Philips: Buizenradio type: BF 331 A. Bouwjaar: 1953

<strong>Philips</strong>: <strong>Buizenradio</strong> <strong>type</strong>: <strong>BF</strong> <strong>331</strong> A. <strong>Bouwjaar</strong>: <strong>1953</strong><br />

Serienummer 28263.<br />

Geproduceerd in Parijs bij<br />

<strong>Philips</strong>, bestemd voor de<br />

Franse markt.<br />

Verdere bijzonderheden:<br />

Onder op de radio zit een beschadigde<br />

sticker met daarop<br />

de naam van de winkel, alwaar<br />

de radio gekocht werd:<br />

De firma Chevailier, in<br />

Bourbourg.<br />

Dat is een plaatsje vlak bij<br />

Duinkerken, in Frankrijk.<br />

In totaal zijn vier banden te ontvangen. Te weten:<br />

Lange golf van: 1100 tot 1950 meter (272,3 – 154 kHz)<br />

Middengolf van: 185 tot 572 meter (1620 - 522 kHz)<br />

Korte golf 1 van: 16,5 tot 51 meter ( 18,2 - 5,78 MHz )<br />

Korte golf 2 van: 47 tot 50,8 meter ( 6,37 - 5,9 Mhz.)<br />

De behuizing is van een soort plastic en<br />

blinkt niet uit in luxe en werd gebouwd in<br />

de jaren <strong>1953</strong>/1954.<br />

De buizen in de radio zijn: UCH42, UF41,<br />

UBC41, UL41, DM70 (afstemoog) en de<br />

UY41.<br />

De werking berust op het zogenaamde heterodyne<br />

systeem met een middenfrequentie<br />

van 455 kHz.<br />

Met name de kortegolf 2 is gespreid te ontvangen. Dit is de 49 meter omroepband, die in<br />

die tijd in Frankrijk populair was, omdat Franse stations overal in Frankrijk gehoord konden<br />

worden.<br />

De luidspreker is er ééntje met een vaste magneet en spoel en het uitgangsvermogen aan<br />

de luidspreker is 1,6 watt bij een vervorming van minder dan 10%.<br />

De radio speelt op 110, 127, 220, 240 Volt. (Hij staat op 240 Volt, omdat het net tegenwoordig<br />

230 Volt is.<br />

Het totaal opgenomen vermogen is 33 watt.<br />

De afmetingen zijn: 37 X 27 X 17,1 centimeter.

---

Op de achterzijde<br />

zijn aansluitingen<br />

voor antenne en aarde<br />

alsmede een aansluiting<br />

voor een<br />

grammofoon.<br />

In de radio zelf is<br />

een ferrietantenne<br />

op genomen. Op de<br />

schaal van de radio<br />

helemaal onderaan<br />

is te zien dat de ferrietantenne<br />

extern<br />

gedraaid kan worden.<br />

Tevens is de<br />

voorziening op deze<br />

antenne opgenomen,<br />

alleen ontbreekt de bediening van<br />

buitenaf en heeft er ook niet opgezeten.<br />

(Misschien bij duurdere modellen.<br />

Wanneer je het schema bekijkt valt<br />

er m.b.t. de voeding direct iets bijzonders<br />

op:<br />

Van een u-buizenontvanger, verwacht<br />

je dat er geen voedingstrafo<br />

wordt gebruikt. Met deze u-buizen,<br />

zonder trafo, kun je met een minimum<br />

aan dure onderdelen<br />

een radio bouwen. Met dien verstande dat zulke radio´s voor een ieder die de kast open<br />

maakt en de radio onder spanning zet, een groot risico loopt om een 230 volt klap te krijgen.<br />

Het is dan afhankelijk hoe de stekker in het stopcontact zit.<br />

In het geval van deze radio, hoef ik daar niet ongerust over te zijn, omdat het lichtnet<br />

middels een trafo van de radio is gescheiden.<br />

De gloeidraden van de buizen staan wel normaal in serie, zoals het bij deze buizen hoort<br />

ze zijn.<br />

Nog een bijzonderheid:<br />

De buizen worden van een negatieve voorspanning voorzien, doordat de “koude kant”<br />

van de trafo, via twee weerstanden in serie, met waarden van respectievelijk 35- en 82<br />

ohm, op massa is aangesloten.<br />

Deze spanning is –6,4 volt. Natuurlijk worden de RF buizen middels AVR geregeld.<br />

Voordeel van deze methode is dat nu alle kathodes (behalve die van de UY41 en DM70),<br />

rechtstreeks aan massa kunnen liggen. Dus geen ruststroominstelling en ontkoppeling<br />

van de kathodes met behulp van weerstanden en condensatoren.

---

Vanuit de voeding met de UY41, hebben we te maken met 4 aansluitingen.<br />

Beginnende met de laagste spanning:<br />

1. –6,4 volt voor de instellingen van de buizen.<br />

2. 0 volt voor de massa aansluitingen<br />

3. 122 volt voor de anode en schermrooster spanningen van alle buizen<br />

behalve voor de anodespanning van de audio eindbuis de UL 41.<br />

4. 140 volt voor de anode van de UL41.

---

Ik kocht deze radio, in het voorjaar van 2014, bij een antiekzaakje in het centrum van<br />

Middelburg. Ik wil altijd eerst even kijken of alles, met name de buizen er nog wel inzitten.<br />

Even de achterplaat iets open gebogen en zo te zien, zat alles er nog in. Alhoewel de<br />

radio er van binnen en van buiten niet zo fraai uit zag. Op de achterkant kon ik lezen dat<br />

het hier om een <strong>Philips</strong> radio ging, zonder FM, dus naar schatting een apparaat van kort<br />

na de tweede wereldoorlog begin vijftiger jaren.<br />

Thuis gekomen, de achterplaat weg geschroefd en zo te zien heeft de radio ergens gestaan<br />

waar het langdurig vochtig is geweest. Na een korte inspectie, waarbij ik de ingestelde<br />

spanning ook even controleerde, de stoute schoenen aangetrokken en de stekker in<br />

het stopcontact gedaan. Daarna de radio ingeschakeld. De gloeidraden van alle buizen<br />

lichtten op, behalve die van het z.g. magische (afstemoog). Maar helaas geen geluid te<br />

horen. Helemaal niets.<br />

Nu ben ik zelf niet opgeleid voor radiomonteur en alles wat ik ervan weet heb ik mij in<br />

mijn leven zelf aangeleerd. Juist met buizenontvangers is het vaak logisch nadenken. Als<br />

het ware rechercheren, om fouten te ontdekken.<br />

Mijn digitale multimeter gepakt (dingetje van 20 Euro) en gemeten of er hoogspanning te<br />

meten is. Daartoe eerst de radio uitgeschakeld. De multimeter, op stand 600 volt DC,<br />

aangesloten op de afvlakcondensatoren, het punt waarvan je, ook al heb je geen schema,<br />

mag verwachten dat daar ook echt wat te meten is.<br />

De radio ingeschakeld en na korte tijd totdat de buizen door de gloeidraden waren opgewarmd,<br />

zie ik de spanning oplopen tot maximaal een volt of 40 en dan helemaal terugzakken<br />

tot ongeveer 8 volt.<br />

Sluiting! Zijn de afvlakelco´s defect Dat zal wel, dat is meestal zo. Met een megohmmeter<br />

gemeten en inderdaad, na de oplaadtijd, wordt de inwendige weestand steeds lager,<br />

terwijl die eigenlijk omhoog zou moeten gaan. Beide Elco´s vervangen. Eénje van 50 uF<br />

(werd een 50 uF 450 Volt) en eentje van 30 uF (werd een 27 uF 350 Volt).

---

Zo klaar is Kees. Opnieuw de zelfde methode van<br />

meten gedaan. Nu zie ik de hoogspanning oplopen<br />

tot ongeveer 120 volt en dan langzaam maar zeker<br />

weer terug gaan naar een volt of 9. Nog meer kortsluiting<br />

Even het pootje van rooster van de eindbuis aangeraakt<br />

en ik hoorde in de luidspreken een héél zacht<br />

brommetje. Goed teken! De eindbuis werkt, heeft<br />

alleen veel te weinig anodespanning.<br />

Zit er nog ergens een sluiting Alle draden losgehaald,<br />

zodat de UY41 geen werk hoeft te doen.<br />

Prachtige hoogspanning! Ongeveer 160 volt! Daarna<br />

de spanning van alle buizen er weer op, behalve<br />

de spanning voor de anode van de eindbuis. Ik<br />

hield nu een volt of veertig over.<br />

Zo te meten zat er, of nog een kortsluiting in de schakeling door mogelijk een defecte<br />

condensator, of misschien een kapotte buis.<br />

Ik kreeg mijn bedenkingen dat de buis in het voedingsgedeelte dat de hoogspanning gelijkricht,<br />

te weten de UY41 wel eens versleten kon zijn. Wanneer er maar een beetje<br />

stroom van die buis getrokken werd klapte de spanning in elkaar!<br />

Het ding er eens uitgetrokken. Zag er niet zo fraai uit, bijna egaal zwart.<br />

Ik zou kunnen beginnen om de zaak om te bouwen met diodes, maar dat wilde ik in eerste<br />

instantie niet. Op Ebay gekeken naar zo´n buisje en ja hoor, er werden drie buisjes<br />

(nieuw (liever kun je ongebruikt zeggen)) aangeboden voor 16 Euro. Ik dacht: “Ik heb er<br />

maar één nodig, dan stel ik de twee overige wel weer in om te verkopen. Achteraf bleek<br />

dat ik één buisje had gekocht voor 16 Euro. Dat is meer dan 30% van de aankoopprijs<br />

van de radio! Ik had het niet goed gelezen.<br />

Op de linker foto op de<br />

voorgrond de twee nieuwe<br />

afvlakcondensatoren (zwart en<br />

lichtblauw) en op het fotootje<br />

rechts de te vervangen<br />

gelijkrichtbuis van het <strong>type</strong><br />

UY41. (Als u die nog hebt liggen, wees er zuinig op!)<br />

Maanden later het buisje geplaatst en na het opwarmen, ja hoor, de radio geeft geluid. Alle<br />

banden functioneren en ook de pick-up ingang. Alleen de radio bromt toch wel hinderlijk<br />

en het lijkt me dat hij dat niet af fabriek heeft gedaan..

---

De gevoeligheid is aller aardigst te noemen. Zelfs overdag op de middengolf nog stations<br />

uit Frankrijk en het station Ismaning, bij München is te horen. En dat alles op mijn draad<br />

van 20 meter, vanuit mijn locatie in St. Johann in Tirol.<br />

Met de oscilloscoop geprobeerd de oorzaak van het brommen vast te stellen. Bovenop de<br />

voedingsspanning staat nog een zaagtand van ongeveer 4 volt top top. Na uren het schema<br />

bestudeerd te hebben, kwam ik tot de conclusie dat ik geen fouten meer kon vinden.<br />

De spanning voor de schermroosters (spanning 3) is zoals in het schema staat 122 volt.<br />

De anodespanning voor de eindbuis is ook bijna zoals het in het schema staat aangegeven<br />

130 volt. Dit moet 140 volt zijn. Maar de radio werkt op de schakeling voor 240 volt.<br />

Dus alle spanningen zullen wat lager uitvallen.<br />

Omdat de voeding een éénfasige gelijkrichter is, zou je van de trafo verwachten dat de<br />

ene helft van de secundaire wikkeling aan de massa ligt en de andere zijde voor de hoogspanning<br />

zorgt. Zoals gezegd, voordat de trafo aan massa ligt, gaat dit door een weerstand<br />

met een totale waarde van ongeveer 120 Ohm. Zou daar geen rest brom over staan.<br />

Een elco van 33 uF met de plus op de massa gelegd, omdat het hier om een negatieve<br />

spanning gaat en de andere zijde op de –6,4 volt. En jawel, de brom is nu een heel stuk<br />

minder. Hij is er nog wel maar niet zo hinderlijk meer. In plaats van een weerstand van 1<br />

kiloohm tussen de afvlakelco´s (R5) zou een echte smoorspoel beter zijn. Maar omdat het<br />

laagfrequentgedeelte geen hifi is, verwachtte de fabrikant dat deze brom niet hinderlijk<br />

zou zijn. We zijn natuurlijk de laatste jaren wel erg verwend.<br />

Daarna de andere spanningen gemeten. Het blijkt me dat de spanning op het stuurrooster<br />

van de eindbuis, in het begin 5,9 volt is. Dat zal wel 6,4 volt zijn, maar de inwendige<br />

weerstand van mijn goedkope digitale meter zal wel zo laag zijn dat dit de meetresultaten<br />

beïnvloedt. De meter staat a.h.w. parallel over een 680 kOhm weerstand. In ieder geval<br />

loopt de roosterspanning op tot minder dan -1,8 volt. Dat is niet goed, omdat de ruststroom<br />

instelling van de eindbuis (UL41) dan niet meer klopt. De verdachte is een koppelcondensator<br />

van de anode van de UBC41 naar het stuurrooster van de eindbuis. ( C30)<br />

Eén zijde los gesoldeerd en getest met 20 Mohm op mijn multimeter. Geen lekkage te<br />

meten. Toch nog even het schema bestuderen. Volgens mij kan het niet anders of het<br />

moet van die condenstor komen, omdat er voor de weerstand van 680 Kohm gewoon –<br />

6,4 volt staat.

---

Aan het stuurrooster van de eindbuis<br />

hangt nog een 1 k weerstand (R21) en<br />

deze meet aan beide zijden de gelijke<br />

waarde, voor mij –5,8 volt kort na het<br />

inschakelen en dan oplopende.<br />

Ik besluit deze condensator toch maar te<br />

vervangen voor een condensator van<br />

10nF, 630 volt. En jawel hoor, na enige<br />

uren spelen, blijft de stuurroosterspanning<br />

op de UL41 nu keurig –5,8 volt.<br />

Dit zal dus wel –6,4 volt zijn als ik als<br />

meetinstument ééntje met een hoge ingangsimpedantie<br />

zou nemen.<br />

In het schema is aangegeven dat de spanning<br />

op de anode van de UBC41 54 volt<br />

moet zijn. Deze was nu veel te hoog en<br />

zat boven de 80 volt.<br />

De buis kan dat wel hebben, maar ik wil de spanningen zo nauwkeurig aan de fabrieksinstellingen<br />

aan passen. Daartoe heb ik de anodeweerstand die 300 Kohm (R 17) (In het<br />

schema stond 220 Kohm) verhoogd tot 400 Kohm. De anodespanning is nu ongeveer 60<br />

volt. Verder merk ik in de audio geen veranderingen. Alleen is de brom ook weer wat<br />

minder geworden.<br />

Het enige wat nog niet werkt is de afstemindicatie met de DM70. Dit buisje werd<br />

eigenlijk gebruikt voor buizenradio´s die met batterijen werden gevoed. Dus een<br />

draagbare radio met buizen. Je moest dan twee batterijen in het apparaat hebben. Eén als<br />

een echte stroomleverancier voor de gloeispanning en ééntje voor de hoogspanning,<br />

meestal omstreeks de 90 volt. Ooit heb ik in een oude<br />

Radiobulletin uit 1950 een artikel gelezen over een<br />

zelfbouwproject voor een draagbare radio met deze<br />

buisjes. De titel luidde: „Een tasch vol radio“. Die tas<br />

was een actentas, die geheel gevuld was met radio.<br />

Tien jaar later waren er al japanse radiootjes te koop<br />

in de grootte van twee pakjes sigaretten. Ik heb een<br />

hele stapel van deze Radio buletins gehad. Ik heb ze<br />

voor mijn verhuizeng gedumpt. Als ik nu op internet<br />

kijk is dit een z.g. Collectors item geworden.<br />

Waarschijnlijk het gevolg omdat velen hetzelfde als ik<br />

gedaan hebben.<br />

Defecte DM70<br />

Dit buisje ga ik niet vervangen, omdat alleen dat buisje alweer de helft van de<br />

aanschafprijs van de hele radio bedraagt. Ik ga iets proberen met een ledindicatie die ong.<br />

dezelfde kleur geeft. Een fanatieke restaurateur zou zeggen: „Wat is dat nou Wat maken<br />

die kosten uit Het moet wel weer identiek worden!“ Mijn antwoord is: „Het gaat mij er<br />

om dat het ding weer speelt“. Voorbeeld van een niet correcte renovatie van mijn kant is<br />

de zenderaanwijsschaal van deze radio. Jammer genoeg heb ik geen foto gemaakt van de<br />

orginele schaal en dat bracht mij bijna op het punt dat ik verplicht was om mijn fantasie<br />

te gebruiken om een eigen schaal te maken.

---

De schaal was door iemand<br />

bijgewerkt met een zilver<br />

viltstift, alleen was dit niet<br />

gelukt. De zendernamen waren<br />

in het geheel niet meer te lezen.<br />

Mooier was geweest het zo te<br />

laten. Het schaaltje van de radio<br />

gehaald om deze schoon te<br />

maken. Alleen met warm water!<br />

Ik hield de schaal onder de<br />

kraan en zie daar! Tot mijn<br />

verbazing vlogen de letters er<br />

als het ware vanzelf af. Er zat<br />

nog hooguit 30% van de letters<br />

en cijfers op hun plaats. Oké dan maar helemaal schoon maken. Ik heb nu een mooi<br />

stukje glas uit het jaar <strong>1953</strong>. Nu had ik geen voorbeeld meer hoe de werkelijke schaal er<br />

uit moest zien. Op internet wel foto´s van deze radio, maar de schaal is niet te lezen. Er<br />

een nachtje over geslapen en maar weer eens op internet gekeken. Ik kon mijn ogen niet<br />

geloven. Ik vond een duidelijke afbeelding van deze schaal. De afbeelding met adobe<br />

precies op maat gemaakt.<br />

Alles blijft duidelijk leesbaar.<br />

Maar ik heb de schaal dan niet op<br />

het glas. Ik heb een adruk op<br />

fotopapier gemaakt en deze op de<br />

bruine stof achter het schaalglas<br />

geplakt. De aanwijsnaald loopt<br />

nu, in plaats van achter de schaal,<br />

aan de voorzijde en dat alles<br />

keurig achter het schone glas.<br />

Op de twee foto´s ligt de radio<br />

met zijn buik omhoog op mijn<br />

werkbankje.<br />

Het toestel moet nog een keer<br />

opnieuw afgeregeld worden,<br />

omdat ik merk dat de bandeinden<br />

minder gevoelig zijn dan in<br />

het midden.<br />

Ik denk dat iemand de radio<br />

heeft afgeregeld op het midden<br />

van de band.

---

Het gedeelte van de radio waar de nodige onderdelen in vervangen zijn. Twee<br />

afvlakcondensatoren. De extra 33 uF elco van 22 uF 350 volt. (Ik had in het schema 33<br />

uF opgeschreven, maar zal voor de werking weinig verschil maken...denk ik..)<br />

Dan de twee weerstanden R11 en R10. Daar zaten verbrande plekken op en omdat ik<br />

dacht dat dit alleen instellingsweerstanden voor de DM70 zouden zijn, had ik ze er<br />

uigeknipt. Toen kwam ik er achter dat die twee weerstanden samen ook zorgen voor de<br />

ruststroominstelling van de andere buizen. Er zitten nu 2 weerstanden van 58 Ohm in<br />

serie in.<br />

De radio heb ik gereinigd met een busje spray gekocht bij een 1 Eurowinkel en is<br />

genaamd: WD-40.<br />

Verbazingwekkend goed spul. De buisvoetjes en contacten gereinigd en je ziet het vuil<br />

oplossen. Even was spray op het chassis en met een doekje laat alles zich reinigen. De<br />

buitenkant van de kast, zag er dof en gevlekt uit een beetje spray en dan goed uitpoetsen.<br />

Alles zier er weer als nieuw uit. Schakelaars kraken niet meer.<br />

Op dit busje staat: Stopt piepen en kraken, verdrijft vocht, reinigt en beschermt, maakt<br />

los wat vast zit, maakt stroef lopende delen weer gangbaar.<br />

Al met al moet ik zeggen dat het een leuk radiootje is, die in die tijd 26.500,00 Franse<br />

Franc heeft gekost. Dat komt, gerekend in die tijd, in die tijd toch nog overeen met een<br />

bedrag van € 530,00.<br />

Dat lijkt me toch wel heel erg veel geld.