دريافت ٠تن كا٠ل ٠قاله (PDF)

تعيين مناطق با شدت شكستگي بالا در منطقه چشمه خوری ‏(شمال غرببيرجند)‏ با استفاده از شاخص فاکتور خطوارگی و نسبت های باندیترکيبی ETM+◊◊◊◊◊◊◊خشایار کاویانی صدر*،‏ دانشجوی کارشناسی ارشد تکتونيک دانشگاه بيرجند،‏ khashayargeologist@yahoo.comمحمد مهدی خطيب،‏ دانشيار گروه زمين شناسی دانشگاه بيرجند،‏ mkhatibm@yahoo.comمحمد حسين زرین کوب،‏ استادیار گروه زمين شناسی دانشگاه بيرجند،‏ zarrinkoub@yahoo.comحسين فلاحی،‏ کارشناس ارشد پترولوژی،‏ hosein.falahi@gmail.comچكيده:‏◊◊◊◊◊◊◊استفاده از تکنولوژی تصاویر ماهواره ای امروزه به طور گسترده ای در بسياری از شاخه های علوممنابع طبيعی به ویژه در زمين شناسی رو به گسترش است.‏ یکی از مزیت های سنجش از دور درمطالعات زمين شناسی،‏ پوشش وسيع ناحيه مورد مطالعه است که اطلاعات بسيار سودمندی ازالگوهای ساختاری را ارائه می دهد.‏ گسل ها و شکستگی ها ساختارهائی هستند که به خوبیبر روی تصاویر ماهواره ای شناسائی می شوند.‏ به منظور شناسائی ساخت های خطی و تحليلساختاری منطقه چشمه خوری در شمال غرب بيرجند،‏ با تعيين فاکتور شاخص بهينه،‏ بهترین ترکيبسه باندی جهت ایجاد تصاویر کاذب رنگی تعيين شده است.‏ سپس با اجرای فيلترهای مکانی گذربالا،‏ تأثير زاویه تابش خورشيد و ایجاد کشيدگی یا انتقال در هيستوگرام داده ها،‏ خطوارگی هایمنطقه شناسائی و ارتباط بين آنها از طریق داده های رقومی سنجنده ماهواره لندست و بااستفاده از روش آناليز فازی بررسی شده است.‏ در ادامه با ترکيب نسبت های باندی برای یافتننقاط دگرسانی،‏ بين خطواره های ناشی از شکستگی ها و آلتراسيون های منطقه،‏ همپوشانیمطلوبی حاصل گردید.‏آليد واژه ها:‏ ،ETM+ خطوارگی،‏ آناليز فازی،‏ آلتراسيون،‏ گسلAbstract:ETM+Using satellite image has been developed in geo science especially in geology and mineralexplorations. One of preferences of remote sensing in geology is wide cover of study areathat gives useful information of structural pattern. Faults and fractures are structures thatwere recognized by satellite images. For identify line structures and structural analysis ofcheshmeh khouri area in northwest of birjand, by determine of the best index factor, the bestthree bands correlation are determined for making psudopictures. Then by running of highpath positional filters, effect of sun ray and make stretching or transportations in datahistograms, liniations of area are identified and relation between there are determined byETM+ sensor digit data of landsat satellite and by using of fuzzy analysis. In continuing, bycorrelation ratio band for finding alterations points, between liniations of fractures and areaalterations, received pleasant overlap.Keywords: ETM+, Liniation, fuzzy analysis, alteration, fault.◊◊◊◊◊◊◊مقدمه٣٣°١١′۵٩°٢۵′١٢٠:مجموعه ولکانيکی چشمه خوری با موقعيت جغرافيايي′‏‎۵٨°٢١‎ تا خاورى و١۵′°٣٣ تا شمالى ‏(در کيلومتری شمال غرب بيرجند)‏ از نظر تقسيم بندی زمينساختی-‏

رسوبی،‏ در بلوک لوت و در نقشه ١:١٠٠٠٠٠ سارغنج واقع شده است.‏ از ویژگی های بارز زونلوت،‏ فعاليت ماگمایی گسترده در ترشيری است که آغاز آن در ائوسن ‏(معادل سازند کرج)‏ و نقطهاوج آن همراه با چين خوردگی و شکستگی های واحدهای آتشفشانی و آذرآواری در اليگوسن وجایگيری یک سری از توده های نفوذی نيمه عميق در آن است که در برخی مناطق آثار خود را بهصورت دایک هویدا کرده است.‏ درمنطقه مورد مطالعه،‏ مجموعه ای از سنگ های آذرآواری،‏آتشفشانی و نيمه نفوذی شامل آندزیت پيروکسن دار،‏ آندزیت آمفيبول دار،‏ آندزیت بيوتيت دار،‏داسيت وریوداسيت،‏ گرانودیوریت،‏ کائولن،‏ توف وبرش وجود دارد.‏ سنگهای رسوبی منطقه بيشترکنگلومرا وماسه سنگ هستند.‏ این منطقه دارای آلتراسيون شدید آرژیليک می باشد به طوریکه اینمحدوده به عنوان یک محدوده معدنی برای خاک صنعتی ثبت شده است.‏ از آلتراسيون دیگرمنطقه،‏پروپليتيک وسریسيتيک(‏QSP‏)‏ وسيليسی است ‏(شکل این محدوده دارای گسل هاوشکستگی های فراوانی است که با عبور محلول های کانه دار در این شکستگی ها،‏ عناصر باارزش ازجمله مس،‏ سرب،‏ روی و آهن ته نشست شده و وجود کانه سازی درمنطقه رانشان میدهد.‏.(١شکل١- نقشه زمين شناسی منطقه مورد مطالعه و جایگاه آن در گستره ایران زمينبحث◊◊◊◊◊◊◊:هدف از این مطالعه،‏ بررسی ناحيه ای منطقه و یافتن مناطقی با بيشترین شکستگی و پتانسيلدگرسانی جهت انجام مطالعات تفصيلی تر می باشد که این مهم با استفاده از تهيه نقشه فازیشاخص فاکتور خط وارگی منطقه به عنوان عاملی مثبت در جهت تعيين مناطق آلتره و تلفيق این نقشهبه عنوان یک لایه اطلاعاتی با نقشه فازی آلتراسيون های سطحی که از طریق ترکيب نسبت هایباندی تصویر+‏ETM در این محدوده حاصل شده بود،‏ با استفاده از روش آناليز فازی انجام شد.‏ در تهيهنقشه شاخص فاکتور خط وارگی از روش فيلترینگ جهت دار بر روی تصویر ETM+ استفاده شد.‏

تعيين مناطق با شدت شكستگي بالا با استفاده از شاخص فاکتور خطوارگییک روش شاخص فاکتور خطوارگی ویژگی است که به وسيله عواملی از قبيل طول،‏ تعداد و تقاطعخطواره ها در هر محدوده کنترل می شود[‏‎۴‎‏].‏ یکی از عوامل مهم موثر در کانه زایی در هر ناحيه ایگسلش و شکستگی های موجود می باشند که در واقع راهی برای نفوذ سيالات کانه دارهستند[‏‎۵]،[٢‎‏].‏ فيلتر کردن تصاویر روشی جهت تفکيک خطواره ها به حساب می آید[‏‎۶‎‏].‏ با توجه بهو مشاهدات صحرایی،‏ جهاتترسيم گسل های موجود در منطقه(بر روی نقشه با مقياسبيشتر گسل های منطقه در زوایای ‎١٣۵‎و‎٣۶٠‎ درجه می باشد که با توجه به استيل ساختاریشرق ایران تحت تاثير مستقيم حرکت دو سرشاخه فرعی در پایانه شمالی گسل نهبندان با راستایشرقی غربی و در یک پهنه برشی راستگرد تشکيل گردیده اند.‏ بهمين علت به منظور جدا سازی بهترخطواره ها،‏ از روش فيلترینگ تصویر ETM+ منطقه توسط کرنل های ماتریسی‎٣×٣‎‏،‏ در سه جهت عمدهخطواره های منطقه ‏(‏‎١٣۵،۴۵‎و‎٣۶٠‎ درجه)‏ استفاده شد.‏استفاده از فيلتر هاي جهت دار روشي است آه براي بارز آردن خط واره ها در جهات خاص در تصاويرماهواره اي بسيار قابل استفاده است.‏ در اين روش در واقع يك ماتريس با عدد فرد ‏(مثلا را در نظرمي گيرند آه بنا بر جهتي آه مي خواهند بارز سازي انجام دهند،‏ در آن اعداد به شكل قرينه در طرفينخط فرضي هم جهت با بارز سازي آه از وسط ماتريس گذر داده مي شود قرار گرفته اند،‏ به شكلي آهجمع جبري آنها هم حتماً‏ صفر مي شود،‏ سپس اين ماتريس از يك گوشه تصوير بر روي پيكسل ها قرارداده شده و در تمام مقادير پيكسلي ضرب مي شود.‏ محصول تصويري خواهد بود آه خطوط را در جهتعكس داده هايي آه به شكل قرينه درون ماتريس قرار داده ايم بارز آرده است،‏ به هر آدام از اينماتريس ها يك آرنل گفته مي شود.‏ براي نمونه در زير آرنل هاي مربوط به جهات شمالي جنوبي،‏شمال شرق غرب و شمال غرب جنوب شرق را مشاهده مي شود.‏–(٣×٣(١/٢٠٠٠٠–،۴۵- جنوب–-١-١-١٠٠٠١١١٠٠.٧١.۴-٠.٧ -١.۴٠ -٠.٧٠.٧ ٠NW-SE-١.۴ -٠.٧-٠.٧ ٠٠ ٠.٧NE-SW٠٠.٧١.۴در واقع اتفاقي آه در حين اين فيلترينگ رخ ميدهد تاباندن نور از يك جهت خاص به تصوير است آهخطوط را در جهت عمود واضح ميكند.‏در ادامه هر سه حالت ممکن را در يک تصوير با خطواره هاي در جهات مختلف نمايش داده شدهاست آه خطوط در جهت را با رنگ قرمز،‏ خطواره هاي در جهت NE – SW را با رنگ سبز و تصويرتهيه شده از خط هاي در جهت را با رنگ صورتی نشان داده شده است ‏(شکل‎٢‎‏).‏ در واقع اتفاقيآه در حين اين فيلترينگ رخ ميدهد تاباندن نور از يك جهت خاص به تصوير است آه خطوط را در جهتعمود واضح مي آند.‏RGBNW-SEN-S–٢شکل بارزسازي خطواره هايمنطقه با روش فيلترينگ تصويراز سه تصوير فياترينگ درسه جهت ‎١٣۵‎‏،و–٣۶٠،۴۵RGB

.(٣٢/۴٣/١ترکيب نسبت های باندی برای یافتن نقاط دگرسانیمنطق فازی یکی دیگر از ویژگی های اساسی بسياری از کانسارها و مناطق کانه زا وجوددگرسانی های شاخص می باشد که در کانسارهای پورفيری و رگه ای این موضوع کاملاً‏ به اثباترسيده است.‏ استفاده از نسبت های باندی بارز کننده دگرسانی ها از جمله روش های متداول درپردازش تصاویر ماهواره ای می باشد که بر پایه طيف بازتابش کانی ها بنا شده است.‏ مهمترینکانی هایی که در دگرسانی های سطحی در ارتباط با کانه زایی قابليت بارز شدگی توسط تصاویرپردازش شده را دارند کانی های رسی و اکسيد آهن ميباشند که حضور هر دوی این کانی ها باهم مد نظر قرار داده می شود.‏ بدین منظور با توجه به طيف های انعکاسی این کانی ها،‏ دوتقسيم باندی‎۵/٧‎ و به ترتيب برای کانی های رسی و اکسيد آهن بر روی تصویر ETM+ منطقهانجام شد و نسبت باندي براي بارزسازي آاني هاي مافيك در نظر گرفته شد و از تلفيق تصاویربدست آمده از این تقسيم باندی ها در تصویری جداگانه به وسيله عمل جمع پيکسل ها تصویردگرسانی سطحی منطقه حاصل شد ‏(شکل-٣شكل بارز سازي نقاط دگرساني سطحي با روش نسبت باندي-‏ نقاط رنگي نشان دهنده نوعدگرساني بارز شده مي باشند-‏ الف)‏ بارزسازي زون گوسان ‏(اآسيد آهن)‏ ب)‏ بارز سازي زون فيليكو آرژيليك ‏(مناطق داراي آاني هاي هيدروآسيل)‏مطابقت تصاویر دورسنجی خطوارگی و آلتراسيون با داده های صحرائیبا بررسی عناصر شاخص خطوارگی و تلفيق آن با برداشت های ميدانی،‏ روند گسل ها وشکستگی های موجود در منطقه،‏ هم روند با خطوارگی های دور سنجی بوده و آلتراسيون ها نيزروند غالب شکستگی ها و گسل های این محدوده را دنبال می کنند که خود بيانگرمطابقت امتداد زون های آلتراسيونی با راستای شکستگی های منطقه می باشد.‏(NW-SE)

- ب)‏الف-‏ راستاهای آلتراسيونی بين دو خط مشخص گردیده ‏(جهت عکس Nاسکارپ آن در منطقه ‏(جهت عکیگسل خوردگی و(NEنتيجه گيري◊◊◊◊◊◊◊:تصاویر ماهواره ای جدید،‏ توانائی ما را در مشاهده دقيق شاخص های خطوارگی و زون هایآلتراسيونی تسهيل کرده است.‏ با توجه به موقعيت زمين ساختی منطقه چشمه خوری و نيز وجودگسلش های فراوان در آن که حاصل عملکرد دو سرشاخه فرعی پایانه شمالی گسل نهبندان،‏ و در یکپهنه برشی راستگرد بين این دو گسل می باشد،‏ نقاطی با شدت خوردشدگی و دگرسانی بالا،‏ بوجودآمده است.‏ بر همين اساس سعی بر آن شده تا با استفاده از لایه های اطلاعاتی ساختاری ودورسنجی این لایه ها،‏ جهت یافتن نواحی دارای شکستگی و مناطق مستعد دگرسانی بالا و درنهایت مناطقی جهت پی جویی های تفصيلی تر معرفی و ارائه گردد.‏ بين گسل خوردگی های منطقهبا شدت دگرسانی های پدید آمده در واحدهای سنگی همپوشانی مطلوبی نشان داده شده که مؤیدنفوذ محلول های هيدروترمال در راستای گسل ها و شکستگی های منطقه و دگرسان کردن نواحیمجاور آنهاست که با داده های صحرایی نيز مطابقت دارد.‏منابع فارسي◊◊◊◊◊◊◊:.١.٢.٣.٤اشتوآلين،‏ ي.،‏ افتخارنژاد،‏ ج.،‏ هوشمندزاده،ع.،‏‎١٣٥٢‎‏،‏ بررسي مقدماتي در لوت مرآزي،‏شرق ايران،‏ گزارش شماره ٢٢ سازمان زمين شناسي.‏اکبری،‏ ز.،‏ رساء،‏ الف.،‏ هزاره،‏ م.،‏‎١٣٨٥‎‏،‏ استفاده از سنجش از دور جهت تعيين نواحیمستعد کانه زایی بيست و پنجمين گردهمائى علوم زمين.‏خطيب،‏ م م،.‏‎١٣٨٧‎‏،‏ جزوه درسی سایزموتکتونيک،‏ دانشگاه بيرجندفضليانی،‏ ح.،‏ رنجبر،‏ ح.،‏ رحيمی،‏ غ.،‏ پردازش تصاوير ماهوارهاي و محاسبه فاآتورخطوارگي جهت شناسايي زونهاي شكستگي در سطح زمين؛ مطالعه موردي ورقه هايآدآن و شامكان،‏ همايش زمين شناسي مهندسي و محيط زيست ايرانReferences:.١٣٨٦◊◊◊◊◊◊◊١:١٠٠٠٠٠5. Burger, H. , 2000 “Remote Sensing and GIS for locating favorable zones of lead –Zinc -Copper Mineralization in Rajpu Dariba area, Rajasthan, India”, International Journal ofRemote Sensing VO- 21, NO- 17, PP3253-32676. Haralick, S. , Zhuang. , 1987, Image Analysis Using Mathematical Morphology, IEEETransactions on Pattern Analysis and Machine Intelligence, Vol. PAMI-9, No. 4, July,pp. 532-550.7. Sabins, F.F. , 1997, Remote Sensing:Principles and Interpretation Third Edition. SanFrancisco: Freeman 494p.