
As rías galegas son fenómenos xeolóxicos moi especiais: son vales
tectónicos afundidos, de profundidade moderada, que forman costas
transversais pola penetración do mar neles e están afectados polos
movementos das mareas, polo cal se produce no seu interior unha
mestura da auga doce dos ríos con auga do mar.
2.3.1.7 Usos do solo.
No ámbito de planificación da Demarcación Hidrográfica de Galicia-
Costa diferenciáronse 7 tipos característicos de usos do solo: o bosque,
a matogueira, os cultivos en secaño e os de regadío, os pastos e
pradarías, as zonas urbanas e as zonas de extracción mineira.
Estes usos extraéronse do Corine Land Cover do ano 2000 agrupando os
usos do seguinte xeito:
- Bosque: caducifolias e rebolo, frondosas de plantación e
pináceas.
- Matogueira: Landas e matogueiras temperado-oceánicas,
matogueira boscosa de transición.
- Cultivos: Mosaico de cultivos anuais con cultivos permanentes,
mosaico de cultivos anuais con pradarías e/ou pasteiros e
viñedos.
- Pastos e pradarías: outros pasteiros.
- Urbano: Tecido urbano, aeroportos, autoestradas, zonas en
construción, zonas industriais ou comerciais, urbanizacións,
instalacións deportivas e recreativas.
- Zonas de extracción mineira.
Esquema Provisional de Temas Importantes 33

______________________________________________________________________
- Outros: Afloramentos rochosos e pedregais. Cárcavas e/ou zonas
en proceso de erosión. Entulleiras e vertedoiros. Praias. Zonas
queimadas e outros usos improductivos.
Na seguinte figura móstranse os usos do solo obtidos a partir da imaxe
Corine Land Cover do ano 2000:
Esquema Provisional de Temas Importantes 34

______________________________________________________________________
Figura 2.9. Usos do solo na Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa.
2.3.2 Marco Biótico.
Polo que respecta á flora, cabe indicar que Galicia está situada na
confluencia de 2 rexións fitoxeográficas que son a Eurosiberiana e a
Mediterránea. Debido a isto, o número de taxons (especies e
subespecies) de plantas con flores (fanerógamas) que se desenvolven
Esquema Provisional de Temas Importantes 35

______________________________________________________________________
no seu territorio é bastante elevado (2.500 especies). A conca Galicia-
Costa atópase incluída na rexión eurosiberiana pero, como se describirá
máis adiante, en certas localidades afastadas da costa pode haber
inclusións de flora mediterránea (sobre todo na proximidade da conca
coa provincia de Ourense).
As concas de Galicia-Costa caracterízanse por unha distribución de
precipitacións regular ao longo de todo o ano, sendo no verán menos
acusada aínda que sen chegar a estados de seca. O réxime de
caudais dos ríos sofre, nestes anos, unha variación non demasiado
pronunciada.
A flora presente nas concas de Galicia-Costa é esencialmente
eurosiberiana con pouca presenza de especies endémicas. A
vexetación climática sempre presenta ao carballo (Quercus robur)
como especie dominante e representativa. É unha árbore clímax en
Galicia, require clima húmido oceánico, polo que se da
abundantemente no norte de Portugal e norte de España, sendo raro
no resto da península. Non se soe atopar a partir dos 1000 m de altitude
en Galicia, require chans profundos, desprovistos de cal e soporta ben
temperaturas baixas.
En termos bioxeográficos, Galicia-Costa pertence á Rexión
Eurosiberiana, provincia Cántabro-Atlántica, sector Galaico-Portugués e
dentro del pódense distinguir varios subsectores. No subsector
Compostelán a asociación climática é a Rusco aculeati-Quercetum
roboris, formada por bosques caducifolios de Quercus robur L. bastante
pechados; no estrato arbustivo é frecuente a aparición de Ilex
aquifolium L., Frangula alnus Miller, Pyrus communis L., Laurus nobilis L. e
Crataegus monogyna Jacq. Xunto aos ríos e nos fondos dos vales, as
Esquema Provisional de Temas Importantes 36

______________________________________________________________________
formacións dominantes son os amieirais, caracterizados por Alnus
glutinosa (L.) Gaertner e con frecuencia aparece Betula alba L.,
Frangula alnus L., Fraxinus angustifolia Vahl., Fraxinus excelsior L. e Ulmus
glabra Hudson. No ámbito termocolino, marcado por temperaturas
medias máis altas e precipitacións máis escasas, incorpóranse plantas
mediterráneas (Quercus suber L., Rubia peregrina L., Arbutus unedo L.,
etc.). Como etapas de substitución atópanse os piornedos de toxo (Ulici
europaei-Cytisetum striati) e breixeiras-toxais da asociación Ulici
europaei-Ericetum cinereae, esta matogueira enriquécese en altitudes
baixas con elementos mediterráneos como Genista triacanthos Brot. e
Cistus psilosepalus Sweet.
Bosque ripario típico no subsector compostelán, con dominancia de amieiro
(Alnus glutinosa)
No subsector Lucense outro tipo de carballeiras constitúen os bosques
climáticos, pertencen á asociación Vaccinio myrtilli-Quercetum roboris.
Trátase de bosques montanos, densos con boa representación de
Esquema Provisional de Temas Importantes 37

______________________________________________________________________
especies arbustivas e herbáceas, asentados sobre chans pobres en
bases e profundos. A principal característica diferencial destes bosques
con respecto aos localizados no piso colino é a maior frecuencia de
Castanea sativa e de Betula alba como consecuencia da maior
precipitación e menor evapotranspiración e unha menor
representación de especies termófilas lauroides. No estrato arbustivo son
menos frecuentes os elementos mediterráneos e a presenza de
Vaccinium myrtillus L. caracteriza a estes bosques. Cara o sur e como
consecuencia dun maior contraste do clima montano é frecuente a
aparición de Quercus pyrenaica Willd.
Nas etapas de degradación, provocadas con frecuencia polos
incendios, aparecen bidueirais seriais (Holco mollis-Betuletum
celtibericae) e nas etapas de substitución máis avanzadas constitúenas
piornedos con Cytisus scoparius (L.) Link e Genista florida (Cytisetum
scopario-striati).
No subsector Miñense os bosques característicos das terras litorais a
occidente da dorsal galega pertencen á asociación Rusco aculeati-
Quercetum roboris, se ben ao ser territorios que sofren unha forte presión
antrópica quedaron relegados a pequenos enclaves. A maior influencia
mediterránea neste subsector déixase sentir pola presenza frecuente da
sobreira (Quercus suber). Outras especies que caracterizan a estes
bosques son Ilex aquifolium L., Laurus nobilis L., Crataegus monogyna
Jacq., Pyrus communis L., Frangula alnus Miller, etc.
Como etapa de substitución destes bosques, domina a asociación de
toxais-breixeiras, Ulici europaei-Ericetum cinereae, entre o nivel do mar e
os 700-750 m. Entre as especies que compoñen a asociación atópanse
Ulex europaeus L., Ulex gallii Planchon, Ulex minor Roth., Daboecia
Esquema Provisional de Temas Importantes 38

______________________________________________________________________
cantabrica (Hudson) C. Koch., Erica cinerea L., Calluna vulgaris (L.)
Müller, Agrostis curtisii Kerguélen, etc. Nos vales e ribeiras de ríos é
frecuente a aparición de formacións riparias de arborado formadas por
Alnus glutinosa (L.) Gaertner, Betula alba e Salix atrocinerea Brot.
A explotación gandeira condiciona fortemente a expansión da
vexetación climática aumentando as pradarías como consecuencia do
pastoreo extensivo. A intensa actividade humana provocou que os
bosques autóctonos quedaran relegados a terras marxinais e terreos de
pendente non aproveitables para o cultivo, xa que gran parte do
territorio está dedicado á explotación forestal, destacando Pinus
pinaster Aiton e Eucalyptus globulus Labill., como as especies más
utilizadas para este fin.
En xeral todo o territorio de Galicia se someteu a un aumento da presión
antrópica debido ao aumento das actividades tradicionais (gandaría
co aumento da contaminación difusa por aumento de nitratos,
agricultura, etc.) e a presenza de novas (turismo, industria) que xeran un
aumento da utilización dos recursos naturais presentes.
Nas costas galegas pódense distinguir 3 biótopos, caracterizados cada
un pola súa paisaxe vexetal distinta e que presentan adaptacións
particulares ás condicións nas que viven:
• Acantilados.
• Sistemas praia-duna.
• Marismas.
Esquema Provisional de Temas Importantes 39

______________________________________________________________________
Sistema praia-duna en Punta Forcada (Camariñas)
Acantilado de Cabo Ortegal
Polo que respecta á fauna, cabe indicar que Galicia pertence á rexión
bioxeográfica atlántica na súa maior parte con zonas de gran influencia
mediterránea. A conca de Galicia-Costa atópase totalmente dentro da
rexión atlántica situándose nos seus límites máis meridionais os límites de
avance das especies propias mediterráneas. Á súa vez, representa o
límite occidental do avance das especies características da Europa
atlántica, sendo o avance delas ao longo da cornixa Cantábrica. Esta
circunstancia da lugar a subespecies endémicas de Galicia e a un
aumento da riqueza de especies en comparación con rexións do
dominio atlántico puro. Por estas circunstancias pódense atopar
especies netamente mediterráneas en zonas da conca máis meridionais
e internas.
Existe un gran número de especies de invertebrados en Galicia e o
número de especies e subespecies endémicas é amplo, entre as cales
se atopan elementos característicos dos principais tipos de humedais
continentais de Galicia, como é o caso da babosa Geomalacus
maculosus habitante dos humedais turfófilos e breixeiras húmidas, ou o
carábido Caraus galicianus, ligado a cursos fluviais de boa calidade.
Esquema Provisional de Temas Importantes 40

______________________________________________________________________
As áreas marítimas de Galicia albergan unha gran diversidade de
invertebrados mariños, moitos dos cales constitúen recursos marisqueiros
de gran valor económico (ameixas, berberechos, camaróns, chocos,
navallas, mexillóns, vieiras, etc.) e que configuran diversos tipos de
humedais mariños.
En Galicia habitan unhas 15 especies de vertebrados presentes na
Península Ibérica, distribuídos entre a maior parte dos grandes grupos
establecidos na taxonomía do Reino Animal (Castillejo et al., 2001).
Sendo Galicia un territorio con abundantes illas, non existe un
incremento da riqueza e endemicidade das áreas insulares fronte aos
territorios continentais. Este feito explícase polas escasas dimensións das
illas, a súa relativa proximidade ao continente e sobre todo porque a
súa orixe, na maioría dos casos, é moi recente en termos xeolóxicos.
A riqueza e diversidade de Galicia atópase situada entre a de países
dentro da rexión atlántica (menos riqueza) e a rexión mediterránea
(máis riqueza).
O desigual requirimento ecolóxico das 39 especies de anfibios e réptiles
presentes en Galicia unido á heteroxeneidade coa que nos distintos
territorios se distribúen os principais hábitats, condiciona un reparto moi
homoxéneo das especies de anfibios e réptiles.
Entre os anfibios e réptiles presentes en Galicia unha boa parte está
representada por especies restrinxidas ao cadrante noroccidental
Ibérico: saramaganta (Chioglossa lusitanica), pintafontes común (Triturus
boscai) e a ra dos regos (Rana iberica) entre os anfibios; o lagarto das
silvas (Lacerta schreiberia), a lagarta da serra (Lacerta monticola), a
lagarta galega (Podarcis bocagei) e a víbora de Seoane (Vipera
seoanei) entre os réptiles.
Esquema Provisional de Temas Importantes 41

______________________________________________________________________
Xunto coas especies de ámbito máis restrinxido cabe resaltar a presenza
de especies de fauna boreal (Salamandra salamandra, Alytes
obstetricans, Bufo bufo, Bufo calamita, Hyla arborea) e mediterránea
(Pelobates cultripes, Podarcis hispanica, Psammodromus algirus, Vipera
latastei).
A ictiofauna continental de Galicia está representada por 12 especies
autóctonas, xunto con 5 especies introducidas en tempos recentes,
inclúe varias especies de ámbito restrinxido: o escalo, a bermelliña ou o
barbo do cal as áreas de distribución circunscríbense ao NW da
Península Ibérica.
A ictiofauna mariña presenta unha maior diversidade que a continental.
Nas pozas da zona mesolitoral media atópanse diversas especies
depredadoras (Lipophrys pholis, Corhyphoblennius galerita), xunto con
individuos xuvenís de Parablennius gattorugine e Gobius paganellus. É,
non obstante, na zona infralitoral onde os peixes mostran unha clara
predominancia fronte ao resto dos grupos de fauna entre os que cabe
resaltar a maragota (Labrus bergylta), a porredana (Crenilabrus
melops), os chafarrocas (Lepadogaster lepadogaster), etc.
A heteroxeneidade de hábitats existentes en Galicia e en concreto a
gran riqueza e naturalidade dos seus humedais foi un factor
determinante na riqueza ornítica do territorio, atopándose aves
características tanto de ambientes mariños como continentais e
acuáticos. Entre o amplo continxente de aves presentes en Galicia non
existen especies endémicas.
Nas costas galegas a maior parte das especies de aves peláxicas son
hibernantes ou migratorias, entre as que cabe destacar as poboacións
de mascatos (Sula bassana), arao romeiro (Alca torda). Entre as
Esquema Provisional de Temas Importantes 42

______________________________________________________________________
especies peláxicas soamente dúas son nidificantes habituais do territorio
galego, a gaivota tridáctila (Rissa tridactyla) e o arao dos cons (Uria
algae ibericus).
As aves mariñas costeiras desenvolven o seu ciclo biolóxico no medio
costeiro, aínda que frecuentemente pódense ver nos humedais dos
vales sublitorais ou das grandes depresións sedimentarias interiores. Entre
o continxente de aves mariñas costeiras cabe resaltar o corvo mariño
cristado (Phalacrocorax aristotelis), gaivota clara (Laurus argentatus),
gaivota oscura (Laurus fuscus), todas elas nidificantes, así como entre as
hibernantes o corvo mariño real (Phalacrocorax carbo), o gaivotón
(Laurus marinus).
A avifauna continental pode diferenciarse en relación co biótopo onde
desenvolve a súa vida, establecéndose en relación á súa preferencia
ecolóxica diversos grupos de aves con predilección polos ambientes
nemorais (tordo malvís, tordo charlo, picafollas, piquelo azul, pita do
monte), matogueiras e áreas boscosas abertas (avenoiteira cincenta,
avenoiteira papuda, cuco, paspallás, perdiz rubia), prados (pica dos
prados, aguia caudal, falcón pequeno, lagarteiros), rochedos e noiros
(anduriña das barreiras, anduriña dos penedos, gabeador dos
penedos), áreas de montaña (perdiz charra, aguia perdiceira),
ambientes ruderais (lavandeira branca, pega, azulenta común,
paporrubio, merlo, estorniño negro) ou aquelas que prefiren os
ambientes antrópicos (gorrións, pombas,…).
As aves acuáticas desenvolven o seu ciclo vital de forma preferente nos
ecosistemas acuáticos costeiros e continentais, representando polo
tanto compoñentes esenciais dos diversos tipos de humedais existentes
Esquema Provisional de Temas Importantes 43

______________________________________________________________________
en Galicia. A maior parte das aves acuáticas distribúense entre as Ordes
Anseriformes (anátidas), Charadiformes (limnícolas).
A fauna de mamíferos presentes en Galicia está representada por unhas
60 especies repartidas entre as familias Erinaceidae, Soricidae, Talpidae,
Rhinolphidae, Vespertilionidae, Leporidae, Sciuridae, Gliridae,
Microtidas, Muridae, Canidae, Mustelidae, Viverridae, Felidae, Canidae,
Suidae, Cervidae, Ziphiidae, xunto con 5 familias de mamíferos mariños:
Physeteridae, Delphinidae, Phocaenidae e Balaenopteridae.
Entre os mamíferos terrestres con áreas de distribución non moi amplas
en Galicia atópanse un gran número de morcegos e micromamíferos.
Entre os morcegos con área distribuída atópanse: morcego
mediterráneo de ferradura (Rhinolophus euryale), morcego de
Daubenton (Myotis daubentonii), morcego de orellas fendidas (Myotis
emarginatus), morcego de Natterer (Myotis nattereri), morcego de
Bechestein (Myotis bechsteinii), morcego de monte (Pipistrellus savii),
morcego orelludo meridional (Plecotus austriacus), morcego da fraga
(Barbasteooa barbastellus), morcego das covas (Miniopterus
schreibersii), morcego rabudo (Tadarida teniotis). O grupo de
micromamíferos con área de distribución restrinxida está representado
por: leirón rilón (Glis glis), corta rubia (Clethrionomys glareolus), trilladeira
nival (Microtus nivalis), rata de auga norteña (Arvicola terrestris), rata da
fraga (Apodemus flavicollis) e o rato mouro (Mus spretus).
A maioría dos grandes mamíferos terrestres presentan aínda unha
ampla área de distribución dentro de Galicia e atópanse na conca
Galicia-Costa, sobre todo no caso do raposo (Vulpes vulpes), denociña
(Mustela nivalis), furón (Mustela putorius), foiña (Martes foina), lontra
(Lutra lutra), porco teixo (Meles meles), gato algario (Genetta genetta) e
Esquema Provisional de Temas Importantes 44

______________________________________________________________________
en menor medida do lobo (Canis lupus), ermiño (Mustela erminea),
marta (Martes martes), gato montés (Felis sylvestris).
Por outra banda, en canto á flora e fauna de Galicia-Costa, un dos
problemas que revisten maior gravidade é a introdución de especies
animais ou vexetais exóticas con comportamento invasor, que está
considerada pola UICN como a segunda causa de extinción de
especies. O impacto que este fenómeno xera sobre a biodiversidade
tradúcese tanto en efectos sobre a estrutura e funcionamento dos
ecosistemas como en impactos directos sobre poboacións nativas, a
través de fenómenos de competición, depredación, contaminación
xenética e introdución de patóxenos, que provocan procesos como a
mingua de poboacións e do crecemento dos individuos, redución do
éxito reprodutor, cambios no uso do hábitat ou nos patróns de
actividade.
En Galicia-Costa, as especies alóctonas que poden atoparse con maior
frecuencia nos ecosistemas fluviais son, en canto a flora:
- Plantas vasculares ligadas ao medio fluvial:
Acacia dealbata (Mimosa común/Mimosa)
Acacia melanoxylon
Arundo donax
Baccharis halimifolia (Carqueixa)
Cortaderia selloana (Plumeiro, Herba da Pampa)
Eucalyptus globulus (Eucalipto)
Phyllostachys spp.
Pinus radiata (Pino insigne/Piñeiro americano)
Reynoutria japonica
Robinia pseudo-acacia (Falsa acacia)
Esquema Provisional de Temas Importantes 45

______________________________________________________________________
Salix babilonica (Salgueiro chorón)
Tradeschantia fluminensis
- Plantas vasculares acuáticas:
Azolla filiculoides
Egeria densa
A fauna alóctona máis común desta Demarcación está representada
por:
- Moluscos:
Corbicula fluminea
Xenostrobus securis
- Crustáceos:
Procambarus clarkii (Cangrexo vermello americano)
Pacifastacus leniusculus (Cangrexo sinal)
- Réptiles:
Trachemys scripta elegans (Tartaruga americana)
Trachemys scripta scripta (Tartaruga americana)
Mamíferos
Mustela vison (Visón americano)
- Peixes:
Oncorhynchus mykiss (Troita arco da vella)
Carassius auratus (Peixe Vermello, Carpín)
Cyprinus carpio (Carpa)
Gobio gobio (Gobio)
Phoxinus phoxinus (Piscardo)
Tinca tinca (Tenca)
Cobitis calderoni (Lamprehuela, Lampuxa)
Cobitis paludica (Colmillexa)
Esquema Provisional de Temas Importantes 46

______________________________________________________________________
Micropterus salmoides (Perca americana)
Gambusia holbrooki (Gambusia)
Silurus glanis (Siluro)
Lepomis gibbosus (Peixe sol ou Percasol)
- Aves:
Oxyura jamaicensis (Malvasía canela)
Estrilda astrild (Pico de coral)
Esquema Provisional de Temas Importantes 47

______________________________________________________________________
3 USOS DA AUGA.
O coñecemento da distribución territorial, importancia, evolución e
tendencia dos sectores productivos da Demarcación Hidrográfica de
Galicia-Costa é fundamental pois supón, en xeral, fontes de
contaminación das masas de auga e dos solos, polo que poden supor
un risco para alcanzar o bo estado ecolóxico das masas de auga no
ano 2015.
A finalidade é lograr un equilibrio entre a atención da demanda e o
mantemento duns réximes de caudais ecolóxicos, de forma que se siga
o principio do desenvolvemento sostible. Para isto é primordial prever a
evolución destes sectores e así evitar situacións de estrés produtivo,
reflectindo a presión que exercen sobre a auga debido ao seu uso e
aos vertidos xerados. Débese ter en especial consideración, os posibles
efectos adversos que pode supor o cambio climático a escala global.
Neste apartado indícanse os sectores e actividades cunha maior
incidencia no medio hídrico. Para isto, pártese da información
dispoñible, obtendo datos sobre a demanda de auga, tanto para o ano
tomado como de referencia, neste caso o 2001, como para o escenario
tendencial, o ano 2015. A fonte para a obtención dos usos a
continuación descritos é o Estudo Xeral da Demarcación Hidrográfica
de Galicia-Costa.
O Organismo de Conca, Augas de Galicia, está traballando na
actualización de devandita información para coñecer a incidencia
destes sectores xeradores de riscos sobre as masas de auga. No novo
Plan Hidrolóxico levarase a cabo unha avaliación actualizada dos
principais sectores, incorporando a estimación das súas demandas de
auga, xunto coas previsións para os anos 2015 e 2027.
Esquema Provisional de Temas Importantes 48

______________________________________________________________________
Así mesmo, no novo Plan Hidrolóxico deberanse estudar os recursos
hídricos dispoñibles da demarcación hidrográfica de Galicia-Costa, xa
que nestes momentos só se dispón de información actualizada dos
recursos hídricos en réxime natural avaliados a partir do Modelo
C.H.A.C. (Cálculo Hidrometeorolóxico de Achegas e Enchentes).
Ao non dispoñer do coñecemento dos recursos hídricos dispoñibles, pois
non se conta coa información de usos e demandas actualizada, non se
pode levar a cabo o balance hídrico, o cal nos aportaría coñecemento
sobre se existen zonas deficitarias ou non, e os problemas que se
poderían derivar dunha demanda excesiva destes recursos por parte de
calquera sector. Ata o momento soamente se conta co balance hídrico
comprendido no Plan Hidrolóxico de Galicia-Costa vixente, o cal non
está actualizado polas razóns anteriormente expostas.
3.1 ABASTECEMENTO Á POBOACIÓN.
Considéranse como usos da auga as distintas clases de utilización do
recurso, así como calquera outra actividade que repercuta
significativamente no estado das masas de auga.
O consumo doméstico é o uso ao que se lle outorga prioridade na
lexislación sobre augas, e o cal esixe unha elevada garantía de
subministro e de calidade.
Para estimar o volume de auga destinado a consumo doméstico
tivéronse en conta os habitantes fixos censados e os habitantes
estacionais que representan ao turismo e ás segundas residencias en
cada concello.
Segundo os datos do Censo 2001 do INE (actualizados a 17/02/2004) a
poboación no ámbito territorial de Galicia-Costa era de 1.944.466
Esquema Provisional de Temas Importantes 49

______________________________________________________________________
residentes permanentes. A estes habitantes fixos hai que engadir os
habitantes estacionais resultantes das estancias en hoteis, hostais,
cámpings, casas de turismo rural e da ocupación das segundas
vivendas situadas en Galicia-Costa. O número de habitantes estacionais
abastecidos ascende a 88.663.
Aínda que non se dispón de datos de todos os concellos a estudar e
para que a estimación sexa o máis precisa posible clasificáronse os
concellos de Galicia-Costa en catro categorías. Esta tipificación é en
función das características económicas e sociais de devanditos
municipios, resultando o seguinte:
• Áreas urbanas: municipios de máis de 25.000 habitantes.
• Municipios residenciais ou turísticos: englóbanse os municipios
pertencentes ás grandes áreas metropolitanas de Galicia-Costa
cunha poboación superior a 14.000 habitantes, ademais doutros
que teñen un carácter destacadamente turístico ou con claro
predominio do sector servizos.
• Industriais – Enerxía: municipios cunha gran importancia do
sector secundario (industria, enerxía e construción).
• Sector primario: municipios onde o sector primario ten unha
importancia capital.
A continuación móstrase unha gráfica que representa o número de
habitantes existente nas catro categorías antes mencionadas.
Esquema Provisional de Temas Importantes 50

______________________________________________________________________
Figura 3.1. Número de habitantes por tipoloxías de municipios e totais no ámbito
territorial de Galicia-Costa (ano 2001). Fonte: Estudo Xeral da Demarcación
Hidrográfica de Galicia-Costa.
Pero Galicia-Costa presenta unha distribución de poboación moi
desigual con múltiples unidades de poboación de pequeno tamaño e
moi dispersas. Esta situación repercute directamente sobre os servizos da
auga xa que provoca un encarecemento do abastecemento.
O territorio de Galicia-Costa ten arredor dun 26% da súa poboación
abastecida por medio de pozos e mananciais, en comunidades de
usuarios ou de forma individual (datos do INE: tendo en conta soamente
os habitantes fixos 2001).
A poboación fixa conectada a redes públicas de abastecemento en
Galicia-Costa representa o 74 % de Galicia-Costa (datos do INE, 2001).
Aínda que non existe información completa de todos os municipios de
Galicia-Costa, polo que para estimar a auga distribuída en baixa neste
territorio, completáronse os datos por medio da determinación de
medias de consumo para cada un dos tipos de municipios definidos.
Esquema Provisional de Temas Importantes 51

______________________________________________________________________
Desta forma, as medias de uso de auga en Galicia-Costa usadas foron
as seguintes:
TIPOLOXÍA SOCIOECONÓMICA DO
MUNICIPIO
Residenciais – Turísticos 247
Industriais – Enerxía 180
Áreas urbanas 185
Sector primario 151
MEDIA
(1)* (2)*
Galicia-Costa 189 272
Táboa 3.1. Medias de uso de auga en Galicia-Costa (litrospersoa/día,
medias anuais, ano base 2001). Fonte: Estudo
Xeral da Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa.
*(1) Poboación conectada a redes públicas de abastecemento.
*(2) Poboación abastecida por fontes propias.
Aplicando estes valores, reflíctense as estimacións de auga distribuída
en baixa en Galicia-Costa por redes domésticas e con fontes propias de
abastecemento. Estas estimacións realízanse para cada categoría de
municipios definida.
Hai que ter en conta que a auga distribuída correspóndese coa auga
detraída, a cal non chega totalmente ao consumidor, xa que depende
da eficiencia da rede de subministro. Esta falta de eficiencia tamén é
un problema a solucionar con medidas axeitadas, para conseguir que o
volume extraído de auga chegue aos puntos de consumo na súa
totalidade. Analizouse a eficiencia das redes, que se supuxo a mesma
para ambos tipos de abastecemento doméstico, xa que o subministro
por medio de fontes propias carecía de datos fiables acerca deste
tema.
Esquema Provisional de Temas Importantes 52

______________________________________________________________________
Residenciais-Turísticos 76,55%
Industriais-Enerxía 76,25%
Áreas urbanas 79,34%
Sector primario 78,08%
Galicia-Costa 78,76%
Táboa 3.2. Eficiencia das redes de
distribución públicas por tipoloxías de
municipio. Fonte: Estudo Xeral da
Demarcación Hidrográfica de Galicia-
Costa.
Para coñecer a evolución futura dos usos da auga para o
abastecemento doméstico en Galicia-Costa faise unha estimación para
o escenario tendencial de usos domésticos do ano 2015. Para isto
téñense en conta as proxeccións realizadas polo INE para ese mesmo
ano no Censo 2001, supoñendo que as entradas netas de estranxeiros
en España evolucionan segundo a tendencia máis recente ata o ano
2010, a partir do cal se manteñen constantes. Considéranse os factores
determinantes en canto a demografía, continxentes migratorios, rendas,
urbanización e consumos medios de auga por habitante. Tamén se
supón que as tendencias pasadas e a eficiencia das redes se
manteñen, polo que ocorre o mesmo cos consumos unitarios de auga.
Polo tanto, a demanda de auga distribuída tanto para o ano 2001
como para a proxección no ano 2015, en función da tipoloxía
socioeconómica do municipio e do tipo de abastecemento, estímase
que é a seguinte:
Esquema Provisional de Temas Importantes 53

______________________________________________________________________
Tipoloxía
socioeconómica
do municipio
Poboación conectada por
redes públicas de
abastecemento
Auga distribuída
por redes en
2001 (m 3 /ano)
Auga distribuída
por redes en
2015 (m 3 /ano)
Poboación abastecida por
fontes propias
Auga distribuída
autoabastecida
en 2001(m 3 /ano)
Auga distribuída
autoabastecida
en 2015(m 3 /ano)
Residencial-Turístico 37.222.083 43.392.742 20.947.955 22.382.167
Industrial-Enerxía 14.102.941 13.808.233 15.660.317 15.175.991
Área urbana 74.757.535 80.383.170 11.971.876 13.127.089
Sector primario 9.730.206 9.088.208 20.532.611 18.380.157
GALICIA-COSTA 135.812.765 146.672.353 69.112.759 69.065.404
Táboa 3.3. Estimación de auga distribuída (m 3 /ano) por redes domésticas e auga
distribuída por fontes propias para os anos 2001 e 2015 para cada tipoloxía definida en
Galicia-Costa. Fonte: Estudo Xeral da Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa.
Na seguinte gráfica pódese apreciar a diferencia existente na
demanda de auga distribuída para cada categoría dependendo do
tipo de abastecemento que se proporcione e a evolución estimada
para o ano 2015.
Esquema Provisional de Temas Importantes 54

______________________________________________________________________
Figura 3.2. Estimación do consumo de auga, en función da auga distribuída (m 3 /ano),
da poboación de Galicia-Costa por medio de redes públicas de abastecemento e
fontes propias para o ano 2001 e 2015. Fonte: Elaboración propia.
A maior demanda de auga estímase que se produce nos municipios
caracterizados por un destacable sector secundario. Aínda que este
grupo presenta unha maior demanda e crecemento da auga
distribuída mediante abastecemento por redes, mentres que
loxicamente o consumo de auga proveniente de fontes propias é baixo.
Os municipios cun claro predominio do sector primario e os municipios
residenciais-turísticos presentan o menor consumo de auga. Para o
primeiro caso, a demanda de auga é maior mediante o subministro de
auga por fontes propias que a través de redes públicas de
abastecemento. Neste grupo, é destacable a evolución da demanda,
xa que o consumo de auga diminúe no 2015 para os dous tipos de
abastecemento. Mentres que para os municipios residenciais ou
Esquema Provisional de Temas Importantes 55

______________________________________________________________________
turísticos a diferenza entre os dous tipos de abastecemento non é tan
acusada.
Nas áreas urbanas a demanda de auga estímase que creza para o ano
2015, subministrando a auga maiormente por sistema de redes públicas.
3.2 USO INDUSTRIAL.
Este sector é previsiblemente o sector económico de maior crecemento
no ámbito territorial de Galicia-Costa en relación ao uso da auga.
Para analizar o efecto que este sector pode ter sobre as masas de auga
da demarcación, incluíronse as actividades extractivas, a industria
manufactureira e a da auga e enerxía (Seccións C, D e E da CNAE-93 2 ).
A actividade industrial repercute de forma negativa sobre o estado das
masas de auga ao detraer o recurso hídrico para levar a cabo os seus
procesos.
Para o cálculo dos volumes de auga usados empregáronse coeficientes
axustados á realidade da demarcación, determinados a partir de
2
CNAE-93: Clasificación Nacional de Actividades Económicas.
Esquema Provisional de Temas Importantes 56

______________________________________________________________________
información proporcionada polo Canon de Saneamento da Xunta de
Galicia, para o conxunto da Comunidade.
O consumo de auga dos diferentes sectores industriais ven determinado
por varias causas, como o tipo de proceso produtivo e o número de
empregados. A suma de consumo de auga de todos estes sectores
significativos implica uns 49,6 Hm 3 no ano 2001.
A previsión da evolución futura da demanda de auga para usos
industriais proxéctase para o ano 2015 tendo en conta as tendencias
observadas na evolución da industria manufactureira en Galicia-Costa
no relativo ao crecemento agregado, patróns de especialización
rexional e ritmos de converxencia rexional en niveis de produción por
traballador. Debido á falta de información precisa suponse que durante
o período 2001-2015 non haberá variacións significativas nos consumos
unitarios de auga, nos vertidos por unidade de produción nin na
composición típica dos mesmos.
En base a isto, o escenario tendencial prevé un aumento na auga
empregada pola industria ata 76 Hm 3 en 2015.
Para estes dous escenarios (2001 e 2015), cada sector demanda o
seguinte consumo:
Sector industrial
Consumo de
auga no
ano 2001 (Hm 3 )
Consumo de
auga no
ano 2015 (Hm 3 )
Grupo de alimentación, bebidas e tabaco
(CNAE01)
21,56 28,65
Papel, edición e artes gráficas (CNAE04) 8,27 17,23
Metalurxia e produtos metálicos (CNAE08) 5,61 9,47
Industria química (CNAE05) 4,63 6,75
Outros produtos minerais non metálicos (CNAE07) 2,81 4,04
Fabricación de material de transporte (CNAE11) 2,64 3,70
Esquema Provisional de Temas Importantes 57

______________________________________________________________________
Sector industrial
Consumo de
auga no
ano 2001 (Hm 3 )
Consumo de
auga no
ano 2015 (Hm 3 )
Téxtil, confección coiro e calzado (CNAE02) 2,09 3,15
Madeira e cortiza (CNAE03) 1,07 1,28
Caucho e plástico (CNAE06) 0,31 0,72
Maquinaria e equipo mecánico (CNAE09) 0,25 0,48
Equipo eléctrico, electrónico e óptico (CNAE10) 0,21 0,27
Industrias manufactureiras diversas (CNAE12) 0,18 0,20
Total 49,63 75,97
Táboa 3.4. Consumo de auga (Hm 3 ) dos diferentes sectores industriais no ano 2001.
Fonte: Estudo Xeral da Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa.
Figura 3.3. Consumo de auga por Sector CNAE en Galicia-Costa para o ano 2001 e o
escenario tendencial (2015). Fonte: Elaboración propia.
Esquema Provisional de Temas Importantes 58

______________________________________________________________________
Aquí obsérvase un forte crecemento no volume de auga captada
dende o escenario de referencia ata o tendencial. A actividade
industrial que máis volume de auga consume é o grupo de
alimentación, bebidas e tabaco.
Por último, mencionar que na maioría dos casos, os usuarios industriais
están conectados a redes urbanas e soamente un reducido número de
grandes industrias ten o seu propio sistema de abastecemento.
3.3 USO INDUSTRIAL PARA A PRODUCIÓN DE ENERXÍA ELÉCTRICA.
No ámbito das concas internas de Galicia, os principais usos da auga no
sector enerxético son a xeración de enerxía hidroeléctrica e a
refrixeración de centrais térmicas. A produción de enerxía hidroeléctrica
provoca alteracións no réxime de caudais dos ríos e interrupcións nas
canles. Así mesmo, a produción de enerxía termoeléctrica xera un
problema ao detraer auga para consumir no seu proceso.
En base aos datos obtidos do Plan Sectorial Hidroeléctrico de Galicia-
Costa, existen na demarcación 65 aproveitamentos hidroeléctricos en
fase de explotación, 16 aproveitamentos en fase de construción e 41
soamente coa concesión outorgada (13 destes aproveitamentos
correspóndense con concesións antigas).
Segundo a información extraída do Estudo Xeral da Demarcación
Hidrográfica de Galicia-Costa e, na que nos basearemos nos parágrafos
seguintes para describir a situación enerxética na demarcación, dos
2.954 MW de potencia instalada nas centrais térmicas e hidráulicas de
Galicia Costa, o 82,4% (2.433 MW) corresponde ás centrais térmicas e o
17,6% (521 MW) ás centrais hidroeléctricas.
Esquema Provisional de Temas Importantes 59

______________________________________________________________________
Dentro de Galicia-Costa hai 9 encoros dedicados á xeración
hidroeléctrica.
Das centrais hidroeléctricas instaladas en Galicia-Costa, o 86% teñen
menos de 10 MW, é dicir, trátase de enerxía minihidráulica. Estas
representan o 23% da potencia total xerada por hidroelectricidade na
demarcación hidrográfica.
O valor estimado da xeración termoeléctrica, calculado para as
centrais de As Pontes, Meirama e Sabón é dunha produción anual de
14.862 GWh.
O consumo de auga na central de As Pontes estímase en 27,5 Hm 3 , e na
central de Meirama é de 6 Hm 3 para refrixeración e 0,14 Hm 3 /ano para
o ciclo. A central de Sabón emprega a auga de mar para a súa
refrixeración, cun caudal anual aproximado de 121 Hm 3 , e a auga doce
para o ciclo, cifrada en torno ao 0,12 Hm 3 /ano.
O escenario de evolución dos usos enerxéticos para o 2015 está
caracterizado por un aumento da potencia producida, para ambos
tipos de enerxía, e por tanto, seguido dun incremento do consumo de
auga.
Como se salientou anteriormente, a parte dos 65 aproveitamentos
hidroeléctricos en explotación, prevense outros 57 aproveitamentos
hidroeléctricos outorgados que están pendentes dalgún trámite
administrativo, en construción ou que non iniciaron aínda a explotación
hidroeléctrica. Isto suporía alcanzar a previsión de 633 MW no horizonte
de 2005 do Plan Sectorial Hidroeléctrico das concas hidrográficas de
Galicia-Costa.
Esquema Provisional de Temas Importantes 60

______________________________________________________________________
Con isto, a hidroelectricidade pasaría a representar case un 24% do
total de potencia instalada nas centrais térmicas e hidráulicas, fronte ao
17,6% actual.
En canto ás centrais termoeléctricas, está prevista a posta en servicio de
dúas centrais de coxeración eléctrica de ciclo combinado a gas natural
en Sabón (800 MW) e As Pontes (800 MW).
O consumo de auga que demandarán estas centrais estímase, para a
central de Sabón un uso de auga de mar para refrixeración de 257
Hm 3 /ano, e para a central de As Pontes en torno a 5,4 Hm 3 /ano.
Dentro deste escenario de evolución ao 2015 é fundamental a inclusión
da planta regasificadora de Mugardos (Regasificadora do Noroeste,
S.A.-Reganosa). Así mesmo, débese considerar a produción de enerxía
eléctrica empregando as ondas mariñas.
3.4 USO AGRARIO.
O sector agrario perdeu importancia relativa nos últimos anos.
En Galicia-Costa hai unha gran tendencia á especialización gandeira,
destacando o vacún de leite sobre o resto de orientacións produtivas.
En canto á actividade agrícola, o cultivo de forraxes e cereais para
autoconsumo das explotacións é a máis destacada.
As instalacións das explotacións gandeiras e agrícolas soen estar
conectadas a redes de abastecemento de fontes propias (pozos ou
traídas de propiedade particular ou veciñal). Aínda que estas
detraccións de auga non producen problemas cuantitativos, agás en
momentos puntuais de anos con problemas de secas.
Esquema Provisional de Temas Importantes 61

______________________________________________________________________
3.4.1 Uso agrícola.
O regadío non se pode considerar actualmente un uso económico
importante na demarcación. A dispoñibilidade hídrica e o tipo de
cultivos, xunto coa atomización das parcelas, fai que a existencia de
infraestruturas de regadío sexa moi escasa.
O total da superficie cultivada en Galicia-Costa ascendía no 2001
arredor de 110.000 hectáreas, das que menos de 8.000 (7,07 %)
correspondían a terras de regadío. A maior superficie destas terras
atópase nos terreos da provincia de Pontevedra pertencentes a
Galicia-Costa, cun 57% da superficie total de regadío. Mentres a
provincia de A Coruña ten un 4,30% e Lugo un 3,90%.
O 49% das terras agrícolas dedícanse aos cultivos forraxeiros e se
incluímos o cultivo de cereais para gran a cifra aumenta ata un 78,5%.
Outro cultivo destacable é o viñedo que representa o 14% da superficie
total cultivada da provincia de Pontevedra.
O Ministerio de Medio Ambiente desenvolveu unha aplicación para
calcular as necesidades hídricas adaptada á información por comarcas
facilitada polo INE. O método seleccionado, de acordo cos criterios do
Grupo de Análise Económica do Ministerio de Medio Ambiente, foi o de
Penman-Monteith. Para aqueles casos nos que non se obtiveron datos,
realizáronse extrapolacións de necesidades hídricas entre comarcas
seguindo criterios de proximidade ou similitude orográfica e climática.
As necesidades hídricas calculadas son as especificadas na seguinte
táboa.
Esquema Provisional de Temas Importantes 62

______________________________________________________________________
Táboa 3.5. Necesidades hídricas por tipo de cultivo en Galicia-Costa (m 3 /ha/ano).
Fonte: Estudo Xeral da Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa.
As necesidades hídricas enténdense como a auga achegada a
maiores da que dispón o cultivo por medios naturais.
A continuación reflíctense noutra táboa, as necesidades hídricas por
tipo de cultivo e a superficie que representan.
Táboa 3.6. Superficies, cultivos e usos da auga (Situación de referencia 2001).
Fonte: Estudo Xeral da Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa.
Esquema Provisional de Temas Importantes 63

______________________________________________________________________
A evolución da demanda de auga nos usos agrarios para un escenario
tendencial 2015 estímase, tendo en conta as previsións da UE acerca da
evolución de cultivos prevista para toda Europa e unha hipótese de
crecemento de cultivos do 1,55%, baseada no cálculo de gradientes a
partir dos datos dos censos agrarios. Isto xustifica a pouca variación que
existe entre os dous escenarios previstos.
Nas táboas e gráfica que se mostran seguidamente pódese apreciar a
evolución que se produce sobre a demanda de auga no uso agrícola.
Cultivos (Has)
A Coruña
Lugo Galicia-
Costa
Pontevedra
Galicia-Costa
Total
Total superficie en secaño (Has) 60.202 13.615 26.318 100.135
Total superficie en regadío (Has) 2.735 559 4.430 7.724
Total superficie en cultivo* (Has) 63.889 14.302 31.095 109.285
Necesidades hídricas cultivos (m 3 ) 5.866.308 1.493.959 10.551.876 17.912.143
Consumos en parcela (m 3 ) 11.343.222 2.980.778 21.744.278 36.068.279
Táboa 3.7. Área de cultivos (*incluíndo a superficie de barbeito) e uso da auga nos
territorios da Comunidade Autónoma incluídos no ámbito territorial de Galicia-Costa
(ano 2.001). Fonte: Estudo Xeral da Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa.
Cultivos (Has)
A Coruña
Lugo Galicia-
Costa
Pontevedra
Galicia-Costa
Total
Total superficie en secaño (Has) 59.180 14.154 27.476 100.811
Total superficie en regadío (Has) 2.735 559 4.430 7.724
Total superficie en cultivo* (Has) 62.822 14.849 32.229 109.900
Necesidades hídricas cultivos (m 3 ) 5.861.201 1.494.103 10.526.430 17.881.734
Consumos en parcela (m 3 ) 11.332.970 2.981.066 21.692.408 36.006.443
Táboa 3.8. Área de cultivos (*incluíndo a superficie de barbeito) e uso da auga nos
territorios da Comunidade Autónoma incluídos no ámbito territorial de Galicia-Costa
(ano 2.015). Fonte: Estudo Xeral da Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa.
Esquema Provisional de Temas Importantes 64

______________________________________________________________________
Figura 3.4. Uso da auga nos cultivos agrícolas no ámbito territorial de Galicia-Costa no
ano 2001 e no ano 2015. Fonte: Estudo Xeral da Demarcación Hidrográfica de Galicia-
Costa.
Na gráfica obsérvase que o maior consumo de auga por parcela
prodúcese no territorio de Pontevedra Galicia-Costa. A excepción das
parcelas de Lugo Galicia-Costa, no resto de territorios prodúcese un
descenso do consumo de auga por parcela no escenario tendencial
comparado co ano de referencia 2001.
Esquema Provisional de Temas Importantes 65

______________________________________________________________________
3.4.2 Uso gandeiro.
As explotacións gandeiras son a base do sector agrario, sendo o
número de explotacións con gando bastante elevado, especialmente
en vacún de leite.
De acordo co censo agrario do INE e as extrapolacións feitas para o
ano 2001 en Galicia-Costa había un total de 9,6 millóns de cabezas de
gando.
Provincia
Porcino
Bovino
Número de cabezas
Ovino-
Caprino
Equino Avícola TOTAL*
A Coruña 399.935 373.319 69.529 13.424 1.907.037 856.207
Lugo Galicia-Costa 37.233 56.250 13.565 6.047 993.744 113.095
Pontevedra 358.350 86.016 54.120 5.781 5.200.372 504.266
Total 795.517 515.585 137.214 25.252 8.101.153 1.473.568
*O total non inclúe as aves
Táboa 3.9. Número de cabezas por provincias en Galicia-Costa. Datos de
referencia para o ano 2001. Fonte: Estudo Xeral da Demarcación Hidrográfica
de Galicia-Costa.
En canto ás estimacións de consumos de auga, o CIAM facilitou datos
acerca do consumo total ao ano para o gando vacún, sendo o
resultado final ponderado de 14,85 m 3 por vaca. Para descubrir os datos
do resto de cabanas empregáronse datos do Ministerio de Agricultura,
Pesca y Alimentación e do Ministerio de Medio Ambiente.
Esquema Provisional de Temas Importantes 66

______________________________________________________________________
Nec. hídricas
[m 3 /ano]
Bovino Ovino Caprino Porcino Equino Aves
14,85 2,00 1,98 2,80 4,72 0,08
Táboa 3.10. Necesidades hídricas (m3/ano) para cada tipo de gando. Fonte:
Estudo Xeral da Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa.
Debido aos cambios previstos no entorno internacional e a evidencia
de que estes afectarán á rendibilidade das actividades gandeiras, non
parece recomendable manter cara o futuro as elevadas taxas de
crecemento interanual coñecidas na última década nas provincias de
Galicia con territorio nas concas de Galicia-Costa.
Esquema Provisional de Temas Importantes 67

______________________________________________________________________
Táboa 3.11. Presión gandeira e consumo de auga por tipo de gando e distribución provincial
para o ano de referencia 2001 e o escenario tendencial 2015. Fonte: Estudo Xeral da
Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa.
Esquema Provisional de Temas Importantes 68

______________________________________________________________________
Como se observa nesta táboa, arredor do 70% de todo o consumo de
auga corresponde ao gando vacún. Pódese apreciar unha pequena
evolución do consumo de auga para o escenario tendencial estimado,
o ano 2015, ao igual que ocorre coa presión gandeira. Estes
crecementos reflíctense na seguinte gráfica.
Figura 3.5. Evolución do consumo de auga (en m 3 /ano) dende o ano 2001 ata o ano 2015
segundo o tipo de gando e distribución provincial. Fonte: Elaboración propia.
Esquema Provisional de Temas Importantes 69

______________________________________________________________________
En xeral, no territorio de A Coruña é onde se produce un maior consumo
de auga por parte da cabana gandeira, agás as explotacións avícolas
que presentan un consumo superior en Pontevedra Galicia-Costa.
3.5 ACUICULTURA.
O uso da auga na acuicultura pódese considerar como un uso non
consuntivo xa que non implica un consumo tanxible de auga, aínda
que si pode afectar á súa calidade polos vertidos orgánicos que xera.
Na Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa contabilízanse 27
instalacións de acuicultura continental autorizadas.
Non se dispón de información acerca da demanda real de auga neste
tipo de actividade nin para o escenario actual nin tampouco para un
escenario futuro.
Polo tanto, débese estimar a tendencia de demanda para os
escenarios dos anos 2015 e 2027.
Soamente se pode mostrar a situación de devanditas piscifactorías
representadas no seguinte mapa.
Esquema Provisional de Temas Importantes 70

______________________________________________________________________
Figura 3.6. Mapa no que se representa a situación das piscifactorías continentais
autorizadas na demarcación.
Esquema Provisional de Temas Importantes 71

______________________________________________________________________
3.6 SECTOR TURÍSTICO.
Este sector presenta unha alta potencialidade de desenvolvemento, en
especial en aspectos tan relacionados coa auga como o termalismo, a
pesca deportiva fluvial e costeira, e o golf.
O sector turístico no ámbito territorial de Galicia-Costa experimentou un
crecemento exponencial nos últimos anos, e o número de segundas
vivendas, hoteis, cámpings e casas rurais aumentou substancialmente.
Nas seguintes táboas móstrase a evolución da presión turística estimada
para o ano 2015 contabilizando o número de habitantes equivalentes
existente por cada tipoloxía socioeconómica do municipio. Así:
Tipoloxía socioeconómica do
municipio
Habitantes
Estacionais en 2001
Habitantes
Estacionais en 2015
Áreas Urbanas 36.894 67.437
Residenciais - Turísticos 30.660 46.118
Industriais- Enerxéticos 8.660 17.436
Sector primario 12.450 20.596
Total Galicia-Costa 88.663 151.587
Táboa 3.12. Número de habitantes estacionais por tipoloxías de
municipios e totais, en Galicia – Costa. Fonte: Estudo Xeral da
Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa.
A presión turística increméntase considerablemente (estímase nun 71%)
durante estes anos, levando consigo un aumento de consumo de auga
e de cargas contaminantes sobre o medio hídrico.
A continuación vaise comentar a evolución prevista na demanda de
auga, tanto a causa do consumo do recurso hídrico nas vivendas como
nas diversas actividades turísticas.
Esquema Provisional de Temas Importantes 72

______________________________________________________________________
3.6.1 O abastecemento doméstico.
Coa finalidade de reflectir os cambios de poboación por tempada de
vacacións e o impacto do turismo e por tanto dos residentes estacionais
no consumo de auga vaise ter en conta a poboación estacional para
cada municipio de Galicia-Costa.
Partindo dos habitantes estacionais en cada municipio pódese coñecer
o consumo doméstico dos mesmos. Na demarcación hidrográfica de
Galicia-Costa no ano 2001 hai 88.663 habitantes estacionais
equivalentes, dos cales un 72% están conectados a redes públicas de
abastecemento e o restante 28% empregan fontes propias.
Cara o ano 2015 estímase que os habitantes estacionais aumentarían un
71%, alcanzando a cifra de 151.587.
Este aumento de demanda reflíctese na seguinte táboa, na cal se
mostra a evolución de devandita demanda por cada tipoloxía
socioeconómica do municipio e en función do tipo de abastecemento
subministrado á poboación estudada.
Esquema Provisional de Temas Importantes 73

______________________________________________________________________
Tipoloxía
socioeconómica
do municipio
Auga facturada Hab.
Estacionais Conectados
a redes [m3/ano]
Auga consumida Hab.
Estacionais
Autoabastecidos
[m3/ano]
Auga facturada ou
consumida total
Poboación Estacional
[m3/ano]
2001 2015 2001 2015 2001 2015
Residencial-
Turístico
1.897.905 2.967.151 1.079.033 1.472.208 2.976.937 4.439.359
Industrial-Enerxía 340.871 695.151 359.810 669.045 700.681 1.364.196
Área Urbana 2.236.752 4.136.699 361.391 641.559 2.598.143 4.778.259
Sector primario 334.799 599.346 635.149 969.316 969.948 1.568.662
GALICIA - COSTA 4.810.327 8.398.347 2.435.383 3.752.129 7.245.709 12.150.477
Táboa 3.13. Auga facturada nos abastecementos de auga na DHGC para o ano de
referencia 2001 e o escenario 2015. Fonte: Estudo Xeral da Demarcación
Hidrográfica de Galicia-Costa.
Vanse representar estes datos nunha gráfica para así apreciar mellor a
evolución da demanda de auga no abastecemento do sector turístico.
Hai que ter en conta que son datos de auga consumida, por tanto non
se reflicte completamente a detracción total de auga producida no
abastecemento. Dende o punto de extracción da auga ata o punto de
consumo hai perdas do recurso debido á deficiencia do sistema de
abastecemento.
Esquema Provisional de Temas Importantes 74

______________________________________________________________________
Figura 3.7. Auga facturada e distribuída nos abastecementos de auga na DHGC para
o ano de referencia 2001 e o escenario 2015. Fonte: Elaboración propia.
En todo o territorio de Galicia-Costa estímase que exista un aumento do
consumo de auga por parte dos habitantes estacionais. Son os
municipios do grupo sector primario os que presentan un maior
consumo de auga mediante autoabastecemento. Os grupos
Esquema Provisional de Temas Importantes 75

______________________________________________________________________
residencial-turístico e área urbana consumen máis auga mediante
abastecemento por redes públicas. Mentres que a categoría de
industrial-enerxía caracterízanse por presentar un baixo consumo de
auga e non mostrar diferenzas destacables entre ambos tipos de
abastecemento.
3.6.2 Golf.
A Federación Galega de Golf e os clubs galegos situados dentro da
Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa elaboraron no ano 2006 un
informe para dar a coñecer á Administración Hidráulica de Galicia a
situación actual ao respecto deste deporte en Galicia e as implicacións
que podería ter a implantación da Directiva Marco da Auga no mesmo.
Na actualidade existen 17 campos de golf en Galicia, dos cales 11
están dentro da demarcación Galicia-Costa.
O volume anual medio de auga empregada para o rego por hectárea
nos campos de golf de Galicia-Costa (Ano 2004)é de 5.338 m 3 /ha/ano.
Esquema Provisional de Temas Importantes 76

______________________________________________________________________
Figura 3.8. Volume de auga utilizada para rego por unidade de superficie
regada (m3/ha/ano) no ano 2004 nos campos de golf de Galicia-Costa. Fonte.-
Estudo Xeral da Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa.
3.6.3 Pesca fluvial.
Tomando como referencia as últimas cinco tempadas de pesca fluvial,
o colectivo de pescadores galegos (83.805 licenzas de carácter anual
como media) representa en torno ao 3% da poboación total de Galicia.
(2.750.985 persoas).
As especies piscícolas máis capturadas nos ríos galegos son a troita, o
reo e o salmón.
A maioría dos pescadores utilizan preferentemente técnicas tradicionais
con elevado uso de lombriga e culleriña. Non obstante, as
denominadas técnicas brandas son das menos empregadas.
Esquema Provisional de Temas Importantes 77

______________________________________________________________________
3.6.4 Usos náuticos recreativos.
Na actualidade, nas instalacións náuticas de Galicia-Costa e por tanto
no conxunto da Comunidade, disponse de 8.142 atraques en portos con
todos os servizos e 982 atraques en instalacións para embarcacións
menores supoñendo un total de 9.124 atraques.
En canto ao escenario tendencial ao ano 2015, pódese destacar a
elaboración do Plan Estratéxico de Portos de Galicia 2004-2007 por
parte de Portos de Galicia, ente público adscrito á Consellería de
Política Territorial, Obras Públicas e Transportes, no cal está prevista a
creación de 3.777 amarres adicionais aos xa existentes nos portos
galegos. Así mesmo, estase a elaborar un “Plan Director de portos
deportivos” co que se pretende definir unha política estratéxica para a
náutica recreativa compatible cun desenvolvemento sostible do
conxunto das actividades a desenvolver no borde litoral galego.
3.7. RESTRICIÓNS AMBIENTAIS AO USO DA AUGA.
A lexislación española considera os caudais ecolóxicos ou demandas
ambientais como unha restrición previa á reserva e asignación de
recursos prevista na planificación hidrolóxica.
Debido ás importantes demandas e á regulación existente na
demarcación, o réxime de caudais en moitas masas de auga vai a
diferir significativamente do réxime natural dun río. Para alcanzar unha
xestión sostible do conxunto do sistema fluvial debe establecerse o
réxime de caudais que permita obter o bo estado.
O réxime de caudais ecolóxicos a incluír no Plan Hidrolóxico
establecerase de forma que permita manter de forma sostible a
Esquema Provisional de Temas Importantes 78

______________________________________________________________________
funcionalidade e estrutura dos ecosistemas acuáticos e dos ecosistemas
terrestres asociados, permitindo alcanzar o bo estado ou o bo potencial
ecolóxico nas masas de auga.
Para lograr estes obxectivos o réxime de caudais ambientais deberá
proporcionar as condicións de hábitat axeitadas para satisfacer as
necesidades das diferentes comunidades tanto acuáticas como
terrestres asociadas, e ofrecer un patrón temporal dos caudais que
permita a existencia, como máximo, de cambios leves na estrutura e
composición dos hábitats do medio acuático e os ecosistemas
dependentes destes.
Na consecución destes obxectivos terán prioridade os referidos a zonas
protexidas, seguidamente os referidos a masas de auga naturais e
finalmente os referidos a masas de auga moi modificadas.
O establecemento do réxime de caudais ecolóxicos deberase realizar
nestas tres fases:
• Desenvolvemento de estudos técnicos que determinen os
elementos do réxime de caudais ecolóxicos en todas as masas de
auga.
• Proceso de concertación para aqueles casos que condicionen
significativamente as asignacións e reservas do plan hidrolóxico.
• Proceso de implantación de todos os compoñentes do réxime de
caudais ecolóxicos e o seu seguimento adaptativo.t
O réxime de caudais ecolóxicos para o caso de ríos permanentes
deberá incluír, dende o punto de vista temporal, polo menos as
seguintes características:
Esquema Provisional de Temas Importantes 79

______________________________________________________________________
• Caudais mínimos coa finalidade de conservar a diversidade
espacial do hábitat e a súa conectividade.
• Caudais máximos que non se deben superar na xestión ordinaria
das infraestruturas, co fin de limitar os caudais circulantes e
protexer as especies autóctonas máis vulnerables, especialmente
en tramos fortemente regulados.
• Distribución temporal dos anteriores caudais mínimos e máximos,
co obxecto de establecer unha variabilidade temporal do réxime
de caudais que sexa compatible cos requirimentos das distintas
fases de desenvolvemento dos organismos autóctonos presentes
nestes hábitats.
• Caudais de enchente, co obxecto de favorecer os procesos
hidrolóxicos que controlan a conexión dos distintos tipos de masas
de auga, manter as condicións físico-químicas da auga e o
sedimento, etc.
• Taxa de cambio, co cometido de evitar os efectos negativos
dunha variación brusca dos caudais.
No caso das masas de auga superficiais de transición o réxime de
caudais ecolóxicos deberá definir, dende o punto de vista temporal,
polo menos os caudais mínimos e a súa distribución temporal e os
caudais altos e enchentes.
Actualmente, na Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa, non
existe definido un réxime de caudais ecolóxicos para as masas de auga
superficiais continentais e de transición. En cada punto de detracción
de caudais fíxase o criterio dunha demanda ecolóxica correspondente
Esquema Provisional de Temas Importantes 80

______________________________________________________________________
ao 10% do caudal medio anual distribuído mensualmente segundo o
establecido no Plan Hidrolóxico de Galicia-Costa vixente.
A parte, esta demarcación conta con algúns estudos realizados pola
Dirección Xeral de Montes e a Dirección Xeral de Obras sobre caudais
ecolóxicos, e información sobre os estudos de caudais establecidos nas
Declaracións de Efectos Ambientais para as concesións de
aproveitamentos hidroeléctricos. Aínda así, toda esta información é
escasa.
Polo tanto é necesario realizar unha definición do réxime de caudais
mínimos medioambientais esixidos aos aproveitamentos de auga e
unha vez fixado, levar a cabo un seguimento e control do cumprimento
destes caudais ecolóxicos.
3.8. BALANCE HÍDRICO NOS SISTEMAS DE EXPLOTACIÓN.
O Organismo de Conca, Augas de Galicia, dispón dunha avaliación dos
recursos hídricos en réxime natural, e está traballando coa combinación
das distintas demandas existentes para a determinación do balance
hídrico.
3.9. RECUPERACIÓN DE CUSTOS DOS SERVIZOS DA AUGA.
No futuro Plan Hidrolóxico débese incluír unha análise de custos, os
ingresos e o nivel de recuperación do custo dos servizos da auga,
mediante a recompilación e análise das inversións públicas e contas
económicas mostradas polos diferentes xestores que interveñen na
prestación do servizo da auga, é dicir no abastecemento e
saneamento.
Esquema Provisional de Temas Importantes 81

______________________________________________________________________
Para a análise de recuperación de custos diferéncianse dous niveis
principais no sistema hidráulico.
O primeiro nivel comprende o almacenamento, a regulación e o
transporte de auga mediante presas e conducións principais. Este nivel
caracterízase por precisar obras públicas con grandes inversións e con
grandes períodos de amortización. Xeralmente asóciase aos recursos
superficiais, sendo os usuarios finais os municipios ou empresas
subministradoras de auga a municipios e asociacións.
O segundo nivel comprende as redes de distribución e canalizacións
urbanas, usadas polos municipios que subministran directamente o
recurso aos usuarios: industrias, centrais eléctricas, agricultores e fogares.
Neste nivel tamén se inclúen as infraestruturas empregadas para o
retorno da auga ás canles, como os sumidoiros, os sistemas de
saneamento e as plantas de tratamento de augas residuais, que
funcionan baixo as condicións establecidas pola lexislación.
O marco institucional xeral dos servizos de auga na Demarcación
Hidrográfica de Galicia-Costa é o seguinte:
SERVIZO COMPETENCIAS TAXAS E TARIFAS
Encoro e transporte en alta
Augas de Galicia, Municipios
e Mancomunidades
Non existen
Captación de Augas
As fixadas para as concesións
Augas de Galicia
superficiais
e autorizacións
Captación de Augas
As fixadas para as concesións
Augas de Galicia
subterráneas
e autorizacións
Abastecemento Urbano Municipios Tarifa de abastecemento
Canalización e Tratamento
Taxa da Rede de Sumidoiros
Municipios e Comunidade
de augas residuais en zonas
Taxa de Depuración
Autónoma
urbanas
Canon de Saneamento
Táboa 3.14. Mapa institucional. Fonte: Estudo Xeral da Demarcación Hidrográfica de
Galicia-Costa.
Esquema Provisional de Temas Importantes 82

______________________________________________________________________
3.9.1. Análise de recuperación de custos dos servizos de captación,
encoro e transporte de augas superficiais.
Os servizos de captación, almacenamento e transporte de auga son
prestados por Augas de Galicia, diversas mancomunidades e os propios
xestores dos servizos: municipios e compañías subministradoras.
Actualmente no ámbito territorial de Galicia-Costa non se recuperan vía
tarifa os custos nos que se incorre na prestación destes servizos.
Para o caso de servizos de prevención contra asolagamentos ou
laminación de riadas, non se recuperan ao entenderse como ben
público que debe ser financiado pola colectividade.
Así, a práctica totalidade do esforzo de inversión nas infraestruturas que
prestan este tipo de servizos foi levado a cabo no período 1993-2003
pola Administración Hidráulica de Galicia, como se aprecia nas táboas
seguintes.
Inversión
Cifras en Euros constantes
(€)
Inversións Administración Hidráulica de
91.600.000
Galicia (1993-2003)
Inversións MIMAM (1992-2002) 484.000
Táboa 3.15. Inversións en Infraestruturas de Captación, Encoro e Transporte.
Fonte: Estudo Xeral da Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa.
Esquema Provisional de Temas Importantes 83

______________________________________________________________________
Gastos Correntes
EPOSH 2006
Gastos Correntes
Augas de Galicia 2006
Amortización
Inversións(1993-2003)
Administración
Hidráulica de Galicia
Amortización Inversións
MIMAM
2.403.175
4.200.828
4.924.872
19.316
TOTAL 11.548.191
Táboa 3.16. Custos Servizos de Captación, Transporte e Almacenamento 2006
(Cifras en Euros). Fonte: Estudo Xeral da Demarcación Hidrográfica de Galicia-
Costa.
3.9.2. Análise de recuperación de custos dos servizos de distribución de
auga potable, recollida, tratamento e depuración de augas residuais
urbanas.
Os servizos de distribución de auga potable, recollida, tratamento e
depuración de augas residuais urbanas na Demarcación Hidrográfica
de Galicia-Costa son prestados por Augas de Galicia, Empresa Pública
de Obras e Servizos Hidráulicos (EPOSH), Municipios, Mancomunidades e
empresas concesionarias destes servizos.
A recuperación de custos dos servizos urbanos da auga
(abastecemento de auga potable, recollida, tratamento e depuración)
en 2006 roldou o 88%.
Os custos do servizo de depuración no ámbito de Galicia-Costa
móstranse na seguinte táboa:
Esquema Provisional de Temas Importantes 84

______________________________________________________________________
Custos do servizo de depuración Ano 2006
Custos de explotación depuradoras (€/ano) 23.215.302 €
Custos de amortización por obra nova e ampliación (€/ano) 24.268.100 €
Total Custos amortización colectores (€/ano) 4.853.620 €
Total Custos explotación colectores (€/ano) 4.062.678 €
Total de custos de depuración (€/ano) 56.399.700 €
Táboa 3.17. Custo de depuración.
Fonte: Estudo Xeral da Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa.
A continuación reflíctese a estimación de ingresos correspondente á
depuración en Galicia-Costa, tendo en conta as tarifas municipais e a
recadación do canon de saneamento.
Ingresos do servizo de
depuración
Ano 2006
Canon doméstico (€/ano) 16.885.666
Canon industrial (€/ano) 11.947.660
Total Canon de saneamento 28.835.333
Depuración Uso Doméstico
Municipios (€/ano)
Depuración Uso industrial
Municipios (€/ano)
Total Depuración Municipios con
datos (€/ano)
Total ingresos de depuración
(€/ano)
13.262.895
9.472.827
22.735.722
51.571.055
Táboa 3.18. Ingresos de depuración. Fonte: Estudo Xeral
da Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa.
Para o conxunto dos servizos de recollida, tratamento e depuración de
augas residuais urbanas, a recuperación de custos elévase ata o 85%.
Esquema Provisional de Temas Importantes 85

______________________________________________________________________
Na táboa seguinte móstranse os custos e ingresos de devanditos
servizos:
Custos e ingresos dos servizos de recollida, tratamento e
depuración de augas residuais urbanas
Custo anual do
saneamento 2006
Amortización inversións Deputacións Provinciais(1992-2002) 5.910.781
Custo anual da depuración (inclúe amortización das inversións da
administración autonómica, da administración central e fondos
comunitarios, e custos de explotación das infraestruturas)
56.399.700
Custos dos servizos da rede de sumidoiros 24.369.062
Total de custos 85.735.509
Total de ingresos 72.825.785
% de recuperación de custos 85%
Táboa 3.19. Custos e ingresos dos servizos de recollida, tratamiento e depuración de
augas residuais urbanas. Fonte: Estudo Xeral da Demarcación Hidrográfica de
Galicia-Costa.
En canto aos servizos de distribución de auga potable, a recuperación
de custos é máis elevada, e alcanza o 91%.
Total de custos (€/ano) 82.304.582
Total de ingresos (€/ano) 74.750.944
% de recuperación de
custos
91%
Táboa 3.20. Custos e ingresos dos servizos de distribución de auga potable.
Fonte: Estudo Xeral da Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa.
A maior parte dos custos non repercutidos localízanse nos servizos de
tratamento e depuración de augas residuais.
Esquema Provisional de Temas Importantes 86

______________________________________________________________________
Na seguinte figura resúmese o comentado neste apartado.
Figura 3.9. Recuperación de Custos dos servizos de distribución de auga potable,
recollida, tratamento e depuración de augas residuais urbanas en Galicia-Costa,
ano 2006 (cifras en €/m 3 ). Fonte: Estudo Xeral da Demarcación Hidrográfica de
Galicia-Costa.
3.9.3. Análise de recuperación dos custos de todos os servizos de auga
de Galicia-Costa.
O custo unitario total de todos os servizos da auga (captación,
almacenamento, transporte, distribución de auga potable, recollida,
tratamento e depuración de augas residuais urbanas) en Galicia-Costa
no ano 2006 é de 1,09 €/m 3 , sendo o prezo cobrado aos usuarios de 0,90
€/m 3 .
Na táboa e figura seguintes pódense apreciar os custos, ingresos e
recuperación de custos de devanditos servizos.
Esquema Provisional de Temas Importantes 87

______________________________________________________________________
Custos, ingresos e recuperación de custos dos servizos da auga Total € €/m 3
Custos Servizos Captación, Transporte, Almacenamento 11.548.191 0,07
Custos Servizos Distribución e Tratamento 168.040.090 1,02
Custos Servizos da auga 179.588.281 1,09
Ingresos Servizos Captación, Transporte, Almacenamento 0 0
Ingresos Servizos Distribución e Tratamento 147.576.730 0,90
Ingresos Servizos da auga 147.576.730 0,90
Custos Non Repercutidos Servizos Distribución e Tratamento 20.463.361 0,12
Custos Non Repercutidos Abastecemento 7.553.637 0,05
Custos Non Repercutidos Saneamento 12.909.723 0,08
Recuperación de Custos Captación, Transporte, Almacenamento 0%
Recuperación de Custos Servizos Distribución e Tratamento 88%
Recuperación de Custos Servizos da auga 82%
Táboa 3.21. Custos e ingresos dos servizos da auga para o ano 2006. Fonte.- Estudo
Xeral da Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa.
Esquema Provisional de Temas Importantes 88

______________________________________________________________________
Figura 3.10. Recuperación de Custos dos servizos de captación, transporte,
almacenamento, distribución de auga potable, recollida, tratamento e
depuración de augas residuais urbanas en Galicia-Costa, ano 2006. Cifras en €/m 3 .
Fonte: Estudo Xeral da Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa.
O maior peso do conxunto dos servizos correspóndese co servizo de
abastecemento, con máis do 52% do custo, representando o servizo de
saneamento case un 48% dos custos.
O servizo cunha maior porcentaxe de recuperación de custos sería o de
abastecemento de auga potable, cun 91 %. No caso do servizo de
depuración a recuperación sitúase nun 85%.
3.9.4. Análise de recuperación dos custos de todos os servizos de auga
na agricultura e gandaría de Galicia-Costa.
No ámbito de Galicia-Costa existe unha escasa ou nula infraestrutura de
regadío de uso común e a ausencia de organizacións creadas para
prestar un servizo axeitado aos agricultores.
A maior parte do regadío provén de medios propios das explotacións e
por medio de prácticas pouco tecnificadas, con captacións en
Esquema Provisional de Temas Importantes 89

______________________________________________________________________
mananciais, pequenas canles de auga que son desviadas con canles
artesanais ou pozos, a veces, dirixidas tamén ao subministro das cortes.
Os usuarios que empregan devanditos medios soportan todos os custos
da auga, se ben algúns se teñen beneficiado das subvencións
legalmente establecidas polos Reais Decretos 204/96 e 613/01, cos seus
programas de mellora e modernización das explotacións.
Outra vía de uso de auga no medio rural galego son as traídas veciñais,
abastecidas normalmente a través dun ou varios mananciais, e que
nalgún caso tamén foron beneficiadas por subvencións das que non se
obtiveron datos.
Obras Municipio Orzamento euros
Inversións Administración Autonómica
Cubrición canle regadío sobre o río Ulla Valga 45.610,14
Inversións Administración do Estado
Canle desaugadoiros camiños zr Ulla md Valga e outros 49.6724
Rede canles mi e camiño servizo Ulla Valga e outros 126.403
Rede canles md e camiño servizo Ulla Valga e outros 53.520
Pb traballos elenco da zr da md do Ulla fase1 Valga e outros 6.242
Canalizac. Canl. Para abast.auga e regadío
Cotobade
Cotobade 60.039
Estudo informe previo plan regos o Sar 2.523
Táboa 3.22. Inversións históricas en infraestrutura de regadío en Galicia-Costa.
Fonte: Estudo Xeral da Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa.
Esquema Provisional de Temas Importantes 90

______________________________________________________________________
4. AVALIACIÓN DO ESTADO DAS MASAS DE AUGA PERTENCENTES Á
DEMARCACIÓN HIDROGRÁFICA DE GALICIA-COSTA.
Neste punto analízase a situación actual e estímase a situación futura
respecto ao cumprimento dos obxectivos da planificación no que se
refire ao cumprimento de obxectivos medioambientais. O cumprimento
de devanditos obxectivos lévase a cabo tanto para as masas de auga
como para as zonas protexidas.
4.1. ESTADO DAS MASAS DE AUGA.
4.1.1. Introdución.
O obxectivo fundamental da Directiva Marco da Auga é lograr o bo
estado de todas as augas no ano 2015, mediante o uso sostible do
recurso. Para conseguir que as masas de auga alcancen este estado no
prazo marcado, a directiva establece unha serie de obxectivos
medioambientais.
Os obxectivos para as masas de auga superficial son:
• Previr a deterioración do estado das masas de auga.
• Protexer, mellorar e rexenerar todas as masas de auga superficial
co obxecto de alcanzar un bo estado a máis tardar no 2015.
• Reducir progresivamente a contaminación procedente de
substancias prioritarias e eliminar ou suprimir gradualmente os
vertidos, as emisións e as perdas de substancias perigosas
prioritarias.
Esquema Provisional de Temas Importantes 91

______________________________________________________________________
Os obxectivos para as masas de auga subterránea son:
• Evitar ou eliminar a entrada de contaminantes nas augas
subterráneas e evitar a deterioración do estado de todas as
masas de auga subterránea.
• Protexer, mellorar e rexenerar todas as masas de auga
subterráneas e garantir o equilibrio entre extracción e recarga
coa finalidade de alcanzar un bo estado a máis tardar no
2015.
• Inverter as tendencias significativas e sostidas no incremento
da concentración de calquera contaminante derivado da
actividade antropoxénica, para así reducir progresivamente a
contaminación das augas subterráneas.
Os obxectivos para as zonas protexidas:
• Cumprir as esixencias das normas de protección que resulten
aplicables nunha zona e alcanzar os obxectivos
medioambientais particulares que nelas se determinen.
O primeiro paso para alcanzar os obxectivos medioambientais consiste
en coñecer a situación actual, é dicir, realizar un diagnóstico das masas
de auga pertencentes á demarcación hidrográfica de Galicia-Costa,
para así identificar os incumprimentos de devanditos obxectivos e os
motivos. A partir deste coñecemento poderanse establecer as medidas
adecuadas para alcanzar o bo estado das masas de auga no ano
2015.
Aínda que en determinadas situacións nas que a concorrencia dunha
serie de circunstancias van a facer que sexa moi difícil lograr os
obxectivos xerais no prazo establecido. Nestes casos é necesario
Esquema Provisional de Temas Importantes 92

______________________________________________________________________
cumprir unha serie de condicións moi estrictas establecidas tamén na
lexislación.
Coa finalidade de cumprir o esixido polos artigos 5 e 6 da Directiva
Marco da Auga, procedeuse a unha caracterización da Demarcación
Hidrográfica de Galicia-Costa, estudando o impacto ambiental da
actividade humana sobre as masas de auga e realizando un rexistro das
zonas protexidas. Para levar a cabo esta análise, en primeiro lugar
identificáronse as masas das categorías de río, lago, lagoa continental
de auga doce, auga de transición e costeiras. Seguidamente
procedeuse á súa clasificación en diferentes tipoloxías ambientais, de
forma que se puidesen conseguir unhas condicións de referencia para
cada unha delas.
Unha vez identificadas e caracterizadas as masas de auga, analizáronse
cualitativamente as presións antropoxénicas que actuaban sobre elas e
os impactos que estas presións producían, co fin de poder clasificar as
masas de auga baseándose no risco de non cumprir os obxectivos
medioambientais en: masas con risco seguro, con risco nulo e con risco
en estudo.
Con posterioridade e baseándose nos resultados das redes de control e
da análise de presións estase afinando máis esta primeira avaliación e
estanse desenvolvendo ferramentas que permitirán avaliar o estado das
masas de auga no momento actual e no 2015.
Así, recentemente levouse a cabo unha revisión mellorada da primeira
análise de presións e impactos para determinar o risco de
incumprimento dos obxectivos medioambientais ao que se ven
sometidas as masas de auga. Esta análise mellorada foi posible sobre
todo ao coñecemento que actualmente se ten das masas de auga
Esquema Provisional de Temas Importantes 93

______________________________________________________________________
polo maior control ao que están sometidas. A isto hai que sumarlle que
no caso das masas de auga superficiais continentais, debido a que se
posúe máis cantidade de datos, púidose realizar unha análise máis
exhaustiva que a levada a cabo no 2005. Nesta nova análise tivéronse
en conta novos aspectos como a susceptibilidade das distintas masas
de auga, circunstancia que permitiu unha clasificación das masas de
auga superficiais continentais baseándose no risco en: masas con risco
alto, con risco medio, con risco baixo e con risco nulo.
Na definición dos temas importantes tívose en conta a información
existente sobre as presións identificadas nesta revisión do risco, xa que
non se puido contar cos resultados da avaliación de risco definitiva de
toda as masas de auga. A partir da análise destas presións atribuíuse un
risco potencial de incumprir os obxectivos ambientais cando a presión
xerada sobre a masa de auga superficial continental fose alta ou
media, ou se a presión xerada nas masas de auga costeiras e de
transición fose significativa; esta información foi a que se empregou na
elaboración das fichas do Anexo B.
Nos seguintes apartados resúmense por categoría de masas de auga os
resultados dos que se dispón ata a data da avaliación do risco de non
alcanzar os obxectivos medioambientais e posteriormente móstrase a
avaliación do estado das masas de auga sobre as que foi posible
realizala.
4.1.2. Caracterización das masas de auga superficiais.
A identificación, delimitación e tipoloxía das masas de auga superficiais
foi realizada conforme ao esixido no artigo 5 e Anexo II da Directiva
Marco da Auga.
Esquema Provisional de Temas Importantes 94

______________________________________________________________________
A DMA establece dous posibles sistemas de clasificación dos ríos en
tipos, o sistema A que emprega variables xeomorfolóxicas para clasificar
as masas e que é o utilizado como base para o proceso de
intercalibración dos límites entre moderado/bo, bo/moi bo a nivel
europeo, e o sistema B que utiliza unha serie de factores obrigatorios e
outros optativos. O sistema B é o finalmente elixido xa que os resultados
obtidos tras a aplicación do sistema A supón unha excesiva
simplificación.
De acordo á súa natureza, as masas poderán clasificarse como naturais
ou candidatas a artificiais ou moi modificadas. Estas últimas masas
defínense así cando existe unha alteración hidromorfolóxica nunha
masa xa existente (moi modificada) ou de nova creación (artificial)
como consecuencia de sufrir un cambio na súa natureza, de tal forma
que non é posible conseguir o obxectivo de bo estado ecolóxico
definido pola DMA, sen que supoña un dano maior ao medio ambiente
ou uns custos desproporcionados.
A continuación móstrase por categoría de masa de auga, as masas
identificadas na Demarcación Hidrográfica de Galicia Costa segundo a
súa tipoloxía e natureza.
4.1.2.1. Ríos.
Para establecer os cursos de auga significativos do territorio da
Demarcación Hidrográfica de Galicia Costa, que posteriormente pasan
a delimitarse como masas de auga, seguíronse os criterios seguintes:
1. Un curso de auga será significativo cando a superficie da conca
de drenaxe sexa maior de 10 km 2 e a achega media anual sexa
maior de 3,2 hm 3 /ano, é dicir, 100 l/s.
Esquema Provisional de Temas Importantes 95

______________________________________________________________________
2. A orde fluvial é maior ou igual a 3 (ou 2 en caso de superar o
tramo a lonxitude de 5 km) segundo a orde de Strahler a escala
1:25.000.
3. En xeral, a lonxitude mínima para os cursos de auga significativos
para ser definidos como masa de auga é de 5 Km.
O seguinte paso para establecer unha primeira delimitación de masas
de auga será a través da tipoloxía do río. Na definición das tipoloxías
optouse polo sistema B e utilízanse unha serie de factores físicos e
xeomorfolóxicos.
Unha vez definidos os ecotipos, procédese a realizar unha primeira
segmentación da rede fluvial significativa en masas de auga de
categoría río. Os principais elementos considerados para realizar esa
segmentación son:
1. Cambio de tipoloxía de ríos.
2. Tramos moi modificados (ríos que cambian a súa categoría a
lago: encoros e ríos modificados por alteracións morfolóxicas).
3. Identificación de masas artificiais (masas de nova creación).
As masas de auga superficial de categoría río identificadas así como a
súa tipoloxía, son as que se describen a continuación:
Tipoloxía
GC
Nome Tipoloxía
Número de masas de
auga
1 Ríos pequenos silíceos de chaira costeiros 56
25 Ríos pequenos silíceos a media altura 36
3 Ríos pequenos silíceos de altura 264
4
Ríos medianos silíceos a baixa e media
altura
4
78 Ríos grandes silíceos a baixa e media altura 2
TOTAL 362
Táboa 4.1. Masas de auga de categoría ríos e a súa tipoloxía definitiva do ámbito Galicia Costa.
Esquema Provisional de Temas Importantes 96

______________________________________________________________________
Relacionando a definición das tipoloxías de Galicia Costa e as
establecidas polo CEDEX, obtemos a seguinte táboa:
Tipoloxía
Galicia Costa
Tipoloxía
CEDEX
Observacións
1
Ríos costeiros cántabro-atlánticos que verten
30
3
directamente ao mar
25 21 Ríos cántabro-atlánticos silíceos
3
Pequenos eixes cántabro-atlánticos que non verten
31
1
directamente ao mar
4 25 Ríos de montaña húmida silícea. En cabeceiras
78 28
Eixes fluviais principais cántabro-atlánticos silíceos.
Os grandes ríos (Tambre e Ulla)
Táboa 4.2. Equiparación de tipoloxías de Galicia Costa e as establecidas polo CEDEX.
Esquema Provisional de Temas Importantes 97

______________________________________________________________________
Figura 4.1. Masas de auga categoría río e tipoloxía.
Atendendo á súa natureza, en Galicia Costa localízanse masas de auga
de categoría río moi modificadas, é dicir, aquelas que como
consecuencia de alteracións físicas producidas pola actividade
humana experimentaron un cambio substancial na súa natureza.
A definición precisa de masas de auga moi modificadas (MAMM) está
condicionada á realización do estudo de presións e impactos e superar
o proceso de designación.
Para que se produza a identificación dunha MAMM é preciso que se
cumpran previamente tres requisitos de forma simultánea, é dicir:
Esquema Provisional de Temas Importantes 98

______________________________________________________________________
• que se constate a existencia de alteracións hidromorfolóxicas
significativas na masa de auga,
• que estas modificacións sexan a causa de que resulte imposible
que se alcance o bo estado ecolóxico, e
• que non sexa posible reverter os efectos por motivos sociais,
económicos ou técnicos.
As MAMM da categoría ríos pódense clasificar de acordo a tres
tipoloxías, que presentan unhas características suficientemente
diferenciadas entre si:
• por conducións, canalizacións ou proteccións de marxes,
• pola alteración do réxime hidrolóxico ou regulación de caudal
(presas, azudes, centrais hidroeléctricas),
• tipo lago (encoros): os tramos asolagados pola presenza dunha
presa, seguirán un tratamento como se fosen lagos.
En determinados casos son varios os factores que de forma conxunta
interveñen na proposta de identificación, e neste caso asignáronse ao
tipo que mellor reflicte a súa condición de MAMM.
No ámbito da Demarcación de Galicia Costa considéranse como
criterios para a designación de Masas de Auga Moi Modificadas os
seguintes:
1) Os tramos de río afectados por unha presa (tramos asolagados
por encoros) ou por un azude ou sucesión de azudes que
cumpran algunha das seguintes condicións.
1.1. A lonxitude do conxunto da rede fluvial afectada pola
presa sexa igual ou superior a 5 Km;
Esquema Provisional de Temas Importantes 99

______________________________________________________________________
1.2. ou que a superficie do encoro sexa igual ou superior a 0,5
Km 2 ;
1.3. ou que o tramo alterado se estenda dende o punto de
modificación de caudais naturais ata a confluencia con
outras masas adxacentes que teñan caudais, orde de
Strahler ou superficies asociadas de conca equivalentes, e,
polo tanto, aporten caudais suficientes como para mitigar o
efecto regulador.
2) Os tramos de río afectados por conducións, canalizacións ou
proteccións de marxes que sexan de lonxitude superior a 5 Km, ou
sucesións de tramos que representen ao menos o 30% da
lonxitude total da masa.
Os encoros asócianse á categoría lagos, xa que a modificación das
características hidromorfolóxicas implica un cambio tal que as
condicións de referencia e as métricas para establecer o seu potencial
ecolóxico son a propias da categoría lagos.
Na seguinte táboa móstranse o número de masas encoros asignadas ás
distintas tipoloxías establecidas polo CEDEX.
Tipoloxía
CEDEX
1
3
Tipo
Monomíctico, silíceo de zonas húmidas, con temperatura
media anual menor de 15ºC, pertencentes a ríos de
cabeceira e tramos altos
Monomíctico, silíceo de zonas húmidas, pertencentes a
ríos da rede principal
Nº masas
encoros
4
14
Total 18
Táboa 4.3. Tipoloxía e número de masas de auga tipo encoro.
Esquema Provisional de Temas Importantes 100

______________________________________________________________________
Tendo en conta estas condicións, as masas de auga de categoría río
clasificadas segundo a súa natureza son as que seguen:
Natureza
Número de
masas de auga
Masas de auga natural 362
Masas de auga moi modificadas asociadas a encoros 14
Masas de auga moi modificadas (alteracións
morfolóxicas)
8
Masas de auga moi modificadas: Encoros 18
TOTAL 402
Táboa 4.4. Masas de auga de categoría río definitivas segundo a súa natureza.
Figura 4.2. Masas de auga de categoría río e a súa natureza.
Esquema Provisional de Temas Importantes 101

______________________________________________________________________
4.1.2.2. Lagos.
En Galicia-Costa non existen masas de auga naturais de tipo lago
susceptibles de ser caracterizadas.
Por outro lado, atendendo á súa natureza identifícanse como masas de
auga artificiais tipo lago, aquelas que sendo creadas pola actividade
humana cumpran as seguintes condicións:
- que previamente á alteración humana non existise a presenza
física de auga sobre o terreo ou, de existir, que non fose
significativa;
- que teña unhas dimensións suficientes para ser considerada como
masa de auga significativa;
- que o uso ao que está destinada non sexa incompatible co
mantemento dun ecosistema asociado e, polo tanto, coa
definición dun potencial ecolóxico.
No ámbito territorial de Galicia Costa, defínese unha masa de auga
como artificial, que se corresponde cunha masa tipo lago cunha
superficie de auga maior a 50 Ha. e onde non existía previamente
ningunha outra masa de auga. Refírese a unha zona escavada
localizada nas proximidades da central térmica de As Pontes, cunha
capacidade de 40 Hm 3 . Trátase dunha mina a ceo aberto que,
esgotado o mineral, proponse encher con auga para servir de reserva.
Natureza
Número de
masas de
auga
Masas de auga artificial 1
TOTAL 1
Táboa 4.5. Masas de auga de categoría lago definitivas
segundo a súa natureza.
Esquema Provisional de Temas Importantes 102

______________________________________________________________________
4.1.2.3. Lagoas continentais de auga doce.
A información dispoñible sobre as zonas húmidas de Galicia
circunscríbese ao Inventario de Humedais de Galicia (IHG), estando
enfocada fundamentalmente cara á clasificación edafolóxica dos
humedais, sendo os datos hidráulicos escasos ou nulos. Mesmo os datos
dispoñibles sobre a superficie dos humedais está referida á extensión da
vexetación asociada á zona húmida (superficie edafolóxica), non á
extensión da lámina de auga ou zona encharcada ligada ao humedal.
De acordo coas directrices establecidas pola DMA para a
caracterización das zonas húmidas (usando os criterios de asimilación a
lagos, tipoloxía B como propón o CEDEX) devandito inventario carece
da información necesaria de parámetros relevantes para o
cumprimento dos obxectivos establecidos na Directiva, como son a
profundidade media, a salinidade ou o hidroperíodo.
É, polo tanto, necesario definir unha serie de criterios que nos permitan
seleccionar aqueles humedais máis importantes de cara aos obxectivos
da DMA, partindo da información dispoñible actualmente.
Dada a escasa información dispoñible relativa ás características
hidroxeomorfolóxicas das zonas húmidas é preciso propoñer unha
clasificación inicial xeneralista (baseada en criterios morfométricos
básicos como extensión do humedal, existencia de lámina de auga,
etc…) que permita seleccionar aqueles humedais de maior entidade
hidro-xeomorfolóxica.
Tomáronse en consideración os seguintes criterios na selección de
aqueles humedais máis representativos para a DMA coa actual
información dispoñible sobre as zonas húmidas de Galicia Costa:
Esquema Provisional de Temas Importantes 103

______________________________________________________________________
Figura 4.3. Criterios de selección dos humedais segundo os obxectivos da DMA.
Esquema Provisional de Temas Importantes 104

______________________________________________________________________
Estudouse a interrelación hidráulica entre as diferentes tipoloxías de
humedais e as masas de auga definidas na DMA analizando a natureza
do humedal, a súa estacionalidade hídrica, a existencia dunha película
de auga permanente e a súa potencial interconexión con masas de
auga actualmente definidas dentro da Demarcación Hidrográfica de
Galicia-Costa.
Posteriormente realizouse unha análise para atopar as analoxías entre as
tipoloxías do IHG cos requirimentos da DMA, e aplicando o criterio do
CEDEX de incorporar á categoría lagos a aqueles humedais que
cumpran os seguintes requisitos:
- humedais con superficie igual ou superior a 50 Ha,
- ou ben cunha superficie comprendida entre 8 e 50 ha, cunha
profundidade media superior a 3 m.
Como resultado da análise obtense que tan só 4 zonas húmidas
cumpren todos os criterios establecidos anteriormente, polo que van
considerarse relevantes de cara aos obxectivos da DMA.
Esquema Provisional de Temas Importantes 105

______________________________________________________________________
Código
IHG
Tipoloxía
IHG
1110207 1.4.4
1110203 1.4.4
1110177 1.4.4
1110033 2.2.2
Descrición da tipoloxía
Lagoas costeiras de auga
doce
Lagoas costeiras de auga
doce
Lagoas costeiras de auga
doce
Lagoas permanentes de
auga doce
Nome do
Humedal
Superficie
lámina
auga
(ha)
Lagoa de Vixán 12,75
Lagoa de San
Pedro de Muro
Lagoa de
Doniños
Lagoa de
Sobrado dos
Monxes
12,27
22,05
8,39
Total 55,46
Táboa 4.6. Humedais seleccionados para ser incluídos como unha nova categoría de
masa de auga da DMA.
4.1.2.4. Transición.
A definición das augas de transición de acordo á DMA sinala que son
masas de auga superficial próximas á desembocadura dos ríos,
parcialmente salinas como consecuencia da súa proximidade ás augas
costeiras, pero que reciben unha notable influencia de fluxos de auga
doce.
Actualmente só hai unha tipoloxía de masas de auga de transición para
Europa, que inclúe todo tipo de esteiros.
En xeral, as masas de auga de transición que hai en Galicia son de dous
tipos: case todas as da costa norte (moi parecidas ao resto de esteiros
cantábricos, excepto o Eo) e as da costa oeste (con algunhas
excepcións). Normalmente o que as diferencia é que os primeiros
quedan en seco en baixamar e os segundos non maioritariamente. Ao
facer a división co caudal sepáranse ambos tipos máis ou menos, con
Esquema Provisional de Temas Importantes 106

______________________________________________________________________
algunha excepción na parte media. En xeral, os esteiros definidos como
con caudal superior a 10 m3.s-1 presentan tamén grandes zonas
submareais, mentres que o resto tenden a ter maioritariamente zonas
intermareais. A elas engádense as lagoas costeiras e augas de
transición compartidas con outras demarcacións.
Un primeiro tipo recibe a codificación TW_NEA_11_22 que se
corresponde con esteiros atlánticos intermareais con dominancia do río
sobre o esteiros. Son zonas de transición influenciadas por ríos de caudal
medio superior a 10 m3.s-1, que presentan amplas zonas intermareais
(normalmente de fondos brandos, aínda que pode haber fondos
mesturados).
Un segundo tipo recibe a codificación TW_NEA_11_21 que se
corresponde con esteiros atlánticos intermareais con dominancia
mariña. Son zonas de transición influenciadas por ríos de caudal medio
inferior a 10 m3.s-1, que presentan amplas zonas intermareais
(normalmente de fondos brandos, aínda que pode haber fondos
mesturados).
A codificación TW_NEA_11_3 correspóndese con zonas de transición
atlánticas de lagoas. Optouse por facer unha única tipoloxía,
agrupando as lagoas en masas de auga de transición xa que todas elas
reciben achegas (aínda que a veces pequenas) de auga doce.
Ademais, a vexetación que contén adoita ser máis característica de
zonas de transición que costeiras. Son zonas superficiais, xeralmente moi
influenciadas pola acción mareal, e fisicamente separadas de zonas
máis profundas por unha praia, barreira areosa ou sistema dunar.
A codificación TW_11_1 defínese para esteiros atlánticos submareais.
Localízase exclusivamente na masa de auga de transición do Río Eo,
Esquema Provisional de Temas Importantes 107

______________________________________________________________________
compartida coa demarcación hidrográfica do Norte. Por iso, para
conservar a congruencia con Asturias asígnase a tipoloxía TW_11_1,
correspondente a esteiros mesomareais, fundamentalmente polihalinos,
moderadamente expostos, e coa maior parte da superficie do esteiro
por debaixo do nivel intermareal inferior.
Como criterios de límites para as masas de auga de transición
consideráronse as zonas de maior influencia fluvial, mentres que os
límites laterais e finais determináronse en función da marea alta viva
equinoccial.
De forma xeneralizada, o tamaño mínimo dunha masa de auga de
transición é de 50 Ha. Non obstante, poderíanse facer excepcións se se
xustificasen.
Deste xeito, as masas de auga de transición definidas para Galicia
elévanse a 26, pertencendo 12 á tipoloxía TW_NEA_11_22, 9 á
TW_NEA_11_21, 4 á TW_NEA_11_3 e 1 á TW_11_1. En total a superficie
representa 143 km 2 .
Esquema Provisional de Temas Importantes 108

______________________________________________________________________
Figura 4.3. Masas de auga de transición naturais no ámbito de Galicia Costa.
Esquema Provisional de Temas Importantes 109

______________________________________________________________________
4.1.2.5. Costeiras.
Proponse a definición de cinco tipoloxías de augas costeiras para
Galicia, baseadas na exposición da costa e na intensidade ou
frecuencia do afloramento:
- CW_NEA_1_4_EX: Costa exposta de Rías Baixas, dende a
desembocadura do Miño ata Cabo Fisterra, sometida a
afloramento e transporte intensos;
- CW_NEA_1_4_PR: Costa protexida de Rías Baixas, interior Rías
Baixas, sometida a afloramento e transporte intensos;
- CW_NEA_1_3_EX: Costa exposta das Rías Centrais, dende Cabo
Fisterra ata Estaca de Bares, sometida a afloramento menos
intenso, máis descontinuo e afastado da costa, cun menor
transporte;
- CW_NEA_1_3_PR: Costa protexida das Rías Centrais, dende Cabo
Fisterra ata Estaca de Bares (rías do arco Ártabro), sometida a
afloramento menos intenso, máis descontinuo, cun menor
transporte;
- CW_NEA_1_1: Costa exposta das Rías Altas, dende Estaca de
Bares á desembocadura do río Eo.
Para Galicia seguíronse os criterios seguintes para a delimitación das
masas de auga costeiras:
- Sempre que se puido, evitouse dividir as zonas protexidas polas
diferentes lexislacións e normativas en distintas masas de auga.
- Na Ría de Vigo dividiuse a zona intermedia de forma transversal
debido ás maiores presións existentes na zona sur, correspondente
á cidade de Vigo.
Esquema Provisional de Temas Importantes 110

______________________________________________________________________
- O límite estableceuse en función das características da costa.
Como zonas expostas consideráronse aquelas nas que a presenza
de intermareais expostos á acción da ondada é maioritaria.
Debido á heteroxeneidade da costa galega nalgunhas masas de
auga coa tipoloxía de exposta pode haber zonas semiexpostas
ou protexidas e viceversa, aínda que xeralmente son de pequeno
tamaño, polo que se desaconsella a súa división.
As HMWB son masas de auga que como resultado das alteracións físicas
provocadas pola actividade humana, sufriron un cambio substancial na
súa natureza e non poden, polo tanto, alcanzar o bo estado ecolóxico.
Neste contexto, as alteracións físicas significan cambios nas
características hidrolóxicas e morfolóxicas da masa de auga.
Por cuestións de xestión, Augas de Galicia formula, xunto con Portos de
Galicia e Puertos del Estado, a definición de masas costeiras moi
modificadas correspondentes á Zona I dos portos do Estado
pertencentes á Comunidade Autónoma de Galicia, é dicir:
- Porto de A Coruña.
- Porto de Ferrol.
- Porto de Marín e Ría de Pontevedra.
- Porto de Vigo e a súa ría.
- Porto de Vilagarcía de Arousa e a súa ría.
A delimitación de augas nas zonas portuarias defínese do seguinte xeito:
- Zona I, ou interior das augas portuarias, composta polas láminas
de auga abrigadas que definen os diques, peiraos ou dársenas do
porto.
Esquema Provisional de Temas Importantes 111

______________________________________________________________________
- Zona II, ou exterior das augas portuarias.
Para identificar este tipo de masas moi modificadas empregouse a
mesma nomenclatura e criterios de clasificación (exposición da costa e
na intensidade ou frecuencia do afloramento) das tipoloxías costeiras,
pero engadindo ao final a letra “M” para diferencialas. As
características das tres tipoloxías resultantes para masas de auga moi
modificadas, serían as seguintes:
- CW_NEA_1_4_PR_M: Costa protexida de Rías Baixas, interior Rías
Baixas, sometida a afloramento e transporte intensos.
- CW_NEA_1_3_PR_M: Costa protexida das Rías Centrais, dende
Cabo Fisterra ata Estaca de Bares (rías do arco Ártabro), sometida
a afloramento menos intenso, máis descontinuo, cun menor
transporte.
- CW_NEA_1_3_EX_M: Costa exposta das Rías Centrais, dende Cabo
Fisterra ata Estaca de Bares, sometida a afloramento menos
intenso, máis descontinuo e afastado da costa, cun menor
transporte.
Deste xeito, as masas de auga costeiras definidas inicialmente para
Galicia elévanse a 27, pertencendo 2 á tipoloxía CW_NEA_1_1, 4 á
CW_NEA_1_4_EX, 9 á CW_NEA_1_4_PR , 3 á CW_NEA_1_3_EX, 2 á
CW_NEA_1_3_PR, e 7 masas de auga moi modificadas pertencentes 2 á
tipoloxía CW_NEA_1_3_EX_M, 2 á CW_NEA_1_3_PR_M e 3 á
CW_NEA_1_4_PR_M. En total a superficie representa 3.225 km 2 .
Esquema Provisional de Temas Importantes 112

______________________________________________________________________
Figura 4.4. Masas de auga de categoría costeiras moi modificadas.
Esquema Provisional de Temas Importantes 113

______________________________________________________________________
Figura 4.5. Masas de auga de categoría costeiras segundo a súa natureza.
4.1.3. Risco das masas de auga superficiais.
No Informe Resumo dos Artigos 5 e 6 da DMA avaliouse o risco en
función dunha análise de presións e impactos (IMPRESS cualitativo).
Debido a que devandita avaliación non mostra datos definitivos xa que
a maior parte dos resultados obtidos se corresponden con masas de
auga con risco en estudo, considerouse basearse na análise de presións
máis concreta pertencente á segunda fase desta análise e que, unido
Esquema Provisional de Temas Importantes 114

______________________________________________________________________
aos resultados das redes de control deseñadas segundo a DMA, dan
como resultado o risco seguro ou nulo da masa de auga.
A avaliación de risco das masas de auga que se realizou na
demarcación mellorou os resultados do Informe Resumo por medio dun
estudo denominado IMPRESS cuantitativo para o caso das masas de
auga superficiais continentais. En cambio, nas masas de auga
superficiais de transición e costeiras aplicouse para determinar o seu
risco o IMPRESS cualitativo.
4.1.3.1. Superficiais continentais.
A continuación móstranse os resultados da avaliación de risco das
masas de auga superficiais continentais:
RISCO EN MAS CONTINENTAIS
Nº MASAS CLASIFICACIÓN
4,15% RISCO ALTO
6,74% RISCO MEDIO
15,80% RISCO BAIXO
11,66% RISCO NULO
61,40% RISCO EN ESTUDO
Táboa 4.4. Risco das masas de auga superficiais continentais.
4.1.3.2. Transición.
Os resultados da avaliación de risco para as masas de auga de
transición móstranse na táboa adxunta.
Esquema Provisional de Temas Importantes 115

______________________________________________________________________
RISCO EN MAS DE TRANSICIÓN
Nº MASAS CLASIFICACIÓN
34,78% RISCO SEGURO
17,,39% RISCO NULO
47,83% RISCO EN ESTUDO
Táboa 4.5. Risco das masas de auga superficiais de transición.
4.1.3.3. Costeiras.
No caso das masas de auga costeiras obtivéronse os seguintes
resultados da avaliación de risco:
RISCO EN MAS COSTEIRAS
Nº MASAS CLASIFICACIÓN
44,44% RISCO SEGURO
55,56% RISCO EN ESTUDO
Táboa 4.6. Risco das masas de auga superficiais costeiras.
Esquema Provisional de Temas Importantes 116

______________________________________________________________________
4.1.3.4. Representación da avaliación de risco nas masas de auga
superficiais.
Figura 4.6. Avaliación de risco nas MAS continentais de Galicia-Costa.
Esquema Provisional de Temas Importantes 117

______________________________________________________________________
Figura 4.7. Avaliación de risco nas MAS de transición de Galicia-Costa.
Esquema Provisional de Temas Importantes 118

______________________________________________________________________
Figura 4.8. Avaliación de risco nas MAS costeiras de Galicia-Costa.
Esquema Provisional de Temas Importantes 119

______________________________________________________________________
4.1.4. Estado das masas de auga superficiais: continentais, transición e
costeiras.
Inclúese no concepto de estado das masas de auga superficiais tanto o
seu “estado químico”, definido a partir das concentracións límites de
determinados contaminantes, como o seu “estado ecolóxico”,
entendido este como unha expresión da calidade da estrutura e o
funcionamento dos ecosistemas acuáticos.
Deste xeito, a partir dunha serie de indicadores fisicoquímicos, biolóxicos
e hidromorfolóxicos, as masas de auga deberán clasificarse en 5
categorías ou niveis de estado ecolóxico: “moi bo”, “bo”, “moderado”,
“deficiente” e “malo”.
A pesar de que aínda están por definir as condicións de referencia e
algunhas métricas específicas para valorar o estado ecolóxico de
moitos parámetros, realizouse unha primeira aproximación á avaliación
do estado das masas de auga superficiais, utilizando para iso, a
información e as métricas dispoñibles ata o momento.
4.1.4.1. Ríos.
Realizouse unha avaliación preliminar do estado ecolóxico das masas
de auga continentais da Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa
utilizando os elementos de calidade biolóxica: diatomeas,
macroinvertebrados bentónicos e macrófitos, elementos de calidade
físico-química e hidromorfolóxica, para a valoración da cal utilizaron
métricas e índices de ampla aplicación en outras Demarcacións
Hidrográficas ou que se encontran intercalibrados a nivel europeo. Así
mesmo desenvolvéronse protocolos de mostraxe acordes coas
directrices establecidas nas guías da Estratexia Común para a
Implantación da Directiva Marco da Auga.
Esquema Provisional de Temas Importantes 120

______________________________________________________________________
A caracterización ecolóxica en ríos realizouse con datos recompilados
en 2006 na primavera e verán dos elementos de calidade mostrados en
cada unha das datas. Estes foron:
Elementos de calidade biolóxica
Caracterización ecolóxica mediante diatomeas bentónicas: índices IBD,
IPS, CEE. Estes índices foron escollidos por ser os máis xerais e obter
mellores resultados en relación cos parámetros físico-químicos (Ector,
1992; De la Peña, 2003).
IPS.-Índice Polluosensibilité Spécifique (Coste en CEMAGREF, 1982), deseñado para
a conca de Artois Picardie en Francia, baséase na caracterización das
comunidades tendo en conta moitas especies (266).
IBD.-Índice Biologique des Diatomées (Lenoir & Coste 1996), resulta dunha
simplificación do IPS para a súa utilización en todo o territorio francés; utiliza un
número menor de especies (209).
CEE.- (Descy & Coste 1990), pretende ser un estándar para todo o continente
europeo. Utiliza 223 especies.
Táboa 4.7. Índices aplicados en Diatomeas en Galicia-Costa.
Os valores de corte entre clases de estado ecolóxico utilizados foron:
- No caso dos índices IBD e CEE aplicáronse os valores xerais de
calidade establecidos nos mesmos:
Esquema Provisional de Temas Importantes 121

______________________________________________________________________
Valor Calidade da
auga
>17 Moi boa
17-13 Boa
13-9 Moderada
9-5 Mala
< 5 Moi mala
Táboa 4.8. Valores xerais de
calidade dos índices IBD e CEE.
Para o IPS utilizáronse as condicións de referencia e os valores de corte
especificados na Instrución de Planificación Hidrolóxica
correspondentes coa tipoloxía 4 de ríos de Galicia-Costa:
Tipo Elemento Indicador
25. Ríos
de
montaña
húmida
silícea
Organismos
fitobentónicos
Con.
ref
Límite
MB-B
Límite
B-Mod
Límite
moddeficiente
Límite
deficientemalo
IPS 19,8 0,98 0,73 0,49 0,24
Intercal
Táboa 4.9. Valores de corte especificados na IPH correspondentes coa tipoloxía 4 de
ríos de Galicia-Costa.
No futuro preténdense aplicar os multimétricos intercalibrados para os
ríos Central-Bálticos, concretamente os tipos de intercalibración RC-2 e
RC-3, nos que se encadran os ríos de Galicia-Costa.
Caracterización ecolóxica mediante macroinvertebrados: Aplicáronse
os índices IBMWP, NFAM, IASPT, % de Familias sensibles, número de
Familias e número de Familias EPT. Todos os índices calculáronse cos
datos a nivel de Familia, o nivel taxonómico apropiado para alcanzar
Esquema Provisional de Temas Importantes 122

______________________________________________________________________
un nivel adecuado de confianza e precisión na clasificación (aplicación
da Directiva Marco da Auga (2000/60/CE) no ámbito territorial de
Galicia-Costa, U. Vigo, 2005). Na aplicación do índice IBMWP utilizáronse
as condicións de referencia e os valores de corte especificados na IPH
correspondentes coa tipoloxía 4 de ríos de Galicia-Costa.
Tipo Elemento Indicador
25. Ríos de
montaña
húmida silícea
Fauna
bentónica de
invertebrados
Con.
ref
Límite
MB-B
Límite
B-
Mod
Límite
moddeficiente
Límite
deficientemalo
IBMWP 178 0,84 0,63 0,42 0,21
Intercal
Táboa 4.10. Valores de corte especificados na IPH correspondentes coa tipoloxía 4 de
ríos de Galicia-Costa.
Aos valores da porcentaxe de familias sensibles, do número de familias e
do número de familias EPT aplicáronselle as condicións de referencia e
valores de corte especificados nos resultados de Intercalibración para
os ríos RC-2 e RC-3.
Esquema Provisional de Temas Importantes 123

______________________________________________________________________
GIG TIPO ELEMENTO INDICADOR
GRUPO CENTRAL (GIG C-B)
VALORES NUMÉRICOS DE CORTE
REFERENCIA
(Mediana)
H/G
25
ref
G/M
(1/4
rango
G/M
25
Gr.Tax.
Princ.
VALORES NÚMERICOS EQR
H/G
G/M
(1/4
rango)
G/M 25
Grup.Tax.
Principais.
R-C R- Invertebrados -- -- -- -- -- 0.950 0.75 --
C2 bénticos
R-C R- Invertebrados % familias 4.14 -- -- -- -- -- --
C2 bénticos sensibles
R-C R- Invertebrados EPT Num. 18 -- -- -- -- -- --
C2 bénticos Familias
R-C R- Invertebrados Núm. 39.5 -- -- -- -- -- --
C2 bénticos Familias
R-C R.C3 Invertebrados -- -- -- -- -- 0.950 0.750 --
bénticos
R-C R.C3 Invertebrados % familias 15 -- -- -- -- -- --
bénticos sensibles
R-C R.C3 Invertebrados EPT Num. 17 -- -- -- -- -- --
bénticos Familias
R-C R.C3 Invertebrados Núm. 53.7 -- -- -- -- -- --
bénticos Familias
Táboa 4.11. Valores de corte especificados nos resultados de Intercalibración para os
ríos RC-2 e RC-3 para a % Familias sensibles, Número de Familias de Efemerópteros,
Plecópteros e Tricópteros e o Número de Familias presentes na mostra.
No futuro preténdense aplicar os multimétricos intercalibrados para os
ríos Central-Bálticos, concretamente os tipos de intercalibración RC-2 e
RC-3, nos que se encadran os ríos de Galicia-Costa.
Caracterización ecolóxica mediante macrófitos: realizouse o cálculo do
índice IM e propúxose adicionalmente o cálculo do índice IVAM en
futuras mostraxes.
Ambos os dous índices presentan unha resolución taxonómica de
xénero polo que facilitan a caracterización mediante macrófitos por
persoal non tan especializado como o que se requiriría a un nivel
taxonómico específico.
Esquema Provisional de Temas Importantes 124

______________________________________________________________________
Preténdese nun futuro adecuar os rangos de calidade utilizados polo
índice IM en función dos resultados que se vaian obtendo nesta
Demarcación Hidrográfica. Os rangos de calidade utilizados polo índice
IM foron os establecidos de modo xeral:
Clases de
Calidade
Nivel de calidade Valor do IM Cor
I Moi boa >30 Azul
II Boa 21-30 Verde
III Aceptable 13-20 Amarelo
IV Mala 5-12 Laranxa
V Moi mala 5,7
Bo II 5,7-4,5
Moderado III 4,4-3,2
Deficiente IV 3,1-2,0
Malo V

______________________________________________________________________
En total incluíronse no índice as seguintes variables:
Temperatura, porcentaxe de saturación de osíxeno, pH, DQO, DBO5,
concentración de sólidos en suspensión, condutividade, nitritos, nitratos,
amonio, ortofosfatos, cloruros, sulfatos, amonio, coliformes totais e
estreptococos fecais.
Este índice considera tres factores principais no seu cálculo:
Factor 1 (F1): Cantidade de variables escollidas que non cumpren cos
valores límite requiridos durante un período de tempo establecido.
Factor 2 (F2): Número de veces que se incumpre un criterio
determinado, tendo en conta todas as variables utilizadas.
Factor 3 (F3): Representa a magnitude por defecto ou por exceso pola
cal unha medida non superou o test.
A puntuación que se obtén vai de 0 a 100, de menor a maior calidade e
correspóndense coas 5 clases de calidade propostas pola Directiva
Marco da Auga.
Moi boa (95 – 100): A calidade da auga está protexida con practicamente ningunha
desviación das condicións desexadas.
Boa (80 – 94): A calidade da auga está protexida con só unha pequena cantidade de
desviacións das condicións establecidas.
Moderada (65 – 79): A calidade da auga está normalmente protexida, ocasionalmente
prodúcense desviacións das condicións establecidas.
Deficiente (45 – 64): A calidade da auga desvíase frecuentemente das condicións
desexadas.
Mala (0 – 44): A calidade da auga está case sempre por debaixo dos niveis desexados.
Táboa 4.14. Puntuación e clases de calidade do índice IVAM.
Esquema Provisional de Temas Importantes 126

______________________________________________________________________
Elementos de calidade hidromorfolóxica
Realizouse a caracterización hidromorfolóxica mediante o índice QBR
(Munné et al. 1998). Adoptáronse os protocolos de mostraxe para o
cálculo do IHF (Pardo et al. 2002), que se aplicou nas campañas de
selección de localidades para a rede de referencia.
O QBR valora a calidade da zona de ribeira mediante 4 bloques que
avalían a cobertura da ribeira pola vexetación de ribeira, a estrutura da
cuberta vexetal, a calidade desta cuberta e o grao de naturalidade da
canle.
Modificouse o apartado de especies invasoras para adaptalo ás
características de Galicia-Costa. Consideráronse como especies
alóctonas máis frecuentes as seguintes:
- Eucalyptus globulus (Eucalipto).
- Pinus radiata (Pino insigne/Piñeiro americano).
- Robinia pseudo-acacia (Falsa acacia).
- Acacia dealbata (Mimosa común/Mimosa).
- Salix babilonica (Salgueiro chorón).
- Arundo donax (Caña común/Caña).
- Phyllostachys spp (Bambú).
O IHF valora a heteroxeneidade do hábitat fluvial, que determina a
diversidade de hábitats para o cal se avalía: a inclusión e
sedimentación de materiais finos no leito, a frecuencia de rápidos no
tramo caracterizado, a heteroxeneidade na composición do substrato,
a heteroxeneidade na relación velocidade/profundidade, a
Esquema Provisional de Temas Importantes 127

______________________________________________________________________
porcentaxe de sombra proxectada sobre a canle, a presenza de
follaxe, ramas, troncos, raíces, etc., e a porcentaxe de vexetación
acuática que cobre a canle fluvial.
Os valores de corte 3 aplicados nestes índices foron:
QBR:
O ≥90 Estado natural, calidade do bosque de ribeira Moi Boa.
O 75-90 Lixeiramente perturbado, calidade Boa.
O 55-74 Inicio de alteración importante, calidade Moderada.
O 30-55 Forte alteración, calidade Deficiente.
O < 30 Degradación extrema, calidade Mala.
Táboa 4.15. Valores de corte entre clases de estado do índice QBR.
3
Nembargantes, na selección de localidades de referencia considerouse que un valor de QBR de 75 era máis
axeitado como límite para a definición das localidades de referencia.
Esquema Provisional de Temas Importantes 128

______________________________________________________________________
IHF:
O >72 Hábitat fluvial moi diverso, calidade Moi Boa.
O 50-71 Hábitat fluvial diverso, calidade Boa.
O 40-49 Hábitat fluvial escasamente diverso, calidade Moderada.
O 30-39 Perda significativa de heteroxeneidade fluvial, Deficiente.
O < 30 Hábitat fluvial moi homoxéneo, calidade Mala. Vermello.
Táboa 4.16. Valores de corte entre clases de estado do índice IHF.
Valoración do estado ecolóxico das masas de auga superficiais
continentais.
Realizouse unha avaliación preliminar conxunta dos diferentes
indicadores e índices de calidade biolóxica para o diagnóstico do
estado ecolóxico das masas de auga. Para isto seguíronse as
metodoloxías e consellos reflectidos no documento nº 13 “Overall
approach to the classification of ecological status and ecological
potencial” e outros documentos guía. Estudáronse os métodos de
avaliación (indicador peor, métodos ponderados...) realizados noutras
Demarcacións Hidrográficas e estudouse a súa viabilidade en Galicia-
Costa. Finalmente realizouse unha primeira avaliación do Estado
ecolóxico de mostraxes puntuais realizadas no 2006, en 184 puntos da
rede hidrográfica de Galicia-Costa en primavera e outro na época
estival (figura seguinte).
Como se indicou, estes resultados son preliminares, á espera da
aplicación dos multimétricos específicos adaptados a Galicia-Costa.
Esquema Provisional de Temas Importantes 129

______________________________________________________________________
Figura 4.9. Avaliación preliminar do estado ecolóxico nas masas de auga superficiais
categoría ríos.
Esquema Provisional de Temas Importantes 130

______________________________________________________________________
Os criterios aplicados para a cualificación das masas de auga en bo ou
mal estado químico foron as concentracións máximas admisibles das
normas de calidade ambiental establecidas na Directiva 2008/…/CE do
Parlamento Europeo e do Consello, de …, relativa ás normas de
calidade ambiental no ámbito de política de augas e pola que se
modifican as Directivas 82/176/CEE, 83/513/CEE, 84/156/CEE,
84/491/CEE, 86/280/CEE e 2000/60/CE.
4.1.4.2. Lagos.
En Galicia-Costa non se designou ningunha masa de auga correspondente
coa categoría de lagos.
4.1.4.3. Lagoas continentais de auga doce.
En Galicia-Costa non se designou ningunha masa de auga correspondente
coa categoría de lagoas continentais de auga doce.
4.1.4.4. Masas de auga costeiras e de transición.
Non se estableceu aínda o estado ecolóxico das masas de auga
costeiras e de transición. Realizouse unha aproximación ás condicións
de referencia de distintas tipoloxías de masas costeiras e de transición
de Galicia-Costa para: elementos de calidade físico-química,
elementos de calidade biolóxica (fitoplancto: concentración de
clorofila “a” e frecuencia de floracións; macroinvertebrados de fondos
brandos: M-AMBI (Borja et al., 2007)).
Estes datos utilizaranse para realizar unha avaliación preliminar do
estado das masas de auga costeiras cos datos das redes de control de
2007 e 2008.
Para definir estes valores de referencia tomáronse datos de parámetros
estruturais e comunidades bentónicas dos cales a información se
Esquema Provisional de Temas Importantes 131

______________________________________________________________________
extraeu de diferentes teses doutorais, artigos científicos e publicacións
monográficas referidas a Galicia-Costa, así como de mostraxes
realizadas polo INTECMAR en diferentes estacións da costa galega.
Propúxose a metodoloxía para o cálculo dos índices CFR (Calidade dos
Fondos Rochosos, para macroalgas de fondos rochosos) e unha
“Proposta integradora dunha métrica para o indicador de macrófitos
nas augas transicionais da España atlántica” (desenvolvida polo
INDUROT) para augas de transición, que serán testadas cos datos
recompilados das redes de control.
Respecto ao estado químico das masas de auga costeiras e de
transición seguíronse os mesmos criterios que en ríos respecto ao
cumprimento das normas de calidade resultando unha avaliación
preliminar do mesmo.
4.1.4.5. Masas de auga moi modificadas e masas de auga artificiais.
Actualmente en Galicia Costa realizouse unha metodoloxía para a
avaliación do potencial ecolóxico en encoros, aínda que para a
valoración dalgúns elementos de calidade ofrecéronse distintos
métodos que se testarán e, aínda que existen datos físico-químicos e
biolóxicos (concentración de clorofila “a”), as mostraxes non se
efectuaron de acordo cos últimos resultados do exercicio de
intercalibración, polo que as metodoloxías propostas serán de
aplicación ás próximas campañas de mostraxe.
No caso de masas de auga moi modificadas de tipo río non se
desenvolveron aínda a nivel europeo metodoloxías específicas para os
distintos casos (conducións, fixación de marxes, regulacións de caudal,
etc.) e resulta necesaria a investigación e obtención de datos de
Esquema Provisional de Temas Importantes 132

______________________________________________________________________
mostraxes e a elaboración de métodos de avaliación do potencial
ecolóxico específicos para este tipo de masas.
No caso de masas de auga artificiais en Galicia-Costa só existe unha en
As Pontes. Trátase dunha mina a ceo aberto que, esgotado o mineral,
estase enchendo con auga (40 hm 3 de capacidade). Esta será tamén
equiparable á categoría “lagos” e serán de aplicación os mesmos
protocolos que ás MAMM de tipo encoro cando se obteñan datos.
En relación ao estado químico das masas de auga moi modificadas e
masas de auga artificiais seguíronse os mesmos criterios que en ríos
respecto ao cumprimento das normas de calidade resultando unha
avaliación preliminar do mesmo.
4.1.5. Caracterización das masas de auga subterráneas.
A identificación e delimitación das masas de auga subterráneas que se
plasma neste documento provén da “Rede de Control das masas de
auga subterráneas de Galicia-Costa”. Así, atendendo aos criterios que
establecen nestes estudos, identifícanse 18 masas de auga subterránea
na Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa, as cales se mostran na
figura seguinte.
Esquema Provisional de Temas Importantes 133

______________________________________________________________________
Figura 4.10. Delimitación das masas de auga subterráneas. Fonte: Rede de Control das
masas de auga subterráneas de Galicia-Costa.
Esquema Provisional de Temas Importantes 134

______________________________________________________________________
4.1.6. Avaliación do risco das masas de auga subterráneas.
No documento “Rede de Control das masas de auga subterráneas de
Galicia-Costa” efectuouse a avaliación do risco das masas de auga
subterráneas.
Na seguinte figura móstranse os resultados que se obtiveron neste
documento.
Esquema Provisional de Temas Importantes 135

______________________________________________________________________
Figura 4.11. Avaliación do risco nas masas de auga subterráneas de Galicia-Costa.
Fonte: Rede de Control das masas de auga subterráneas de Galicia-Costa.
Esquema Provisional de Temas Importantes 136

______________________________________________________________________
4.1.7. Avaliación do estado das masas de auga subterránea.
Na Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa non se avaliou o estado
das masas de auga subterráneas.
4.2. CUMPRIMENTO DE OBXECTIVOS DAS ZONAS PROTEXIDAS.
Conforme ao indicado no artigo 6 da Directiva Marco da Auga
realizouse un rexistro das zonas protexidas existentes na Demarcación
Hidrográfica de Galicia-Costa que será incluído no Plan Hidrolóxico.
Esta información inclúese no Informe Resumo dos Artigos 5 e 6 da
Directiva Marco da Auga e na cal nos baseamos para desenvolver este
punto. Non obstante, este rexistro estase a revisar e a actualizar en
cumprimento do esixido polo artigo 6 da DMA. Devandita revisión e
actualización implica a recodificación das zonas protexidas incluídas no
rexistro.
O rexistro comprende todas as masas de auga especificadas no
apartado 1 do artigo 7 e todas as zonas protexidas consideradas no
anexo IV. Estas correspóndense co especificado nos seguintes
apartados.
4.2.1. Zonas de captación de auga para abastecemento.
Inclúense as zonas para a captación de auga superficial destinada ao
consumo humano, designadas segundo a Directiva 75/440/CEE para as
augas prepotables, así como as novas zonas requiridas polo artigo 7 da
DMA: captacións destinadas ao consumo humano que abastezan a
poboacións de máis de 50 habitantes ou aquelas que proporcionen
unha media diaria superior aos 10 m 3 para augas superficiais e
subterráneas.
Esquema Provisional de Temas Importantes 137

______________________________________________________________________
As zonas que cumpren estas características son as que se mostran na
táboa seguinte.
MASAS DE
AUGA
ZONAS DE EXTRACCIÓN: AUGAS PREPOTABLES EN RÍOS
CÓDIGO ÚNICO
COORDENADA X
(FUSO 29)
COORDENADA Y
(FUSO 29)
TAMAÑO
(Km 2 )
1 ES.014.NR.041.000.01 611.227 4.838.247 3,958
2 ES.014.NR.053.000.02 589.778 4.825.535 14,263
3 ES.014.NR.045.014.01 606.496 4.832.600 7,642
4 ES.014.NR.055.000.01 588.114 4.838.693 3,446
5 ES.014.NR.038.000.03 612.227 4.824.608 4,988
6 ES.014.NR.058.000.01 589.318 4.842.773 3,583
7 ES.014.NR.069.000.01 580.475 4.825.378 8,827
8 ES.014.NR.065.000.01 578.907 4.839.083 11,091
9 ES.014.NR.068.000.01 580.203 4.831.995 8,846
10 ES.014.NR.021.000.02 624.552 4.820.140 27,153
11 ES.014.NR.069.005.01 575.031 4.825.078 6,856
12 ES.014.NR.051.000.01 592.924 4.832.997 6,466
13 ES.014.NR.038.009.02 610.190 4.830.660 8,280
14 ES.014.NR.021.011.01 622.612 4.824.484 5,734
15 ES.014.NR.028.000.02 623.784 4.834.044 7,656
16 ES.014.NR.049.000.02 597.434 4.835.808 9,734
17 ES.014.NR.122.019.02 553.439 4.785.900 18,787
18 ES.014.NR.027.000.02 629.441 4.834.660 13,371
19 ES.014.NR.038.014.01 615.123 4.823.563 6,715
20 ES.014.NR.070.000.01 571.468 4.829.768 2,811
21 ES.014.NR.023.000.01 632.383 4.829.292 9,199
22 ES.014.NR.049.000.01 598.301 4.831.922 6,194
23 ES.014.NR.048.000.01 599.380 4.840.333 9,917
24 ES.014.NR.020.000.01 638.341 4.825.212 8,018
25 ES.014.NR.038.020.01 616.336 4.830.100 5,783
26 ES.014.NR.088.022.01 568.933 4.821.037 2,317
27 ES.014.NR.071.000.01 568.270 4.827.613 0,364
28 ES.014.NR.069.000.03 574.084 4.830.507 3,681
29 ES.014.NR.073.000.01 565.552 4.824.346 6,545
30 ES.014.NR.068.001.03 581.060 4.828.551 6,720
31 ES.014.NR.088.011.01 578.358 4.818.693 5,250
32 ES.014.NR.053.008.02 591.206 4.828.195 5,818
33 ES.014.NR.076.000.01 558.208 4.819.982 2,694
34 ES.014.NR.087.002.01 565.857 4.817.364 3,818
35 ES.014.NR.038.005.01 611.535 4.825.722 5,635
Esquema Provisional de Temas Importantes 138

______________________________________________________________________
ZONAS DE EXTRACCIÓN: AUGAS PREPOTABLES EN RÍOS
MASAS DE
AUGA
CÓDIGO ÚNICO
COORDENADA X
(FUSO 29)
COORDENADA Y
(FUSO 29)
TAMAÑO
(Km 2 )
36 ES.014.NR.017.018.03 637.668 4.814.950 9,452
37 ES.014.NR.038.009.01 607.692 4.826.414 5,653
38 ES.014.NR.084.000.01 561.362 4.816.589 1,719
39 ES.014.NR.091.000.01 566.715 4.814.014 1,303
40 ES.014.NR.021.011.02 626.132 4.823.078 6,087
41 ES.014.NR.088.006.01 585.194 4.822.472 6,671
42 ES.014.NR.089.000.02 571.125 4.815.954 7,249
43 ES.014.NR.108.000.02 567.891 4.801.504 7,680
44 ES.014.NR.244.100.03 534.235 4.746.613 16,660
45 ES.014.NR.101.057.01 577.783 4.803.757 7,273
46 ES.014.NR.115.000.01 559.984 4.800.054 1,864
47 ES.014.NR.017.014.01 630.458 4.805.714 7,932
48 ES.014.NR.122.025.01 550.435 4.791.552 9,780
49 ES.014.NR.171.000.02 486.539 4.764.210 22,540
50 ES.014.NR.109.000.02 570.432 4.796.716 11,563
51 ES.014.NR.021.006.01 629.443 4.821.423 2,032
52 ES.014.NR.131.000.02 540.512 4.798.021 0,260
53 ES.014.NR.108.000.01 572.947 4.802.387 4,298
54 ES.014.NR.135.000.01 529.301 4.792.923 2,397
55 ES.014.NR.108.007.01 573.363 4.800.744 7,165
56 ES.014.NR.132.000.01 540.706 4.794.151 7,688
57 ES.014.NR.017.022.01 640.338 4.818.488 7,504
58 ES.014.NR.133.000.01 535.870 4.793.417 5,826
59 ES.014.NR.143.000.01 511.724 4.792.180 8,351
60 ES.014.NR.088.015.01 574.523 4.816.083 14,638
61 ES.014.NR.122.000.02 559.840 4.781.951 17,478
62 ES.014.NR.165.000.01 487.861 4.770.775 4,833
63 ES.014.NR.149.000.03 532.540 4.787.458 11,547
64 ES.014.NR.180.000.01 487.592 4.756.806 6,804
65 ES.014.NR.194.000.01 498.082 4.741.194 4,118
66 ES.014.NR.193.000.01 494.930 4.738.362 2,237
67 ES.014.NR.149.025.02 519.790 4.781.838 16,428
68 ES.014.NR.196.000.01 501.497 4.739.151 0,984
69 ES.014.NR.149.012.01 530.187 4.789.653 7,494
70 ES.014.NR.239.000.01 517.344 4.725.944 6,909
71 ES.014.NR.149.013.01 534.399 4.785.554 12,024
72 ES.014.NR.216.000.01 502.245 4.731.640 2,278
73 ES.014.NR.088.000.02 579.416 4.821.288 23,040
74 ES.014.NR.149.018.01 525.340 4.785.884 3,225
75 ES.014.NR.238.000.01 513.710 4.728.839 5,797
Esquema Provisional de Temas Importantes 139

______________________________________________________________________
ZONAS DE EXTRACCIÓN: AUGAS PREPOTABLES EN RÍOS
MASAS DE
AUGA
CÓDIGO ÚNICO
COORDENADA X
(FUSO 29)
COORDENADA Y
(FUSO 29)
TAMAÑO
(Km 2 )
76 ES.014.NR.122.015.01 559.238 4.784.169 9,221
77 ES.014.NR.237.000.01 511.962 4.727.099 3,006
78 ES.014.NR.221.000.01 499.818 4.721.227 8,248
79 ES.014.NR.111.025.03 570.959 4.784.097 5,088
80 ES.014.NR.231.000.01 504.795 4.719.383 3,795
81 ES.014.NR.149.019.03 529.641 4.783.876 18,575
82 ES.014.NR.163.012.01 499.850 4.778.301 1,833
83 ES.014.NR.154.000.01 496.742 4.782.234 647
84 ES.014.NR.204.062.02 528.104 4.763.069 9,418
85 ES.014.NR.068.000.02 577.913 4.830.484 2,799
86 ES.014.NR.166.000.01 485.033 4.769.709 3,676
87 ES.014.NR.257.000.01 518.054 4.698.172 7,389
88 ES.014.NR.017.000.04 633.043 4.809.610 10,408
89 ES.014.NR.315.000.01 510.768 4.656.119 2,841
90 ES.014.NR.017.018.02 637.577 4.810.393 6,837
91 ES.014.NR.204.074.02 518.808 4.753.194 15,771
92 ES.014.NR.310.000.01 517.909 4.665.081 6,802
93 ES.014.NR.163.000.01 508.978 4.777.267 17,645
94 ES.014.NR.300.000.01 534.121 4.682.360 9,052
95 ES.014.NR.292.000.01 528.250 4.686.287 1,526
96 ES.014.NR.244.070.03 551.785 4.744.454 16,087
97 ES.014.NR.278.000.01 522.878 4.690.443 4,683
98 ES.014.NR.184.043.02 492.252 4.751.135 0,342
99 ES.014.NR.297.000.01 532.369 4.690.909 5,985
100 ES.014.NR.244.090.02 540.015 4.739.862 18,221
101 ES.014.NR.187.005.01 492.277 4.742.301 0,360
102 ES.014.NR.046.000.01 601.971 4.843.613 3,890
103 ES.014.NR.201.000.02 507.326 4.745.312 8,792
104 ES.014.NR.163.011.01 500.380 4.772.908 6,916
105 ES.014.NR.124.000.01 550.012 4.795.600 4,374
106 ES.014.NR.244.100.07 523.791 4.737.484 12,385
107 ES.014.NR.122.030.01 554.285 4.794.961 4,460
108 ES.014.NR.208.000.02 513.965 4.738.009 14,093
109 ES.014.NR.112.000.01 563.009 4.794.776 1,250
110 ES.014.NR.163.015.01 497.153 4.772.838 10,627
111 ES.014.NR.163.005.01 501.310 4.769.696 8,351
112 ES.014.NR.244.067.01 550.799 4.732.777 7,519
113 ES.014.NR.122.023.01 554.933 4.789.101 8,939
114 ES.014.NR.244.059.14 559.794 4.734.506 0,121
115 ES.014.NR.149.000.02 539.692 4.787.770 7,048
Esquema Provisional de Temas Importantes 140

______________________________________________________________________
ZONAS DE EXTRACCIÓN: AUGAS PREPOTABLES EN RÍOS
MASAS DE
AUGA
CÓDIGO ÚNICO
COORDENADA X
(FUSO 29)
COORDENADA Y
(FUSO 29)
TAMAÑO
(Km 2 )
116 ES.014.NR.244.073.03 543.900 4.727.676 19,763
117 ES.014.NR.244.079.02 538.012 4.731.911 5,191
118 ES.014.NR.111.019.02 572.298 4.788.732 0,272
119 ES.014.NR.122.017.01 556.055 4.784.317 12,474
120 ES.014.NR.149.037.01 506.990 4.783.802 7,792
121 ES.014.NR.244.093.01 522.792 4.724.140 1,073
122 ES.014.NR.172.000.01 480.961 4.759.320 4,295
123 ES.014.NR.204.068.01 525.295 4.754.324 1,517
124 ES.014.NR.149.019.05 525.355 4.778.027 12,490
125 ES.014.NR.253.029.04 529.361 4.712.840 9,209
126 ES.014.NR.273.052.03 528.747 4.703.336 5,125
127 ES.014.NR.273.035.02 535.604 4.698.241 7,091
128 ES.014.NR.163.000.02 505.309 4.775.931 7,595
129 ES.014.NR.244.100.01 537.260 4.746.304 9,071
130 ES.014.NR.298.030.01 537.970 4.692.062 4,242
131 ES.014.NR.274.000.01 530.164 4.694.694 5,715
132 ES.014.NR.244.090.01 541.120 4.745.843 7,424
133 ES.014.NR.295.000.01 530.455 4.689.023 0,170
134 ES.014.NR.204.077.01 521.077 4.744.095 6,817
135 ES.014.NR.244.090.03 536.099 4.738.405 7,283
136 ES.014.NR.244.084.01 545.623 4.735.324 4,995
137 ES.014.NR.209.000.01 510.065 4.733.149 7,514
138 ES.014.NR.244.091.01 527.799 4.726.610 8,807
139 ES.014.NR.203.000.02 508.782 4.746.845 11,822
140 ES.014.NR.273.036.01 538.336 4.711.171 6,473
141 ES.014.NR.311.000.02 518.377 4.662.260 3,405
142 ES.014.NR.244.100.04 531.844 4.748.666 6,900
143 ES.014.NR.244.058.02 561.274 4.746.022 10,811
144 ES.014.NR.029.000.01 620.910 4.836.515 20,755
145 ES.014.NR.224.000.01 498.572 4.714.294 4,161
146 ES.014.NR.218.000.01 498.353 4.726.106 1,505
147 ES.014.NR.244.100.05 526.747 4.745.017 5,257
148 ES.014.NR.233.000.01 508.756 4.725.303 7,078
149 ES.014.NR.244.070.04 551.496 4.742.662 6,254
150 ES.014.NR.111.025.02 567.264 4.787.455 18,851
151 ES.014.NR.244.078.01 548.674 4.738.438 2,957
152 ES.014.NR.208.005.01 511.599 4.734.403 6,442
153 ES.014.NR.143.000.02 513.479 4.794.065 6,298
154 ES.014.NR.204.062.04 526.734 4.760.329 6,251
155 ES.014.NR.204.076.01 517.747 4.748.826 5,134
Esquema Provisional de Temas Importantes 141

______________________________________________________________________
ZONAS DE EXTRACCIÓN: AUGAS PREPOTABLES EN RÍOS
MASAS DE
AUGA
CÓDIGO ÚNICO
COORDENADA X
(FUSO 29)
COORDENADA Y
(FUSO 29)
TAMAÑO
(Km 2 )
156 ES.014.NR.244.089.01 529.800 4.726.680 10,400
157 ES.014.NR.244.079.01 537.912 4.729.179 1,676
158 ES.014.NR.273.052.02 530.110 4.703.612 5,421
159 ES.014.NR.253.042.01 525.315 4.715.789 1,320
160 ES.014.NR.224.004.01 499.962 4.717.235 2,954
161 ES.014.NR.253.029.01 533.584 4.710.909 5,467
162 ES.014.NR.253.029.03 529.286 4.710.102 5,074
163 ES.014.NR.253.035.01 520.603 4.704.134 5,127
164 ES.014.NR.298.025.07 538.101 4.685.906 4,752
165 ES.014.NR.068.001.01 581.477 4.830.679 5,813
166 ES.014.NR.149.035.01 509.921 4.781.932 9,728
167 ES.014.NR.163.023.02 491.802 4.772.895 7,691
168 ES.014.NR.253.029.02 532.885 4.713.809 5,075
169 ES.014.NR.244.059.16 559.324 4.736.631 2,274
170 ES.014.NR.017.011.02 631.729 4.814.025 1,914
171 ES.014.NR.038.016.02 614.173 4.826.599 1,972
172 ES.014.NR.045.016.01 606.001 4.838.030 1,080
173 ES.014.NR.053.009.01 587.514 4.829.026 2,375
174 ES.014.NR.122.014.01 563.993 4.783.744 6,819
175 ES.014.NR.111.024.02 570.816 4.790.888 1,416
176 ES.014.NR.187.000.01 491.890 4.746.649 3,416
177 ES.014.NR.244.088.02 542.198 4.737.598 12,501
178 ES.014.NR.253.030.01 535.807 4.721.524 7,090
179 ES.014.NR.253.036.01 529.490 4.721.130 9,091
180 ES.014.NR.253.031.01 523.263 4.709.479 11,436
181 ES.014.NR.273.034.02 539.485 4.709.474 3,832
182 ES.014.NR.273.048.01 532.375 4.702.259 4,406
183 ES.014.NR.273.029.01 537.723 4.703.199 4,233
184 ES.014.NR.244.059.18 556.501 4.734.267 1,585
185 ES.014.NR.311.007.01 515.570 4.660.702 4,977
186 ES.014.NR.244.045.01 565.484 4.743.540 2,587
187 ES.014.NR.017.019.01 636.606 4.818.095 2,439
188 ES.014.NR.121.000.01 553.480 4.797.044 4,463
189 ES.014.NR.149.024.01 520.920 4.786.454 2,864
190 ES.014.NR.021.013.01 627.663 4.823.616 7,504
191 ES.014.NR.149.036.01 508.644 4.788.100 832
192 ES.014.NR.163.005.03 503.611 4.773.888 7,750
193 ES.014.NR.204.080.01 515.505 4.748.587 5,922
194 ES.014.NR.311.006.03 521.390 4.664.323 7,217
195 ES.014.NR.311.000.01 522.518 4.661.459 7,168
Esquema Provisional de Temas Importantes 142

______________________________________________________________________
ZONAS DE EXTRACCIÓN: AUGAS PREPOTABLES EN RÍOS
MASAS DE
AUGA
CÓDIGO ÚNICO
COORDENADA X
(FUSO 29)
COORDENADA Y
(FUSO 29)
TAMAÑO
(Km 2 )
196 ES.014.NR.163.023.01 489.521 4.771.288 8,751
197 ES.014.NR.189.000.01 490.928 4.736.496 2,727
198 ES.014.NR.045.000.04 603.902 4.838.187 22,389
199 ES.014.NR.045.000.03 602.999 4.829.967 5,282
200 ES.014.NR.038.000.04 613.552 4.831.117 11,977
201 ES.014.NR.204.000.04 539.231 4.760.185 11,469
202 ES.014.NR.053.000.03 587.998 4.832.248 8,215
203 ES.014.NR.021.000.03 631.950 4.825.120 15,253
204 ES.014.NR.101.000.05 581.734 4.803.463 0,837
205 ES.014.NR.017.000.05 632.882 4.813.228 1,695
206 ES.014.NR.298.000.04 534.337 4.688.136 0,791
207 ES.014.NR.017.000.06 638.302 4.818.491 18,477
208 ES.014.NR.111.000.04 577.527 4.789.323 10,481
209 ES.014.NR.101.000.06 573.264 4.807.293 11,926
210 ES.014.NR.184.000.05 493.378 4.755.160 8,574
211 ES.014.NR.111.000.05 567.297 4.791.682 12,670
212 ES.014.NR.244.059.09 564.676 4.727.370 25,182
213 ES.014.NR.088.000.03 570.902 4.819.100 8,257
214 ES.014.NR.149.000.05 512.188 4.787.126 27,070
215 ES.014.NR.298.025.05 542.857 4.688.002 0,116
216 ES.014.NR.184.000.07 490.489 4.751.300 2,691
217 ES.014.NR.204.038.09 544.855 4.765.326 16,824
218 ES.014.NR.101.000.04 591.876 4.809.105 12,143
219 ES.014.NR.204.000.03 550.163 4.759.235 19,668
220 ES.014.NR.244.044.04 567.983 4.749.173 1,008
221 ES.014.NR.298.000.02 541.012 4.692.545 3,711
222 ES.014.NR.244.000.03 585.335 4.743.795 25,017
223 ES.014.NR.244.037.11 573.602 4.736.770 13,591
224 ES.014.NR.111.000.03 580.164 4.783.919 6,798
225 ES.014.NR.253.000.05 522.580 4.711.048 19,236
226 ES.014.NR.149.000.04 526.154 4.784.891 8,587
227 ES.014.NR.204.010.02 572.570 4.768.934 5,821
228 ES.014.NR.244.059.11 557.358 4.736.268 13,494
229 ES.014.NR.122.000.03 560.999 4.788.925 5,676
230 ES.014.NR.204.030.05 553.285 4.761.626 12,242
231 ES.014.NR.163.000.03 495.881 4.776.946 21,594
232 ES.014.NR.298.025.06 538.957 4.687.668 7,794
233 ES.014.NR.298.000.03 536.936 4.689.860 6,496
234 ES.014.NR.184.000.03 511.963 4.762.662 9,741
235 ES.014.NR.273.000.05 535.540 4.704.136 24,016
Esquema Provisional de Temas Importantes 143

______________________________________________________________________
ZONAS DE EXTRACCIÓN: AUGAS PREPOTABLES EN RÍOS
MASAS DE
AUGA
CÓDIGO ÚNICO
COORDENADA X
(FUSO 29)
COORDENADA Y
(FUSO 29)
TAMAÑO
(Km 2 )
236 ES.014.NR.171.000.03 481.844 4.761.596 8,506
237 ES.014.NR.204.000.02 563.473 4.761.374 34,589
238 ES.014.NR.244.100.06 528.813 4.739.884 13,744
239 ES.014.NR.244.028.03 580.195 4.748.475 10,807
240 ES.014.NR.244.037.04 579.962 4.729.494 19,626
241 ES.014.NR.244.059.05 568.130 4.722.726 14,948
242 ES.014.NR.028.000.01 623.553 4.830.194 3,864
243 ES.014.NR.045.000.02 601.534 4.826.381 25,808
244 ES.014.NR.053.000.01 591.434 4.821.202 15,856
245 ES.014.NR.244.059.08 563.522 4.715.898 26,540
246 ES.014.NR.027.000.01 627.262 4.829.511 3,436
247 ES.014.NR.038.000.02 613.434 4.820.176 8,627
248 ES.014.NR.089.000.01 575.312 4.811.634 12,928
249 ES.014.NR.021.000.01 621.253 4.815.840 9,402
250 ES.014.NR.109.000.01 577.034 4.796.329 12,316
251 ES.014.NR.017.000.03 626.022 4.809.277 16,327
252 ES.014.NR.298.000.01 547.466 4.696.340 38,873
253 ES.014.NR.298.025.03 551.440 4.693.404 24,884
254 ES.014.NR.231.003.01 504.720 4.723.441 7,601
255 ES.014.NR.111.025.01 566.979 4.778.682 9,209
256 ES.014.NR.068.001.02 583.832 4.827.649 1,890
257 ES.014.NR.204.062.01 527.532 4.766.299 10,124
258 ES.014.NR.053.008.01 594.279 4.826.940 5,547
259 ES.014.NR.184.043.01 493.847 4.750.723 5,058
260 ES.014.NR.273.000.04 545.911 4.708.694 9,648
261 ES.014.NR.244.000.02 593.650 4.738.397 8,871
262 ES.014.NR.038.016.01 617.944 4.825.564 8,904
263 ES.014.NR.038.003.01 609.205 4.820.350 16,537
264 ES.014.NR.208.000.01 517.173 4.736.991 6,710
265 ES.014.NR.038.006.01 613.824 4.817.216 5,191
266 ES.014.NR.244.059.13 558.923 4.726.393 18,888
267 ES.014.NR.253.000.02 548.067 4.720.878 24,084
268 ES.014.NR.088.004.01 585.399 4.819.182 665
269 ES.014.NR.038.000.01 611.530 4.816.705 5,628
270 ES.014.NR.101.038.01 587.333 4.810.305 12,666
271 ES.014.NR.088.000.01 584.209 4.817.605 2,156
272 ES.014.NR.273.035.01 543.471 4.702.043 23,354
273 ES.014.NR.244.059.03 575.030 4.715.393 16,500
274 ES.014.NR.017.011.01 626.749 4.813.313 12,752
275 ES.014.NR.101.047.01 586.980 4.799.289 10,690
Esquema Provisional de Temas Importantes 144

______________________________________________________________________
ZONAS DE EXTRACCIÓN: AUGAS PREPOTABLES EN RÍOS
MASAS DE
AUGA
CÓDIGO ÚNICO
COORDENADA X
(FUSO 29)
COORDENADA Y
(FUSO 29)
TAMAÑO
(Km 2 )
276 ES.014.NR.101.046.01 586.629 4.806.614 5,903
277 ES.014.NR.045.000.01 603.844 4.821.280 14,224
278 ES.014.NR.017.018.01 636.235 4.806.092 3,824
279 ES.014.NR.111.018.01 583.271 4.788.817 7,812
280 ES.014.NR.244.028.01 583.158 4.755.759 21,374
281 ES.014.NR.111.024.01 575.300 4.791.744 13,977
282 ES.014.NR.184.000.02 516.504 4.768.695 8,158
283 ES.014.NR.149.000.01 543.761 4.785.806 4,718
284 ES.014.NR.111.019.01 572.290 4.786.157 6,968
285 ES.014.NR.149.019.02 531.763 4.780.189 4,700
286 ES.014.NR.122.019.01 545.847 4.782.207 4,439
287 ES.014.NR.244.073.04 549.285 4.727.474 6,718
288 ES.014.NR.111.000.02 580.458 4.776.955 14,293
289 ES.014.NR.101.036.01 591.684 4.815.345 4,637
290 ES.014.NR.109.006.01 577.613 4.797.370 5,753
291 ES.014.NR.149.025.01 515.798 4.779.138 2,999
292 ES.014.NR.122.000.01 562.653 4.777.861 10,319
293 ES.014.NR.204.038.08 541.827 4.773.889 13,469
294 ES.014.NR.149.019.04 527.524 4.774.438 3,445
295 ES.014.NR.163.003.01 507.307 4.770.950 5,530
296 ES.014.NR.171.000.01 493.212 4.768.666 6,595
297 ES.014.NR.101.000.02 604.610 4.812.368 28,233
298 ES.014.NR.163.005.02 503.323 4.769.787 3,445
299 ES.014.NR.204.062.03 529.147 4.760.993 1,819
300 ES.014.NR.204.074.03 520.272 4.756.422 6,940
301 ES.014.NR.204.038.05 542.004 4.770.794 0,777
302 ES.014.NR.204.030.04 554.514 4.769.687 15,790
303 ES.014.NR.201.000.01 505.315 4.750.611 2,256
304 ES.014.NR.204.038.12 549.769 4.768.203 13,511
305 ES.014.NR.149.019.01 534.837 4.783.212 10,582
306 ES.014.NR.244.070.02 552.406 4.749.168 3,340
307 ES.014.NR.244.058.01 559.130 4.747.248 16,104
308 ES.014.NR.244.100.02 536.869 4.748.946 3,652
309 ES.014.NR.101.000.01 614.905 4.808.836 8,909
310 ES.014.NR.244.044.01 571.077 4.752.514 22,733
311 ES.014.NR.101.031.01 593.626 4.809.390 10,331
312 ES.014.NR.208.006.01 514.603 4.740.012 1,359
313 ES.014.NR.244.059.15 560.623 4.738.340 2,848
314 ES.014.NR.244.059.17 555.971 4.731.667 4,831
315 ES.014.NR.184.019.01 508.273 4.758.874 9,653
Esquema Provisional de Temas Importantes 145

______________________________________________________________________
ZONAS DE EXTRACCIÓN: AUGAS PREPOTABLES EN RÍOS
MASAS DE
AUGA
CÓDIGO ÚNICO
COORDENADA X
(FUSO 29)
COORDENADA Y
(FUSO 29)
TAMAÑO
(Km 2 )
316 ES.014.NR.111.012.01 583.874 4.777.752 4,964
317 ES.014.NR.017.000.02 619.505 4.810.073 5,145
318 ES.014.NR.244.073.02 545.554 4.723.605 1,364
319 ES.014.NR.244.044.03 566.982 4.752.980 10,693
320 ES.014.NR.273.034.01 540.941 4.711.767 3,042
321 ES.014.NR.204.053.03 540.840 4.753.804 9,025
322 ES.014.NR.204.038.11 549.956 4.774.006 5,211
323 ES.014.NR.204.038.01 536.528 4.774.302 15,247
324 ES.014.NR.111.010.01 583.023 4.775.470 8,733
325 ES.014.NR.204.030.02 564.832 4.773.025 5,552
326 ES.014.NR.204.038.13 547.790 4.770.807 8,464
327 ES.014.NR.204.010.03 577.467 4.770.780 6,199
328 ES.014.NR.311.006.02 523.449 4.667.111 3,165
329 ES.014.NR.204.012.01 569.940 4.770.039 6,980
330 ES.014.NR.204.038.14 549.298 4.765.744 5,445
331 ES.014.NR.204.028.02 561.651 4.765.965 10,426
332 ES.014.NR.244.037.09 576.260 4.729.405 11,865
333 ES.014.NR.184.022.01 504.771 4.761.613 1,221
334 ES.014.NR.184.030.01 498.366 4.761.973 9,868
335 ES.014.NR.244.028.02 580.889 4.754.959 7,413
336 ES.014.NR.244.044.02 572.163 4.756.454 5,785
337 ES.014.NR.204.038.03 541.548 4.771.331 878
338 ES.014.NR.273.000.03 551.348 4.710.613 6,470
339 ES.014.NR.244.024.01 592.162 4.753.794 5,683
340 ES.014.NR.204.038.06 545.355 4.778.803 5,286
341 ES.014.NR.273.013.02 552.872 4.709.991 10,868
342 ES.014.NR.203.000.01 510.654 4.752.937 3,495
343 ES.014.NR.204.030.03 561.095 4.775.197 11,633
344 ES.014.NR.244.026.01 583.613 4.747.981 8,326
345 ES.014.NR.204.038.04 537.582 4.770.538 12,034
346 ES.014.NR.184.008.01 518.365 4.771.085 7,284
347 ES.014.NR.204.010.04 575.252 4.768.075 8,057
348 ES.014.NR.244.024.03 590.417 4.746.185 9,396
349 ES.014.NR.204.038.15 545.975 4.768.703 5,752
350 ES.014.NR.204.028.01 558.405 4.764.267 19,772
351 ES.014.NR.244.088.01 545.241 4.743.120 3,695
352 ES.014.NR.244.021.01 581.773 4.743.098 2,816
353 ES.014.NR.244.029.01 579.249 4.739.819 8,790
354 ES.014.NR.184.016.01 510.032 4.763.672 4,242
355 ES.014.NR.244.013.01 586.493 4.740.024 4,684
Esquema Provisional de Temas Importantes 146

______________________________________________________________________
ZONAS DE EXTRACCIÓN: AUGAS PREPOTABLES EN RÍOS
MASAS DE
AUGA
CÓDIGO ÚNICO
COORDENADA X
(FUSO 29)
COORDENADA Y
(FUSO 29)
TAMAÑO
(Km 2 )
356 ES.014.NR.204.038.10 541.355 4.769.089 5,194
357 ES.014.NR.204.000.01 576.748 4.764.827 18,024
358 ES.014.NR.204.042.01 540.708 4.760.624 3,858
359 ES.014.NR.204.009.01 568.759 4.764.320 4,109
360 ES.014.NR.244.059.07 570.689 4.724.374 9,168
361 ES.014.NR.244.037.05 581.126 4.724.676 3,879
362 ES.014.NR.244.073.01 543.397 4.724.363 4,175
363 ES.014.NR.244.059.10 563.390 4.723.865 5,043
364 ES.014.NR.184.017.01 515.483 4.760.447 15,969
365 ES.014.NR.204.027.01 556.656 4.757.885 5,671
366 ES.014.NR.204.074.01 515.149 4.756.435 3,282
367 ES.014.NR.244.037.01 583.460 4.718.025 5,927
368 ES.014.NR.244.024.02 588.976 4.748.780 15,954
369 ES.014.NR.244.059.01 578.178 4.716.795 7,290
370 ES.014.NR.244.059.04 569.096 4.716.014 7,025
371 ES.014.NR.244.044.05 574.949 4.752.586 12,854
372 ES.014.NR.204.053.01 545.853 4.753.242 7,093
373 ES.014.NR.204.053.02 544.753 4.750.336 7,228
374 ES.014.NR.184.033.01 500.223 4.746.871 5,114
375 ES.014.NR.273.026.01 546.944 4.713.183 6,016
376 ES.014.NR.184.033.02 498.773 4.752.420 9,301
377 ES.014.NR.244.016.01 592.040 4.742.686 3,282
378 ES.014.NR.244.014.01 596.205 4.740.495 8,371
379 ES.014.NR.244.039.01 570.316 4.740.794 1,486
380 ES.014.NR.244.009.01 588.980 4.739.529 6,602
381 ES.014.NR.244.037.08 582.906 4.734.070 6,627
382 ES.014.NR.244.000.01 596.020 4.733.966 8,587
383 ES.014.NR.204.005.01 575.872 4.762.605 9,366
384 ES.014.NR.244.037.10 574.532 4.733.769 2,986
385 ES.014.NR.244.070.01 550.583 4.749.266 6,399
386 ES.014.NR.244.059.12 564.298 4.736.567 9,736
387 ES.014.NR.244.037.06 583.036 4.729.038 5,832
388 ES.014.NR.244.037.07 582.725 4.730.691 7,366
389 ES.014.NR.244.059.06 571.242 4.720.245 5,595
390 ES.014.NR.273.013.01 556.439 4.710.631 8,259
391 ES.014.NR.253.000.01 552.852 4.721.080 5,530
392 ES.014.NR.244.059.02 574.794 4.718.850 7,824
393 ES.014.NR.273.000.02 554.776 4.716.607 14,435
394 ES.014.NR.273.009.02 555.171 4.713.339 7,795
395 ES.014.NR.298.025.04 542.482 4.684.176 7,485
Esquema Provisional de Temas Importantes 147

______________________________________________________________________
ZONAS DE EXTRACCIÓN: AUGAS PREPOTABLES EN RÍOS
MASAS DE
AUGA
CÓDIGO ÚNICO
COORDENADA X
(FUSO 29)
COORDENADA Y
(FUSO 29)
TAMAÑO
(Km 2 )
396 ES.014.NR.204.038.07 543.105 4.779.921 7,228
397 ES.014.NR.184.031.01 500.071 4.755.395 4,575
398 ES.014.NR.204.054.01 536.647 4.763.726 19,081
399 ES.014.NR.204.031.01 558.087 4.755.037 15,197
400 ES.014.NR.111.008.01 584.337 4.772.067 5,734
401 ES.014.NR.111.000.01 581.680 4.769.241 10,497
402 ES.014.NR.204.010.01 572.471 4.772.038 2,018
403 ES.014.NR.244.037.02 584.271 4.722.537 13,432
404 ES.014.NR.244.037.03 586.341 4.727.274 8,218
405 ES.014.NR.244.029.02 575.955 4.741.725 3,551
406 ES.014.NR.111.016.01 584.246 4.784.008 8,770
407 ES.014.NR.244.028.04 578.421 4.752.287 9,253
408 ES.014.NR.273.013.03 549.681 4.706.343 6,189
409 ES.014.NR.244.038.01 575.196 4.747.321 3,969
410 ES.014.NR.111.007.01 577.283 4.779.423 10,392
411 ES.014.NR.204.030.01 554.438 4.776.290 11,623
412 ES.014.NR.184.000.01 520.034 4.769.478 6,278
413 ES.014.NR.201.003.01 506.393 4.749.806 3,326
414 ES.014.NR.298.025.02 552.917 4.689.887 6,942
415 ES.014.NR.273.000.01 558.482 4.717.915 3,718
416 ES.014.NR.017.000.01 618.052 4.813.685 5,889
417 ES.014.NR.298.025.01 555.463 4.692.531 3,692
418 ES.014.NR.273.009.01 557.694 4.715.821 1,929
419 ES.014.NR.204.000.05 538.071 4.754.813 3,397
420 ES.014.NR.244.000.04 569.372 4.744.434 494
421 ES.014.NR.244.000.05 541.008 4.734.194 34,089
422 ES.014.NR.204.000.07 513.959 4.743.987 8,564
423 ES.014.NR.002.000.01 653.076 4.818.058 26,283
424 ES.014.NR.002.001.01 647.539 4.819.066 1,529
425 ES.014.NR.131.000.01 542.732 4.795.117 4,344
426 ES.014.NR.069.000.02 576.632 4.827.332 4,464
427 ES.014.NR.028.000.03 625.303 4.838.233 2,206
428 ES.014.NR.101.000.03 598.495 4.813.794 2,875
429 ES.014.NR.204.038.02 540.084 4.775.288 4,571
430 ES.014.NR.204.000.06 529.106 4.756.428 26,907
431 ES.014.NR.184.000.04 507.891 4.761.468 3,209
432 ES.014.NR.184.000.06 492.699 4.754.135 0,739
433 ES.014.NR.273.052.01 531.528 4.706.446 0,619
434 ES.014.NR.253.000.03 534.935 4.717.741 9,754
435 ES.014.NR.311.006.01 525.541 4.667.653 0,031
Esquema Provisional de Temas Importantes 148

______________________________________________________________________
ZONAS DE EXTRACCIÓN: AUGAS PREPOTABLES EN RÍOS
MASAS DE
AUGA
CÓDIGO ÚNICO
COORDENADA X
(FUSO 29)
COORDENADA Y
(FUSO 29)
TAMAÑO
(Km 2 )
436 ES.014.NR.244.000.05 560.305 4.742.255 36,126
Táboa 4.17. Zonas para a captación de auga en masas de auga categoría ríos.
Fonte: Informe Resumo dos Artigos 5 e 6 da DMA.
Do mesmo xeito, os encoros e tramos de río declarados
provisionalmente como masas de auga altamente modificadas son
susceptibles de captar auga para a produción de auga potable
segundo o establecido no Plan Hidrolóxico de Galicia-Costa vixente:
ZONAS DE EXTRACCIÓN: AUGAS PREPOTABLES EN ENCOROS
CÓDIGO ÚNICO
DA MASA DE AUGA
HMWB 1
HMWB 2
NOME
(se é posible)
Encoro do Río
Covo
Encoro das
Forcadas
COORDENADA X
(FUSO 29)
COORDENADA Y
(FUSO 29)
SUPERFICIE (Km 2 )
625.370 4.836.599 0,70
574.284 4.828.783 1.51
HMWB 3 Encoro da Ribeira 595.842 4.814.489 1,62
HMWB 4 Encoro do Eume 582.107 4.803.782 4,25
HMWB 5
HMWB 6
HMWB 7
HMWB 8
Encoro de
Rosadoiro
Encoro de
Vilagudín
Encoro da
Fervenza
Encoro da Ponte
Oliveira
540.987 4.797.235 0,56
540.776 4.772.663 1,60
500.800 4.761.148 12,50
496.978 4.756.569 0,06
HMWB 9 Encoro Santa Uxía 491.847 4.752.315 0,68
HMWB 10
HMWB 11
Encoro Barrié da
Maza
Encoro de
Portodemouros
519.517 4.748.048 2,70
568.953 4.744.562 12,05
HMWB 12 Encoro de Eiras 542.191 4.688.317 1,49
HMWB 13
Encoro de
Cecebre
558.152 4.790.901 3,63
HMWB 14 Encoro de Castrelo 494.748 4.756.648 0,11
HMWB 15 Encoro do Con 522.811 4.717.878 0,05
HMWB 16
Encoro do Pontillón
de Castro
531.640 4.705.664 0,11
Esquema Provisional de Temas Importantes 149

______________________________________________________________________
ZONAS DE EXTRACCIÓN: AUGAS PREPOTABLES EN ENCOROS
CÓDIGO ÚNICO
DA MASA DE AUGA
NOME
(se é posible)
COORDENADA X
(FUSO 29)
COORDENADA Y
(FUSO 29)
SUPERFICIE (Km 2 )
HMWB 17
Encoro de
Meicende
544.413 4.798.955 0,05
HMWB 18 Encoro de Zamáns 525.060 4.667.603 0,21
HMWB 19 Encoro de Caldas 531.753 4.717.441 0,02
HMWB 20
HMWB 21
Encoro do
Lavandeira
Encoro de San
Cosmade
496.773 4.767.614 0,08
546.916 4.777.671 0,38
HMWB 22 Encoro de Bahíña 558.181 4.660.524 0.04
HMWB 23
HMWB 24
HMWB 25
HMWB 26
Encoro de
Carantoña
Canles da mina de
As Pontes
Río Meisoeiro en A
Coruña
Río Con en
Vilagarcía
494.964 4.756.727 --
592.153 4.812.486 2,25
547.138 4.798.750 2.708
521.364 4.716.531 8.231
HMWB 27 Río Lagares en Vigo 523.665 4.672.944 25.017
HMWB 28
Río Mero entre E.
Cecebre e
desembocadura
552.198 4.793.470 15.180
HMWB 29 Río Sar en Padrón 527.957 4.732.722 6.274
HMWB 30
Río Umia en Caldas
de Reis
533.586 4.716.623 15.803
Táboa 4.18. Zonas para a captación de auga en masas de auga categoría encoros.
Fonte: Informe Resumo dos Artigos 5 e 6 da DMA.
Por último tamén se consideran as zonas de auga potable en
mananciais e augas subterráneas:
MASAS
DE
AUGA
ZONAS PARA CAPTACIÓN DE AUGA POTABLE EN MANANCIAIS E AUGAS
SUBTERRÁNEAS
CÓDIGO
1 ES.014.GW.001
NOME
O Morrazo - Pontevedra –
Vigo - Baiona
COORDENADA X
FUSO 29
COORDENADA Y
FUSO 29
SUPERFICIE
(Km 2 )
522.763 4.670.038 715,92
2 ES.014.GW.002 Caldas - O Salnés 523.441 4.710.014 387,86
3 ES.014.GW.003 A Barbanza 507.315 4.724.920 262,08
4 ES.014.GW.004 Santiago - Sar 527.506 4.737.929 359,68
5 ES.014.GW.005 Ulla 572.775 4.736.317 2,45
6 ES.014.GW.006 Muros - Noia 509.618 4.741.317 345,77
Esquema Provisional de Temas Importantes 150

______________________________________________________________________
MASAS
DE
AUGA
ZONAS PARA CAPTACIÓN DE AUGA POTABLE EN MANANCIAIS E AUGAS
SUBTERRÁNEAS
CÓDIGO
NOME
COORDENADA X
FUSO 29
COORDENADA Y
FUSO 29
SUPERFICIE
(Km 2 )
7 ES.014.GW.007 Tambre 542.819 4.765.032 1.585,43
8 ES.014.GW.008 Cee - Corcubión 490.376 4755.320 175,12
9 ES.014.GW.009 Costa da Morte 509.345 4.780.295 1.255,08
10 ES.014.GW.010 Mero - Mandeo 571.819 4.782.784 625,05
11 ES.014.GW.011 Coruña - Betanzos - Ares - Ferrol 563.687 4.802.840 860,97
12 ES.014.GW.012 Eume 585.234 4.805.685 441,14
13 ES.014.GW.013 As Pontes 592.416 4.811.241 42,91
14 ES.014.GW.014 San Sadurniño 578.032 4.819.914 306,21
15 ES.014.GW.015 Ortegal - A Mariña 602.851 4.829.536 1.166,51
16 ES.014.GW.016 Ribadeo - Valadouro 563.341 4.817.882 710,77
17 ES.014.GW.017 Interior Sur 542.436 4.706.317 897,88
18 ES.014.GW.018 Xallas 562.868 4.760.522 503,43
Táboa 4.19. Zonas para a captación de auga en masas de auga subterráneas.
Fonte: Informe Resumo dos Artigos 5 e 6 da DMA.
4.2.2. Zonas de protección de especies acuáticas economicamente
significativas.
Inclúense neste grupo de zonas protexidas aquelas que foron
declaradas de protección de especies acuáticas significativas dende o
punto de vista económico.
Así, correspóndense coas zonas designadas pola Directiva 78/659/CEE
relativa á calidade das augas continentais que requiren protección ou
mellora para ser aptas para a vida dos peixes.
Esquema Provisional de Temas Importantes 151

______________________________________________________________________
RÍO CÓDIGO TIPO TRAMO
ZONAS PISCÍCOLAS EN GALICIA-COSTA
TAMAÑO
(Km)
COORD.
X
(FUSO
29)
COORD.
Y
(FUSO
29)
DATA
DESIGNACIÓN
Masma 024 Salmónidos Ponte de Viloalle-pozo de Pividal 22 1991
Ouro 025 Salmónidos Ponte de Trece-desembocadura 6,5 631170 4824200 1991
Mandeo 026 Salmónidos Muíño de Muíño Cesteira-Betanzos 14,5 564070 4792960 1991
Ulla 027 Salmónidos
Presa de Portodemouros-ponte da
N-525 (Ponte Ulla)
35 549000 4736350 1991
Deza 028 Salmónidos Mosteiro do Carboeiro-Ulla 18 553480 4737250 1991
Umia 029 Ciprínidos
Ponte de Ciriquil-ponte ff.cc.
Paradela-Soutelo
12 526170 4715560 1991
Lérez 030 Salmónidos Ponte altura Vichocutín-ponte da Betarra 7,5 538200 4708200 1991
Lérez 031 Salmónidos
Da presa de Monteporreiro ao Ponte
a Barca
e regueiro Granda ata Ponte cabras
631170 4824200 1991
Táboa 4.20. Zonas piscícolas na Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa.
Fonte: Informe Resumo dos Artigos 5 e 6 da DMA.
Tamén se inclúen neste grupo as zonas de produción de moluscos en
base á Directiva 79/923/CEE relativa á calidade esixida ás augas para
cría de moluscos:
ZONAS PARA CRÍA DE MOLUSCOS
CÓDIGO SITUACIÓN ESPECIES DE REFERENCIA
GAL-01/1 Rías de Ribadeo a Viveiro Moluscos bivalvos bentónicos
GAL-01/2 Esteiro río Landro Moluscos bivalvos bentónicos
GAL-02/1 Ría de Ortigueira Moluscos bivalvos bentónicos
GAL-02/2 Ensenada de Cedeira Moluscos bivalvos bentónicos
GAL-03/1 Ría de Ferrol Moluscos bivalvos bentónicos
GAL-03/2 Parte interna ría Ferrol Moluscos bivalvos bentónicos
GAL-04/1 Ría de Ares-Betanzos Moluscos bivalvos bentónicos
GAL-04/2 Esteiro río Eume Moluscos bivalvos bentónicos
GAL-05/1 Ría da Coruña Moluscos bivalvos bentónicos
GAL-05/2 Ría do Burgo Moluscos bivalvos bentónicos
GAL-06/1 Costa da Morte Moluscos bivalvos bentónicos
GAL-07/1 Ría de Corcubión Moluscos bivalvos bentónicos
GAL-08/1 Ría de Muros Noia Moluscos bivalvos bentónicos
GAL-08/2 Enseada de Muros Moluscos bivalvos bentónicos
GAL-09/1 Ría de Arousa Moluscos bivalvos bentónicos
GAL-09/2 Esteiro de Vilanova Moluscos bivalvos bentónicos
GAL-09/3 Enseada de O Grove e ensenada de Meloxo Moluscos bivalvos bentónicos
GAL-10/1 Ría de Pontevedra Moluscos bivalvos bentónicos
GAL-10/2 Parte interna ría de Pontevedra Moluscos bivalvos bentónicos
GAL-10/3 Parte interna ría de Aldán Moluscos bivalvos bentónicos
GAL-11/1 Ría de Vigo Moluscos bivalvos bentónicos
GAL-11/2 Enseada de Moaña Moluscos bivalvos bentónicos
GAL-11/3 Esteiro río Miñor Moluscos bivalvos bentónicos
GAL-11/4 Ensenada de Arcade Moluscos bivalvos bentónicos
Esquema Provisional de Temas Importantes 152

______________________________________________________________________
ZONAS PARA CRÍA DE MOLUSCOS
CÓDIGO SITUACIÓN ESPECIES DE REFERENCIA
GAL-12/1 Ría de Ares e Betanzos Cultivos en viveiros
GAL-13/1 Ría de Muros e Noia Cultivos en viveiros
GAL-14/1 Ría de Muros e Noia Cultivos en viveiros
GAL-15/1 Ría de Arousa Cultivos en viveiros
GAL-16/1 Ría de Arousa Cultivos en viveiros
GAL-17/1 Ría de Arousa Cultivos en viveiros
GAL-18/1 Ría de Arousa Cultivos en viveiros
GAL-19/1 Ría de Arousa Cultivos en viveiros
GAL-20/1 Ría de Arousa Cultivos en viveiros
GAL-21/1 Ría de Arousa Cultivos en viveiros
GAL-21/2 Ría de Arousa Cultivos en viveiros
GAL-22/1 Ría de Arousa Cultivos en viveiros
GAL-23/1 Ría de Arousa Cultivos en viveiros
GAL-24/1 Ría de Arousa Cultivos en viveiros
GAL-25/1 Ría de Arousa Cultivos en viveiros
GAL-26/1 Ría de Pontevedra Cultivos en viveiros
GAL-27/1 Ría de Pontevedra Cultivos en viveiros
GAL-28/1 Ría de Pontevedra Cultivos en viveiros
GAL-29/1 Ría de Vigo Cultivos en viveiros
GAL-30/1 Ría de Vigo Cultivos en viveiros
GAL-31/1 Ría de Vigo Cultivos en viveiros
GAL-32/1 Ría de Vigo Cultivos en viveiros
GAL-33/1 Ría de Vigo Cultivos en viveiros
GAL-34/1 Ría de Vigo Cultivos en viveiros
Táboa 4.21. Zonas para cría de moluscos na Demarcación Hidrográfica
de Galicia-Costa. Fonte: Informe Resumo dos Artigos 5 e 6 da DMA.
4.2.3. Masas de auga de uso recreativo.
Inclúense no rexistro de zonas protexidas as masas de auga declaradas
de uso recreativo, incluídas as zonas declaradas augas de baño.
No caso das augas de baño consideraranse as zonas incluídas na lista
de augas de baño elaborada conforme ao disposto na Directiva
76/160/CEE.
As zonas de baño revísanse e actualízanse cada ano coa publicación
do informe anual sobre a calidade das zonas de baño do mesmo ano.
Esquema Provisional de Temas Importantes 153

______________________________________________________________________
ZONAS DE BAÑO CONTINENTAIS (2003)
CÓDIGO CONCELLO PRAIA
360100022 Catoira Peirao (Paseo Marítimo)
360230024 Guarda (A) A Lamiña - Dereita
360230012 Guarda (A) A Armona
360249992 Lalín Pozo de Boi
360250011 Lama (A) Río Verdugo
360300022 MondarizCE Cernadela
360300012 Mondariz Oval
360420042 Ponteareas San Roque-Os Remedios
360430011 Ponte Caldelas A Calzada
360460032 Ribadumia Pontearnelas
360550011 Tui Areeiros
150020011 Ames Tapia
150700011 As Pontes de G.R. Encoro da Ribeira
150700021 As Pontes de G.R Río Eume
150130011 Brión Nináns
150450011 Mazaricos A Pontenova
150460011 Melide Río Furelos
150550011 Neda A Ponte da Cobéluda
150660011 Pino (O) A Tarroeira-Centro
150660012 Pino (O) Atarroeira
150740011 Rois Seira
150860011 Trazo Chaián
270300011 Mondoñedo Coto da Recadeira
Táboa 4.22. Zonas de baño en masas de auga continentais de Galicia-Costa no ano
2003. Fonte: Informe Resumo dos Artigos 5 e 6 da DMA.
ZONAS DE BAÑO MARÍTIMAS (2003)
CÓDIGO CONCELLO PRAIA
360232843 Guarda (A) 0 Muíño - Esquerda
360232822 Guarda (A) 0 Carreiro
360232812 Guarda (A) Fedorento
360232802 Guarda (A) Area Grande
360032782 Baiona A Concheira
360032772 Baiona Dos Frades
360032762 Baiona A Barbeira
360032752 Baiona A Ribeira
360032732 Baiona Santamarta
360032722 Baiona A Ladeira
360352713 Nigrán América-Esquerda
360352704 Nigrán Panxón - Dereita
360352691 Nigrán A Madorra
360352681 Nigrán Area Fofa
360352653 Nigrán Patos - Esquerda
360351001 Nigrán As Canas
360572641 Vigo Carracido (Illas Cíes)
360572631 Vigo Figueiras (Illas Cíes)
360572621 Vigo Rodas (Illas Cíes)
360572612 Vigo 0 Portiño
Esquema Provisional de Temas Importantes 154

______________________________________________________________________
ZONAS DE BAÑO MARÍTIMAS (2003)
CÓDIGO CONCELLO PRAIA
360572602 Vigo Os Muíños de Fortiñón (Saiáns)
360572572 Vigo A Sobreira (Buraca)
360572562 Vigo 0 Xunqueiro (Fuchiño)
360572552 Vigo Canido
360572542 Vigo Toralla
360572532 Vigo 0 Vao (O Baluarte)
360572524 Vigo Fontaíña (Serea)- Dereita
360572513 Vigo Calzoa - Esquerda
360572493 Vigo Samil (Foz) - Esquerda
360572492 Vigo Samil-Centro
360572494 Vigo Samil (A Argazada) - Dereita
360572482 Vigo
Tombo do Gato (O Cocho
das Dornas)
360572471 Vigo Fontes (Olmos)
360572462 Vigo Mourisca (Matadero)
360572454 Vigo
Santa Baia (Alcabre)-
Dereita
360575001 Vigo Carril
360572443 Vigo 0 Adro (Varcárcel)- Esquerda
360572433 Vigo A Punta (Areiño)- Esquerda
360577003 Vigo Mende - Esquerda
360452394 Redondela Cesantes-Centro
360452392 Redondela Cesantes-Dereita
360582313 Vilaboa Deilán - Esquerda
360292272 Moaña A Borna
360292242 Moaña A Xunqueira
360292223 Moaña 0 Con
360292212 Moaña Tirán
360085004 Cangas Salgueirón - Dereita
360084003 Cangas Nerga - Esquerda
360083002 Cangas Do Medio
360082172 Cangas Rodeira
360082152 Cangas Areamilla
360082142 Cangas Liméns
360082122 Cangas Barra
360082112 Cangas Melide
360082054 Cangas Areabrava-Dereita
360082042 Cangas Castiñeiras
360082013 Cangas Pinténs-Esquerda
360082004 Cangas Arneles - Dereita
360081932 Cangas Areacova
360081923 Cangas Francón - Esquerda
360081912 Cangas Menduíña
360041812 Bueu Area de Bon
360041802 Bueu Lagos
360041772 Bueu Mourisca
360041757 Bueu Tuia
360041732 Bueu Beluso
360041682 Bueu Pescadoira
360041672 Bueu Loureiro
360041662 Bueu Agrelo
360041652 Bueu Portomaior
360041622 Bueu Lapamán
360261592 Marín Loira
Esquema Provisional de Temas Importantes 155

______________________________________________________________________
ZONAS DE BAÑO MARÍTIMAS (2003)
CÓDIGO CONCELLO PRAIA
360261582 Marín Aguete
360261572 Marín Mogor
360261562 Marín Portocelo
360411524 Poio Cabeceira-Dereita
360411462 Poio A Canteira
360411453 Poio Chancelas - Esquerda
360411443 Poio Ouriceira-Esquerda
360411432 Poio Area da Barca
360411422 Poio Covelo
360411412 Poio Laño
360411402 Poio Fontemaior
360411382 Poio Sinas
360411372 Poio Raxó
360411362 Poio Xiorto
360411004 Poio Chancelas Pequena-Dereita
360514009 Sanxenxo Nuestra Señora da Lanzada
360513004 Sanxenxo Pragueira - Dereita
360512004 Sanxenxo Espiñeiro (Poceiras)- Dereita
360511342 Sanxenxo Agra
360511323 Sanxenxo Areas - Esquerda
360511322 Sanxenxo Areas - Centro
360511272 Sanxenxo Panadeira
360511252 Sanxenxo Silgar
360511232 Sanxenxo Caneliñas
360511222 Sanxenxo Canelas
360511214 Sanxenxo Paxariñas-Dereita
360511202 Sanxenxo Montalvo
360511192 Sanxenxo Bascuas
360511185 Sanxenxo
Major - A carón dun
campamento
360511159 Sanxenxo Foxos
360511144 Sanxenxo Areas Gordas-Dereita
360511133 Sanxenxo A Lapa - Esquerda
360511004 Sanxenxo Baltar-Dereita
360221123 Grove (O) A Lanzada-Esquerda
360221124 Grove (O) A Lanzada-Dereita
360221112 Grove (O) Raeiros - Paxareiro
360221094 Grove (O) Area da Cruz-Dereita
360221082 Grove (O) Seixeliño
360221072 Grove (O) 0 Portiño (Peralto)
360221061 Grove (O) 0 Espiño
360221054 Grove (O) Burato da Londra-Dereita
360221041 Grove (O) Farruco
360221032 Grove (O) A Barrosa
360221002 Grove (O) Area de Reboredo
360220973 Grove (O) Castiñeira-Esquerda
360220942 Grove (O) 0 Carreiro
360220922 Grove (O) A Barcela
360220912 Grove (O) Area Grande
360220892 Grove (O) Mexiloeira
360220882 Grove (O) Area das Pipas
360220862 Grove (O) Lobajeira
360220812 Grove (O) Rons
360220804 Grove (O) Ponte da Toxa-Dereita
Esquema Provisional de Temas Importantes 156

______________________________________________________________________
ZONAS DE BAÑO MARÍTIMAS (2003)
CÓDIGO CONCELLO PRAIA
360063002 Cambados A Torre San Saturnino
360062003 Cambados Tragove - Esquerda
360061002 Cambados Santo Tomé
360060641 Cambados Saíñas
360060632 Cambados 0 Facho
360610257
Vilanova de
Arousa
Porqueira
360610247
Vilanova de
Arousa
As Casiñas
360610233
Vilanova de As Patiñas (Rego do Alcalde)-
Arousa
Esquerda
360610234
Vilanova de
Arousa
As Patiñas - Dereita
360610217
Vilanova de
Arousa
Poza da Vila
360610207
Vilanova de
Arousa
Castelete
360610197
Vilanova de
Arousa
Cabalgada
360610185
Vilanova de
Arousa
Pasaxe-O Bote
360610172
Vilanova de
Arousa
0 Terrón (Ravandeira)
360610161
Vilanova de
Arousa
Con da Mina
360610142
Vilanova de
Arousa
Aigrexa (A Basella)
360610132
Vilanova de
Arousa
A Braña
360610122
Vilanova de
Arousa
0 Bornal-O Fuciño do Porco
360610112
Vilanova de
Arousa
Mosqueiro (O Campamento)
360610102
Vilanova de
Arousa
As Sinas (Charliñas)
360610092
Vilanova de
Arousa
Pozo de Mar
360610072
Vilanova de
Arousa
Corón-Borreiros
360602003
Vilagarcía de
Arousa
Preguntoiro-Esquerda
360601002
Vilagarcía de
Arousa
Campanario
360600032
Vilagarcía de
Arousa
Canelas
360600021
Vilagarcía de
Arousa
A Concha
360600011
Vilagarcía de
Arousa
Compostela
150724061 Rianxo As Cunchas
150724021 Rianxo Tanxil
150724001 Rianxo Atorre
150113891 Boiro Mañóns
150113871 Boiro Ladeira do Chazo
150111001 Boiro Retorta
150113851 Boiro Carragueiros
Esquema Provisional de Temas Importantes 157

______________________________________________________________________
ZONAS DE BAÑO MARÍTIMAS (2003)
CÓDIGO CONCELLO PRAIA
150113796 Boiro Barraña-Río
150113793 Boiro Barraña-Esquerda
150113792 Boiro Barraña-Centro
150113794 Boiro Barraña - Dereita
150673691
Pobra do
Caramiñal (A)
Raposiños
150673631
Pobra do
Caramiñal (A)
Areal
150673543
Pobra do
Caramiñal (A)
Lombiña - Esquerda
150673544
Pobra do
Caramiñal (A)
Lombiña - Dereita
150673521
Pobra do
Caramiñal (A)
Illa
150673511
Pobra do
Caramiñal (A)
A Corna
150671001
Pobra do
Caramiñal (A)
A Barca
150733501 Ribeira A Corna
150733471 Ribeira 0 Porto
150733431 Ribeira Río Azor
150733423 Ribeira Coroso - Esquerda
150733422 Ribeira Coroso - Centro
150733361 Ribeira Area Secada
150733351 Ribeira Otouro
150733341 Ribeira A Ameixida
150733331 Ribeira Mosqueiros
150733321 Ribeira Castiñeiras
150733261 Ribeira 0 Castro
150733251 Ribeira A Catía
150733201 Ribeira Amuralla
150733143 Ribeira 0 Vilar - Esquerda
150733142 Ribeira 0 Vilar - Centro
150733131 Ribeira Corrubedo (Ladeira)
150733101 Ribeira 0 Prado
150733081 Ribeira Balieiros
150713069 Porto do Son Espiñeirido
150713019 Porto do Son As furnas
150713009 Porto do Son Río Sieira
150712989 Porto do Son Queiruga
150712969 Porto do Son Area Longa
150712931 Porto do Son Arnela
150712901 Porto do Son Fonforrón
150712861 Porto do Son Subigrexa
150712851 Porto do Son Cabeiro
150712843 Porto do Son A Aguieira-Esquerda
150712844 Porto do Son A Aguieira - Dereita
150712831 Porto do Son 0 Pozo
150712823 Porto do Son Coira-Entrepuntas-Esquerda
150712824 Porto do Son Coira-Entrepuntas-Dereita
150712781 Porto do Son A Gafa
150712773 Porto do Son A Ornanda-Esquerda
150712774 Porto do Son A Ornanda-Dereita
150712761 Porto do Son A Telleira
Esquema Provisional de Temas Importantes 158

______________________________________________________________________
ZONAS DE BAÑO MARÍTIMAS (2003)
CÓDIGO CONCELLO PRAIA
150712009 Porto do Son 0 Dique
150711001 Porto do Son Avila
150572741 Noia Boa Grande
150572731 Noia Boa Pequena
150572701 Noia Testal
150571001 Noia Taramancos
150622671 Outes Broña
150535001 Muros 0 Salto
150534001 Muros 0 Portiño do Maio
150533001 Muros 0 Espadanal
150532641 Muros Medrón-Uía
150532631 Muros Parameán (Esteiro)
150532621 Muros Agrocovo
150532611 Muros Somorto150
150532591 Muros Reimúndez
150532581 Muros Area Longa-Cabanas
150532561 Muros Seixal-Area do Medio
150532491 Muros Bornalle
150532479 Muros Liñares
150532469 Muros Ventín
150532451 Muros Area Triga
150532431 Muros A Rocha
150532421 Muros A Virxe do Camiño
150532411 Muros 0 Cabo (O Castelo)
150532401 Muros Avouga
150532393 Muros San Francisco - Esquerda
150532392 Muros San Francisco - Centro
150532381 Muros 0 Fogareiro
150532371 Muros A Areamaior
150532361 Muros
0 Porto do Ancoradoiro -
Lariño
150342151 Dumbría Ézaro
150232151 Cee Gures
150232141 Cee A Concha
150232111 Cee Estorde
150231001 Cee Lires
150282121 Corcubión Quenxe
150522021 Muxía Nemiña
150521991 Muxía Lourido
150521961 Muxía A Cruz
150521951 Muxía Espiñeirido
150521921 Muxía Area Maior (Os Muíños)
150521891 Muxía 0 Lago
150521001 Muxía Leis
150163001 Camariñas Lobeiras
150162001 Camariñas 0 Ariño
150161871 Camariñas A Areiña Branca
150161851 Camariñas Lingunde
150161841 Camariñas Area da Vila
150161821 Camariñas 0 Lago
150161761 Camariñas Arou
150161751 Camariñas Camelle
150161001 Camariñas Area Longa
150401741 Laxe Traba
Esquema Provisional de Temas Importantes 159

______________________________________________________________________
ZONAS DE BAÑO MARÍTIMAS (2003)
CÓDIGO CONCELLO PRAIA
150401731 Laxe Arnado-Boaño-Traba
150401721 Laxe Soesto
150401713 Laxe Laxe - Esquerda
150401712 Laxe Laxe-Centro
150681641 Ponteceso Balarés
150681631 Ponteceso A Ermida
150681621 Ponteceso Osmo
150681611 Ponteceso Arnela (Corme)
150681571 Ponteceso Niñóns
150431511
Malpica de
Bergantiños
Praiamaior
150191441 Carballo Razo
150191432 Carballo Baldaio - Centro
150191421 Carballo Pedra do Sal
150191001 Carballo Ría de Baldaio
150411403 Laracha Caión - Esquerda
150411404 Laracha Caión - Dereita
150051371 Arteixo 0 Reiro
150051366 Arteixo Barrañán-Río
150051364 Arteixo Barrañán-Dereita
150051351 Arteixo Valcobo
150051341 Arteixo A Hucha
150051331 Arteixo A Salsa
150051301 Arteixo Porto de Suevos
150051291 Arteixo Area Grande de Suevo
150051001 Arteixo Combouzas
150301243 Coruña (A) Riazor - Esquerda
150301244 Coruña (A) Riazor - Dereita
150301231 Coruña (A) Orzán
150301221 Coruña (A) Matadero
150301201 Coruña (A) As Lapas
150301191 Coruña (A) San Amaro
150301181 Coruña (A) Oza-Lazareto
150301001 Coruña (A) Portiño
150581176 Oleiros Santa Cristina-Río
150581174 Oleiros Santa Cristina-Dereita
150581163 Oleiros Bastiagueiro-Esquerda
150581164 Oleiros Bastiagueiro - Dereita
150581131 Oleiros Santa Cruz Porto
150581121 Oleiros Naval-Sta. Cruz
150581091 Oleiros Mera
150581071 Oleiros Espiñeiro
150581001 Oleiros Penatouro
150753001 Sada Morazón
150752001 Sada Lourido
150751041 Sada Cirro
150751031 Sada San Pedro
150751021 Sada Arnela
150751003 Sada Sada (Nova)-Esquerda
150751002 Sada Sada (Río)-Centro
150751001 Sada Sada (Delicias)-Dereita
150080993 Bergondo Gandarío - Esquerda
150080994 Bergondo Gandarío - Dereita
150080963 Bergondo 0 Pedrido - Esquerda
Esquema Provisional de Temas Importantes 160

______________________________________________________________________
ZONAS DE BAÑO MARÍTIMAS (2003)
CÓDIGO CONCELLO PRAIA
150080964 Bergondo 0 Pedrido - Dereita
150480951 Miño Alameda
150480941 Miño A Ribeira (Miño Pequena)
150480933 Miño Miño Grande - Esquerda
150480934 Miño Miño Grande - Dereita
150480903 Miño Perbes - Andahío - Esquerda
150480904 Pontedeume Perbes - Andahío - Dereita
150691001 Pontedeume Sopazos
150690871 Pontedeume Ver
150690861 Pontedeume Centroña
150151001 Cabanas Chamoso
150150851 Cabanas A Magdalena
150352001 Fene Maniños
150351001 Fene Barallobre
150350831 Fene Almieiras
150350821 Fene Coído
150350811 Fene Río Sandeu
150040761 Ares Raso - Seselle
150040751 Ares Ares
150363001 Ferrol Esmelle
150362001 Ferrol Ovilar
150361001 Ferrol Caranza
150360691 Ferrol A Graña
150360661 Ferrol Cariño
150360631 Ferrol Doniños
150360611 Ferrol San Xurxo
150360601 Ferrol A Fragata
150360591 Ferrol Cobas
150360561 Ferrol Santa Comba
150360531 Ferrol Ponzos
150872001 Valdoviño Mourillá (Os Botes)
150870511 Valdoviño Campelo
150870501 Valdoviño Meirás
150870441 Valdoviño Frouxeira
150870401 Valdoviño Pantín
150870381 Valdoviño Baleo
150870361 Valdoviño Villarrube
150220343 Cedeira Magdalena-S. Isidro- Esquerda
150220342 Cedeira Magdalena-Volta-Centro
150220331 Cedeira Area Longa
159015001 Cariño Puntal
159014001 Cariño Punta de Sismunde
159013001 Cariño Peiral
159010322 Cariño Basteira-A Concha-Centro
159010324 Cariño Basteira-A Concha - Dereita
159010301 Cariño Fornos
159010281 Cariño Figueiras
150610261 Ortigueira Morouzos
150610231 Ortigueira A Concha
150610211 Ortigueira San Antonio
150610191 Ortigueira Bimbeiro
150440041 Mañón Esteiro
150440033 Mañón Bares - Esquerda
Esquema Provisional de Temas Importantes 161

______________________________________________________________________
ZONAS DE BAÑO MARÍTIMAS (2003)
CÓDIGO CONCELLO PRAIA
150440032 Mañón Bares - Centro
150440021 Mañón Vilela
270640651 Vicedo (O) Xilloi
270640631 Vicedo (O) Areagrande
270640591 Vicedo (O) Abrela
270640701 Vicedo (O) Arealonga
270660561 Viveiro Sacido
270660543 Viveiro Covas-Esquerda
270660544 Viveiro Covas - Dereita
270660521 Viveiro Area
270250491 Xove Esteiro
270250461 Xove Portocelo
270250441 Xove Moras
270250431 Xove Lago
270130421 Cervo 0 Torno
270130411 Cervo Cubelas
270130391 Cervo Rueta
279022001 Burela 0 Cantiño
279021001 Burela 0 Portelo
279020381 Burela Amarosa
279020371 Burela Ril
270190341 Foz Areoura
270190271 Foz As Polas
270190261 Foz Arealonga
270190241 Foz Pampillosa
270190221 Foz Peizás
270190211 Foz Llas
270190201 Foz A Rapadoira
270051001 Barreiros Coto
270050181 Barreiros Altar
270050171 Barreiros San Bartolo
270050161 Barreiros Acantilado - Remior
270050151 Barreiros Fontela - Valea
270050141 Barreiros Lóngara
270050131 Barreiros As Pasadas
270050121 Barreiros Arealonga (S.M.Reinante)
270510111 Ribadeo As Catedrais
270510101 Ribadeo Esteiro
270510071 Ribadeo Os Castros - Illas
270510051 Ribadeo Cabalar-Xuncos
270510031 Ribadeo Rocas Blancas
270510021 Ribadeo 0 Cargadeiro
270510011 Ribadeo Os Bloques
Táboa 4.23. Zonas de baño marítimas de Galicia-Costa no ano 2003.
Fonte: Informe Resumo dos Artigos 5 e 6 da DMA.
Esquema Provisional de Temas Importantes 162

______________________________________________________________________
4.2.4. Zonas sensibles no que a nutrientes respecta, incluídas as zonas
declaradas vulnerables en virtude da Directiva 91/676/CEE e as zonas
declaradas sensibles no marco da Directiva 91/271/CEE.
Mediante Resolución de 12 de abril de 2000 sobre declaración de zonas
vulnerables na Comunidade Autónoma de Galicia, declárase a non
existencia de zonas vulnerables.
Na Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa soamente existe unha
zona declarada como zona sensible baixo o marco da Directiva
91/271/CEE, e correspóndese coa ría de Pontevedra. Esta foi declarada
por resolución do Presidente de Augas de Galicia do 22 de maio de
2001.
ZONA SENSIBLE
CÓDIGO DENOMINACIÓN
DATA
DA DECLARACIÓN
PROVINCIA
ZS001 Ría de Pontevedra 22/05/2001 Pontevedra
Táboa 4.24. Zona declarada como zona sensible baixo o marco da Directiva
91/271/CEE. Fonte: Informe Resumo dos Artigos 5 e 6 da DMA.
4.2.5. Zonas designadas para a protección de hábitats ou especies
cando o mantemento ou a mellora do estado das augas constitúa un
factor importante da súa protección incluídos os lugares Natura 2000
pertinentes designados no marco da Directiva 92/43/CEE e a Directiva
79/409/CEE.
Estas zonas protexidas son aquelas declaradas de protección de hábitats ou
especies nas que o mantemento ou mellora do estado da auga constitúa un
factor importante da súa protección, incluídos os Lugares de Importancia
Comunitaria (LIC), Zonas de Especial Protección para as Aves (ZEPA) e Zonas
Especiais de Conservación (ZEC) integrados na rede Natura 2000, designados
no marco da Directiva 92/43/CEE e a Directiva 79/409/CEE.
Esquema Provisional de Temas Importantes 163

______________________________________________________________________
CÓDIGO
ZONAS DE ESPECIAL PROTECCIÓN PARA AS AVES (ZEPAS)
DATA DA TERMOS
DENOMINACIÓN
PROVINCIA SUPERFICIE
DECLARACIÓN MUNICIPAIS
(Ha)
ES0000001 Illas Cíes 24/02/1988 Vigo Pontevedra 990
ES0000085 Ribadeo 12/01/90 Ribadeo e Trabada Lugo 614
ES0000086
Ría de Ortigueira e
Ladrido
12/01/90 Cariño e Ortigueira A Coruña 3.025
ES0000087
Complexo intermareal
Cambados, O Grove,
Umia - O Grove, A
Isla de Arousa,
Lanzada, punta 2/01/90
Pontevedra
Meaño, Ribadumia e
Carreirón e lagoa
Sanxenxo
Bodeira
2.813
ES0000254 Costa da Morte (Norte) 3/07/2001 Bueu Pontevedra 924
Cabana de
Bergantiños,
ES0000176 Illa de Ons 19/06/2003
Camariñas, Carballo,
Laxe, Malpica de
A Coruña 7.962
Bergantiños e
Ponteceso
ES0000258
Costa de Ferrolterra -
Ferrol, Narón e
19/06/2003
Valdoviño
Valdoviño
A Coruña 4.266
ES0000313
Complejo litoral de
Corrubedo
19/06/2003 Ribeira A Coruña 971
ES0000372
Costa da Mariña
Cervo, O Vicedo,
2/04/2004
occidental
Viveiro e Xove
Lugo 2.169
ES0000373 Ría de Foz 2/04/2004 Barreiros e Foz Lugo 564
Táboa 4.25. Zonas de Especial Protección para as Aves (ZEPAS) designadas baixo o
marco da Directiva 79/409/CEE en Galicia-Costa.
Fonte: Informe Resumo dos Artigos 5 e 6 da DMA.
LUGARES DE IMPORTANCIA COMUNITARIA (LIC)
LIC
CÓDIGOLONXITUDE LATITUDESUPERFICIE (Ha)
A Coruña
Ortigueira-Mera ES1110001 W 7 51 N 43 41 3.868
Costa Ártabra ES1110002 W 8 10 N 43 36 7.546
Fragas do Eume ES1110003 W 7 58 N 43 22 9.127
Encoro de Abegondo-Cecebre ES1110004 W 8 17 N 43 16 493
Costa da Morte ES1110005 W 8 55 N 43 14 11.809
Complexo húmido de Corrubedo ES1110006 W 9 2 N 42 34 9.263
Betanzos-Mandeo ES1110007 W 8 12 N 43 20 1.020
Carnota-Monte Pindo ES1110008 W 9 6 N 42 51 4.674
Costa de Dexo ES1110009 W 8 19 N 43 24 347
Estaca de Bares ES1110010 W 7 42 N 43 45 852
Esteiro do Tambre ES1110011 W 8 55 N 42 47 1.581
Monte e lagoa de Louro ES1110012 W 9 7 N 42 46 1.096
Xubia-Castro ES1110013 W 8 1 N 43 28 2.074
Serra do Careón ES1110014 W 7 57 N 42 55 6.662
Río Anllóns ES1110015 W 8 46 N 43 13 162
Río Tambre ES1110016 W 8 18 N 43 0 583
Lugo
Río Eo ES1120002 W 7 1 N 43 32 781
As Catedrais ES1120005 W 7 6 N 43 33 297
Monte Faro ES1120008 W 7 33 N 42 37 2.988
Monte Maior ES1120009 W 7 32 N 43 38 1.247
Ría de Foz-Masma ES1120011 W 7 15 N 43 33 643
Río Landro ES1120012 W 7 36 N 43 39 127
Río Ouro ES1120013 W 7 17 N 43 35 109
Serra do Xistral ES1120015 W 7 33 N 43 27 22481
Costa da Mariña occidental ES1120017 W 7 33 N 43 42 491
Esquema Provisional de Temas Importantes 164

______________________________________________________________________
LUGARES DE IMPORTANCIA COMUNITARIA (LIC)
LIC
CÓDIGOLONXITUDE LATITUDESUPERFICIE (Ha)
Pontevedra
Illas Cíes ES0000001 W 8 54 N 42 13 990
Sistema fluvial Ulla-Deza ES1140001 W 8 20 N 42 47 1.633
Río Lérez ES1140002 W 8 34 N 42 29 149
A Ramallosa ES1140003 W 8 49 N 42 6 92
Complexo Ons-O Grove ES1140004 W 8 52 N 42 27 7.607
Brañas de Xestoso ES1140008 W 8 20 N 42 41 1.077
Cabo Udra ES1140009 W 8 49 N 42 40 623
Costa da Vela ES1140010 W 8 51 N 42 15 1.419
Illas Estelas ES1140012 W 8 51 N 42 8 725
Serra do Candán ES1140013 W 8 14 N 42 34 10.699
Serra do Cando ES1140014 W 8 23 N 42 28 5.458
Sobreirais do Arnego ES1140015 W 8 6 N 42 46 1.124
Enseada de San Simón ES1140016 W 8 38 N 42 18 2.218
Táboa 4.26. Zonas Especiales de Conservación designadas baixo o marco da Directiva
92/43/CEE en Galicia-Costa. Fonte: Informe Resumo dos Artigos 5 e 6 da DMA.
DENOMINACIÓN
Ría de Ortigueira
e Ladrido
Lagoa e areal
de Valdoviño
CÓDIGO
Ría de Ribadeo 3
Complexo das praias,
lagoa e duna de
Corrubedo
Complexo intermareal
Umia-O Grove,
A Lanzada, Punta
Carreirón e lagoa
Bodeira
1
2
4
5
HUMEDAIS RAMSAR
MUNICIPIO COORDENADA
(PROVINCIA) X (FUSO 29)
Cariño e Ortigueira
(A Coruña)
Valdoviño
(A Coruña)
Ribadeo e Trabada
(Lugo)
Ribeira
(A Coruña)
Illa de Arousa,
Cambados,
Ribadumia, Meaño,
Sanxenxo e O Grove
(Pontevedra)
COORDENADA
Y (FUSO 29)
SUPERFICIE
(Ha.)
OUTRAS
PROTECCIÓNS
592.775 4.838.764 2.985.28 ZEPA
567.484 4.828.347 740,70 ZEPA
657.793 4.820.000 563,44 ZEPA
497.797 4.712.289 982,90 PARQUE NATURAL
512.803 4.701.591 2476,72 ZEPA
Táboa 4.27. Humedais Protexidos en Galicia-Costa regulados por el Decreto 110/2004,
de 27 de maio. Fonte: Informe Resumo dos Artigos 5 e 6 da DMA.
Esquema Provisional de Temas Importantes 165

______________________________________________________________________
4.2.6. Espazos naturais protexidos segundo a lei 9/2001 de Conservación
da natureza.
Considéranse as seguintes figuras de protección:
• Reserva Natural.
• Parques.
• Monumento Natural.
• Paisaxe protexida.
• Zona de especial protección dos valores naturais.
• Espazo natural de interés local.
• Espazo privado de interés natural.
• Zona de especial protección dos valores naturais.
Esquema Provisional de Temas Importantes 166

______________________________________________________________________
5. TEMAS IMPORTANTES.
5.1. IDENTIFICACIÓN DE TEMAS IMPORTANTES.
Enténdese por Tema Importante en Materia de Xestión de Augas, a
efectos do Esquema de Temas Importantes (ETI) as cuestións que
poñen en risco o cumprimento dos obxectivos da planificación.
Devanditas cuestións pódense agrupar en catro categorías:
• Incumprimento de obxectivos medioambientais.
• Atención ás demandas e á racionalidade do uso.
• Fenómenos adversos ou accidentes.
• Coñecemento e gobernanza.
Terase en conta a repercusión global das cuestións importantes sobre a
Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa á hora de ordenar, priorizar
e seleccionar os temas importantes.
Os temas que aquí se van formular correspóndense soamente cunha
proposta preliminar, que servirá de base para presentar ante as Mesas
Territoriais e expoñer publicamente. Dos resultados destes procesos
xunto cos de participación pública elaborarase o esquema de temas
importantes definitivo e completo.
No ANEXO A especifícase o procedemento seguido na selección das
cuestións importantes.
Os problemas que se identificaron para o ámbito Demarcación
Hidrográfica de Galicia-Costa no esquema de temas importantes
provisional expóñense nun formato de fichas coa idea de mostrar
esquematicamente estes aspectos. A relación de fichas inclúese no
ANEXO B do presente documento.
Esquema Provisional de Temas Importantes 167

______________________________________________________________________
Deste xeito, para cada cuestión importante desenvolvéronse os
seguintes puntos:
• Caracterización e localización do problema.
• Autoridades competentes con responsabilidade na cuestión.
• Principais efectos sobre as masas de auga.
• Obxectivos que se pretenden alcanzar coa planificación.
• Liñas de actuación.
A continuación, nos seguintes apartados indícanse os principais
aspectos das fichas comentadas.
5.2. CUMPRIMENTO DE OBXECTIVOS MEDIOAMBIENTAIS.
Os temas importantes seleccionados pola súa relación co cumprimento
de obxectivos medioambientais son os seguintes:
• Alteracións por presións hidromorfolóxicas en masas de auga
superficiais continentais.
• Alteracións por presións hidromorfolóxicas en masas de auga
superficiais de transición e costeiras.
• Uso hidroeléctrico.
• Extracción de auga superficial.
• Caudais ecolóxicos.
• Saneamento das aglomeracións urbanas e da poboación
dispersa.
• Contaminación por vertidos industriais.
Esquema Provisional de Temas Importantes 168

______________________________________________________________________
• Contaminación de orixe agrícola e gandeiro.
• Outras fontes de contaminación.
• Eutrofización de encoros.
• Invasión de especies alóctonas.
• Sobreexplotación de pesca e marisqueo nas masas de auga de
transición e costeiras.
Como se comentou anteriormente, estas cuestións importantes
detállanse no Anexo B. Nos apartados seguintes imos expoñer os
principais aspectos destes temas de forma sintetizada.
5.2.1. Alteracións por presións hidromorfolóxicas en masas de auga
superficiais continentais.
As masas de auga continentais da Demarcación Hidrográfica de
Galicia-Costa albergan sobre as súas augas superficiais numerosas
infraestruturas hidromorfolóxicas que rompen a continuidade fluvial e
alteran a morfoloxía da canle, sometendo a estas masas a un risco de
incumprimento dos obxectivos medioambientais contemplados na
Directiva Marco da Auga.
Este tipo de infraestruturas poden ocasionar un cambio substancial na
natureza da masa de auga ata o punto de impedir o logro do bo
estado ecolóxico. Neste caso, débese caracterizar a esta masa como
unha masa de auga moi modificada da cal o obxectivo
medioambiental debe ser alcanzar o bo potencial ecolóxico.
As alteracións do réxime hidromorfolóxico das masas de auga
continentais identificadas na demarcación poden producirse a causa
de presións por infraestruturas deste tipo:
Esquema Provisional de Temas Importantes 169

______________________________________________________________________
• Transversais: presas e azudes.
• Lonxitudinais: canalizacións, conducións e proteccións de marxes.
• Enchedura da mina de As Pontes de García Rodríguez.
A afección ao medio pola existencia deste tipo de obras pode ser de
natureza variada, provocando a perda de hábitats e empobrecemento
das comunidades biolóxicas:
• Efecto barreira para as comunidades de peixes, tanto no seu
movemento ascendente como descendente.
• Remansamento dos cursos de auga fluviais coa correspondente
modificación das características dos ecosistemas.
• Redución do transporte de sedimentos e nutrientes ao longo do
río.
• Diminución de caudais augas abaixo da infraestrutura transversal.
• Descontinuidade lonxitudinal do sistema fluvial e desconexión da
canle coas súas ribeiras e chairas de asolagamento.
• Descontinuidade vertical entre a canle e o medio hiporreico e
acuíferos locais.
5.2.2. Alteracións por presións hidromorfolóxicas en masas de auga
superficiais de transición e costeiras.
Nas masas de auga de transición e costeiras da Demarcación
Hidrográfica de Galicia-Costa localízanse numerosas infraestruturas
hidromorfolóxicas modificando a morfoloxía natural das masas e
expoñéndoas a un risco de incumprimento dos obxectivos
medioambientais esixidos pola Directiva Marco da Auga.
Esquema Provisional de Temas Importantes 170

______________________________________________________________________
Cando estas obras introducen unha transformación substancial nas
características orixinais do medio pode levar consigo a que se impida a
consecución do bo estado ecolóxico da masa de auga. Nestas
circunstancias pódese caracterizar á masa como masa de auga moi
modificada esixíndolle que alcance o bo potencial ecolóxico.
Xeralmente as infraestruturas situadas nas masas de auga de transición
e costeiras que poden orixinar alteracións das mesmas correspóndense
con ocupacións e illamentos de zonas intermareais, praias artificiais e
rexeneradas, canalizacións, diques de condución, estruturas
lonxitudinais de defensa, proteccións de marxes, esclusas, portos,
peiraos portuarios e espigóns.
Os principais efectos negativos sobre as masas de auga a causa destas
presións son a modificación da profundidade, das características do
substrato, da natureza da zona de oscilación da marea e do fluxo da
auga, ou da disposición da zona ribeirá intermareal.
5.2.3. Uso hidroeléctrico.
A demanda de auga para a produción de enerxía hidroeléctrica é moi
importante na Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa,
atopándose numerosos aproveitamentos hidroeléctricos sobre as masas
de auga ao longo do territorio.
As principais afeccións sobre os hábitats ripícolas como consecuencia
da explotación hidroeléctrica son:
• Efecto barreira a consecuencia da infraestrutura hidromorfolóxica
transversal, impedindo o movemento, tanto ascendente como
descendente, da fauna piscícola.
Esquema Provisional de Temas Importantes 171

______________________________________________________________________
• Alta mortalidade de peixes ao introducirse nas canles de
derivación e turbinas.
• Cambios potencialmente considerables no tramo augas abaixo
da saída do caudal turbinado, ocasionando erosión na canle e
arrastre de biota.
• Alteración do réxime de caudais naturais debido á detracción da
auga e incumprimento do réxime de caudais ecolóxicos.
5.2.4. Extracción de auga superficial.
No ámbito de Galicia-Costa o principal recurso dispoñible para a
satisfacción das demandas de auga é a auga superficial.
Soamente se tiveron en conta as extraccións destinadas aos usos
consuntivos, como o abastecemento urbano e as captacións veciñais,
xa que é a información coa que se conta.
Así mesmo, existen tamén outros usos consuntivos como é o industrial
(incluíndo a auga para refrixeración de centrais térmicas), o regadío e a
cabana gandeira.
A extracción de auga superficial pode someter á masa de auga a un
risco de incumprir os obxectivos medioambientais establecidos pola
Directiva Marco da Auga xa que pode provocar as seguintes afeccións:
• Redución significativa dos caudais naturais con risco de non
respectar os caudais ecolóxicos. Así mesmo, polas posibles
sinerxías con outros problemas, pode afectar en diferentes
magnitudes aos ecosistemas, aos procesos de dilución de
contaminantes, procesos de depuración natural, conservación do
leito do río, etc.
Esquema Provisional de Temas Importantes 172

______________________________________________________________________
• Desequilibrios temporais e espaciais a causa da sobreexplotación,
afectando aos hábitats acuáticos e provocando unha
desatención na garantía de subministración en épocas de seca.
5.2.5. Caudais ecolóxicos.
Actualmente, na Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa, non
existe definido un réxime de caudais ecolóxicos para as masas de auga
superficiais continentais e de transición. Polo que é primordial levar a
cabo a definición do réxime de caudais mínimos medioambientais
esixidos aos aproveitamentos de auga e unha vez fixado, realizar un
seguimento e control do cumprimento destes caudais.
O réxime de caudais ecolóxicos a incluír no Plan Hidrolóxico débese
establecer de modo que permita alcanzar o bo estado ou o bo
potencial ecolóxico nas masas de auga.
Así mesmo, cabe a posibilidade de definir un réxime de caudais mínimos
menos esixente para secas prolongadas e para aquelas masas moi
alteradas hidroloxicamente.
O establecemento do réxime de caudais ecolóxicos realizarase nestas
tres fases:
• Desenvolvemento de estudos técnicos que determinen os
elementos do réxime de caudais ecolóxicos en todas as masas de
auga.
• Proceso de concertación para aqueles casos que condicionen
significativamente as asignacións e reservas do plan hidrolóxico.
• Proceso de implantación de todos os compoñentes do réxime de
caudais ecolóxicos e o seu seguimento para a adaptación.
Esquema Provisional de Temas Importantes 173

______________________________________________________________________
5.2.6. Saneamento das aglomeracións urbanas e da poboación
dispersa.
Partindo da base de datos de vertidos autorizados e en trámite de
Augas de Galicia identificáronse no ámbito da Demarcación
Hidrográfica de Galicia-Costa as masas de auga superficiais, tanto
continentais como de transición e costeiras, que se atopan en risco
potencial de incumprir os obxectivos medioambientais esixidos pola
DMA.
Estas masas vense sometidas a contaminación puntual por diferentes
tipos de vertidos derivados dos núcleos urbanos e industriais cun mesmo
punto de tratamento insuficiente.
Devanditos vertidos residuais poden estar compostos
fundamentalmente por cargas contaminantes biodegradables e con
contido en nitróxeno e fósforo.
As principais afeccións sobre o medio hídrico a causa deste tipo de
contaminación son:
• Alta concentración de materia orgánica sobre o medio hídrico
derivada dos vertidos biodegradables. Este feito ocasiona un
desequilibrio no ecosistema xa que a descomposición da materia
orgánica require o osíxeno disolto na auga necesario para o
desenvolvemento dos organismos.
• Altas concentracións de nutrientes, en concreto, de nitróxeno e
fósforo, podendo orixinar procesos de eutrofización.
Esquema Provisional de Temas Importantes 174

______________________________________________________________________
5.2.7. Contaminación por vertidos industriais.
Na Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa existe unha importante
actividade industrial que xera gran cantidade de carga contaminante
sobre as masas de auga.
En base aos datos de vertidos autorizados e en trámite de Augas de
Galicia identificáronse no ámbito da Demarcación Hidrográfica de
Galicia-Costa as masas de auga superficiais, tanto continentais como
de transición e costeiras, que se atopan en risco potencial de incumprir
os obxectivos medioambientais esixidos pola DMA.
Estas masas vense sometidas a contaminación puntual por vertidos
biodegradables, con contido en nitróxeno e fósforo, non
biodegradables e industriais con contido en substancias perigosas.
Os diferentes tipos de substancias que conteñen as cargas
contaminantes vertidas ás masas de auga poden afectar ao hábitat
acuático nos seguintes aspectos:
• Desequilibrio nos ecosistemas hídricos pola alta concentración de
materia orgánica derivada dos vertidos biodegradables. Este
desequilibrio prodúcese pola descomposición da materia
orgánica que require o osíxeno disolto na auga necesario para o
desenvolvemento dos organismos.
• Procesos de eutrofización orixinados pola alta concentración de
nutrientes, en concreto, de nitróxeno e fósforo.
• Deterioración da calidade da auga polo incremento da
temperatura da auga, do pH, de sólidos en suspensión, aparición
de radioactividade, etc. Estas alteracións pódense producir por
Esquema Provisional de Temas Importantes 175

______________________________________________________________________
unha alta concentración de substancias industriais non
biodegradables no medio hídrico.
• Deterioración da calidade do medio ambiente e da saúde das
persoas por unha alta concentración de substancias perigosas.
5.2.8. Contaminación de orixe agrícola e gandeiro.
Na Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa, as actividades
agrícolas e gandeiras teñen unha relevancia importante dentro das
zonas rurais.
No sector gandeiro destaca a especialización en vacún de leite sobre o
resto das orientacións produtivas.
O sector agrícola caracterízase por destinarse ao cultivo de forraxes e
cereais para autoconsumo das explotacións.
A incidencia destas dúas actividades asóciase a problemas de
contaminación difusa.
A contaminación derivada das labores agrícolas orixínase por lixiviados
procedentes do exceso de fertilización dos cultivos e polo emprego
excesivo de produtos fitosanitarios.
En cambio, os problemas de contaminación gandeira son debidos á
práctica de fertilizado por esparexemento de dexeccións gandeiras ou
das perdas dos tanques de almacenamento dos efluentes gandeiros.
Os principais efectos negativos deste tipo de contaminación difusa
sobre o medio son:
• Procesos de eutrofización orixinados pola alta concentración de
nitratos e fosfatos procedentes do fertilizado por fertilizantes
Esquema Provisional de Temas Importantes 176

______________________________________________________________________
inorgánicos e orgánicos, así como provenientes dos tanques de
almacenamento.
• Deterioración da calidade da auga e dos ecosistemas asociados
pola presenza de substancias existentes nos praguicidas.
5.2.9. Outras fontes de contaminación.
Neste tema trátanse os problemas asociados a fontes de
contaminación procedentes de piscifactorías, de explotacións mineiras
e das características xeolóxicas da conca.
As principais cargas contaminantes que xera a acuicultura continental e
mariña están compostas por altas concentracións de materia orgánica,
con contido en nitróxeno e fósforo, e outras substancias derivadas dos
vertidos industriais non biodegradables.
As afeccións que causan ao medio son as mesmas que as descritas en
outros temas anteriores.
En canto aos recursos mineiros, pódese destacar dentro da
demarcación, as explotacións mineiras de lignitos asociadas ás centrais
térmicas de As Pontes de García Rodríguez e Meirama. Así mesmo, na
demarcación tamén son relevantes as extraccións de recursos mineiros
non destinados á produción enerxética.
Os principais efectos contaminantes sobre as masas de auga superficiais
e subterráneas xorden fundamentalmente pola contaminación
atmosférica por po e dos lixiviados con contido en metais e impurezas
perigosas procedentes da explotación.
Por último, cabe destacar o problema xurdido no sistema de
explotación 13 a consecuencia das características xeolóxicas da
conca. Devandita conca caracterízase por presentar un substrato rico
Esquema Provisional de Temas Importantes 177

______________________________________________________________________
en piritas, con alta concentración de xofre, co risco de trasladar esta
acidez á masa de auga ao realizar movementos de terra que poñan en
contacto a auga pluvial coas propiedades do substrato.
Os efectos negativos sobre o medio hídrico son principalmente a morte
da fauna acuática debido ao incremento da acidez.
5.2.10. Eutrofización de encoros.
Os principais focos de eutrofización nos encoros da Demarcación
Hidrográfica de Galicia-Costa son os vertidos de nitratos e fosfatos
procedentes das actividades agrícolas, gandeiras e urbanas.
Na demarcación identificouse este problema no encoro de Caldas, o
cal se ve sometido ultimamente á proliferación recorrente de
cianobacterias do xénero Mycrocystis, repercutindo negativamente
sobre a calidade da masa de auga.
5.2.11. Invasión de especies alóctonas.
A presenza deste problema sobre os ecosistemas pertencentes á
Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa é considerable, variando a
súa importancia segundo a representación da especie sobre os
ecosistemas hídricos.
A eliminación das especies invasoras que afectan aos hábitats
acuáticos é un obxectivo fundamental da planificación hidrolóxica.
A continuación puntualízanse as principais afeccións deste problema,
supoñendo unha perda importante de biodiversidade dos hábitats
naturais ata o punto de extinguir ou reducir a abundancia e/ou área de
distribución de certos taxons:
• Depredación e hibridación (perda de identidade xenética) con
especies naturais.
Esquema Provisional de Temas Importantes 178

______________________________________________________________________
• Transmisión de pragas e enfermidades.
• Alteración do hábitat.
• Competencia polos recursos ou polo espazo.
5.2.12. Sobreexplotación de pesca e marisqueo nas masas de auga de
transición e costeiras.
A Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa presenta, debido á súa
gran extensión de costa e numerosas rías, unha importante riqueza
pesqueira e de marisqueo.
A causa das actividades de pesca e marisqueo as masas de auga de
transición e costeiras vense sometidas ás seguintes afeccións:
• Esgotamento dos bancos de pesca e de marisco a causa da
sobreexplotación dos recursos mariños levando consigo a unha
deterioración das masas de auga de transición e costeiras.
• Erosión e degradación dos leitos mariños debido ao emprego de
técnicas de pesca inadecuadas, repercutindo negativamente na
calidade dos ecosistemas afectados.
5.3. ATENCIÓN DE DEMANDAS E RACIONALIDADE DO USO.
Os temas importantes seleccionados pola súa relación co cumprimento
de obxectivos medioambientais son os seguintes:
• Abastecemento urbano e poboación dispersa.
• Outros usos (industria, regadío e gandaría, piscifactorías,
navegación, usos lúdicos).
Esquema Provisional de Temas Importantes 179

______________________________________________________________________
• Cuestións económicas e recuperación de custos dos servizos da
auga.
No Anexo B pódense consultar máis detalladamente estes temas. A
continuación expóñense, de forma concisa, os aspectos máis
importantes de devanditos problemas.
5.3.1. Abastecemento urbano e poboación dispersa.
O abastecemento urbano no ámbito da Demarcación Hidrográfica de
Galicia-Costa caracterízase por comprender unha gran variedade de
destinos, dende o sector doméstico, industrial, servizos públicos, etc.,
polo que é primordial mellorar o coñecemento da demanda existente.
A demanda de abastecemento urbano concéntrase nas zonas
costeiras (excepto a cidade de Santiago de Compostela) e mostra
valores punta nos meses de verán cando a dispoñibilidade hídrica é
menor.
A parte do problema da escaseza do recurso na época estival,
dedúcese que existen problemas de falta de recursos regulados
(depéndese de captacións directas de recursos superficiais ou de
mananciais) e dependencia dun só sistema de abastecemento sen
conexión a redes subsidiarias nin pertenza a sistemas unificados como os
xestionados por consorcios e mancomunidades.
Así mesmo existen problemas de calidade na subministración e na
eficiencia dos sistemas de distribución.
Débese levar a cabo unha actualización da estimación das demandas
actuais e futuras, así como mellorar o coñecemento dos recursos
hídricos dispoñibles na demarcación.
Esquema Provisional de Temas Importantes 180

______________________________________________________________________
A isto súmase a necesidade de considerar o réxime de caudais
ecolóxicos.
A xestión da demanda de abastecemento de auga debe
desenvolverse baixo os principios de sostibilidade e uso racional,
aplicando para a súa consecución os instrumentos axeitados.
5.3.2. Outros usos (industria, regadío e gandaría, piscifactorías,
navegación, usos lúdicos).
A atención das demandas de auga relacionadas con outros usos, onde
se engloban as industrias con toma propia, o regadío, os usos gandeiros,
as piscifactorías e os usos recreativos, debe ser satisfactoria dende unha
perspectiva de sostibilidade.
Os principais problemas xorden dun incumprimento do réxime de
caudais ecolóxicos, dun incremento da temperatura da auga restituída
(para o caso das centrais térmicas e as piscifactorías, as cales o uso da
auga é non consuntivo).
Os usos lúdicos orixinan problemas de compatibilización pola
coincidencia estacional dos usuarios, conflictos relacionados con
vertidos e perda da calidade da auga e dos ecosistemas.
5.3.3. Cuestións económicas e recuperación de custos dos servizos da
auga.
O servizo de abastecemento e saneamento da Demarcación Hidrográfica
de Galicia-Costa cobre as seguintes asistencias:
• A captación, almacenamento e transporte a través de redes
principais de augas superficiais.
• A distribución de auga potable, recollida, tratamento e
depuración de augas residuais urbanas.
Esquema Provisional de Temas Importantes 181

______________________________________________________________________
• Os servizos prestados con augas subterráneas.
• Os servizos da auga na agricultura e gandaría.
En canto á primeira categoría cabe mencionar que na demarcación
non se recuperan os custos vía tarifas dos custos incorridos na prestación
dos servizos.
O segundo tipo de servizo presenta estruturas de tarifas pouco
axeitadas, tanto dende o punto de vista da igualdade como do
estímulo do aforro.
A recuperación de custos no terceiro caso é completa.
A última clase de asistencia lévase a cabo nun sector onde predomina
un abastecemento mediante fontes propias; isto leva consigo que os
custos da auga sexan soportados polos usuarios, excepto no caso das
comunidades de regadores que esixen nalgunha ocasión unha
pequena achega do mantemento das infraestruturas.
Para mellorar a recuperación de custos dos servizos da auga pódense
aplicar tarifas de abastecemento, canons de saneamento dos servizos
de recollida e tratamento de augas residuais urbanas, así como os
canons de vertido.
5.4. FENÓMENOS ADVERSOS E ACCIDENTES.
Os temas importantes seleccionados pola súa relación co cumprimento
de obxectivos medioambientais son os seguintes:
• Delimitación e xestión de zonas asolagables.
• Secas.
• Incendios.
Esquema Provisional de Temas Importantes 182

______________________________________________________________________
• Contaminación accidental.
• Seguridade das infraestruturas.
No Anexo B pódense consultar máis detalladamente estes temas. A
continuación expóñense, de forma concisa, os aspectos máis
importantes de devanditos problemas.
5.4.1. Delimitación e xestión de zonas asolagables.
As enchentes son un fenómeno natural asociado a réximes
pluviométricos extraordinarios e propios dunha dinámica fluvial que
require un gran interese ao xerar situacións que poden por en perigo
vidas humanas e comportar graves danos materiais.
O problema dos asolagamentos foise incrementando nos últimos
tempos a consecuencia da ocupación de zonas asolagables, sobre
todo en tramos con presións urbanísticas significativas, por unha
carencia de delimitación do Dominio Público Hidráulico.
No Plan Hidrolóxico de Galicia-Costa vixente defínense as zonas con
risco potencial de asolagamento. Así mesmo, Augas de Galicia está
levando a cabo estudos en tramos de asolagamento frecuente.
As enchentes teñen unha función ecolóxica para a dinámica fluvial e a
súa mobilidade, a saúde e rexeneración de ecosistemas, aínda que en
función da súa intensidade e frecuencia poden orixinar danos materiais
e humanos.
A DMA ten como fin paliar os efectos das asolagamentos. Para mitigar
os problemas derivados das asolagamentos adoptouse, a nivel
comunitario, a Directiva 2007/60/CE do 23 de outubro de 2007 relativa á
avaliación e xestión dos riscos de asolagamento.
Esquema Provisional de Temas Importantes 183

______________________________________________________________________
5.4.2. Secas.
A seca é un fenómeno extremo no que os límites xeográficos e
temporais son difíciles de determinar e que pode dar lugar a danos
medioambientais e afeccións no abastecemento a poboacións.
Na Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa os maiores problemas
xorden a causa da escaseza de auga na época estival ante as cíclicas
situacións de secas, pero ocasionada fundamentalmente pola falta de
regulación dos recursos e polo incremento da demanda de auga co
motivo da afluencia de turistas.
Os episodios de seca poden causar importantes afeccións
medioambientais xa que os hábitats acuáticos ven minguada
significativamente a entrada de achegas hídricas ao ecosistema.
Esta demarcación non conta con ningún plan especial de actuación en
situacións de alerta e eventual seca, polo que para lograr os obxectivos
ambientais a principal labor debe ser a elaboración de devandito plan.
5.4.3. Incendios.
Os incendios forestais orixinan sobre a estación afectada alteracións
microclimáticas, efectos no chan, perda de madurez ecolóxica do
ecosistema, perda de biodiversidade, efectos sobre o réxime hidrolóxico
e efectos sobre a calidade do aire. Todos estes efectos negativos
repercuten directa ou indirectamente sobre a calidade das masas de
auga e os seus ecosistemas.
Pódense destacar, aínda que todas estas alteracións acaban incidindo
nas masas de auga, os efectos sobre o réxime hidrolóxico.
Así, as propiedades físicas do chan modifícanse dando lugar a unha
redución da dispoñibilidade de auga e a un aumento da escorrentía, e
Esquema Provisional de Temas Importantes 184

______________________________________________________________________
consecuentemente á aparición de procesos de erosión agravados nos
casos dunha maior pendente.
Ademais, a rápida mineralización da materia orgánica da lugar a que
os nutrientes liberados do chan sexan arrastrados e lavados pola auga
de choiva cara os cursos da auga, deteriorando con iso a calidade das
masas de auga.
O aumento das partículas en suspensión nas masas de auga ocasiona a
colmatación dos encoros, danos en zonas de cría de salmónidos,
alteracións nos criadeiros de moluscos das rías, etc.; outro tipo de
partículas como as cinzas e minerais en suspensión poden aumentar o
contido en materia orgánica dos medios fluviais.
Aínda que a estes problemas débeselle engadir a escaseza de auga
que se pode orixinar a consecuencia do emprego do recurso nos
procesos de extinción dos incendios forestais.
5.4.4. Contaminación accidental.
A contaminación accidental pode proceder de accidentes marítimos
con vertidos de hidrocarburos, accidentes industriais con emisión de
substancias químicas perigosas, e accidentes por estrada e ferrocarril
con emisión de substancias perigosas.
O vertido de hidrocarburos por accidentes marítimos produce grandes
danos nos ecosistemas mariños e a eliminación destas cargas
contaminantes leva consigo unha alteración do medio a causa do
emprego de produtos moi agresivos.
A emisión de substancias químicas perigosas deriva, sobre todo, da
industria química, farmacéutica, enerxética, etc., deteriorando
gravemente o medio acuático e o seu ámbito.
Esquema Provisional de Temas Importantes 185

______________________________________________________________________
Os accidentes de estrada e ferrocarril que inflúen negativamente no
chan, atmosfera e medio hídrico.
A Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa leva sufrindo diante das
súas costas episodios gravísimos de contaminación mariña accidental
procedente de buques de todo tipo.
5.4.5. Seguridade das infraestruturas.
Unha rotura dunha presa, ou o seu incorrecto funcionamento, ocasiona
unha circulación brusca de caudais importantes de auga, alterando
niveis e velocidades de forma puntual moi acusada. De igual xeito,
pódense producir arrastres importantes afectando á calidade das
masas de auga situadas augas abaixo da infraestrutura.
Así, é esencial, en materia de seguridade de presas, levar a cabo unha
prevención de riscos, e redución de danos en caso de que se presente
un suceso.
5.5. COÑECEMENTO E GOBERNANZA.
Os temas importantes seleccionados pola súa relación co cumprimento
de obxectivos medioambientais son os seguintes:
• Conflitos de competencias entre administracións.
• Falta de participación pública.
• Necesidade dun soporte de información consolidado.
• Descoñecemento dos recursos da demarcación: datos
incompletos.
• Estudo do Cambio Climático.
Esquema Provisional de Temas Importantes 186

______________________________________________________________________
No Anexo B pódense consultar máis detalladamente estes temas. A
continuación expóñense, de forma concisa, os aspectos máis
importantes de devanditos problemas.
5.5.1. Conflitos de competencias entre administracións.
Debido á disparidade de actividades implicadas na demanda e uso do
recurso auga son numerosos os organismos públicos con competencias
xurídico-administrativas influentes na planificación hidrolóxica.
Este feito remarca a necesidade de lograr unha coordinación e
compromiso entre as diversas administracións, a nivel estatal,
autonómico e local, para así alcanzar os obxectivos da Directiva Marco
da Auga. Tamén é importante que esta coordinación se produza entre
os instrumentos de ordenación territorial, plans urbanísticos e
instrumentos sectoriais, e a planificación hidrolóxica.
Polo tanto, resulta imprescindible reforzar o papel do Comité de
Autoridades Competentes, así como a fixación de criterios comúns a
seguir polas administracións involucradas no tema da auga,
fomentando a coordinación e colaboración entre estas diferentes
autoridades.
5.5.2. Falta de participación pública.
A Directiva Marco da Auga establece no preámbulo que parte do seu
éxito dependerá da información, das consultas e da participación do
público, incluídos os usuarios.
A nivel nacional a participación pública é un proceso novidoso que non
conta con arraigamento na sociedade e que polo tanto a achega
cidadán é escasa. Por iso requírese dun esforzo extra para conseguir
unha maior implicación dos distintos sectores e da sociedade en xeral,
Esquema Provisional de Temas Importantes 187

______________________________________________________________________
xa que estes só tenden a involucrarse activamente en controversias
relacionadas co medio ambiente cando estas lles afectan
directamente de forma significativa.
5.5.3. Necesidade dun soporte de información consolidado.
A multitude de fontes e rexistros existentes no Organismo de Conca,
presentado en distintos formatos e bases de datos, provoca en ocasións
dificultades á hora de obter datos ou falta de rigorosidade e
consistencia nos mesmos.
Na Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa estase desenvolvendo
unha base de datos xeográfica que almacene toda a información útil
xeorreferenciada.
O obxecto é obter un mecanismo de consulta de información
xeográfica estendido a todas aquelas administracións que, directa ou
indirectamente garden relación coa planificación e xestión da auga, e
a través dun sistema rexido por uns criterios uniformes.
5.5.4. Descoñecemento dos recursos da demarcación: datos
incompletos.
Existe unha deficiencia no coñecemento dos recursos hídricos existentes
na demarcación.
Na Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa cóntase con 15
estacións de aforo que non abarcan todos os sistemas de explotación.
Polo tanto, a densidade da rede foronómica é insuficiente, a calidade
dos datos é mellorable e a distribución das estacións de aforos é
incompleta.
Aínda que o descoñecemento dos recursos existentes no ámbito de
Galicia-Costa non só constitúe un problema de carácter foronómico,
Esquema Provisional de Temas Importantes 188

______________________________________________________________________
senón que vai asociado tamén a unha falta de información
pluviométrica e de estudos de augas subterráneas.
A finalidade primordial é solucionar estas carencias xa que constitúen o
punto de partida dunha boa planificación e xestión do recurso auga.
5.5.5. Estudo do Cambio Climático.
O fenómeno do cambio climático considérase un cambio do clima
atribuído directa ou indirectamente ás actividades antropoxénicas das
cales os efectos alteran a composición da atmosfera mundial, e da cal
a alteración pode afectar adversamente aos ecosistemas naturais e á
humanidade.
O impacto do cambio climático sobre os recursos hídricos afecta ao
propio sistema de recursos dispoñible e ao equilibrio do ciclo hidrolóxico,
sendo polo tanto un factor a ter en conta á hora de definir a
planificación de satisfacción das demandas de auga da sociedade.
Así mesmo, pode causar o aumento das precipitacións nas épocas
chuviosas e a redución das achegas hídricas nos meses estivais
provocando o aumento de fenómenos extremos, como o risco de
asolagamentos e secas, e xunto co aumento da temperatura ao
incremento do risco de incendios.
Seguindo a Instrución de Planificación Hidrolóxica (IPH), a falta de datos
suficientemente contrastados para o ámbito da Demarcación
Hidrográfica de Galicia-Costa, considérase no horizonte da
planificación e por causa do cambio climático unha diminución das
achegas naturais do 3%.
Esquema Provisional de Temas Importantes 189

______________________________________________________________________
6. LIÑAS DE ACTUACIÓN.
Unha vez identificadas as principais cuestións que deberán ser tratadas
no Plan Hidrolóxico analízanse neste apartado as estratexias de
actuación posibles.
En función do ámbito territorial das cuestións formuladas e das fontes
que provocan o risco de incumprimento dos obxectivos
medioambientais esixidos pola Directiva Marco da Auga, as
competencias e responsabilidades recaerán en distintas
administracións. Na Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa
concorren competencias da Administración General del Estado, a
Autonómica e as Corporacións Locais.
Para solucionar os problemas descritos en cada tema importante as
distintas administracións desenvolven os plans, programas e actuacións
expostos nos apartados posteriores.
Así mesmo, no Anexo B referente ás fichas dos temas importantes,
inclúense as liñas de actuación consideradas máis apropiadas ante a
problemática descrita. Moitas destas propostas atópanse indicadas no
Anexo VI da Instrución de Planificación Hidrolóxica e en Plans
elaborados a nivel autonómico. Estas medidas serán concretadas no
futuro Programa de Medidas a integrar no Plan Hidrolóxico en función
dos resultados da participación pública e a análise custo-eficacia das
mesmas.
Esquema Provisional de Temas Importantes 190

______________________________________________________________________
6.1. ACTUACIÓNS EN CURSO E PREVISTAS.
6.1.1. Cumprimento dos obxectivos medioambientais.
No que respecta a esta categoría inclúense os temas importantes que
poden provocar sobre as masas de auga unha deterioración que os
afaste do cumprimento dos obxectivos medioambientais contemplados
na Directiva Marco da Auga e polo tanto, da consecución do bo
estado ecolóxico.
As estratexias de actuación asociadas a esta temática relaciónanse
basicamente coa calidade das augas, control da contaminación das
masas de auga, restauración de ribeiras e canles, erradicación de
especies invasoras, e protección e rexeneración de ecosistemas, entre
outros.
Para a mellora da calidade das masas de auga a Comunidade
Autónoma de Galicia conta co Plan de Saneamento de Galicia 2000-
2015, o cal ten como obxectivo cumprir coas esixencias comunitarias da
Directiva 91/271/CEE sobre tratamento de augas residuais urbanas, e
demais normativa legal vixente de aplicación.
Ademais, Augas de Galicia creou unha unidade denominada Plan de
Control de Vertidos para verificar, localizar e identificar vertidos ao
dominio público, así como propostas de medidas de actuación.
Aínda que non son de carácter vinculante como os plans, os códigos
de boas prácticas detallan unha serie de recomendacións para evitar a
deterioración do medio, neste caso dos ecosistemas hídricos, a causa
das actividades xeradoras da contaminación. Basicamente, a nivel
autonómico pódense destacar o Código Galego de Boas Prácticas
Agrarias e o Código de Boas Prácticas Ambientais.
Esquema Provisional de Temas Importantes 191

______________________________________________________________________
Polo que se refire á recuperación e xestión ambiental dos ríos, está en
desenvolvemento o Plan galego de especies exóticas invasoras que
pretende sentar as bases para abordar a xestión das especies exóticas
invasoras dunha forma integral, de forma que se erradique e controle
este problema co fin de previr a deterioración do estado das masas de
auga superficial e protexer, mellorar e rexenerar as devanditas masas
afectadas.
Na mesma liña de conservación elaborouse o Plan Galego de
Ordenación de Recursos Piscícolas e Ecosistemas Acuáticos
Continentais, o cal o obxectivo é establecer un incremento nos recursos
piscícolas e unha mellora dos ecosistemas fluviais para lograr unha
óptima calidade dos hábitats. Non obstante, este plan carece de
validez xurídica, tratándose dun documento guía.
Pódese destacar a recentemente aprobada Instrución de Planificación
Hidrolóxica e o Regulamento de Planificación Hidrolóxica que
establecen as accións necesarias para determinar o réxime de caudais
ecolóxicos de ríos e augas de transición, que poden ser un réxime
menos estrito en caso de secas prolongadas e en masas moi alteradas
hidroloxicamente.
Outras liñas de actuación a nivel autonómico e estatal (cando as
competencias lles correspondan a esta administración) relacionadas co
cumprimento de obxectivos ambientais son:
• Lei 9/2001 de Conservación da Natureza.
• Estratexia Galega para a Conservación e Uso Sostible da
Biodiversidade.
• Estratexia de Sostibilidade da Costa.
Esquema Provisional de Temas Importantes 192

______________________________________________________________________
• Programa de DPMT e compra de espazos en áreas sensibles para
o mesmo.
• Plan Galego de Aforro e Eficiencia Enerxética.
• Plan Territorial Integrado do Litoral de Galicia.
• Plan de Reequilibrio Territorial de Galicia.
• Plan de Repoboación de Especies Mariñas.
• Plan Galego de Acuicultura.
• Plans de Ordenación de Recursos Naturais de Galicia.
• Programa de Desenvolvemento Rural de Galicia.
• Programa estratéxico de infraestructuras do medio rural.
6.1.2. Atención das demandas e racionalidade do uso.
Seguindo os requirimentos da Directiva Marco da Auga, na que se
promove un uso sostible da auga baseado na protección a longo prazo
dos recursos hídricos dispoñibles, débense aplicar estratexias de xestión
da demanda e de conservación e restauración dos recursos hídricos.
O Plan de Abastecemento de Galicia estase a elaborar dentro do
marco esixido pola DMA, incluíndo os seus principios e obxectivos.
Este plan integra os obxectivos mencionados dentro da planificación
hidrolóxica, como garantir as necesidades actuais e futuras de
abastecemento de auga potable a núcleos de poboación superior a 50
habitantes, planificar infraestruturas de captación, regulación,
transporte, tratamento e distribución garantindo a subministración
mesmo en períodos de seca, planificar tratamento das augas para
Esquema Provisional de Temas Importantes 193

______________________________________________________________________
axustar a súa calidade ás esixencias da normativa sanitaria vixente,
planificar as infraestruturas necesarias de interconexión entre sistemas
de abastecemento, formular actuacións dirixidas a unha xestión máis
eficaz e eficiente dos sistemas de abastecemento, fomentar
instrumentos e promover o uso racional e de aforro da auga e, ordenar,
elaborar e tratar axeitadamente a información obtida.
A planificación desenvólvese dende a perspectiva de realizar un uso
sostible da auga, materializándose nunhas actuacións concretas que se
rexerán polos principios recollidos na DMA, tales como previr e reducir a
contaminación ou fomentar a cohesión social e innovación tecnolóxica,
de cara a lograr un abastecemento de auga sostible no tempo e de
calidade e cantidade abonda para subministrar ás poboacións.
En canto aos usos da auga para abastecemento de zonas rurais,
regadío e actividades agrarias está en marcha o Programa estratéxico
de infraestruturas do medio rural, que inclúe obras de melloras
relacionadas co abastecemento de auga e sistemas de saneamento e
depuración en zonas rurais, así como obras de mellora para rego.
Así mesmo para mellorar a garantía dos usos da auga e o seu aforro,
débense impulsar outras actuacións como a reutilización das augas
residuais (Plan Nacional de Reutilización e Real Decreto 1620/2007 no
que se establece o réxime xurídico da reutilización das augas
depuradas), intentando desenvolver unha estratexia similar a nivel
autonómico.
Cabe destacar os previsibles efectos do cambio climático, xa que se
atopan directamente relacionados coa dispoñibilidade de achegas
hídricas. Así, pódense ter en conta as liñas de actuación formuladas no
Esquema Provisional de Temas Importantes 194

______________________________________________________________________
Plan Galego de Acción fronte ao Cambio Climático, o cal pretende
paliar os impactos previstos na Comunidade Autónoma de Galicia.
A xestión de demanda de abastecemento de auga debe
desenvolverse baixo os principios de sostibilidade e uso racional,
resolvendo os problemas existentes que impidan esta finalidade por
medio da aplicación eficaz de todos os instrumentos existentes para iso,
tales como coñecemento das demandas reais da poboación e da
dispoñibilidade de recursos existente, mellorar as deficiencias dos
sistemas de abastecemento, estratexias de aforro, tarifas, etc.
Outras liñas de actuación a nivel autonómico e estatal (cando as
competencias lles correspondan a esta administración) que poden ter
incidencia nesta categoría de temas importantes son:
• Plan Galego de Aforro e Eficiencia Enerxética.
• Plan Territorial Integrado do Litoral de Galicia.
• Plan de Reequilibrio Territorial de Galicia.
• Programa de Desenvolvemento Rural de Galicia.
• Plan Hidrolóxico de Galicia-Costa vixente.
6.1.3. Fenómenos adversos e accidentes.
No marco da xestión de riscos fronte a asolagamentos, a Directiva
2007/60/CE do 23 de outubro de 2007 relativa á avaliación e xestión dos
riscos de asolagamento e a cal pretende reducir as consecuencias
negativas dos asolagamentos sobre a saúde humana, o medio
ambiente, o patrimonio cultural e a actividade económica. Devandita
disposición contempla unha avaliación preliminar do risco de
Esquema Provisional de Temas Importantes 195

______________________________________________________________________
asolagamento (2011), mapas de perigo e risco de asolagamentos (2013)
e plans de xestión do risco de asolagamento (2015).
Co fin de cumprir con esta normativa comunitaria modificouse a través
do Real Decreto 9/2008 a normativa de definición de dominio público
hidráulico, zona de policía e zonas asolagables.
Estes cambios tamén afectan ao problema da seguridade das
infraestruturas, xa que o Regulamento do Dominio Público Hidráulico
establece a necesidade de mellorar e incrementar o control da
seguridade das presas e encoros.
Tamén, con respecto a este tema pódese destacar o Sistema SAIH o cal
ten como obxectivo detectar a situación de risco coa maior prontitude
posible, para minimizar os danos e riscos. De igual xeito, débese ter en
conta outra ferramenta de predición como é o programa ARTEMIS que
ten como función a predición de enchentes en tempo real.
Respecto ás medidas para xestionar os riscos fronte a secas soamente
se conta a nivel autonómico co Plan de Protección Civil ante Situacións
de Seca en Galicia, tendo como principal cometido o abastecemento
de auga potable á poboación nos períodos de seca. Polo tanto, ante a
falta de actuacións para solucionar este problema é urxente elaborar
un Plan Especial de Alerta e Actuación ante unha Eventual Seca.
Por último, para saber como actuar ante os riscos derivados da
contaminación accidental, en Galicia desenvolveuse, unicamente en
relación coa contaminación mariña, o Plan Territorial de Continxencias
por Contaminación Mariña. Aínda que este plan só pretende solucionar
a falta de coordinación e de previsión de actuación ante este tipo de
accidentes.
Esquema Provisional de Temas Importantes 196

______________________________________________________________________
Outras liñas de actuación a nivel autonómico e estatal (cando as
competencias lles correspondan a esta administración) que poden ter
incidencia nesta categoría de temas importantes son:
• Plan Galego de Aforro e Eficiencia Enerxética.
• Plan Territorial Integrado do Litoral de Galicia.
• Plan de Reequilibrio Territorial de Galicia.
• Programa de Desenvolvemento Rural de Galicia.
• Plan Forestal de Galicia.
• Plan de Prevención e Defensa Contra os Incendios Forestais
(PLADIGA).
• Estratexia de Sostibilidade da Costa.
• Plan Territorial de Protección Civil da Comunidade Autónoma de
Galicia.
• Plan Galego de Acción fronte ao Cambio Climático.
6.1.4. Coñecemento e gobernanza.
En relación a esta agrupación de temas importantes destacan como
liñas de actuación as actividades de participación pública co fin de
divulgar as tarefas xa realizadas ou en marcha da DMA e o Plan Galego
de Acción fronte ao Cambio Climático. Así mesmo, débense ter en
conta os plans sectoriais que garden relación coa planificación
hidrolóxica para así mellorar a coordinación.
Esquema Provisional de Temas Importantes 197

______________________________________________________________________
6.2. ALTERNATIVAS DE ACTUACIÓN POSIBLES.
Tras a identificación de aquelas actuacións xa en curso ou previstas
apréciase a necesidade de formular outras novas actuacións para
solucionar as cuestións importantes da Demarcación Hidrográfica de
Galicia-Costa. Na medida do posible, débense propoñer alternativas de
actuación razoables e viables dende o punto de vista técnico,
ambiental, económico e social.
Estas medidas atópanse definidas nas fichas do Anexo B para cada
unha das cuestións importantes, onde tamén se reflicten actuacións
indicadas no Anexo VI da Instrución de Planificación Hidrolóxica.
Esquema Provisional de Temas Importantes 198

______________________________________________________________________
7. BIBLIOGRAFÍA.
‣ Consellería de Innovación e Industria. “Guía de Boas Prácticas
Ambientais no Sector Mineiro”. Dirección Xeral de Industria,
Enerxía e Minas.
http://www.conselleriaiei.org/ga/upload/dx/des/2089-a-
Guia_amb_minaria_170108.pdf
‣ Consellería de Medio Ambiente e Desenvolvemento Sostible.
Especies invasoras.
http://medioambiente.xunta.es/espazosNaturais/bio_especies_invasoras.jsp
‣ Consellería de Medio Ambiente e Desenvolvemento Sostible.
(2008). “Plan Galego de Acción Fronte ao Cambio Climático”.
http://www.siam-cma.org/cambioclimaticogalicia/Descargas/libro.pdf
‣ Consellería de Medio Rural. (1999). “Código Galego de Boas
Prácticas Agrarias”.
http://mediorural.xunta.es/agricultura/boas_practicas/index.php
‣ Consellería de Pesca e Asuntos Marítimos. (2008).
“Georreferenciación y cartografiado de los bancos marisqueros
de Galicia. Evaluación del potencial marisquero”. Dirección Xeral
de Recursos Mariños. Unidade Técnica de Pesca de Baixura.
‣ Consellería de Política Territorial, Obras Públicas e Vivenda. (1994).
“Análisis del estado actual de la red foronómica de Galicia-
Costa”. Dirección Xeral de Obras Públicas.
‣ Consellería de Presidencia, Administracións Públicas e Xustiza.
(2002). “Plan de Protección Civil ante situaciones de Sequía en
Galicia”. Dirección Xeral de Protección Civil.
Esquema Provisional de Temas Importantes 199

______________________________________________________________________
‣ Consellería de Presidencia, Administracións Públicas e Xustiza.
(2006). “Plan Territorial de Continxencias por Contaminación
Mariña de Galicia”. Dirección Xeral de Protección Civil.
‣ Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa. (2008, en fase de
borrador). “Análisis de presiones e impactos en la Demarcación
Hidrográfica de Galicia-Costa”.
‣ Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa. “Análisis tarifario del
abastecimiento y saneamiento en Galicia-Costa”.
‣ Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa. (2008).
“Aproveitamentos Hidroeléctricos de Galicia-Costa”. Augas de
Galicia.
http://augasdegalicia.xunta.es/gl/1.5.htm
‣ Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa. (2008). “Caudales
ecológicos en la Demarcación de Galicia-Costa”.
‣ Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa. (2008). “Estudio
General de la Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa”.
‣ Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa. (2005). “Informe
Resumen de los Artículos 5 y 6 de la Directiva Marco da Auga”,
Ámbito territorial Galicia-Costa.
‣ Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa. (2008, en fase de
borrador). “Plan de Abastecimiento de Galicia”.
‣ Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa. (2000). “Plan de
Saneamiento de Galicia 2000-2015”.
http://augasdegalicia.xunta.es/gl/1.3.htm
Esquema Provisional de Temas Importantes 200

______________________________________________________________________
‣ Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa. (2000). “Plan
Hidrológico de Galicia-Costa”.
http://augasdegalicia.xunta.es/gl/1.2.htm
‣ Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa. (2008, en fase de
borrador). “Plan Sectorial Hidroeléctrico de Galicia-Costa”.
‣ Fagúndez Díaz, J., Barrada Beiras, M., Fernández Díaz, R.,
Santamarina Fernández, J., Salvande Fraga, M. (2007). “Plantas
invasoras de Galicia. Biología, distribución e Métodos de Control”.
Dirección Xeral de Conservación da Natureza.
‣ Ministerio de Medio Ambiente y Medio Rural y Medio Marino.
(1994). Convención Marco das Nacións Unidas sobre o Cambio
Climático.
http://www.mma.es/portal/secciones/cambio_climatico/documentacion_cc/n
ormativa_cc/doc_ncc_un_convencion.htm
‣ Ministerio de Medio Ambiente y Medio Rural y Medio Marino.
Observatorio Nacional de la Sequía.
http://www.mma.es/portal/secciones/augas_continent_zonas_asoc/ons/que_e
s_sequia/
‣ Orden ARM/2656/2008, de 10 de setembro, pola que se aproba a
instrución de planificación hidrolóxica. (BOE 22/09/08).
‣ Real Decreto 907/2007, de 6 de xullo, polo que se aproba o
Regulamento da Planificación Hidrolóxica. (BOE 07/07/07).
‣ Vélez, Ricardo. (2007). “La Defensa Contra Incendios Forestales.
Fundamentos y experiencias”.
Esquema Provisional de Temas Importantes 201

ANEXO A

______________________________________________________________________
ÍNDICE
1 INTRODUCIÓN......................................................................................... 2
2 IDENTIFICACIÓN DOS TEMAS IMPORTANTES EN MATERIA DE XESTIÓN
DE AUGAS...................................................................................................... 3
2.1. TEMAS RELACIONADOS CO CUMPRIMENTO DE OBXECTIVOS
MEDIOAMBIENTAIS. .......................................................................................... 3
2.2. TEMAS RELACIONADOS COA ATENCIÓN DAS DEMANDAS E A
RACIONALIDADE DO USO................................................................................ 5
2.3. TEMAS RELACIONADOS CON FENÓMENOS ADVERSOS E
ACCIDENTES...................................................................................................... 6
2.4. TEMAS RELACIONADOS CON COÑECEMENTO E GOBERNANZA. .. 6
3 SELECCIÓN DE TEMAS IMPORTANTES. .................................................... 8
3.1. AVALIACIÓN DAS CUESTIÓNS DIRECTAMENTE RELACIONADAS CO
CUMPRIMENTO DOS OBXECTIVOS DA PLANIFICACIÓN................................ 8
3.2. AVALIACIÓN DAS CUESTIÓNS RELACIONADAS CO
COÑECEMENTO E GOBERNANZA.................................................................. 12
3.3. RELACIÓN DE TEMAS IMPORTANTES................................................ 14
Anexo A 1

______________________________________________________________________
1 INTRODUCIÓN.
Neste documento descríbese o procedemento aplicado para a
identificación dos temas importantes que se propoñen na Demarcación
Hidrográfica de Galicia-Costa en materia de xestión de augas e o
método empregado para a identificación preliminar da súa xerarquía
relativa.
O procedemento consistiu na identificación de todas as cuestións ou
problemas que dificultan a consecución dos obxectivos da
planificación hidrolóxica na demarcación, independentemente da súa
importancia relativa. Devanditos problemas encóntranse agrupados
para facilitar a identificación, como se mostra en apartados posteriores.
Unha vez que se elaborou a relación inicial aplícase o procedemento
de xerarquización, onde se efectúa a avaliación de todos os temas
significativos identificados actualmente ou que son previsibles dentro da
demarcación co fin de obter a ordenación de devanditos temas pola
súa importancia.
Posteriormente reordenáronse os temas xerarquizándoos de maior a
menor importancia de forma que se identificaron aqueles de maior
relevancia dentro da demarcación.
Cabe destacar que todo este proceso de ordenación e xerarquización
se formula como unha orientación preliminar e que debe ser afinada
coas achegas obtidas no proceso de participación pública activa. Así
mesmo unha vez que se matice a ordenación das cuestións importantes
non se debe descartar a inclusión dalgunha delas independentemente
da puntuación obtida.
Anexo A 2

______________________________________________________________________
2 IDENTIFICACIÓN DOS TEMAS IMPORTANTES EN MATERIA DE XESTIÓN
DE AUGAS.
Nesta identificación inclúense todas aquelas cuestións detectadas na
demarcación que previsiblemente poden xerar problemas.
Para facilitar a identificación dos temas importantes realizouse unha
agrupación en catro categorías tendo en conta os diferentes
obxectivos da planificación hidrolóxica, así como as necesidades de
información, control e gobernanza; correspóndense cos seguintes:
• Cumprimento de obxectivos medioambientais.
• Atención de demandas e racionalidade do uso.
• Fenómenos adversos e accidentes.
• Coñecemento e gobernanza.
Nos apartados seguintes descríbense máis detalladamente os temas
importantes que se consideraron na relación preliminar das cuestións.
2.1. TEMAS RELACIONADOS CO CUMPRIMENTO DE OBXECTIVOS
MEDIOAMBIENTAIS.
Nesta categoría inclúense aqueles temas identificados no ámbito da
Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa que poidan incumprir os
obxectivos medioambientais establecidos pola Directiva Marco da
Auga.
Ao longo do territorio existen unha serie de infraestructuras
hidromorfolóxicas (transversais, lonxitudinais e outras) que modifican a
morfoloxía natural das masas de auga, rompendo a continuidade fluvial
ou alterando as características naturais das zonas de esteiro e costas.
Anexo A 3

______________________________________________________________________
As centrais hidroeléctricas ocasionan sobre as masas de auga que as
albergan alteracións de diferente natureza, tales como un efecto
barreira a consecuencia das infraestructuras hidromorfolóxicas
transversais, unha alta mortalidade de peixes ao introducírense estes nas
canles de derivación e turbinas, cambios potencialmente considerables
no tramo augas abaixo da saída do caudal turbinado, e unha
alteración do réxime de caudais naturais a causa da detracción do
recurso.
A extracción da auga superficial continental do medio natural para
abastecemento da poboación considerouse un tema importante.
Tivéronse en conta en devandita cuestión os problemas derivados das
extraccións destinadas aos usos consuntivos, como o abastecemento
urbano e as captacións veciñais.
En relación directa coa extracción de auga superficial continental, a
súa regulación e condución, é primordial establecer réximes de caudais
ecolóxicos respectuosos co medio.
En canto á calidade das masas de auga, tanto superficiais
(continentais, de transición e costeiras) como subterráneas,
considéranse todos aqueles aspectos que a deterioren potencialmente,
entre os que destacan os seguintes:
• Saneamento das aglomeracións urbanas e da poboación
dispersa.
• Contaminación por vertidos industriais.
• Contaminación de orixe agrícola e gandeiro.
• Outras fontes de contaminación como poden ser as zonas
mineiras, a acuicultura continental e mariña, e as características
xeolóxicas da conca.
Anexo A 4

______________________________________________________________________
Outro problema importante é a eutrofización dos encoros da
demarcación, dada a súa relación directa coa xestión das augas.
A invasión de especies alóctonas, tanto referidas á fauna como á flora,
resulta igualmente un aspecto que debe ser analizado e tratado.
O mesmo acontece coa sobreexplotación de pesca e marisqueo coa
que se encontran as masas de auga de transición e costeiras da
demarcación.
2.2. TEMAS RELACIONADOS COA ATENCIÓN DAS DEMANDAS E A
RACIONALIDADE DO USO.
Nesta categoría considéranse todos aqueles temas que poidan afectar
á adecuada atención das demandas e o seu mantemento dunha
forma sostible, dende o enfoque dos usos.
Entre as cuestións importantes consideradas contémplanse os
problemas de satisfacción de demandas de diversos usos da auga,
englobando dende o abastecemento urbano e da poboación dispersa
ata as demandas industriais, agrarias (regadío e gandaría),
piscifactorías, navegación e usos lúdicos. Esta atención das demandas
debe terse en conta para unha situación actual e para a evolución
futura. A xestión da satisfacción destas demandas debe desenvolverse
baixo os principios de sustentabilidade e uso racional.
En relación con estes aspectos analízanse tamén cuestións económicas
e a recuperación de custos dos servizos da auga.
Anexo A 5

______________________________________________________________________
2.3. TEMAS RELACIONADOS CON FENÓMENOS ADVERSOS E ACCIDENTES.
Nesta categoría englóbanse principalmente as cuestións relacionadas
con fenómenos meteorolóxicos extremos, como asolagamentos e
secas; igualmente inclúense outros incidentes que poden provocar
graves prexuízos, tales como os incendios, a contaminación accidental
e os aspectos relacionados coa seguridade das infraestructuras.
No referente aos asolagamentos, os temas máis importantes son
aqueles relacionados coa xeración de situacións que poden por en
perigo vidas humanas e comportar graves danos materiais. Nesta
cuestión é fundamental destacar a repercusión sobre este tema que
deriva a carencia de delimitación do dominio público hidráulico e
marítimo terrestre.
En canto ás secas os principais problemas xorden por unha falta do
recurso, o cal pode ocasionar o deterioro da calidade da auga, unha
inadecuada atención ás demandas ou o deficiente mantemento dos
caudais ecolóxicos.
2.4. TEMAS RELACIONADOS CON COÑECEMENTO E GOBERNANZA.
As cuestións de coñecemento e gobernanza que se consideraron
destacar son aquelas que impiden ter un coñecemento suficiente da
realidade da demarcación, como o descoñecemento dos recursos
hídricos, a carencia de información ou ferramentas de traballo. Dada a
importancia que se da á participación pública tamén foi incorporado
este tema.
Anexo A 6

______________________________________________________________________
Igualmente incluíronse aquelas cuestións relativas á ausencia de
definición efectiva de criterios comúns entre administracións e conflitos
de competencias.
Finalmente, incorporáronse aspectos relacionados co cambio climático,
de forma que poidan ser tidos en conta especificamente.
A importancia relativa de todas estas cuestións foi avaliada a través
dunha serie de conceptos diferentes dos utilizados nas cuestións das
categorías anteriores.
Anexo A 7

______________________________________________________________________
3 SELECCIÓN DE TEMAS IMPORTANTES.
Coa finalidade de efectuar unha xerarquización e priorización preliminar
dos temas importantes que se formulan na demarcación hidrográfica
en materia de xestión de augas, para que así poidan ser analizados e
discutidos adecuadamente, procedeuse a unha selección de
problemas mediante a cuantificación cualitativa por unha serie de
conceptos comentados de seguido.
No proceso tívose en conta a valoración técnica de cada problema ou
cuestión, afinándose esta xerarquización e priorización cando se conten
cos resultados dos procesos de participación pública.
Os conceptos utilizados para a avaliación son diferentes no caso de
temas relacionados co cumprimento dos obxectivos da planificación
que en aqueles referentes ao coñecemento e gobernanza.
3.1. AVALIACIÓN DAS CUESTIÓNS DIRECTAMENTE RELACIONADAS CO
CUMPRIMENTO DOS OBXECTIVOS DA PLANIFICACIÓN.
Afección medioambiental: neste concepto avalíase o risco de
incumprimento de obxectivos medioambientais esixidos pola Directiva
Marco da Auga, o incumprimento de normativas no ámbito da
calidade das augas, os problemas de subministro, a afección a zonas
protexidas, etc.
A valoración desta variable cuantifícase en catro niveis:
• Baixo: risco moi reducido de incumprimento da normativa vixente.
• Medio: risco probable de incumprimento da normativa vixente.
• Alto: risco seguro de incumprimento da normativa vixente.
Anexo A 8

______________________________________________________________________
• Crítico: cando exista un risco moi alto.
Afección socioeconómica: dentro deste concepto avalíase se o
problema medioambiental pode causar ademais efectos económicos
ou sociais, como posibles impactos na saúde humana, nos sectores
afectados ou desequilibrios territoriais.
A valoración desta variable cuantifícase en catro niveis:
• Baixo: non existe afección socioeconómica ou esta é
insignificante.
• Medio: impacto socioeconómico significativo.
• Alto: impacto socioeconómico seguro e con intereses
contrapostos de varios sectores.
• Crítico: cando exista un risco crítico aos aspectos
socioeconómicos.
Extensión territorial: área afectada polo problema.
A valoración desta variable cuantifícase en tres niveis:
• Baixo: cando a área afectada é pouco significativa.
• Medio: cando existen varias masas de auga afectadas pola
cuestión avaliada.
• Alto: cando a cuestión avaliada está moi estendida.
Evolución futura previsible: concirne á tendencia do problema.
A valoración cuantifícase en tres niveis:
Anexo A 9

______________________________________________________________________
• Baixo: cando o problema non se agrava ou tende a solucionarse.
• Medio: cando o problema se agrava.
• Alto: cando o problema previsiblemente tende a agravarse
notablemente.
Percepción social: analízase o grao de sensibilización da sociedade con
respecto ao problema.
A valoración desta variable cuantifícase en tres niveis:
• Baixo: cando unicamente os técnicos das administracións
implicadas teñen conciencia diso.
• Medio: cando unicamente o sector ou sectores afectados
directamente polo problema se interesan efectivamente por el.
• Alto: cando se produciron manifestacións, peticións de
información por parte de asociacións, preguntas parlamentarias,
aparición frecuente en medios de difusión, etc.
Para a ordenación dos temas en base ao comentado anteriormente,
obtívose unha valoración numérica calculada do seguinte modo:
En cada concepto, á clasificación baixa asígnaselle o valor 0, á media
o valor 0,5 e á alta o valor 1. Cando a valoración alcanza a
cualificación de crítica, esta circunstancia destácase nos resultados
especificamente.
A ponderación asignada para cada un dos aspectos foron os que se
enumeran a continuación:
• Afección medioambiental: 25%.
Anexo A 10

______________________________________________________________________
• Afección socioeconómica: 25%.
• Extensión territorial: 15%.
• Evolución futura previsible: 15%.
• Percepción social: 20%.
A partir de todas estas consideracións, o resultado obtido móstrase na
táboa seguinte.
Anexo A 11

______________________________________________________________________
MASAS DE AUGA
RELACIONADAS CO TEMA
IMPORTANTE
VALORACIÓN
25% 25% 15% 15% 20% 100%
GRUPO
TEMA IMPORTANTE
Ríos
Encoros
Subterráneas
Transición
Costeiras
Afección
medioambiental
Afección
socioeconómica
Extensión
territorial
Tendencia
futura
Percepción
social
Total
CUMPRIMENTO DOS OBXECTIVOS MEDIOAMBIENTAIS
ATENCIÓN DE
DEMANDAS E
RACIONALIDADE DO
USO
FENÓMENOS
ADVERSOS E
ACCIDENTES
Alteracións por presións
hidromorfolóxicas en MAS X X A M M M M 63%
continentais
Alteracións por presións
hidromorfolóxicas en MAS de
X X A M M B B 45%
transición e costeiras
Uso hidroeléctrico X X X A A A M M 83%
Extracción de auga superficial X X X A A A M A 93%
Caudais ecolóxicos X X X X A A A A A 100%
Saneamento das
aglomeracións urbanas e da X X X X X C A A A A 100%
poboación dispersa
Contaminación por vertidos
industriais
X X X X X A M M M A 73%
Contaminación de orixe
agrícola e gandeiro
X X X X X A A A M M 83%
Outras fontes de contaminación X X X X X M B B M B 20%
Eutrofización de encoros X X X X X A M M M M 62%
Invasión de especies alóctonas X X X X A M M A A 80%
Sobreexplotación de pesca e
marisqueo nas MAS de
X X M A M M M 63%
transición e costeiras
Abastecemento urbano e á
poboación dispersa
X X X X A C A A C 100%
Outros usos (industria, regadío
e gandería, piscifactorías,
navegación, usos lúdicos)
X X X X X A A A M M 83%
Cuestións económicas e
recuperación de custos dos X X X X X M A A A A 88%
servizos da auga
Delimitación e xestión de zonas
inundables
X X X B M M A A 55%
Secas X X X X A A M A A 93%
Incendios X X X X X A M M A A 88%
Contaminación accidental X X X X X M M B M M 43%
Seguridade das infraestruturas X X X X X M M M M M 50%
Táboa 1. Valoración dos temas importantes relacionados co cumprimento de
obxectivos da planificación.
3.2. AVALIACIÓN DAS CUESTIÓNS RELACIONADAS CO COÑECEMENTO E
GOBERNANZA.
No caso das cuestións relacionadas co coñecemento e gobernanza
realízase a avaliación da magnitude do problema, da afección á
consecución dos obxectivos e da percepción social dos mesmos.
Anexo A 12

______________________________________________________________________
De igual modo que no apartado anterior, a valoración destas variables
cuantifícase en catro niveis: baixo, medio, alto e crítico.
Para a ordenación dos temas importantes, obtívose unha valoración
numérica asignando, en cada concepto, á clasificación baixa o valor 0,
á media o valor 0,5 e á alta o valor 1. Cando a valoración alcanza a
cualificación de crítica, esta circunstancia destácase nos resultados
especificamente.
Os pesos asignados para cada un dos aspectos son os seguintes:
• Magnitude do problema: 40%.
• Dificultade para conseguir os obxectivos: 40%.
• Percepción social: 20%.
O resultado obtido móstrase na táboa adxunta.
MASAS DE AUGA
RELACIONADAS CO TEMA
IMPORTANTE
VALORACIÓN
40% 40% 20% 100%
GRUPO
TEMA IMPORTANTE
Ríos
Encoros
Subterráneas
Transición
Costeiras
Magnitude
Afección a
consecución de
obxectivos
Percepción
social
Total
COÑECEMENTO E
GOBERNANZA
Conflitos de competencias
entre administracións
X X X X X A A M 90%
Falta de participación pública X X X X X M A A 80%
Necesidade dun soporte de
información consolidado
X X X X X M M B 40%
Descoñecemento dos recursos
da demarcación: datos X X X X X A A B 80%
incompletos
Estudo do cambio climático X X X X X M B A 40%
Táboa 2. Valoración dos temas importantes relacionados co coñecemento e
gobernanza.
Anexo A 13

______________________________________________________________________
3.3. RELACIÓN DE TEMAS IMPORTANTES.
Unha vez valoradas todas as cuestións ordenáronse para o seu
tratamento posterior, tendo en consideración a súa importancia
relativa.
Seguidamente móstrase na táboa adxunta a relación de temas
importantes.
Anexo A 14

______________________________________________________________________
CUMPRIMENTO DE OBXECTIVOS
MEDIOAMBIENTAIS
ATENCIÓN DE DEMANDAS E
RACIONALIDADE DO USO
CUMPRIMENTO DE OBXECTIVOS
MEDIOAMBIENTAIS
CUMPRIMENTO DE OBXECTIVOS
MEDIOAMBIENTAIS
GRUPO TEMA IMPORTANTE VALORACIÓN
Saneamento das aglomeracións urbanas
e da poboación dispersa
Abastecemento urbano e á poboación
dispersa
100%
100%
Caudais ecolóxicos 100%
Extracción de auga superficial 93%
FENÓMENOS ADVERSOS E ACCIDENTES Secas 93%
COÑECEMENTO E GOBERNANZA
Conflitos de competencias entre
administracións
90%
ATENCIÓN DE DEMANDAS E
RACIONALIDADE DO USO
Cuestións económicas e recuperación de
custos dos servizos da auga
FENÓMENOS ADVERSOS E ACCIDENTES Incendios 88%
CUMPRIMENTO DE OBXECTIVOS
MEDIOAMBIENTAIS
Uso hidroeléctrico 83%
CUMPRIMENTO DE OBXECTIVOS
MEDIOAMBIENTAIS
ATENCIÓN DE DEMANDAS E
RACIONALIDADE DO USO
Contaminación de orixe agrícola e
gandeiro
Outros usos (industria, regadío e
gandería, piscifactorías, navegación,
usos lúdicos)
CUMPRIMENTO DE OBXECTIVOS
MEDIOAMBIENTAIS
Invasión de especies alóctonas 80%
COÑECEMENTO E GOBERNANZA Falta de participación pública 80%
COÑECEMENTO E GOBERNANZA
Descoñecemento dos recursos da
demarcación: datos incompletos
80%
CUMPRIMENTO DE OBXECTIVOS
MEDIOAMBIENTAIS
Contaminación por vertidos industriais 73%
CUMPRIMENTO DE OBXECTIVOS
MEDIOAMBIENTAIS
CUMPRIMENTO DE OBXECTIVOS
MEDIOAMBIENTAIS
CUMPRIMENTO DE OBXECTIVOS
MEDIOAMBIENTAIS
FENÓMENOS ADVERSOS E ACCIDENTES
Alteracións por presións
hidromorfolóxicas en MAS continentais
Sobreexplotación de pesca e marisqueo
nas MAS de transición e costeiras
88%
83%
83%
63%
63%
Eutrofización de encoros 62%
Delimitación e xestión de zonas
inundables
FENÓMENOS ADVERSOS E ACCIDENTES Seguridade das infraestruturas 50%
CUMPRIMENTO DE OBXECTIVOS
MEDIOAMBIENTAIS
Alteracións por presións
hidromorfolóxicas nas MAS de transición
e costeiras
FENÓMENOS ADVERSOS E ACCIDENTES Contaminación accidental 43%
COÑECEMENTO E GOBERNANZA Estudo do Cambio Climático 40%
COÑECEMENTO E GOBERNANZA
Necesidade dun soporte de información
consolidado
40%
CUMPRIMENTO DE OBXECTIVOS
MEDIOAMBIENTAIS
Outras fontes de contaminación 20%
55%
45%
Táboa 3. Xerarquización dos temas importantes que se formulan na demarcación
hidrográfica en materia de xestión de augas.
Anexo A 15

ANEXO B

ÍNDICE
I. TEMAS IMPORTANTES RELACIONADOS CO CUMPRIMENTO DOS
OBXECTIVOS MEDIOAMBIENTAIS
I.01. Alteracións por presións hidromorfolóxicas en masas de auga superficiais
continentais.
I.02. Alteracións por presións hidromorfolóxicas en masas de auga superficiais de
transición e costeiras.
I.03. Uso hidroeléctrico.
I.04. Extracción de auga superficial.
I.05. Caudais ecolóxicos.
I.06. Saneamento das aglomeracións urbanas e da poboación dispersa.
I.07. Contaminación por vertidos industriais.
I.08. Contaminación de orixe agrícola e gandeiro.
I.09. Outras fontes de contaminación.
I.10. Eutrofización de encoros.
I.11. Invasión de especies alóctonas.
1.12. Sobreexplotación de pesca e marisqueo nas masas de auga de transición e
costeiras.
II. TEMAS IMPORTANTES RELACIONADOS COA ATENCIÓN DE DEMANDAS E
RACIONALIDADE DO USO
II. 01. Abastecemento urbano e poboación dispersa.
II. 02. Outros usos (industria, rega e gandaría, piscifactorías, navegación, usos lúdicos).
II. 03. Cuestións económicas e recuperación de custos dos servizos da auga.
III. TEMAS IMPORTANTES RELACIONADOS CON FENÓMENOS ADVERSOS E
ACCIDENTES
III. 01. Delimitación e xestión de zonas asolagables.
III. 02. Secas.
III. 03. Incendios.
III. 04. Contaminación accidental.
III. 05. Seguridade das infraestruturas.

IV. TEMAS IMPORTANTES RELACIONADOS CON COÑECEMENTO E
GOBERNANZA
IV. 01. Conflitos de competencias entre administracións.
IV. 02. Falta de participación pública.
IV. 03. Necesidade dun soporte de información consolidado.
IV. 04. Descoñecemento dos recursos da demarcación: datos incompletos.
IV. 05. Estudo do Cambio Climático.

Tema importante
I.01. Alteracións Alteraciones por presións por hidromorfolóxicas presiones
hidromorfológicas en masas de auga superficiais en masas continentais de auga
superficiais continentais.
As masas de auga continentais da Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa albergan sobre
as súas augas superficiais infraestruturas hidromorfolóxicas que rompen a continuidade fluvial e
alteran a morfoloxía da canle.
Estas alteracións levan consigo que estas masas se encontren en risco potencial de incumprir os
obxectivos medioambientais establecidos pola DMA debido á presión que exercen as obras
sobre o medio.
Cando este tipo de infraestruturas introducen un cambio substancial na natureza da masa de
auga ata o punto de impedir o logro do bo estado ecolóxico, esta pasa a ser considerada
como masa de auga moi modificada, a cal ten como obxectivo medioambiental alcanzar o bo
potencial ecolóxico.
1. Alteracións por presións hidromorfolóxicas transversais.
1.1. Caracterización e localización do problema.
Ao largo do territorio de Galicia-Costa encóntranse numerosas obras transversais destinadas
principalmente ao aproveitamento hidroeléctrico, aínda que tamén existen moitas dedicadas
ao abastecemento, usos industriais, rego, recreo, etc.
A continuación, no seguinte mapa indícanse aquelas masas de auga que presentan este tipo
de problemática, en base ao grado de presión ao que se ven sometidas, atribuíndo un maior
risco potencial se a presión é alta ou media.
I.01-1

1.2. Autoridades competentes con responsabilidade na cuestión.
A concesión e regularización dos usos de auga que levan consigo a construción das
infraestruturas transversais é competencia de Augas de Galicia.
I.01-2

Así mesmo, en base á natureza do tema, teñen responsabilidade nisto, a Consellería de Medio
Ambiente e Desenvolvemento Sostible, a Consellería de Política Territorial, Obras Públicas e
Transportes, a Consellería de Innovación e Industria, e a Administración Local (axuntamentos).
1.3. Principais efectos sobre as masas de auga.
A afección ao medio pola existencia de obras transversais pode ser de natureza variada.
Así, a súa situación sobre a masa de auga provoca un efecto barreira para as comunidades de
peixes, tanto no seu movemento ascendente como descendente. Igualmente, a auga
acumulada polo azude soe ver reducida a súa concentración de osíxeno e alteradas as súas
condicións térmicas, impedindo o mantemento de especies características de cursos de auga
máis rápidos. Por último, estas obras reducen o transporte de sedimentos e nutrientes ao longo
do río, levando consigo a un empobrecemento da morfoloxía fluvial, o cal se traduce nunha
reducción do potencial biolóxico nos tramos afectados e, consecuentemente, nunha perda de
diversidade e naturalidade.
Outra alteración correspóndese coa redución de caudais augas abaixo da infraestrutura polo
incumprimento do réxime de caudais ecolóxicos, coa conseguinte afección ás especies de
fauna e flora asociadas ao medio acuático.
Todos estes efectos negativos acrecéntanse canto maior sexa a infraestrutura hidromorfolóxica
transversal construída, sendo a principal afección o propio encoro. Por este motivo, a
substitución do medio fluvial por espazos con auga remansada, produciu modificacións das
características orixinais da masa que levan a considerar a moitas destas como moi modificadas.
Na seguinte táboa móstranse os encoros pertencentes a esta demarcación reflectindo a altura
da obra transversal, se dispoñen ou non de dispositivos de franqueo para fauna piscícola e o uso
ao que destinan a auga almacenada.
I.01-3

ENCOROS DA DEMARCACIÓN HIDROGRÁFICA DE GALICIA-COSTA
NOME
ALTURA ESCALA
(m) PEIXES
USO
CASTRELO 19,00 Si Aproveitamento hidroeléctrico
PONTE OLVEIRA 26,00 Non Aproveitamento hidroeléctrico
FORCADAS 21,00 Non
Abastecemento dos municipios de Ferrol, Narón, Neda, Fene,
Mugardos, Valdoviño e Ares. Augas abaixo existe un
aproveitamento hidroeléctrico con concesión.
RIBEIRA 53,55 Non Abastecemento de As Pontes de García Rodríguez
EUME 108,00 Non
CECEBRE 22,50 Non
Abastecemento da área metropolitana de A Coruña (A Coruña,
Arteixo, Culleredo, Cambre, Oleiros, Sada e Bergondo),
regulación xeral da conca e nun futuro podería destinarse á
xeración de enerxía hidroeléctrica.
FERVENZA 32,50 Non Aproveitamento hidroeléctrico
PORTODEMOUROS 93,00 Non
PONTILLÓN DE
CASTRO
EIRAS 51,48 Non
ZAMÁNS 29,00 Non
23,00 Non Abastecemento a Pontevedra, Marín, Poio, Bueu e Sanxenxo.
Abastecemento a Cangas, Moaña, Mos, Porriño, Redondela,
Soutomaior e Vigo.
Abastecemento, xunto á presa de Eiras, de auga á cidade de
Vigo e demais poboacións próximas como Nigrán e Baiona.
BARRIÉ DA MAZA
OU TAMBRE
48,00 Non
CALDAS DE REIS 34,00 Non Abastecemento a Caldas de Reis e Comarca do Salnés.
BECHE 21,50 Non
XUNCO OU RÚA 14,50 Non
VILASENÍN OU SAN
COSMADE
17,50 Non Refrixeración da central térmica de Meirama.
SANTA UXÍA 87,00 Non
Abastecemento a Dumbría, Cee, Fisterra e Corcubión. Tamén
para aproveitamento hidroeléctrico.
VILAGUDÍN 33,00 Non
Refrixeración da central térmica de Meirama, Abastecemento
a unha piscifactoría e bombeo de abastecemento a Vilagudín
para industria gandeira.
CARANTOÑA 8,00 Non
LAVANDEIRA 14,50 Non
Abastecemento de auga das instalacións industriais da
Sociedad Mercantil Caolines de Vimianzo, S.A.
COVO 33,50 Non
Abastecemento de Cervo e Burela, e das instalacións da zona
industrial que Alcoa posúe en San Ciprián.
MEICENDE 21,00 Non
Abastecemento ás grandes factorías situadas na Grela (A
Coruña).
ROSADOIRO 17,00 Non
Abastecemento do polígono industrial de Sabón-Arteixo
CON 16,00 Non
(Arteixo).
Abastecemento a Vilagarcía de Arousa e aos núcleos de
Cornazo, Sobradelo, Vilaxoán, Travanca e Torre, Guillán,
Fontecarmoa e Piñeiro, e Faxilde e Cortiñas.
BAIONA 43,50 Non Abastecemento de auga ao municipio de Baiona.
BRANDARIZ 37,00 Non Aproveitamento hidroeléctrico
SALTO DE TOURO 33,75 Si Aproveitamento hidroeléctrico
I.01-4

1.4. Obxectivos que se pretenden alcanzar coa planificación.
A finalidade é alcanzar os obxectivos medioambientais contemplados pola Directiva Marco da
Auga e así conseguir unha adecuada protección das augas superficiais.
Desta forma, para protexer, mellorar e rexenerar as masas de auga superficiais afectadas
pódese empezar por eliminar a descontinuidade creada polos azudes e presas, tanto para o
movemento ascendente como descendente da fauna de ribeira. Así mesmo, é imprescindible
manter en boas condicións ambientais os tramos afectados por estas obras, sobre todo augas
abaixo das infraestruturas. Por tanto débese facilitar o fluxo de sedimentos, interrompido por
estas presións hidromorfolóxicas, e manter o caudal ecolóxico adecuado augas abaixo destas.
1.5. Liñas de actuación.
Para lograr os obxectivos anteriores é necesario levar a cabo as seguintes liñas de actuación:
- Unha revisión das concesións outorgadas por Augas de Galicia para controlar o
cumprimento do réxime de caudais ecolóxicos adecuado e a correcta implantación de
medidas correctoras como poden ser dispositivos para a superación de barreiras
ascendentes e descendentes.
- Unha modificación da normativa para implantar un réxime sancionador se non se
cumpre o réxime de caudais ecolóxicos proposto.
- Unha adecuación ambiental de barreiras á migración da fauna, como instalación de
escalas de peixe para facilitar o movemento ascendente e colocación de reixas de
interdición que impidan o acceso dos peixe aos canles de derivación das centrais
hidroeléctricas.
- Eliminación de azudes en desuso.
- Unha restauración de ribeiras e restauración hidrolóxico-forestal dos tramos afectados
polas infraestruturas transversais.
- Unha adecuación dos elementos de desaugadoiro das presas para permitir o fluxo de
sedimentos.
- Un deseño de programas de voluntariado ambiental no ámbito do Dominio Público
Hidráulico.
- Creación dun plan a nivel demarcación que inclúa os obxectivos marcados polo Plan
Nacional de Restauración de Ríos, e que consista en realizar un diagnóstico das áreas
fluviais do ámbito da demarcación tanto a nivel medioambiental como de
vulnerabilidade fronte a asolagamentos e promova actuacións prioritarias en cada unha
delas.
I.01-5

- Un seguimento dos datos obtidos pola rede de monitorización para ter información sobre
a calidade das augas coa posibilidade de avaliar a eficacia das medidas correctoras
ante este problema. Na demarcación para as masas de auga superficiais disponse
dunha rede de monitorización composta pola Rede de Control de Vixilancia e a Rede
de Control Operativo.
Se ben, estas actuacións pódense complementar con outras medidas contempladas no Anexo
VI da Instrución de Planificación Hidrolóxica. Á vista da natureza do tema pódense destacar as
seguintes medidas adicionais:
- Recuperación da morfoloxía natural da canle.
- Restauración da vexetación en zonas húmidas.
- Recuperación da morfoloxía natural de lagos e zonas húmidas.
- Eliminación de infraestruturas situadas en DPH.
- Adecuación de canles en zona urbana.
- Actuación de protección de especies ameazadas relacionadas cos ecosistemas
acuáticos.
- Derivación para evitar acumulación de sedimentos en encoros.
2. Alteracións por presións hidromorfolóxicas lonxitudinais.
2.1. Caracterización e localización do problema.
Existen na demarcación de Galicia-Costa numerosas conducións e canalizacións, proteccións
de marxes, etc., os cales levan consigo que as masas de auga se vexan sometidas a cambios
potencialmente significativos na súa morfoloxía, sobre o ancho, profundidade, estrutura do leito
e ribeira, etc., producindo unha alteración do réxime fluvial e por conseguinte dos ecosistemas
acuáticos e de ribeira.
No mapa seguinte indícanse aquelas masas de auga que presentan este tipo de problemática,
en base ao grado de presión ao que se ven sometidas, atribuíndo un maior risco potencial se a
presión é alta o media.
I.01-6

A continuación, no seguinte mapa localízanse aquelas infraestruturas hidromorfolóxicas
lonxitudinais que, debido as súas características, exercen unha presión significativa sobre as
masas de auga indicadas no anterior plano.
I.01-7

2.2. Autoridades competentes con responsabilidade na cuestión.
A regularización, planificación e previsión deste tipo de actuacións é competencia de Augas de
Galicia.
I.01-8

Así mesmo, en base á natureza do tema, teñen responsabilidade nisto, a Consellería de Medio
Ambiente e Desenvolvemento Sostible, Consellería de Política Territorial, Obras Públicas e
Transportes e a Administración Local (concellos).
2.3. Principais efectos sobre as masas de auga.
A afección ao medio pola existencia de obras lonxitudinais pode ser de natureza variada, xa
que estas infraestruturas poden ser de dous tipos. Tivéronse en conta por un lado as fixacións de
marxes e por outro as canalizacións, sendo no último caso onde se produce unha maior
agresión ao medio fluvial e entorno.
Ambos os dous dan lugar a descontinuidades lonxitudinais do sistema fluvial e á desconexión da
canle coas súas ribeiras e chairas de asolagamento e dificultan a conexión hidrolóxica da canle
co medio hiporreico e acuíferos locais. Aínda que xeralmente os maiores efectos negativos son
a causa da presenza de canalizacións.
Todas estas consecuencias provocan unha perda de hábitats e empobrecemento das
comunidades biolóxicas, unha diminución da dinámica fluvial e rexeneración natural das
especies, e por suposto un aumento do risco hidrolóxico e danos por asolagamento.
2.4. Obxectivos que se pretenden alcanzar coa planificación.
A finalidade é alcanzar os obxectivos medioambientais contemplados pola Directiva Marco da
Auga e así conseguir unha adecuada protección das augas superficiais, co obxecto de lograr
un bo estado das mesmas.
Desta forma, para protexer, mellorar e rexenerar as masas de auga superficiais afectadas
pódese empezar por eliminar a descontinuidade creada polas infraestruturas lonxitudinais.
Cando estas alteracións morfolóxicas introducen un cambio substancial na natureza da masa
de auga ata o punto de impedir o logro do bo estado ecolóxico, esta masa pasa a recibir a
consideración de masa de auga moi modificada. Polo que neste caso, o fin é protexer e
mellorar o seu estado para lograr un bo potencial ecolóxico e un bo estado químico.
2.5. Liñas de actuación.
Para lograr os obxectivos anteriores é necesario levar a cabo as seguintes liñas de actuación:
- Un programa de mantemento das ribeiras repoboadas.
- Un plan de naturalización dos tramos de ríos que foron canalizados con diques de pedra
ou cemento.
- Unha restauración de ribeiras e restauración hidrolóxico-forestal dos tramos afectados
polas infraestruturas lonxitudinais.
I.01-9

- Un plan de mellora de aquelas canalizacións mediante tratamentos adecuados a cada
caso e que son realizados como medida de seguridade da poboación e da actividade
económica.
- Un deseño de programas de voluntariado ambiental no ámbito do Dominio Público
Hidráulico.
- Creación dun plan a nivel demarcación que inclúa os obxectivos marcados polo Plan
Nacional de Restauración de Ríos, e que consista en realizar un diagnóstico das áreas
fluviais do ámbito da demarcación tanto a nivel medioambiental como de
vulnerabilidade fronte a asolagamentos e promova actuacións prioritarias en cada unha
delas.
- Un seguimento dos datos obtidos pola rede de monitorización para ter información sobre
a calidade das augas coa posibilidade de avaliar a eficacia das medidas correctoras
ante este problema. Na demarcación para as masas de auga superficiais disponse
dunha rede de monitorización composta pola Rede de Control de Vixilancia e a Rede
de Control Operativo.
Se ben, estas actuacións pódense complementar con outras medidas contempladas no Anexo
VI da Instrución de Planificación Hidrolóxica. Á vista da natureza do tema pódense destacar as
seguintes medidas adicionais:
- Recuperación da morfoloxía natural da canle.
- Restauración da vexetación en zonas húmidas.
- Recuperación da morfoloxía natural de lagos e zonas húmidas.
- Eliminación de infraestruturas situadas en DPH.
- Adecuación de canles en zona urbana.
- Actuación de protección de especies ameazadas relacionadas cos ecosistemas
acuáticos.
3. Alteracións por presións hidromorfolóxicas asociadas ao proceso de enchedura da mina de
As Pontes.
3.1. Caracterización e localización do problema.
A explotación mineira de lignitos que se levou a cabo durante décadas na zona de As Pontes
de García Rodríguez orixinou diversos problemas sobre as masas de auga próximas a esta zona.
Así, orixináronse problemas de contaminación por vertidos, tanto difusa como puntual, de
I.01-10

extracción de auga destinada a arrefriar o vapor saínte das turbinas, de canalización para
poder captar esta auga, de alteración de temperatura da auga da masa debido ás augas
restituídas da central térmica, e de todo tipo de alteracións debido á modificación dos cursos
das masas que se encontraban dentro da mina e se desviaron ou canalizaron.
Na actualidade, debido ao esgotamento deste recurso mineiro, está en marcha o proxecto de
enchedura do oco deixado pola extracción mineira coa finalidade de convertelo nunha lagoa
artificial, e polo tanto pasaría a considerarse como unha masa de auga artificial.
Aínda que este proxecto implica outros problemas a maiores, como poden ser:
• Risco de filtracións, de permeabilidades e escorrentías.
• Mala calidade das augas da lagoa artificial xa que o substrato presenta altas
concentracións de sulfatos, aluminio e manganeso, e un pH moi baixo. Ademais, a auga
coa que se vai realizar a enchedura provén dos ríos Maciñeira, Peleteiro e Eume, os cales
rozan os límites aceptables dos parámetros anteriores.
• Risco de eutrofización da mina dada as profundidades existentes.
• Detraccións da auga dos ríos que participan na enchedura, os cales pode que non
respecten o réxime de caudais ecolóxicos.
• Falta de desaugadoiros para o caso de choivas torrenciais e de canles de saída da
auga.
No seguinte mapa pódese apreciar a zona que ocupa a explotación mineira de lignitos
asociada á Central Térmica de As Pontes de García Rodríguez, situada concretamente no
sistema de explotación 13 da demarcación.
I.01-11

No sistema de explotación 11, onde se encontra a extracción mineira de Meirama, vai estar
sometido ao mesmo problema que se describiu anteriormente, xa que está en estudo encher o
oco da mina e formar un lago artificial.
3.2. Autoridades competentes con responsabilidade na cuestión.
A autoridade competente responsable correspóndese coa Consellería de Medio Ambiente e
Desenvolvemento Sostible ademais do Organismo Autónomo Augas de Galicia, pertencente a
esta consellería.
3.3. Principais efectos sobre as masas de auga.
Os efectos negativos xa se describiron nas fichas correspondentes aos problemas derivados da
extracción mineira (ficha I.11: Outras fontes de contaminación), das alteracións por
infraestruturas hidromorfolóxicas (ficha I.01: Alteracións por presións hidromorfolóxicas), de
afección ao medio pola captación de auga superficial (ficha I.04: Extracción de auga
superficial), de cumprimento de caudais ecolóxicos (ficha I. 05. Caudais ecolóxicos), e de risco
de eutrofización do oco de enchedura (ficha I. 10: Eutrofización de encoros).
I.01-12

3.4. Obxectivos que se pretenden alcanzar coa planificación.
Preténdense alcanzar os obxectivos medioambientais esixidos pola Directiva Marco da Auga e
recuperar a calidade das augas superficiais continentais.
3.5. Liñas de actuación.
As solucións ante os problemas descritos descríbense no apartado correspondente das fichas
anteriormente mencionadas.
I.01-13

Tema importante
I.01. I.02. Alteracións Alteraciones por presións por hidromorfolóxicas presiones
hidromorfológicas en masas de auga superficiais en masas de transición de auga e
superficiales costeiras continentales.
1. Caracterización e localización do problema.
As masas de auga de transición e costeiras da Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa
albergan sobre as súas augas superficiais infraestruturas hidromorfolóxicas que modifican a
morfoloxía natural.
Estas alteracións levan consigo que estas masas se atopen en risco potencial de incumprir os
obxectivos medioambientais establecidos pola DMA debido á presión que exercen as obras
sobre o medio, atribuíndo un maior risco se a presión é significativa.
Cando este tipo de infraestruturas introducen un cambio substancial na natureza da masa de
auga ata ou punto de impedir o logro do bo estado ecolóxico, esta pasa a ser considerada
como masa de auga moi modificada, o obxectivo medioambiental da cal é alcanzar o bo
potencial ecolóxico.
Ao largo do territorio de Galicia-Costa encóntranse diversos tipos de obras hidromorfolóxicas,
das cales se consideraron que as que xeran graves problemas de alteracións na natureza das
masas de auga se corresponden con canalizacións, diques de condución, estruturas
lonxitudinais de defensa, proteccións de marxes, esclusas, portos, dársenas, peiraos portuarios e
espigóns.
Tamén se incluíu dentro das alteracións hidromorfolóxicas, a causa das notables presións
antropoxénicas, as ocupacións e illamentos de zonas intermareais, así como as praias artificiais e
rexeneradas.
O punto de partida para solucionar os problemas que orixinan estas presións antropoxénicas e
restaurar estes espazos degradados pasa por levar a cabo unha delimitación do Dominio
Público Marítimo Terrestre.
No mapa seguinte represéntanse as masas de auga superficiais que se encontran en perigo de
incumprir os obxectivos medioambientais a consecuencia das alteracións hidromorfolóxicas.
Identificáronse aquelas ocupacións e illamentos de zonas intermareais, e a creación de praias
artificiais e rexeneradas, que xeren unha presión significativa. Co mesmo criterio determináronse
as presións por infraestruturas hidromorfolóxicas como canalizacións, diques de condución,
estruturas lonxitudinais de defensa, proteccións de marxes, esclusas, portos, peiraos portuarios e
espigóns.
I.02-1

Deseguido se mostran as infraestruturas hidromorfolóxicas que poden exercer sobre as masas de
auga destacadas anteriormente unha presión significativa que as faga susceptibles de sufrir o
risco de incumprir os obxectivos medioambientais.
I.02-2

2. Autoridades competentes con responsabilidade na cuestión.
En base á natureza do tema formúlanse como autoridades competentes con responsabilidade
en devandito tema a Augas de Galicia (dependente da Consellería de Medio Ambiente e
Desenvolvemento Sostible), a propia Consellería de Medio Ambiente e
I.02-3

Ambiente e Desenvolvemento Sostible), a propia Consellería de Medio Ambiente e
Desenvolvemento Sostible, a Consellería de Pesca e Asuntos Marítimos, a Consellería de Política
Territorial, Obras Públicas e Transportes e a Administración Local (concellos). Todas estas se
corresponden con administracións autonómicas e locais.
Pero este tema tamén é competencia estatal polo que se propón que poida intervir Puertos del
Estado (Ministerio de Fomento) e a Dirección General de la Marina Mercante (Ministerio de
Fomento).
3. Principais efectos sobre as masas de auga.
As infraestruturas hidromorfolóxicas comentadas e as modificacións levadas a cabo pola
actividade humana nas masas de auga, a causa das ocupacións da zona intermareal e a
xeración de praias artificiais e rexeneradas, supón unha modificación da profundidade, das
características do substrato, da natureza da zona de oscilación da marea e do fluxo da auga,
ou da disposición da zona de ribeira intermareal.
4. Obxectivos que se pretenden alcanzar coa planificación.
A finalidade é alcanzar os obxectivos medioambientais contemplados pola Directiva Marco da
Auga e así conseguir unha adecuada protección das augas superficiais.
Desta forma, para protexer, mellorar e rexenerar as masas de auga superficiais afectadas
pódese empezar por minimizar as alteracións na morfoloxía orixinal das zonas costeiras e de
transición. Así mesmo, é imprescindible manter en boas condicións ambientais os tramos
afectados por estas obras.
Débese crear unha estratexia global de ordenación e xestión do dominio público hidráulico e
marítimo-terrestre para que se chegue a un equilibrio entre o mantemento da calidade destas
masas de auga e un bo desenvolvemento económico-social das áreas afectadas.
Debido a que as masas de auga obxecto de protección poden pertencer a diferentes
administracións débese alcanzar unha integración nas diferentes políticas sectoriais e unha
coordinación entre a administración estatal, autonómica e local.
5. Liñas de actuación.
Para lograr os obxectivos anteriores é necesario levar a cabo as seguintes liñas de actuación:
- Realización de plans de restauración de ambientes costeiros e de transición degradados.
- Realización dun inventario de infraestruturas obsoletas sen uso actual.
- Realización de inventarios de zonas de transición e costeiras recuperables.
- Establecemento de plans de seguimento da evolución das masas de auga de transición
e costeiras en lugares de interese ou suxeitos a programas de restauración.
I.02-4

- Deseño de programas de voluntariado ambiental no ámbito do Dominio Público
Marítimo Terrestre.
- Obrigatoriedade de aplicar actuacións compensatorias noutras zonas degradadas ante
a imposibilidade de impedir outras obras que leven ao deterioro da calidade das masas
de auga.
- Seguimento dos datos obtidos pola rede de monitorización para ter información sobre a
calidade das augas coa posibilidade de avaliar a eficacia das medidas correctoras
ante este problema. Na demarcación para as masas de auga superficiais disponse
dunha rede de monitorización composta pola Rede de Control de Vixilancia e a Rede
de Control Operativo.
Mais estas actuacións pódense complementar con outras medidas contempladas no Anexo VI
da Instrución de Planificación Hidrolóxica. Á vista da natureza do tema pódense destacar as
seguintes medidas adicionais:
- Elaboración e aprobación de normativa reguladora das extraccións de area para
rexeneración de praias.
- Delimitación do Dominio Público Marítimo-Terrestre.
- Incremento dos servizos de vixilancia do dominio público marítimo-terrestre e da
servidume de protección.
- Recuperación posesoria de terreos en dominio público marítimo-terrestre.
- Regularización das concesións de ocupación do dominio público marítimo-terrestre para
vertidos terra-mar.
- Elaboración de ordenanzas municipais que regulen a limpeza de canles, golas e outros
elementos que desembocan ao mar en DPMT.
- Eliminación de infraestruturas en dominio público marítimo-terrestre.
- Modificación de infraestruturas costeiras para restitución do transporte litoral.
- Elaboración da Estratexia para a sustentabilidade da costa.
- Ampliación da zona de servidume de protección definida pola Lei de Costas.
- Restauración de dunas e marismas costeiras.
- By-pass de sedimentos retidos por infraestruturas portuarias ou costeiras.
- Redistribución de sedimentos en praias.
- Creación dun observatorio da sustentabilidade do litoral español.
- Adquisición de fincas por parte da AGE para a súa incorporación ao Dominio Público
I.02-5

Marítimo-Terrestre.
- Implantación e aplicación de sistemas de xestión medioambiental en instalacións
portuarias e aplicación de recomendacións sectoriais.
I.02-6

Tema importante
I.01. Alteraciones por presiones
hidromorfológicas I.03. Uso hidroeléctrico en masas de auga
superficiales continentales.
1. Caracterización e localización do problema.
A demanda de auga para a produción de enerxía hidroeléctrica é moi importante na
Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa, encontrándose numerosos aproveitamentos
hidroeléctricos sobre as masas de auga ao longo do territorio.
Actualmente, existen en Galicia-Costa, 65 aproveitamentos hidroeléctricos en fase de
explotación, 16 aproveitamentos en fase de construción e 41 soamente coa concesión
outorgada (13 destes aproveitamentos correspóndense con concesións antigas). (Fonte: Plan
Sectorial Hidroeléctrico de Galicia-Costa).
A continuación, móstrase a localización destas centrais hidroeléctricas, diferenciando segundo
a situación administrativa na que se atopan neste momento.
I.03-1

A produción de enerxía hidroeléctrica no conxunto da demarcación, tendo en conta tanto as
centrais en explotación como os aproveitamentos outorgados que aínda non entraron en
explotación, é duns 2.006 GWh/año. (Fonte: Augas de Galicia, datos actualizados a 26 de maio
de 2008).
A instalación destas centrais hidroeléctricas produce impactos no medio hídrico, dependendo
a magnitude dos mesmos de aspectos relativos tanto ás características do medio hídrico, como
da instalación e especialmente, da explotación.
Así, parte das masas de auga superficiais que albergan estes usos, encóntranse moi modificadas
dende o punto de vista hidromorfolóxico, con tramos regulados e cambios continuos do réxime
de caudais augas abaixo das infraestruturas e cambios bruscos provocados polas augas
restituídas. Estas clasifícanse como masas de auga moi modificadas, para as cales se debe
alcanzar o bo potencial ecolóxico.
As presas e azudes provocan un efecto barreira para as comunidades piscícolas, tanto no seu
movemento ascendente como descendente, ademais de reducir o réxime de caudais augas
abaixo das obras polo incumprimento do réxime de caudais ecolóxicos, coa conseguinte
afección aos ecosistemas de ribeira.
Se a central hidroeléctrica conta cunha canle de derivación pódese orixinar mortalidade de
peixes debido a que nas súas migracións en sentido descendente poden introducirse na canle,
accedendo á cámara de carga e posteriormente descender ata as turbinas.
Outro problema asociado ao uso hidroeléctrico é o que se produce na restitución do caudal
turbinado, que pode potencialmente ocasionar erosión na canle e arrastre de biota, en función
das taxas de variación nos caudais de saída.
Os problemas derivados das infraestruturas transversais xa foron comentados na ficha
correspondente (ver ficha I.01: Alteracións hidromorfolóxicas nas masas de auga continentais),
pero como se viu ata agora os aproveitamentos hidroeléctricos orixinan outra serie de
alteracións, que se van a reflectir nesta ficha.
Tendo en conta que este tipo de uso se considera non consuntivo, é dicir, que practicamente o
100% da auga extraída retorna á masa, identificáronse como problemas as extraccións e
restitucións de auga necesarias para a obtención da enerxía eléctrica.
No seguinte mapa represéntanse as masas de auga que se encontran en risco potencial de
incumprimento dos obxectivos medioambientais por este tipo de alteracións, en base ao grado
de presión ao que se ven sometidas, atribuíndo un maior risco potencial se a presión é alta ou
media.
I.03-2

Todas estas masas tamén se ven alteradas por extraccións de uso consuntivo, é dicir captacións,
as cales axudan a engordar o problema definido nesta ficha pero que representan unha
porcentaxe baixa en comparación coas detraccións levadas a cabo nos usos hidroeléctricos
descritos anteriormente.
I.03-3

2. Autoridades competentes con responsabilidade na cuestión.
A concesión e regularización dos caudais extraídos e incorporados á masa curtocircuitada polo
uso hidroeléctrico é competencia de Augas de Galicia.
Así mesmo, en base á natureza do tema, teñen responsabilidade nisto, a Consellería de Medio
Ambiente e Desenvolvemento Sostible e a Consellería de Innovación e Industria.
3. Principais efectos sobre as masas de auga.
As centrais hidroeléctricas constitúen unha barreira importante debido ao movemento da fauna
piscícola, tanto en sentido ascendente, como en sentido descendente. Así mesmo provocan
unha alta mortalidade de peixes, ao introducírense nas canles de derivación e turbinas, e
ocasionan cambios potencialmente considerables no tramo augas abaixo da saída do
turbinado.
Aparte, o caudal detraído para o uso hidroeléctrico orixina que se altere o réxime natural dos
caudais existentes no río, podendo incumprirse o réxime de caudais ecolóxicos. Este feito
produce que o tramo ao que non se devolve a auga detraída sufra perda de hábitat fluvial,
provocando a diminución das poboacións piscícolas e da riqueza vexetal das ribeiras. Esta
alteración é maior se a continuación da restitución se encontra outro tramo curtocircuitado xa
que non deixa espazo para a recuperación do medio deteriorado.
Por outro lado, a incorporación do caudal extraído no desvío hidroeléctrico sobre a masa
curtocircuitada orixina alteracións no réxime natural que discorre por este tramo. Considérase
unha presión significativa cando a suma dos caudais incorporados por todos os
aproveitamentos hidroeléctricos existentes na propia masa de auga con respecto á achega
natural é superior ao 100%.
Estas restitucións levan consigo cambios potencialmente considerables no tramo de augas
abaixo da saída do turbinado, ocasionando erosión na canle e arrastre de biota, xa que o
caudal de auga que se incorpora a maiores modifica o fluxo que discorre polo tramo.
4. Obxectivos que se pretenden alcanzar coa planificación.
O cometido é lograr os obxectivos medioambientais requiridos pola Directiva Marco da Auga
para deste modo, protexer, mellorar e rexenerar as masas de auga superficiais afectadas.
O primordial é non permitir que o volume de recurso detraído leve consigo unha redución do
caudal augas abaixo do azude, tal que poida afectar negativamente á vida dos ecosistemas
acuáticos, é dicir, manter un réxime de caudais ecolóxicos.
Para impedir o deterioro das masas de auga nos tramos restituídos deberíase intentar que a solta
de auga fose de forma gradual co fin de evitar a erosión da canle e arrastre das comunidades
acuáticas. Aínda que o que se debería lograr é que os caudais achegados polos desvíos
hidroeléctricos non fosen superiores á achega natural do río, polo que o conveniente é
I.03-4

controlar que o caudal extraído na masa non supere o seu réxime natural de caudais.
5. Liñas de actuación.
Para evitar os efectos comentados anteriormente é preciso considerar as seguintes medidas:
- Unha revisión das concesións outorgadas por Augas de Galicia para controlar o
cumprimento do réxime de caudais ecolóxicos adecuado e que o caudal restituído
polos aproveitamentos hidroeléctricos situados dentro dunha mesma masa non exceda
a achega natural de caudal.
- Unha modificación da normativa para implantar un réxime sancionador se non se
cumpre o comentado no parágrafo anterior.
- Unha actualización do Rexistro de Augas e regularización de concesións outorgadas
para aproveitamentos hidroeléctricos coa idea de controlar o caudal que se extrae e se
restitúe á masa de auga.
- Un incremento do persoal de gardaría para control do cumprimento de caudais
ecolóxicos e do caudal de saída, e as afeccións que orixina nese punto.
- Unha modificación nas características das restitucións para conseguir que a solta cara a
canle sexa de forma máis gradual e menos brusca.
- Un seguimento dos datos obtidos pola rede de monitorización para ter información sobre
a calidade das augas coa posibilidade de avaliar a eficacia das medidas correctoras
ante este problema. Na demarcación, para as masas de auga superficiais, disponse
dunha rede de monitorización composta pola Rede de Control de Vixilancia e a Rede
de Control Operativo.
Se ben, estas actuacións se poden complementar con outras medidas contempladas no Anexo
VI da Instrución de Planificación Hidrolóxica. Á vista da natureza do tema pódense destacar as
seguintes medidas adicionais:
- Unha delimitación do DPH.
- Escalas para peixes en azudes.
- Unha restauración de ribeiras.
- Unha adecuación dos elementos do desaugadoiro das presas para permitir o fluxo de
sedimentos.
I.03-5

Tema importante
I.01. Alteraciones por presiones
hidromorfológicas I.04. Extracción de auga en superficial. masas de auga
superficiales continentales.
1. Caracterización e localización do problema.
Nesta ficha soamente se van a ter en conta aquelas extraccións destinadas a usos consuntivos,
xa que as correspondentes a usos non consuntivos, como os aproveitamentos hidroeléctricos, xa
foron analizadas noutra ficha (ver ficha I.03: Uso hidroeléctrico).
Nos usos consuntivos considérase como problema as extraccións ocorridas na propia masa de
auga e a acumulación das presións exercidas ao longo das masas de auga situadas augas
arriba, as cales arrastran os efectos negativos cara as masas que se encontran augas abaixo.
No ámbito de Galicia-Costa o principal recurso dispoñible para a satisfacción das demandas de
auga é a auga superficial.
O uso consuntivo ao que se lle outorga prioridade na lexislación de augas correspóndese co
abastecemento urbano, o cal se obtén na súa maioría por medio de regulación de encoros,
aínda que tamén é importante a auga captada para o sector doméstico non urbano a través
de captacións veciñais. Existen outras extraccións significativas como son as industrias (sector en
crecemento), incluíndo a auga para refrixeración de centrais térmicas, e o regadío.
A continuación, represéntase no seguinte mapa aquelas masas de auga que se encontran en
risco potencial de incumprir os obxectivos medioambientais establecidos pola DMA, tendo en
conta a información das presións altas e medias producidas polas extraccións de auga
superficial.
As captacións indicadas no mapa exercen unha presión nas masas de auga sinaladas a causa
da extracción do recurso auga. A alteración destas masas de auga ao vérense sometidas a
presións altas ou medias fainas susceptibles de incumpriren os obxectivos medioambientais,
aínda que a conclusión definitiva de ver se se atopan ou non en risco, débese concretar unha
vez que se efectúe a avaliación de risco das masas de auga.
Soamente se trata de información acerca do posible risco de incumprimento dos obxectivos
medioambientais xa que as masas de auga vense sometidas a unha presión por estas
extraccións.
I.04-1

2. Autoridades competentes con responsabilidade na cuestión.
A concesión e regularización das extraccións de auga para uso consuntivo, e neste caso para
abastecemento, é competencia de Augas de Galicia.
I.04-2

Así mesmo, en base á natureza do tema, teñen responsabilidade nisto a Consellería de Medio
Ambiente e Desenvolvemento Sostible, a Consellería de Innovación e Industria, a Consellería de
Medio Rural, a Consellería de Vivenda e Solo, e a Administración Local (deputacións e
concellos).
3. Principais efectos sobre as masas de auga.
A extracción de auga superficial pode someter á masa de auga a unha redución significativa
dos caudais que discorren nos ríos e que polas posibles sinerxías con outros problemas, poden
afectar en diferentes magnitudes aos ecosistemas, procesos de dilución de contaminantes,
procesos de depuración natural, conservación do leito do río, etc.
Así mesmo, a sobreexplotación do recurso auga ocasiona desequilibrios temporais e espaciais
que se traducen non só nunha afección aos hábitats acuáticos, senón tamén nunha
desatención na garantía de subministro en épocas de seca aos diferentes usuarios.
Precisamente as captacións de auga para usos consuntivos levan consigo que o recurso
tomado non se devolva ao río, provocando unha alteración negativa no ecosistema acuático
derivada desta redución do réxime natural, co risco de incumprir o réxime de caudais
ecolóxicos.
4. Obxectivos que se pretenden alcanzar coa planificación.
O cometido é lograr os obxectivos medioambientais requiridos pola Directiva Marco da Auga
para deste modo, protexer, mellorar e rexenerar as masas de auga superficiais afectadas.
Para lograr os obxectivos ambientais a planificación hidrolóxica débese basear en criterios de
sustentabilidade no uso da auga mediante a xestión integrada e a protección a longo prazo
dos recursos hídricos. Por tanto, este uso racional do recurso leva consigo unha redución da
presión por extracción, aínda que debe ir unido a unha maior eficiencia do sistema de
distribución para así evitar as perdas de auga dende o punto de toma da auga ata o seu
destino.
O primordial é non permitir que o volume de recurso extraído leve consigo unha redución do
caudal natural da masa, tal que poida afectar negativamente á vida dos ecosistemas
acuáticos, é dicir, manter un réxime de caudais ecolóxicos.
5. Liñas de actuación.
Para evitar os efectos comentados anteriormente é preciso considerar as seguintes medidas:
- Unha revisión das autorizacións concedidas ás captacións asociadas a ETAP efectuadas
por Augas de Galicia, para así poder controlar o cumprimento do réxime de caudais
ecolóxicos adecuado.
- Unha modificación da normativa para implantar un réxime sancionador se non se
cumpre o réxime de caudais ecolóxicos proposto.alicia, para así poder controlar o
I.04-3

- Unha actualización do Rexistro de Augas e regularización das autorizacións para
extracción de auga destinada a usos consuntivos e usos non consuntivos.
- Un incremento do persoal de gardaría para control do cumprimento dos caudais
ecolóxicos.
- Un coñecemento das extraccións que se realizan, con caudais determinados, para
poder facer unha cuantificación do recurso.
- Un seguimento dos datos obtidos pola rede de monitorización para ter información sobre
a calidade das augas coa posibilidade de avaliar a eficacia das medidas correctoras
ante este problema. Na demarcación para as masas de auga superficiais disponse
dunha rede de monitorización composta pola Rede de Control de Vixilancia e a Rede
de Control Operativo, e para este caso concreto débese ter en conta a Rede de Control
de Zonas Protexidas. Esta última inclúe unha rede de zonas designadas para a captación
de auga destinada a consumo humano composta por 84 estaciones. A DMA establece
que se debe incluír no Rexistro de Zonas Protexidas todas as masas de auga utilizadas
para a captación de auga destinada ao consumo humano que proporcionen unha
media de máis de 10 m 3 diarios ou que abastezan a máis de cincuenta persoas.
Se ben, estas actuacións se poden complementar con outras medidas contempladas no Anexo
VI da Instrución de Planificación Hidrolóxica. Á vista da natureza do tema pódense destacar as
seguintes medidas adicionais:
- Actualización da estrutura das tarifas de rego.
- Actualización da estrutura das tarifas de abastecemento urbano e industrial.
- Regulación e fomento da instalación de dispositivos de menor consumo no
abastecemento urbano.
- Elaboración e aprobación da normativa reguladora das condicións de reutilización da
auga.
- Implantación e utilización dos sistemas de asesoramento ao regador.
- Fomento da implantación de producións agrícolas adaptadas.
- Contratos de cesión de dereitos ao uso privativo de augas.
- Campañas de concienciación en uso urbano.
- Aplicación de sistemas de circuítos cerrados de circulación de auga en instalacións
industriais.
- Instalación de dispositivos de menor consumo no abastecemento urbano.
s de.
I.04-4

- Reutilización de augas depuradas en uso urbano e industrial.
- Control dos volumes utilizados polos usuarios individuais.
- Mellora da eficiencia de condución en redes de conducións.
- Adecuación do rego por gravidade.
- Substitución do rego por gravidade por rego por aspersión.
- Substitución do rego por aspersión por rego localizado.
- Substitución do rego por gravidade por rego localizado.
- Revisión de concesións.
- Modificacións lexislativas para facilitar as transaccións de dereitos ao aproveitamento da
auga.
- Incremento dos recursos dispoñibles para uso agrícola e recreativo mediante tratamento
de reutilización.
- Incremento dos recursos dispoñibles mediante obras de regulación.
- Incremento dos recursos dispoñibles mediante obras de condución.
I.04-5

Tema importante
I.01. Alteraciones por presiones
hidromorfológicas I.05. Caudais ecolóxicos en masas de auga
superficiales continentales.
1. Caracterización e localización do problema.
O réxime de caudais ecolóxicos a incluír no Plan Hidrolóxico establecerase de forma que
permita manter de forma sostible a funcionalidade e estrutura dos ecosistemas acuáticos e dos
ecosistemas terrestres asociados, permitindo alcanzar o bo estado ou o bo potencial ecolóxico
nas masas de auga.
Para lograr estes obxectivos o réxime de caudais ambientais deberá proporcionar as condicións
de hábitat adecuadas para satisfacer as necesidades das diferentes comunidades tanto
acuáticas como terrestres asociadas, e ofrecer un patrón temporal dos caudais que permita a
existencia, como máximo, de cambios leves na estrutura e composición dos hábitats do medio
acuático e os ecosistemas dependentes destes.
Na consecución destes obxectivos terán prioridade os referidos a zonas protexidas, deseguido
os referidos a masas de auga naturais e finalmente os referidos a masas de auga moi
modificadas.
O establecemento do réxime de caudais ecolóxicos deberase realizar en estas tres fases:
• Desenvolvemento de estudos técnicos que determinen os elementos do réxime de
caudais ecolóxicos en todas as masas de auga.
• Proceso de concertación para aqueles casos que condicionen significativamente as
asignacións e reservas do plan hidrolóxico.
• Proceso de implantación de todos os compoñentes do réxime de caudais ecolóxicos e o
seu seguimento adaptativo.t
O réxime de caudais ecolóxicos para o caso de ríos deberá incluír, dende o punto de vista
temporal, ao menos as seguintes características:
• caudais mínimos que deben ser superados coa finalidade de conservar a diversidade
espacial do hábitat e a súa conectividade.
• caudais máximos que non se deben superar na xestión ordinaria das infraestruturas, co
fin de limitar os caudais circulantes e protexer as especies autóctonas máis vulnerables,
especialmente en tramos fortemente regulados.
• Distribución temporal dos anteriores caudais mínimos e máximo, co obxecto de
establecer unha variabilidade temporal do réxime de caudais que sexa compatible cos
requirimentos das distintas fases de desenvolvemento dos organismos autóctonos
presentes nestas masas de auga.
I.05-1

• caudais de enchente, co obxecto de favorecer os procesos hidrolóxicos que controlan a
conexión dos distintos tipos de masas de auga, manter as condiciones físico-químicas da
auga e o sedimento, etc.
• Taxa de cambio, co cometido de evitar os efectos negativos dunha variación brusca
dos caudais .
No caso das masas de auga superficiais de transición o réxime de caudais ecolóxicos deberá
definir, dende o punto de vista temporal, ao menos os caudais mínimos e a súa distribución
temporal e os caudais altos e enchentes.
Actualmente, na Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa, non existe definido un réxime de
caudais ecolóxicos para as masas de augas superficiais continentais e de transición. En cada
punto de detracción de caudais fíxase o criterio dunha demanda ecolóxica correspondente ao
10% do caudal medio anual distribuído mensualmente segundo o establecido no Plan
Hidrolóxico de Galicia-Costa vixente.
Polo tanto é necesario realizar unha definición do réxime de caudais mínimos medioambientais
esixidos aos aproveitamentos de auga e unha vez fixado, levar a cabo un seguimento e control
do cumprimento destes caudais ecolóxicos coa correspondente sanción se isto non ocorre.
Por este motivo, as liñas de traballo a seguir a partir de agora por Augas de Galicia céntranse na
determinación do réxime de caudais ecolóxicos a partir da modelaxe do hábitat físico, é dicir,
calculando o caudal a través dunha cuantificación do hábitat dunha especie de referencia e a
análise da súa relación co caudal mediante simulación hidráulica.
Tamén Augas de Galicia está levando a cabo unha revisión da situación na que se encontran
certas concesións de aproveitamentos hidroeléctricos no que se refire ao réxime de caudais
ecolóxicos. No seguinte cadro móstrase un exemplo do réxime de caudais ecolóxicos imposto a
tres concesións hidroeléctricas.
CAUDAIS ECOLÓXICOS REFLEXADOS NA DECLARACIÓN DE EFECTOS AMBIENTAIS INCLUIDA COMO ANEXO NA CONCESIÓN (m 3 /s)
OUTUBRO NOVEMBRO DECEMBRO XANEIRO FEBREIRO MARZO ABRIL MAIO XUÑO XULLO AGOSTO SETEMBRO
PORTODEMOUROS 8,9 11,9 15 15 15 11,9 9,6 8,6 7,9 5 5 5
BARRIÉ DE LA MAZA* 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5
CALDAS DE REIS 3 4,5 4,5 4,5 4 3,5 3 2,5 2,1 2,1 2,1 2,1
*Neste caso, o caudal ecolóxico a manter está incluido directamente na concesión
2. Autoridades competentes con responsabilidade na cuestión.
O establecemento do réxime de caudais ecolóxicos é competencia do organismo autónomo
Augas de Galicia coa colaboración da Dirección Xeral de Conservación da Natureza, ambos os
dous pertencentes á Consellería de Medio Ambiente e Desenvolvemento Sostible así como
Sostible, así como otras consellerías ou direcciones generales que realicen estudios al respecto,
como por ejemplo a Dirección Xeral de Montes e Industrias Forestais (Consellería de Medio
Rural)
I.05-2

outras consellerías ou direccións xerais que realicen estudos ao respecto, como por exemplo a
Dirección Xeral de Montes e Industrias Forestais (Consellería de Medio Rural).
3. Principais efectos sobre as masas de auga.
O uso das obras hidráulicas orixina unha regulación artificial de caudais que afecta
profundamente á fauna reófila, non xa polas grandes flutuacións de nivel provocadas (a
maioría delas moito máis dramáticas que as debidas á torrencialidade natural), senón tamén
polo desfase temporal en que ocorren respecto á fenoloxía natural (Ward e Stanford, 1979;
Petts, 1984).
As especies que habitan os ríos fóronse adaptando á seca estival e ás enchentes estacionais,
pero non soportan facilmente as variacións de caudal provocadas polos encoros hidroeléctricos
augas abaixo nin as detraccións da maior parte do caudal circulante.
A forte redución de caudais fluviais debido ás numerosas detraccións e regulacións de auga
produce unha intensa presión sobre as funcións ambientais da auga e sobre o estado ecolóxico
dos hábitats dependentes deste recurso.
4. Obxectivos que se pretenden alcanzar coa planificación.
O obxectivo primordial é permitir compatibilizar os efectos das detraccións co mantemento da
funcionalidade ecolóxica dos ecosistemas e así cumprir os obxectivos medioambientais esixidos
pola Directiva Marco da Auga.
Para iso débese establecer o réxime de caudais ecolóxicos nos ríos e augas de transición da
demarcación, proceso a determinar no Plan Hidrolóxico de Galicia-Costa, realizando para iso
estudos específicos para as distintas masas de auga.
Este proceso de implantación do réxime de caudais ecolóxicos desenvolverase conforme a un
proceso de concertación que terá en conta os usos e demandas actualmente existentes e o
seu réxime de concesións, así como as boas prácticas. O obxectivo da concertación é
compatibilizar os dereitos ao uso da auga, co réxime de caudais ecolóxicos, para facer posible
a súa implantación.
Así mesmo, débese definir un réxime de caudais mínimos menos esixente para secas
prolongadas, sendo prioritario nas zonas incluídas na rede Natura 2000 ou na Lista de humedais
de importancia internacional de acordo co Convenio de Ramsar, de 2 de febreiro de 1971,
excepto para o abastecemento de poboacións. Esta posibilidade tamén se pode aplicar a
aquelas masas moi alteradas hidrolóxicamente.
Na determinación do fluxo interanual medio requirido para o cálculo dos recursos dispoñibles de
auga subterránea basearase no réxime de caudais ecolóxicos fixado segundo os criterios
definidos anteriormente.
I.05-3

5. Liñas de actuación.
Á vista das carencias existentes no tema de caudais ecolóxicos, o primeiro paso é definir un
réxime de caudais ecolóxicos nos ríos e augas de transición da demarcación. Para poder
desenvolver este obxectivo débense levar a cabo:
- Un desenvolvemento de estudos técnicos que determinen os elementos do réxime de
caudais ecolóxicos en todas as masas de auga.
- Un proceso de concertación para aqueles casos que condicionen significativamente as
asignacións e reservas do plan hidrolóxico.
- Un proceso de implantación de todos os compoñentes do réxime de caudais ecolóxicos
e o seu seguimento adaptativo.
Así mesmo, para todo isto é necesario dispoñer de estudos máis concretos sobre as
características das masas de auga da demarcación.
Unha vez fixados os caudais ecolóxicos débese levar un control e vixilancia do cumprimento dos
caudais concedidos. Sería necesario comprobar que todas as concesións, antigas e actuais,
cumpren co réxime proposto para o tramo de masa de auga nas que estas se encontran
instaladas.
Ademais débese ter en conta os datos obtidos pola rede de monitorización para ter información
sobre a calidade das augas coa posibilidade de avaliar a eficacia das medidas correctoras
ante este problema.
Non obstante, estas actuacións pódense complementar con outras medidas contempladas no
Anexo VI da Instrución de Planificación Hidrolóxica. Á vista da natureza do tema pódense
destacar as seguintes medidas adicionais:
- Control de volumes extraídos de masas de auga para garantir o cumprimento dos
caudais ambientais en todas as captacións.
- Incremento do persoal de gardaría para control do cumprimento de caudais ecolóxicos.
- Disposición de tomas a cota variable en encoros.
- Modificación do punto de extracción.
I.05-4

Tema importante
I.01. Alteraciones por presiones
I.06. Saneamento das aglomeracións urbanas e
hidromorfológicas en masas de auga
da poboación dispersa
superficiais continentales.
1. Caracterización e localización do problema.
A Directiva 91/271/CEE do Consello, de 21 de maio de 1991, sobre tratamento de augas
residuais urbanas, modificada pola Directiva 98/15/CE da Comisión, de 27 de febreiro de 1998,
establece como obxectivo a protección do medio ambiente contra o deterioro provocado
polos vertidos de augas residuais urbanas procedentes de aglomeracións e das augas residuais
biodegradables procedentes da industria agroalimentaria, solicitando aos Estados membros que
prevexan a recollida e tratamento destas augas.
Tamén establece os deberes de traspoñer a Directiva ao marco xurídico de cada Estado
membro, determinar as zonas sensibles e menos sensibles e, por último, elaborar un Programa de
Aplicación da Directiva. No caso de España, devandito programa traduciuse na realización do
Plan Nacional de Saneamento e Depuración no ano 1995, actualizado en 1998.
O vertido de augas residuais provenientes de núcleos urbanos en augas superficiais é unha das
principais causas da contaminación fluvial e mariña e da alteración dos ecosistemas de ribeira e
costeiros. Ademais, ás perturbacións ocasionadas polos vertidos directos hai que sumar as
alteracións de tipo indirecto. As substancias disoltas e en suspensión que conteñen os ríos,
canles, redes de saneamento, augas de escorrentía superficial e, a miúdo, augas subterráneas,
alcanzan o mar ao longo das costas.
Os vertidos biodegradables ocasionados pola actividade doméstica e industrial producen
principalmente residuos orgánicos, aos que hai que engadir outro tipo de substancias
(hidrocarburos, metais, etc.) transportados pola rede de sumidoiros. Nos vertidos procedentes
destas actividades tamén se encontran compostos de nitróxeno e fósforo.
Os vertidos residuais urbanos e industriais poden repercutir negativamente no medio ambiente
debido ás deficiencias nos sistemas de saneamento e desinfección cando incumpren os
sistemas de tratamento e vertido sinalados na Directiva 91/271/CEE relativa ao tratamento de
augas residuais urbanas e a Lei Autonómica 8/2001 de ordenación do servicio público de
depuración de augas residuais urbanas, ou superan os límites establecidos nas Directivas
79/923/CEE, 91/494/CEE e o R.D. 345/1993 de calidade esixida ás augas para cría de moluscos e
a Directiva 2006/7/CE e o R.D.927/1988 para zonas de baño.
A partir da análise da información existente acerca de vertidos procedentes das aglomeracións
urbanas e da poboación dispersa, identificáronse dentro da Demarcación Hidrográfica de
Galicia-Costa, as masas de auga superficiais que se encontran en risco potencial de incumprir
os obxectivos medioambientais esixidos pola Directiva Marco da Auga.
I.06-1

A descrición da situación na que se encontran devanditas masas vaise a efectuar por
separado, por un lado para as masas de auga superficiais de tipo continental e por outro para
as masas de auga superficiais de transición e costeiras.
• Masas de auga superficiais de tipo continental.
As masas de auga superficiais de tipo continental vense sometidas a contaminación puntual por
diferentes tipos de vertidos derivados dos núcleos urbanos e industriais cun mesmo punto de
tratamento ou depuración. Ás devanditas masas atribúese un maior risco potencial de incumprir
os obxectivos medioambientais esixidos pola DMA se o grado da presión é alta ou media.
No seguinte mapa represéntanse as masas de auga afectadas por este tipo de problemática e
deseguido móstrase unha táboa na que se indican as características dos vertidos máis
significativos derivados das aglomeracións urbanas e poboación dispersa. Os vertidos aquí
reflectidos correspóndense con aqueles autorizados susceptibles de xerar unha maior presión
sobre o medio e por tanto poden someter á masa de auga a un posible risco potencial de
incumprir os obxectivos medioambientais.
I.06-2

Deseguido móstrase unha táboa na que se indican as características dos vertidos autorizados
máis susceptibles de xerar unha maior presión sobre a auga.
I.06-3

S.E. NOME MAS
DESCRICIÓN DO
VERTIDO E X_UTM Y_UTM MUNICIPIO
AUTORIZACIÓN
VERTIDOS BIODEGRADABLES
5 Río Sar Doméstico. En trámite 532796 4746679 Santiago de Compostela
11 Río da Ponte Doméstico. Autorizado 559572 4796290 Bergondo
VERTIDOS CON CONTIDO EN NITRÓXENO
5 Rego de Cavirias Doméstico. Autorizado 571398 4724337 Lalín
5 Río Sar Doméstico. En trámite 532796 4746679 Santiago de Compostela
11 Río da Ponte Doméstico. Autorizado 559572 4796290 Bergondo
VERTIDOS CON CONTIDO EN FÓSFORO
1 Río Miñor 517824 4662520 Gondomar
5 Rego de Cavirias Doméstico. Autorizado 571398 4724337 Lalín
5 Río Amenal Doméstico. En trámite 549602 4750040 O Pino
5 Río Sar Doméstico. En trámite 532796 4746679 Santiago de Compostela
10 Río Anllóns Doméstico. Autorizado 523577 4783669 Carballo
10 Río Anllóns Doméstico. Autorizado 533562 4787912 Laracha
13 Río Baxoi ou Anduriña Doméstico. En trámite 565362 4800883 Miño
18 Río Batán Doméstico. Autorizado 637293 4815506 Lourenzá
• Masas de auga superficiais de transición e costeiras.
As masas de auga de transición e costeiras, fundamentalmente as masas de auga semiexpostas
e protexidas (que albergan unha concentración de poboación maior, un maior número de
presións e menor taxa de renovación) encóntranse sometidas aos vertidos terrestres
procedentes dos núcleos urbanos e industriais cun mesmo punto de tratamento ou depuración.
A estas masas de auga atribuiráselle un risco potencial en función do grado de presión ao que
se encontren sometidas por este tipo de vertidos.
Estudos realizados en Galicia estiman que máis da metade das augas costeiras da comunidade
estanse vendo afectadas pola elevada presenza de coliformes fecais procedentes de augas
residuais domésticas. Así, na ría de Vigo existe un problema de contaminación microbiolóxica
polo que a Comisión da Unión Europea abriu un expediente sancionador a España, por
aplicación incorrecta polas autoridades españolas das Directivas 76/160/CEE (calidade de
augas de baño), 79/923/CEE (calidade de cría de moluscos) e 91/271/CEE (tratamento de
augas residuais urbanas) en relación coa posible contaminación das praias “A Videira”, “Niño
do Corvo” e “Caníbal” en Moaña. Na actualidade a U.E. concedeulle a España unha moratoria,
e encóntrase en marcha o saneamento integral da ría de Vigo, coa posta en marcha do
proxecto da nova EDAR de Vigo, ademais doutras en municipios contiguos.
I.06-4

Tamén na ría de O Burgo detectouse contaminación por vertidos de fecais directos
provenientes de particulares e algunhas empresas situadas no entorno. Nesta ría existen
importantes zonas marisqueiras dedicadas ao cultivo de ameixas e berberechos, polo que o
futuro marisqueo destas zonas vese seriamente comprometido pola existencia destes vertidos
residuais sen depurar. Actualmente está en marcha o saneamento integral desta ría, e
encóntrase en construción a depuradora de Bens, que recollerá as augas residuais dos núcleos
que verten na actualidade indiscriminadamente á ría.
Estes problemas de contaminación xunto a outros reflíctense no seguinte mapa a partir da
información tratada acerca de vertidos procedentes de aglomeracións urbanas e poboacións
dispersas.
I.06-5

I.06-6

2. Autoridades competentes con responsabilidade na cuestión.
O control dos vertidos producidos sobre as masas de auga da Demarcación Hidrográfica de
Galicia-Costa é competencia de Augas de Galicia.
Así mesmo, en base á natureza do tema, ten responsabilidade nisto a propia Consellería de
Medio Ambiente e Desenvolvemento Sostible, a Consellería de Pesca e Asuntos Marítimos, Portos
de Galicia, Puertos del Estado (Ministerio de Fomento) e a Dirección General de la Marina
Mercante, e a Administración Local (deputacións e concellos).
3. Principais efectos sobre as masas de auga.
Os vertidos biodegradables, sen o debido tratamento, procedentes da actividade urbana e
industrial presentan unha composición variada e baseada nunha alta carga de materia
orgánica, en nutrientes (nitróxeno, fósforo), microorganismos, deterxentes, etc., que poden
producir perturbacións nas augas costeiras, fundamentalmente naquelas pouco profundas ou
cunha menor taxa de renovación de augas) derivadas da contaminación orgánica, como
eutrofización e anoxia. Esta situación provoca repercusións sobre os ecosistemas litorais, tanto
nas biocenoses bentónicas como de plancto. O declive de moitas especies, coa prevalencia
das máis resistentes e o aumento das especies “oportunistas”, diminúe a riqueza dos
ecosistemas. Este efecto transmitirase ao longo de toda a cadea trófica. A contaminación
microbiolóxica xera importantes problemas de sanidade que afectan ás zonas de cría de
moluscos, o que impide o seu consumo. Algúns contaminantes poden producir materias de olor
e sabor desagradable, transferindo estes olores e sabores aos animais que os inxiren. Os aceites
e graxas diluídas poden flotar durante moito tempo na capa superior da auga, influíndo sobre
todo nas algas e repercutindo nos procesos de fotosíntese. No caso dos deterxentes, que
actúan sobre a tensión superficial da auga, poden alterar a vida do fito e o zooplancto.
Ademais, os deterxentes biodegradables utilizan o osíxeno para a súa degradación, diminuíndo
a concentración deste.
4. Obxectivos que se pretenden alcanzar coa planificación.
Preténdense alcanzar os obxectivos medioambientais esixidos pola Directiva Marco da Auga e
recuperar a calidade das augas superficiais continentais.
Esta finalidade lógrase mediante a redución progresiva dos tipos de vertidos causantes do
problema e a aplicación dun tratamento de depuración efectivo que minimice a cantidade
deste tipo de substancias nos efluentes emanados ás masas de auga superficiais.
Ademais sería importante garantir que a cantidade e concentración de vertido derramado ao
medio acuático se corresponde coa autorizada por Augas de Galicia, mediante a implantación
dun sistema de vixilancia destes vertidos máis continua e intensa e a oportuna sanción aos
responsables se isto non ocorrese.
I.06-7

5. Liñas de actuación.
Este problema de contaminación sobre esta masa de auga mitígase aplicando as medidas
adecuadas. Así, é conveniente levar a cabo:
- Unha revisión das condicións da autorización do vertido.
- Un incremento do persoal para o control de calquera tipo de vertido.
- Unha modificación da normativa para adecuar o réxime sancionador de vertidos e
poder aplicalo.
- Unha inspección en campo para identificar os vertidos existentes (Plan de Control de
Vertidos).
- Unha regulación das ordenanzas municipais para os vertidos (na páxina web de Augas
de Galicia está colgado o “Borrador de ordenanza municipal de vertidos e uso do
sistema público de saneamento en baixa”).
- Unha instalación de sistemas de depuración eficaces que traten correctamente as
augas residuais procedentes das actividades urbanas e industriais que conteñan materia
orgánica.
- Un tratamento de depuración eficaz que inclúa tratamentos biolóxicos e químicos que
sexan capaces de eliminar as cargas contaminantes con contido en nitróxeno e fósforo.
- Un seguimento dos datos obtidos pola rede de monitorización para ter información sobre
a calidade das augas coa posibilidade de avaliar a eficacia das medidas correctoras
ante este problema. Na demarcación, para as masas de auga superficiais, disponse
dunha rede de monitorización composta pola Rede de Control de Vixilancia, a Rede de
Control Operativo e a Rede de Control de Nivel das Augas Subterráneas (a cal controla
tanto calidade como cantidade).
Se ben, estas actuacións se poden complementar con outras medidas contempladas no Anexo
VI da Instrución de Planificación Hidrolóxica. Á vista da natureza do tema pódense destacar as
seguintes medidas adicionais:
- Tratamento de augas residuais urbanas; abordar a depuración dos núcleos menores de
2.000 habitantes equivalentes.
- Adaptación do tratamento existente de augas residuais urbanas para eliminación de
nutrientes.
- Elaboración e aprobación da normativa reguladora das condicións de reutilización da
auga.
I.06-8

- Campañas de concienciación en uso urbano.
- Reutilización de augas depuradas en uso urbano e industrial.
- Elaboración de ordenanzas para a regulación de vertidos a redes de saneamento.
- Identificación e control de vertedoiros.
- Actualización do censo de vertidos, regularización e revisión das condicións das
autorizacións de vertido.
- Actualización dos rexistros autonómicos de vertidos terra-mar, regulación das
autorizacións e revisión das condicións de devanditas autorizacións.
- Incrementar os servizos de vixilancia do DPMT e de Servidume de Protección.
- Construción de tanques de tormenta en aglomeracións urbanas.
- Tratamentos terciarios de augas residuais urbanas.
- Adecuación da rede de saneamento; afondar no grado de coñecemento do estado
dos colectores.
- Actuacións para reducir a escorrentía urbana.
- Establecemento de redes separadas para pluviais.
- Adecuación de fosas sépticas.
- Definición dos perímetros de protección.
- Programas de control das descargas directas e indirectas ao mar en aplicación dos
convenios internacionais de protección do medio mariño.
Así mesmo, é necesario ter en conta as liñas de actuación recollidas no “Plan de Saneamento
de Galicia 2000-2015” definidas para cada sistema de saneamento.
I.06-9

Tema importante
I.01. Alteracións por presiones hidromorfológicas
en I.07. masas Contaminación de auga superficiales por vertidos continentais.
industriais
1. Caracterización e localización do problema.
Os vertidos industriais xeran unha contaminación no medio acuático que pode producir un gran
impacto, pola gran variedade de materiais e substancias contaminantes que poden afectar á
auga: materia orgánica, radioactividade, aceites, graxas, metais pesados e outros tóxicos
perigosos. Ademais, estes vertidos, xeran alteracións na calidade físico-química, como cambios
de pH, aumento de temperatura, cambios na salinidade, etc. Na contaminación por vertidos
industriais descoñécense moitas veces as características físico-químicas do vertido, o volume, o
punto de vertido (vertidos incontrolados) e os adecuados tratamentos de depuración segundo
as cargas contaminantes das mesmas.
Entre as industrias máis contaminantes encóntranse as petroquímicas, as agroalimentarias, as
enerxéticas (térmicas, nucleares, hídricas, etc.), papeleiras, siderúrxicas, alimenticias, téxtiles e
mineiras. No referente aos vertidos térmicos prodúcese unha contaminación das augas
específica e de orixe diferente. Nas centrais térmicas utilízase a auga para refrixerar algúns dos
compoñentes. A auga que sae destas instalacións está limpa, pero a súa temperatura é alta. O
risco neste caso é a contaminación térmica: o vertido destas augas eleva a temperatura das
augas o que tamén afecta aos seres vivos.
O concepto de vertido recóllese no Art. 100 do R. D. Lexislativo 1/2001, do 20 de xullo, polo que
se aproba o texto refundido da Lei de Augas: “Consideraranse vertidos os que se realicen
directa ou indirectamente nas augas continentais ou de terra a mar, así como no resto do
dominio público hidráulico, calquera que sexa o procedemento ou a técnica empregada.
Queda prohibido, con carácter xeral, o vertido directo ou indirecto de augas e productos
residuais susceptibles de contaminar as augas continentais, costeiras, de transición ou
subterráneas; ou calquera outro elemento do dominio público hidráulico, salvo que se conte
con previa autorización administrativa”. A lexislación vixente e de aplicación aos vertidos
directos ou indirectos de augas residuais industriais no Dominio Público Marítimo-Terrestre é: a Lei
22/1988, de Costas; RD 1471/1989: Regulamento Xeral de Execución da Lei de Costas ; Orde de
9 de maio de 1991 pola que se modifica o anexo V da Orde de 31 de outubro de 1989, pola que
se establecen normas de emisión, obxectivos de calidade, métodos de medida de referencia e
procedemento de control relativos a determinadas substancias perigosas contidas nos vertidos
dende terra ao mar; Orde de 28 de outubro de 1992, pola que se amplía o ámbito de
aplicación da Orde de 31 de outubro de 1989 a catro novas substancias perigosas que poden
formar parte de determinados vertidos ao mar; Orde de 13 de xullo de 1993, polo que se aproba
a instrución para o proxecto de construcións de vertido dende terra ao mar e Lei 8/2001, de
protección das Rías de Galicia.
I.07-1

As substancias perigosas reflectidas na Lista I, Lista II preferente e Lista II prioritaria regúlanse a
través das seguintes normativas: as substancias da Lista I regúlanse a través da Orde do 12 de
novembro de 1987 (RCL 1987/2475 e RCL 1988, 804), sobre Normas de Emisión, obxectivos de
calidade e métodos de medición de referencia relativos a determinadas substancias nocivas ou
perigosas contidas nos vertidos de augas residuais, modificada polas Ordes de 13 de marzo de
1989 (RCL 1989/613), de 27 de febreiro de 1991 (RCL 1991/570), 28 de xuño de 1991 (RCL
1991/1719) e 25 de maio de 1992 (RCL 1992/1217).
As substancias pertencentes á lista II preferente regúlanse a través do Real decreto 995/2000 de
2 de xuño (RCL 2000/1370), polo que se fixan obxectivos de calidade para determinadas
substancias contaminantes e se modifica o Regulamento do Dominio Público Hidráulico,
aprobado polo Real Decreto 849/1986, de 11 de abril.
As substancias pertencentes á Lista II prioritaria regúlanse a través da Directiva 2007/.../CE do
Parlamento Europeo e do Consello relativa ás normas de calidade ambiental no ámbito da
política de augas, e pola que se modifican as Directivas 82/176/CEE, 83/513/CEE, 84/156/CEE,
84/491/CEE, 86/280/CEE e 2000/60/CE.
Na Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa existe unha importante actividade industrial
xeradora, tanto de demandas de abastecemento de auga como de contaminación puntual
polas cargas contaminantes derramadas ás masas de auga. Dentro desta industria incluíronse
os vertidos das centrais térmicas situadas dentro da demarcación.
As augas residuais procedentes das industrias poden derivarse ao mesmo punto de depuración
que os efluentes contaminantes procedentes das aglomeracións urbanas, sempre que o tipo de
vertido sexa compatible coa depuración urbana. Non obstante, existen numerosas industrias
que contan co seu propio sistema de saneamento, ben pola gran cantidade de vertido
industrial xerado ou ben pola incompatibilidade das substancias contaminantes cos tratamentos
de depuración usados nas augas residuais urbanas.
Para ambos casos debe ser un tratamento de depuración eficiente que evite que as cargas
contaminantes entren en contacto cos ecosistemas acuáticos e deterioren o seu estado e a
saúde das persoas, polo que é necesario levar un control e estudo dos sistemas de tratamento
das augas residuais empregados.
En base á información dispoñible sobre os vertidos procedentes de industrias, determináronse
que masas de auga superficiais da demarcación se encontran en risco potencial de incumprir
os obxectivos medioambientais esixidos pola Directiva Marco da Auga, en función do grado de
presión, alta ou media, exercida sobre devanditas masas.
Estas masas vense sometidas a contaminación puntual por diferentes tipos de vertidos en
función da orixe da carga contaminante. Consideráronse os vertidos biodegradables, con
I.07-2

contido en nitróxeno e fósforo, os vertidos industriais non biodegradables e os vertidos industriais
con contido en substancias perigosas.
A descrición da situación na que se encontran devanditas masas vaise a efectuar por
separado, por un lado para as masas de auga superficiais de tipo continental e por outro para
as masas de auga superficiais de transición e costeiras.
• Masas de auga superficiais de tipo continental.
No seguinte mapa represéntanse as masas de auga afectadas por este tipo de problemática e
deseguido móstrase unha táboa na que se indican as características dos vertidos máis
significativos derivados das actividades industriais. Os vertidos aquí reflectidos correspóndense
con aqueles autorizados susceptibles de xerar unha maior presión sobre o medio e por tanto
poden someter á masa de auga a un posible risco potencial de incumprir os obxectivos
medioambientais.
I.07-3

I.07-4

S.E. NOME MAS
DESCRICIÓN DO
VERTIDO E X_UTM Y_UTM MUNICIPIO
AUTORIZACIÓN
VERTIDOS BIODEGRADABLES
5 Río Sar
Industriais e pluviais.
Autorizado
534134 4746692 Santiago de Compostela
6
Río Portigo de Villasenínencoro
de San Cosmade
Industrial. Autorizado 545973 4778658 Cerceda
11 Río Barcés
Industriais e fecais.
Autorizado
548061 4781653 Cerceda
13 Río Maciñeira Industrial. Autorizado 591527 4810682
As Pontes de García
Rodríguez
VERTIDOS CON CONTIDO EN NITRÓXENO
6
Río Portigo de Villasenínencoro
de San Cosmade
Industrial. Autorizado 545973 4778658 Cerceda
11 Río Barcés
Industriais e fecais.
Autorizado
548061 4781653 Cerceda
13 Río Maciñeira Industrial. Autorizado 591527 4810682
As Pontes de García
Rodríguez
VERTIDOS CON CONTIDO EN FÓSFORO
6
Río Portigo de Villasenínencoro
de San Cosmade
Industrial. Autorizado 545973 4778658 Cerceda
11 Río Barcés Industrial. Autorizado 544947 4780228 Cerceda
11 Río Barcés
Industriais e fecais.
Autorizado
548061 4781653 Cerceda
13 Río Maciñeira Industrial. Autorizado 591527 4810682
As Pontes de García
Rodríguez
VERTIDOS INDUSTRIAIS NON BIODEGRADABLES
11 Río Barcés Industrial. En trámite 548067 4781956 Cerceda
VERTIDOS CON SUSTANCIAS PERIGOSAS
1 Río Cabeiro Pluviais. Autorizado 533860 4681420 Redondela
1
Río de Zamáns-encoro de
Zamáns
Industrial. Autorizado 522860 4667742 Gondomar
3 Rego de Granda
Industriais, fecais e
pluviais. Autorizado
528934 4701788 Pontevedra
5 Río Sar
Industriais e pluviais.
Autorizado
534134 4746692 Santiago de Compostela
5 Río Sar Industrial. Autorizado 527871 4738790 Rois
5 Río Sar Industrial. Autorizado 528100 4732700 Padrón
5 Río Louro Industrial. Autorizado 526609 4728464 Valga
6 Rego Lodeiro Industrial. Autorizado 541588 4776816 Cerceda
6
Río de Portigo de Villasenínencoro
de San Cosmade
(MAMM, tipo encoro)
Industrial. Autorizado 545973 4778658 Cerceda
6 Río Sionlla Pluviais. Autorizado 541151 4751737 Santiago de Compostela
6 Río Vilacoba
Industriais e pluviais.
Autorizado
518409 4740358 Rois
7
Río Xallas-encoros da
Fervenza, Ponte Oliveira,
Castrelo e Santa Uxía
Pluviais. Autorizado 493105 4758970 Dumbría
(MAMM, tipo encoro)
10 Río Anllóns Industrial. Autorizado 523700 4783750 Carballo
I.07-5

S.E. NOME MAS
DESCRICIÓN DO
VERTIDO E X_UTM Y_UTM MUNICIPIO
AUTORIZACIÓN
VERTIDOS CON SUSTANCIAS PERIGOSAS
11 Río Barcés
Industriais e fecais.
Autorizado
548061 4781653 Cerceda
11 Río Valiñas Pluviais. Autorizado 550980 4793620 Culleredo
11
Rego de Campos (tramo
fluvial moi modificado)
Industrial. Autorizado 548514 4798264 A Coruña
11
Río de Seixedo-encoro de
Rosadoiro (MAMM, tipo Pluviais. Autorizado 540909 4797868 Arteixo
encoro)
12 Río Mandeo Pluviais. Autorizado 570098 4787732 Coirós
12 Río Mendo Pluviais. Autorizado 570282 4787660 Coirós
12 Río Xaralleira
Industriais, fecais e
pluviais. En trámite
562681 4791136 Betanzos
12 Río da Ponte Industrial. Autorizado 559336 4800863 Sada
13 Río Maciñeira Industrial. Autorizado 591527 4810682
As Pontes de García
Rodríguez
15 Río Mera
Industriais e fecais.
Autorizado
590296 4822641 Somozas
15 Río Mera Pluviais. Autorizado 589670 4823966 Somozas
17 Río Guillán Pluviais. Autorizado 621905 4840532 Xove
19 Rego de A Barranca Pluviais. Autorizado 644488 4820334 Barreiros
I.07-6

• Masas de auga superficiais de transición e costeiras.
Mediante as normativas salientadas neste apartado regúlase a autorización de vertido dende
terra a mar (competencia das Comunidades Autónomas) e dende buques, aeronaves ou
plataformas mariñas ao mar (competencia da Administración do Estado), a relación de
substancias contaminantes, os límites de emisión e os obxectivos de calidade do vertido, así
como as características das conducións.
Ademais, no medio receptor, neste caso as augas costeiras e de transición, os vertidos non
deben provocar perturbacións no medio de modo que se superen os límites establecidos polo
RD 345/1993: Calidade das augas e da produción de moluscos. O Real Decreto 734/1988:
Normas de calidade das augas de baño para determinados parámetros físico-químicos. Na
Orde do 13/07/93, pola que se aproba a Instrución para o proxecto de conducións de vertido
dende terra a mar regúlanse tamén determinadas materias relativas á contaminación e a
calidade das augas do mar, características dos efluentes e os seus tratamentos, proxecto e
enxeñaría dos emisarios submarinos e o réxime administrativo ao que está suxeita a súa
construción.
En Galicia-Costa as fontes puntuais de contaminación significativa encontráronse
principalmente nas aglomeracións urbanas que se concentran nas rías do sur; Vigo, Pontevedra
e Arousa e nas do norte; A Coruña, Ferrol, Muros e Noia. As actividades industriais orixinarias de
vertidos a ter en conta concéntranse en torno ás grandes cidades indicadas (Informe Resumo
dos artigos 5 e 6 da Directiva Marco da Auga para o ámbito territorial de Galicia-Costa).
Estes problemas de contaminación xunto a outros reflíctense no seguinte mapa a partir da
información tratada acerca de vertidos procedentes de actividades industriais.
I.07-7

I.07-8

2. Autoridades competentes con responsabilidade na cuestión.
O control dos vertidos producidos sobre as masas de auga da Demarcación Hidrográfica de
Galicia-Costa é competencia de Augas de Galicia.
Así mesmo, en base á natureza do tema, teñen responsabilidade nisto a Consellería de Medio
Ambiente e Desenvolvemento Sostible, a Consellería de Pesca e Asuntos Marítimos, Portos de
Galicia, a Consellería de Innovación e Industria, Puertos del Estado (Ministerio de Fomento) e a
Dirección General de la Marina Mercante (Ministerio de Fomento).
3. Principais efectos sobre as masas de auga.
As cargas contaminantes procedentes da industria poden conter substancias biodegradables,
nitratos, fosfatos, substancias non biodegradables e substancias perigosas. Os efectos negativos
derivados da presenza destas substancias sobre o medio acuático son distintos segundo a
natureza da substancia, producindo danos sobre o ecosistema e incluso afectando á saúde das
persoas.
Os vertidos biodegradables caracterízanse por presentar unha alta concentración de materia
orgánica procedente das actividades industriais que manipulan compostos orgánicos. Estes
vertidos provocan a contaminación do medio hídrico debido aos procesos de descomposición
da materia orgánica que conteñen os efluentes. Devanditos procesos son basicamente
reaccións químicas que requiren osíxeno disolto na auga para o seu desenvolvemento e o cal
en condicións normais é requirido polo ecosistema acuático para subsistir. Este feito ocasiona
que o equilibrio do medio se vexa alterado afectando de modo significativo á vida dos hábitats
presentes nestas masas de auga.
Os procesos industriais tamén poden xerar vertidos con alta concentración de nutrientes, neste
caso nitróxeno e fósforo. O exceso de nutrientes no medio acuático leva consigo á eutrofización
de devandito hábitat o que degrada a calidade destas masas de auga. Este enriquecemento
de nutrientes provoca un aumento no crecemento de fitoplancto e por tanto a auga perde a
súa transparencia, orixinando un descenso da fotosíntese pola falta de luz e un aumento da
descomposición orgánica. Esta descomposición diminúe a concentración de osíxeno causando
a morte dos organismos aerobios e a aparición dun ambiente anaerobio con fermentacións das
que se desprenden gases tóxicos e fedorentos como CH4, NH3, SH2, etc.
A presenza de vertidos industriais non biodegradables produce un gran impacto sobre as masas
de auga pola gran variedade de materiais que poden aportar á auga como poden ser metais
pesados, aceites, graxas, etc. Estas substancias non sofren degradación polo que poden
perdurar augas abaixo do punto de vertido, cambiando soamente a maior ou menor
cantidade de volume de auga sobre a que se dilúen. Segundo o tipo de composto, a
degradadac
I.07-9

degradación da calidade da masa pode ocorrer por un incremento do pH e temperatura, a
aparición de radioactividade, sólidos en suspensión, etc.
As substancias perigosas que se identifican son as seguintes: arsénico total, cadmio e os seus
compostos, cobre disolto, cromo total disolto, fluoruros, hidrocarburos poliaromáticos, mercurio e
os seu compostos, níquel e os seus compostos, chumbo e os seus compostos, e zinc total.
Estas substancias aparecen reflectidas ou ben na Lista I ou ben na Lista II preferente e Lista II
prioritaria, todas elas reguladas a través da normativa correspondente.
Así as substancias pertencentes á Lista I regúlanse a través da Orde de 12 de novembro de 1987
(RCL 1987/2475 e RCL 1988, 804), sobre Normas de Emisión, obxectivos de calidade e métodos
de medición de referencia relativos a determinadas substancias nocivas ou perigosas contidas
nos vertidos de augas residuais, modificada polas Ordes de 13 de marzo de 1989 (RCL 1989/613),
de 27 de febreiro de 1991 (RCL 1991/570), 28 de xuño 1991 (RCL 1991/1719) e 25 de maio de 1992
(RCL 1992/1217).
As substancias pertencentes á Lista II preferente regúlanse a través do Real Decreto 995/2000,
de 2 de xuño (RCL 2000/1370), polo que se fixan obxectivos de calidade para determinadas
substancias contaminantes e se modifica o Regulamento do Dominio Público Hidráulico,
aprobado polo Real Decreto 849/1986, de 11 de abril.
As substancias pertencentes á Lista II prioritaria regúlanse a través da Directiva 2007/…/CE do
Parlamento Europeo e do Consello relativa ás normas de calidade ambiental no ámbito da
política de augas e pola que se modifican as Directivas 82/176/CEE, 83/513/CEE, 84/156/CEE,
84/491/CEE, 86/280/CEE e 2000/60/CE.
Polo tanto, todas estas substancias caracterízanse por ser substancias tóxicas, unhas son metais
pesados e outras non se consideran metais, aínda que todas elas teñen efectos negativos sobre
o ambiente e a saúde. O perigo dos metais pesados radica en non ser química nin
bioloxicamente biodegradables e unha vez emitidos permanecen no ambiente durante un
longo prazo, pasando dun nivel a outro da cadea trófica. Aínda que as outras substancias
pertencentes ao grupo de non metais tamén carrexan graves danos nos organismos vivos do
hábitat afectado.
4. Obxectivos que se pretenden alcanzar coa planificación.
Preténdense alcanzar os obxectivos medioambientais esixidos pola Directiva Marco da Auga e
recuperar a calidade das augas continentais. Esta finalidade lógrase mediante a redución
progresiva dos tipos de vertidos causantes do problema e a aplicación dun tratamento de
depuración efectivo que minimice o efecto dos efluentes emanados ás masas de auga. Para o
caso das substancias perigosas, o cometido é reducir progresivamente a contaminación
procedente de substancias prioritarias e interromper ou suprimir gradualmente as emisións, os
I.07-10

vertidos e as perdas de substancias perigosas prioritarias, para así ir mellorando o estado da
masa de auga.
Ademais sería importante garantir que a cantidade e concentración de vertido derramado ao
medio acuático se corresponde coa autorizada por Augas de Galicia, mediante a implantación
dun sistema de vixilancia destes vertidos máis continuo e intenso e a oportuna sanción aos
responsables se isto non ocorrese.
5. Liñas de actuación.
Este problema de contaminación sobre esta masa de auga mitígase aplicando as medidas
adecuadas. Así, é conveniente levar a cabo:
- Unha revisión das condicións da autorización dese vertido.
- Un incremento do persoal para o control de calquera tipo de vertido.
- Unha modificación da normativa para adecuar o réxime sancionador de vertidos e
poder aplicalo.
- Unha inspección en campo para identificar os vertidos existentes (Plan de Control de
Vertidos).
- Unha instalación de sistemas de depuración eficaces que traten correctamente as
augas residuais procedentes das actividades urbanas e industriais que conteñan materia
orgánica.
- Un tratamento de depuración eficaz que inclúa tratamentos biolóxicos e químicos que
sexan capaces de eliminar as cargas contaminantes con contido en nitróxeno e fósforo.
- Un tratamento de depuración eficaz que inclúa tratamentos biolóxicos e químicos que
sexan capaces de eliminar todas as substancias propias dos vertidos industriais diferentes
ás incluídas nos parágrafos anteriores.
- Un seguimento dos datos obtidos pola rede de monitorización para ter información sobre
a calidade das augas coa posibilidade de avaliar a eficacia das medidas correctoras
ante este problema.
- Un seguimento dos datos obtidos pola rede de substancias perigosas establecida por
Augas de Galicia para o control da contaminación causada no medio acuático por
este tipo de substancias. Na demarcación, tamén se dispón para as masas de auga
superficiais dunha rede de monitorización composta pola Rede de Control de Vixilancia,
a Rede de Control Operativo e, para as masas de auga subterráneas cóntase coa Rede
de Control de Nivel das Augas Subterráneas (a cal controla tanto calidade como
cantidade).
I.07-11

Mais estas actuacións pódense complementar con outras medidas contempladas no Anexo VI
da Instrución de Planificación Hidrolóxica. Á vista da natureza do tema pódense destacar as
seguintes medidas adicionais:
- Tratamento de vertidos industriais.
- Elaboración e aprobación da normativa reguladora das condiciones de reutilización de
auga.
- Aplicación de sistemas de circuíto cerrados de circulación de auga en instalacións
industriais.
- Identificación e control de vertedoiros.
- Actualización do censo de vertidos, regularización e revisión das condicións das
autorizacións de vertido.
- Actualización dos rexistros autonómicos de vertidos terra-mar, regularización das
autorizacións e revisión das condicións de devanditas autorizacións.
- Incrementar os servicios de vixilancia do DPMT e de Servidume de Protección.
- Plans de abandono de instalacións industriais en desuso.
- Adecuación de vertedoiros.
- Adecuación de gasolineiras para redución da contaminación.
- Plans de continxencia territoriais, locais interiores para a loita contra a contaminación
mariña por hidrocarburos e outras substancias.
- Elaboración e posta en marcha do Plan Nacional de Continxencias de loita contra a
contaminación mariña accidental.
- Aumento da servidume de protección definida pola Lei de Costas.
- Establecemento de redes separadas para pluviais, implantación e aplicación de
sistemas de xestión medioambiental en instalacións portuarias.
- Definición dos perímetros de protección.
- Elaboración e aprobación de normativa reguladora das operacións de vertido de
material dragado portuario.
- Regulación e control da auga de lastre das embarcacións.
- Xestión de redes de saneamento en instalacións portuarias.
- Programas de control das descargas directas e indirectas ao mar en aplicación dos
convenios internacionais de protección do medio mariño.
I.07-12

- Control do fondeo de embarcacións.
- Elaboración e difusión de códigos de boas prácticas en operacións portuarias.
- Xestión de residuos MARPOL en instalacións portuarias.
Así mesmo, é necesario ter en conta as liñas de actuación recollidas no “Plan de Saneamento
de Galicia 2000-2015” (actualmente en fase de revisión) definidas para cada sistema de
saneamento.
I.07-13

Tema importante
I.01. Alteracións por presións hidromorfológicas
I.08. Contaminación de orixe agrícola e
en masas de auga superficiais continentais.
gandeiro
1. Caracterización e localización do problema.
Na Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa hai unha gran tendencia á especialización
gandeira, destacando o vacún de leite sobre o resto das orientacións productivas. En canto á
actividade agrícola destaca o cultivo de forraxes e cereais para autoconsumo das
explotacións, quedando o resto de cultivos ou ben limitados a pequenas zonas xeográficas de
importancia (como son as Rías Baixas en viticultura, Bergantiños en tubérculos e Padrón en
horta), ou ben moi dispersos por todo o territorio da demarcación.
A incidencia destas dúas actividades dende o punto de vista dos vertidos asóciase a problemas
de contaminación difusa.
A contaminación derivada das labores agrícolas é a consecuencia dos lixiviados que proceden
dos cultivos que foron fertilizados con exceso de fertilización inorgánica de fácil lixiviación e nos
que se empregaron unha carga excesiva de praguicidas e fitocidas.
Os problemas de contaminación pola actividade gandeira son basicamente debidos á
práctica de fertilizado por esparexemento de dexeccións gandeiras directamente sobre o
terreo, podendo chegar a contaminar as masas de augas superficiais e subterráneas; aínda que
estes vertidos tamén poden proceder dos tanques de almacenamento dos efluentes gandeiros
orixinados nas propias explotacións.
En base á información dispoñible sobre os vertidos procedentes destes usos, determináronse que
masas de auga continentais da demarcación se encontran en risco potencial de incumprir os
obxectivos medioambientais esixidos pola Directiva Marco da Auga, en función do grado de
presión, alta ou media, exercida sobre devanditas masas.
No seguinte mapa represéntanse as masas de auga afectadas por este tipo de problemática.
I.08-1

I.08-2

2. Autoridades competentes con responsabilidade na cuestión.
O control dos vertidos producidos sobre as masas de auga da Demarcación Hidrográfica de
Galicia-Costa é competencia de Augas de Galicia.
Así mesmo, en base á natureza do tema, teñen responsabilidade nisto a Consellería de Medio
Ambiente e Desenvolvemento Sostible e a Consellería de Medio Rural.
3. Principais efectos sobre as masas de auga.
A contaminación agrícola provoca unha degradación na calidade das masas de auga
derivada dos lixiviados procedentes da fertilización inorgánica ou dos praguicidas xa que estes
poden chegar ás fontes das augas superficiais e subterráneas.
Este tipo de contaminación considérase difusa e pon en risco a supervivencia das comunidades
biolóxicas presentes no medio hídrico debido a que chegan ás masas grandes cantidades de
vertidos ricos en nitratos e fosfatos, procedentes do fertilizado que non foi asimilado polos
cultivos. Así, o incremento de nutrientes no medio ten como consecuencia a modificación do
estado químico, con posibles incumprimentos dos obxectivos de calidade nas masas de auga
afectadas, a aparición de eventuais fenómenos de eutrofización e a alteración de indicadores
biolóxicos.
O mesmo ocorre cos productos fitosanitarios empregados para o control de pragas e
enfermidades xa que o derrame destes compostos sobre as augas pode levar consigo a
introdución de elementos perigosos na cadea trófica dos organismos acuáticos, a aparición de
malos cheiros, a acidificación do medio, etc.
En canto aos usos gandeiros, a degradación da calidade das masas de auga deriva dos
lixiviados procedentes da fertilización orgánica con residuos de explotacións gandeiras. Este tipo
de fertilización caracterízase por ser rica en nutrientes solubles, tales como as formas de fósforo
orgánico e de nitróxeno ureico.
Tamén se trata dunha contaminación de carácter difuso por escorrentía superficial e
subterránea producida como consecuencia dun fertilizado excesivo dos cultivos ou dun mal
deseño dos tanques de almacenamento das dexeccións.
Estes vertidos orixinan alteracións sobre o medio hídrico que poñen en risco a supervivencia das
comunidades biolóxicas alí presentes. Así, o incremento de nutrientes no medio ten como
consecuencia a modificación do estado químico, con posibles incumprimentos dos obxectivos
de calidade nas masas de auga afectadas, a aparición de eventuais fenómenos de
eutrofización e a alteración de indicadores biolóxicos.
I.08-3

4. Obxectivos que se pretenden alcanzar coa planificación.
Preténdense alcanzar os obxectivos medioambientais esixidos pola Directiva Marco da Auga e
recuperar a calidade das augas superficiais. Desta forma, o obxecto é reducir progresivamente
os vertidos e ir alcanzando unha mellora no estado das masas de auga. Para garantir que isto se
cumpre, é necesario implantar un sistema de vixilancia dos vertidos máis continuo e intenso, e
sancionar aos responsables se ocorre o contrario.
5. Liñas de actuación.
Este problema de contaminación difusa mitígase aplicando as medidas adecuadas. Así, é
conveniente levar a cabo:
- Unha definición e mostraxe de redes de control e seguimento de nitratos e praguicidas
para poder obter información acerca da afección das actividades agrícolas e
gandeiras sobre as masas de auga.
- Un impulso e mellora da eficacia dos códigos de boas prácticas agrarias á
contaminación por este tipo de vertidos.
- Unha designación das zonas que presenten un maior problema de contaminación de
orixe agrícola e gandeiro para así poder actuar eficientemente.
- Nas zonas con maior contaminación é importante levar un control máis severo sobre a
correcta aplicación de boas prácticas agrarias. Desta forma pódese:
a. Limitar a aplicación de fertilizantes e praguicidas ás terras de acordo coas
características da zona afectada considerada (condicións do chan, clima e usos
agrarios).
b. Limitar a aplicación ás terras de determinados fertilizantes durante determinados
períodos de tempo.
c. Impulsar os procedementos para a aplicación ás terras de fertilizantes químicos
que manteñan as perdas de nutrientes nas augas a un nivel aceptable.
- Un incremento do persoal para o control destes vertidos.
- Unha modificación da normativa para adecuar o réxime sancionador de vertidos e
poder aplicalo.
- Unha inspección en campo para identificar os vertidos existentes (Plan de Control de
Vertidos).
I.08-4

- Un seguimento dos datos obtidos pola rede de monitorización para ter información sobre
a calidade das augas coa posibilidade de avaliar a eficacia das medidas correctoras
ante este problema. Na demarcación para as masas de auga superficiais disponse
dunha rede de monitorización composta pola Rede de Control de Vixilancia, a Rede de
Control Operativo e, para as masas de auga subterráneas cóntase coa Rede de Control
de Nivel das Augas Subterráneas (a cal controla tanto calidade como cantidade).
Non obstante, estas actuacións pódense complementar con outras medidas contempladas no
Anexo VI da Instrución de Planificación Hidrolóxica. Á vista da natureza do tema pódense
destacar as seguintes medidas adicionais:
- Tratamento de xurros.
- Elaboración e aprobación da normativa reguladora das condicións de reutilización de
auga.
- Implantación e utilización dos sistemas de asesoramento ao regador.
- Fomento da implantación de producións agrícolas adaptadas.
- Elaboración de ordenanzas para a regulación de vertidos a redes de saneamento.
- Identificación e control de vertedoiros.
- Actualización do censo de vertidos, regularización e revisión das condicións das
autorizacións de vertido.
- Adecuación de vertedoiros.
- Eliminación ou regularización de vertedoiros ilegais.
- Ampliación e difusión de códigos de boas prácticas na agricultura.
- Elaboración e difusión de códigos de boas prácticas na gandaría.
- Introdución da condicionalidade para acceder a axudas públicas en explotacións
agrarias.
- Adecuación de fosas sépticas.
- Definición de perímetros de protección.
- Optimización do emprego de agroquímicos.
Así mesmo, é necesario ter en conta as liñas de actuación recollidas no Código Galego de Boas
Prácticas Agrarias e no Decreto ou Orde de Dexeccións Gandeiras (en fase de borrador).
I.08-5

Tema importante
I.01. Alteracións por presións hidromorfológicas
en I.09. masas Outras de fontes auga de superficiais contaminación continentais.
1. Acuicultura continental, zonas de acuicultura mariña e cultivos mariños (gaiolas, bateas, etc.).
1.1. Caracterización e localización do problema.
• Masas de auga superficiais de tipo continental.
Na Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa contabilízanse 27 instalacións de acuicultura
continental autorizadas.
Os problemas que carrexan as piscifactorías na súa explotación son xerais para outro tipo de
usos xa descritos noutras fichas. Así, na fase de construción afectan ás zonas de vexetación
polas obras realizadas, e cando se encontra en marcha orixínanse afeccións ao medio pola
detracción da auga necesaria para a produción piscícola, pola existencia da infraestrutura
hidromorfóloxica transversal, polo incumprimento dos caudais ecolóxicos e polos vertidos
derramados á masa de auga.
En base á información dispoñible sobre a contaminación producida polos vertidos procedentes
de piscifactorías situadas na Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa, determináronse que
masas de auga continentais da demarcación se encontran en risco potencial de incumprir os
obxectivos medioambientais esixidos pola Directiva Marco da Auga, en función do grado de
presión, alta ou media, exercida sobre devanditas masas.
Estas masas vense sometidas a contaminación puntual por diferentes tipos de vertidos en
función da orixe da carga contaminante. Consideráronse aqueles vertidos autorizados
susceptibles de xerar unha maior presión sobre o medio e por tanto poden someter á masa de
auga a un posible risco potencial de incumprir os obxectivos medioambientais.
No seguinte mapa represéntanse as masas de auga afectadas por este tipo de problemática.
I.09-1

Unha vez reflectidas as masas de auga potencialmente afectadas por este tipo de problema,
na táboa ulterior móstranse as vertidos máis significativos que poden orixinar contaminación e as
súas principais características.
I.09-2

S.E. NOME MAS
DESCRICIÓN DO
VERTIDO E X_UTM Y_UTM MUNICIPIO
AUTORIZACIÓN
VERTIDOS BIODEGRADABLES
3 Río Almofrei Industrial. Autorizado 541591 4702437 Cotobade
6 Río Vilacoba Industrial. En trámite 513970 4738411 Lousame
6
Río Pedrouzo-encoro de
Vilagudín
Industrial. Autorizado 541487 4771482 Tordoia
6 Río Tambre Industrial. Autorizado 558025 4773075 Mesía
6 Río Tambre Industrial. Autorizado 572997 4766231 Vilasantar
6 Río Batán Industrial. En trámite 575850 4763400 Boimorto
9 Río Grande Industrial. Autorizado 497933 4769250 Vimianzo
14 Río Belelle Industrial. Autorizado 570465 4816785 Neda
17 Río Ouro ou Leiro Industrial. En trámite 632723 4826455 Foz
18 Rego Puxigas Industrial. En trámite 640964 4817905 Barreiros
VERTIDOS CON CONTIDO EN NITRÓXENO
6 Río Tambre Industrial. Autorizado 572997 4766231 Vilasantar
6 Río Tambre Industrial. Autorizado 580900 4766100 Sobrado dos Monxes
VERTIDOS CON CONTIDO EN FÓSFORO
6 Río Tambre Industrial. Autorizado 572997 4766231 Vilasantar
17 Río Ouro ou Leiro Industrial. En trámite 632723 4826455 Foz
18 Río Batán Industrial. Autorizado 636840 4816475 Lourenzá
VERTIDOS INDUSTRAIS NON BIODEGRADABLES
4 Río Umia Industrial. En trámite 536973 4717228 Moraña
5 Río Riobó Industrial. Autorizado 548805 4732930 A Estrada
6 Río Vilacoba Industrial. En trámite 513970 4738411 Lousame
6
Río Pedrouzo-encoro de
Vilagudín
Industrial. Autorizado 541487 4771482 Tordoia
6 Río Veduido Industrial. En trámite 538163 4776138 Cerceda
6 Río Tambre Industrial. Autorizado 558025 4773075 Mesía
6 Río Tambre Industrial. Autorizado 572997 4766231 Vilasantar
9 Río Grande Industrial. En trámite 497078 4776760 Vimianzo
9 Río Grande
Doméstico-Industrial.
Autorizado
501007 4778164 Vimianzo
9 Río Grande Industrial. Autorizado 497933 4769250 Vimianzo
10 Río Anllóns Industrial. Autorizado 523675 4782950 Carballo
10 Río Anllóns Industrial. Autorizado 526652 4782800 Carballo
14 Río Belelle Industrial. Autorizado 570465 4816785 Neda
17 Río Ouro ou Leiro Industrial. En trámite 632723 4826455 Foz
18 Rego Puxigas Industrial. En trámite 640964 4817905 Barreiros
I.09-3

• Masas de auga superficiais de transición e costeiras.
Unha das principais afeccións que xeran as piscifactorías nas augas costeiras e de transición son
os vertidos biodegradables e non biodegradables de diferente tipo: materia orgánica,
nutrientes, residuos e productos veterinarios subministrados aos animais. Os residuos perigosos
habitualmente non se xestionan como tales e, nalgúns casos, ignórase o destino final dos lodos
da balsa de decantación. Ademais, existe a posibilidade dunha posible alteración dos
ecosistemas do litoral mariño pola introdución de especies de piscifactorías.
Nas gaiolas flotantes, onde o impacto sobre o medio depende en gran medida da capacidade
de acollida do mesmo, a maior parte das instalacións parecen estar ben situadas en función da
profundidade, correntes e pendentes do fondo sobre o que se asentan. Non obstante, existen
certos riscos derivados da súa instalación, mantemento e da aplicación de tratamentos
fitosanitarios, e sobre todo da liberación ao medio de contaminación orgánica (nutrientes,
sólidos en suspensión e amoníaco). Existen máis posibilidades de fugas ao medio que no caso
de instalacións de cultivo (por exemplo, en casos de grandes temporais).
Os principais problemas medioambientais do sector do mexillón débense á deposición dos
sedimentos de batea nos fondos mariños, o que está provocando a súa alteración (incremento
da materia orgánica na súa composición) e a afección ás comunidades bentónicas. Os seus
efectos a medio-longo prazo aínda non se investigaron.
A xestión dos residuos en xeral non é correcta. Moitos residuos do traballo vértense directamente
ao mar (o que contribúe ao efecto descrito anteriormente) e outros vértense en terra de forma
incontrolada.
Os vertidos procedentes de plantas de acuicultura poden repercutir negativamente no medio
ambiente debido ás deficiencias nos sistemas de saneamento e desinfección. A calidade da
auga e a descarga das augas residuais encóntranse reguladas mediante: a Directiva
2000/60/CE, de data 23 de Outubro do 2000 para a protección das augas superficiais
continentais, as augas de transición, as augas costeiras e as augas subterráneas. Devandita
Directiva foi incorporada ao ordenamento xurídico español coa emisión da Lei 62/2003, de data
30 de Decembro do 2003.
Dentro deste mesmo contexto, debe sinalarse que as principais disposicións sobre a calidade da
auga e os vertidos de augas residuais no dominio público hidráulico, encóntranse contempladas
no Real Decreto Lexislativo Nº 1/2001 de data 20 de Xullo do 2000, “Texto refundido da Lei de
Augas”. Así, o referido dispositivo legal establece que queda prohibido o vertido directo ou
indirecto de augas e de produtos residuais susceptibles de contaminar as augas continentais ou
outro elemento do dominio público hidráulico sen contar coa previa autorización administrativa
outorgada pola Autoridade competente, segundo corresponda.
I.09-4

Cabe sinalar tamén que se adoptou un Regulamento para a Planificación Hidrolóxica coa
emisión do Real Decreto Nº 907/2007 de data 6 de Xullo do 2007. Este Regulamento ten como
principal obxectivo alcanzar o bo estado e a debida protección do dominio público hidráulico
e das augas materia do Texto refundido da Lei de Augas. Finalmente dispúxose que esta
planificación se realice mediante os plans hidrolóxicos de conca e o Plan Hidrolóxico Nacional.
Teranse en conta os límites establecidos nas Directivas 79/923/CEE, 91/494/CEE e o R. D. 345/1993
de calidade esixida ás augas para cría de moluscos e a Directiva 2006/7/CE e o R. D. 927/1988
para zonas de baño nas masas de auga costeiras e de transición, ante calquera variación que
poida ser consecuencia das actividades de acuicultura.
En base á información dispoñible sobre a contaminación producida polos vertidos puntuais e de
tipo difuso procedentes das piscifactorías e cultivos mariños, determináronse que masas de
auga superficiais de transición e costeiras da demarcación se encontran en risco potencial de
incumprir os obxectivos medioambientais esixidos pola Directiva Marco da Auga, en función da
existencia de presión significativa sobre devanditas masas.
No primeiro mapa identificouse a presión exercida pola contaminación de tipo puntual
procedente das piscifactorías mariñas, e no segundo mapa represéntase a presión exercida
pola contaminación de tipo difuso procedente dos cultivos mariños (gaiolas, bateas, etc.).
I.09-5

I.09-6

I.09-7

1.2. Autoridades competentes con responsabilidade na cuestión.
O control dos vertidos producidos sobre as masas de auga da Demarcación Hidrográfica de
Galicia-Costa é competencia de Augas de Galicia.
Así mesmo, en base á natureza do tema, ten responsabilidade nisto a propia Consellería de
Medio Ambiente e Desenvolvemento Sostible, a Consellería de Pesca e Asuntos Marítimos, Portos
de Galicia, Puertos del Estado (Ministerio de Fomento) e a Subdirección General para la
Sostenibilidad de la Costa (Ministerio de Medio Ambiente y Medio Rural y Marino).
1.3. Principais efectos sobre as masas de auga.
As cargas contaminantes procedentes das piscifactorías continentais, as zonas de acuicultura e
cultivos mariños, poden conter substancias biodegradables, nitratos, fosfatos e substancias non
biodegradables. Os efectos negativos derivados da presenza destas substancias sobre o medio
acuático son distintos segundo a natureza da substancia, producindo danos sobre o ecosistema
acuático.
Os vertidos biodegradables caracterízanse por presentar unha alta concentración de materia
orgánica provocando a contaminación do medio hídrico a causa dos procesos de
descomposición da materia orgánica que conteñen os efluentes. Devanditos procesos son
basicamente reaccións químicas que requiren o osíxeno disolto na auga para o seu
desenvolvemento e o cal en condicións normais é requirido polo ecosistema acuático para
subsistir. Este feito ocasiona que o equilibrio do medio se vexa alterado afectando de modo
significativo á vida dos hábitats presentes nestas masas de auga.
As augas residuais procedentes da actividade acuícola poden conter unha alta concentración
de nutrientes, neste caso, de nitróxeno e fósforo, o que pode levar consigo á eutrofización de
devandito hábitat e por tanto á degradación da calidade das súas augas. En concreto, o
enriquecemento de nutrientes provoca un aumento no crecemento de fitoplancto e por tanto
a auga perde a súa transparencia, orixinando un descenso da fotosíntese pola falta de luz e un
aumento da descomposición orgánica. Esta descomposición diminúe a concentración de
osíxeno causando a morte dos organismos aerobios e a aparición dun ambiente anaerobio con
fermentacións das que se desprenden gases tóxicos e fedorentos como CH4, NH3, SH2, etc.
A presenza de vertidos industriais non biodegradables produce un gran impacto sobre as masas
de auga pola gran variedade de materiais que poden aportar á auga como poden ser metais
pesados, aceites, graxas, etc. Estas substancias non sofren degradación polo que poden
perdurar augas abaixo do punto de vertido, cambiando soamente a maior ou menor
cantidade de volume de auga sobre a que se dilúen. Segundo o tipo de composto, a
degradación da calidade da masa pode ocorrer por un incremento do pH e temperatura, a
aparición de radioactividade, sólidos en suspensión, etc.
I.09-8

1.4. Obxectivos que se pretenden alcanzar coa planificación.
Preténdense alcanzar os obxectivos medioambientais esixidos pola Directiva Marco da Auga e
recuperar a calidade das augas superficiais. Esta finalidade lógrase mediante a redución
progresiva dos tipos de vertidos causantes do problema e a aplicación dun tratamento de
depuración efectivo que minimice o efecto dos efluentes emanados ás masas de auga.
Ademais sería importante garantir que a cantidade e concentración de vertido derramado ao
medio acuático se corresponda co autorizado por Augas de Galicia, mediante a implantación
dun sistema de vixilancia destes vertidos máis continua e intensa e a oportuna sanción aos
responsables se isto non ocorrese.
1.5. Liñas de actuación.
Este problema de contaminación sobre as masas de auga mitígase aplicando as medidas
adecuadas. Así, é conveniente levar a cabo:
- Unha revisión das condicións da autorización deste vertido.
- Un incremento do persoal para o control de calquera tipo de vertidos.
- Unha modificación da normativa para adecuar o réxime sancionador de vertidos e
poder aplicalo.
- Unha inspección en campo para identificar os vertidos existentes (Plan de Control de
Vertidos).
- Unha elaboración e difusión de códigos de boas prácticas en piscicultura.
- Unha instalación de sistemas de depuración eficaces que traten correctamente as
augas residuais procedentes das actividades urbanas e industriais que conteñan materia
orgánica.
- Un tratamento de depuración eficaz que inclúa tratamentos biolóxicos e químicos que
sexan capaces de eliminar as cargas contaminantes con contido en nitróxeno e fósforo.
- Un tratamento de depuración eficaz que inclúa tratamentos biolóxicos e químicos que
sexan capaces de eliminar todas as substancias propias dos vertidos industriais diferentes
ás incluídas nos parágrafos anteriores.
- Desenvolvemento dun protocolo para a identificación de zonas adecuadas para a
creación de piscifactorías e a instalación de gaiolas de cultivo e bateas no mar.
- Un seguimento dos datos obtidos pola rede de monitorización para ter información sobre
a calidade das augas coa posibilidade de avaliar a eficacia das medidas correctoras
ante este problema.
I.09-9

2. Explotacións mineiras.
2.1. Caracterización e localización do problema.
O sector da minería en Galicia mantense nunha tendencia estable durante os últimos años, no
que o gran desenvolvemento da produción de pedra natural veu compensando á
desaparición da minería metálica.
A minería enerxética continúa en paulatina redución de produción, debido en gran parte ao
esgotamento dos depósitos en explotación.
O sector dos granulados ven experimentando un crecemento permanente nos últimos anos
debido fundamentalmente ao empuxe do mercado da construción. En canto á produción de
minerais industriais tamén mantén unha tendencia estable xa que sustenta á industria da
cerámica de arxila cocida e cuarzo metalúrxico.
No ámbito da Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa existen abundantes zonas mineiras,
aínda que de todas elas se poden destacar as explotacións mineiras de lignitos asociadas ás
centrais térmicas de As Pontes de García Rodríguez e Meirama. Actualmente, debido ao
esgotamento do recurso mineiro están en marcha e en proxecto respectivamente, a enchedura
do oco deixado pola explotación.
No territorio da demarcación tamén son relevantes as extraccións de recursos mineiros non
destinados á produción enerxética, como os xa comentados anteriormente.
En base á información dispoñible sobre as principais actividades mineiras existentes dentro do
ámbito de estudo, determináronse que masas de auga continentais da demarcación se
encontran en risco potencial de incumprir os obxectivos medioambientais esixidos pola Directiva
Marco da Auga, en función do grado de presión, alta ou media, exercida sobre devanditas
masas.
A contaminación que as actividades mineiras orixinan sobre o medio acuático é considerada
de carácter difuso.
No seguinte mapa represéntanse as masas de auga afectadas por este tipo de problemática.
I.09-10

2.2. Autoridades competentes con responsabilidade na cuestión.
A autoridade competente en materia de minas corresponde á Consellería de Industria e
Innovación (en concreto, á Dirección Xeral Industria, Enerxía e Minas) e polo tanto en todo o
que concirne ao control sobre unha potencial contaminación por causa das extraccións
mineiras.
I.09-11

2.3. Principais efectos sobre as masas de auga.
As actividades de extracción mineira son fontes potenciais de contaminación sobre as masas de
augas superficiais e subterráneas. Os efectos contaminantes que se derivan destes
aproveitamentos xorden fundamentalmente da contaminación atmosférica polo po e dos
lixiviados con contido en metais e impurezas perigosas procedentes da explotación.
O po producido polas explosións e cortes da pedra pode alcanzar as masas de auga próximas
ás zonas mineiras xa sexa por sólidos en suspensión como a través das redes de masas de auga
subterráneas, danando o ecosistema acuático e o seu entorno.
Os lixiviados de elementos contaminantes, ao igual que residuos, deben ser recollidos nunha
balsa de decantación ou outro sistema eficaz, para evitar que cheguen ás masas de auga
próximas á mina, xa que poden producir unha alteración do estado químico das mesmas.
2.4. Obxectivos que se pretenden alcanzar coa planificación.
Preténdense alcanzar os obxectivos medioambientais esixidos pola Directiva Marco da Auga e
recuperar a calidade das augas superficiais continentais. Deste modo, o obxecto é reducir
progresivamente os vertidos e ir alcanzando unha mellora no estado destas masas, entre outras
formas mediante medidas específicas de redución progresiva dos vertidos, as emisións e as
perdas de substancias prioritarias, e mediante a interrupción ou a supresión gradual dos vertidos,
as emisións e as perdas de substancias prioritarias que se poden orixinar nestas actividades
mineiras.
2.5. Liñas de actuación.
Este problema de contaminación mitígase aplicando as medidas axeitadas. Así, é conveniente
levar a cabo:
- Un control (por parte do organismo competente) sobre as extraccións mineiras para
garantir que cumpren todas as medidas de protección sobre as augas residuais xeradas,
durante e despois da explotación mineira.
- Unha modificación da normativa para adecuar o réxime sancionador deste tipo de
vertidos e poder aplicalo. Un plan de actuación ou protocolo eficaz ante posibles casos
de contaminación accidental que poida por en perigo as masas de auga.
- Un impulso e mellora no seguimento da guía de boas prácticas ambientais no sector
mineiro.
- Un seguimento dos datos obtidos pola rede de monitorización para ter información sobre
a calidade das augas coa posibilidade de avaliar a eficacia das medidas correctoras
ante este problema.
I.09-12

Se ben, estas actuacións pódense complementar con outras medidas contempladas no Anexo
VI da Instrución de Planificación Hidrolóxica. Á vista da natureza do tema pódense destacar as
seguintes medidas adicionais:
- Elaboración e aprobación da normativa reguladora das condicións de reutilización de
auga.
- Elaboración de ordenanzas para a regulación de vertidos a redes de saneamento.
- Identificación e control de vertedoiros.
- Actualización do censo de vertidos, regularización e revisión das condicións das
autorizacións de vertido.
- Incremento do persoal para o control de vertidos.
- Adecuación de vertedoiros.
- Plans de abandono de instalacións industriais en desuso.
- Eliminación ou regularización de vertedoiros ilegais.
- Definición dos perímetros de protección.
3. Xeoloxía da conca.
3. 1. Caracterización e localización do problema.
Existen diversos estudos que reflicten que a conca do Eume presenta unha composición
xeolóxica rica en piritas, con alta concentración en xofre, levando consigo a que o substrato
sexa ácido ao igual que as augas que discorren por el.
Esta acidez viuse incrementada polos movementos de terra realizados na construción da
Autovía Ferrol-Vilalba xa que as drenaxes da estrada conducen as augas de escorrentía, as
cales entran en contacto co substrato rico en piritas, cara o río Chamoselo afluente do Eume.
Esta excesiva acidez xerou unha alta mortalidade de fauna piscícola no río Eume tamén
acentuada pola existencia, augas abaixo do vertido, do encoro do Eume.
I.09-13

3. 2. Autoridades competentes con responsabilidade na cuestión.
A autoridade competente responsable correspóndese coa Consellería de Medio Ambiente e
Desenvolvemento Sostible ademais do Organismo Autónomo Augas de Galicia, pertencente a
esta consellería.
3.3. Principais efectos sobre as masas de auga.
Os movementos de terra realizados sobre substratos ricos en piritas fan que as augas de
escorrentía se poñan en contacto con estes compostos e deriven nas masas de auga,
provocando un aumento da acidez e a consecuente morte da fauna acuática por un
descenso no pH.
3.4. Obxectivos que se pretenden alcanzar coa planificación.
Preténdense alcanzar os obxectivos medioambientais esixidos pola Directiva Marco da Auga e
recuperar a calidade das augas superficiais continentais. Deste modo, o obxecto é reducir
progresivamente os vertidos e ir alcanzando unha mellora no estado destas masas, entre outras
formas mediante medidas específicas de redución progresiva dos vertidos, as emisións e as
perdas de substancias prioritarias, e mediante a interrupción ou a supresión gradual dos
vertidos, as emisións e as perdas de substancias prioritarias que se poidan orixinar nestas
I.09-14

actividades mineiras.
3.5. Liñas de actuación.
Este problema de contaminación, característico deste sistema de explotación, mitígase
aplicando as medidas adecuadas. Así, é conveniente distinguir:
• Solucións ante o problema actual:
- Achega de carbonato cálcico ao encoro do Eume para poder neutralizar a acidez, a
proposta da Consellería de Medio Ambiente e Desenvolvemento Sostible.
- Medidas protectoras e correctoras durante a construción das obras (balsas de
decantación, cunetas ou gabias no perímetro para as augas de escorrentía…) que
serán promovidas dende Augas de Galicia.
• Solucións para eliminar este problema no futuro:
- Medidas protectoras e correctoras durante a construción das obras, descritas no punto
anterior.
- Realización dun estudo xeolóxico previo que os promotores deste tipo de actuacións
deben presentar na Avaliación Ambiental Estratéxica ou na Declaración de Impacto
Ambiental.
I.09-15

Tema importante
I.01. Alteracións por presións hidromorfológicas
en I.10. masas Eutrofización de auga de superficiais encoros continentais.
1. Caracterización e localización do problema.
A eutrofización é un proceso complexo de fertilización das augas naturais con substancias
nutritivas, especialmente nitróxeno e fósforo, en forma asimilable pola vexetación acuática, que
orixina un aumento da poboación de algas, un incremento da productividade en todos os niveis
da cadea alimenticia e un empeoramento das características fisicoquímicas iniciais da auga.
Aínda que pode darse de forma natural, soen ser as actividades humanas as principais
causantes deste fenómeno.
Se ben a eutrofización natural é un proceso lento e irreversible, da cal as causas poden ser
inherentes á propia masa de auga ou externas á mesma, a eutrofización artificial ou cultural é
debida á acción do home, e como tal, a corrección do proceso pasa necesariamente pola
eliminación, ou polo menos a atenuación, da fonte causante da alteración: o aporte excesivo
de nutrientes.
Aínda que este problema non é típico soamente de encoros, senón que se estende a todos os
sistemas acuáticos lénticos, a maior susceptibilidade dos encoros á eutrofia, con relación a
outros sistemas como os lagos, explícase pola carga de materia orgánica que os primeiros
deben procesar de golpe no seu inicio, e pola alta relación entre as superficies de conca e de
lámina de auga, que favorece o mantemento dunhas maiores achegas relativas de nutrientes
por unidade de superficie. Ademais debe terse en conta que se ben a eutrofización é un
concepto orixinariamente acuñado para ecosistemas lénticos, afecta tamén e de forma moi
significativa aos tramos de río regulados por encoros eutróficos.
Como xa se describiu noutros temas importantes, os encoros (considerados a maior parte como
masas de auga moi modificadas) carrexan problemas polo propio remanso (orixinado pola
construción da infraestrutura hidromorfolóxica transversal), xa que se substitúen as características
orixinais fluviais por zonas de remanso, por incumprimento do réxime de caudais ecolóxicos
augas abaixo da presa e por favorecer a eutrofización das súas augas.
Os principais focos de eutrofización nos encoros da demarcación son os vertidos de nitratos e
fosfatos procedentes das actividades agrícolas, gandeiras e urbanas; en concreto, identificouse
este problema inicialmente sobre o encoro de Caldas, o cal se veu sometido nos últimos años á
proliferación recorrente de cianobacterias do xénero Microcystis, aínda que actualmente este
proceso comeza a estenderse a outros encoros como Forcadas e Cecebre.
I.10-1

No seguinte mapa reflíctese a zona afectada, de forma aproximada, pola presenza destes
microorganismos.
2. Autoridades competentes con responsabilidade na cuestión.
A autoridade competente responsable correspóndese coa Consellería de Medio Ambiente e
Desenvolvemento Sostible ademais do Organismo Autónomo Augas de Galicia, pertencente a
esta consellería.
3. Principais efectos sobre as masas de auga.
As actividades urbanas, industriais, agrícolas e gandeiras poden xerar vertidos con alta
concentración de nutrientes, especialmente, compostos de nitróxeno e fósforo.
Este incremento na concentración de nutrientes orixina en verán, na superficie do encoro, unha
proliferación de algas do plancto. Debido á fotosíntese e por efecto da luz, prodúcese en
devanditas capas superficiais unha gran cantidade de osíxeno e materia orgánica. Polo
contrario nas capas máis profundas, ás que non chega a luz, predomina o consumo de osíxeno
disolto, debido por un lado á respiración dos organismos, e por outro á mineralización da
materia orgánica que se xerou nas capas superficiais e que se transportou cara o fondo. Canto
maior sexa a eutrofización, maior será este consumo de osíxeno disolto, chegándose durante
de
I.10-2

o período de estratificación estival ata un total esgotamento, dando lugar á aparición dun
ambiente anaerobio.
4. Obxectivos que se pretenden alcanzar coa planificación.
Preténdense alcanzar os obxectivos medioambientais esixidos pola Directiva Marco da Auga e
recuperar a calidade das augas continentais. Esta finalidade lógrase mediante a redución
progresiva dos tipos de vertidos causantes do problema e a aplicación dun tratamento de
depuración efectivo que minimice a cantidade de fósforo e nitróxeno nos efluentes emanados
ás masas de auga superficiais.
Ademais sería importante garantir que a cantidade e concentración de vertido derramado ao
medio acuático correspondese co autorizado por Augas de Galicia, mediante a implantación
dun sistema de vixilancia destes vertidos máis continuo e intenso e a oportuna sanción aos
responsables se esto non ocorrese.
5. Liñas de actuación.
Este problema mitígase aplicando as medidas adecuadas. Así, é conveniente distinguir:
• Solucións ante o problema existente no encoro de Caldas:
- Un seguimento dos datos obtidos pola rede de monitorización para ter información sobre
a calidade das augas. Na demarcación, para as masas de auga superficiais disponse
dunha rede de monitorización composta pola Rede de Control de Vixilancia (a cal ten
10 puntos de control en encoros) e a Rede de Control Operativo.
- Actualmente no encoro do Umia estase facendo unha análise exhaustiva dos procesos
de eutrofización e un deseño de accións correctoras.
- Seguimento do grado de eutrofización de encoros de abastecemento baseándose no
“Protocolo de seguimento da calidade da auga de abastecemento ante a posible
presenza de cianobacterias”. (Este protocolo xa está vixente para o encoro de Caldas).
- Unha revisión das condicións da autorización deste tipo de vertidos, unha vez
comprobado que son os causantes deste suceso.
- Un incremento do persoal para o control en campo dos vertidos existentes.
- Un tratamento de depuración eficaz que inclúa tratamentos biolóxicos e químicos que
sexan capaces de eliminar o nitróxeno e o fósforo.
- Unha modificación da normativa para adecuar o réxime sancionador de vertidos e
poder aplicalo.
I.10-3

• Solucións ante este problema nos demais encoros:
- As mesmas liñas de actuación que as sinaladas no punto anterior. Os encoros de
Cecebre e As Forcadas contan tamén co “Protocolo de seguimento da calidade da
auga de abastecemento ante a posible presenza de cianobacterias”.
Mais estas actuacións poden ser complementadas con outras medidas contempladas no Anexo
VI da Instrución de Planificación Hidrolóxica. Á vista da natureza do tema pódense destacar as
seguintes medidas adicionais:
- Tratamento de augas residuais urbanas.
- Adaptación do tratamento existente de augas residuais urbanas para eliminación de
nutrientes.
- Tratamento de vertidos industriais.
- Tratamento de xurros.
- Eliminación de vertedoiros ilegais.
- Optimización do emprego de agroquímicos.
- Elaboración de ordenanzas para a regulación de vertidos a redes de saneamento.
- Identificación, regularización e control de vertedoiros.
- Actualización do censo de vertidos, regularización e revisión das autorizacións de vertido.
- Ampliación e difusión de códigos de boas prácticas na agricultura.
- Elaboración e difusión de códigos de boas prácticas en a gandaría.
- Introdución da condicionalidade para acceder a axudas públicas en explotacións
agrarias.
- Construción de tanques de tormenta en aglomeracións urbanas.
- Adecuación da rede de saneamento.
- Actuacións para reducir a escorrentía urbana.
- Establecemento de redes separadas para pluviais.
- Adecuación de fosas sépticas.
- Definición dos perímetros de protección.
I.10-4

Tema importante
I.11. Invasión de especies alóctonas
1. Caracterización e localización do problema.
A introdución de especies animais exóticas con comportamento invasor está considerada pola
UICN como a segunda causa de ameaza e extinción de especies.
Para definir un comportamento como invasor, deben darse conxuntamente os factores de
naturalización e expansión da especie alóctona, xa que será baixo estas condicións cando
constitúa unha ameaza para os ecosistemas e para a supervivencia das especies autóctonas
contidas neles. Polo tanto, non todas as especies alóctonas deberán ser consideradas como
invasoras, aínda que potencialmente o sexan. De feito, aínda que as especies invasoras se
atopan na maioría dos grupos taxonómicos, só unha pequena porcentaxe de especies que
traspasan os seus límites naturais chegan a comportarse como invasoras; sen embargo, o
impacto producido por estes exemplares alcanza importantes magnitudes.
A introdución de especies alóctonas multiplicouse perigosamente nos últimos anos en paralelo
aos procesos de globalización, a consecuencia do incremento do transporte e dos viaxes
turísticos intercontinentais, e do comercio internacional. Aínda que existen outras causas de
introdución, sobre todo acaecidas en décadas anteriores, como a repoboación con especies
exóticas coa finalidade comercial ou ornamental.
A presenza deste problema sobre os ecosistemas pertencentes á Demarcación Hidrográfica de
Galicia-Costa é notable, variando a súa importancia en función da representación desa
especie sobre o medio natural. Así, sobre o noso entorno fluvial as especies invasoras máis
frecuentes son as que se enumeran a continuación.
• Flora: plantas vasculares ligadas ao medio fluvial.
o
o
o
o
o
o
o
o
o
Acacia dealbata
Acacia melanoxylon
Arundo donax
Cortaderia selloana
Eucalyptus globulus
Phyllostachys spp.
Pinus radiata
Reynoutria japonica
Robinia pseudo-acacia
I.11-1

o
o
Salix babilonica
Tradeschantia fluminensis
• Flora: plantas vasculares acuáticas.
o
o
Azolla filiculoides
Egeria densa
• Fauna: moluscos.
o
o
Corbicula fluminea
Xenostrobus securis
• Fauna: crustáceos.
o
o
Procambarus clarkii
Pacifastacus leniusculus
• Fauna: reptís.
o
o
Trachemys scripta elegans
Trachemys scripta scripta
• Fauna: mamíferos.
o
Mustela vison
• Fauna: peixes.
o
o
o
o
o
Oncorhynchus mykiss
Carassius auratus
Cyprinus Carpio
Gobio gobio
Phoxinus phoxinus
I.11-2

o
o
o
o
o
o
o
Tinta tinta
Cobitis calderon
Cobitis paludica
Micropterus salmoides
Gambusia holbrooki
Silurus glanis
Lepomis gibbosus
• Fauna: aves.
o
o
Oxyura jamaicensis
Estrilda astrild
2. Autoridades competentes con responsabilidade na cuestión.
A Consellería de Medio Ambiente e Desenvolvemento Sostible é a responsable no control,
erradicación e xestión das especies exóticas invasoras.
3. Principais efectos sobre as masas de auga.
Os ecosistemas acuáticos e a vexetación de ribeira vense especialmente afectados pola
introdución de especies exóticas. Os principais efectos negativos que provocan estas especies
sobre as comunidades autóctonas son a depredación e hibridación (perda de identidade
xenética) con especies naturais, a transmisión de pragas e enfermidades, a alteración do
hábitat e a competencia polos recursos ou polo espazo. Todo iso supón una perda importante
de biodiversidade, podendo provocar a extinción ou redución da abundancia e/ou área de
distribución de certos taxons.
O impacto das especies exóticas acentúase cando os procesos naturais son alterados pola
actividade do home.
A continuación detállanse os efectos negativos da existencia das especies máis importantes na
Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa.
I.11-3

FLORA:
• Acacia dealbata (mimosa común)
Árbore perennifolia de ata 20 m. de altura, orixinaria de
Oceanía, con gran capacidade de invasión. Presenta un
alto potencial alelopático que dificulta a xerminación
doutras especies e unha clara vocación pirófita. Aínda
que probablemente se introduzo moito antes, as primeiras
citas da especie naturalizada datan de 1945.
A Acacia melanoxylon (acacia negra) tamén se encontra
estendida en Galicia e presenta o mesmo potencial
invasor que a anterior.
• Arundo donax (cana, falso bambú)
Planta herbácea, perenne, rizomatosa, de ata 5 metros de altura,
orixinaria do Sur de Asia, aínda que a súa introdución na Península
Ibérica é moi antiga, polo que é posible que sexa un arqueófito
nalgunhas zonas do Mediterráneo. Presenta como efectos
negativos a colonización de zonas húmidas alteradas ocupando
grandes extensións en pouco tempo e non permitindo a
recuperación da vexetación natural. En Galicia, distribúese
principalmente na zona costeira, sempre en baixas latitudes.
• Cortaderia selloana (plumeiro, herba da Pampa)
Hemicriptófito de ata 2 metros, procedente de América do Sur.
Pode chegar a formar unha cobertura vexetal monoespecífica e as
densas colonias poden dar lugar a un incremento na frecuencia
dos incendios. Introduciuse en Galicia polo seu uso natural arredor
de 1980, expandíndose sobre todo pola zona costeira dende Tui ata
Ribadeo.
• Eucalyptus globulus (eucalipto azul)
É unha árbore de gran desenvolvemento que pode alcanzar alturas comprendidas entre os 60-
80 m. Orixinaria de Oceanía. Presenta un carácter pirófito e invasor, xera problemas de
alelopatía sobre as outras comunidades vexetais e perda de biodiversidade; polo seu uso
I.11-4

forestal chegou a substituír e desprazar á vexetación tipicamente de ribeira. En Galicia, a súa
primeira cita data de 1863 e actualmente está amplamente naturalizada e cultivada,
estendéndose sobre todo pola rexión litoral, onde ocupa unha franxa costeira que penetra nas
concas dos ríos Miño e Sil.
• Pinus radiata (pino insigne ou pino de Monterrei)
Árbore resinosa, monoica, de ata 30 m de altura, que ocasionalmente pode chegar aos 40 m. A
súa orixe é a zona costeira de Monterrei (California). O seu uso forestal pode chegar a substituír
á vexetación de ribeira diminuíndo a diversidade biolóxica do ecosistema de ribeira. En Galicia
habita en zonas de climas húmidos con invernos temperados, sobre chans non calcarios.
• Reynoutria japonica (reinoutria)
Planta herbácea perenne de ata 3 m. de altura. Procedente de Xapón, Taiwán e nordés de
China. É unha das especies exóticas máis persistentes e agresivas, que se naturaliza en medios
alterados pero tamén en medios naturais ou seminaturais, podéndose aloxar en medios de
ribeira, onde pode desprazar ás especies autóctonas. En España coñécese dende 1976 en
Frieres (Asturias) e en Baiona (Pontevedra). En Galicia está pouco estendida, coñecéndose
algúns puntos do Sur de Pontevedra e de Ferrol (A Coruña).
• Robinia pseudoacacia (falsa acacia).
Árbore caducifolia de ata 20 m de altura. Orixinaria de
América do Norte. É unha especie que modifica as
condicións naturais do terreo que ocupa, formando un
humus rico en nitróxeno que favorece a presenza de
especies oportunistas. Introduciuse en Europa no
século XVII e usouse en xardinería dende antigo, tamén en Galicia. Está distribuída en toda a
xeografía galega, nas catro provincias, no interior ou na costa, aínda que a maior presión está
sobre o eixe costeiro de Vigo-Santiago-Ferrol.
• Tradescantia fluminensis (orella de gato)
Planta herbácea, decumbente, radicante nos nodos. É orixinaria de América do Sur, sueste de
Brasil e Arxentina. Esta especie afecta á rexeneración natural das especies nativas, xa que
forma alfombras monoespecíficas en hábitats naturais. A primeira presenza galega coñecida é
un prego de herbario de Bellot e Casaseca de 1949 recollido en Tui (Pontevedra). É moi
I.11-5

frecuente na Galicia térmica costeira e nalgúns puntos do interior, naturalizándose en
ambientes antrópicos próximos a zonas urbanas ou habitadas, pero tamén en ambientes
nemorais, sombreados, sobre chans frescos e con certa nitrofilia, como os ameneirais de ribeira.
Outras plantas vasculares ligadas ao medio fluvial, comúns tamén nesta demarcación, son
Phyllostachys spp. (bambú de China e outras especies do xénero) e Salix babilonica (salgueiro
chorón).
• Azolla filiculoides (fento de auga)
Fento acuático e flutuante, procedente do
continente americano. A especie coloniza
estanques, encoros e outras zonas de augas
estancadas normalmente con altos valores de
contaminación orgánica e, máis raramente, en
augas limpas. O tapiz continuo que forma provoca
cambios na dinámica do ecosistema, producindo
gran cantidade de residuo orgánico e evitando o paso da luz. Ademais, a súa capacidade
para fixar nitróxeno atmosférico xera una maior eutrofización destas augas. A introdución é
probablemente accidental, e a zona principal afectada está no río Miño, aínda que tamén
afecta ao territorio de Galicia-Costa, estando presente na provincia de A Coruña.
• Egeria densa (elodea densa)
Planta herbácea que vive en medios acuáticos, e que
procede dos ríos e lagos de América do Sur. É unha
especie de rápida propagación e que pode ocupar
grandes áreas de augas doces; produce unha gran
cantidade de osíxeno e limpa de materia orgánica os
cursos nos que vive. Con toda probabilidade foi
introducida accidentalmente a través do seu uso en
acuarios. En Galicia encóntrase no tramo final do río Umia, en Pontevedra (municipios de
Caldas de Reis, Ribadumia e Vilanova de Arousa).
I.11-6

FAUNA:
• Corbicula fluminea (ameixa asiática)
É unha especie que compite polo espazo e os recursos alimenticios con especies nativas.
Obstrúe a entrada de tubaxes, afectando ás centrais hidráulicas e outras industrias que utilizan
a auga como recurso. En Galicia coñécese presenza nas masas de auga de transición
correspondente á desembocadura do Miño.
• Xenostrobus securis (mexillón de Nova Zelandia)
Pequeno molusco duns 4 cm. de lonxitude, orixinario de Nova Zelandia. Detectouse por primeira
vez en Galicia no ano 2006, concretamente en masas de auga superficiais da ría de Vigo.
• Procambarus clarkii (cangrexo vermello americano)
A especie pode actuar sobre o ecosistema invadido minando a súa estrutura a través do seu
hábito escarvador transformando fisicamente o medio. Está presente en masas de auga
continentais das provincias de A Coruña e Pontevedra, nos ámbitos pertencentes á
Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa.
• Trachemys scripta (tartaruga americana)
Trátase dunha tartaruga de 20-60 cm., orixinaria de
Estados Unidos, América Central e Sudamérica ata
Brasil. Depreda invertebrados, peixes e anfibios, e
consume vexetación acuática flotante, aínda que o
seu maior risco é sanitario, sobre todo para a
poboación infantil pola frecuencia de transmisión de
salmonelose aos seus propietarios. En Galicia, está ligada a medios naturais acuáticos,
coñecéndose a súa presenza dende comezos da década dos noventa. Actualmente
distribúese amplamente por toda Galicia, e nalgunhas localidades (Pontevedra) confirmouse
tamén a súa cría.
I.11-7

• Mustela vison (visón americano)
Pertencente a familia dos mustélidos, é un animal de
pequeno tamaño pero bastante agresivo, de aspecto
similar ao visón europeo. Revelouse como un forte
competidor para a especie nativa, sendo a primeira
máis agresiva polo que produce o desprazamento do
segundo. A existencia da especie en Galicia data dos anos sesenta. A poboación silvestre en
Galicia ocupa preferentemente ecosistemas acuáticos, e encóntrase así mesmo dividida en
dúas poboacións: unha no sueste de Pontevedra e outra na conca do río Mero (A Coruña).
• Oncorhynchus mykiss (troita arco da vella)
Especie de talla media que non pasa normalmente
de 50 cm. En Galicia non é moi abundante xa que
non se adaptou ben á vida dos ríos galegos.
Actualmente existen poboacións sobre todo en ríos
onde hai piscifactorías, como os ríos Eo, Ouro, Landro, Xubia, Anllóns, Deza, Umia e no Lor.
• Carassius auratus (peixe vermello)
Especie pertencente á familia dos ciprínidos que raramente supera os 30 cm. de lonxitude. É
orixinario de Asia e Europa Central. Presenza documentada en Galicia nos ríos Miño, Baixo Mero
e Tea.
• Cyprinus Carpio (carpa)
Especie de grandes dimensións que pode chegar ao metro de lonxitude. Orixinaria de Asia
Central e o este de Europa, en Galicia está presente en practicamente todos os encoros.
• Tinca tinca (tenca)
Especie de talla media que pode alcanzar os 85 cm. de lonxitude. En España non se sabe con
certeza se é unha especie autóctona ou foi introducida artificialmente. En xeral, é unha especie
pouco común nos ríos galegos, estando presente polo menos, no Ulla e no Umia, sendo
abundante nos encoros de Castrelo e Velle (Ourense).
I.11-8

• Gambusia holbrooki (gambusia)
Especie de pequeno tamaño (5-6 cm.) que se caracteriza por ter a boca provista de dentes na
parte superior. Orixinaria de Norteamérica, introduciuse nos ríos galegos para combater o
paludismo por ser gran devorador de larvas de mosquito. Actualmente desapareceu
practicamente das nosas augas continentais, persistindo nalgunhas zonas da provincia de A
Coruña, como o encoro de Rosadoiro (Arteixo) e a lagoa de Doniños (Ferrol).
• Oxyura jamaicensis (malvasía canela)
É un pato procedente do continente americano, o cal supón una grave ameaza para a
supervivencia da malvasía cabecibranca (Oxyura leucocephala), especie mundialmente
ameazada e presente en España.
• Estrilda astrild (pico de coral)
É un paxaro de moi pequeno tamaño (aproximadamente 10 cm.),
orixinario de África Central e do Sur. En Galicia introduciuse procedente
do norte de Portugal, e a comezos dos noventa experimentou unha
rápida expansión cara o norte desprazándose sobre todo pola costa
ata colonizar amplamente as provincias de Pontevedra e A Coruña. A
través dos cursos fluviais tamén colonizou outras áreas do interior, como
o canaval de Dodro (val do río Ulla). As maiores concentracións
encóntranse nas zonas húmidas.
Existen outros animais invasores menos comúns nesta demarcación, como o crustáceo
Pacifastacus leniusculus (cangrexo sinal), e os peixes Cobitis calderoni (verma do norte), Cobitis
paludica (verdema), Gobio gobio (gobio), Lepomis gibbosus (peixe sol), Phoxinus phoxinus
(piscardo), Micropterus salmoides (perca americana) e Silurus glanis (siluro).
No seguinte mapa represéntanse as especies invasoras existentes en Galicia-Costa a partir da
información dispoñible.
I.11-9

I.11-10

4. Obxectivos que se pretenden alcanzar coa planificación.
A finalidade é a consecución dos obxectivos medioambientais específicos á prevención do
deterioro do estado das masas de auga superficial e á protección, mellora e rexeneración de
todas as masas de auga superficiais co obxecto de lograr un bo estado das masas.
5. Liñas de actuación.
Para lograr os obxectivos anteriores é necesario levar a cabo as seguintes liñas de actuación:
- Posta en marcha do Plan galego de especies exóticas invasoras (actualmente en
desenvolvemento) que permita sentar as bases para abordar a xestión das especies
exóticas invasoras dunha forma integral. O obxecto é que este plan permita:
o
o
o
o
o
o
o
o fomento da educación pública en relación a esta problemática,
mellorar as bases científicas para a toma de decisións de xestión,
definir códigos de conduta,
desenvolver sistemas de alerta temperán e resposta rápida,
mellorar as posibilidades de xestión destas especies,
minimizar o seu impacto ambiental e económico, así como os seus métodos de
control
implantar métodos de avaliación de riscos, entre outros.
- Un programa de loita contra pragas e invasión de especies alóctonas.
- Accións de concienciación e estudo sobre as especies invasoras.
- Dar prioridade aos esforzos para combater e erradicar as especies invasoras máis
daniñas.
- Maior rapidez na implantación de medidas en zonas afectadas por especies invasoras.
Non obstante, estas actuacións pódense complementar con outras medidas contempladas no
Anexo VI da Instrución de Planificación Hidrolóxica. Á vista da natureza do tema pódense
destacar as seguintes medidas adicionais:
- Prevención e control de especies exóticas invasoras en ecosistemas acuáticos.
- Actuacións de protección de especies ameazadas relacionadas con ecosistemas
acuáticos.
- Ampliación e difusión de códigos de boas prácticas na agricultura.
- Elaboración e difusión de códigos de boas prácticas na gandaría.
I.11-11

- Elaboración e difusión de códigos de boas prácticas na piscicultura.
- Elaboración de directrices para a eliminación de especies invasoras.
- Elaboración da Estratexia para a Sustentabilidade da Costa.
- Observatorio da Sustentabilidade do litoral español.
- Introdución da condicionalidade para acceder a axudas públicas en explotacións
agrarias.
- Restauración hidrolóxico-forestal.
- Restauración de ribeiras.
- Restauración de dunas e marismas costeiras.
- Deseño de programas de voluntariado ambiental no ámbito do Dominio Público
Hidráulico e do Dominio Público Marítimo-Terrestre.
- Definición dos perímetros de protección.
I.11-12

Tema importante
I.01. Alteracións por presións hidromorfológicas
I.12. Sobreexplotación de pesca e marisqueo
en masas de auga superficiais continentais.
nas masas de auga de transición e costeiras
1. Caracterización e localización do problema.
A Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa presenta, debido a súa gran extensión de costa e
numerosas rías unha importante riqueza pesqueira e de marisqueo, constituíndo unha reserva
natural moi importante.
O sector pesqueiro engloba todas as actividades relacionadas coa pesca extractiva, o
marisqueo e a acuicultura, e continúa sendo un dos primeiros axentes da economía galega.
A zona de marisqueo na costa de Galicia divídese en tres zonas, zona A ou Rías Baixas, zona B
ou Arco Ártabro e zona C ou Arco Cantábrico, en función de características xeográficas,
oceanográficas e morfolóxicas e seguindo ademais o patrón de explotación de pesca de
baixura. A zona A comprende dende a desembocadura do río Miño hasta Cabo Touriñán, a
zona B esténdese dende Cabo Touriñán ata Cabo Prioriño e a zona C vai dende Cabo Prioriño
ata a desembocadura do río Eo en Ribadeo.
En canto a produción de marisco destacan especies como a ameixa, o berberecho, a navalla,
a vieira, o mexillón, o percebe, a zamburiña, etc.
No relativo ás especies máis comúns en zonas de pesca encóntrase a solla, o reo, a lamprea, a
anguía, a robaliza, etc.
Estas actividades pesqueiras e de marisqueo poden implicar problemas potenciais sobre as
masas de auga de transición e costeiras, a causa da sobreexplotación dos recursos existentes e
das malas técnicas de pesca empregadas.
O Real Decreto 571/1999, de 9 de abril, polo que se aproba a Regulamentación Técnico-
Sanitaria que fixa as normas aplicables á produción e comercialización de moluscos bivalvos
vivos, clasifica as zonas costeiras de produción en:
• Zonas «tipo A»: Nestas zonas, os moluscos bivalvos vivos terán menos de 300 coliformes
fecais ou menos de 230 «E. coli» por cada 100 gramos de carne de molusco e líquido
intervalvar nunha proba NMP (NPP), na que se utilicen cinco tubos e tres dilucións. Os
moluscos bivalvos extraídos de devanditas zonas poderán ser destinados ao consumo
humano directo.
• Zonas «tipo B»: Os moluscos bivalvos vivos nestas zonas presentarán un índice igual ou
inferior a 6.000 coliformes fecais por cada 100 gramos de carne ou 4.600 «E.coli» por
cada 100 gramos de carne no 90 por 100 das mostras, nunha proba NMP na que se
utilicen cinco tubos e tres dilucións. Os moluscos bivalvos extraídos destas zonas
I.12-1

destinaranse ao mercado e ao consumo humano tras someterse a un tratamento nun
centro de depuración ou tras a súa reinstalación.
• Zonas «tipo C»: Os moluscos bivalvos vivos destinados ao mercado unicamente tras a súa
reinstalación durante un período longo de tempo (un mínimo de dous meses), asociada
ou non a unha depuración ou despois dunha depuración intensiva durante un período
de tempo e con arranxo a modalidades que deberán fixarse con arranxo ao
procedemento comunitario, a fin de cumprir as condicións establecidas no R.D., terán un
índice inferior de 60.000 coliformes fecais por cada 100 gramos de carne, segundo unha
proba NMP na que se utilicen cinco tubos e tres dilucións.
Segundo a Orde APA/1029/2003, de 23 de abril, pola que se fan públicas as novas relacións de
zonas de produción de moluscos e outros invertebrados no litoral español, na Demarcación
Hidrográfica de Galicia-Costa encóntranse as zonas representadas no seguinte mapa.
I.12-2

2. Autoridades competentes con responsabilidade na cuestión.
En base á natureza do tema formúlanse como autoridades competentes con responsabilidade
en devandito tema á Consellería de Medio Ambiente e Desenvolvemento Sostible e á
Consellería de Pesca e Asuntos Marítimos.
I.12-3

3. Principais efectos sobre as masas de auga.
A sobreexplotación dos recursos pesqueiros e marisqueiros pode derivar nun esgotamento dos
bancos de pesca e de marisco, levando consigo un deterioro das masas de auga de transición
e costeiras, así como á economía dependente destas producións.
As técnicas de pesca inadecuadas poden chegar a erosionar e degradar os leitos mariños o
que repercute negativamente na calidade dos ecosistemas mariños.
4. Obxectivos que se pretenden alcanzar coa planificación.
A finalidade é alcanzar os obxectivos medioambientais contemplados pola Directiva Marco da
Auga e así conseguir unha axeitada protección das augas superficiais.
É fundamental lograr unha coordinación e colaboración entre as autoridades competentes e os
diferentes axentes implicados.
5. Liñas de actuación.
Para lograr os obxectivos anteriores é necesario levar a cabo as seguintes liñas de actuación:
- Mellora dos programas de seguimento e control da dinámica das poboacións de
interese comercial.
- Realización dun inventario das masas de auga de transición e costeiras óptimas para a
cría e de alevinaxe das especies de interese comercial, e recuperación de aquelas
zonas potenciais de produción pesqueira e de marisqueo.
- Fomento de figuras de protección en masas de auga costeiras e de transición dirixidas á
conservación destas zonas pero tamén á produción dende un punto de vista sostible.
- Monitorización da bioacumulación para determinar as vías de ingreso de contaminantes
nas cadeas tróficas e o seu control cando sexa posible.
- Control e vixilancia dos efectos do marisqueo e da pesca sobre os hábitats costeiros e de
esteiros.
- Seguimento dos datos obtidos pola rede de monitorización para ter información sobre a
calidade das augas coa posibilidade de avaliar a eficacia das medidas correctoras
ante este problema.
- Creación de mecanismos e instrumentos de coordinación e cooperación entre as
administracións competentes e os diferentes axentes implicados.
Se ben, estas actuacións poden ser complementadas con outras medidas contempladas no
Anexo VI da Instrución de Planificación Hidrolóxica. Á vista da natureza do tema pódense
destacar as seguintes medidas adicionais:
I.12-4

- Incrementar os servicios de vixilancia do DPMT e de Servidume de Protección.
- Elaboración e posta en marcha dun Plan Nacional para a protección da ribeira do mar
contra a contaminación mariña accidental.
- Elaboración da Estratexia para a Sustentabilidade da Costa.
- Observatorio da Sustentabilidade do litoral español.
- Aumento da Servidume de Protección definida pola Lei de Costas.
- Regulación e control da auga de lastre das embarcacións.
- Programas de control das descargas directas e indirectas ao mar en aplicación dos
convenios internacionais de protección do medio mariño.
I.12-5

Tema importante
II.01. Abastecemento urbano e poboación
dispersa
1. Caracterización e localización do problema.
Na Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa o feito de dispoñer de auga de forma
abundante, en comparación co resto de España, leva ao uso abusivo e desproporcionado de
esta en moitos casos.
No ámbito do Plan Hidrolóxico de Galicia-Costa, o regadío é o uso principal da auga, seguido
do abastecemento de auga aos núcleos de poboación e no último lugar sitúase a demanda
para usos industriais (dentro dos cales están os consumos de refrixeración de grupos
termoeléctricos das centrais térmicas de Meirama e de As Pontes).
As concas onde os volumes empregados para usos urbanos son maiores correspóndense coas
grandes cidades: a conca do río Ulla (Santiago), conca do río Lérez (Pontevedra), conca da ría
de Ferrol (Ferrol), conca da ría de A Coruña (A Coruña) e conca da ría de Vigo (Vigo).
Os maiores volumes de auga no uso industrial son as de ría de Pontevedra onde destaca a
Unidade de Coñecemento de Marín (Empresa Nacional de Celulosa), o río Eume, coa Unidade
de Coñecemento de As Pontes (central térmica) e a ría de Vigo, coa Unidade de
Coñecemento do mesmo nome.
Os aproveitamentos de auga subterránea na demarcación son na súa inmensa maioría de tipo
puntual, doméstico e individual, xeralmente para abastecemento en núcleos pequenos, aldeas
e vivendas unifamiliares.
O abastecemento urbano neste territorio caracterízase porque comprende unha gran
variedade de destinos, xa que o recurso detraído diríxese cara o sector doméstico, industrial,
servizos públicos, etc., e contribuíndo con isto a dificultar o seu coñecemento.
A demanda para o abastecemento urbano caracterízase por estar concentrada nas zonas
costeiras (agás a cidade de Santiago de Compostela) e mostrar valores punta nos meses de
maior estiaxe cando a dispoñibilidade hídrica é menor.
A parte do problema da escaseza do recurso na época estival, dedúcese que unha alta
porcentaxe da poboación da demarcación hidrográfica non está conectada a unha rede de
abastecemento e abastécese pola súa conta, ben sexa por medio de pozos ou mediante
traídas veciñais ou individuais. Este feito evidencia que son poucos os núcleos de poboación
que dispoñen dunha infraestrutura mancomunada ou consorciada a través da cal se
proporcionaría unha maior garantía no control de calidade das augas subministradas e un
mellor servizo aos usuarios.
II.01-1

Existen outros moitos problemas, como a deficiencia na calidade do recurso, escasamente
coñecido, salvo en grandes núcleos urbanos onde existen sistemas de control na captación e
no recurso tratado, e como os deficientes sistemas de distribución.
Así mesmo, dada a existencia de sistemas acuíferos de certa magnitude, e que a captación dos
recursos subterráneos queda circunscrita a solucións locais, débese profundar na avaliación de
devanditos recursos e no inventario dos xa existentes.
Toda esta problemática descrita ata o momento é a nivel xeral sobre o territorio da
demarcación, aínda que resulta máis acusada en certas zonas de Galicia-Costa. Polo tanto é
importante localizar estas carencias para así poder aplicar as liñas de actuación axeitadas.
Deste modo, apoiándose en información extraída do Plan Hidrolóxico de Galicia-Costa vixente,
identificáronse os seguintes problemas para cada sistema de explotación:
• Sistema de explotación 1:
o
Déficit de abastecemento en época estival na localidade de Baiona.
o A localidade de Cangas abastécese de recursos procedentes do sistema de
explotación 2.
• Sistema de explotación 3:
o Problemas de calidade de auga na toma de abastecemento de Pontevedra pola
influencia de auga mariña da ría.
o Existencia de interacción de abastecemento en Sanxenxo, é dicir, esta localidade
abastécese de recursos procedentes dos sistemas de explotación 3 e 4, e da
mancomunidade do Umia pertencente ao sistema de explotación 4.
• Sistema de explotación 4:
o A mancomunidade do Umia abastece a case todo o sistema de explotación,
excepto á localidade de Vilagarcía que é abastecida a través do encoro de O Con, e
mesmo á localidade de Sanxenxo para paliar o déficit existente na época estival cando
o abastecemento dende o Lérez resulta insuficiente.
• Sistema de explotación 5:
o Existen problemas de abastecemento nas localidades de Bertamiráns e Milladoiro
(segundo o Plan Hidrolóxico de Galicia-Costa vixente), debido ao crecemento da
poboación destas áreas.
o Necesidade de abastecer ás localidades de Santiago de Compostela e Ribeira por
medio de recursos procedentes do sistema de explotación 6.
o Abastecemento da localidade de Padrón directamente do río Ulla xa que non
puede captar agua de su propio UCO por estar muy contaminado
II.01-2

pode captar auga do seu propio UCO por estar moi contaminado.
• Sistema de explotación 6:
o As localidades de Carnota e Muros, situadas nesta área, pretenden abastecerse do
sistema de explotación 7.
o A localidade de Santiago de Compostela, incluído o polígono industrial do Tambre,
abastécense deste sistema de explotación, aínda que se atopan situadas no sistema de
explotación 5.
o Abastecemento ás localidades de Ribeira e Corrubedo, ambas as dúas situadas no
sistema de explotación 5.
o Abastecemento á central térmica de Meirama (situada no sistema de explotación
10) dende o río Lengüelle.
• Sistema de explotación 10:
o
Existencia dun sistema de abastecemento moi deficiente.
o Abastecemento do núcleo de Arteixo, pertencente ao sistema de explotación 11,
con auga do río Anllóns.
• Sistema de explotación 14:
o No Plan Hidrolóxico de Galicia-Costa vixente exponse un problema de
abastecemento polo gran número de empresas.
• Sistema de explotación 17:
o
Escaseza de recurso derivada da capacidade dos depósitos de Cervo-Foz e Burela.
• Sistema de explotación 19:
o Existencia dun déficit de recurso co que as principais localidades do sistema de
explotación deben abastecerse de auga procedente doutros sistemas de explotación.
En resumo, pódese considerar que estes sistemas de explotación presentan problemas de
calidade de auga no abastecemento, problemas de escaseza de abastecemento en épocas
estivais levando a moitos núcleos a abastecerse de auga procedente doutros sistemas de
explotación, e problemas dun abastecemento deficiente que, igualmente, orixina que se
demande auga doutros sistemas de explotación.
No seguinte mapa reflíctese a delimitación dos sistemas de explotación sinalados anteriormente
e parte dos núcleos principais indicados nos problemas existentes en canto a problemas de
abastecemento.
responsabilidad en esto se dependiente de la
II.01-3

2. Autoridades competentes con responsabilidade na cuestión.
Atendendo á natureza do tema considérase que as autoridades que teñen responsabilidade
nisto se corresponden con Augas de Galicia (organismo dependente da Consellería de Medio
II.01-4

Ambiente e Desenvolvemento Sostible), a propia Consellería de Medio Ambiente e
Desenvolvemento Sostible, a Consellería de Vivenda e Solo, a Consellería de Sanidade e a
Administración Local (deputacións e concellos).
3. Principais efectos sobre as masas de auga.
A problemática recollida en apartados anteriores comporta unha serie de consecuencias
negativas sobre as masas de auga e que xa foron detalladas nas fichas correspondentes. Así, os
temas importantes relacionados coas detraccións da auga superficial (I.04. Extracción de auga
superficial) para satisfacer as demandas de abastecemento ou o cumprimento do réxime de
caudais ecolóxicos (I. 05. Caudais ecolóxicos) coa extracción de auga, xa recollen nos seus
apartados pertinentes os efectos negativos sobre as masas de auga.
Para que a atención das demandas sexa satisfactoria e as alteracións nas masas de auga
inapreciables débese levar a cabo unha boa planificación e xestión da auga, co obxectivo
principal de buscar un punto de equilibrio entre o óptimo abastecemento e a protección dos
ecosistemas acuáticos e terrestres dependentes destes.
4. Obxectivos que se pretenden alcanzar coa planificación.
O obxectivo principal é a satisfacción da demanda de abastecemento urbano pero sempre
dende unha perspectiva de sustentabilidade no uso da auga para que non haxa repercusións
sobre o estado da masa de auga que deriven nun incumprimento dos obxectivos
medioambientais.
5. Liñas de actuación.
A xestión de demanda de abastecemento de auga debe desenvolverse baixo os principios de
sustentabilidade e uso racional, e paralelamente á satisfacción de devandita demanda por
parte da sociedade.
Para poder aproximarse a un equilibrio entre estas dúas cuestións, débese partir do
coñecemento das necesidades reais de utilización do recurso. Así, formúlanse as seguintes
medidas:
- Actualizar as estimacións de demandas (actuais e futuras), tanto para o abastecemento
urbano como para o consumo de auga por parte dos polígonos industriais e industrias
illadas; polo tanto, tamén se deben incorporar as previsións de expansión de zonas
turísticas.
- Considerar na planificación das dotacións de auga as tendencias observadas de
cambio climático.
II.01-5

- Actualización dos Rexistros de Augas das Demarcacións Hidrográficas facilitando con iso
o reaxuste do dereito ao uso das augas públicas, a caracterización dos aproveitamentos
existentes e a revisión das concesións.
Se ben as estimacións pouco rigorosas da demanda real, tanto para o horizonte actual como
futuro (a DMA marca o escenario tendencial correspondente ao ano 2015), constitúe un dos
problemas iniciais, tamén se deben solucionar temas importantes como a falta de recursos
regulados e dependencia dun só sistema de abastecemento sen conexión a redes subsidiarias
nin pertenza a sistemas unificados como os xestionados por consorcios e mancomunidades.
Ante esta problemática propóñense realizar as seguintes liñas de actuación:
- Incrementar a capacidade de regulación e a garantía de subministro de auga, evitando
que se recorra ao abastecemento de auga noutros sistemas de explotación cando en
épocas estivais, a causa da falta de previsión na demanda de auga e á seca
estacional, o abastecemento é deficiente.
- Promover e potenciar a creación de mancomunidades ou consorcios, sempre que se
cumpran os requisitos, co obxecto de proporcionar unha maior garantía no control da
calidade das augas subministradas e un mellor servizo aos usuarios.
- Agrupación óptima de núcleos e poboación dispersa nas redes de abastecemento.
Para solucionar os problemas de calidade no subministro e os deficientes sistemas de
distribución:
- Incrementar controis sobre a calidade da auga superficial e subterránea, potenciando a
explotación axeitada das mesmas. Na demarcación, para as masas de auga superficiais
disponse dunha rede de monitorización composta pola Rede de Control de Vixilancia e
a Rede de Control Operativo, e para este caso concreto débese ter en conta a Rede de
Control de Zonas Protexidas. Esta última inclúe unha rede de zonas designadas para a
captación de auga destinada a consumo humano composta por 84 estacións. Tamén
se dispón da Rede de Control de Nivel das Augas Subterráneas (a cal controla tanto
calidade como cantidade).
- Melloras (eliminación de perdas) e ampliación das redes de abastecemento, así como,
reforzar as captacións e a realización de depósitos, co obxectivo de incrementar a
eficiencia do sistema de distribución.
A atención das demandas debe satisfacerse sempre orientada a lograr un uso máis sostible e
eficiente dos recursos, empregando para iso os seguintes instrumentos:
- Prever a instalación dun contador para cada usuario nos abastecementos colectivos e
nas traídas veciñais.
II.01-6

- Reutilizar a auga cando sexa factible, incentivando o consumo de augas depuradas
para utilizar no rego de xardíns e lavado de rúas, así como para o rego de campos de
golf e zonas agrícolas. A Lei 11/2005, de 22 de xuño, pola que se modifica a Lei 10/2001,
de 5 de xullo, do Plan Hidrolóxico Nacional, contén unha modificación do texto
refundido da Lei de Augas, aprobado polo Real Decreto Lexislativo 1/2001, de 20 de
xullo, na que se deu nova redacción do artigo 109.1 >. A reutilización das augas regúlase polo
Real Decreto 1620/2007, de 7 de decembro, o cal ten por obxecto establecer o réxime
xurídico da reutilización das augas depuradas, de acordo co especificado no artigo
109.1 do texto refundido da Lei de Augas. Nesta norma indica que usos se admiten para
o emprego de augas rexeneradas e os criterios de calidade para a reutilización das
augas segundo estes usos.
- Formulación de estratexias de aforro e uso racional do recurso e concienciación dos
usuarios e aquelas medidas adoptadas en relación co tema importante II.03. Cuestións
económicas e recuperación de custos dos servizos da auga.
Así mesmo débense ter en conta outras liñas de actuación formuladas para outros temas
importantes, a consecuencia das sinerxías existentes entre este tema de abastecemento urbano
e poboación dispersa e temas como os referentes á extracción de auga superficial (I.04.
Extracción de auga superficial), cumprimento do réxime de caudais ecolóxicos (I.05. Caudais
ecolóxicos), contaminación polo saneamento urbano e da poboación dispersa (I.06.
Saneamento das aglomeracións urbanas e poboación dispersa) e recuperación de custos (II.03.
Cuestións económicas e recuperación de custos dos servizos da auga).
Cabe destacar as liñas de actuación a realizar para aqueles problemas concretos identificados
nos sistemas de explotación da demarcación:
• Sistema de explotación 1:
o Déficit de abastecemento en época estival na localidade de Baiona. Ante este
problema propúxose dirixir algunha condución dende Vigo.
• Sistema de explotación 5:
o Propón a construción dunha captación no Ulla e realizar unha condución polo marxe
da ría para abastecer Pobra do Caramiñal, Boiro, Rianxo e Ribeira.
• Sistema de explotación 17:
o Escaseza de recurso derivada da capacidade dos depósitos de Cervo-Foz e Burela.
Formúlase un convenio para o abastecemento de Cervo e Burela.
II.01-7

Non obstante, estas actuacións pódense complementar con outras medidas contempladas no
Anexo VI da Instrucción de Planificación Hidrolóxica. Á vista da natureza do tema pódense
destacar as seguintes medidas adicionais:
- Actualización da estrutura das tarifas de abastecemento urbano e industrial.
- Regulación e fomento da instalación de dispositivos de menor consumo no
abastecemento urbano.
- Contratos de cesión de dereitos ao uso privativo das augas.
- Aplicación de sistemas de circuíto pechados de circulación de auga en instalacións
industriais.
- Instalación de dispositivos de menor consumo no abastecemento urbano.
- Reparación de revestimentos en conducións a ceo aberto.
- Entubación de conducións a ceo aberto.
- Constitución de Comunidades de usuarios de augas subterráneas ou uso conxunto.
- Achegas de recursos externos a masas de auga subterránea en risco.
- Modificacións lexislativas para facilitar as transaccións de dereitos ao aproveitamento de
auga.
- Disposición de tomas a cota variable en encoros.
- Definición dos perímetros de protección.
- Incremento dos recursos dispoñibles mediante obras de regulación.
- Incremento dos recursos dispoñibles mediante obras de condución.
- Incremento do persoal de gardaría para o control de extraccións.
Así mesmo, é necesario ter en conta as liñas de actuación recollidas no “Plan de
Abastecemento de Galicia” definidas para cada sistema de abastecemento. Neste plan
analízase a demanda de abastecemento de auga de toda a comunidade para o escenario
actual e para os horizontes 2015 e 2025. O cálculo da demanda prevista nos anos horizontes
2015 e 2025 efectúase tendo en conta a poboación e a dotación previstas en devanditos anos
e para cada un dos sistemas de abastecemento. Así, para o segundo horizonte estímase a
seguinte demanda:
II.01-8

II.01-9

Tema importante
II.02. Outros usos (industria, regadío e gandaría,
piscifactorías, navegación, usos lúdicos)
1. Caracterización e localización do problema.
A atención das demandas de auga relacionadas con outros usos considera aqueles sectores
non abastecidos dende as redes urbanas. Faise referencia fundamentalmente ás industrias con
toma propia, o regadío, os usos gandeiros, as piscifactorías e os usos recreativos. Estes últimos
non implican un uso consuntivo, ao igual que as piscifactorías, aínda que poden repercutir na
calidade das masas de auga.
A maior parte dos usuarios industriais están conectados a redes urbanas e unicamente un
reducido número de grandes industrias teñen o seu propio sistema de abastecemento. Soe
existir unha falta de coñecemento das necesidades reais de consumo por parte destes
sectores.
Baseándose no Plan Hidrolóxico de Galicia-Costa, o regadío é o uso principal da auga na
demarcación, destacando por conca a correspondente ao río Ulla e máis afastadas, as dos ríos
Umia e Tambre, que en conxunto, utilizan máis da metade dos volumes totais utilizados no rego.
Esta actividade caracterízase por presentar un sistema de rego moi deficiente, con sistemas
arcaicos e canles principais e secundarias con grandes perdas, polo que é urxente unha
modernización destes sistemas e así garantir o abastecemento óptimo. O mesmo ocorre co uso
da auga destinada á cabana gandeira.
A presenza de piscifactorías é importante ao longo do territorio da Demarcación Hidrográfica
de Galicia-Costa.
A navegación e os usos lúdicos non comportan un uso consuntivo da auga, pero comprenden
a utilización das masas de auga. Estes usos da auga poden derivar en problemas de
compatibilidade pola coincidencia estacional (primavera-verán) dos usuarios, pode xerar
conflitos relacionados con vertidos e perda da calidade da auga, así como unha posible
afección ás poboacións de peixes e ao problema por pisar os frezadeiros ou outros ecosistemas
acuáticos.
Estes usos recreativos comprenden a utilización das masas de augas superficiais continentais, así
como as augas de transición e costeiras. En todas elas, especialmente nas masas de augas
superficiais de transición e costeiras, os usos recreativos máis notables correspóndense co baño,
a navegación, os deportes náuticos e a pesca deportiva.
As zonas de baño débense integrar dentro do Rexistro de Zonas Protexidas segundo o
establecido polo artigo 6 da Directiva Marco da Auga. No mapa seguinte móstranse os puntos
de baño actualmente catalogados dentro da Demarcación Hidrográfica de Galicia-
CostaGalicia-
II.02-1

-Costa, rexistradas segundo a Directiva 76/160/CEE, modificada pola Directiva 2006/07/CE.
II.02-2

2. Autoridades competentes con responsabilidade na cuestión.
Atendendo á natureza do tema considérase que as autoridades que teñen responsabilidade
nisto correspóndense con Augas de Galicia (organismo dependente da Consellería de Medio
Ambiente e Desenvolvemento Sostible), a propia Consellería de Medio Ambiente e
Desenvolvemento Sostible, a Consellería de Medio Rural, a Consellería de Pesca e Asuntos
Marítimos, a Consellería de Innovación e Industria, a Consellería de Sanidade e a Administración
Local (concellos).
3. Principais efectos sobre as masas de auga.
En canto á industria con abastecemento propio pode xerar problemas de incumprimento do
réxime de caudais ecolóxicos e, nos casos de centrais térmicas, o incremento considerable da
temperatura da auga e provocar problemas de compatibilidade de usos augas abaixo da
restitución.
As demandas de auga para outros usos como o regadío, cun alto descoñecemento das tomas
existentes, un sistema de rego ineficiente e unha maior demanda en época estival, poden
ocasionar alteracións sobre as masas de auga a consecuencia do incumprimento do réxime de
caudais ecolóxicos.
Os usos non consuntivos da auga por parte da piscifactoría poden xerar tamén problemas de
compatibilidade de usos de augas abaixo do vertido polo aumento da contaminación. Estes
usos orixinan problemas por alteracións hidromorfolóxicas e pola contaminación a causa dos
vertidos, temas importantes xa comentados nas fichas correspondentes.
Os usos lúdicos comprenden a utilización das masas de auga podendo orixinar problemas de
compatibilización pola coincidencia estacional (primavera-verán) dos usuarios, conflitos
relacionados con vertidos e perda da calidade da auga, así como unha posible afección ás
poboacións de peixes e ao problema de pisar os frezadeiros ou outros ecosistemas acuáticos.
4. Obxectivos que se pretenden alcanzar coa planificación.
O obxectivo principal é a satisfacción da demanda pero sempre dende unha perspectiva de
sustentabilidade no uso da auga para que non haxa repercusións sobre o estado da masa de
auga que deriven nun incumprimento dos obxectivos medioambientais.
Así mesmo, tamén se deben cumprir os obxectivos designados nas zonas de baño pertencentes
ao rexistro de zonas protexidas da DMA (artigo 6) e designadas segundo o establecido pola
Directiva 76/160/CEE, modificada pola Directiva 2006/07/CE.
II.02-3

5. Liñas de actuación.
A xestión da demanda deste tipo de usos da auga debe desenvolverse baixo os principios de
sustentabilidade e uso racional, e paralelamente á satisfacción de devandita demanda por
parte da sociedade.
Para poder aproximarse a un equilibrio entre estas dúas cuestións propóñense as seguintes
medidas:
- Actualizar as estimacións de demandas (actuais e futuras), tanto para o abastecemento
das actividades industriais como do regadío, así como a actualización dos Rexistros de
Augas das Demarcacións Hidrográficas facilitando con iso o reaxuste do dereito ao uso
das augas públicas, a caracterización dos aproveitamentos existentes e a revisión das
concesións.
- Considerar na planificación das dotacións de auga as tendencias observadas de
cambio climático.
- Incrementar a capacidade de regulación e a garantía de subministro de auga, evitando
que se recorra ao abastecemento de auga doutros sistemas de explotación cando en
épocas estivais, a causa da falta de previsión na demanda de auga e á seca
estacional, o abastecemento é deficiente.
- Promover e potenciar a creación de mancomunidades ou consorcios de regadores,
sempre que se cumpran os requisitos, co obxecto de proporcionar unha maior garantía
no control da calidade das augas subministradas e un mellor servizo aos usuarios.
- Incrementar controis sobre a calidade da auga superficial e subterránea, potenciando a
explotación axeitada das mesmas.
- Melloras (eliminación de perdas) e ampliación das redes de abastecemento, así como,
reforzar as captacións e a realización de depósitos, co obxectivo de incrementar a
eficiencia do sistema de distribución.
- Implantar e empregar sistemas de asesoramento ao regador.
- Reutilizar as augas residuais no sector industrial.
- Formulación de estratexias de aforro e uso racional do recurso e concienciación dos
usuarios e aquelas medidas adoptadas en relación co tema importante II.03. Cuestións
económicas e recuperación de custos dos servizos da auga, fundamentalmente no
sector agrícola, gandeiro e industrial.
En canto ao emprego do recurso por parte das actividades lúdicas, débense aplicar liñas de
actuación que garantan o desenvolvemento destes usos sen incumprir os obxectivos
medioambientales exigidos por la Directiva Marco del Agua. Así, se plantean con el fin de
II.02-4

medioambientais esixidos pola Directiva Marco da Auga. Así, formúlanse, co gallo de impedir a
deterioración das masas de auga, a elaboración de disposicións dirixidas á ordenación e
regulación dos usos recreativos e a realización de estudos que avalíen a capacidade de carga
de devanditas masas. Ademais, o control e vixilancia da calidade das masas de auga pódense
seguir a través da rede de monitorización da demarcación, a cal está composta pola Rede de
Control de Vixilancia e a Rede de Control Operativo, sendo indispensable a Rede de Control de
Zonas Protexidas. Esta última inclúe 18 puntos desta rede en zonas de baño. Igualmente, débese
fomentar a realización de campañas de concienciación entre usuarios.
Se ben, estas actuacións pódense complementar con outras medidas contempladas no Anexo
VI da Instrución de Planificación Hidrolóxica. Á vista da natureza do tema pódense destacar as
seguintes medidas adicionais:
- Actualización da estrutura das tarifas de rego.
- Actualización da estrutura das tarifas de abastecemento urbano e industrial.
- Elaboración e aprobación da normativa reguladora das condicións de reutilización de
auga.
- Fomento da implantación de producións agrícolas adaptadas.
- Contratos de cesión de dereitos ao uso privativo de augas.
- Aplicación de sistemas de circuíto pechados de circulación de auga en instalacións
industriais.
- Control dos volumes utilizados por usuarios individuais.
- Reparación de revestimentos en conducións a ceo aberto.
- Revestimento de conducións a ceo aberto en terra.
- Entubación de conducións a ceo aberto.
- Mellora da regulación da rede de rego en alta.
- Adecuación do rego por gravidade.
- Substitución do rego por gravidade por rego por aspersión.
- Substitución do rego por aspersión por rego localizado.
- Substitución do rego por gravidade por rego localizado.
- Mellora do sistema de drenaxe en zonas de rega.
- Control de volumes extraídos de masas de auga.
II.02-5

- Incremento do persoal de gardaría para control de extraccións.
- Constitución de Comunidades de usuarios de augas subterráneas ou uso conxunto.
- Achega de recursos externos a masas de auga subterránea en risco.
- Modificacións lexislativas para facilitar as transaccións de dereitos ao aproveitamento de
auga.
- Ampliación e difusión de códigos de boas prácticas na agricultura.
- Elaboración e difusión de códigos de boas prácticas na gandaría.
- Elaboración e difusión de códigos de boas prácticas en piscicultura.
- Introdución da condicionalidade para acceder a axudas públicas en explotacións
agrarias.
- Incremento dos recursos dispoñibles para uso agrícola e recreativo mediante tratamento
de reutilización.
- Incremento dos recursos dispoñibles mediante obras de regulación e obras de
condución.
- Incrementar os servizos de vixilancia do DPMT e de Servidume de Protección.
- Regulación e control da auga de lastre das embarcacións.
- Control do fondeo de embarcacións.
II.02-6

Tema importante
II.03. Cuestións económicas e recuperación de
custos dos servizos da auga
1. Caracterización e localización do problema.
A Directiva Marco da Auga formula a recuperación de custos tanto dos servizos relacionados
co uso da auga como das medidas concretas a aplicar para lograr o “bo estado ecolóxico”.
Segundo o concluído na análise da recuperación de custos dos servizos de auga pertencente
ao documento “Estudo Xeral da Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa”, pódense
detectar os principais problemas na recuperación de custos dos servizos empregados para o
abastecemento de auga e saneamento.
Antes de nada, cabe mencionar que os servizos de auga na Demarcación Hidrográfica de
Galicia-Costa diferenciáronse en:
- servizos de captación, almacenamento e transporte a través de redes principais de
augas superficiais;
- servizos de distribución de auga potable, recollida, tratamento e depuración de augas
residuais urbanas;
- servizos prestados con augas subterráneas;
- servizos da auga na agricultura e gandaría.
En canto aos servicios de captación, almacenamento e transporte a través de redes principais
de augas superficiais en Galicia-Costa, actualmente nesta demarcación non se recuperan os
custos vía tarifas nos custos incorridos na prestación dos servizos. En relación aos servizos
invertidos na prevención contra asolagamentos ou laminación de enchentes non hai
recuperación de custos xa que se consideran como un ben público.
No referente a servizos de distribución de auga potable, recollida, tratamento e depuración de
augas residuais urbanas na demarcación presentan estruturas de tarifas pouco axeitadas tanto
dende o punto de vista da igualdade como do estímulo do aforro.
Así, existen municipios que non facturan en función do consumo e outros teñen fixados volumes
mínimos que levan a pagar de todas formas, aínda que o consumo sexa menor que o mínimo.
Deberíase fomentar unha tarifa fixa a partir dun límite de consumo e ir incrementando a tarifa
en función do recurso consumido para así potenciar o aforro do consumo de auga e premiar de
certa forma a posta en práctica deste uso racional. As estruturas de tarifas, ademais
caracterízanse por presentar un número pequeno de tramos e por tanto un rango moi amplo, o
que leva consigo a que diferentes niveis de consumo teñan o mesmo nivel de prezos, non
percibindo os consumidores os beneficios do aforro de auga. A maior parte dos custos non
repercut percibiendo
II.03-1

epercutidos localízanse nos servizos de tratamento e depuración de augas residuais.
Os servizos prestados polos aproveitamentos de auga subterránea caracterízanse por ser de
tipo puntual, doméstico e individual. Estes aproveitamentos son realizados, previa autorización e
concesión da Administración Hidráulica de Galicia, polos propios interesados, polo que se
considera que a recuperación de custos destas obras é completa. En xeral, abastecen a
núcleos pequenos, agás en algunhas zonas turísticas que reforzan os seus abastecementos con
augas subterráneas ao mostrar un incremento de demanda de auga en verán.
A situación dos servizos de auga na agricultura e gandaría caracterízase pola inexistencia dun
control das captacións empregadas nas explotacións agrarias, a ausencia de organizacións
creadas para prestar un servizo aos agricultores e a escasa ou nula infraestrutura de regadío de
uso común. Actualmente, os regadíos son maioritariamente con captacións individuais e con
medios e técnicas propias pouco tecnificadas. Debido á gran dispoñibilidade do recurso en
toda a demarcación, tanto de auga superficial como de subterránea, non existe unha
concienciación acerca do uso responsable da auga e a necesidade dunha axeitada
organización e regulación. Polo tanto, este sector está caracterizado na maioría por un
abastecemento mediante fontes propias, levando consigo a que os custos da auga sexan
soportados polos usuarios, agás no caso das comunidades de regadores que esixen, nalgunhas
partes, unha pequena achega do mantemento de infraestruturas.
Polo tanto, todos estes servizos relacionados ca auga que se comentaron xeran os custos
financeiros derivados do proceso.
A maiores deben ser cuantificados e recuperados uns custos ambientais e do recurso. Os
primeiros serán valorados como o custo das medidas establecidas para lograr os obxectivos
ambientais, incluíndo as adoptadas polas administracións competentes como polos usuarios. O
custo do recurso valorarase como o custo das oportunidades ás que se renuncia cando un
recurso escaso se asigna a un uso en lugar de a outros usos, e por medio dos instrumentos de
mercado e como estes permiten mellorar a asignación económica do recurso e os caudais
ambientais.
2. Autoridades competentes con responsabilidade na cuestión.
Atendendo á natureza do tema considérase que as autoridades que teñen responsabilidade
nisto correspóndense con Augas de Galicia (organismo dependente da Consellería de Medio
Ambiente e Desenvolvemento Sostible), a propia Consellería de Medio Ambiente e
Desenvolvemento Sostible e a Administración Local (concellos e deputacións).
II.03-2

3. Principais efectos sobre as masas de auga.
A Directiva Marco da Auga formula a recuperación de custos tanto dos servizos relacionados
co uso da auga como das medidas concretas a aplicar para lograr o “bo estado ecolóxico”. É
dicir, que a recuperación de custos inclúe ademais dos custos económicos, custos
medioambientais e os relativos ao recurso.
4. Obxectivos que se pretenden alcanzar coa planificación.
Os principais obxectivos da recuperación de custos, que ten como fin o cumprimento dos
obxectivos ambientais para a consecución do bo estado ecolóxico das masas, van
encamiñados a proporcionar incentivos axeitados para un uso más sostible e racional da auga
e a que a devandita recuperación sexa levada a cabo de forma adecuada por parte dos
diferentes usos da auga, tendo en conta o principio de quen contamina paga.
5. Liñas de actuación.
Na Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa, para aquelas circunstancias especiais debido a
cuestións de equidade social, competitividade produtiva ou estratéxica dun sector, condicións
naturais desfavorables, etc., a recuperación de custos pode ser aplicada de forma máis laxa.
No resto das circunstancias normais, formúlanse unha serie de medidas co labor de obter unha
total recuperación dos custos. Así:
- Realización de campañas informativas para concienciar aos usuarios sobre un consumo
responsable, vertidos e fontes contaminantes.
- Modificación das tarifas mediante un sistema de tarifas progresivas que penalice aos
consumos altos e incentiven o aforro.
- Implantación de tarifas que bonifiquen por membros da unidade familiar, por situacións
especiais por ingresos, por baixos consumos, etc.
- Instalación de contadores individuais para todas as unidades de consumo, xa sexan a
través da contratación do servicio ou mediante o autoabastecemento a partir de
concesións. O cometido é levar a cabo un control individualizado e periódico do uso do
recurso.
- Implantación de tarifas que reflicten o custo real dos servizos, de modo que os diferentes
usuarios paguen en función do custo do servizo que reciben.
- Substitución de equipos e dispositivos de consumo por uns de maior eficacia.
- Implantación de dispositivos de aforro en lugares públicos.
- Reutilización da auga depurada.
II.03-3

- Control do uso institucional da auga.
- Fomentar a revisión e modernización de conducións de auga potable en edificios e
vivendas particulares cunha antigüidade determinada. Colocación de aparatos de
control de fugas, dispositivos de aproveitamento de auga de choiva, etc.
- Establecer un sistema de información para dispoñer de datos acerca dos custos e
porcentaxe de recuperación destes por parte dos sectores implicados no uso da auga.
De todo os xeitos, estas actuacións poden ser complementadas con outras medidas
contempladas no Anexo VI da Instrución de Planificación Hidrolóxica. Á vista da natureza do
tema pódense destacar as seguintes medidas adicionais:
- Modificacións normativas para adecuar o réxime sancionador de vertidos.
- Actualización da estrutura das tarifas de rego.
- Actualización da estrutura das tarifas de abastecemento urbano e industrial.
- Elaboración e aprobación da normativa reguladora das condicións das condicións de
reutilización de auga.
- Fomento da implantación de producións agrícolas adaptadas.
- Contratos de cesión de dereitos ao uso privativo de augas.
- Aplicación de sistemas de circuíto pechados de circulación de auga en instalacións
industriais.
- Mellora da eficiencia de condución en redes de tubaxes.
- Entubación de conducións a ceo aberto.
- Revisión de concesións.
- Control de volumes extraídos de masas de auga.
- Identificación e control de vertedoiros.
- Actualización do censo de vertidos.
- Regularización e revisión das condicións das autorizacións de vertido.
- Modificacións lexislativas para facilitar as transaccións de dereito ao aproveitamento de
auga.
II.03-4

Tema importante
III.01. Delimitación e xestión de zonas
asolagables
1. Caracterización e localización do problema.
As enchentes son un fenómeno natural asociado a réximes pluviométricos extraordinarios e
propios dunha dinámica fluvial natural que require un gran interese ao xerar situacións que
poden por en perigo vidas humanas e levar consigo importantes danos materiais.
O risco deste suceso para as actividades humanas foise incrementando nos últimos tempos, xa
que a falta de delimitación do Dominio Público Hidráulico deu lugar a casos de ocupación das
zonas asolagables, especialmente en tramos con presións urbanísticas significativas, levando
consigo graves danos.
Na Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa podemos identificar as seguintes zonas
asolagables representadas no mapa que se mostra a continuación. Así:
• Zonas con risco potencial de asolagamento contidas no Plan Hidrolóxico de Galicia
Costa vixente:
- Río Verdugo Superior (ríos Verdugo e Oitavén) con prioridade media.
- Río Verdugo Inferior con prioridade mínima.
- Ría de Vigo – Río Miñor con prioridade media.
- Pontevedra con prioridade mínima.
- Río Umia con prioridade media.
- Vilagarcía con prioridade mínima.
- Río Sar - Santiago con prioridade máxima.
- Río Ulla con prioridade mínima.
- Río Ulla Inferior (Pontecesures) con prioridade media.
- Río Tines (Serra de Outes) con prioridade media.
- Río Tambre Medio (Ponte Olveira-Portodemouros, Pontealbar e Sigüeiro) con
prioridade mínima.
- Río Tambre Inferior con prioridade mínima.
- Río Traba (Noia) con prioridade mínima.
- Río Xallas Inferior con prioridade mínima.
- Río Grande (Vimianzo, Baio e Zas) con prioridade mínima.
III.01-1

- Río Anllóns (Carballo) con prioridade mínima.
- Río Mera-Brexa con prioridade mínima.
- Ríos Arteixo e Seixedo con prioridade mínima.
- Ríos Mendo e Mandeo con prioridade media.
- Río Eume (As Pontes) con prioridade mínima.
- Río Eume Inferior (Pontedeume e Cabanas) con prioridade mínima.
- Río das Forcadas (Cedeira) con prioridade mínima.
- Río Xubia e Belelle (Ferrol) con prioridade media.
- Río Sor Alto con prioridade mínima.
- Río Covo (San Ciprián) con prioridade mínima.
- Río Landro (Viveiro) con prioridade mínima.
- Río Ouro (Ferreira e Valadouro) con prioridade mínima.
- Río Masma (Mondoñedo e Lourenzá) con prioridade mínima.
III.01-2

Así mesmo, Augas de Galicia está levando a cabo un estudo e revisión das zonas asolagables e
a delimitación do Dominio Público Hidráulico dos ríos de Galicia-Costa co obxecto de definir as
zonas con risco de asolagamento en base á metodoloxía da Directiva 20007/60/CE relativa á
llllllllllllllll
III.01-3

avaliación e xestión dos riscos de asolagamento que, como primeiro paso, pide realizar aos
Estados Membros antes de decembro de 2011, unha Avaliación preliminar de Riscos de
Asolagamento.
A base desta Avaliación Preliminar foi a análise histórica dos asolagamentos no ámbito de
estudo, tendo en conta as seguintes fontes de información:
1. Información de asolagamentos históricos ata o ano 2001 co traballo recollido no Plan
Hidrolóxico de Galicia e o Plan Especial de Protección Civil.
2. Información de asolagamentos históricos a partir do ano 2000, como recapitulación das
incidencias recollidas por Protección Civil de Galicia no número de teléfono 112.
3. Información sobre canles afectadas polos asolagamentos de 2006, subministrada por Augas
de Galicia.
4. Información existente nos estudos de asolagamento realizados por Augas de Galicia dende o
ano 2002.
A seguinte figura, recolle os tramos que tiveron problemas históricos e as concas das cales foron
consideradas concas con risco de asolagamento.
III.01-4

Tramos de ríos que se tiveron en conta durante o proceso de selección. Problemas históricos.
Esta análise foi completada cos problemas de asolagamentos dos últimos anos, os cales, debido
fundamentalmente aos incendios de magnitude anormal acaecidos no verán do 2006, deron
lugar a novos problemas de asolagamentos asociados a concas pequenas, de elevada
pendente, situadas en zonas costeiras, e que a maioría desembocan en núcleos urbanos.
Debido a que estes problemas déronse en concas torrenciais costeiras e co obxectivo de
detectar concas costeiras que poidan ter futuros problemas de asolagamento asociado a un
cambio de uso do chan, considerouse oportuno realizar un estudo preliminar específico de
asolagamentos nas concas costeiras dentro do ámbito de Galicia-Costa. Para iso cruzouse unha
análise de perigo cunha de vulnerabilidade, obtendo un mapa preliminar de risco de
asolagamento baseado en factores xeomorfolóxicos, hidrolóxicos, físicos, sociais e ambientais.
As concas que resultaron ter un maior parámetro de risco, ás que se asignou nivel de risco alto,
son as dos ríos Mougas, Bahíña, Grova, Cabeiro-Alvedosa, do Faro, Puntillón, De Presa e Postillón
dentro da Ría de Vigo, os ríos Vispo, Loira, Lameira, Gafos, Vilariño e Navalón na Ría de
Pontevedr
III.01-5

Pontevedra, o río O Con, Guillén, Sórdido, Té, e Morto-Regueiro na Ría de Arousa e o río Quintáns
e Balcunqueiro na ría de Muros e o río Vilasanche ou Os Corrais na ría de Ferrol.
Mapa de risco das concas analizadas
O resultado final deste estudo foi a obtención dun Mapa de Avaliación Previa do Risco.
III.01-6

O mapa previo de risco tendo en conta a análise histórica e o preliminar de risco das concas
costeiras, nas que se inclúen unicamente aquelas concas con risco alto ou moi alto, quedaría
do seguinte xeito.
Evolución do mapa preliminar de riscos de asolagamento. Análise histórica nas concas costeiras con risco
alto e moi alto.
III.01-7

2. Autoridades competentes con responsabilidade na cuestión.
O control e mitigación das enchentes é competencia de Augas de Galicia, aínda que
baseándose na natureza do tema, teñen responsabilidade nisto, a Consellería de Medio
Ambiente e Desenvolvemento Sostible, Consellería da Presidencia, Administracións Públicas e
Xustiza (Protección Civil), Consellería de Vivenda e Solo, a Consellería de Política Territorial, Obras
Públicas e Transportes, así como a Administración Local (concellos).
3. Principais efectos sobre as masas de auga.
As enchentes teñen unha función ecolóxica para a dinámica fluvial e a súa mobilidade, a
saúde e rexeneración de ecosistemas. Aínda que tamén poden orixinar danos á saúde humana,
o medio ambiente, o patrimonio cultural e a actividade económica. Mesmo sobre as masas de
auga poden dar lugar a episodios de contaminación accidental.
Para mitigar as catástrofes producidas polas enchentes foise xerando a execución dunha serie
de obras estruturais (encoros e defensas), as cales exercen unha presión sobre o estado das
masas de auga (ver ficha do Tema Importante: Alteracións por presións hidromorfolóxicas das
masas de auga continentais).
4. Obxectivos que se pretenden alcanzar coa planificación.
A finalidade é alcanzar os obxectivos ambientais contemplados pola Directiva Marco da Auga
e así conseguir unha axeitada protección das augas superficiais, concretamente previr ou
reducir as repercusións dos episodios de contaminación accidental procedentes de enchentes.
Ademais, é obxecto alcanzar outro obxectivo do Plan de conca como previr e evitar os danos
debidos aos asolagamentos, enchentes e outros fenómenos hidráulicos. Este fin tamén é
pretendido pola Directiva Marco da Auga ao establecer un marco para a protección das
augas que contribúa, entre outros obxectivos, a paliar os efectos dos asolagamentos. De feito,
para mitigar os problemas derivados dos asolagamentos adoptouse, a nivel comunitario, a
Directiva 2007/60/CE do 23 de outubro de 2007 relativa á avaliación e xestión dos riscos de
asolagamento.
A directiva europea relativa á avaliación e xestión dos riscos de asolagamento, ten como
obxectivo establecer un marco para a avaliación e xestión dos riscos de asolagamento,
destinado a reducir as consecuencias negativas para a saúde humana, o medio ambiente, o
patrimonio cultural e a actividade económica, asociadas aos asolagamentos na Comunidade.
A devandita normativa esixe aos Estados Membros a avaliación preliminar do risco de
asolagamento baseándose en asolagamentos históricos, a definición de mapas de perigo e
mapas de risco de asolagamento para as zonas determinadas na avaliación preliminar, e o
establecemento de plans de xestión de riscos de asolagamento cun nivel de protección
axeitado para cada conca, subconca ou franxa litoral.es
III.01-8

5. Liñas de actuación.
Para lograr os obxectivos anteriores é necesario levar a cabo as seguintes liñas de actuación:
- Un seguimento da información proveniente do Sistema Automático de Información
Hidrolóxica (SAIH) para así detectar a situación de risco coa maior prontitude posible, co
fin de minimizar os danos e riscos. Ademais, o control e vixilancia que se leve a cabo a
través do SAIH pódese mellorar coa axuda da gardaría fluvial.
O Sistema Automático de Información Hidrolóxica está baseado na captura, transmisión
e procesado de datos das variables hidrometeorolóxicas e hidráulicas máis significativas
en determinados puntos xeográficos dunha conca (incluídas as posibles presas se as
houbera). Deste xeito pódense medir niveis e caudais de ríos e afluentes, choivas, volume
encorado pola presa e desaugado polos aliviadoiros, etc. De xeito automático distintos
equipos van rexistrando os datos en modo continuo enviándoos a un centro de control
situado no organismo de conca.
É de grande utilidade para a xestión das enchentes, das secas, dos caudais ecolóxicos e
en xeral, para o seguimento do estado da conca. Na Demarcación Hidrográfica de
Galicia-Costa implantouse de forma experimental no río Umia.
- Unha delimitación do Dominio Público Hidráulico, zonas de policía e asolagables para
evitar a ocupación destas e protexer á poboación.
- Unha posta en marcha dun programa que teña como finalidade evitar a deterioración
ambiental das canles e recuperar a capacidade de desaugadoiro dos ríos,
frecuentemente limitada polo depósito de carrexos ou acumulación de restos vexetais e
pola mala dimensión das obras de drenaxe como pontes, e así atenuar os danos
causados polas enchentes.
- Creación dun plan a nivel demarcación que inclúa os obxectivos marcados polo Plan
Nacional de Actuacións Prioritarias en materia de restauración hidrolóxico-forestal,
control da erosión e defensa contra a desertización.
- Mellora da defensa contra incendios forestais para evitar os procesos de erosión
orixinados tras os incendios.
- Desenvolvemento de plans de emerxencia con Protección Civil e dun sistema de seguros
viable.
- Creación dun plan a nivel demarcación que inclúa os obxectivos marcados polo Plan
Nacional de Restauración de Ríos, e que consista en realizar un diagnóstico das áreas
fluviais do ámbito da demarcación tanto a nivel ambiental como de vulnerabilidade
fronte a asolagamentos e promova actuacións prioritarias en cada unha delas.
III.01-9

- Un seguimento da información proveniente do programa ARTEMIS para así detectar a
situación de risco coa maior prontitude posible, co fin de minimizar os danos e riscos. O
obxectivo principal deste programa é lograr a predición de asolagamentos en tempo
case-real a través das predicións meteorolóxicas elaboradas por MeteoGalicia.
O sistema ARTEMIS é unha ferramenta capaz de xerar hidrogramas a partir dos
prognósticos meteorolóxicos, xa que se fundamenta nos modelos meteorolóxicos os
cales ofrecen predicións cuantitativas de precipitación que serven de entrada a
modelos hidrolóxicos que simulan matematicamente o fenómeno físico da produción de
escorrentía nunha conca hidrolóxica, isto é, a conversión de chuvia a caudal. A partir do
coñecemento destes hidrogramas e dos seus picos, pódense establecer protocolos de
actuación en prevención, por exemplo, dende Protección Civil. Na Demarcación
Hidrográfica de Galicia-Costa existen 30 puntos de predición de caudais, distribuídos en
11 concas da demarcación.
En resumo, analizando o proceso natural dunha enchente e do conseguinte asolagamento, as
actuacións para previr e reducir na medida do posible os danos que se producen pódense
clasificar en:
- Actuacións estruturais.
• Conservación de chans e correccións de canles.
• Encoros de laminación e de regulación.
• Obras nas canles (proteccións e canalizacións).
- Actuacións non estruturais.
• Elaboración de mapas de risco.
• Zonificación das áreas de asolagamento.
• Sistemas de seguros.
• Regulación legal xeral.
- Actuacións de prevención.
• Sistemas de alarma e previsión de enchentes (SAIH e ARTEMIS).
• Plans de Protección Civil.
III.01-10

Non obstante, estas actuacións pódense complementar con outras medidas contempladas no
Anexo VI da Instrución de Planificación Hidrolóxica. Á vista da natureza do tema pódense
destacar as seguintes medidas adicionais:
- Revisión de concesións.
- Elaboración de ordenanzas municipais que regulen a limpeza de canles, golas e outros
elementos que desembocan ao mar en DPMT.
- Actuacións para reducir a escorrentía urbana.
- Adecuación da estrutura e substrato do leito do río.
- Recuperación da morfoloxía natural da canle.
- Restauración de vexetación en zonas húmidas.
- Adquisición de terreos para protección de masas de auga.
- Recuperación da morfoloxía natural de lagos e zonas húmidas.
- Restitución dos mecanismos de alimentación e drenaxe de lagos e zonas húmidas.
- Restauración de dunas e marismas costeiras.
- Eliminación de infraestruturas situadas en DPH.
- Eliminación de infraestruturas situadas en DPMT.
- Deseño de programas de voluntariado ambiental no ámbito do DPH e do DPMT.
- Adecuación de canles en zona urbana.
III.01-11

Tema importante
III.02. Secas
1. Caracterización e localización do problema.
A seca é un fenómeno extremo no que os límites xeográficos e temporais son difíciles de
determinar e que pode dar lugar a danos medioambientais e afeccións no abastecemento a
poboacións.
Supón unha anomalía transitoria, máis ou menos prolongada, caracterizada por un período de
tempo con valores de precipitacións inferiores aos normais na área afectada. A causa inicial de
toda seca é a escaseza de precipitacións (seca meteorolóxica) o que deriva nunha
insuficiencia de recursos hídricos (seca hidrolóxica) que pode comprometer a garantía de
abastecemento.
Na gráfica seguinte móstrase a tendencia do índice de seca (índice de precipitación
estandarizado, SPI) que mide o déficit de precipitación en diferentes períodos de tempo en
Galicia. Os resultados reflicten unha diminución de achegas en febreiro-marzo (media FM),
mentres que as condicións máis húmidas se ven favorecidas nos meses de xullo e agosto (media
XA). Ademais, os cambios apreciados nos índices meteorolóxicos de perigo de incendios
forestais tamén manifestan o cambio climático en Galicia. (Fonte: Plan Galego de acción fronte
ao Cambio Climático, Xunta de Galicia).
III.02-1

Actualmente, na Demarcación Hidrolóxica de Galicia-Costa os maiores problemas xorden a
causa da escaseza de auga pola falta de regulación nalgúns dos principais sistemas de
abastecemento de poboación ante as cíclicas situacións de seca en prexuízo do réxime de
caudais ecolóxicos. Ademais, esta deficiencia no abastecemento do recurso vese
incrementada por unha maior demanda debido á afluencia de turistas na época estival, sobre
todo, das zonas costeiras da demarcación.
Esta conca non conta con ningún plan especial de actuación en situacións de alerta e eventual
seca e do único instrumento que dispón para actuar ante os problemas de seca é co Plan de
Protección Civil Ante Situacións de Seca en Galicia. Este plan ten como obxecto garantir a
poboación que está afectada pola situación de seca que dispoña de auga para consumo
durante o tempo que dure a situación de emerxencia, baixo a dirección e coordinación das
autoridades de Protección Civil da Xunta de Galicia .
Segundo o indicado pola Instrución de Planificación Hidrolóxica, en caso de secas prolongadas,
poderase aplicar un réxime de caudais ecolóxicos menos esixente sempre que se cumpran as
condicións do artigo 38 do Regulamento da planificación hidrolóxica, agás nas zonas incluídas
na rede Natura 2000 ou na Lista de humedais de importancia internacional de acordo co
Convenio de Ramsar, do 2 de febreiro de 1971 e a non ser que sexa primordial o uso para
abastecemento de poboacións.
2. Autoridades competentes con responsabilidade na cuestión.
Baseándose na natureza do tema teñen responsabilidade nisto, a Consellería de Medio
Ambiente e Desenvolvemento Sostible así como Augas de Galicia, pertencente á devandita
consellería, e as Administracións Locais (concellos).
3. Principais efectos sobre as masas de auga.
Os episodios de seca poden causar importantes afeccións medioambientais a consecuencia
da redución significativa das achegas hídricas aos ecosistemas acuáticos, repercutindo
negativamente nun grave deterioro do estado ecolóxico e da calidade das masas, afectando
principalmente aos hábitats máis vulnerables.
Os efectos negativos sobre as masas de auga materialízanse por medio do aumento do "stress
ecolóxico" nas comunidades piscícolas e de invertebrados acuáticos, afectando tamén aos
mamíferos e aves asociados ao medio hídrico, se a situación de seca persiste. Así mesmo, se a
supresión do caudal circulante é tal que afecta ao freático adxacente de ribeira, as raíces da
vexetación de ribeira secaríanse. Por último, prodúcese unha diminución da apreciación
paisaxística e recreativa da área afectada.
III.02-2

4. Obxectivos que se pretenden alcanzar coa planificación.
Para cumprir os obxectivos medioambientais esixidos pola Directiva Marco da Auga débese
paliar ou minimizar os efectos negativos da seca sobre o estado ecolóxico das masas de auga,
sobre todo, afectando o mínimo posible ao réxime de caudais ecolóxicos.
Así mesmo, é fundamental previr as situacións de seca para intentar evitar, na medida do
posible, a deficiente subministración de auga. Aquelas zonas máis propensas a sufrir episodios
de seca, debido ao déficit de recursos de auga dispoñibles ou a un gran consumo de auga en
certas épocas do ano, deberían realizar unha xestión axeitada para paliar estes problemas.
5. Liñas de actuación.
Para alcanzar os obxectivos ambientais é importante a elaboración dun Plan Especial de
Actuación en Situacións de Alerta e Eventual Seca na Demarcación Hidrográfica de Galicia-
Costa, intentando minimizar de igual modo os impactos económicos e sociais orixinados polas
secas.
De igual forma, para intentar solucionar os problemas de abastecemento por escaseza de auga
en épocas estivais en certas zonas da demarcación pódense ter en conta as seguintes
medidas:
- Elaboración de estudos de reutilización de augas residuais para diversos usos en zonas
onde a escaseza de auga o aconselle.
- Realización dun control exhaustivo da explotación dos encoros en época de estiaxe co
obxecto de minimizar os efectos da seca.
- Seguimento dos datos da reserva de auga nos encoros da demarcación, convocando
as comisións de desencoro para así determinar o uso das devanditas reservas en caso de
necesidade.
- Realización dos procedementos necesarios para facilitar o abastecemento de augas
públicas (outorgadas en concesión) e doutros recursos de auga sometidos a outro tipo
de propiedade, cando a situación así o requirise.
- Axilizar e colaborar cos municipios na realización de obras de abastecemento naqueles
núcleos nos que existan carencias de auga por motivos estruturais, ou ben naqueles que
teñan alta incidencia de carencias conxunturais, logo de solicitude das entidades locais.
- Colaborar cos municipios na identificación e posterior análise das posibles causas
determinantes dun maior grao de vulnerabilidade aos episodios de seca.
- Asesorar e colaborar cos municipios en estudos que permitan reutilizar as augas residuais
noutros usos.
III.02-3

- Axilización de obras urxentes de abastecemento e saneamento.
- Instrucións para o uso racional de auga para rego, coa colaboración do organismo
autónomo de Augas de Galicia, nos ámbitos de competencias de cada un deles.
Mais estas actuacións poden ser complementadas con outras medidas contempladas no Anexo
VI da Instrución de Planificación Hidrolóxica. Á vista da natureza do tema pódense destacar as
seguintes medidas adicionais:
- Revisión de concesións.
- Actualización do Rexistro de Augas e regularización de concesións.
- Incremento do persoal de gardaría para control de extraccións.
- Achegas de recursos externos a masas de augas subterránea en risco.
- Introdución da condicionalidade para acceder a axudas públicas en explotacións
agrarias.
- Restitución dos mecanismos de alimentación e drenaxe de lagos e zonas húmidas.
III.02-4

Tema importante
III.03. Incendios
1. Caracterización e localización do problema.
En Galicia existe unha cultura do lume, que ven empregando o lume como ferramenta
ancestral para a limpeza e rexeneración do pasto.
Dentro das causas atribuíbles á acción humana están as derivadas do uso incorrecto do lume,
as neglixencias, os accidentes, e os intencionados.
En Galicia os incendios forestais máis frecuentes son os que se provocan coa intención de
queimar o monte, é dicir, os intencionados. As causas son diversas, para eliminación de
matogueiras, rexeneración de pastos, redución da presión de certos animais, cuestións
cinexéticas, provocados por pirómanos, etc.
Entre os anos 1968 e 1985, as estatísticas mostran que arderon en Galicia 545.000 hectáreas
arboradas e 641.000 rasas. A partir do ano 1985 e ata 1989 a situación agrávase, pasándose
nese quinquenio a medias de superficie ardida que se aproximan a 40.000 has. arboradas e
50.000 rasa por ano. No ano 1989, o peor dende que se realizan estatísticas, chégase a cifras
máximas: 85.000 hectáreas arboradas e 113.000 rasas.
A estatística mostra tamén como nos últimos anos, a partir do 2001, vense producindo un
aumento da superficie queimada. O ano 2005 foi malo pero o 2006 foi un ano catastrófico, con
máis de 92.000 ha queimadas nun total de case 7.000 incendios.
A continuación, no seguinte mapa represéntase a totalidade da superficie queimada no ano
2006 no ámbito da Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa xunto coa información das
masas de auga superficiais da demarcación.
A incidencia dos incendios forestais provoca graves afeccións ás masas de auga, como xa se
explica nos apartados ulteriores. Pero ademais das repercusións sobre o medio, tamén se debe
considerar o custo da auga utilizada na extinción dos incendios, xa que pode provocar
escaseza do recurso no punto que se extrae.
Todos estes problemas convértense en grandes perdas económicas polos gastos en medidas de
extinción e, pola recuperación e restauración da deterioración producida polos efectos
negativos dos incendios sobre as masas de auga. Xa que logo, é moi importante establecer un
bo sistema de prevención, vixilancia e detección de incendios forestais, co obxecto de evitar a
aparición de incendios e co fin de conseguir unha extinción óptima se o incendio se
desenvolvese.
III.03-1

En xeral, os incendios forestais orixinan sobre a estación afectada, alteracións microclimáticas,
efectos no chan, perda de madurez ecolóxica do ecosistema, perda de biodiversidade, efectos
sobre o réxime hidrolóxico e efectos sobre a calidade do aire. Todos estes efectos negativos
repercuten directa ou indirectamente sobre as masas de auga.
III.03-2

2. Autoridades competentes con responsabilidade na cuestión.
En base á natureza do tema teñen responsabilidade nisto a Consellería de Medio Rural, a
Consellería de Medio Ambiente e Desenvolvemento Sostible así como Augas de Galicia,
pertencente a dita consellería, a Consellería de Presidencia, Administracións Públicas e Xustiza
(Protección Civil) e a Administración Local (concellos).
3. Principais efectos sobre as masas de auga.
Como xa se viu anteriormente, os incendios forestais causan graves afeccións aos ecosistemas
terrestres e acuáticos a consecuencia das seguintes afeccións. Así:
• Alteracións microclimáticas:
Cando se produce un incendio forestal destrúese a cuberta vexetal orixinando un aumento da
iluminación, da amplitude térmica, da absorción de calor polos restos carbonizados, da
velocidade do aire, da evaporación e desecamento superficiais, do impacto das pingas de
choiva, etc., sobre a estación queimada.
• Efectos no chan:
Xeralmente o lume consume parte da materia orgánica do chan que, xunto co aumento da
temperatura e a evaporación por desaparición da cobertura vexetal, produce unha diminución
da absorción e retención de auga, a porosidade, a aireación e a capacidade de infiltración
superficial.
O resultado é unha redución da dispoñibilidade de auga e aumento da escorrentía e risco de
erosión, sendo maior en zonas con pendente e logo de fortes precipitacións tras o lume. Estes
arrastres de auga e sedimentos acaban depositándose nas masas de auga da conca
queimada, afectando aos ecosistemas acuáticos (pesca, marisqueo, etc.).
Así mesmo, existen cambios na composición química do chan, liberándose os minerais contidos
na vexetación e chan, e achegando nutrientes, como P e N, ás augas, podendo afectar á súa
calidade.
• Perda de madurez ecolóxica do ecosistema:
En xeral, o lume leva a que unha vexetación que se atopa nunha avanzada fase da sucesión
ecolóxica se retrotraia varias etapas nela, co que este feito levaría a diminución de: talla,
biomasa, diversidade biolóxica, complexidade, lonxevidade, estabilidade da masa forestal; e
aumento de: xerofitismo, taxa de reprodución, velocidade de crecemento e inflamabilidade da
masa vexetal.
• Perda de biodiversidade:
É un feito relacionado directamente coa perda de madurez ecolóxica. En xeral, as formacións
forma
III.03-3

climáticas, en estabilidade co medio, son as que teñen uns maiores índices de biodiversidade.
• Efectos sobre o réxime hidrolóxico:
O lume ocasiona unha rápida mineralización da materia orgánica. Unha boa parte das cinzas,
con contido elevado en nutrientes do chan, van ser lavadas e arrastradas pola auga de choiva
ata os cursos de auga. Ademais, van ser arrastrados os compoñentes do chan, sobre todo os
finos (arxilas e limos). Iso leva a unha diminución da calidade das augas, producíndose unha
alteración da composición química durante un período de tempo máis ou menos longo.
O aumento das partículas en suspensión nas masas de auga ocasiona a colmatación dos
encoros, danos en zonas de cría de salmónidos, alteracións nos criadeiros de moluscos das rías,
etc.
As cinzas e minerais en suspensión poden aumentar o contido en materia orgánica dos medios
fluviais, o que implica un aumento da vexetación. Á súa vez leva unha redución da velocidade
da auga, o aumento da temperatura e a diminución do contido de osíxeno, é dicir, peores
condicións para as especies piscícolas e outras.
• Efectos sobre a calidade do aire:
O dióxido de carbono é o principal gas expulsado á atmosfera, pero ademais pola combustión
tamén se liberan monóxido de carbono, metano, óxidos de nitróxeno, amoníaco e ozono.
O dióxido de carbono e o metano son gases de efecto invernadoiro. O monóxido de carbono,
o metano e os óxidos de nitróxeno contribúen á produción fotoquímica de ozono na troposfera.
O amoníaco xera na troposfera ácido nítrico e contribúe á choiva ácida.
Tamén se difunden á atmosfera as partículas sólidas e fume, diminuíndo a calidade do aire.
4. Obxectivos que se pretenden alcanzar coa planificación.
A finalidade é a consecución dos obxectivos ambientais da DMA, aínda que a deterioración
derivada das zonas queimadas non son reversibles a curto prazo, e aquelas masas de auga que
sufran os efectos negativos desta catástrofe deben ser estudadas para ver se alcanzan o bo
estado ecolóxico ou bo potencial ecolóxico, nese caso serían candidatas a ser xustificadas
como unha excepción.
5. Liñas de actuación.
Para paliar os problemas derivados dos incendios forestais sobre as masas de auga da
Demarcación de Galicia-Costa débense ter en conta aquelas medidas destinadas ás masas de
auga e recollidas nos respectivos plans de prevención e defensa contra incendios forestais
masas
III.03-4

autonómicos ou outros relacionados con este tema. Aínda así, pódense levar a cabo liñas de
actuación complementarias, como accións de restauracións hidrolóxico-forestais tras os
incendios forestais, de forma que se evite, no posible, a chegada de arrastres de sedimentos ás
masas de auga.
Con estes traballos pódese evitar a deterioración da calidade das masas de auga e é
importante potenciar os traballos de retención do chan, control da erosión e das enchentes.
Non obstante, estas actuacións poden ser complementadas con outras medidas contempladas
no Anexo VI da Instrución de Planificación Hidrolóxica. Á vista da natureza do tema pódense
destacar as seguintes medidas adicionais:
- Restauración de ribeiras.
- Adquisición de terreos para protección de masas de auga.
III.03-5

Tema importante
III.04. Contaminación accidental
1. Caracterización e localización do problema.
A contaminación accidental pode proceder de: accidentes marítimos con vertido de
hidrocarburos, accidentes industriais con emisión de substancias químicas perigosas, e
accidentes por estrada e ferrocarril con emisión de substancias perigosas.
O vertido de hidrocarburos por accidentes marítimos provoca grandes danos nos ecosistemas
mariños e os posteriores procesos e operacións de limpeza destes vertidos poden resultar moi
agresivos para os hábitats acuáticos alterados.
A emisión de substancias químicas perigosas deriva, a maior parte, da industria química,
farmacéutica, enerxética, etc. A consecuencia destes accidentes deteriórase gravemente o
medio acuático e a contorna.
O mesmo acontece cos accidentes por estrada e de ferrocarril, que inflúen negativamente no
chan, atmosfera e medio hídrico.
A Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa leva sufrindo diante das súas costas episodios
gravísimos de contaminación mariña accidental procedente de buques de todo tipo. Pero o
accidente do buque Prestige produciu unha catástrofe natural sobre as masas de auga
costeiras e de transición da demarcación. Este suceso levou á Administración Autonómica a
realizar un Plan Territorial de Continxencias por Contaminación Mariña para solucionar a falta
de coordinación e de previsión de actuación ante este tipo de accidentes.
As consecuencias deste accidente apreciáronse sobre os ecosistemas das masas de auga de
transición e costeiras, e sobre as actividades económicas dependentes da explotación dos
recursos mariños.
Tamén son relevantes os accidentes industriais con emisión de substancias perigosas causando
unha grave deterioración sobre as masas de auga afectadas, como foi o caso do vertido de
substancias tóxicas acontecida sobre o encoro de Caldas de Reis pola empresa petroquímica
Brenntag.
De igual xeito, os accidentes por estrada e ferrocarril tamén produciron incidencias e
alteracións negativas sobre as masas de auga.
2. Autoridades competentes con responsabilidade na cuestión.
Baseándose na natureza do tema teñen responsabilidade nisto as seguintes autoridades: a
Consellería de Medio Ambiente e Desenvolvemento Sostible así como Augas de Galicia
pertencente á devandita consellería, a Consellería de Presidencia, Administracións Públicas e a
III.04-1

Xustiza (Protección Civil), a Consellería de Innovación e Industria, e a Administración Local
(concellos).
A nivel estatal as autoridades competentes responsables neste tema correspóndense con
Puertos del Estado, Dirección General de la Marina Mercante e a Dirección de Sostenibilidad de
la Costa y del Mar.
3. Principais efectos sobre as masas de auga.
Os problemas derivados da contaminación accidental sobre as masas de auga levan consigo a
unha grave deterioración das masas de auga, sobre todo, tendo en conta que se tratan de
vertidos de substancias perigosas, con todas as afeccións negativas que teñen sobre o medio
afectado.
Os efectos negativos polos vertidos de substancias perigosas xa foron apuntados nas fichas
correspondentes aos problemas por incumprimento dos obxectivos medioambientais (I.07.
Contaminación por vertidos industriais).
4. Obxectivos que se pretenden alcanzar coa planificación.
Preténdense alcanzar os obxectivos medioambientais esixidos pola Directiva Marco da Auga e
recuperar a calidade das augas superficiais. Esta finalidade lógrase mediante a redución
progresiva da contaminación procedente de substancias prioritarias e interromper ou suprimir
gradualmente as emisións, os vertidos e as perdas de substancias perigosas prioritarias, para así ir
mellorando o estado da masa de auga.
Ademais sería importante garantir que a cantidade e concentración de vertido derramado ao
medio acuático correspóndese co autorizado por Augas de Galicia, mediante a implantación
dun sistema de vixilancia destes vertidos máis continua e intensa e a oportuna sanción aos
responsables se isto non acontecese.
5. Liñas de actuación.
Como as repercusións que este tipo de accidentes poden orixinar sobre as masas de auga
poden ser irreversibles, é esencial partir, en primeiro lugar, dun bo plan de prevención que evite
este tipo de contaminación. Para levar a cabo este paso, propóñense as seguintes medidas:
- Control das autorizacións de vertidos de augas residuais industriais.
- Incremento da vixilancia e seguimento dos vertidos accidentais por medio do aumento
nos servizos de vixilancia tanto do Dominio Público Hidráulico como o Dominio Público
Marítimo-Terrestre.
Aínda así, débense considerar unha serie de liñas de actuacións para actuar de forma rápida e
co
III.04-2

coordinada para que, unha vez acontecido o accidente, os efectos negativos da
contaminación sexan os mínimos posibles. Polo tanto, débese ter en conta o seguinte:
- Esixir ás empresas susceptibles de causar este tipo de vertidos un plan de emerxencia
eficiente para evitar, na medida do posible, os seus efectos negativos sobre as masas de
auga.
- Establecer protocolos de actuación ante os vertidos accidentais para definir e coordinar
o traballo dos distintos medios implicados para obter o máximo rendemento nesa loita.
Todo isto de acordo co Plan Territorial de Continxencias por Contaminación Mariña de
Galicia.
Se ben estas actuacións poden ser complementadas con outras medidas contempladas no
Anexo VI da Instrución de Planificación Hidrolóxica. Á vista da natureza do tema pódense
destacar as seguintes medidas adicionais:
- Identificación e control de vertedoiros.
- Incremento do persoal para o control de vertidos.
- Plans de abandono de instalacións industriais en desuso.
- Adecuación de vertedoiros.
- Eliminación ou regularización de vertedoiros ilegais.
- Adecuación de gasolineiras para redución da contaminación.
- Plans de continxencia territoriais, locais e interiores para loita contra a contaminación
mariña por hidrocarburos e outras substancias.
- Elaboración e posta en marcha do Plan Nacional de Continxencias de loita contra a
contaminación mariña accidental.
- Elaboración e posta en marcha dun Plan Nacional para a protección da ribeira de mar
contra a contaminación mariña accidental.
- Elaboración e aprobación de normativa reguladora das operacións de vertido de
material dragado portuario.
- Actualización dos Rexistros autonómicos de vertidos terra-mar, regularización das
autorizacións e revisión das condicións das devanditas autorizacións.
- Regularización das concesións de ocupación do domino público marítimo-terrestre para
vertidos terra-mar.
- Elaboración da Estratexia para a sustentabilidade da Costa.
- Observatorio da Sustentabilidade do litoral español.
III.04-3

- Control do fondeo de embarcacións.
- Deseño de programas de voluntariado ambiental no ámbito do DPMT.
- Implantación e aplicación de sistemas de xestión medioambiental en instalacións
portuarias e aplicación de recomendacións sectoriais.
- Elaboración e difusión de códigos de boas prácticas en operacións portuarias.
- Xestión de residuos MARPOL en instalacións portuarias.
- Programas de control das descargas directas e indirectas ao mar en aplicación dos
convenios internacionais de protección do medio mariño.
III.04-4

Tema importante
III.05. Seguridade das infraestruturas
1. Caracterización e localización do problema.
Na Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa sitúanse numerosas presas empregadas para a
regulación de atención de necesidades de todo tipo, tanto de abastecemento á poboación, á
industria, usos hidroeléctricos, etc.
Deste xeito, a presenza destas grandes infraestruturas debe levar asociada unhas condicións
óptimas de seguridade que eviten danos ás persoas, aos bens e ao medio ambiente.
A rotura dunha presa, ou o seu incorrecto funcionamento, ocasiona unha circulación brusca de
caudais importantes de auga, alterando niveis e velocidades de forma moi acusada.
Polo tanto, é esencial, en materia de seguridade de presas, levar a cabo unha análise dos
fenómenos que poidan afectar á seguridade, un estudo de riscos, e posteriormente, establecer
normas de actuación en caso de que se xera a devandita situación de risco. Estes aspectos
deberán reflectirse no correspondente Plan de Emerxencia.
Na seguinte táboa, móstrase a situación administrativa nas que se atopan as presas situadas no
ámbito da Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa , en canto a normas de explotación,
plans de emerxencia e a súa implantación.
Así, segundo o Regulamento Técnico sobre a Seguridade de Presas e Encoros, todas as presas
clasificadas nas categorías A ou B, teñen que ter un Plan de Emerxencia.
As presas que aparecen resaltadas en grosa contan con toda a situación fronte a seguridade
completamente regularizada, é dicir, con todo aprobado, ou é que non o necesitan.
Justicia
III.05-1

PRESAS CLASIFICACIÓN
NORMAS DE
PLAN DE EMERXENCIA
IMPLANTACIÓN
EXPLOTACIÓN
PE
RÍO COVO A En revisión Aprobado (22/05/2006) Sen Implantar
MEICENDE A Non presentadas En revisión PE non aprobado
O CON A En redacción En redacción PE non aprobado
BAIONA A En redacción En redacción PE non aprobado
FORCADAS A En redacción En redacción PE non aprobado
CECEBRE A En redacción En redacción PE non aprobado
CALDAS DE REIS A Aprobadas Aprobado Sen Implantar
EIRAS A En redacción En redacción PE non aprobado
LAVANDEIRA* - Non necesita Pendente de clasificación -
PONTILLÓN DE
CASTRO
A Non presentadas Non presentado -
ZAMÁNS A En revisión En revisión PE non aprobado
BECHE - Non presentadas Pendente de clasificación -
ROSADOIRO C Non presentadas Non necesita -
RIBEIRA A En revisión En revisión PE non aprobado
EUME A En revisión En revisión PE non aprobado
RÚA* - Non necesita Pendente de clasificación -
CARANTOÑA* - Non necesita Pendente de clasificación -
FERVENZA A En revisión En revisión PE non aprobado
PONTE OLVEIRA C En revisión Non necesita -
CASTRELO XALLAS C En revisión Non necesita -
SANTA UXÍA A En revisión En revisión PE non aprobado
VILASENÍN A En revisión En revisión PE non aprobado
VILAGUDÍN A En revisión En revisión PE non aprobado
BRANDARIZ A Aprobadas (31/10/2007) Aprobado (21/12/2007)
Implantado
(9/4/2008)
TOURO A Aprobadas (24/01/2008) Aprobado (25/01/2008)
Implantado
(9/4/2008)
PORTODEMOUROS A En revisión En revisión PE non aprobado
BARRIÉ DE LA
MAZA
A En revisión En revisión PE non aprobado
* Presas que aínda non comezaron a fase de explotación dos aproveitamentos hidroeléctricos.
* Presas consideradas polo Regulamento Técnico sobre Seguridade de Presas e Encoros como
pequenas presas (H

pode afectar a núcleos de poboación, servizos esenciais, así como producir danos materiais ou
medioambientais moi importantes. Unha rotura dunha presa ou o seu incorrecto funcionamento
produce unha circulación brusca e repentina de caudais importantes de auga, alterando os
niveis e velocidades de forma moi acusada.
Polo tanto, para minimizar os danos, é primordial levar a cabo plans de emerxencia de presas
axeitados, onde se analicen os factores de risco e os fenómenos que poidan afectar á
seguridade, e se establezan as normas de actuación en caso de que se xere a devandita
situación de risco.
4. Obxectivos que se pretenden alcanzar coa planificación.
O primordial é lograr os obxectivos medioambientais requiridos pola DMA por medio da
prevención da deterioración do estado das masas de auga superficial, a protección, mellora e
rexeneración para alcanzar o bo estado ecolóxico das masas de auga naturais e o bo
potencial ecolóxico das masas de augas artificiais e moi modificadas. De acordo coas Normas
Técnicas de Seguridade, para todas as fases da vida da presa, e en particular para a súa
explotación, a redacción e aprobación das Normas de Explotación e Plans de Emerxencia,
evitarán o funcionamento incorrecto das presas, que poida provocar alteracións ambientais no
encoro ou nos tramos de ríos augas abaixo da presa.
Tamén é fundamental o cumprimento dos obxectivos do Plan de Conca, o contido da cal
inclúe facer referencia aos plans relacionados con protección fronte a enchentes, onde
podemos incluír os plans de seguridade de presas.
5. Liñas de actuación.
O organismo competente desta demarcación está, na actualidade, levando a cabo a revisión
das normas de explotación e plans de emerxencia de todas as presas que están pendentes
deste seguimento no ámbito de Galicia-Costa, para a súa posterior aprobación e implantación.
Mais estas actuacións poden ser complementadas con outras medidas contempladas no Anexo
VI da Instrución de Planificación Hidrolóxica. Á vista da natureza do tema pódense destacar as
seguintes medidas adicionais:
- Definición de protocolos de actuación ante rotura de infraestruturas.
- Eliminación de infraestruturas situadas en DPH e en DPMT.
- Derivación para evitar acumulación de sedimentos en encoros.
- Adecuación dos órganos de desaugadoiro das presas para permitir o fluxo de
sedimentos.
III.05-3

Tema importante
IV.01. Conflitos de competencias entre
administracións
1. Caracterización e localización do problema.
A política da auga está ao servizo das estratexias e plans sectoriais que sobre os distintos usos
establezan as administracións públicas, sen prexuízo da xestión racional e sostible do recurso que
debe ser aplicada polas administracións hidráulicas competentes, condicionante das
autorizacións, concesións ou infraestruturas futuras que se soliciten.
Debido á disparidade de actividades implicadas na demanda e uso do recurso auga son
numerosos os organismos públicos con competencias xurídico-administrativas influentes na
planificación hidrolóxica.
Este feito remarca a necesidade de lograr unha coordinación e compromiso entre as diversas
administracións, a nivel estatal, autonómico e local, para así alcanzar os obxectivos da Directiva
Marco da Auga e evitar os conflitos de competencia. Nos seguintes puntos descríbense aqueles
temas nos que debe existir unha total coordinación entre as diferentes institucións:
• A DMA persegue unha xestión integral das masas de auga polo que o ámbito da
demarcación se estende ás masas de auga costeiras e de transición. Isto implica que o
organismo de conca, é dicir Augas de Galicia, debe vixiar a calidade destas masas e
promover programas de medidas que non están dentro das súas competencias. Polo
que é fundamental unha interacción entre Augas de Galicia e as administracións
competentes nestes temas, como son: a nivel autonómico a Consellería de Pesca e
Asuntos Marítimos e Portos de Galicia, e a nivel estatal a Dirección General de Costas do
Ministerio de Medio Ambiente y Medio Rural y Marino, e Puertos del Estado.
• As Administracións Locais son responsables da xestión e do mantemento das redes de
saneamento e dos vertidos que se realicen nelas, o que pode dar lugar a conflitos entre
estas administracións e o organismo de conca encargado de financiar a construción das
estacións e redes de saneamento.
• As obras declaradas de interese xeral situadas dentro da Demarcación Hidrográfica de
Galicia-Costa son responsabilidade do Ministerio de Medio Ambiente y Medio Rural y
Marino, polo que é imprescindible a colaboración entre outros Organismos de Conca.
• O control das zonas protexidas, en especial as zonas de captación de auga para
abastecemento, é competencia tamén da Consellería de Sanidade, ao estar destinadas
as augas ao consumo humano.
IV.01-1

• A redacción dos distintos instrumentos de ordenación territorial, plans urbanísticos ou
sectoriais, deben gardar relación cos criterios de planificación hidrolóxica baseándose
nos informes emitidos ao respecto dende Augas de Galicia. Polo tanto, debe existir unha
axeitada coordinación entre o Organismo de Conca e os organismos que promoven
estes instrumentos.
• A lei 9/2006, do 28 de abril, sobre avaliación dos efectos de determinados plans e
programas no medio ambiente, obriga a que todos aqueles plans e programas que
teñan influencia no medio ambiente deben estar sometidos ao proceso de Avaliación
Ambiental Estratéxica, o que implica que o órgano ambiental (a nivel autonómico
correspóndese coa Consellería de Medio Ambiente e Desenvolvemento Sostible) debe
recadar informes de todos os organismos afectados polo desenvolvemento dos
devanditos plans ou programas; para a Avaliación de Impacto Ambiental a realizar en
certos proxectos acontece o mesmo. Polo que é imprescindible unha coordinación e
colaboración apropiadas entre todos os organismos promotores, os afectados (entre eles
Augas de Galicia que debe emitir informes cando lle sexa requirido) e o propio órgano
ambiental.
• A necesidade dunha boa coordinación dentro da propia Consellería de Medio
Ambiente e Desenvolvemento Sostible, por exemplo coa Dirección Xeral de
Conservación da Natureza, xa que o concepto de bo estado ecolóxico que intenta
promover a Directiva Marco da Auga, implica uns parámetros biolóxicos (ademais dos
parámetros hidromorfolóxicos e fisico-químicos) que haberá que coordinar con outras
administracións.
2. Autoridades competentes con responsabilidade na cuestión.
Todas aquelas administracións relacionadas, directa ou indirectamente coa planificación,
xestión ou utilización da auga son responsables neste tipo de problema.
3. Principais efectos sobre as masas de auga.
A falta de coordinación entre as diferentes autoridades competentes pode levar a non alcanzar
os obxectivos ambientais formulados pola DMA.
Por isto, é necesario que os instrumentos desenvolvidos para por en práctica a estratexia das
administracións implicadas na política da auga se adecúen á finalidade de protección das
masas de auga requirida pola DMA.
4. Obxectivos que se pretenden alcanzar coa planificación.
A Directiva Marco da Auga promove a xestión integrada das augas superficiais e subterráneas
no ámbito das concas, as cales deben cumprir os obxectivos ambientais formulados pola
disposición comunitaria.
IV.01-2

Para iso, é esencial definir obxectivos e medidas comúns á hora de levar a cabo calquera
planificación relacionada coa xestión da auga.
5. Liñas de actuación.
Para evitar que os obxectivos ambientais non se cumpran, débense establecer unha serie de
criterios comúns a ter en conta estritamente por parte das administracións involucradas no tema
da auga, fomentado a coordinación e colaboración entre estas diferentes autoridades
competentes na xestión da auga e reforzando o papel do Comité de Autoridades
Competentes. Débese potenciar a promoción e o establecemento de acordos, xerais e
específicos, do organismo de conca co resto das institucións e administracións.
Se ben estas actuacións poden ser complementadas con outras medidas contempladas no
Anexo VI da Instrución de Planificación Hidrolóxica. Á vista da natureza do tema pódense
destacar as seguintes medidas adicionais:
- Campañas de concienciación en uso urbano.
- Modificacións normativas para adecuar o réxime sancionador de vertidos.
- Elaboración de ordenanzas para a regulación de vertidos a redes de saneamento.
- Delimitación do Dominio Público Hidráulico.
- Ampliación e difusión de códigos de boas prácticas na agricultura.
- Elaboración e difusión de códigos de boas prácticas na gandaría.
- Introdución da condicionalidade para acceder a axudas públicas en explotacións
agrarias.
- Plans de abandono de instalacións industriais en desuso.
- Restauración hidrolóxico-forestal.
- Restauración de ribeiras.
- Prevención e control de especies exóticas invasoras en ecosistemas acuáticos.
- Deseño de programas de voluntariado ambiental no ámbito do Dominio Público
Hidráulico.
- Elaboración e aprobación de normativa reguladora das operacións de vertido de
material dragado portuario.
- Elaboración e aprobación de normativa reguladora das extraccións de area para
rexeneración de praias.
IV.01-3

- Delimitación do Dominio Público Marítimo-Terrestre.
- Incremento dos servizos de vixilancia do Dominio Público Marítimo-Terrestre e da
Servidume de Protección.
- Recuperación posesoria de terreos en Dominio Público Marítimo-Terrestre.
- Elaboración de ordenanzas municipais que regulen a limpeza de canles, golas e outros
elementos que desembocan ao mar en DPMT.
- Plans de continxencia territoriais, locais e interiores para loita contra a contaminación
mariña por hidrocarburos e outras.
- Elaboración e posta en marcha do Plan Nacional de Continxencias de loita contra a
contaminación mariña accidental.
- Elaboración e posta en marcha dun Plan Nacional para a protección da ribeira do mar
contra a contaminación mariña accidental.
- Elaboración e difusión de códigos de boas prácticas en maricultura.
- Elaboración da Estratexia para a sustentabilidade da costa.
- Ampliación da zona de servidume de protección definida pola Lei de Costas.
- Restauración de dunas e marismas costeiras.
- Deseño de programas de voluntariado ambiental no ámbito do Dominio Público
Marítimo-Terrestre.
- Adquisición de terreos por parte da AXE para a súa incorporación ao Dominio Público
Marítimo-Terrestre.
- Elaboración e difusión de códigos de boas prácticas en operacións portuarias.
IV.01-4

Tema importante
IV.02. Falta de participación pública
1. Caracterización e localización do problema.
A Directiva Marco da Auga (DMA) establece no preámbulo que o seu éxito dependerá da
colaboración estreita e unha actuación coherente da UE, os Estados membros e as autoridades
locais, pero tamén da información, as consultas e a participación do público, incluído os
usuarios. A disposición da DMA que concretamente se refire á participación pública é o artigo
14, o cal establece a obriga para os Estados membros de aplicar a participación pública no
contexto das demarcacións hidrográficas e especificamente no desenvolvemento dos plans
hidrolóxicos de conca. Así mesmo, este artigo establece a obriga dos Estados membros de
fomentar a participación activa de todas as partes interesadas na aplicación desta Directiva. A
DMA non establece ningunha fórmula para articular esta participación activa xeral, pero os
Estados membros poderán establecer libremente mecanismos para lograr esa participación
activa, de acordo cos principios e normas de dereito internacional.
Con data de 29 de abril (DOG 28/04/08), iniciouse o período de consulta pública durante 6
meses, dos documentos iniciais elaborados para a implantación da Directiva Marco da Auga
na Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa. A participación pública foi escasa, e
recibíronse moi poucas alegacións.
TIPOS DE PARTICIPACIÓN
A Directiva prescribe tres formas de actuación -información, consulta e participación- para
asegurar a eficacia da implantación e o logro dos obxectivos medio ambientais para a xestión
da auga (bo estado para o ano 2015).
Información: é a base da participación. Inclúe dende a simple posta a disposición do público
dos documentos, á súa difusión, explicación, etc.
Consulta: o público pode reaccionar ante os plans e propostas desenvolvidas polas
autoridades. Distínguense dous tipos de consulta: consulta escrita e consulta oral. A consulta
escrita é o mínimo requirido pola DMA no seu artigo 14, e contémplase en tres pasos do proceso
de planificación.
Participación activa: o público e as partes interesadas participan activamente no proceso de
planificación discutindo cuestións e contribuíndo á súa solución. Pode desenvolverse en todos os
aspectos de implantación da DMA, pero moi especialmente no proceso de planificación.
Estes tres niveis de participación non son excluíntes, se non que se constrúen un a partir do
anterior: a consulta implica subministración de información, e a participación activa implica
consulta.
IV.02-1

Niveis de participación pública
Respecto aos mecanismos de participación, o Documento Guía Nº 8 sobre participación
pública emitido pola Estratexia Común de Implantación (CIS, 2003) destaca o importante papel
que pode xogar o uso da tecnoloxía de formato electrónico e Internet nos tres niveis de
participación pública definidos. A este respecto dende Augas de Galicia proporciónase unha
páxina web (http://augasdegalicia.xunta.es/gl/DMA.htm) e unha dirección de correo
(augasdegalicia.dma@xunta.es) ao que poden enviarse as alegacións.
A nivel nacional a participación pública é un proceso novo que non conta con arraigamento
na sociedade e que polo tanto a achega cidadá é escasa. Por iso requírese dun esforzo extra
para lograr unha maior implicación dos distintos sectores e da sociedade en xeral xa que estes
só tenden a involucrarse activamente en controversias relacionadas co medio ambiente cando
estas lles afectan directa e significativamente.
Un aspecto clave na participación é quen debe participar. Os factores adicionais a considerar
inclúen:
- Representación máxima da diversidade
- A vontade do actor social en cooperar
- O número total de participantes: canto máis pequeno é o grupo, maior é a oportunidade de
aprender.
- A consideración destes factores pode levar a conclusións conflitivas.
Por exemplo, invitar practicamente a todos os actores sociais para asegurar unha variedade de
perspectivas representadas pode levar a crear un grupo de participantes demasiado grande,
inhibindo deste modo o proceso de aprendizaxe. En cada caso ten que atoparse un equilibrio
entre as diferentes consideracións.
IV.02-2

2. Autoridades competentes con responsabilidade na cuestión.
O promotor desta iniciativa será Augas de Galicia en colaboración coas administracións locais.
É de esperar unha participación dende particulares a título persoal e empresas privadas, aos
organismos administrativos a nivel autonómico e local, pasando por asociacións de
representantes dos distintos colectivos interesados.
3. Principais efectos sobre as masas de auga.
Este proceso non terá un efecto inmediato sobre as masas de auga, se ben pretende
concienciar á sociedade en xeral e en especial aos sectores e administracións que a actividade
ten, de forma máis ou menos directa, relación co medio hídrico. Ademais tratará de aproveitar
o coñecemento dispoñible en distintos ámbitos para enfrontarse con maior eficacia aos
problemas reais das masas de auga. Todo isto permitirá adoptar medidas máis apropiadas para
a resolución dos problemas máis incitantes e con maior aceptación dos distintos sectores e do
público en xeral.
4. Obxectivos que se pretenden alcanzar coa planificación.
Os traballos de participación pública teñen como finalidade impulsar a participación cidadá e
aumentar a información, educación e sensibilización da opinión pública sobre a xestión sostible
da auga na demarcación hidrográfica de Galicia Costa, ademais de cumprir coas esixencias
que impón a DMA. Nas súas distintas fases o que se persegue é:
- A información pública intenta sensibilizar ao público e ás partes interesadas acerca da
existencia, finalidade e alcance do proxecto da DMA.
- A consulta pretende proporcionar unha aprendizaxe dos comentarios, percepcións,
experiencias e ideas do público en xeral.
- O obxectivo xeral da participación activa é fomentar o uso e consumo responsable da auga,
a través da formación, concienciación e sensibilización do uso racional deste recurso limitado, a
difusión de métodos e técnicas máis acordes cunha xestión sostible da auga, a implicación dos
agricultores no uso responsable da auga para que sexan conscientes de que non ten por que
significar unha diminución da produción e rendibilidade, fomento e experimentación de novas
técnicas de aforro e reutilización da auga, etc. Ao mesmo tempo preténdense difundir os
programas postos en marcha en relación á DMA, así como as actividades que se desenvolvan,
implicando aos distintos sectores que constitúen a armazón social da comarca, fomentando a
participación e cooperación, creando un clima propicio para a implantación e
desenvolvemento das iniciativas da DMA.
IV.02-3

5. Liñas de actuación.
O paso inicial consiste en definir os obxectivos específicos do proceso de participación pública
e alcance do proceso. Posteriormente identifícanse os axentes implicados, establécese un plan
de acción. Os resultados e conclusións obtidos recompilaranse no documento borrador do Plan
Hidrolóxico. Recordemos que as partes interesadas representan un papel crucial neste proceso,
na medida en que proporcionan información, coñecementos técnicos, validación, etc.
As actividades a desenvolver nas distintas fases serán:
A información que se xerará no transcurso deste proceso será:
INFORMACIÓN DISPOÑIBLE NA ACTUALIDADE
INFORMACIÓN DISPOÑIBLE DURANTE O
PROCESO DE PLANIFICACIÓN
INFORMACIÓN SOBRE O SEGUIMENTO E
REVISIÓN DO PLAN
• Estudos realizados para o
desenvolvemento dos traballos requiridos
pola DMA (estudos de caracterización
ambiental, presións, etc.).
• Informe Resumo do Artigo 5.
• Rexistro de Zonas protexidas.
• Programa, calendario e Fórmulas de
Consulta.
• Proxecto para a organización da
participación pública.
• Estudo Xeral da Demarcación.
• Relación de información ambiental
xerada polas redes de control.
• Textos lexislativos.
• Guías e documentos básicos sobre as
diferentes tarefas de planificación.
• Informes sobre as achegas dos
procesos de consulta pública.
• Esquema provisional de temas
importantes.
• Documento inicial da AAE.
• Informe de análise da relación entre
esquema de temas importantes e
proxecto de plan de conca.
• Proxecto do plan Hidrolóxico de
conca.
• Plan Hidrolóxico de conca.
• Informe anual de seguimento do
plan.
• Informe intermedio que detalle o
grado de aplicación do programa
de medidas previsto.
• Informe do Ministerio de Medio
Ambiente de seguimento sobre a
aplicación dos Plans Hidrolóxicos
de conca e do Plan Hidrolóxico
Nacional.
IV.02-4

Non obstante, estas actuacións poden ser complementadas con outras medidas contempladas
no Anexo VI da Instrución de Planificación Hidrolóxica. Á vista da natureza do tema pódense
destacar as seguintes medidas adicionais:
- Campañas de concienciación en uso urbano.
- Ampliación e difusión de códigos de boas prácticas na agricultura.
- Elaboración e difusión de códigos de boas prácticas na gandaría.
- Deseño de programas de voluntariado ambiental no ámbito do Dominio Público
Hidráulico.
- Elaboración e difusión de códigos de boas prácticas en maricultura.
- Deseño de programas de voluntariado ambiental no ámbito do Domino Público Marítimo
Terrestre.
- Elaboración e difusión de códigos de boas prácticas en operacións portuarias.
IV.02-5

Tema importante
IV.03. Necesidade dun soporte de información
consolidado
1. Caracterización e localización do problema.
A multitude de fontes e rexistros existentes no Organismo de Conca, presentado en distintos
formatos e bases de datos, provoca en ocasións dificultades á hora de obter datos ou falta de
rigorosidade e consistencia nestes.
Por este motivo, en Augas de Galicia estase a desenvolver unha base de datos xeográfica que
almacene toda a información xeorreferenciada útil na Demarcación Hidrográfica de Galicia-
Costa.
Figura 1. Aplicación corporativa Xis que está a desenvolver Augas de Galicia.
O obxecto é obter unha óptima administración da información e facilitar o desenvolvemento
das consultas, catalogando cada unha das entidades xeográficas producidas, así como o
coñecemento relativo á orixe, fontes, autores, etc. dos datos.
IV.03-1

Así, por medio deste mecanismo de consulta de información xeográfica pódense minimizar os
problemas que poden xurdir da dispersión dos datos, da falta de criterios comúns, a
heteroxeneidade da información, etc., e garantir o acceso a este sistema, tanto para a súa
análise ou para a actualización destes baseándose nuns criterios de xestión e tecnolóxicos
avanzados e produtivos.
Este soporte de información deberíase estender a todas aquelas administracións que, directa ou
indirectamente garden algunha relación coa planificación e xestión da auga, para que así
teñan coñecemento e podan realizar consultas sobre aspectos que inflúan na política de
augas. Loxicamente, todo este proceso a través dun sistema rexido por uns criterios uniformes.
2. Autoridades competentes con responsabilidade na cuestión.
Todas aquelas administracións relacionadas, directa ou indirectamente coa planificación,
xestión ou utilización da auga son responsables neste tipo de problema.
3. Principais efectos sobre as masas de auga.
A escaseza de información ou a diversidade de datos, formula unha grave problemática á hora
de coñecer a situación actual, fundamental por representar o punto de partida para
desenvolver os obxectivos e medidas axeitados, así como, a análise, a modelaxe e xestión do
recurso.
Como xa se comentou anteriormente, o nivel de detalle da información debería estenderse a
aquelas autoridades que participen na xestión hidrolóxica, seguindo todas as administracións o
mesmo formato de base de datos.
4. Obxectivos que se pretenden alcanzar coa planificación.
O principal labor da realización dun soporte de información consolidado é poñer a disposición
de todos os sectores implicados na planificación, xestión e utilización da auga un sistema capaz
de englobar o grande volume de datos xerado por estes axentes, co que se podan levar a
cabo os traballos de análise, planificación e xestión dos recursos hídricos.
A dispoñibilidade desta ferramenta axudaría a facilitar as tarefas de planificación hidrolóxica, xa
que se disporía dun maior marco de información, e polo tanto repercutiría positivamente na
protección das masas de auga.
5. Liñas de actuación.
A coordinación entre as diversas autoridades incidentes na planificación hidrolóxica é elemental
para axilizar a xestión da información, polo que se debe levar a cabo un proceso de
homoxeneización baseándose nuns criterios comúns e establecendo os oportunos protocolos de
actuación.
IV.03-2

Débense ter en conta as recomendacións e boas prácticas formuladas no documento guía de
SIX dos traballos da Estratexia Común de Implantación da Directiva Marco da Auga.
forma
IV.03-3

Tema importante
IV.04. Descoñecemento dos recursos da
demarcación: datos incompletos
1. Caracterización e localización do problema.
Actualmente, na Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa para conseguir un rexistro dos
recursos hídricos existentes nos ríos das concas da demarcación disponse dunha rede de
estacións de aforo.
Cóntase con 15 estacións de aforo aínda que non abarcan todos os sistemas de explotación.
Na táboa seguinte reflíctense esas redes de aforo e as súas características.
ESTACIÓN NOME X_UTM Y_UTM S.E.
ÁREA ABARCADA
(Km2)
431 Masma 634725 4815304 18 144.40
433 Ouro 631158 4824168 17 164.33
438 Landro 613777 4830661 17 200.23
440 Sor 602299 4830533 16 122.57
443 Mera 588135 4832611 15 114.15
446 Xubia 574583 4820580 14 100.29
464 Mandeo 576732 4789036 12 253.91
485 Anllóns 509315 4786327 10 435.14
519 Tambre 528746 4756385 6 1143.61
520 Tambre 549037 4758477 6 560.53
540 Sar 528855 4742250 5 139.90
542 Furelos 580144 4745735 5 150.18
544 Ulla 579761 4744476 5 512.16
552 Deza 554314 4736495 5 546.83
564 Umia 529333 4716996 4 197.23
574 Lérez 538155 4708224 3 248.06
De todas estas estacións de aforo, as correspondentes aos números 440, 520 e 540 non se poden
empregar para o cálculo de aportes de recursos hídricos, xa que a primeira presenta un rexistro
histórico moi reducido por comezar no ano 1996, a segunda atópase inoperante e a última
existe pero non dispón de datos.
O resto comezaron o seu rexistro de datos a principios da década dos setenta, excepto a
estación de aforo número 519 que data do ano 1943.
Como se pode apreciar no seguinte mapa, non todos os sistemas de explotación están
aforados, co que o resultado do balance hídrico pode ser impreciso.
IV.04-1

Á vista da situación actual, pódese considerar que a densidade da rede de aforos da
Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa é moi insuficiente para a demanda actual e futura
de información hidrolóxica.
IV.04-2

Así mesmo, en xeral a localización das estacións é adecuada, aínda que a calidade dos datos
podería mellorar con algunhas modificacións.
Outro problema existente na demarcación correspóndese co descoñecemento dos recursos
hídricos subterráneos. Con respecto a isto, a Directiva Marco da Auga esixe que o estado das
masas de auga subterráneas quede determinado pola valoración do estado cuantitativo e do
estado químico de devanditas masas. O Organismo de Conca Augas de Galicia está
desenvolvendo un estudo para a Avaliación Cuantitativa deste tipo de recursos.
No seguinte mapa represéntase a delimitación das masas de auga subterráneas na
Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa.
Delimitación das masas de auga subterráneas da Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa.
IV.04-3

2. Autoridades competentes con responsabilidade na cuestión.
A autoridade competente neste tema correspóndese co organismo autónomo de Augas de
Galicia.
3. Principais efectos sobre as masas de auga.
A avaliación dos recursos hídricos existentes na demarcación resulta fundamental para levar a
cabo o seguinte paso de satisfacer as demandas de auga actuais e futuras na demarcación.
Unha correcta planificación hidrolóxica na que se dispoña de información das achegas naturais
de auga derivadas das masas de auga evita que as detraccións ou usos da auga provocados
por diferentes sectores implique unha deterioración das masas de auga, e con iso, da vida dos
ecosistemas acuáticos e terrestres, así como da calidade das augas .
4. Obxectivos que se pretenden alcanzar coa planificación.
O primordial é lograr os obxectivos medioambientais esixidos pola Directiva Marco da auga no
que o cumprimento debe ser condicionante, unha vez que se teña constancia da
dispoñibilidade real de recursos, para a asignación de concesións en atención ás demandas de
auga da demarcación.
A satisfacción destas demandas tamén debe garantir o cumprimento do réxime de caudais
ecolóxicos para que así as detraccións levadas a cabo non impidan a consecución do bo
estado ecolóxico das masas de auga .
5. Liñas de actuación.
Tendo en conta que a densidade da rede de aforos da demarcación é insuficiente, a calidade
dos datos é mellorable e a distribución das estacións de aforamentos é incompleta, Augas de
Galicia está realizando a ampliación desta rede de aforamentos a 42 puntos. Na seguinte figura
móstrase a localización destes puntos.
IV.04-4

Rede de Aforos da Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa.
Aínda que o descoñecemento dos recursos existentes no ámbito de Galicia-Costa non so
constitúe un problema de carácter de aforo, senón que vai asociado tamén a unha falta de
información pluviométrica e de estudos de augas subterráneas.
É preciso solucionar todas estas carencias xa que constitúen o punto de partida dunha boa
planificación e xestión do recurso auga.
Como se comentou anteriormente no referente ás masas de auga subterráneas, a DMA esixe a
determinación do estado cuantitativo e do estado químico destas masas. A avaliación do
estado cuantitativo débese apoiar na rede de seguimento co Programa de Control de Nivel das
augas subterráneas, o cal conta con 51 puntos de control.
IV.04-5

Tema importante
IV.05. Estudo do Cambio Climático
1. Caracterización e localización do problema.
O fenómeno de cambio climático considérase un cambio do clima atribuído directa ou
indirectamente ás actividades do home das cales os efectos alteran a composición da
atmosfera mundial e que se engade á variabilidade natural do clima.
Estas actividades foron incrementando substancialmente as concentracións de gases de efecto
invernadoiro na atmosfera, acrecentando o efecto invernadoiro natural e con iso o
quecemento da superficie e a atmosfera da Terra. Esta alteración pode afectar adversamente
aos ecosistemas naturais e á humanidade.
Debido a estas implicacións sociais, económicas e ambientais, este fenómeno constitúe un dos
maiores retos ambientais ao que se enfronta na actualidade a nosa sociedade.
Segundo os estudos realizados no Plan Galego de Acción fronte ao Cambio Climático, o
escenario tendencial do impacto deste cambio sobre Galicia proxecta un incremento de
precipitación de 1 mm/día no inverno e descensos de 1 mm/día no verán. Para o ano 2030 e
considerando un escenario de incremento da temperatura media anual de España de 1ºC,
prevese, no ámbito de Galicia-Costa, un descenso medio da contribución hídrica no réxime
natural dun 2%.
O impacto do cambio climático sobre os recursos hídricos afecta ao propio sistema de recursos
dispoñible e ao equilibrio do ciclo hidrolóxico, sendo polo tanto un factor a ter en conta á hora
de definir a planificación de satisfacción das demandas de auga da sociedade.
Así mesmo, o aumento das precipitacións nas épocas chuviosas e a redución das achegas
hídricas nos meses estivais poden dar lugar ao aumento de fenómenos extremos, como o risco
de asolagamentos e secas, e xunto co aumento da temperatura ao incremento do risco de
incendios.
Polo tanto o cambio climático é un problema a ter en conta á hora de realizar a planificación e
xestión da auga, xa que se debe considerar a redución da dispoñibilidade hídrica e a
intensificación da aparición de eventos extremos como asolagamentos, secas e incendios.
As consecuencias negativas deste suceso afectan a outra serie de problemas da demarcación
abordados en anteriores fichas. O descenso das achegas naturais produce un efecto sinérxico
sobre outros problemas como a atención das demandas e o cumprimento dos caudais
ecolóxicos. Así mesmo, os problemas por risco de asolagamentos, secas e incendios vanse ver
incrementados polos motivos que xa se explicaron anteriormente.
IV.05-1

Seguindo a Instrución de Planificación Hidrolóxica (IPH), a falta de datos suficientemente
contrastados, para o ámbito da Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa considérase no
horizonte da planificación e por causa do cambio climático, unha diminución das achegas
naturais do 3%.
2. Autoridades competentes con responsabilidade na cuestión.
Todas aquelas administracións relacionadas, directa ou indirectamente coa planificación,
xestión ou utilización da auga, considéranse responsables neste tipo de problema.
3. Principais efectos sobre as masas de auga.
O aumento da temperatura media, o cambio na distribución das precipitacións, ao igual que o
incremento dos episodios de choiva intensa en outono e o descenso do número de días de
neve, entre outros, carrexan unha serie de riscos e efectos negativos sobre as masas de auga da
Demarcación Hidrográfica de Galicia-Costa.
Os principais riscos derivan da diminución dos caudais dos ríos, da maior intensidade e
frecuencia de enchentes, dos maiores períodos de seca e a consecuente escaseza de auga,
dunha deterioración da calidade do medio hídrico e o seu contorno, e todo iso repercutindo en
maiores impactos socioeconómicos.
4. Obxectivos que se pretenden alcanzar coa planificación.
No contexto da planificación hidrolóxica débese avaliar o posible efecto do cambio climático
sobre os recursos hídricos naturais para poder lograr o cumprimento dos obxectivos ambientais
establecidos pola Directiva Marco da Auga.
É fundamental partir dunha avaliación dos impactos do cambio climático sobre as masas de
auga por medio da observación e investigación e previr na medida do posible os efectos
negativos sobre o medio hídrico. Así pois, tamén se debe desenrolar un deseño de medidas de
adaptación aos efectos do cambio climático.
5. Liñas de actuación.
Co fin de cumprir os obxectivos ambientais débense levar a cabo estudos que acheguen
información sobre o grao de afección do cambio climático sobre os hábitats hídricos para
coñecer a situación actual e futura e axustar dun modo eficiente as actuacións a realizar.
É imprescindible que estas medidas sexan abordadas por todos os sectores vinculados aos
medios hídricos baixo unha óptima coordinación.
O Plan Galego de Acción fronte ao Cambio Climático divídese en catro programas, cada un
coas súas medidas correspondentes, entre as que destacamos aquelas que poden estar ligadas
co uso da auga.
a
IV.05-2

O Programa de Mitigación implica a redución de emisión de gases de efecto invernadoiro por
medio do fomento de enerxías renovables e a implantación dos procesos de avaliación
ambiental estratéxica de plans e programas. Esta minimización de emisións pódese estender ao
medio acuático, concretamente na depuración das augas residuais urbanas como na súa
reutilización. Hai que ter en conta que o fomento das enerxías renovables pode repercutir
negativamente sobre as masas de auga, xa que poden modificar as que sexan aproveitables
ou alterar os fenómenos de escorrentía.
O Programa de Avaliación de Impactos e Adaptación esixe unha avaliación cuantitativa e
cualitativa dos futuros recursos hídricos da demarcación e desenvolve unha forte política de
traballo relativa a fenómenos hidrolóxicos extremos, como o desenvolvemento dun modelo
climático rexional co escenario do cambio climático.
O Programa de Observación e Investigación crea unha acción estratéxica de investigación e
potenciación da I+D, baseada nos datos das redes de observación xa existentes e por instalar,
implantándoos no modelo climático rexional adoptado. Sería interesante a unificación coas
redes de seguimento establecidas pola Directiva Marco da Auga, tanto nas masas de auga
superficiais como nas masas de auga subterráneas.
O Programa de Educación, Información e Cooperación inclúe subministración de información a
través da SIAM, educar á sociedade para o cambio climático, e a busca da súa cooperación.
A Directiva Marco da Auga suxire unha participación máis activa na elaboración directa dos
novos Plans Hidrolóxicos de Conca.
Como o cambio climático está relacionado directa ou indirectamente cos outros temas
importantes identificados na demarcación, en especial coa atención das demandas,
cumprimento do réxime de caudais ecolóxicos, secas, asolagamentos e incendios, sería
interesante recoller aquelas alternativas que reduzan e axuden a adaptarse aos efectos do
cambio climático.
Se ben estas actuacións poden ser complementadas con outras medidas contempladas no
Anexo VI da Instrución de Planificación Hidrolóxica. Á vista da natureza do tema pódense
destacar as seguintes medidas adicionais:
- Actualización da estrutura das tarifas de rego.
- Actualización da estrutura das tarifas de abastecemento e saneamento urbano e
industrial.
- Regulación e fomento da instalación de dispositivos de menor consumo no
abastecemento urbano.
- Implantación e utilización dos sistemas de asesoramento ao regador.
IV.05-3

- Fomento da implantación de producións agrícolas adaptadas.
- Campañas de concienciación en uso urbano.
- Aplicación de sistemas de recirculación de auga en procesos industriais.
- Instalación de dispositivos de menor consumo no abastecemento urbano.
- Reutilización de augas depuradas en uso urbano e industrial.
- Control dos volumes utilizados por usuarios individuais.
- Mellora da eficiencia de condución en redes de tubaxes.
- Revestimento e reparación de revestimentos en conducións a ceo aberto.
- Entubación de conducións a ceo aberto.
- Mellora da regulación da rede de rego en alta.
- Adecuación do rego por gravidade.
- Substitución do rego por gravidade por rego por aspersión.
- Substitución do rego por aspersión por rego localizado.
- Substitución do rego por gravidade por rego localizado.
- Mellora do sistema de drenaxe en zonas de rego.
- Revisión de concesións.
- Control de volumes extraídos de masas de auga.
- Actualización do Rexistro de Augas e regularización de concesións.
- Incremento do persoal de gardaría para control de extraccións.
- Constitución de Comunidades de usuarios de augas subterráneas ou uso conxunto.
- Achega de recursos externos a masas de auga subterránea en risco.
- Establecemento de normas para as extraccións e para o outorgamento de concesións
en masas de auga subterránea.
- Substitución de captacións individuais por comunitarias en masas de auga subterránea
en risco.
- Restitución dos mecanismos de alimentación e drenaxe de lagos e zonas húmidas.
- Restauración de vexetación en zonas húmidas.
- Disposición de tomas a cota variable en encoros.
IV.05-4

- Disposición de tomas a cota variable en encoros.
- Modificación do punto de extracción.
- Definición dos perímetros de protección.
- Incremento dos recursos dispoñibles mediante obras de regulación.
- Incremento dos recursos dispoñibles mediante obras de condución.
IV.05-5