1VPu8nfRk

İÇİŞLERİ BAKANLIĞI 

DERNEKLER DAİRESİ BAŞKANLIĞI 

YETERLİLİK TEZİ 

TEKDÜZEN MUHASEBE SİSTEMİ VE 

DERNEKLER 

Hazırlayan 

Özgür DEMİR 

Ankara-2008

ÖZET 

31.03.2005 tarih ve 25772 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak 

yürürlüğe giren Dernekler Yönetmeliğinin 32 ’nci maddesi gereği Bilanço 

Esasına göre defter tutan derneklerin Yevmiye Defteri, Büyük Defter ve 

Envanter defterlerinin tutulma usulü ile kayıt şekli Vergi Usul Kanunu ile bu 

Kanununun Maliye Bakanlığına verdiği yetkiye istinaden yayımlanan 

Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğleri esaslarına göre yapılır. 

Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğleri’ ne göre Dernekler; muhasebe 

kayıtlarını tekdüzen muhasebe sistemi çerçevesinde tutmak, yine bu 

çerçevede mali tablolarını hazırlamak ve Muhasebe Sitemi Uygulama Genel 

Tebliğlerinde getirilen düzenlemelere ve belirtilen kurallara göre hareket 

etmek durumundadırlar. Tekdüzen Muhasebe Sistemi genel itibari ile kar 

amaçlı kurumlar olan sınai ve ticari işletmelerin yapısına uygun olarak 

hazırlanmış bir sistemdir. Dernekler ise kazanç paylaşma amaçlı yani kar 

odaklı faaliyette bulunamazlar. Derneklerin “Kar odaksız” faaliyet mantığı ile 

Tekdüzen Muhasebe Sistemi tam olarak örtüşmemektedir. Özellikle gelir ve 

giderlerin kayıtlanmasında bazı hesapların derneklerce birbirlerinden farklı 

şekil ve amaçlarla kullanılabilmesinin ve yorumlanabilmesinin yanı sıra 

Tekdüzen Muhasebe Sistemi’nin mantığına aykırılık teşkil edecek 

kayıtlamalara rastlamak da mümkündür. Ayrıca Tekdüzen Muhasebe 

Sistemi, derneklerin iş yüküne, iş ve işlemlerinin yapısına göre karmaşık ve 

ayrıntılı bir sitemdir. Sistemin ayrıntılı ve karmaşık yapısı nedeni ile 

derneklerin iş ve işlemlerinin ülke genelinde yeknesak bir şekilde 

kayıtlanmasında problem yaşanabilmektedir. Kazanç paylaşımı olmaksızın 

yani “kar odaksız faaliyet” mantığı ile daha uyumlu daha sade bir muhasebe 

sistemi bu sorunların çözümünde önemli rol oynayabilecektir. Tekdüzen 

Hesap Planında yer alan hesap tanımları ile bunların işleyiş sisteminin “kar 

odaksız faaliyet” mantığı çerçevesinde yeniden yorumlanması bu 

problemlerin çözümünde yardımcı olabilir. Fakat derneklerle benzer temeller 

üzerine kurulu bulunan sendikalar, vakıflar ve siyasi partileri de içine alacak 

şekilde sivil toplum kuruluşlarına özgü bir muhasebe sistemi geliştirilmesi 

artık bir ihtiyaç haline gelmiştir. 

2

İÇİNDEKİLER 

İÇİNDEKİLER…………………………………………………………………… 3 

KISALTMALAR CETVELİ …………………………………………………….. 6 

GİRİŞ……………………………………………………………………………... 7 

I. BÖLÜM 

DERNEKLERİN NİTELİĞİ, HUKUKİ YAPISI, ORGANİZASYONU, FAALİYETLERİ, 

GELİR VE GİDERLERİ 

1. Derneklerin Niteliği…..…………..…………..…………..…………………… 9 

1.1. Dernek Kavramı……..…………..…………..………………………. 9 

1.2. Dernek Kurma Hakkı…..…………..…………..……………………. 9 

1.3. Derneklerin Kuruluş Nedeni ve Amacı……………………………… 10 

1.3.1.Derneklerin Kuruluş Nedeni..…………..…………..……… 10 

1.3.2. Derneklerin Amaçları..…………..…………..…………….. 10 

1.4. Derneklerin Gelirleri..…………..…………..………....……………..10 

1.5. Derneklerin Giderleri..…………..….....…………..…………..……. 11 

1.5.1. Genel idari hizmetin gerektirdiği giderler..…………..……. 11 

1.5.2. Faaliyete ilişkin giderler..…………..…………..………….. 12 

1.5.3. Vergiler ve Sosyal Güvenlik Ödentileri..…………..……… 12 

1.5.4. Diğer Giderler..…………..…………..……………………. 12 

2. Dernek Türleri..…………..…...…………..…………..………………………. 13 

2.1. Yalın (Basit) Demekler-Dernek Üst Kuruluşları..…………..………. 13 

2.2. Alelade Dernekler-Kamuya Yararlı Dernekler..…………..………… 13 

2.2.1. Alelade Dernekler..…………..…………..………………… 13 

2.2.2. Kamuya yararlı dernekler..…………..…………..………… 13 

2.3. Ticari İşletme İşleten- Ticari İşletme işletmeyen Dernekler..……….. 14 

2.3.1. Ticari İşletme İşleten Dernekler..…………..……………… 14 

2.3.2. Ticari İşletme İşletmeyen Dernekler..…………..…………. 16 

3. Derneklerin Hukuki Yapısı ve Organizasyonu..…………..…………..………. 16 

3.1. Derneklerin Hukuki Yapısı..…………..…………..………………… 16 

3.1.1. Derneklerle İlgili Yasal Düzenlemeler..…………..……….. 16 

3.2. Derneklerin ve İktisadi İşletmelerinin Genel 

İtibari ile Vergi Yasaları Karşısındaki Durumu..…………..…………….. 18 

3.2.1. Derneklerin vergi yasaları karşısındaki 

durumu..…………..…………..………...…………..…………..……….. 18 

3.2.1.1. Kurumlar vergisi kanunu açısından..……………. 18 

3.2.1.2. Katma Değer Vergisi Kanunu Açısından..………. 20 

3.2.1.3. Gelir Vergisi Kanunu Açısından..…………..…… 20 

3.2.2. Derneklere Ait İktisadi İşletmelerin Vergi Yasaları 

Karşısındaki Durumu....…………..…………..………...……………….. 21 

3.2.2.1. Kurumlar Vergisi kanunu Açısından...…………... 21 

3.2.2.2. Katma Değer Vergisi Kanunu Açısından....……... 24 

3

3.2.2.3. İktisadi İşletmeden Elde Edilen Karın Niteliği 

Açısından..…………..………...…………..…………..…………. 24 

4. Derneklerin Kayıt Tutma Zorunluluğu ile Derneklerce Tutulması 

Zorunlu Olan Defterler ve Uygulanacak Esaslar ..…………..…………………... 25 

4.1. Derneklerin Kayıt Tutma Zorunluluğu...…………..…………..……. 25 

4.2. Derneklerin Tutmak Zorunda Olduğu 

Defterler ve Uygulanacak Esaslar..……..…………..…………..……………….. 27 

4.2.1. İşletme Hesabı Esasına Göre Tutulması Zorunlu 

Defterler..…………..…………..………………………………………… 27 

4.2.2. Bilanço Esasına Göre Tutulması Zorunlu Defterler……….. 28 

4.3. Kayıt Usulü....…………..…………..……………..………………… 29 

4.4. Kayıt Zamanı..…………..…………..……………..…………………30 

4.5. Hesap Dönemi....…………..…………..……………………………. 30 

4.6. Defterlerin Tasdiki....…………..…………..……………………….. 30 

5. Dernek İşlemlerinin Muhasebe Kayıtlarına Alınmasında Usul....…………….. 31 

II. BÖLÜM 

TEKDÜZEN MUHASEBE SİSTEMİ 

1.Muhasebe Nedir…..…………..………...…………..…………..…………...... 33 

1.1. Muhasebenin Bölümleri....…………..…………..………………….. 33 

1.2. Muhasebenin Fonksiyonları.....…………..…………..……………… 34 

2. Tekdüzen Muhasebe Sistemi..…………..…………..………..………………. 34 

2.1. Yapılan Düzenlemenin Kapsamı....…………..…………..………… 36 

2.2. Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu..…………..…………..……. 37 

2.3. Bilanço ve İşletme Hesabı Esası Kavramları..…………..…………. 37 

2.3.1. VUK’ a Göre Bilanço Esasında defterler..…………..……. 39 

2.3.1.1. Yevmiye Defteri..…………..…………..……….. 39 

2.3.1.2. Defterikebir..…………..…………..…………….. 39 

2.3.1.3. Envanter Defteri ve Bilanço Günü..…………..…. 39 

2.Muhasebenin Temel Kavramları..…………..…………..………....…………... 40 

3. Muhasebe Politikalarının Açıklanması..…………..…………..………………. 44 

3.1. Mali Tablolar İlkeleri ..…………..…………..……………………… 45 

3.2. Mali Tabloların Amaçları ..…………..…………..…………………. 45 

3.3. Mali Tablolardaki Bilgilerin Özellikleri ..…………..…………..…... 46 

4. Temel Mali Tabloların Düzenlenme İlkeleri..…………..…………..………… 46 

4.1. Gelir Tablosu İlkeleri..…………..…………..………………………. 46 

4.2. Bilanço İlkeleri..…………..…………..………..……………………. 48 

4.2.1. Varlıklara ilişkin ilkeler..…………..…………..………….. 48 

4.2.2. Yabancı Kaynaklara İlişkin İlkeker..…………..………….. 50 

4.3. Öz Kaynaklara İlişkin İlkeler..…………..…………………... 51 

5. Hesap Planında Boş Bırakılan Hesap Grupları ve Defterikebir 

Hesaplarının Kullanımı.……..…………..………………………..………..……..51 

6. Yapılan Düzenlemenin Vergi Mevzuatı İle İlişkisi ve Yaptırımı.....………….. 52 

4

III. BÖLÜM 

HESAP KAVRAMI VE TEKDÜZEN HESAP PLANINDAKİ HESAPLARIN 

İNCELENMESİ 

A- Hesap Kavramı..…………..…………..……….……..…………..…………... 53 

1. Hesap nedir ..…………..…………..……………….……..…………..………. 53 

1.1. Bilanço temel Eşitliği ve Bilanço....…………..…………..………… 54 

1.2. Varlık Hesapları....…………..…………..……………….………….. 54 

1.3. Kaynak Hesapları....…………..…………..……….…….………….. 54 

1.4. Sonuç Hesapları....…………..…………..………...…….…………... 55 

1.5. Nazım Hesaplar....…………..…………..………. …...…….………. 55 

B- Tekdüzen Hesap Planında Yer Alan Hesapların Dernekler Açısından 

İrdelenmesi..…………..…………..………..…………..………...…….………... 55 

1. Dönen Varlıklar ..…………..…………..………..……………………………. 56 

2. Duran Varlıklar ..…………..…………..……………………………….……... 64 

3. Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar..…………..…………..……….……….……. 74 

4. Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar..…………..…………..……….…..……….. 81 

5. Özkaynaklar ..…………..…………..……….……..………………………….. 82 

6. Gelir Tablosu Hesapları..…………..…………..………..…………………….. 85 

7. Maliyet Hesapları ..…………..…………..………. ………………………….. 93 

IV. BÖLÜM 

DERNEKLERİN BİR MALİ YIL İÇİNDE KARŞILAŞABİLECEKLERİ BAZI 

İŞ VE İŞLEMLERE İLİŞKİN ÖRNEK UYGULAMA 

1. Uygulamanın amacı..…………..…………..………..…………………..…….. 96 

2. Giriş..…………..…………..………. …..………..…………………..………. 97 

3. “A” Derneğinin Dönem İçinde Gerçekleşen İş ve İşlemleri..…………..……... 97 

4. “A” Derneğinin dönem sonu işlemleri....…………..…………..…………….. 100 

5. “A” Derneğinin İş ve işlemlerinin muhasebeleştirilmesi..…………..………… 101 

5.1. “A” Derneğinin Kuruluş Bilânçosunun Oluşturulması....…………… 101 

5.2. “A” Derneğinin Dönem İçi İşlemlerinin Kaydı ..…………..……….. 102 

5.3. “A” Derneğinin Dönem Sonu İşlemlerinin Kaydı..…………..………110 

5.4. “A” Derneğinin Diğer Dönem Sonu İşlemleri..…………..…………. 112 

5.5. “A” Derneğinin Genel Kesin Mizanının Oluşturulması..……………. 114 

5.6. “A” Derneği’nin Gelir Tablosunun Oluşturulması..…………..…….. 117 

5.7. “A” Derneği’nin Kapanış Bilançosunun Oluşturulması..……………. 118 

SONUÇ..…………..…………..………...…………....…………....……………. 119 

KAYNAKÇA..…………..…………..………..…………....…………...………. 122 

5

KISALTMALAR CETVELİ 

D.Y. : Dernekler Yönetmeliği 

M.K. : Medeni Kanun 

M.S.U.G.T : Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği 

S.T.K : Sivil Toplum Kuruluşu 

TDK : Tek Düzen Muhasebe Sistemi 

TMS : Türkiye Muhasebe Standartları 

TMUDESK : Türkiye Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulu 

TTK : Türk Ticaret Kanunu 

VUK : Vergi Usul Kanunu 

age : Adı Geçen Eser 

sf : Sayfa 

vb : Ve Benzeri 

6

GİRİŞ 

Sivil toplum, devletin mekanizmasından bağımsız işleyen, gönüllülük 

esasına dayalı, kendine özgü özel bir hukuk düzenine tabi, elemanlarının 

kendi iç ilişkilerini kendisinin belirlediği örgütsel bir alan olup sivil toplum 

denildiğinde ilk akla gelen örgütlenme modeli ise derneklerdir. Dernek; 

gerçek veya tüzel kişilerin belirli ve ortak bir amacı gerçekleştirmek maksadı 

ile bilgi ve çalışmalarını sürekli olarak birleştirmek suretiyle bir araya gelerek 

oluşturdukları, tüzel kişiliği bulunan ve kendi özel kanunları olan örgütlerdir. 

Dernekler amaçlarına ulaşabilmek ve faaliyetlerini sürdürebilmek 

maksadı ile gelir elde etmek zorundadırlar. Elde edilen gelirleri mevzuat ve 

tüzük hükümleri çerçevesinde ve tüzüklerinde belirtilen amaçlar 

doğrultusunda harcamak, kalan kısmını ise uygun ve güvenilir şekilde 

değerlendirmek durumundadırlar. Ülkemizde dernekler çok çeşitli alanlarda 

faaliyette bulunmaktadır. Çok düşük bütçeli derneklerin yanı sıra milyar 

dolarla ifade edilebilen bütçeleri olan derneklerde mevcuttur. 

Ülkemizde dernekler son yıllarda; Türkiye’nin Avrupa Birliği adaylık 

sürecine paralel olarak çıkarılan uyum yasalarının da etkisi ile güçlü bir 

değişim ve gelişim ivmesi kazanmıştır. Özellikle uzun yıllar uygulamada 

kalmış olan 1983 tarihli 2908 sayılı Dernekler Kanunu yerine 2004 tarihli 

5253 sayılı yeni Dernekler Kanununun kabul edilerek yürürlüğe girmesi ile 

birlikte dernekler daha geniş ve daha özgür bir hareket alanı kazanmıştır. Bu 

sürece İçişleri Bakanlığı bünyesinde oluşturulan Dernekler Dairesi 

Başkanlığının büyük katkısı olmuş, Başkanlığın vizyonu derneklerin 

denetlenmesi odaklı değil desteklenmesi odaklı belirlenmiştir. Ancak bu 

sürece zarar verecek kötü niyetli dernekçilik girişimleri ise yapılan sıkı 

denetim çalışmaları ile kontrol altına alınmaya çalışılmaktadır. Bilindiği üzere 

derneklerin iş ve işlemleri gönüllülük esasına dayalı olarak yürütülür. Bu 

nedenle; dernek yöneticilerinin, çalışanlarının ve ilgili diğer kişilerin iş ve 

işlemlerinin aksamaması ve çalışanların motivasyonlarını kaybetmemeleri 

için derneklerin denetimlerinin mümkün olan en kısa sürede tamamlanması 

bir gerekliliktir. Bunun sağlanmasının ise büyük oranda derneklerin düzenli 

bir arşivinin olmasına ve kayıtların tüm ülke çapında yeknesak bir şekilde 

7

tutulmasına bağlı olduğu açıktır. “Maliye Bakanlığının 26.12.1992 tarih ve 

2144 mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayınladığı 1 Sıra Numaralı 

Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği” ile getirilen “Tekdüzen Hesap 

Planı sistemi”nin belirli bir parasal geliri aşan derneklerin kayıtlamalarında 

zorunlu kılınmasının en başta gelen hedeflerinden birisi, derneklerin 

kayıtlarının ülke düzeyinde benzer şekilde ve anlaşılır olmasını sağlamak 

olduğu kanaatindeyiz. Fakat uygulamada THP sisteminden sapmalar 

olmakta ve hatta sistemin özüne aykırı kayıtlamalar dahi yapılabilmekte ve 

derneklerin kayıtlamaları yeknesaklıktan ve anlaşılır olmaktan 

uzaklaşmaktadır. 

İçişleri Bakanlığı Dernekler Denetçileri Yönetmeliği yeterlilik tezi olarak 

“Tekdüzen Muhasebe Sistemi Ve Dernekler” adıyla yapmış olduğumuz dört 

bölümden oluşan bu çalışmamızda; “Maliye Bakanlığının 26/12/1992 tarih ve 

2144 mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayınladığı 1 Sıra Numaralı 

Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği” ile getirilen “Tekdüzen Hesap 

Planı sistemi”nin “dernek” kavramı ile uyumluluğu; sistemin, kar amacı ile 

hareket etmeyen kurumlar olan “dernek”lerin kayıtlamalarında kullanıldığında 

ne gibi problemlerle karşılaşılacağı araştırılmış ve bu problemlere uygun 

çözümler aranmıştır. 

I. Bölümde, Derneklerin niteliği, hukuki yapısı ve organizasyonu, 

faaliyetleri, gelir ve giderleri açıklanarak, derneklerin tutacakları defterler, 

defterlerin tutulmasında dikkat edilecek mevzuat hükümleri ve uyulacak 

kurallar belirtilmiştir. 

II. Bölümde, Tekdüzen muhasebe sistemi ve ilgili bazı kavramlar ile 

muhasebeye ilişkin ilkeler açıklanmıştır. 

III. Bölümde, hesap kavramı açıklanıp bilanço temel eşitliği üzerinde 

durulmuş, Tekdüzen Hesap Planı’nda yer alan hesaplar ile bu hesapların 

çalışma sistemleri dernekler açısından incelenmiştir. 

IV. Bölümde, derneklerin bir mali yıl içinde karşılaşabilecekleri bazı iş 

ve işlemlere ilişkin bir örnek uygulama hazırlanmış, Tekdüzen Muhasebe 

sisteminin derneklere ilişkin uygulaması araştırılmıştır. 

8

I. BÖLÜM 

DERNEKLERİN NİTELİĞİ, HUKUKİ YAPISI, ORGANİZASYONU, 

FAALİYETLERİ, GELİR VE GİDERLERİ 

1. Derneklerin Niteliği 

1.1. Dernek Kavramı 

“Sivil toplum; devletin dışında, gönüllü, özel bir hukuk düzenine tabi, 

kendi iç işleyişini kendisi belirleyen örgütsel bir alandır.” 1 Sivil toplum 

denildiğinde akla ilk gelen örgütlenme biçimi dernektir. 

Türk yazılı hukukunda dernekleri düzenleyen iki temel kanun 

bulunmaktadır bunlar 22.11.2001 tarih ve 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu 

ve 04.11.2004 tarih ve 5253 sayılı Dernekler kanunudur. Dernek kavramının 

tanımına iki temel kanunda da yer verilmiştir. 4721 sayılı Türk Medeni 

Kanunumuzda dernek; “gerçek veya tüzel en az yedi kişinin kazanç 

paylaşma dışında belirli ve ortak bir amacı gerçekleştirmek üzere, bilgi ve 

çalışmalarını sürekli olarak birleştirmek suretiyle oluşturdukları, tüzel kişiliğe 

sahip kişi topluluklarıdır.” şeklinde ve 5253 sayılı Dernekler kanunumuzda; 

“Kazanç paylaşma dışında, kanunlarla yasaklanmamış belirli ve ortak bir 

amacı gerçekleştirmek üzere, en az yedi gerçek veya tüzel kişinin, bilgi ve 

çalışmalarını sürekli olarak birleştirmek suretiyle oluşturdukları tüzel kişiliğe 

sahip kişi toplulukları” Şeklinde tanımlanmaktadır. Ocak 2008 itibari ile 

Türkiye genelinde faal olarak iş ve işlemlerini yürüten 77.851 kurulu dernek 

bulunmaktadır. 2 

1.2. Dernek Kurma Hakkı 

Herkes, önceden izin almaksızın dernek kurma hakkına sahiptir. 

Dernek kurucularının fiil ehliyetine sahip olması gerekir. 3 

1 GÜVEN, İzzet ve ÇİMEN, İhsan; Her Yönüyle Dernekler Dergisi, Yıl 2007 Sayı 1 Sf. 7 

2 http://www.dernekler.gov.tr/_Dernekler/Web/Gozlem.aspx?sayfaNo=1 

3 Bkz. Medeni Kanun, Md. 57 

9

1.3. Derneklerin Kuruluş Nedeni ve Amacı 

1.3.1. Derneklerin Kuruluş Nedeni 

Dernekler çok çeşitli alanlarda faaliyette bulunmaktadırlar. Bunların 

faaliyetleri lokal düzeyde olduğu gibi ülke genelinde de faaliyet 

göstermektedirler, bazen derneklerin faaliyetlerinin sınırları uluslar arası 

düzeyde gerçekleşmektedir. Faaliyetlerinin devamlılığı için derneklerin belirli 

bir bütçeye sahip olması gereklidir. Ülkemizde; çok düşük bütçeli derneklerin 

yanı sıra milyar dolar düzeyinde ifade edilen bütçelere sahip dernekler de 

mevcuttur. Faaliyet alanları itibarı ile dernek kurulumunda; kanunlarla 

yasaklanmamış ve belirli bir amaç olmak dışında genel bir sınırlama 

getirilmediğinden; mesleki dayanışma, yoksullara, muhtaçlara, düşkünlere 

yardım, spor, cami yaptırma, hemşeri, mahalleli, köylü dayanışması, 

toplumun yaşam standartlarının iyileştirilmesi, belirli bir kültürün, kültürel 

olgunun geliştirilmesi, gibi pek çok saik ile dernekler kurulmakta, iş ve 

işlemlerini yürütmektedir. 

1.3.2. Derneklerin Amaçları 

Dernekçiliğin temelinde toplumsal dayanışmayı arttırma, toplumsal 

bilinci geliştirme, toplum refahını artırma, toplumsal kültürün korunması ve 

geliştirilmesi, ulusal bekayı koruma, uluslar arası kültür etkileşimi gibi makro 

amaçların varlığından bahsetmek mümkündür. Esas itibariyle mevzuat 

hükümleri çerçevesinde dernekler; kanunlarla yasaklanmamış olmak ve 

teklik esası doğrultusunda hemen her gayeye ulaşmak maksadı taşıyabilirler. 

1.4. Derneklerin Gelirleri 

Medeni kanunun 99’uncu maddesinde; “Dernek gelirleri, üye ödentisi, 

dernek faaliyetleri sonucunda veya dernek malvarlığından elde edilen gelirler 

ile bağış ve yardımlardan oluşur.” denilmektedir. Uygulamada ise bazı büyük 

çaplı derneklerin tüzüklerine göre derneklerin gelirleri genel itibari ile şu 

kalemlerden oluşmaktadır: 4 

4 Bahsedilen dernekler: Deniz Feneri Derneği, Kimse Yok mu Derneği, İstanbul Akupunktur Derneği, 

Türk Hava Kurumu, Kızılay Cemiyeti’dir. 

10

a) Üye ödentisi, 

b) Giriş ödentisi, 

c) Bağış yardım ve vasiyetler, 

d) Derneğe ait iktisadi işletme gelirleri, ve ortaklık gelirleri, 

e) Yardım toplama hakkındaki mevzuat hükümlerine uygun 

olarak, toplanacak bağış ve yardımlar, 

f) Dernek mal varlığından elde edilen gelirler, 

g) Dernek etkinliklerinden elde edilen gelirler, 

h) Her türlü yayın, kitap, telif hakkı üzerinden elde edilen gelirler, 

i) Pullarının satışından elde edilen gelirler (Kızılay Derneği), 

j) Rozet dağıtımından sağlanan gelirler, 

k) Kurumun, amaçlarını yaymak için düzenlenen kara, deniz, hava 

gezileri, 

l) İhtiyat ve diğer mevduatın faiz ve gelirleri, 

m) Sahibi bulunduğu veya kullanım hakkına sahip olunan 

imtiyazlardan elde edilen gelirler, 

n) Diğer gelirler. 

1.5. Derneklerin Giderleri 

Derneklerin giderleri çok çeşitlilik arz etmekte olup genel itibari ile 

aşağıdaki gibi dört başlık altında toplamak mümkündür. 

1.5.1. Genel idari hizmetin gerektirdiği giderler 

Derneklerin iş ve işlemlerinin devamını sağlamak maksadı ile zorunlu 

olarak yapmış oldukları; Personel giderleri, büro, kırtasiye giderleri, elektrik, 

aydınlatma giderleri, su, telefon, doğalgaz giderleri, kira, ısıtma giderleri, mali 

müşavirlik, muhasebe, danışmanlık giderleri, tamir bakım giderleri gibi 

kalemlerden oluşan giderlerdir. 

11

1.5.2. Faaliyete ilişkin giderler 

Dernekler, dernekler kanununa göre belirli bir amacı gerçekleştirmek 

üzere kurulurlar. Derneğin dernek tüzüğünde belirlenen bu amacını 

gerçekleştirmek için birtakım harcamalar yapması gerekmektedir. Örneğin bir 

cami yaptırma derneğinin caminin inşaatı ile ilgili yaptığı harcamalar, bir spor 

kulübünün antreman sahası yaptırmak için harcadığı paralar, düşkünleri 

korumak, kollamak için kurulan derneklerin düşkünler için yaptığı yeme, içme 

ve barınma masrafları derneklerin yapmış olduğu faaliyet giderleridir. 

1.5.3. Vergiler ve Sosyal Güvenlik Ödentileri 

Derneklerin kurucularından ve üyelerinden bağımsız bir tüzel kişiliği 

vardır. Bu tüzel kişiliğin iş ve işlemlerinin devamı için personel çalıştırması, 

mal alışverişinde bulunması, gelir elde etmesi doğal bir durumdur işte bu ve 

benzeri durumlarda dernek dolaylı-dolaysız vergi ve sigorta primi, işsizlik 

sigortası primi gibi ödemeler yapabilmektedir. 

1.5.4. Diğer Giderler 

Derneklerin iş ve işlemlerinin devamını sağlamak maksadı ile 

yaptıkları genel yönetim giderleri, faaliyet giderleri ile vergi ve sigorta primi 

ödemelerinin dışında kalan giderlerdir. Örnek olarak; ödenen komisyonlar, 

kullanılan kredilerin faizleri, gibi kalemler verilebilir. 

Bunlardan başka derneklerin; demirbaşlar, kara deniz ve hava 

taşıtları, gayrimenkuller, arsa ve araziler ile haklar ve şerefiyeler vb satın 

almak üzere yaptıkları ödemeleri de derneklerin gider kalemleri arasında 

saymak mümkündür. Fakat bu tür mal ve hizmetlerin tüketimi birden çok 

dönemi kapsamakta, bu mal ve hizmetler ekonomik ömürlerini 

tamamlamadan satışa konu olabilmektedir, bu nedenlerle bu tür ödemelerin 

gider olarak nitelendirilmemesi gerekmektedir. 

12

2. Dernek Türleri 

2.1. Yalın (Basit) Demekler-Dernek Üst Kuruluşları 

Yalın (basit) Dernekler; 4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 56. 

maddesine göre en az 7 gerçek veya tüzel kişi ile kurulan; yine aynı kanunun 

96 ve 97nci maddelerinde belirtilen Federasyon ve Konfederasyon şeklinde 

üst kuruluş olarak kurulmamış tüzel kişilerdir. 

Dernek üst kuruluşları ise 4721 sayılı Medeni Kanunun 96 ve 97nci 

maddelerinde belirtilen Federasyon ve Konfederasyonlardır. Medeni 

Kanunun 96ncı maddesine göre; “Federasyonlar, kuruluş amaçları aynı olan 

en az beş derneğin, amaçlarını gerçekleştirmek üzere üye sıfatıyla bir araya 

gelmeleri suretiyle kurulur” ve 97nci maddesine göre; “Konfederasyonlar, 

kuruluş amaçları aynı olan en az üç federasyonun, amaçlarını 

gerçekleştirmek üzere üye sıfatıyla bir araya gelmeleri suretiyle kurulur” 

2.2. Alelade Dernekler-Kamuya Yararlı Dernekler 

2.2.1. Alelade Dernekler 

Dernekler Kanununa ve Medeni Kanun’a göre kurulmuş ve bu 

kanunlardaki hükümlere tabi derneklerdir. Bunlara imtiyaz mahiyetinde 

herhangi bir hak ve salahiyet tanınmamıştır. 5 

2.2.2. Kamuya yararlı dernekler 

Kamuya yararlı dernekler, amacı ve bu amacı gerçekleştirebilmek için 

giriştiği faaliyetler bakımından kamuya çeşitli hizmetler sunan derneklerdir. 

Kamuya yararlı dernekler hakkında özel hükümler saklıdır 6 (MK.100). 

Dernekler Kanunu’nun 27’nci maddesinde derneklerin ne zaman kamuya 

yararlı derneklerden sayılacağı belirtilmiştir. 7 

5 ÖZTAN, Bilge; Medeni Hukuk’un Temel Kavramları, 2002, s. 317 

6 Bkz. 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu, Md. 100 

7 ÖZTAN, a.g.e, s.317 

13

2.3. Ticari İşletme İşleten- Ticari İşletme işletmeyen Dernekler 

Dernekler kazanç paylaşma dışında kalan bir amacı gerçekleştirmek 

için kurulur. Ticari işletmeye sahip olan dernek ve diğer hükmi şahısların 

ticaret unvanları, adlarının aynıdır. 8 Ticaret şirketleriyle, gayesine varmak için 

ticari bir işletme işleten dernekler ve kendi kuruluş kanunları gereğince 

hususi hukuk hükümleri dairesinde idare edilmek veya ticari şekilde işletilmek 

üzere devlet, vilayet, belediye gibi amme hükmi şahısları tarafından kurulan 

teşekkül ve müesseseler dahi tacir sayılırlar. 9 

Devlet, vilayet ve belediye gibi amme hükmi şahısları ile umumi 

menfaate hadim cemiyetler, bir ticari işletmeyi ister doğrudan doğruya, ister 

amme hukuku hükümlerine göre idare edilen ve işletilen bir hükmi şahıs 

eliyle işletsinler kendileri tacir sayılamazlar.” 10 Denilmektedir. Buna göre; 

Kamuya yararlı dernekler hariç, dernekler; iktisadi işletme işletmeleri 

durumunda T.T.K. ‘ya göre tacir sıfatını haizdirler. 

2.3.1. Ticari İşletme İşleten Dernekler 

Derneklerin amaçlarını gerçekleştirebilmek için ticari işletme 

işletebilecekleri öğretide ve uygulamada kabul edilmektedir. 

Bu durumda derneğin amacı yine ideal amaç olarak kalmaktadır. 

Ticari faaliyet bu amaca ulaşmak için bir vasıta olarak kabul edilmektedir. 11 

Dernekler Kanunu madde 31 “Ticari işletmesi bulunan dernekler, ticari 

işletmeleri için, ayrıca Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre defter tutarlar.” 

şeklinde derneklerin ticari işletmelerinden bahsetmektedir. 

“Dernek veya vakfa ait bir iktisadi İşletmenin varlığından söz 

edilebilmesi için iktisadi İşletmenin; 

-Dernek veya vakfa ait veya bağlı olması (ait olma, sermaye 

bakımından; bağlı olma ise idari bakımdan bağlılığı ifade eder), 

- Sermaye şirketi veya kooperatif şeklinde kurulmamış olması, 

- Ticari, sınai veya zirai alanda devamlı olarak faaliyette bulunması 

8 Bkz. 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu, Md. 46. 

9 Bkz. 29.06.1956 tarih ve 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu, Md. 18 

10 Bkz. 29.06.1956 tarih ve 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu Md. 18 

11 ÖZTAN, a.g.e, s.316 

14

gerekmektedir. Devamlılık unsuru, bir hesap dönemi içinde aynı veya ayrı 

faaliyet alanlarında ticari mahiyet arz eden işlemlerin birden fazla yapılmasını 

ifade etmektedir. Aynı hesap döneminde tek işlem nedeniyle ticari faaliyetin 

devamlılık unsurunun oluştuğunu kabul etmek mümkün olmamakla birlikte, 

faaliyetin organizasyon gerektirmesi veya amacının ticari olması durumunda 

devamlılık unsurunun varlığı kabul edilir. Ticari organizasyon, sermaye 

tahsisi, işyeri açılması, personel istihdamı, ticaret siciline kaydolmak gibi 

unsur ve şartlardan tümü veya bir kısmı yerine getirilmek suretiyle belirli 

şekilde kurulmuş olacaktır. Bu takdirde bu organizasyon içinde bir takvim 

yılında veya iki veya üç yılda tek bir işlem yapılmış olsa dahi ticari faaliyetin 

varlığı kabul edilecektir. 

-Bir dernek tarafından (telif ve yayın hakkı elinde bulundurulmak 

suretiyle) bir kitabın yayınlanarak satışa sunulması halinde, bir defada 

yapılmış olsa dahi piyasaya sunularak birden fazla kişiye pazarlanması 

nedeniyle devamlılık unsuru gerçekleşmiş olacaktır. Pazarlama işleminin bir 

defada herhangi bir dağıtım şirketi aracılığı ile yapılmış olması da durumu 

değiştirmeyecektir. 

- Bir dernek tarafından (daha önce herhangi bir şekilde basım ve 

dağıtımı yapılmamış) bir kitabın telif ve yayın hakkının satılması halinde 

iktisadi işletmeden söz edilemeyecektir. 

- Bir derneğin bir defaya mahsus olmak üzere basımını yaparak satışa 

sunacağı kitaptan elde edilecek gelir, devamlı olarak yapılan bir faaliyet 

sonucu elde edilmiş sayılacağından, iktisadi işletme oluşacak ve söz konusu 

gelirler de kurumlar vergisine tabi tutulacaktır. 

- Bir derneğin nakit varlıklarının bir kısmının, derneğin amaçlarını 

gerçekleştirebilmek için ihtiyaç duyduğu gelirleri sağlamak amacıyla menkul 

kıymet alımına tahsis edilmesi, daha sonra bu menkul kıymetlerin yıl içinde 

farklı tarihlerde birkaç kez elden çıkarılması veya itfa tarihinde neması ile 

birlikte tahsil edilmesi durumunda, devamlılık arz eden ticari, sınai ve zirai bir 

faaliyetten söz edilemeyeceğinden derneğe bağlı bir iktisadi Derneğin varlığı 

söz konusu olmayacaktır. Ancak, söz konusu derneğin, üyelerinden aidat 

veya bağış adı altında topladığı ve/veya üyelerin değerlendirilmek üzere 

15

verdikleri paralarla müstakil bir eleman istihdamını gerektirecek boyutta 

menkul kıymet alım-satım faaliyetinde bulunması ve münhasıran bu faaliyet 

için eleman istihdam edilmesi ticari organizasyonun oluştuğu anlamına 

gelecektir. 

Ekonomik faaliyetin ticari organizasyonu gerektirmesi ve yılda birden fazla 

tekrar ettirilmesi veya her yıl bir defa olmakla beraber müteakip yıllarda ya da 

birkaç yıl arayla yapılmasına karşılık periyodik olarak tekrar etmesi 

durumunda da bu faaliyetin devamlı olduğunun kabulü gerekmektedir.” 12 

2.3.2. Ticari İşletme İşletmeyen Dernekler 

Amaçlarını gerçekleştirebilmek için elde ettiği gelirleri; üyelerin 

aidatlarından, bağışlardan, 2860 sayılı Yardım Toplama Kanunu’na göre 

düzenlenen faaliyetlerden vb Medeni Kanunda ve Dernekler Kanununda 

belirtilen gelirlerden ibaret olan derneklerdir. 

3. Derneklerin Hukuki Yapısı ve Organizasyonu 

3.1. Derneklerin Hukuki Yapısı 

3.1.1. Derneklerle İlgili Yasal Düzenlemeler 

Dernek kurma hürriyeti; Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının XI. 

Toplantı hak ve hürriyetleri bölümü, A. Dernek kurma hürriyeti başlıklı 33 

üncü (Değişik: 23.7.1995-4121/2 md.; 3.10.2001-4709/12 md.) maddesinde 

hükümlerini bulmakta olup, yasa koyucu tarafından dernek kurma hürriyetinin 

kullanılmasında uygulanacak şekil, şart ve usullerin belirlenmesi kanuna 

bırakılmıştır. 

Derneklere ilişkin kanuni düzenlemeler, A.B. uyum yasaları 

çerçevesinde revize edilmiş; medeni kanunda değişiklikler yapılması ve 

dernekler kanununun yenilenmesi sureti ile derneklere ilişkin mevzuat 

eskisine kıyasla daha çağdaş bir yapıya kavuşmuştur. 

12 Maliye Bakanlığı, 03.04.2007 tarihli Kurumlar Vergisi Genel Tebliği (Seri No: 1) Md. 2/4 

16

Medeni Kanunumuzda derneklere ilişkin olarak; II nci Bölüm 56-100 

nolu maddelerinde ayrıntılı bir düzenleme mevcuttur, bununla birlikte uzun 

yıllar uygulamada kalmış olan 97 maddeden oluşan 06.10.1983 tarihli 2908 

sayılı Dernekler Kanununa hakim olan ayrıntılı düzenleme düşüncesi, 5253 

sayılı yeni Dernekler Kanununda terk edilmiştir. Sade ve eski kanuna göre 

daha anlaşılır olan yeni kanun ile derneklerin iş ve işlemleri üzerindeki 

bürokratik hantallığı hafifletmiş ve dernekçilik olgusunda bir atılım 

gerçekleştirilmiştir. 

Konumuz ile alakası olması nedeni ile 2002 yılında 4771 sayılı kanun 

ile 2908 sayılı kanunda yapılan değişikliklere de değinmek gerekmektedir. 

4771 sayılı Kanun ile 2908 sayılı kanunda yapılan değişikliklere göre; 

derneklerin tutması gereken defterler kanundan çıkarılarak yönetmelikle 

düzenlenmesi esasına geçilmiştir. Ayrıca her yıl verilmesine başlanan Yıllık 

Dernek Beyannamesi de bu kanunla ihdas edilmiştir. “2908 sayılı Dernekler 

Kanunu tutulması zorunlu defterleri kanun maddesinde tek tek sayarak 

zikrederken Yeni Dernekler Kanunu tutulacak defterler ile ilgili düzenlemeyi 

“Dernekler tarafından tutulacak defter ve kayıtlar ile ilgili usul ve esaslar 

yönetmelikte düzenlenir. Bu defterlerin dernekler biriminden ya da noterden 

onaylı olması zorunludur.” diyerek yönetmeliğe bırakmıştır. Bununla günün 

koşullarına daha uygun düzenlemelerin yapılmasını öngörmüştür. Dernekler 

Yönetmeliği ise bu konuda eski kanun hükümlerini aratmayarak eski 

kanunda bulunan ve zikredilen bütün defterleri yeniden ihdas etmiştir. Bir 

yenilik olarak Vergi Usul Kanunu hükümlerine paralel olarak işletme ve 

bilanço usulüne göre iki esasta defter tutulmasına cevaz vermiştir. İşletme 

usulünde eski kanunda gelir gider defteri yerine işletme defteri, bütçe kesin 

hesap ve bilanço defteri yerine de önceleri envanter defteri ikame edilmiş ise 

de sonradan kaldırılmıştır. Diğer defterler aynen konurken bilanço usulünde 

işletme defteri yerine yevmiye, büyük defter ve envanter defteri getirilmiş, 

demirbaş defteri ise istenmemiştir.” 13 

13 BALCIOĞLU, İbrahim; Dernekler Kanunu ve tutulması zorunlu defterler, 

http://www.muhasebenet.net/makale_ibrahimbalcioglu_dernekler%20kanunu%20ve 

%20tutulmasi%20zorunlu%20defterler.html, 15.12.2007 

17

Dernekler; Medeni Kanun ve Dernekler Kanunundan başka, 2860 

sayılı Yardım Toplama Kanunu ve bu kanunlarda bulunulan atıflar ile 

belirtilen kanunlara istinaden çıkarılan tüzük yönetmelik ve diğer düzenleyici 

işlemler doğrultusunda iş ve işlemlerini yürütmektedirler. Ayrıca 5072 sayılı 

dernek ve Vakıfların Kamu Kurum ve Kuruluşları ile İlişkilerine dair kanun ile 

Kamu Kurum ve Kuruluşlarıyla dernek ve vakıfların ilişkilerine sınırlamalar 

getirilmiştir. “5072 sayılı Kanun bir “tepki Yasası” olup kamu kurum ve 

kuruluşları ile dernek ve vakıfların ilişkilerini önemli ölçüde sınırlamıştır.” 14 

3.2. Derneklerin ve İktisadi İşletmelerinin Genel İtibari ile Vergi 

Yasaları Karşısındaki Durumu: 

3.2.1. Derneklerin vergi yasaları karşısındaki durumu: 

Dernekler kurucularından ve üyelerinden ayrı bir tüzel kişiliğe sahiptir. 

Bu tüzel kişiliğin bünyesinde gerçekleşen birtakım ekonomik eylem ve 

unsurların vergilendirilmesi ile dernekler kanuni, aracı ve sorumlu mükellef 

olabilmekte vergi ödemek zorunda kalabilmektedirler. Ayrıca iktisadi işletme 

işleten dernekler Türk Ticaret kanununa göre tacir sayılmışlardır. Aşağıda 

dernekler ve İktisadi işletmelerinin bazı vergi kanunları karşısındaki durumları 

genel hatları ile incelenmiş olup verilen bilgiler genel mahiyette olup ilgili 

kanunlarla veya diğer kanunlarla vergi istisna ve Muafiyeti getirilebileceği gibi 

derneğin özel kanunla kurulması, kamuya yararlılık statüsü gibi etmenlerle 

de istisna ve muafiyetler de söz konusu olabilir. 

3.2.1.1. Kurumlar vergisi kanunu açısından 

13.06.2006 tarih ve 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun birinci 

kısım, birinci bölüm, verginin konusu başlıklı 1’inci maddesinde “Aşağıda 

sayılan kurumların kazançları, kurumlar vergisine tâbidir” denilerek hangi 

14 PARMAKSIZOĞLU, Yusuf, Dernekler, Vakıflar ve Gerçekler; Mali Klavuz, Yıl 6, Sayı 24,Nisan- 

Haziran 2004, Sf. 86 

18

kurumların kazançlarının kurumlar vergisine tabi olduğu maddeler halinde 

belirtilmiştir buna göre: 

a) Sermaye şirketleri. 

b) Kooperatifler. 

c) İktisadî kamu kuruluşları. 

ç) Dernek veya vakıflara ait iktisadî işletmeler. 

d) İş ortaklıkları. 

Kurumlarının kazançları kurumlar vergisine tabi tutulmuştur. Buradan 

anlaşılacağı üzere Derneklerin gelirleri, dernek tüzel kişiliği itibari ile 

Kurumlar Vergisine tabi değildir. Fakat 1. maddenin (ç) bendinde belirtildiği 

üzere derneklerin kurmuş olduğu iktisadi işletmelerin kazançları, iktisadi 

İşletmenin bir tüzel kişiliği olmamasına rağmen, kurumlar vergisinden muaf 

tutulmamıştır. Velev ki Kurumlar Vergisi Kanunu (2)’nci madde (6)’ncı 

bentte;“… dernek veya vakıflara ait iktisadî işletmelerin kazanç amacı 

gütmemeleri, faaliyetlerinin kanunla verilmiş görevler arasında bulunması, 

tüzel kişiliklerinin olmaması, bağımsız muhasebelerinin ve kendilerine 

ayrılmış sermayelerinin veya iş yerlerinin bulunmaması mükellefiyetlerini 

etkilemez. Mal veya hizmet bedelinin sadece maliyeti karşılayacak kadar 

olması, kâr edilmemesi veya kârın kuruluş amaçlarına tahsis edilmesi 

bunların iktisadî niteliğini değiştirmez.” Denilerek derneklerin iktisadi 

işletmelerinde; maliyet bedeline satış olması kar edilememesi vs durumlarda 

dahi derneklere ait iktisadi işletmelerin kurumlar vergisi mükellefi olduğu 

belirtilmiştir. Ayrıca Kamuya yararlı dernekler: “5422 sayılı Kurumlar Vergisi 

Kanununun 8. maddesinin 8. fıkrası uyarınca, kamu yararına çalışan 

derneklere bağlı rehabilitasyon merkezlerinin işletilmesinden elde edilen 

kazançlar, ilgili Bakanlığın görüşü alınmak suretiyle Maliye Bakanlığının 

belirleyeceği usul ve esaslar çerçevesinde beş vergilendirme dönemi 

kurumlar vergisinden müstesnadır. Aynı Kanunun 14. maddesinin 

d.fıkrasında ve 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunun 89. maddesinin 7.fıkrasında 

belirtilen harcamaların %100’ünün (Bakanlar Kurulu, bölgeler ve faaliyet 

19

türleri itibariyle bu oranı yarısına kadar indirmeye veya kanunî oranına kadar 

çıkarmaya yetkilidir.) kurumlar vergisi matrahının tespitinde kurum 

kazancından indirilmesi” 15 durumlarında vergiden muaf tutulmaktadırlar. 

3.2.1.2. Katma Değer Vergisi Kanunu Açısından 

25.10.1984 tarih ve 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 1. 

maddesinde Türkiye'de yapılan hangi işlemlerin katma değer vergisine tabi 

olduğu belirtildiğinden derneklerin tüzel kişilik olarak KDV’den muaf olma 

durumu söz konusu değildir. Kanun kapsamına giren işlemler üzerinden KDV 

ödemektedirler. Şu kadar ki, kamuya yararlı dernekler: 3065 sayılı Katma 

Değer Vergisi Kanununun 17. maddesinin 1 ve 2 numaralı fıkraları 

kapsamına giren teslim ve hizmetleri için katma değer vergisi istisnasından 

faydalanırlar. 16 Fakat kanun bazı istisnalar getirmiştir. Buna göre derneklerin 

yapmış olduğu birtakım ayrıcalıklı işlemlere istisna getirilmiştir. Katma Değer 

Vergisi Kanunu’nun 1. maddesinde Katma Değer Vergisinin Mükellefleri 

belirtilerek “İsteğe bağlı mükellefiyette talepte bulunanların KDV mükellefi 

olabileceği ifade edildiğinden derneklerin KDV mükellefi olabilmeleri söz 

konusudur. 

3.2.1.3. Gelir Vergisi Kanunu Açısından 

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 1. maddesi, bu verginin, gerçek 

kişilerin elde ettikleri kazanç ve iratlardan alınacağını hükme bağlamıştır. 

Aynı yasanın 2. maddesi ise gelir türlerini saymıştır. Bu gelir çeşitleri 

aşağıdadır: – Ticari kazançlar 

- Tarımsal kazançlar 

- Ücretler 

- Serbest meslek kazançları 

- Gayrimenkul sermaye iratları 

- Menkul sermaye iratları 

- Sair kazanç ve iratlar 

15 http://www.dernekler.gov.tr/_Dernekler/Web/Gozlem2.aspx?sayfaNo=16, 24.01.2008 

16 http://www.dernekler.gov.tr/_Dernekler/Web/Gozlem2.aspx?sayfaNo=16, 24.01.2008 

20

STK’lar -vakıflar, dernekler- tüzel kişiliğe sahip olduklarından, yani gerçek 

kişi olmadıklarından, Gelir Vergisi mükellefi değildirler. Genel ilke bu olmakla 

birlikte, adı geçen yasanın bazı hükümleri STK’ları da ilgilendirmektedir. 17 

3.2.2. Derneklere Ait İktisadi İşletmelerin Vergi Yasaları 

Karşısındaki Durumu: 

Dernekler tüzüklerinde belirtilen amaçlarını gerçekleştirmek maksadı 

ile iktisadi işletme kurabilirler. Kurulan bu birimlerin dernekten ayrı bir kişiliği 

bulunmamaktadır. 

3.2.2.1. Kurumlar Vergisi kanunu Açısından: 

13.06.2006 tarih ve 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun birinci 

kısım, birinci bölüm, verginin konusu başlıklı 1’inci maddesinin (ç) fıkrasında 

Dernek veya vakıflara ait iktisadî işletmelerin kurumlar vergisi mükellefi 

olduğu ifade edilmiştir. 

Kurumlar Vergisi Kanunu’nun genel gerekçesinde dernek ve vakıfların 

iktisadi işletmelerinin vergilendirilmesinin nedeni aşağıdaki şekilde 

açıklanmıştır. 

“Cemiyet ve tesislere (vakıflara) ait iktisadi işletmelerin vergiye tabi 

tutulmaları, kendiliğinden anlaşılacağı üzere bir prensip icabıdır. Mütekamil 

vergi sistemlerinde değil yalnız cemiyet ve tesislere bağlı olan iktisadi 

işletmeler, hatta doğrudan doğruya cemiyet ve tesislerin kendileri de vergiye 

tabi bulunurlar. Bizde verginin doğrudan doğruya cemiyet ve tesislere kadar 

teşmili şimdilik muvafık görülmese de; bunlara bağlı iktisadi işletmelerin 

teklifinde tereddüt edilemeyeceği aşikardır. Doğrudan doğruya devlet 

müesseseleri vergiye tabi tutulurken, cemiyetlere ait işletmelerin vergi dışı 

bırakılmaları elbette mümkün olamaz. İktisadi amme teşekküllerinin 

vergilendirilmesini icap ettiren sebepler, bahusus hesap tutma ve hesap 

verme sebepleri, aynen ve hatta fazlasıyla cemiyet ve tesislerin işletmeleri 

hakkında da varittir.” 

17 KONCA, Metin; Sivil Toplum Kuruluşları İçin Muhasebe, Finansman ve Vergi Uygulamalarına 

Giriş İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları 147 STK Çalışmaları Eğitim Kitapları 4 ISBN 975- 

617671-7 1. Baskı İstanbul, Ekim 2006, Sf. 79 

21

Görüldüğü üzere, dernek ve vakıfların iktisadi işletmelerinin 

vergilendirilmesinin nedeni gerekçede açıklandığı üzere “ekonomideki 

rekabet eşitliğini sağlamak” şeklinde özetlenebilir. 18 

Diğer taraftan “aynı vergilendirme döneminde birden fazla veya birden 

fazla vergilendirme döneminde periyodik olarak, ticari bir organizasyon 

çerçevesinde çay, yemek, tiyatro, kermes, konser gibi faaliyetlerin 

düzenlenmesi ve bu faaliyetlerden dolayı gelir elde edilmesi nedeniyle 

oluşacak olan iktisadi işletme için kurumlar vergisi mükellefiyetinin tesis 

edilmesi gerekecektir. 

Yapılan işlemlerin ticari mahiyet arz etmemesi durumunda, devamlı bir 

ekonomik faaliyet söz konusu olmayacaktır. 

Örneğin, bir derneğin üç yıl önce satın aldığı nakil vasıtalarından aynı 

yıl içinde bir veya bir kaçını elden çıkartması halinde, devamlı surette yapılan 

bir iktisadi faaliyetten bahsedilemeyecektir. 

Faaliyetin dönemsel veya mevsimlik olması (havuz ve plaj işletmeciliği 

gibi), işin niteliği nedeniyle faaliyetin devamlılığına engel teşkil etmemektedir. 

Bütün bu koşulları taşıyan iktisadi işletmelerin sermaye şirketi veya 

kooperatif şeklinde kurulmamaları da şarttır. Aksi halde, dernek veya vakfa 

ait iktisadi işletme olarak değil, sermaye şirketi ya da kooperatif olarak 

müstakilen vergiye tabi tutulurlar. 

Anılan şartları taşıyan dernek veya vakıfların iktisadi işletmeleri; 

- Kazanç gayesi güdüp gütmediklerine, 

- Faaliyetin, kanunla verilmiş görevler arasında bulunup 

bulunmamasına, 

-Tüzel kişiliğe sahip olup olmamalarına, 

-Bağımsız muhasebelerinin bulunup bulunmamasına, 

-Kendilerine tahsis edilmiş sermaye veya iş yerlerinin olup olmadığına 

bakılmaksızın vergiye tabi tutulurlar. 

Diğer taraftan, 

18 

AKIL, Mustafa; dernek ve Vakıfların İktisadi İşletmelerinden Elde Ettikleri Kârlar GVK’nın 75. 

Maddesi Uyarınca Kâr Payı mıdır?; 

http://www.yaklasim.com/mevzuat/dergi/makaleler/2004064588.htm, 2007 

22

-Satılan mal veya hizmete ait bedelin sadece maliyeti karşılayacak 

kadar olması, 

- Kâr edilmemesi, 

- Kârın kuruluş amaçlarına tahsis edilmesi 

bunların iktisadi işletme olma vasfını değiştirmeyecektir. 

Kazanç sağlama amacı olmasa dahi Derneğin konusunun ve 

faaliyetinin, her türlü mal ve hizmet satışı ya da bunlara benzer şekillerde 

olması ve devamlı surette yapılması durumlarında da dernek veya vakıflara 

ait iktisadi işletme oluştuğu kabul edilecektir. 

İktisadi İşletmenin tanımı içinde yer alan ve devamlı olarak yapılan 

ticari, sınai veya zirai faaliyetten söz edebilmek için bu İşletmenin tedavül 

ekonomisine katılması, başka bir ifadeyle işletmede üretilen veya alınan 

malların veya verilen hizmetin bir bedel karşılığı satılmış olması gerekir. Aksi 

halde diğer unsurlar var olsa dahi bir iktisadi İşletmenin varlığından söz 

edilemez. 

Buna göre dernek veya vakıfların eğitim ve sağlık gibi bir takım 

hizmetleri bir bedel karşılığı olmaksızın yerine getirmeleri halinde, bu 

faaliyetler dernek veya vakfa bağlı iktisadi işletme olarak 

nitelendirilmeyecektir. Ancak, sözü edilen hizmetlerin yerine getirilmesi için 

yapılan masrafların hizmet verilenlerden tahsil edilmesi veya bu kişilerden 

veya ailelerinden bağış adı altında bir bedel alınması durumunda, bu 

faaliyetler, dernek veya vakfa ait iktisadi işletme olarak kabul edilecek ve 

kurumlar vergisine tabi olacaktır. 

Dernek veya vakıflara ait veya bağlı olarak faaliyet gösteren ve tüzel 

kişiliği bulunan iktisadi işletmelerce elde edilen kazançlar üzerinden tarh 

edilecek kurumlar vergisinin muhatabı anılan iktisadi işletmelerdir. Ancak, bu 

işletmelerin ayrı bir tüzel kişiliklerinin olmaması halinde tarhiyatın muhatabı 

iktisadi İşletmenin ait veya bağlı olduğu dernek veya vakıf olacaktır. 

Bazı dernekler, Dernekler Kanunu dışında özel kanunlarla da 

kurulabilmektedir. Hangi şekilde kurulursa kurulsun yukarıda nitelikleri 

açıklanan derneklere ait veya bağlı iktisadi işletmeler, Kurumlar Vergisi 

Kanunu ile 1/1/2007 tarihinden önce yürürlüğe giren özel kanunlarda yer alan 

23

hükümler çerçevesinde kurumlar vergisinden muaf tutulmadığı sürece 

kurumlar vergisinin mükellefidir. 

Ayrıca, derneklerin kamuya yararlı derneklerden sayılması veya 

vakıflara Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınmış olması, bunlara bağlı 

iktisadi işletmelerin vergilendirilmesine engel teşkil etmemektedir. 

Yabancı dernek veya vakıflara ait olup da sermaye şirketleri ve 

kooperatifler haricinde kalan iktisadi işletmelerin vergilendirilmesinde de 

yukarıda yapılan açıklamalar geçerli olacaktır.” 19 

3.2.2.2. Katma Değer Vergisi Kanunu Açısından 

Konunun geneli itibari ile derneklere ait iktisadi işletmelere ilişkin 

31.03.2005 tarihli Dernekler Yönetmeliğine göre ticari işletmesi bulunan 

dernekler, ticari işletmeleri için, ayrıca Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre 

defter tutarlar 20 denilmektedir. Bu maddeden de anlaşılacağı üzere 

derneklere ait iktisadi işletmeler tamamen ticari mahiyette, ticari kanunlar 

çerçevesinde işlemlerini yürüten birimlerdir. KDV Kanunu’nda da derneklerin 

ticari işletmelerine, genel esası itibari ile yaptıkları özellik arz eden bir takım 

işlemler haricinde, bir istisna getirilmemiştir. 

3.2.2.3. İktisadi İşletmeden Elde Edilen Karın Niteliği Açısından 

Dernekler; amaçlarını gerçekleştirebilmek için ticari işletme 

işletebilmektedirler. Bu ticari işletmelerin hesap dönemi içinde elde ettikleri 

karların kurumlar vergisine tabi olduğuna daha önce değinilmişti. İktisadi 

işletmelerin elde ettikleri bu kara terettüp eden kurumlar vergisinden sonra 

arta kalan miktarın işletme hesaplarında tutulması veya İşletmenin oto 

finansmanında kullanılması durumunda vergi yasalarımıza göre bu tutara 

terettüp eden başka bir vergi bulunmamaktadır yani ayrıca gelir vergisi 

stopajı uygulanması söz konusu değildir. Fakat İktisadi İşletmeler üzerinden 

elde edilen dönem karının dernek hesaplarına aktarılması durumunda; vergi 

yasaları açısından uygulamada problem yaşanmaktadır. Durum; derneğe ait 

19 Maliye Bakanlığı, 03.04.2007 tarihli Kurumlar Vergisi Genel Tebliği (Seri No: 1) madde 2/4 

20 Bkz. Dernekler Yönetmeliği Md. 31 

24

iktisadi İşletmenin dernekten ayrı bir kişiliği bulunmaması nedeni ile dernek 

hesaplarında içsel bir fon aktarımı olarak değerlendirilebildiği gibi, kar 

dağıtımı olarak da değerlendirilebilmektedir. Konu üzerine bir derneğin 

Maliye Bakanlığı’ ndan yazılı bilgi talebi üzerine verilen cevabi yazıda “… tam 

mükellef kurumlar tarafından gelir ve kurumlar vergisi mükellefi olmayanlara 

dağıtılan kar payları üzerinden Gelir Vergisi Kanunu’nun 94’ üncü 

maddesinin 6/b-i bendi uyarınca tevkifat yapılması gerekmektedir.” 

Denilmektedir. 21 Bu açıklamadan da anlaşılacağı üzere derneklerin iktisadi 

işletmelerinden elde edilen karların derneğe aktarımı esnasında tevkifata tabi 

tutulması gerekmektedir. “Kar dağıtımına karar verilebilmesi için en önemli 

unsur işletmede safi karın sağlanmış olmasıdır. Bu, muhasebe ilkelerine göre 

hesaplanmış dönem net karına tekabül etmektedir. Bu durumda dönem karı 

değimi ile ödenmesi zorunlu vergiler ve yasal yükümlülükler dikkate alınarak 

bulunacak tutar safi karı verecektir. Ancak “dağıtılabilir kara” ulaşmak için 

geçmiş yıl zararları ile ayrılması zorunlu yedek akçeleri net kardan indirmek 

gereklidir.bununla birlikte dönem faaliyeti zararla sonuçlanmış ise geçmiş yıl 

karları, olağanüstü yedekler, kar dağıtımı için ayrılmış yedeklerle dönem 

zararının kapatılması sonucu aktarılan tutarın bulunması şarttır.” 22 

4. Derneklerin Kayıt Tutma Zorunluluğu ile Derneklerce Tutulması 

Zorunlu Olan Defterler ve Uygulanacak Esaslar 

4.1. Derneklerin Kayıt Tutma Zorunluluğu 

Dernekler her ne kadar kazanç paylaşma veya kar amacı gütmeseler 

de kaynak kullanan ve kaynak kullanılmasını bütçelemek durumunda olan 

örgütlerdir. Varlık ve kaynaklarında ki değişimleri belirli bir muhasebe 

sistematiği dâhilinde kayıtlamak durumundadırlar. 

Kanun koyucu; 4.11.2004 tarih ve 5253 sayılı Dernekler Kanunu “Gelir 

ve giderlerde usul ile dernek defterleri” başlıklı onbirinci maddesinde; 

21 T.C. Gelir İdaresi Başkanlığı, Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı Mükellef Hizmetleri Gelir 

Vergileri Grup Müdürlüğü,28.01.2008 tarih ve B.07.1.GİB.4.06.16.01/2008-GVK-94-7/679 

sayılı yazı. 

22 PEHLİVAN,Yafes; Kurumlarda Kar Dağıtımına Bağlı Tevkifat Uygulaması; Maliye Postası 

Dergisi, 15.03.2005; sf. 71 

25

“Dernekler tarafından tutulacak defter ve kayıtlar ile ilgili usul ve esaslar 

yönetmelikte düzenlenir. Bu defterlerin dernekler biriminden ya da noterden 

onaylı olması zorunludur.” şeklinde bir düzenlemeye giderek defter tutmaya 

ilişkin esasların düzenlenmesini yönetmeliğe bırakmıştır. Anılan bu 

düzenleme İçişleri Bakanlığı tarafından çıkarılan 31.03.2005 tarihli, 25772 

sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren (96 ncı madde 1.1.2006 

tarihinde yürürlüğe girmiştir) Dernekler yönetmeliği altıncı bölüm 31-41’inci 

maddelerde dernekler tarafından tutulacak defter ve kayıtlara ilişkin 

düzenlemeler yer almıştır. 

Dernekler esas itibari ile işletme hesabı esasına göre defter tutarlar, 

bilanço usulü bunun istisnasını oluşturur. Yıllık brüt gelirleri 2005 yılı için 500 

Bin YTL’ yi aşan dernekler takip eden hesap döneminden başlayarak bilânço 

esasına göre defter tutarlar. 23 Bu tutar; “her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak 

Vergi Usul Kanunu uyarınca Maliye Bakanlığınca belirlenen yeniden 

değerleme oranında arttırılmak suretiyle uygulanır.” 24 01/01/2008- 

31/12/2008 Tarihleri Arasında Uygulanacak Miktar 634.433 (YTL)’dir. (2005 

yılı için yeniden değerleme oranı %9,8; 2006 yılı için ise %7,8 dir. Bu 

durumda bilanço usulüne geçiş limiti 2006 yılında 549.000 YTL, 2007 yılında 

591.000 YTL olacaktır.) 25 

İşletme hesabı esasına göre defter tutan dernekler, belirtilen hadde 

bağlı kalmaksızın yönetim kurulu kararı ile bilânço esasına göre defter 

tutabilirler. Bilanço esasına geçen dernekler, üst üste iki hesap döneminde 

yukarıda belirtilen haddin altına düşerlerse, takip eden yıldan itibaren işletme 

hesabı esasına dönebilirler. Ticari işletmesi bulunan dernekler, ticari 

işletmeleri için, ayrıca Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre defter tutarlar. 26 

Bu maddede sayılan ve derneklerce tutulması zorunlu olan defterlerin 

dernekler biriminden veya noterden onaylı olması zorunludur. 



25 KÜÇÜK, Şaban; Derneklerde İşletme Hesabı Esasına Göre Defter Tutma Usulü, Yaklaşım, Yıl 15, 

Sayı 178, Ekim 2007, Sf. 46 


26

4.2. Derneklerin Tutmak Zorunda Olduğu Defterler ve 

Uygulanacak Esaslar 

“2908 sayılı Dernekler Kanunu tutulması zorunlu defterleri kanun 

maddesinde tek tek sayarak zikrederken Yeni Dernekler Kanunu tutulacak 

defterler ile ilgili düzenlemeyi “Dernekler tarafından tutulacak defter ve 

kayıtlar ile ilgili usul ve esaslar yönetmelikte düzenlenir. Bu defterlerin 

dernekler biriminden ya da noterden onaylı olması zorunludur.” diyerek 

yönetmeliğe bırakmıştır. Bununla günün koşullarına daha uygun 

düzenlemelerin yapılmasını öngörmüştür. Dernekler Yönetmeliği ise bu 

konuda eski kanun hükümlerini aratmayarak eski kanunda bulunan ve 

zikredilen bütün defterleri yeniden ihdas etmiştir. Bir yenilik olarak Vergi Usul 

Kanunu hükümlerine paralel olarak işletme ve bilanço usulüne göre iki 

esasta defter tutulmasına cevaz vermiştir. İşletme usulünde eski kanunda 

gelir gider defteri yerine işletme defteri, bütçe kesin hesap ve bilanço defteri 

yerine de önceleri envanter defteri ikame edilmiş ise de sonradan 

kaldırılmıştır. Diğer defterler aynen konurken bilanço usulünde işletme defteri 

yerine yevmiye, büyük defter ve envanter defteri getirilmiş, demirbaş defteri 

ise istenmemiştir.” 27 

Derneklerin Tutmak zorunda olduğu defterler Dernekler 

Yönetmeliğinin 32’ nci maddesinde tek tek belirtildikten sonra “maddede 

sayılan ve derneklerce tutulması zorunlu olan defterlerin dernekler biriminden 

veya noterden onaylı olması zorunludur.” denilmiştir. 

4.2.1. İşletme Hesabı Esasına Göre Tutulması Zorunlu Defterler 

Dernekler Kanunu 32’ nci madde ye göre; İşletme hesabı esasında 

tutulacak defterler ve uyulacak esaslar şu şekildedir: 

1- Yönetim Kurulu kararlarının tarih ve numara sırasıyla yazılacağı 

“Karar Defteri”. 

Yönetim Kurulu kararları karar defterine yazılır ve kararların altı 

toplantıya katılan üyelerce imzalanır. 

27 BALCIOĞLU, İbrahim; Dernekler Kanunu ve Tutulması Zorunlu Defterler; 

http://www.muhasebenet.net/makale_ibrahimbalcioglu_dernekler%20kanunu%20ve%20tutulmasi%2 

0zorunlu%20defterler.html; 02.01.2008 

27

2- Derneğe üye olarak girenlerin kimlik bilgileri, derneğe giriş ve çıkış 

tarihlerinin işlendiği “Üye Kayıt Defteri”. 

Üyelerin ödedikleri giriş ve yıllık aidat miktarları bu deftere işlenebilir. 

3- Gelen ve giden evrakların, tarih ve sıra numarası ile kaydedilir 

“Evrak Kayıt Defteri”. 

Derneklerce; gelen evrakın asılları ve giden evrakın kopyaları 

dosyalanır. Elektronik posta yoluyla gelen veya giden evraklar çıktısı alınmak 

suretiyle saklanır. 

4- Derneğe ait demirbaşların edinme tarihi ve şekli ile kullanıldıkları 

veya verildikleri yerler ve kullanım sürelerini dolduranların kayıttan 

düşürülmesi gibi işlemlerin kaydının tutulduğu “Demirbaş Defteri”. 

5- Dernek adına alınan gelirlerin ve yapılan giderlerin açık ve düzenli 

olarak işlendiği “İşletme Hesabı Defteri”. 

6- Alındı belgelerinin seri ve sıra numaraları, bu belgeleri alan ve iade 

edelerin adı, soyadı ve imzaları ile aldıkları ve iade ettikleri tarihlerin işlendiği 

“Alındı Belgesi Kayıt Defteri”. 

İşletme hesabı esasına göre kayıt tutan dernekler yıl sonlarında (31 

Aralık) ekte yer alan işletme hesabı tablosu düzenler. İşletme hesabı 

tablosunun sol tarafına giderler, mevcutlar alacaklar ve önceki dönemden 

devreden borçlar; sağ tarafına ise gelirler borçlar ve önceki dönemden 

devreden gelirler kaydedilir. 28 

4.2.2. Bilanço Esasına Göre Tutulması Zorunlu Defterler 

1- Yönetim Kurulu kararlarının tarih ve numara sırasıyla yazılacağı 

“Karar Defteri”. 

Yönetim Kurulu kararları karar defterine yazılır ve kararların altı 

toplantıya katılan üyelerce imzalanır. 

2- Derneğe üye olarak girenlerin kimlik bilgileri, derneğe giriş ve çıkış 

tarihlerinin işlendiği “Üye Kayıt Defteri”. 

Üyelerin ödedikleri giriş ve yıllık aidat miktarları bu deftere işlenebilir. 

28 KÜÇÜK, Şaban; 5253 Sayılı Dernekler Kanununa Göre Derneklerin Tutması gereken Defterler; 

Vergici ve Muhasebeciyle Diyalog Dergisi; sayı 206; Sf. 49, Haziran 2005 

28

3- Gelen ve giden evrakların, tarih ve sıra numarası ile kaydedilir 

“Evrak Kayıt Defteri”. 

Derneklerce; gelen evrakın asılları ve giden evrakın kopyaları dosyalanır. 

elektronik posta yoluyla gelen veya giden evraklar çıktısı alınmak suretiyle 

saklanır. 

4- Alındı belgelerinin seri ve sıra numaraları, bu belgeleri alan ve iade 

edenlerin adı, soyadı ve imzaları ile aldıkları ve iade ettikleri tarihlerin 

işlendiği “Alındı Belgesi Kayıt Defteri”. 

5) Tutulma usulü ile kayıt şekli Vergi Usul Kanunu ile bu Kanununun 

Maliye Bakanlığına verdiği yetkiye istinaden yayımlanan Muhasebe Sistemi 

Uygulama Genel Tebliğleri esaslarına göre yapılan “Yevmiye Defteri, Büyük 

Defter ve Envanter Defteri” 

4.3. Kayıt Usulü: 

Dernekler Yönetmeliği’ne göre; derneklerin tutacağı defter ve 

kayıtların Türkçe olması ve defterlerin mürekkepli kalemle yazılması zorunlu 

kılınmıştır. Fakat defterlerin bilgisayar ortamında tutulmasında bir sakınca 

yoktur. 

Form veya sürekli form şeklinde tutulacak defterler, kullanılmaya 

başlanmadan önce her bir sayfasına numara verilerek ve onaylatılarak 

kullanılabilir. Onaylı sayfalar kullanıldıktan sonra defter haline getirilerek 

muhafaza edilir. Yevmiye defteri maddelerinde yapılan yanlışlar ancak 

muhasebe kurallarına göre düzeltilebilir. Diğer defter ve kayıtlara rakam ve 

yazılar yanlış yazıldığı takdirde düzeltmeler ancak yanlış rakam ve yazı 

okunacak şekilde çizilmek, üst veya yan tarafına veya ilgili bulunduğu 

hesaba doğrusu yazılmak suretiyle yapılabilir. Yanlış rakam ve yazının 

çizilmesi halinde, bu rakam ve yazıyı çizen tarafından paraflanır. Defterlere 

geçirilen bir kayıt; kazımak, çizmek veya silmek suretiyle okunamaz hale 

getirilemez. Karar defterinin sayfa sonunda imza için bırakılan bölümü hariç 

defterlerin satırları, çizilmeksizin boş bırakılamaz ve atlanamaz. Ciltli 

defterlerde, defter sayfaları ciltten koparılamaz. Tasdikli form veya sürekli 

29

form yapraklarının sırası bozulamaz ve bunlar yırtılamaz. Derneklere ait 

belgeler, kaydedildikleri defterdeki kayıt sırasına uygun olarak 

numaralandırılır ve dosyalanarak saklanır. 29 

kayıtları; 

4.4. Kayıt Zamanı: 

İşlemler, defterlere günlük olarak kaydedilir. Ancak, gelir ve gider 

a)İşlemlerin, işin hacmine ve gereklerine uygun olarak muhasebe 

düzeni ve güvenliğini bozmayacak bir süre içinde kaydedilmesi şarttır. Bu 

gibi kayıtlar on günden fazla geciktirilmez. 

b)Kayıtlarını devamlı olarak muhasebe fişleri ve bordro gibi yetkili 

amirlerin imza ve parafını taşıyan belgelere dayanarak tutan derneklerde, 

işlemlerin bunlara kaydedilmesi, deftere işlenmesi hükmündedir. Ancak bu 

kayıtlar, işlemlerin esas defterlere kırkbeş günden daha geç intikal 

ettirilmesine imkân vermez. Dernek defterlerinin denetim amacıyla istenmesi 

halinde, kırkbeş günlük sürenin dolması beklenmeden kayıtların işlenmesi 

zorunludur. 30 

4.5. Hesap Dönemi: 

Derneklerde hesap dönemi bir takvim yılıdır. Hesap dönemi 1 Ocakta 

başlar ve 31 Aralıkta sona erer. Yeni kurulan derneklerde hesap dönemi 

kuruluş tarihinde başlar ve 31 Aralıkta sona erer. 31 

4.6. Defterlerin Tasdiki: 

Bu Yönetmelikte yazılı defterleri kullanacak dernekler, bunları 

kullanmaya başlamadan önce il dernekler müdürlüğüne veya notere tasdik 

ettirirler. Bu defterlerin kullanılmasına sayfaları bitene kadar devam edilir ve 

defterlerin ara tasdiki yapılmaz. Ancak, bilanço esasına göre tutulan defterler 

ile form veya sürekli form yapraklı defterlerin, kullanılacağı yıldan önce gelen 

son ayda, her yıl yeniden tasdik ettirilmesi zorunludur. 




30

Derneğin adı, kütük numarası, yerleşim yeri, defterin türü, defterin kaç 

sayfadan ibaret olduğu, tasdik tarihi, tasdik numarası, tasdiki yapan makamın 

resmi mühür ve imzasını içeren tasdik şerhleri defterin ilk sayfasına yazılır 

veya (EK- 11)'de belirtilen Tasdik Şerhi Formu doldurulup defterin ilk 

sayfasına yapıştırılarak köşeleri tasdiki yapan makam tarafından mühürlenir. 

Defterin son sayfası, defterin kaç sayfadan ibaret olduğu, tasdik tarihi ve 

numarası belirtilerek tasdik makamı tarafından mühürlenir ve imzalanır. 

Defterlerin her sayfası sıra numarasıyla teselsül edip etmediği kontrol 

edilerek mühürlenir. 32 

5. Dernek İşlemlerinin Muhasebe Kayıtlarına Alınmasında Usul: 

Muhasebe, bilindiği gibi bir bilim dalı ve uzmanlık alanıdır. 

Muhasebenin temel işlevi, özellikle kâr amaçlı iktisadi ve ticari kuruluşların 

mali faaliyetlerinin mevzuat çerçevesinde belirli bir sistematik dahilinde 

kaydının tutulması, dönem sonu itibari ile oluşan durumun ve elde edilen 

verilerin değerlendirilip birtakım tablolar vasıtası ile Derneğin mali 

sonuçlarının izlenmesine ve yönetsel kararların alınmasına esas 

oluşturmaktır. 

“Muhasebenin temel ilkelerinin, hesap planının, kayıt düzeninin, bilanço 

ve kâr/zarar cetvelinin düzenlemesine ilişkin kuralların ele alındığı genel 

muhasebe, kendi içinde şirketler muhasebesi, maliyet muhasebesi, enflasyon 

muhasebesi gibi özel uzmanlık alanlarına ayrılmaktadır. 

Muhasebe sistemi tektir. Sistem oluşturulurken kâr amacı güden 

kuruluşlar-kâr amacı gütmeyen kuruluşlar ayrımı yapılmamıştır. Kâr amaçlı ticari 

Firmalarda da, kâr amacı gütmeyen STK’larda da -dernek ve vakıflar başta 

olmak üzere- ilke olarak aynı sistem uygulanmaktadır. Ticari kuruluşlarla 

STK’ların ilgi ve faaliyet alanları farklı olduğundan, sistemin özü aynı kalmak 

koşuluyla, özellikle hesap planında bazı özel uyarlamalar yapılmaktadır. 

Muhasebe, bilindiği gibi bir bilim dalı ve uzmanlık alanıdır. Muhasebenin 

temel işlevi, özellikle kâr amaçlı iktisadi ve ticari kuruluşların mali faaliyetlerinin 


31

elirli ilkelere ve normlara bağlı olarak kaydının tutulması, bu şekilde oluşan 

verilerin çeşitli tablolar sistematiği içinde değerlendirilmesiyle, Derneğin mali 


oluşturulmasıdır. 

Muhasebenin temel ilkelerinin, hesap planının, kayıt düzeninin, bilanço ve 

kâr/zarar cetvelinin düzenlemesine ilişkin kuralların ele alındığı genel muhasebe, 

kendi içinde şirketler muhasebesi, maliyet muhasebesi, enflasyon muhasebesi 

gibi özel uzmanlık alanlarına ayrılmaktadır. 

Muhasebe sistemi tektir. Sistem oluşturulurken kâr amacı güden 

kuruluşlar-kâr amacı gütmeyen kuruluşlar ayrımı yapılmamıştır. Kâr amaçlı ticari 

Firmalarda da, kâr amacı gütmeyen STK’larda da -dernek ve vakıflar başta 

olmak üzere- ilke olarak aynı sistem uygulanmaktadır. Ticari kuruluşlarla 

STK’ların ilgi ve faaliyet alanları farklı olduğundan, sistemin özü aynı kalmak 

koşuluyla, özellikle hesap planında bazı özel uyarlamalar yapılmaktadır. 

Muhasebe, bilindiği gibi bir bilim dalı ve uzmanlık alanıdır. Muhasebenin 

temel işlevi, özellikle kâr amaçlı iktisadi ve ticari kuruluşların mali faaliyetlerinin 

belirli ilkelere ve normlara bağlı olarak kaydının tutulması, bu şekilde oluşan 

verilerin çeşitli tablolar sistematiği içinde değerlendirilmesiyle, Derneğin mali 


oluşturulmasıdır. 

Muhasebenin temel ilkelerinin, hesap planının, kayıt düzeninin, bilanço ve 

kâr/zarar cetvelinin düzenlemesine ilişkin kuralların ele alındığı genel muhasebe, 

kendi içinde şirketler muhasebesi, maliyet muhasebesi, enflasyon muhasebesi 

gibi özel uzmanlık alanlarına ayrılmaktadır. Muhasebe sistemi tektir. Sistem 

oluşturulurken kâr amacı güden kuruluşlar-kâr amacı gütmeyen kuruluşlar 

ayrımı yapılmamıştır. Kâr amaçlı ticari Firmalarda da, kâr amacı gütmeyen 

STK’larda da -dernek ve vakıflar başta olmak üzere- ilke olarak aynı sistem 

uygulanmaktadır. Ticari kuruluşlarla STK’ların ilgi ve faaliyet alanları farklı 

32

olduğundan, sistemin özü aynı kalmak koşuluyla, özellikle hesap planında bazı 

özel uyarlamalar yapılmaktadır.” 33 

1. Muhasebe Nedir? 

II. BÖLÜM 

TEKDÜZEN MUHASEBE SİSTEMİ 

Karşılıklı hesap görme, hesap işleriyle uğraşma, hesapların bütünü, 

Hesap işlerinin yürütüldüğü yer, olarak bilinen muhasebe kelimesi dilimize 

Arapçadan girmiş olup, hesap, aritmetik anlamına gelen “hisab” kelimesinden 

türemiştir. 34 

“Muhasebe bir örgütün kaynaklarının oluşumunu, bu kaynakların 

kullanılma biçimini, örgütün işlemleri sonucunda bu kaynaklarda meydana 

gelen artış veya azalışları ve örgütün finansal açıdan durumunu açıklayan 

bilgileri üreten ve bunları ilgili kişi ve kuruluşlara ileten bir “bilgi sistemi”dir. 

Muhasebe uygulaması, kar amaçlı örgütler yanında kar amacı 

gütmemesine karşın, kaynak kullanan ve kaynak kullanılmasını bütçeleyip 

denetleyen kar amaçsız örgütler için de söz konusudur.” 35 

1.1. Muhasebenin Bölümleri: 

Muhasebe; Genel Muhasebe, Maliyet Muhasebesi ve Yönetim 

Muhasebesi olmak üzere üç bölüme ayrılabilir. Genel Muhasebede bilgiler, 

hiçbir analize ve değişmeye uğratılmaksızın kaydedilir. Maliyet muhasebesi; 

üretimin maliyetini belirler, kontrol aracı olur, planlamaya yardımcı olur. 

Yönetim muhasebesi ise; gerek genel muhasebe gerekse maliyet 

muhasebesinden elde edilen verilerden hareketle, yeni veriler üreterek 

33 KONCA, Metin; Sivil Toplum Kuruluşları İçin Muhasebe, Finansman Ve Vergi Uygulamalarına 

Giriş; İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları 147 Stk Çalışmaları - Eğitim Kitapları 4; Isbn 975-6176- 

71-7; 1. BASKI İSTANBUL, EKİM 2006 

34 http://www.osmanlicaturkce.com/?k=hisab&t=@ , 2007 

35 SEVİLENGÜL, Orhan; Tekdüzen Muhasebe Sistemi ile uyumlu Genel Muhasebe, Geliştirilmiş 10. 

baskı,2001, sf: 9 

33

İşletme yöneticilerinin karar almada gereksinme duydukları sayısal bilgileri 

sağlayan muhasebe bölümüdür. 36 

1.2. Muhasebenin Fonksiyonları: 

Muhasebe fonksiyonları, kar amacı olsun veya olmasın bir Derneğin 

finansal faaliyetleri ile ilgili olacaktır. Muhasebenin 4 temel fonksiyonu 

bulunmaktadır bunlar; kaydetmek, sınıflandırmak, özetlemek, analiz etmek, 

yorumlamak ve raporlamaktır. 37 

Muhasebenin ilk fonksiyonu, finansal bilgileri “kaydetmek” tir. Bu kayıt 

sırasında işlemler oluş tarihlerine göre sıralanır ve ayrıca bir belgeye 

dayanır. bu belgelerin kayıtlarının yapıldığı deftere “yevmiye Defteri (Günlük 

Defter)” denir. İşlemlerin kaydedilmesi sonucu çok sayıda bilgiler yevmiye 

defterinde toplanır. Ancak bu bilgileri anlaşılır ve yararlanılabilir hale getirmek 

için “sınıflandırmak” gerekir. Bu da işlemlerin “Büyük Defter’ e (Defteri Kebir)” 

kaydedilmeleri ile sağlanır. Sınıflandırılan bilgileri kısaltmak ve “özetlemek” 

bu bilgilerden yararlanmada büyük önem arz eder. Bu da finansal tabloların 

hazırlanması ile sağlanır. İşletmelerin dönem sonlarında hazırlayacakları 

finansal tablolar, dönemin tüm işlemleri sonucu ortaya çıkan özet durumları 

ve sonucu gösterirler. 38 

Kaydetmek sınıflandırmak ve özetlemek sonucu ortaya çıkan bilgilerin 

işletme yönetimi için daha yeterli hale gelmesi için özetlenen bilgilerin analizi 

ve analiz sonuçlarının yorumlanması gerekir. ve yorumların da en 

nihayetinde anlaşılır bir dille raporlanması gerekmektedir. 

2. Tekdüzen Muhasebe Sistemi 

Ülkemize son yıllarda muhasebe mesleği ile muhasebe uygulamaları 

konularda önemli gelişmeler kaydedilmiştir. Bu gelişmeler; Maliye Bakanlığı 

tarafından 26.12.1992 tarihinde yayımlanan “Muhasebe Sistemi Uygulama 

Genel Tebliği”; bir diğeri ise Türkiye Muhasebe ve Denetim Standartları 

36 

SEVİLENGÜL, a.g.e. , sf. 19,20,21 

37 

BEKTÖRE, Sabri; SÖZBİLİR, Halim; BANAR, Kerim; Genel Muhasebe, Tekdüzen Hesap Planına 

Göre; 2002, sf. 1 

38 

BEKTÖRE; SÖZBİLİR; BANAR; Age. Sf. 2,3 

34

Kurulu (TMUDESK) 09.02.1994 tarihinde kurulmuş olması ve TMUDESK ile 

birlikte 1.1.1997 tarihinden itibaren Türkiye Muhasebe Standartlarının (TMS) 

yürürlüğe girmiş olmasıdır.Türkiye Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulu 

(TMUDESK) 09.02.1994 tarihinde kurulmuştur. TMUDESK' in amacı, tüm 

ülkede faaliyette bulunan işletmelerin ve diğer kuruluşların finansal 

tablolarının düzenlenmesini esas almak, muhasebe ilkelerinde tekdüzeni 

gerçekleştirmektir. Kurul 14.04.1996 tarihli toplantısında 11 adet standart 

taslağının "Türkiye Muhasebe Standardı" olarak kabulüne oy birliği ile karar 

vermiştir. Bu standartlar 01.01.1997 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir. 39 

Muhasebe standartları ile ilgili çalışmalar süreklilik arz etmekte, gerektiğinde 

güncelleştirilmekte ve yenileri yayımlanmaktadır. 

Muhasebe sistemi uygulama genel tebliği ile yapılan düzenlemenin 

amacı; “bilanço usulünde defter tutan gerçek ve tüzel kişilere ait teşebbüs ve 

işletmelerin faaliyet ve sonuçlarının sağlıklı ve güvenilir bir biçimde 

muhasebeleştirilmesi, mali tablolar aracılığı ile ilgililere sunulan bilgilerin 

tutarlılık ve mukayese edilebilirlik niteliklerini koruyarak gerçek durumu 

yansıtmasının sağlanması ve işletmelerde denetimin kolaylaştırılması” olarak 

ifade edilmiştir. 40 

“Muhasebe standartlarının amacı ise, ülkemizde faaliyette bulunan 

işletmelerin ve diğer kuruluşların mali tablolarının düzenlenmesini esas 

almak, muhasebe ilkelerinde tekdüzeni gerçekleştirmek, meslek 

mensuplarının mali tabloların bağımsız denetimine esas alacakları denetim 

standartlarını belirlemektir. 1994 yılında uygulamaya giren tek düzen hesap 

planı ülkemizdeki muhasebe uygulamalarına belirli bir standart 

kazandırmıştır.Tekdüzen hesap planında tüm işletmelerde maliyet 

hesaplarının 7/A ve 7/B seçeneğine ayrılma zorunluluğunun getirilmesi, 

şüphesiz içinde ticaret, üretim ve hizmet birimlerinin oluştuğu şirket 

topluluklarının Tekdüzen hesap çerçevesine uygun bir genel hesap planında 

39 http://turmob.org.tr/tmudesk/tmudesk.html, 2007 

40 1 Seri Nolu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği, 26/12/1992 

35

toplanma kolaylığını ve konsolide bilanço ve gelir tablolarının oluşturulması 

imkanını verecektir..” 41 

213 sayılı Vergi Usul Kanununun 175 ve mükerrer 257. maddelerinin 

Maliye Bakanlığı’na verdiği yetkiye dayanılarak çıkarılan 26.12.1992 tarihli 1 

Seri No'lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile; 

a) Muhasebenin Temel Kavramları, 

b) Muhasebe Politikalarının Açıklanması, 

c) Mali Tablolar İlkeleri, 

d) Mali Tabloların Düzenlenmesi ve Sunulması 

e) Tekdüzen Hesap Çerçevesi Hesap Planı ve İşleyişi, 

konularında düzenlemeler yapılmış ve bu düzenlemeler Tebliğin ekini 

oluşturmuştur. 

Tekdüzen muhasebe sistemi, genellikle muhasebe bilgilerinin 

tutarlılığını ve güvenilirliğini artırmak için, muhasebe bilgi sisteminin tüm 

yönlerinin sadeleştirilmesini ve bütünleştirilmesini zorunlu kılar. Türkiye’nin 

bugün içinde bulunduğu; ekonomik, siyasi sosyal koşullar ve coğrafi konumu 

nedeni ile farklı boyutlara sahip tüm sosyo-ekonomik faaliyetler içi, uluslar 

arası nitelikte etkin tekdüzen muhasebe sistemi ve yöntemlerini geliştirip 

uygulamaya büyük gereksinimi bulunmaktadır. 42 

2.1. Yapılan Düzenlemenin Kapsamı: 

Yapılan düzenlemenin kapsamına bilanço esasına göre defter tutan 

gerçek ve tüzel kişiler girmektedir, söz konusu teşebbüs ve işletmeler bu 

Tebliğle belirlenen muhasebe usul ve esaslarına uymak zorundadırlar. 

Teşebbüs ve işletmelerin kamu idare ve müesseselerine ait olması hukuki 

yapılarının farklılığı, özel kanunlarının bulunması, vergi muafiyet ve 

istisnalarından yararlanmaları, bu mecburiyetleri yerine getirmelerine engel 

teşkil etmemektedir. 

41 

AVDER, Erdoğan; Muhasebenin Ülkemizdeki Tarihi Gelişimi Ve Tek Düzen Hesap Planı, 

www.muhasebetr.com, 05.12.2006 

42 

ÜSTÜN,Rıfat; Tekdüzen Muhasebe Sistemi ve Ekonomik Kalkınma İlişkisi; İstanbul Sanayi Odası 

Dergisi, Yıl 28 sayı 326 Mayıs 1993 sf 29 

36

1 seri nolu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğinin ardından en 

son 28.12.2004 tarihi itibariyle 14 seri nolu tebliğin çıkarılmasıyla birlikte 

toplam 14 adet tebliğ çıkarılarak 1 seri nolu tebliğde düzenlenen Tekdüzen 

Hesap Planındaki aksaklıklar ve eksiklikler giderilmeye çalışılmıştır. 

2.2. Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu 

2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanununa 18.12.1999 tarih ve 4487 

sayılı Kanunla eklenen Ek-1'inci madde uyarınca kurulan ve idari ve mali 

özerkliği bulunan Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu 07.03.2002 tarihinde 

ilk toplantısını yaparak faaliyete geçmiş olup, buna ilişkin kararı 14.04.2002 

tarih ve 24726 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır. 

Kurul; finansal tabloların gerçek durumu yansıtan, güvenilir, 

karşılaştırılabilir, ihtiyaca uygun, anlaşılabilir ve tutarlı olmaları için ulusal 

muhasebe ilkelerinin gelişmesi ve benimsenmesini sağlamak ve kamu yararı 

elde edilmesine yönelik bir biçimde uygulanacak olan ulusal muhasebe 

standartlarını saptamak ve yayımlamak amaçlarıyla kurulmuştur. Kurul; 

Kanunla kurulmuş, idari ve mali özerkliğe sahip kamu tüzel kişisidir. Kurul, 

Başbakanlığın ilgili kuruluşudur. 43 

Muhasebe standartları tekdüzen muhasebe sistemi ve hesap planı 

anlayışını aşan bir uygulama olup, “tekdüzen” bir hesap planı ve finansal 

tablo formatı standartların ruhuna aykırıdır… çoğu işletme tarafından 

kullanılmayacak birçok hesap ve grubun açılacak olması, hesap planının 

tıkanmasına yol açabilecektir. Diğer taraftan muhasebe programlarının, 

raporlamada sağladığı kolaylıklar ve klasik bir hesap planına ihtiyaç 

duymaması da göz önünde bulundurulmalıdır. 44 

2.3. Bilanço ve İşletme Hesabı Esası Kavramları 

Gerçek usulde ticari kazanç, bilanço veya işletme hesabı esaslarına 

göre tespit edilir. Bilanço esası birinci sınıf tüccarlar, işletme hesabı esası ise 

ikinci sınıf tüccarlar içindir. Birinci ve ikinci sınıf tüccar sınıfları (VUK) md 177 

43 T.M.S.K. Çalışmalarına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik md. 5-6 

44 KARAPINAR, Aydın; Türkiye Muhasebe/Finansal Raporlama Standartları ve Tekdüzen Muhasebe 

Sistemi; Yaklaşım, yıl 15, sayı 173, Mayıs 2007, Sf.44 

37

deki esaslara göre tespit edilir. 45 1 Seri Nolu M.S.U.G.T ile Yapılan 

düzenlemenin kapsamına bilanço esasına göre defter tutan gerçek ve tüzel 

kişiler girdiğinden çalışmamızda işletme hesabı esası üzerinde 

durulmamıştır. Şu kadar ki 1 seri nolu M.S.U.G.T’ de belirtildiği üzere; 

“İşletme hesabı esasına göre defter tutan işletmeler sadece, tebliğde 

belirlenen "Muhasebenin Temel Kavramları"na uymakla yükümlüdürler. 

Muhasebe Usul ve Esaslarının "Mali Tabloların Düzenlenmesi ve 

Sunulması"na ilişkin bölümünün "Temel Mali Tablolar" ‘la ilgili kısmına 

uymakla yükümlü işletmeler ise bilanço esasında defter tutan ve aktif toplamı 

5 milyar lira ile ticari faaliyet işlem hacmi 10 milyar lirayı arka arkaya iki yıl 

aşmayan; 

-Ferdi işletmeler, 

- Adi ortaklıklar, 

- Kollektif şirketler. 

- Adi komandit şirketlerdir. 

Bu işletmelerin temel mali tabloların yanı sıra diğer mali tabloların 

düzenlenmesi ve sunulmasına ilişkin usul ve esaslara uymaları ihtiyaridir. 

Belirtilen bu hadlere ilişkin olarak Maliye bakanlığınca gerçekleştirilen 

güncellemeler 26.12.2007 tarih ve 26738 sayılı resmi gazete ile 

yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. 378 Sıra Nolu Bu Vergi Usul Kanunu Genel 

Tebliğine göre hadler aşağıdaki gibidir: 

MADDE 177 Bilanço hesabı esasına göre defter tutma hadleri 2008 Yılında 

1- Yıllık; 

- Alış tutarı 

- Satış tutarı 

2- Yıllık gayrisafi iş hasılatı 

3- İş hasılatının beş katı ile yıllık satış tutarının toplamı 

Uygulanacak 

Miktar (YTL) 

107.000.- 

150.000.- 

60.000.- 

107.000.- 

45 http://www.legalisplatform.net/ozel_dosyalar/Kurumlar%20Vergisi%20Rehberi.pdf, 17.11.2007 

38

Dernekler Yönetmeliğinin 31 ‘inci Maddesinde “…Ticari işletmesi 

bulunan dernekler, ticari işletmeleri için, ayrıca Vergi Usul Kanunu 

hükümlerine göre defter tutarlar.” Denilmektedir. Bu durumda; belirtilen 

hadler altında kalan dernek ve dernek iktisadi işletmeleri; temel mali 

tabloların yanı sıra diğer mali tabloların düzenlenmesi ve sunulmasına ilişkin 

usul ve esaslara uymakta ihtiyari hareket edebilmektedirler. 

2.3.1. VUK’ a Göre Bilanço Esasında defterler 

(VUK) md. 182’e göre Bilanço esasında Yevmiye defteri; Defterikebir; 

Envanter defteri (Mevcudat ve muvazene defteri) olmak üzere üç adet 

defterin tutulması zorunludur. 

2.3.1.1. Yevmiye Defteri 

Yevmiye defteri, kayda geçirilmesi icabeden muamalelerin tarih 

sırasiyle ve Madde halinde tertipli olarak yazıldığı defterdir.Yevmiye defteri 

ciltli ve sahifeleri müteselsil sıra numaralı olur. Mükellefler diledikleri takdirde 

yevmiye defteri ve tutulması zorunlu diğer defterlerini müteharrik yapraklı 

olarak kullanabilirler. 46 

2.3.1.2. Defterikebir 

Defterikebir, yevmiye defterine geçirilmiş olan muameleleri buradan 

alarak usulüne göre hesaplara dağıtan ve tasnifli olarak bu hesaplarda 

toplıyan defterdir. 47 

2.3.1.3. Envanter Defteri ve Bilanço Günü 

Envanter defterine işe başlama tarihinde ve mütaakıben her hesap 

döneminin sonunda çıkarılan envanterler ve bilançolar kaydolunur ve bu 

tarihe "bilanço günü" denir. Envanter defteri ciltli ve sayfaları müteselsil sıra 

numaralı olur. 48 

46 Bkz. Vergi Usul Kanunu Md. 183 



39

2. Muhasebenin Temel Kavramları 

Muhasebe veri ve raporlarının muhasebeyle ilgili taraflara aynı 

derecede yarar ve güvenilirlik sağlayabilmesi, bu ve veri ve raporların 

hazırlanmasında “muhasebe kavramları”na uyulmasına bağlıdır. Muhasebe 

kavramları muhasebenin anayasası gibidir ve muhasebe uygulamalarının 

temelini oluşturmaktadır. Muhasebe kavramlarının neler olduğunu 

açıklamadan önce muhasebe kavramlarının oluşturulmasının niçin gerekli 

olduğunu ortaya koymak gerekir. Muhasebe kavramlarının gerekliliği şu 

başlıklar altında ele alınmaktadır: 

• Uygulama standartları belirlenirken muhasebe kavramları esas 

alınacaktır. 

• Ortaya çıkan problemler, belirlenen muhasebe kavramlarına göre 

daha kolaylıkla çözülebilecektir. 

• Muhasebe kavramları, finansal tabloların kullanıcılar tarafından 

anlaşılmasını ve finansal tabloların güvenilirliğini artıracaktır. 

• Muhasebe kavramları, işletmelerin finansal tablolarının 

karşılaştırılabilirliğini artıracaktır. 49 

Muhasebenin temel kavramları şunlardır: 

1. Sosyal Sorumluluk Kavramı, 

2. Kişilik Kavramı, 

3. İşletmenin Sürekliliği Kavramı, 

4. Dönemsellik Kavramı, 

5. Parayla Ölçülme Kavramı, 

6. Maliyet Esası Kavramı, 

7. Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı, 

8. Tutarlılık Kavramı, 

9. Tam Açıklama Kavramı, 

10. İhtiyatlılık Kavramı, 

11. Önemlilik Kavramı, 

49 BEKTÖRE, Sabri; SÖZBİLİR, Halim; BANAR, Kerim; Age. Sf. 19 

40

12. Özün Önceliği Kavramı. 

1 nolu Türkiye Muhasebe standardında (mad:1) bu kavramlardan 

”İşletmenin sürekliliği” ve “tutarlılık” kavramları ile “tahakkuk esası”, “temel 

varsayımlar” olarak nitelenmektedir. Standartlara göre; finansal tablolar 

“temel varsayımlar” a uyulmadan düzenlenmişse bu durum gerekçeleri ile 

birlikte açıklanır. 50 

a. Sosyal Sorumluluk Kavramı : 

Muhasebenin en önemli ilkelerinden birisi olan bu kavram, 

muhasebenin işlevini yerine getirme hususundaki sorumluluğunu belirtmekte 

ve muhasebenin kapsamını, anlamını, yerini ve amacını göstermektedir. 

Sosyal sorumluluk kavramı; muhasebenin organizasyonunda, muhasebe 

uygulamalarının yürütülmesinde ve mali tabloların düzenlenmesi ve 

sunulmasında; belli kişi veya grupların değil, tüm toplumun çıkarlarının 

gözetilmesi ve dolayısıyla bilgi üretiminde gerçeğe uygun, tarafsız ve dürüst 

davranılması gereğini ifade gereğini ifade eder. 

b. Kişilik Kavramı 

Bu kavram; İşletmenin sahip veya sahiplerinden, yöneticilerinden, 

personelinden ve diğer ilgililerden ayrı bir kişiliğe sahip olduğunu ve o 

İşletmenin muhasebe işlemlerinin sadece bu kişilik adına yürütülmesi 

gerektiğini öngörür. 

Kişilik kavramına göre, işletme hukuki bir tüzel kişilik (şahıs veya 

sermaye şirketi) niteliğinde olmasa da muhasebe işlemleri açısından ayrı bir 

kişilik olarak düşünülür. Buna Muhasebe Kişiliği denmektedir. 51 

c-İşletmenin Sürekliliği Kavramı 

Bu kavram, işletmelerin faaliyetlerini bir süreye bağlı olmaksızın 

sürdüreceğini ifade eder. Bu nedenle işletme sahiplerinin ya da 

hissedarlarının yaşam süreleriyle bağlı değildir. İşletmenin sürekliliği kavramı 

maliyet esasının temelini oluşturur. 

50 SEVİLENGÜL, Orhan; Tekdüzen Muhasebe Sistemi ile uyumlu Genel Muhasebe, genişletilmiş 10. 

baskı, Ankara 2000, sf. 22 

51 SEVİLENGÜL; A.g.e. ;sf. 23 

41

Bu kavramın, işletmeler açısından geçerliliğinin bulunmadığı veya 

ortadan kalktığı durumlarda ise, bu husus mali tabloların dipnotlarında 

açıklanır. 

d- Dönemsellik Kavramı 

Dönemsellik kavramı; İşletmenin sürekliliği kavramı uyarınca sınırsız 

kabul edilen ömrünün, belli dönemlere bölünmesi ve her dönemin faaliyet 

sonuçlarının diğer dönemlerden bağımsız olarak saptanmasıdır. Gelir ve 

giderlerin tahakkuk esasına göre muhasebeleştirilmesi, hasılat, gelir ve 

kârların aynı döneme ait maliyet, gider ve zararlarla karşılaştırılması bu 

kavramın gereğidir. 

e- Parayla Ölçülme Kavramı 

Parayla ölçülme kavramı, parayla ölçülebilen iktisadi olay ve işlemlerin 

muhasebeye ortak bir ölçü olarak para birimiyle yansıtılmasını ifade eder. 

Muhasebe işlemleri ulusal para birimine göre yapılır. 

f- Maliyet Esası Kavramı 

Maliyet esası kavramı; para mevcudu, alacaklar ve maliyetinin 

belirlenmesi mümkün veya uygun olmayan diğer kalemler hariç, işletme 

tarafından edinilen varlık ve hizmetlerin muhasebeleştirilmesinde, bunların 

elde edilme maliyetlerinin esas alınması gereğini ifade eder. 

g- Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı 

Bu kavram, muhasebe kayıtlarının gerçek durumu yansıtan ve 

usulüne uygun olarak düzenlenmiş objektif belgelere dayandırılması ve 

muhasebe kayıtlarına esas alınacak yöntemlerin seçilmesinde tarafsız ve ön 

yargısız davranılması gereğini ifade eder. 

İşletmelerde objektif belgeye dayanmayan işlemlerde söz konusudur. 

Ancak, bütün işlemlere ait verilerin güvenilir olması işletmede devamlı 

yapılması gereken iç kontrolla sağlanabilir. Bu kavramın anlamı işletmedeki 

değişiklikleri ve bunların etkilerinin ölçülmesinde, tarafsız ve yetkili bir 

uzmanla aynı sonuca ulaşılmasıdır. 52 

52 KOÇYALKIN, Yüksel; Genel Muhasebe İlkeleri ve Uygulaması; Ankara, 1994 Sf. 24-25 

42

h- Tutarlılık Kavramı 

Tutarlılık kavramı; muhasebe uygulamaları için seçilen muhasebe 

politikalarının, birbirini izleyen dönemlerde değiştirilmeden uygulanması 

gereğini ifade eder. İşletmelerin mali durumunun, faaliyet sonuçlarının ve 

bunlara ilişkin yorumların karşılaştırılabilir olması bu kavramın amacını 

oluşturur. Tutarlılık kavramı, benzer olay ve işlemlerde, kayıt düzenleri ile 

değerleme ölçülerinin değişmezliğini ve mali tablolarda biçim ve içerik 

yönünden tek düzeni öngörür. Geçerli nedenlerin bulunduğu durumlarda, 

işletmeler, uyguladıkları muhasebe politikalarını değiştirebilirler. Ancak bu 

değişikliklerin ve bunların parasal etkilerinin mali tabloların dipnotlarında 

açıklanması zorunludur. 

I- Tam Açıklama Kavramı 

Tam açıklama kavramı; mali tabloların bu tablolardan yararlanacak 

kişi ve kuruluşların doğru karar vermelerine yardımcı olacak ölçüde yeterli, 

açık ve anlaşılır olmasını ifade eder. 

Mali tablolarda finansal bilgilerin tam olarak açıklanması yanında, mali 

tablo kalemleri kapsamında yer almayan ancak alınacak kararları 

etkileyebilecek, gerçekleşmesi muhtemel olaylara da yer verilmesi bu 

kavramın gereğidir. 

i- İhtiyatlılık Kavramı 

Bu kavram, muhasebe olaylarında temkinli davranılması ve İşletmenin 

karşılaşabileceği risklerin göz önüne alınması gereğini ifade eder. Bu 

kavramın sonucu olarak, işletmeler, muhtemel giderleri ve zararları için 

karşılık ayırırlar, muhtemel gelir ve kârlar için ise gerçekleşme dönemlerine 

kadar herhangi bir muhasebe işlemi yapmazlar. Ancak bu kavram gizli 

yedekler veya gereğinden fazla karşılıklar ayrılmasına gerekçe oluşturamaz. 

j- Önemlilik Kavramı 

Önemlilik kavramı, bir hesap kalemi veya mâli bir olayın nispî ağırlık 

ve değerinin mali tablolara dayanılarak yapılacak değerlemeleri veya 

alınacak kararları etkileyebilecek düzeyde olmasını ifade eder. 

43

Önemli hesap kalemleri, finansal olaylar ve diğer hususların mali 

tablolarda yer alması zorunludur. 53 

k- Özün Önceliği Kavramı 

Özün Önceliği kavramı, işlemlerin muhasebeye yansıtılmasında ve 

onlara ilişkin değerlendirmelerin yapılmasında biçimlerinden çok özlerinin 

esas alınması gereğini ifade eder. Genel olarak işlemlerin biçimleri ile özleri 

paralel olmakla birlikte, bazı durumlarda farklılıklar ortaya çıkabilir. Bu 

takdirde, özün biçime önceliği esastır. 

3. Muhasebe Politikalarının Açıklanması 

1. Mali tablolar İşletmenin sürekliliği, tutarlılık ve dönemsellik 

kavramlarına dayanılarak hazırlanmış ise bunların açıklanması istenmez. 

Ancak bu kavramlardan ayrılmaların mevcut olması hallerinde, mali tabloların 

dipnotlarında nedenleri ile birlikte açıklanmalıdır. 

2. İhtiyatlılık, özün önceliği ve önemlilik kavramları muhasebe 

politikalarının seçimini ve uygulamasını yönlendirmelidir. 

3. Mali tabloların içerdiği bütün önemli muhasebe politikaları anlaşılır 

ve kısa olarak açıklanmalıdır. 

4. Kullanılan muhasebe politikalarıyla ilgili açıklamalar mali tablolarla 

bütünlük oluşturur. Kullanılan önemli muhasebe politikalarının açıklanması 

mali tabloların bütünlüğü ve tamlığı için temel ilkedir. Politikalara ilişkin 

açıklamalar işletme yönetimi tarafından muhasebe departmanına toplu 

olarak verilmelidir. 

5. Bilanço ve gelir tablosundaki ve diğer tablolardaki yanlış veya 

gerçeğe uygun olmayan işlemler, muhasebe politikalarının açıklanması veya 

dip notlarda belirtilmesi suretiyle düzeltilmiş olamaz. Düzeltme ancak, 

muhasebe kayıt ve tekniğine uygun olarak yapılır ve mali tablolara yansıtılır. 

6. Mali tablolar, dönemler itibariyle karşılaştırılabilir nitelikte olmalıdır. 

7. Mali politikalarda, cari dönem veya gelecek dönemlerde önemli etki 

yaratan veya yaratabilecek bir değişiklik yapılmış ise durum nedenleri ile 

birlikte açıklanmalı ve bunun mali tablolara olan etkileri gösterilmelidir. 

53 BEKTÖRE; SÖZBİLİR; BANAR; A.g.e. sf. 28 

44

3.1. Mali Tablolar İlkeleri: 

Mali tablolar ilkeleri, temel mali tabloların düzenlenmesinde işletmeler 

tarafından uygulanacak kuralları ifade eder. 

Bu düzenlemede yer almayan konularda, daha sonra yayımlanacak 

muhasebe standartlarına, yoksa muhasebe kavramlarına uygun olarak 

öncelikle, İşletmenin içinde bulunduğu sektörde söz konusu işletme 

büyüklüğü için yaygın olarak kullanılan, bunun da uygulanmadığı hallerde 

uluslararası standartlarda benimsenen esaslara uyulur. 

Mali tabloların hazırlanmasında esas alınan kavram ve ilkeler ile Türk 

Ticaret Kanunu ve ilgili diğer mevzuat hükümlerinin farklı uygulamalara yer 

verdiği durumlarda, işletmeler söz konusu mevzuat hükümleri uyarınca 

istenilen bilgileri sağlayacak şekilde gerekli düzenlemeleri yaparlar. Ancak, 

bu düzenlemeler bu bölümde yer alan ilkeler çerçevesinde düzenlenecek 

mali tabloların tekliği ilkesini değiştiremez. 

Mali Tablolar aşağıdaki tabloları içerir : 

1. Bilanço 

2. Gelir Tablosu 

3. Satışların Maliyeti Tablosu 

4. Fon Akım Tabloları 

5. Nakit Akım Tablosu 

6. Kâr Dağıtım Tablosu 

7. Öz Kaynaklar Değişim Tablosu 

Bu tablolardan, bilanço ve gelir tablosu dipnotları ve ekleri ile birlikte 

temel mali tabloları, diğerleri ise ek mali tabloları oluşturur. 

3.2. Mali Tabloların Amaçları: 

Mali tabloların amaçları şöyledir: 

1. Yatırımcılar, kredi verenler ve diğer ilgililer için karar almada yararlı 

bilgiler sağlamak. 

45

sağlamak. 

2. Gelecekteki nakit akımlarını değerlendirmede yararlı bilgiler 

3. Varlıklar, kaynaklar ve bunlardaki değişiklikler ile işletme faaliyet 

sonuçları hakkında bilgi sağlamak. 

3.3. Mali Tablolardaki Bilgilerin Özellikleri: 

Mali tablolarda yer alan bilgilerin karar vericiler tarafından en iyi 

şekilde ve süratle kullanılabilmesi için bu tabloların anlaşılabilir, ihtiyaca 

uygun, güvenilir, karşılaştırılabilir olması, zamanında düzenlenmesi gerekir. 

4. Temel Mali Tabloların Düzenlenme İlkeleri 

Temel mali tabloların düzenlenme ilkeleri, temel mali tablolara paralel 

olarak iki ana gruba ayrılır. 

1- Gelir tablosu ilkeleri, 

2- Bilanço ilkeleri, 

3- Varlıklara ilişkin ilkeler, 

4- Yabancı kaynaklara ilişkin ilkeler, 

5- öz kaynaklara ilişkin ilkeler, 

4.1. Gelir Tablosu İlkeleri 

Gelir tablosu ilkelerinin amacı; satışların, gelirlerin, satışlar maliyetinin, 

giderlerin, kâr ve zararlara ait hesapların ve belli dönemlere ait işletme 

faaliyeti sonuçlarının sınıflandırılmış ve gerçeğe uygun olarak gösterilmesini 

sağlamaktır. “Satışlar, satış gelirleri ile diğer gider ve gelir hesaplarının bir 

disiplin içinde ve gerçeği yansıtacak biçimde yürütülmesini sağlamaktır.” 54 

Bütün satışlar, gelir ve kârlar ile maliyet, gider ve zararlar brüt tutarları 

üzerinden gösterilirler ve hiçbir satış gelir ve kâr kalemi bir maliyet, gider ve 

zarar kalemi ile tamamen veya kısmen karşılaştırılmak suretiyle gelir tablosu 

kapsamından çıkarılamaz. 

belirtilmiştir. 

Bu amaç doğrultusunda benimsenen gelir tablosu ilkeleri aşağıda 

54 SEVİLENGÜL, Orhan; A.g.e., sf. 29 

46

a) Gerçekleşmiş hasılat ilkesi: Gerçekleşmemiş satışlar, gelir ve 

kârlar; gerçekleşmiş gibi veya gerçekleşenler gerçek tutarından fazla veya az 

gösterilmemelidir. Belli bir dönem veya dönemlerin, gerçeğe uygun faaliyet 

sonuçlarını göstermek için, dönem veya dönemlerin başında ve sonunda 

doğru hesap kesimi işlemleri yapılmalıdır. 

b) Dönemsel Hasılat-Maliyet İlkesi: Belli bir dönemin satışları ve 

gelirleri, bunları elde etmek için yapılan satışların maliyeti ve giderleri ile 

karşılaştırılmalıdır. Belli bir dönem veya dönemlerin başında ve sonunda 

maliyet ve giderleri gerçeğe uygun olarak gösterebilmek için stoklarda, 

alacak ve borçlarda doğru hesap kesimi işlemleri yapılmalıdır. 

c) Uygun amortisman ilkesi: Maddi ve maddi olmayan duran varlıklar 

ile özel tükenmeye tabi varlıklar için uygun amortisman ve tükenme payı 

ayrılmalıdır. 

d) Uygun Maliyet Dağılımı İlkesi: Maliyetler; maddi duran varlıklar, 

stoklar, onarım ve bakım ve diğer grupları arasına uygun bir şekilde 

dağıtılmalıdır. Bunlardan direkt olanları doğrudan doğruya, birden fazla 

faaliyeti ilgilendirenleri zaman ve kullanma faktörü dikkate alınarak tahakkuk 

ettirilip, dağıtılmalıdır. 

e) Olağandışı gelir-gider ayrımı ilkesi: Arızi (olağanüstü) niteliğe sahip 

kâr ve zararlar meydana geldikleri dönemde tahakkuk ettirilmeli, fakat normal 

faaliyet sonuçlarından ayrı olarak gösterilmelidir. 

f) Gelir ve giderlerin tamamının gösterilmesi ilkesi: Bütün kâr ve 

zararlardan önceki dönemlerin mali tablolarında düzeltme yapılmasını 

gerektirecek büyüklük ve niteliktekiler dışında kalanlar, dönemin gelir 

tablosunda gösterilmelidir. 

g) Karşılıklar, İşletmenin kârını keyfi bir şekilde azaltmak veya bir 

döneme ait kârı diğer döneme aktarmak amacıyla kullanılmamalıdır. 

h) Dönem sonuçlarının tespiti ile ilgili olarak uygulana gelen 

değerleme esasları ve maliyet yöntemlerinde bir değişiklik yapıldığı takdirde, 

bu değişikliğin etkileri açıkça belirtilmelidir. 

ı) Bilanço tarihinde var olan ve sonucu belirsiz bir veya birkaç olayın 

gelecekte ortaya çıkıp çıkmamasına bağlı durumları ifade eden, şarta bağlı 

47

olaylardan kaynaklanan, makul bir şekilde gerçeğe yakın olarak tahmin 

edilebilen gider ve zararlar, tahakkuk ettirilerek gelir tablosuna yansıtılır. 

Şarta bağlı gelir ve kârlar için ise gerçekleşme ihtimali yüksek de olsa 

herhangi bir tahakkuk işlemi yapılmaz; dipnotlarda açıklama yapılır. 

4.2. Bilanço İlkeleri 

Bilanço ilkelerinin amacı; sermaye koyan veya sonradan kendilerine 

ait kârı işletmede bırakan sahip ve hissedarlar ile alacaklıların Derneğe 

sağladıkları kaynaklar ve bunlarla elde edilen varlıkların muhasebe kayıt, 

hesap ve tablolarında anlamlı bir şekilde tespit edilmesi ve gösterilmesi 

yoluyla, belli bir tarihte İşletmenin mali durumunun açıklıkla ve ilgililer için 

gerçeğe uygun olarak yansıtılmasıdır. 

Bilanço, varlıkların içinde bulunan zamanındaki değerini veya tasfiye 

halinde bunların satışından elde edilecek para tutarlarını yansıtan bir tablo 

değildir. 

Bütün varlıklar, yabancı kaynaklar ve öz kaynaklar bilançoda gayri safi 

değerleri ile gösterilirler. Bu ilke, bilançonun net değer esasına göre 

düzenlenmesine bir engel oluşturmaz. Bu doğrultuda net değer bilanço 

düzenlenmesinin gereği olarak indirim kalemlerinin ilgili hesapların altında 

açıkça gösterilmesi esastır. 

Bu amaç doğrultusunda benimsenen bilanço ilkeleri; varlıklar, yabancı 

kaynaklar, öz kaynaklar itibarıyla aşağıda belirtilmiştir. 

gösterilir. 

4.2.1. Varlıklara ilişkin ilkeler 

1) İşletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde paraya 

dönüşebilecek varlıkları, bilançoda dönen varlıklar grubu içinde 

2) İşletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde paraya 

dönüşemeyen, hizmetlerinden, bir hesap döneminden daha uzun süre 

yararlanılan uzun vadeli varlıkları, bilançoda duran varlıklar grubu içinde 

gösterilir. Dönem sonu bilanço gününde bu grupta yer alan hesaplardan 

48

vadeleri bir yılın altında kalanlar dönen varlıklar grubunda ilgili hesaplara 

aktarılır. 

3) Bilançoda varlıkları, bilanço tarihindeki gerçeğe uygun değerleri ile 

gösterebilmek için, varlıklardaki değer düşüklüklerini göstererek karşılıkların 

ayrılması zorunludur. 

Dönen varlıklar grubu içinde yer alan menkul kıymetler, alacaklar, 

stoklar ve diğer dönen varlıklar içindeki ilgili kalemler için yapılacak 

değerleme sonucu gerekli durumlarda uygun karşılıklar ayrılır. 

Bu ilke, duran varlıklar grubunda yer alan alacaklar, bağlı menkul 

kıymetler, iştirakler, bağlı ortaklıklar ve diğer duran varlıklardaki ilgili kalemler 

için de geçerlidir. 

4) Gelecek dönemlere ait olarak önceden ödenen giderler ile cari 

dönemde tahakkuk eden ancak, gelecek dönemlerde tahsil edilecek olan 

gelirler kayıt ve tespit edilmeli ve bilançoda ayrıca gösterilmelidir. 

5) Dönen ve duran varlıklar grubunda yer alan alacak senetlerini, 

bilanço tarihindeki gerçeğe uygun değerleri ile gösterebilmek için reeskont 

işlemleri yapılmalıdır. 

6) Bilançoda duran varlıklar grubunda yer alan maddi duran varlıklar 

ile maddi olmayan duran varlıkların maliyetine çeşitli dönem maliyetlerine 

yüklemek amacıyla, her dönem ayrılan amortismanların birikmiş tutarları 

ayrıca bilançoda gösterilmelidir. 

7) Duran varlıklar grubu içinde yer alan özel tükenmeye tabi varlıkların 

maliyetini çeşitli dönem maliyetlerine yüklemek amacıyla, her dönem ayrılan 

tükenme paylarının birikmiş tutarları ayrıca bilançoda gösterilmelidir. 

8) Bilançonun dönen ve duran varlıklar gruplarında yer alan alacaklar, 

menkul kıymetler, diğer ilgili hesaplardan ve yükümlülüklerden İşletmenin 

sermaye ve yönetim bakımından ilişkili bulunduğu ortaklara, personele, 

iştiraklere ve bağlı ortaklıklara ait olan tutarlarının ayrı gösterilmesi temel 

ilkedir. 

49

9) Tutarları kesinlikle saptanamayan alacaklar için herhangi bir 

tahakkuk işlemi yapılmaz. Bu tür alacaklar bilanço dipnot veya eklerinde 

gösterilir. 

10) Verilen rehin, ipotek ve bilanço kapsamında yer almayan diğer 

teminatların özellikleri ve kapsamları bilanço dipnot veya eklerinde açıkça 

belirtilmelidir. 

Bu ilke alınan rehin, ipotek ve bilanço kapsamında yer almayan diğer 

teminatlar için de geçerlidir. 

Ayrıca, işletme varlıkları ile ilgili toplam sigorta tutarlarının da bilanço 

dipnot veya eklerinde açıkça gösterilmesi gerekmektedir. 

4.2.2. Yabancı Kaynaklara İlişkin İlkeler 

1) İşletmelerin bir veya normal faaliyet dönemi içinde vadesi gelen 

borçları, bilançoda kısa vadeli yabancı kaynaklar grubu içinde gösterilir. 

2) İşletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde vadesi 

gelmemiş borçları, bilançoda uzun vadeli yabancı kaynaklar grubu içinde 

gösterilir. Dönem sonu bilanço gününde bu grupta yer alan hesaplardan 

vadeleri bir yılın altında kalanlar, kısa vadeli yabancı kaynaklar grubundaki 

ilgili hesaplara aktarılır. 

3) Tutarları kesinlikle saptanamayanları veya durumları tartışmalı 

olanları da içermek üzere, İşletmenin bilinen ve tutarları uygun olarak tahmin 

edilebilen bütün yabancı kaynakları kayıt ve tespit edilmeli ve bilançoda 

gösterilmelidir. 

İşletmenin bilinen ancak, tutarları uygun olarak tahmin edilemeyen 

durumları da bilançonun dipnotlarında açık olarak belirtilmelidir. 

4) Gelecek dönemlere ait olarak önceden tahsil edilen hasılat ile cari 

dönemde tahakkuk eden ancak, gelecek dönemlerde ödenecek olan giderler 

kayıt ve tespit edilmeli ve bilançoda ayrıca gösterilmelidir. 

5) Kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklar grubunda yer alan borç 

senetlerini bilanço tarihindeki gerçeğe uygun değerleri ile gösterebilmek için 

reeskont işlemleri yapılmalıdır. 

50

6) Bilançonun kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklar gruplarında yer 

alan borçlar, alınan avanslar ve diğer ilgili hesaplardan İşletmenin sermaye 

ve yönetim bakımından ilgili bulunduğu ortaklara, personele, iştiraklere ve 

bağlı ortaklara ait olan tutarlarının ayrı gösterilmesi temel ilkedir. 

4.3. Öz Kaynaklara İlişkin İlkeler 

1) işletme sahip veya ortaklarının sahip veya ortak sıfatıyla işletme 

varlıkları üzerindeki hakları öz kaynaklar grubunu oluşturur. 

İşletmenin bilanço tarihindeki ödenmiş sermayesi ile işletme 

faaliyetleri sonucu oluşup, çeşitli adlar altında işletmede bırakılan karları ile 

dönem net kârı (zararı) bilançoda öz kaynaklar grubu içinde gösterilir. 

2) İşletmenin ödenmiş sermayesi bilançonun kapsamı içinde tek bir 

kalem olarak gösterilir. Ancak esas sermaye özellikleri farklı hisse gruplarına 

ayrılmış bulunuyorsa, esas sermaye hesapları her grubun haklarını, kâr ve 

tasfiye paylarının dağıtımında sahip olabilecekleri özellikleri yansıtacak 

biçimde bilançonun dipnotlarında gösterilmelidir. 

3) İşletmenin hissedarları tarafından yatırılan sermayenin devam 

ettirilmesi gerekir. İşletmede herhangi bir zararın ortaya çıkması, herhangi bir 

nedenle öz kaynaklarda meydana gelen azalmalar; hem dönemsel, hem de 

kümülatif olarak izlenmeli ve kaydedilmelidir. 

4) öz Kaynakların bilançoda net olarak gösterilmesi için geçmiş yıllar 

zararları ile dönem zararı, öz kaynaklar grubunda indirim kalemleri olarak yer 

alır. 

5) öz kaynaklar; ödenmiş sermaye, sermaye yedekleri, kâr yedekleri, 

geçmiş yıl karları (zararları) ve dönem net kârı (zararı) ndan oluşur. Kâr 

yedekleri yasal, statü ve olağanüstü yedekler ile yedek niteliğindeki 

karşılıklar, özel fonlar gibi işletme faaliyetleri sonucu elde edilen kârların 

dağıtılmamış kısmını içerir. Sermaye yedekleri ise hisse senedi ihraç 

primleri, iptal edilen ortaklık payları, yeniden değerleme değer artışları gibi 

kalemlerden meydana gelir. Sermaye yedekleri, gelir unsuru olarak gelir 

tablosuna aktarılamaz. 

51

5. Hesap Planında Boş Bırakılan Hesap Grupları ve Defterikebir 

Hesaplarının Kullanımı 

2 Nolu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğinde; boş bırakılan 

hesap grupları ve Defterikebir hesaplarının kullanımına ilişkin olarak; 

“1-Hesap Planında belirtilen hesap grubu ve defteri kebir (büyük 

defter) hesaplarının isim, kod numaraları ve sıralamaları değiştirilemez. 

Hesap Planında boş olarak görülen 2'li kod hesap grupları, ekonomik 

gelişmeler ve ihtiyaçlar paralelinde Bakanlığımızca kullandırılacaktır. 

2. Hesap Planında boş olarak görülen 3'lü kod defteri kebir (büyük 

defter) hesapları, ise, ana hesap grubu ile grup hesaplarının işleyiş ve 

mantığına uygun olmak, niteliği ve kapsamı itibariyle Hesap Planında 

belirlenmiş benzeri bir hesap bulunmamak, kullanıldığı takdirde ana hesap 

grubu ve hesap gruplarının bütünlük ve tutarlılığını bozmamak şartıyla 

serbestçe kullanılabilir. 

3. Boş olan 8 Ana Hesap Grubu, Tebliğdeki muhasebe ilkelerine ve eş 

zamanlı maliyet tespit etme yöntemine aykırı olmamak şartıyla yönetim 

muhasebesi amaçları için kullanılabilir. Bu grupta açılacak hesaplar, dönem 

sonlarında ilgili hesaplarla karşılaştırılarak kapatılır ve mali tablolara intikal 

ettirilmez.” 55 denilmektedir. 

6. Yapılan Düzenlemenin Vergi Mevzuatı İle İlişkisi Ve Yaptırımı: 

“Bu düzenleme kapsamında bulunan işletmeler, muhasebe 

sistemlerini bu Tebliğ ve Eki’nde öngörülen kurallara uygun olarak 

yürüteceklerdir. Ancak vergiye tabi kârın tesbiti aşamasında vergi 

kanunlarında yer alan özel hükümleri gözönünde bulundurmak zorundadırlar. 

Diğer bir anlatımla, bu düzenlemede yer alan kavram ve ilkeler ile mali 

tabloların düzenlenmesi ve sunulmasına ilişkin esaslar çerçevesinde 

55 16.12.1993 tarih ve 21790 nolu Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 2 Sıra Nolu 

Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği. 

52

düzenlenecek mali tabloların tekliği değiştirilemez olup; işletmeler söz 

konusu mali tablolardan hareketle vergiye tabi safi kazancın tespitinde vergi 

mevzuatı uyarınca istenilen bilgileri sağlayacak şekilde gerekli düzenleme ve 

hesaplamaları yapacaklardır. 

Belirlenen muhasebe usul ve esaslarını uygulamak zorunda oldukları 

halde, buna uymayanlar hakkında 213 sayılı Vergi Usul Kanunu ile 3568 

sayılı Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli 

Mali Müşavirlik Kanununun ilgili hükümleri uyarınca gerekli cezai işlemler 

uygulanacaktır.” 56 

III BÖLÜM 

HESAP KAVRAMI VE TEKDÜZEN HESAP PLANINDAKİ 

A- Hesap Kavramı 

1. Hesap nedir? 

HESAPLARIN İNCELENMESİ 

“Her gün birçok kıymet hareketinin söz konusu olduğu bir işletmede; 

bu işlemler nedeni ile bilançonun çeşitli kalemlerinde oluşan artış ve 

eksilişlerin, önceki bölümde yapıldığı biçimde, bir tablo üzerinde 

izlenmesinin, pratik olmadığı, hatta işlemler arttıkça böyle bir uygulamanın 

olanaksız hale geleceği açıktır. Bilanço kalemleri ayrı ayrı izlendiği taktirde 

işlem görmeyen kalemlerin de herhangi bir yararı olmaksızın tekrarlanması 

da önlenecektir. Bunun için bulunan çözüme göre: varlık ve kaynakların her 

birinde meydana gelen artış ve eksilişler çizelgelerde toplanır. Gerek 

duyulduğunda bu artış ve eksiliş toplamlarının farkı bir bilanço çizelgesinde 

bir araya getirilir. İşte, aynı nitelikteki işlemlerin üzerinde toplandığı bu 

çizelgelere “hesap” diyoruz.” 57 

56 26.12.1992 tarih ve 21447 nolu Mükerrer Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 1 Sıra 

Nolu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği 

57 SEVİLENGÜL; Age. Sf. 47 

53

Her hesabın bir yanına yapılan kayıt, o hesabın temsil ettiği varlık, 

kaynak, gelir ya da giderdeki artışı, diğer yanına yapılan kayıt da azalışı 

gösterir. Artış veya azalışların bir hesabın hangi yanına yazılacağını o 

hesabın niteliği belli eder. 58 

1.1. Bilanço temel Eşitliği ve Bilanço: 

Bir işletmenin sermayesini hesaplamak için varlıklarından borçlarını 

düşmek gerekir. Bu işlem bir eşitlik halinde yazılabilir. 

Varlıklar – Borçlar = Sermaye 

Borçlar kalemi eşitliğin sol yanına aktarıldığında; 

Varlıklar = Sermaye + Borçlar 

eşitliği ortaya çıkar. Bu eşitliğe bilanço temel eşitliği denir. 

Eşitliğin sol yanı sahip olunan varlıkları, sağ yanı ise bunların sermaye 

koyma ya da borçlanma yoluyla karşılandığını anlatır. 

Bilanço bu eşitliğin bir çizelge haline getirilmiş şeklidir. Bu çizelgede 

eşitliğin sol yanında kalan bölüme “aktif” sağ yanında kalan bölüme ise 

“pasif” denir. Varlıklar aktifi sermaye be borçlar pasifi oluşturur. 59 

1.2. Varlık Hesapları: 

Varlık hesapları işletmenin sahip olduğu mevcutlar ile alacakların 

izlendiği hesaplardır. Varlıklardaki artışlar; ilgili hesaba borç, azalışlar alacak 

yazılır. 60 

1.3. Kaynak Hesapları: 


59 SEVİLENGÜL, Age. 37 


54

Kaynak Hesapları, işletmenin sahip olduğu varlıkların sağlandığı öz ve 

yabancı kaynaklardaki (borçlardaki) değişmelerin izlendiği hesaplardır. 

Kaynaklardaki artışlar; ilgili hesaba alacak, azalışlar borç yazılır. 61 

1.4. Sonuç Hesapları: 

İşletmenin yaptığı işlemlerden bazıları dışarıdan işletmeye bir kaynak 

akımına, bazıları da işletmeden dışarıya bir kaynak akımına neden olabilir. 

Özkaynağı arttıran akımlara gelir, azaltan akımlarada gider denir. Sermaye 

Hesabının kalanının, her gelir veya gider yaratan işlem ile azaltılıp 

çoğaltılması işlemlerin doğurduğu sonuçların saptanıp analiz edilmesini 

imkânsız kılar. Bunun yerine öz sermayedeki artışları izlemek üzere gelir 

hesapları; azalışları izlemek üzere de gider hesapları kullanılır. Sonuç 

hesapları sermaye hesabına paralel olarak çalışır. Bir gider doğduğunda ilgili 

gider hesabı borçlanır, bir gelir doğduğunda ilgili gelir hesabı alacaklanır. 

Sonuç hesapları dönem sonlarında kar zarar hesabına aktarılarak kapatılır. 62 

1.5. Nazım Hesaplar: 

İşletmenin varlık, sermaye ve borçlarında değişme meydana 

getirmeyen işlemlerin izlendiği hesaplardır. Bu hesaplar işletme yönetimi ve 

diğer ilgililerin bilgi gereksinimine cevap verir. 63 

Bu hesapların kullanımında bir nazım hesap borçlanacaksa diğer 

nazım hesap alacaklandırılır. 

B- Tekdüzen Hesap Planında Yer Alan Hesapların Dernekler 

Açısından İrdelenmesi 

Aşağıda verilen açıklamalarda; 1 seri nolu Muhasebe Sistemi 

Uygulama Genel Tebliğinin ekinde verilen Tek Düzen Hesap Planında yer 

alan bazı hesaplara yer verilmemiştir. Ayrıcalık arz eden bazı hesaplarda ise 

konu, dernek yönünden incelenip, değerlendirmeler yapılmıştır. 1 seri nolu 



63 BEKTÖRE; SÖZBİLİR; BANAR; Age. Sf. 114 

55

Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğinin ekinde verilen açıklamalarda 

“işletme” kavramı kullanılmış olup açıklamalarımızda konuya çoğu zaman 

“dernek” kavramı şeklinde değinilecektir. 

1. Dönen Varlıklar 

Bu ana hesap grubu; nakit olarak elde ve bankada tutulan varlıklar ile 

normal koşullarda en fazla bir yıl veya Derneğin normal faaliyet dönemi 

içinde paraya çevrilmesi veya tüketilmesi öngörülen varlık unsurlarını kapsar. 

Dönen Varlıklar; hazır değerler menkul kıymetler, ticari alacaklar, diğer kısa 

vadeli alacaklar, stoklar, gelecek döneme ait giderler ve gelir tahakkukları ile 

diğer dönen varlıklar şeklinde bölümlenir. 

10. Hazır Değerler 

Bu grup, nakit olarak elde veya bankada bulunan varlıklar ile istenildiği 

zaman değer kaybına uğramadan paraya çevirme imkânı bulunan varlıkları 

(Menkul kıymetler hariç) kapsar. Bu grupta yer alan ilgili hesaplar; 

100. Kasa 

Bu hesap, Derneğin elinde bulunan ulusal ve yabancı paraların YTL 

karşılığının izlenmesi için kullanılır. 

İşleyişi: 

Tahsil olunan para tutarları borç, ödemeler ve bankaya yatırılan para 

tutarları alacak kaydedilir. Hesap daima borç bakiyesi verir veya sıfır olur. 

Hiçbir şekilde alacak bakiyesi vermez. 

101. Alınan Çekler 

Bu hesap gerçek ve tüzel kişiler tarafından Derneğe verilmiş olup, 

henüz tahsil için bankaya verilmemiş veya ciro edilmemiş olan çeklerin 

izlenmesini sağlar. 

İşleyişi: 

Alınan çeklerin yazılı değerleri ile borç, bankadan tahsil veya ciro 

edildiğinde alacak kaydedilir. 

56

102. Bankalar 

Bu hesap, işletmece yurt içi ve yurt dışı banka ve benzeri finans 

kurumlarına yatırılan ve çekilen paraların izlenmesini kapsar. 

İşleyişi: 

Bankalara para olarak veya hesaben yatırılan değerler borç, çekilen 

tutarlar ile üçüncü kişilerce tahsil edildiği anlaşılan çek ve ödeme emirleri 

alacak kaydedilir. 

103. Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri (-) 

Derneğin üçüncü kişilere bankalardan çekle veya ödeme emri ile yapacağı 

ödemeler bu hesapta izlenir. 

İşleyişi: 

Kişilere çek ve ödeme emri verildiğinde hesaba alacak; çek ve ödeme 

emirlerinin bankadan tahsil edildiği anlaşıldığında bu hesaba borç, bankalar 

hesabına alacak kaydedilir. 

108. Diğer Hazır Değerler 

Nitelikleri itibarıyla hazır değer sayılan pullar, vadesi gelmiş kuponlar, 

tahsil edilecek banka ve posta havaleleri (yoldaki paralar gibi) değerleri 

kapsar. 

İşleyişi: 

Bu değerler elde edildiğinde hesabın borcuna, elden çıkarıldığında da 

hesabın alacağına kaydedilir. 

11. Menkul Kıymetler 

Bu grup, faiz geliri veya kâr payı sağlamak veya fiyat değişmelerinden 

yararlanarak kârlar elde etmek amacı ile geçici bir süre elde tutulmak üzere 

alınan hisse senedi, tahvil, hazine bonosu, finansman bonosu, yatırım fonu 

katılma belgesi, kâr-zarar ortaklığı belgesi, gelir ortaklığı senedi gibi, menkul 

kıymetler ile bunlara ait değer azalma karşılıklarının izlenmesi amacıyla 

kullanılır. Bu grup aşağıdaki hesaplardan oluşur. 

57

110. Hisse Senetleri 

Geçici olarak, elde tutulan hisse senetleri bu hesapta izlenir. 

111. Özel Kesim Tahvil, Senet ve Bonoları 

Özel sektörün çıkartmış bulunduğu tahvil, senet ve bonolar bu 

hesapta izlenir. 

112. Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonoları 

Kamu tarafından çıkartılmış bulunan tahvil, senet ve bonolar bu hesapta 

izlenir. 

118. Diğer Menkul Kıymetler 

Hisse senetleri, kamu ve özel sektör tarafından çıkarılmış bulunan 

tahvil, bono ve senetlerin dışındaki diğer menkul kıymetlerin takip edildiği 

hesaptır. 

Menkul Kıymetler Hesaplarının İşleyişi: 

Menkul kıymetler edinildiğinde alış bedeli üzerinden yukarıdaki 

hesaplara borç, elden çıkartıldığında ise, aynı bedel ile alacak kaydedilir. 

Menkul kıymetlerin satınalma giderleri "65. Diğer Faaliyetlerden Olağan 

Gider ve Zararlar" grubundaki ilgili gider hesabında izlenir. Menkul 

kıymetlerin satışından doğan zararlar "Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve 

Zararlar" grubundaki ilgili hesapta; kârlar ise "64. Diğer Faaliyetlerden 

Olağan Gelir ve Kârlar" grubundaki ilgili hesapta izlenir. 

119. Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılıgı (-) 

Menkul kıymetlerin borsa veya piyasa değerlerinde önemli ölçüde ya 

da sürekli olarak değer azalması olduğu tespit edildiğinde ortaya çıkacak 

zararların karşılanması amacı ile ayrılması gereken karşılıkların izlendiği 

hesaptır. 

İşleyişi: 

58

Değer azalışları için azalışın tamamını karşılayacak olan tutar bu 

hesaba alacak "65. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar" grubunda 

yer alan "654. Karşılık Giderleri" hesabına borç kaydedilir. Kendisine karşılık 

ayrılmış olan menkul kıymet elden çıkarıldığında veya değer düşüklüğünün 

gerçekleşmemesi halinde bu hesaba borç kaydedilerek, karşılık tutarı "644. 

Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı"na aktarılarak kapatılır. 

12. Ticari Alacaklar 

Dernekler kar amacı gütmeyen birimler olduğundan, tanım gereği 

hiçbir alacağı ticari mahiyetli alacaklardan değildir. Bu nedenle derneklerin 

12 nolu gurupta yer alan bu hesapları kullanmaması, alacak kayıtlarının 13 

nolu “Diğer Alacaklar” gurubunda yer alan hesaplarda tutulması 

kanaatimizce daha yerinde olacaktır. 

13. Diğer Alacaklar 

Bu hesap grubu; herhangi bir ticari nedene dayanmadan meydana 

gelmiş ve en çok bir yıl içinde tahsil edilmesi düşünülen senetli, senetsiz 

alacaklar ile bu gruba ait şüpheli alacak ve şüpheli alacak karşılığının 

izlenmesini sağlar. Bu grup aşağıdaki hesaplardan oluşur. 

131. Ortaklardan Alacaklar 

Derneğin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısı ile (ödünç 

verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) ortaklarından alacaklı bulunduğu 

tutarların izlendiği hesaptır. 

kaydedilir. 

İşleyişi: 

Alacağın doğması halinde hesaba borç, tahsili halinde ise alacak 

132. İştiraklerden Alacaklar 

Derneğin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısı ile (ödünç verme 

ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) iştiraklerinden olan alacaklarını kapsar. 

İşleyişi: 

59

kaydedilir. 

Bu hesaba; alacağın doğması halinde borç, tahsili halinde ise alacak 

133. Bağlı Ortaklıklardan Alacaklar 

Derneğin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısı ile (ödünç 

verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) bağlı ortaklıklardan olan 

alacaklarını içerir. 

kaydedilir. 

İşleyişi: 

Bu hesaba; alacağın doğması halinde borç, tahsili halinde ise alacak 

Derneğin iktisadi işletmeden olan alacakları bu hesapta izlenebilir. 

135. Personelden Alacaklar 

Derneğe dahil personel ve işçinin Derneğe olan çeşitli borçlarını kapsar. 

kaydedilir. 

İşleyişi: 

Bu hesaba, alacağın doğması halinde borç; tahsili halinde ise alacak 

136. Diğer Çeşitli Alacaklar 

Ticari olmayıp yukarıda sayılan hesaplardan herhangi birine dahil 

edilemeyen alacakların izlendiği hesaptır. 

kaydedilir. 

İşleyişi: 

Dernek lehine doğan alacaklar bu hesaba borç; tahsilâtlar alacak 

137. Diğer Alacak Senetleri Reeskontu (-) 

Bilanço gününde, bu grupta belirtilen senetli alacakların tasarruf 

değeri ile değerlenmesini sağlamak üzere alacak senetleri için ayrılan 

reeskont tutarları bu hesapta izlenir. 

İşleyişi: 

60

Hesaplanan reeskont tutarları bu hesaba alacak, "652. Reeskont Faiz 

Giderleri Hesabı"na gider yazılır. İzleyen dönemde bu hesap "642. Faiz 

Gelirleri Hesabı"na aktarılarak kapatılır. 

138. Şüpheli Diğer Alacaklar 

Ödeme süresi geçmiş bu nedenle vadesi bir kaç defa uzatılmış veya 

protesto edilmiş, yazı ile birden fazla istenmiş ya da dava veya icra safhasına 

aktarılmış senetli ve senetsiz diğer alacakları kapsar. 

İşleyişi: 

Tahsili şüpheli hale gelen diğer alacaklar ilgili hesapların alacağı 

karşılığında bu hesaba borç yazılarak, sağlam alacaklardan çıkarılması 

sağlanır. Alacağın tahsili veya tahsil edilemeyeceğinin kesinleşmesi 

durumunda bu hesaba alacak kaydedilir. 

15. Stoklar 

Bu grup, İşletmenin satmak, üretimde kullanmak veya tüketmek 

amacıyla edindiği, ilk madde ve malzeme, yarı mamul, mamul, ticari mal, yan 

ürün, artık ve hurda gibi bir yıldan az bir sürede kullanılacak olan veya bir yıl 

içerisinde nakde çevrilebileceği düşünülen varlıklardan oluşur. Faturası 

gelmemiş stoklar ilgili bulundukları kalemin içinde gösterilir. 

Derneklerce; satım, üretim işlemi gerçekleştirilmediğinden sadece 

tüketime yönelik stokların kaydının yapıldığı bir hesap gurubu olarak 

değerlendirilmelidir. Örneğin Ayni yardım amaçlı kurulan dernekler, bu tür 

stoklarını bu hesap gurubunda takip edebilirler. 

“Stoklar, işletme faaliyetlerinde kullanılmak veya satılmak üzere 

bulundurulan fiziki varlıklardır.” 64 

gibidir. 

Bu grupta yer alan derneklerce kullanıma uygun hesaplar aşağıdaki 

157. Diğer Stoklar 

64 13 Nolu Türkiye Muhasebe Standardı, Md.2 

61

Yukarıdaki stok kalemlerinin hiçbirine dahil edilemeyen tali ürün, 

kusurlu mallar ve hurda gibi kalemlerin izlendiği hesaptır. 

Derneklerce elde tutulan stoklar ticari mahiyette olmadığından 

stokların 157 nolu hesapta tutulması kanaatimizce daha yerinde olacaktır. 

158 STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-) 

Yangın, deprem, su basması gibi doğal afetler; bozulmak, çürümek, 

kırılmak; çatlamak, paslanmak gibi haller nedeniyle stokların fiziki ve bunun 

sonucu olarak ekonomik değerlerinde önemli azalışların ortaya çıkması gibi 

nedenlerle ilgili stokların piyasa fiyatlarında önemli değer düşüşlerinin 

meydana gelmesi dolayısıyla, kayıpları karşılamak üzere ayrılan karşılıkların 

izlendiği hesaptır. 

159. Verilen Sipariş Avansları 

Yurt içinden ya da yurt dışından satın alınmak üzere siparişe bağlanan 

stoklarla ilgili olarak yapılan avans ödemelerinin izlendiği hesaptır. 

kaydedilir. 

İşleyişi: 

Yapılan ödemeler bu hesaba borç, malın teslimi üzerine alacak 

18. Gelecek Aylara Ait Giderler 

Bu grup, içinde bulunulan dönemde ortaya çıkan, ancak gelecek 

dönemlere ait olan giderler ile faaliyet dönemine ait olup da kesin borç kaydı 

hesap döneminden sonra yapılacak gelirlerden oluşur. Bu grup hesapları 

aşağıdaki gibidir. 

180. Gelecek Aylara Ait Giderler 

Bu hesap, peşin ödenen ve cari dönem içinde ilgili gider hesaplarına 

kaydedilmemesi gereken, gelecek döneme ait giderleri izlemek için kullanılır. 

İşleyişi: 

62

Gelecek aylarda ilgili gider ve maliyet hesaplarına borç kaydedilecek 

peşin olarak ödenen giderler, bu hesabın borcuna kaydedilir. Gelecek 

aylarda bu hesaba alacak verilmek suretiyle ilgili gider hesabına aktarılır. 

181. Gelir Tahakkukları 

Üçüncü kişilerden tahsili ya da bunlar hesabına kesin borç kaydı hesap 

döneminden sonra yapılacak gelirlerin, içinde bulunan döneme ait olan 

kısımlarının izlendiği hesaptır. 

İşleyişi: 

Dönem sonlarında, döneme ait olarak hesaplanacak tutarlar ilgili 

hasılat ve gelir hesapları karşılığında bu hesaba borç kaydedilir. Sonraki 

dönemde, alacakların kesinleşmesiyle hesaptaki tutarlar bu hesabın 

alacağına karşılık ilgili hesapların borcuna geçirilerek kapatılır. 

190 DEVREDEN KATMA DEĞER VERGİSİ 

Bir dönemde indirilemeyen ve izleyen döneme devreden katma değer 

vergisinin kaydedildiği ve izlendiği hesaptır. 

191. İndirilecek KDV 

Her türlü mal ve hizmetin satın alınması sırasında satıcılara ödenen 

katma değer vergisinin kaydedildiği ve izlendiği hesaptır. 

İşleyişi: 

Mal ve hizmet alımlarında indirilecek katma değer vergisi bu hesaba 

borç, mevzuat gereği yapılabilecek indirimler ve hesaba yapılan düzeltmeler 

alacak kaydedilir. 65 

193. Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar 

Mevzuat gereğince peşin ödenen gelir, kurumlar ve diğer vergiler ile 

fonların kayıt ve takip edildiği hesaptır. 

65 Her ay 391 nolu hesapla karşılaştırılır, 191 nolu hesabın borç bakiyesi 391 nolu hesabın alacak 

bakiyesinden fazla ise fazla tutar 190 nolu hesaba borç kaydedilir. 

63

İşleyişi: 

Mevzuatın belirlediği dönemler itibariyle peşin ödenen gelir, kurumlar 

ve diğer vergiler ile fonlar, bu hesaba borç yazılır. Yıl sonunda tahakkuk 

edecek gelir veya kurumlar vergisi ile fon karşılıklarından yapılacak olan 

indirimi teminen "37. Borç ve Gider Karşılıkları" grubunda bulunan "371. 

Dönem Kârının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri Hesabı" 

borcuna aktarılır. Ancak aktarılacak tutar "370. Dönem Kârı Vergi ve Diğer 

Yasal Yükümlülük Karşılıkları Hesabı"nın tutarından fazla olamaz. 

Aktarılamayan tutar, dönem sonunda bu hesabın bakiyesi olarak kalır. 

196. Personel Avansları 

Personele, işletme adına yaptırılacak hizmet ve giderleri karşılamak 

üzere verilen iş avansları, personel ve işçilere maaş, ücret ve yolluklarına 

mahsuben önceden ödenen avansların izlendiği hesaptır. 

İşleyişi: 

Yapılan ödemeler bu hesaba borç; nakden iadeler ile istihkaklardan 

kesilen tutarlar ve tevdi edilen belgeler tutarı alacak kaydedilir. 

197. Sayım ve Tesellüm Noksanları 

Sayımlar sonucunda tespit edilen kasa, stok ve maddi duran varlıklar 

noksanlarıyla, tesellüm sırasında ortaya çıkan noksanların geçici olarak kayıt 

ve izleneceği hesaptır. 

İşleyişi: 

Noksanlığın ortaya çıkması ile hesaba borç, sorumlularından tahsili 

veya zarar kaydedilmesi halinde ise alacak kaydedilir. 

2. Duran Varlıklar 

Bu ana hesap grubu; bir yıldan veya bir normal faaliyet döneminden 

daha uzun sürelerle, işletme faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi için kullanılmak 

amacıyla elde edilen ve ilke olarak bir yılda veya normal faaliyet dönemi 

içinde paraya çevrilmesi veya tüketilmesi öngörülmeyen varlıkları kapsar. 

Duran Varlıklar, Ticari Alacaklar, Diğer Alacaklar, Mali Duran Varlıklar, Maddi 

64

Duran Varlıklar, Maddi Olmayan Duran Varlıklar, Özel Tükenmeye Tabi 

Varlıklar, Gelecek Yıllara Ait Giderler ve Gelir Tahakkukları ve Diğer Duran 

Varlıklar olarak bölümlenir. 

23. Diğer Alacaklar 

Herhangi bir ticari işleme dayanmadan meydana gelmiş ve bir yıldan 

uzun sürede tahsil edilmesi düşünülen alacakları kapsar. Vadesi bir yılın 

altına düşenler dönen varlıklar içerisindeki ilgili hesaplarına aktarılır. Bu 

grupta aşağıdaki hesaplar yer alır. 

213 sayılı Vergi Usul Kanununun 322’inci maddesi ile değersiz 

alacaklar ile ilgili düzenlemeler yapılmıştır. Buna Göre; kazai bir hükme veya 

kanaat verici bir vesikaya göre tahsiline artık imkan kalmayan alacaklar, 

değersiz alacaklardır. Değersiz alacaklar bu mahiyete girdikleri tarihte 

tasarruf değerlerini kaybederler ve mukayyet kıymetleriyle zarara geçirilerek 

yok edilirler. 66 

232. İştiraklerden Alacaklar 

Derneğin, esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısı ile (ödünç verme 

ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) iştiraklerinden olan alacaklarını içerir. 

235. Personelden Alacaklar 

İşletme topluluğuna dahil personel ve işçinin, Derneğe olan uzun 

vadeli çeşitli borçlarını kapsar. Bunlara verilen avanslar bu hesapta izlenmez. 

236. Diğer Çeşitli Alacaklar 

Ticari olmayan ve yukarıda sayılan hesaplardan herhangi birine dahil 

edilemeyen alacakların izlendiği hesaptır. 

237. Diğer Alacak Senetleri Reeskontu (-) 

66 AYGÜN, Fethi Değersiz Alacaklar ve Bu Alacakların Muhasebe Kayıtları; Maliye Postası Dergisi, 

1 aralık 2004, sf. 63 

65

Bilanço gününde, diğer alacaklar grubundaki senetli alacakların 

değerlenmesini sağlamak amacı ile alacak senetleri için ayrılan reeskont 

tutarlarının izlenmesinde kullanılır. 

239. Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı (-) 

Senetli ve senetsiz uzun vadeli şüpheli diğer alacakların, tahsil 

edilememe ihtimali-nin kuvvetlenmiş olması durumunda, bu tür risklerin 

giderilmesini önlemek üzere ayrılan karşılıkları kapsar. Teminatlı alacaklarda 

karşılık teminatı aşan kısım için kullanılır. 

Ticari Alacaklar ile Diğer Alacaklar Hesap Gruplarının İşleyişleri : 

Yukarıdaki alacak hesaplarının herbirinin tanımı, bölümlenmesi, 

işleyişi, değerlemesi dönen varlıklar içerisinde yer alan ilgili alacak 

hesaplarında olduğu gibidir. 

24. Mali Duran Varlıklar 

Uzun vadeli amaçlarla veya yasal zorunluluklar nedeniyle elde tutulan 

uzun vadeli menkul kıymetlerle veya paraya dönüşme niteliğini kaybetmiş 

uzun vadeli menkul kıymetler bu grupta izlenir. Ayrıca, diğer bir Derneğe 

veya bağlı ortaklığa ortak olmak amacıyla edinilen sermaye payları da bu 

grupta yer alır. Bu grup aşağıdaki hesapları kapsar. 

240. Bağlı Menkul Kıymetler 

İştiraklerdeki sermaye payları hesabında aranan asgari yüzdeleri 

taşımadığı için iştirakler hesabında izlenemeyen, ancak uzun vadede elde 

tutulması amaçlanan hisse senetleri ile hisse senetleri dışında kalan ve uzun 

vadeli amaçlarla veya yasal zorunluluklarla veya paraya dönüşme niteliği 

kaybolduğu için elde tutulan menkul kıymetler bu hesapta izlenir. 

İşleyişi: 

Bu menkul kıymetler elde edildiğinde veya bu gruba devredilmesi 

gerektiğinde "240. Bağlı Menkul Kıymetler Hesabı"na borç; elden 

çıkarıldığında bu hesaba alacak kaydedilir. 

66

241. Bağlı Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) 

Bağlı menkul kıymetlerin; borsa veya piyasa değerlerinde önemli ölçüde 

yada sürekli olarak değer azalması olduğu tespit edildiğinde; ortaya çıkacak 

zararların karşılanması amacı ile ayrılması gereken karşılıkların izlendiği 

hesaptır. 

İşleyişi: 

Dönen varlıklar grubundaki "119. Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü 

Karşılığı Hesabı"nda açıklanmıştır. 

242. İştirakler 

Derneğin, doğrudan veya dolaylı olarak diğer şirketlerin yönetimine ve 

ortaklık politikalarının belirlenmesine katılmak üzere edindiği hisse senetleri 

veya ortaklık payları-nın izlendiği hesaptır. İştirakler hesabı, bir ortaklıktaki en 

fazla % 50 oranında olan sermaye payları veya oy haklarının izlenmesinde 

kullanılır. 

İştirak edilen ortaklıklarda iştirak ilişkisinden bahsedebilmek için 

sermaye payı dikkate alınmaksızın sahip olunan oy hakkı veya yönetime 

katılma hakkının en az % 10 oranında bulunması gerekir. 

İşleyişi: 

İştirak için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda veya hisse senedi 

edinildiğinde hesaba borç, elden çıkarılmalarında alacak kaydedilir. 

243. İştiraklere Sermaye Taahhütleri (-) 

İştiraklerle ilgili sermaye taahhütlerinin izlendiği hesaptır. 

İşleyişi: 

İştirak için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda "242. İştirakler 

Hesabı” karşılığında bu hesaba alacak, taahhüt yerine getirildikçe de hesaba 

borç kaydedilir. 

244. İştirakler Sermaye Payları Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) 

İştirak paylarının borsa veya piyasa değerinde sürekli ya da önemli 

ölçüde meydana gelen değer azalmalarının izlendiği hesaptır. 

67

İşleyişi: 

Ayrılması kararlaştırılan değer azalma karşılıkları "654. Karşılık 

Giderleri Hesabı"na gider kaydı suretiyle bu hesaba alacak; kendisine 

karşılık ayrılmış olan iştirak payı elden çıkartıldığında veya değer 

düşüklüğünün gerçekleşmemesi halinde ise "644. Konusu Kalmayan 

Karşılıklar Hesabı"na gelir kaydı suretiyle hesaba borç kaydedilir. 

245. Bağlı Ortaklıklar 

Derneğin doğrudan veya dolaylı olarak yüzde 50 oranından fazla 

sermaye ya da oy hakkına veya en az bu oranda yönetim çoğunluğunu 

seçme hakkına sahip olduğu iştiraklerin sermaye paylarının izlendiği 

hesaptır. Bağlı ortaklığın sahipliğinin belirlenmesinde yukarıdaki kıstaslardan, 

yönetim çoğunluğunu seçme hakkı, esas alınır. 

İşleyişi: 

Bağlı ortaklık için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda veya hisse 

senedi edinildiğinde hesaba borç, ortaklık paylarının elden çıkarılmasıyla 

alacak kaydedilir. 

İşleyişi: 

246. Bağlı Ortaklıklara Sermaye Taahhütleri (-) 

Bağlı ortaklıklarla ilgili sermaye taahhütlerinin izlendiği hesaptır. 

Bağlı ortaklık için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda "245. Bağlı 

Ortaklıklar Hesabı" karşılığında bu hesaba alacak, taahhüt yerine getirildikçe 

de hesaba borç kaydedilir. 

247. Bağlı Ortaklıklar Sermaye Payları Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) 

Bağlı ortaklığa iştirak paylarının borsa veya piyasa değerinde, sürekli 

ya da önemli ölçüde meydana gelen değer azalmalarının izlendiği hesaptır. 

İşleyişi: 

Ayrılması kararlaştırılan değer azalma karşılıkları, "654. Karşılık 

Giderleri Hesabı"na gider kaydı suretiyle bu hesaba alacak; kendisine 

karşılık ayrılmış olan bağlı ortaklık sermaye payı elden çıkartıldığında veya 

68

değer düşüklüğünün gerçekleşmemesi halinde ise "644. Konusu Kalmayan 

Karşılıklar Hesabı"na alacak kaydı suretiyle hesaba borç kaydedilir. 

25. Maddi Duran Varlıklar 

İşletme faaliyetlerinde kullanılmak üzere edinilen ve tahmini 

yararlanma süresi bir yıldan fazla olan fiziki varlık kalemlerinin ve bunlarla 

ilgili birikmiş amortismanların izlendiği hesap grubudur. Bu grupda aşağıdaki 

hesaplar yer alır. 

250. Arazi ve Arsalar 

Derneğe ait her türlü arazi ve arsaların izlendiği hesaptır. 

251. Yeraltı ve Yerüstü Düzenleri 

Herhangi bir işin gerçekleşmesini sağlamak veya kolaylaştırmak için; 

yeraltında veya yerüsünde inşa edilmiş her türlü yol, hark, köprü, tünel, 

bölme, sarnıç, iskele vb. yapıların izlendiği hesaptır. 

252. Binalar 

Bu hesap Derneğin her türlü binaları ve bunların ayrılmaz parçalarının 


253 TESİS, MAKİNE VE CİHAZLAR 

Üretimde kullanılan her türlü makine, tesis ve cihazlar ile bunların 

eklentileri ve bu amaçla kullanılan taşıma gereçlerinin (konveyör, forklift ve 

benzeri) izlendiği hesaptır. 

254. Taşıtlar 

İşletme faaliyetlerinde kullanılan tüm taşıtların izlendiği hesaptır. 

Ulaştırma sektöründe hizmet üretimi amacıyla kullanımda olan tüm taşıt 

araçları da bu hesapta izlenir. Ancak. ulaştırma sektöründe ana üretimde 

kullanılan taşıt araçlarının toplam tutarı bilanço dipnotlarında gösterilir. 

69

255. Demirbaşlar 

İşletme faaliyetlerinin yürütülmesinde kullanılan her türlü büro makine 

ve cihazları ile döşeme, masa, koltuk, dolap, mobilya gibi maddi varlıkların 


256. Diğer Maddi Duran Varlıklar 

Yukarıda belirtilen hesapların hiçbirinin kapsamına girmeyen özellikle 

kendi bölümlerinde tanımlanmayan diğer maddi duran varlıkların izlendiği 

hesaptır. 

İşleyişleri: 

Maddi duran varlıklar hesapları satınalma, devir, inşa veya imal 

bedelleriyle borçlandırılır. Satılan, devredilen, kullanma yeteneğini 

kaybedenler ise, alacak kaydı ile hesaplardan çıkarılır. 

257. Birikmiş Amortismanlar (-) 

Maddi duran varlık bedellerinin, kullanılabilecekleri süre içerisinde 

hesaben yok edilebilmesini sağlamak amacıyla kullanılan hesaptır. 

İşleyişi: 

Ayrılan amortismanlar ilgili gider hesapları karşılığında bu hesaba 

alacak; satılan, devredilen, kullanma yeteneğini kaybedenler ise hesaba 

borç, ilgili varlık hesabına da alacak kaydedilir. 

258. Yapılmakta Olan Yatırımlar 

İşletmede, yapımı süren ve tamamlandığında ilgili maddi duran varlık 

hesabına aktarılacak olan, her türlü madde ve malzeme ile işçilik ve genel 

giderlerle ilgili harcamaların izlendiği hesaptır. 

İşleyişi: 

Yapılmakta olan yatırım projelerine direkt ve endirekt şekilde gelen 

harcamalar bu hesaba borç: tamamlanan yatırım bedelleri ilgili maddi duran 

varlık hesabına borç kaydedilerek, bu hesaba alacak kaydedilir. 

259. Verilen Avanslar 

70

Yurt içinden veya yurt dışından satın alınmak üzere sipariş edilen 

maddi duran varlıklarla ilgili olarak yapılan avans ödemelerinin izlendiği 

hesaptır. Sipariş avansıyla ilgili giderleri de kapsar. 

İşleyişi: 

Ödeme yapıldığında hesaba borç: sipariş edilen malzeme teslim 

alındığında ilgili hesabın borcu karşılığında bu hesaba alacak kaydedilir. 

26. Maddi Olmayan Duran Varlıklar 

Herhangi bir fiziksel varlığı bulunmayan ve Derneğin belli bir şekilde 

yararlandığı veya yararlanmayı beklediği aktifleştirilen giderler ile belli 

koşullar altında hukuken himaye gören haklar ve şerefiyelerin izlendiği hesap 

grubudur. 

260. Haklar 

İmtiyaz, patent, lisans, ticari marka ve ünvan gibi bir bedel ödenerek 

elde edilen bazı hukuki tasarruflar ile kamu otoritelerinin Derneğe belirli 

alanlarda tanıdığı kullanma, yararlanma gibi yetkiler dolayısıyla yapılan 

harcamaları kapsar. 

İşleyişi: 

Edinilen haklar, maliyet bedelleri ile bu hesaba borç kaydedilir. 

Yararlanma süreleri içerisinde, yararlanma sürelerinin belli olmaması 

durumunda, 5 yıllık sürede eşit taksitlerle itfa olunarak yok edilir. 

261. Şerefiye 

Bu hesap, bir işletme devralınırken katlanılan maliyet ile söz konusu 

Derneğin rayiç bedelle hesaplanan net varlıklarının (öz varlık) değeri 

arasındaki olumlu farkların izlenmesinde kullanılır. Şerefiye hesaplanırken 

rayiç bedelin tespit edilmemesi halinde, net defter değeri esas alınır. 

İşleyişi: 

Ödenen şerefiye bedellerinin tamamı bu hesabın borcuna kaydolunur. 

Yok edilmeleri amortisman yoluyla 5 yıl içinde eşit taksitlerle yapılır. 

71

262 Kuruluş ve Örgütlenme Giderleri 

İşletmenin kurulması, yeni bir şubenin açılması, işlerin sürekli olarak 

genişletilmesi için yapılan ve karşılığında maddi bir değer elde edilmeyen 

giderlerin aktifleştirilmeleri durumunda izlendiği hesaptır. 

Kuruluş ve örgütlenme giderlerinin aktifleştirilerek amortismana tabi 

tutulması, kurumlara tanınmış bir seçenektir. Şahsi işletmeler, bu 

harcamalarını doğrudan gider yazmak durumundadırlar. 67 

Kuruluş sırasındaki aktifleştirilebilecek giderlere örnekler : 

- İş ve piyasa etüd giderleri, 

- Şirket ana sözleşmesi hazırlık giderleri, mahkeme ve noter harçları, 

bilirkişi ve ekspertiz ücretleri, 

- Kuruluşla ilgili seyahat giderleri, 

- Kuruluş genel kurulu giderleri, 

- Hisse senedi ihraç giderleri, 

- Tanıtım giderleri, 

- İşçi ve personel eğitim giderleri, 

- İşletmeye alma (tecrübe imalatı) giderleri, 

- Kuruluş dönemi genel giderleri. 

Faaliyetine devam eden işletmelerdeki aktifleştirilebilecek giderlere örnekler : 

- Sermaye arıtırım ve hisse senedi ihraç giderleri, 

- Tahvil ihraç giderleri, 

- Şube açma giderleri (tahliye, tazminat, reklam, açılış masrafları gibi), 

- Yeni bir ürünün tanıtım harcamaları. 

İşleyişi: 

Aktifleştirilen kuruluş giderleri, şirket faaliyete geçtikten itibaren, diğer 

hallerde harcamanın yapıldığı yıldan itibaren beş yıl içinde itfa olunmalıdır. 

Yıllık itfa payları kayıtlı değerin beşte biri 268 no.lu (Maddi Olmayan Duran 

varlıklara ait) Birikmiş Amortismanlar hesabının alacağına ve; 

7/B seçeneğinde 796 Amortisman ve· Tükenme Payları 

7/A seçeneğinde 770 Genel Yönetim Giderleri detayındaki 

Maddi olmayan duran varlık Amortisman ve İtfa Payları hesaplarının 

borcuna kaydedilir. 

67 Bkz. Vergi Usul Kanunu md. 282 ve 326 

72

Birden fazla kuruluş gideri olduğu takdirde bunların herbiri ayrı ayrı 

takip edilmelidir. 

Aktifleştirme ihtiyari olmakla birlikte, tercih yapıldıktan sonra izleyen 

yıllarda amortismandan vazgeçilip def'aten gider yazılması mümkün değildir. 

264. Özel Maliyetler 

Kiralanan gayrimenkullerin geliştirilmesi veya ekonomik değerinin 

sürekli olarak artırılması amacıyla yapılan giderler ile (normal bakım, onarım 

ve temizleme giderleri hariç) bu gayrimenkulun kullanılması için yapılıp kira 

süresinin sonunda mal sahibine bırakılacak olan, varlıkların bedellerini 

kapsar. 

İşleyişi: 

Yapılan harcamalar hesaba borç kaydedilir. Bu harcamalar kira süresi 

içerisinde, kira süresinin beş yıldan fazla olması durumunda da beş yılda eşit 

tutarlarla, amorti edilir. 

267. Diğer Maddi Olmayan Duran Varlıklar 

Yukarıda sayılanların dışında kalan diğer maddi olmayan duran varlık 

kalemlerinin izlendiği hesaptır. 

28. Gelecek Yıllara Ait Giderler ve Gelir Tahakkukları: 

Bu grup, içinde bulunan dönemde ortaya çıkan ancak gelecek yıllara 

ait olan giderler ile faaliyet dönemine ait olup da ileriki yıllarda tahsil 

edilebilecek gelirlerden oluşur. Bu grup hesapları aşağıda gösterilmiştir. 

280. Gelecek Yıllara Ait Giderler 

Bu hesap, peşin ödenen ve cari dönem içinde ilgili gider hesaplarına 

kaydedilmemesi gereken, gelecek yıllara ait giderleri izlemek için kullanılır. 

İşleyişi: 

Gelecek yıllarla ilgili gider ve maliyet hesaplarına borç kaydedilecek 

olan peşin ödenen giderler bu hesabın borcuna kaydedilir. ilgili hesap 

73

dönemlerinde bu hesabın alacağı karşılığında dönen varlıklardaki "Gelecek 

Aylara Ait Giderler" hesabına gerekli aktarmalar yapılır. 

281. Gelir Tahakkukları 

Üçüncü kişilerden tahsili ya da bunlar hesabına kesin borç kaydı bir yıl 

veya daha sonraki yıllarda yapılacak gelirlerin içinde bulunulan döneme ait 

olan kısımlarının, ilgili gelir hesabı karşılığında borç kaydedileceği hesaptır. 

İşleyişi: 

Dönem sonlarında, döneme ait olarak hesaplanacak tutarlar ilgili 

hasılat ve gelir hesapları karşılığında bu hesaba borç kaydedilir. Sonraki 

yıllarda alacakların kesinleşmesiyle hesaptaki tutarlar bu hesabın alacağına 

karşılık, üçüncü kişi hesaplarının borcuna geçirilerek kapatılır. 

3. Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar 

Kısa vadeli yabancı kaynaklar, dönen varlıkların ayrılmasında 

kullanılan ölçüye uygun olarak, en çok bir yıl veya Derneğin normal faaliyet 

dönemi sonunda ödenecek yabancı kaynakları kapsar. 

Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar, Mali Borçlar, Ticari Borçlar, Diğer 

Borçlar, Alınan Avanslar, Ödenecek Vergi ve Diğer Yükümlülükler, Borç ve 

Gider Karşılıkları, Gelecek Aylara Ait Gelirler ve Gider Tahakkukları ile Diğer 

Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar şeklinde bölümlenir. 

30. Mali Borçlar 

Kredi kurumlarına olan kısa vadeli borçlar ile kısa vadeli para ve 

sermaye piyasası araçları ile sağlanan krediler ve vadesine bir yıldan daha 

az bir süre kalan uzun vadeli mali borçların ana para taksit ve faizlerini 

kapsar. 

300. Banka Kredileri 

Bu hesap, banka ve diğer finans kuruluşlarından sağlanan kısa vadeli 

kredilere ilişkin tutarları içeren hesap kalemidir. 

İşleyişi: 

74

kaydedilir. 

Alınan kısa vadeli krediler bu hesaba alacak, ödenmeleri halinde borç 

303. Uzun Vadeli Kredilerin Anapara Taksitleri ve Faizleri 

Vadelerine bir yıldan fazla süre bulunmakla birlikte uzun vadeli 

kredilerin, bilanço tarihinden itibaren bir yıl içinde ödenecek anapara taksitleri 

ile vadesi bir yılın altına düşenleri ve bunların tahakkuk ettiği halde henüz 

ödenmeyen faizlerini kapsar. 

İşleyişi: 

Derneğin uzun vadeli borçlarından, bilançonun düzenlenme tarihini 

izleyen bir yıllık dönemde ödenecek olan taksitleri ve faizleri bu hesaba 

alacak, ödenmeleri halinde borç kaydedilir. 

309. Diğer Mali Borçlar 

Yukarıdaki hesap kalemlerinin hiç birinin kapsamına alınmayan mali 

borçların izlendiği hesaptır. 

İşleyişi: 

Bu hesaba; borcun doğması halinde alacak, ödenmesi halinde borç 

kaydedilir. 

32. Ticari Borçlar 

Kuruluşun ticari ilişkileri nedeniyle ortaya çıkan senetli ve senetsiz 

borçların kaydedildiği hesapları kapsar. 

Dernekler kar amacı gütmeyen birimler olduğundan derneklerin 32 

nolu gurupta yer alan bu hesapları kullanmaması, borç kayıtlarının 33 nolu 

“Diğer Borçlar” gurubunda yer alan hesaplarda tutulması kanaatimizce daha 

yerinde olacaktır. 

320. Satıcılar 

Derneğin faaliyet konusu ile ilgili her türlü mal ve hizmet alımlarından 

kaynaklanan senetsiz borçların izlendiği hesaptır. Ortaklar, ana kuruluş, 

75

iştirakler ve bağlı ortaklıklara olan senetsiz ticari borçların bilanço 

dipnotlarında gösterilmesi gerekir. 

İşleyişi: 

Senetsiz borcun doğması ile bu hesaba alacak, ödenmesi halinde 


321. Borç Senetleri 

Derneğin faaliyet konusu ile ilgili her türlü mal ve hizmet alımlarından 

kaynaklanan senede bağlanmış ticari borçlarının izlendiği hesaptır. Ortaklar 

ana kuruluş, iştirakler ve bağlı ortaklıklara olan senetli ticari borçların bilanço 

dipnotlarında gösterilmesi gerekir. 

kaydedilir. 

İşleyişi: 

Borç senetleri tutarları bu hesaba alacak, ödenmesi halinde borç 

322. Borç Senetleri Reeskontu (-) 

Bilanço gününde, senetli borçların tasarruf değeri ile değerlemesini 

sağlamak üzere borç senetleri için ayrılan reeskont tutarlarının izlenmesinde 

kullanılır. 

İşleyişi: 

Hesaplanan reeskont tutarları bu hesaba borç, "64. Diğer 

Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Kârlar" grubundaki "642. Faiz Gelirleri 

Hesabı"na gelir kaydedilir. İzleyen dönemde hu hesap "65. Diğer 

Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar" grubunun "652. Reeskont Faiz 

Giderleri Hesabı"na aktarılarak kapatılır. 

326. Alınan Depozito ve Teminatlar 

Üçüncü kişilerin belli bir işi yapmalarını, aldıkları bir değeri geri 

vermelerini sağlamak amacıyla ve belli sözleşmeler nedeniyle gerçekleşecek 

bir alacağın karşılığı olarak alınan depozito ve teminat niteliğindeki değerlerin 


İşleyişi: 

76

Alınan depozito ve teminatlar bu hesabın alacağına, geri verilenler 

veya hesaba sayılanlar borcuna kaydedilir. 

33. Diğer Borçlar 

Bu hesap grubu; herhangi bir ticari nedene dayanmadan meydana 

gelmiş ve en çok bir yıl içinde ödenmesi düşünülen borçların kaydedildiği 

hesapları kapsar. 

331. Ortaklara Borçlar 

Derneğin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla ortaklara 

borçlu bulunduğu tutarların izlendiği hesaptır. 

kaydedilir. 

İşleyişi: 

Borcun doğması halinde hesaba alacak, ödenmesi halinde ise borç 

332. İştiraklere Borçlar 

Derneğin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla 

iştiraklerine olan borçlarının izlendiği hesaptır. 

İşleyişi: 

Bu hesaba; borcun doğması halinde alacak, ödenmesi halinde işe 


333. Bağlı Ortaklıklara Borçlar 

Derneğin; sermaye taahhüdünden borçları hariç olmak üzere faaliyet 

konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla bağlı ortaklıklara olan borçlarının 


İşleyişi: 

Bu hesaba, borcun doğması halinde alacak, ödenmesi halinde ise 


335. Personele Borçlar 

Derneğin personeline olan çeşitli borçlar bu hesapta izlenir. 

77

İşleyişi: 

Tahakkuk eden personele borçlar bu hesabın alacağına, ödenmesi 

halinde borcuna kaydedilir. 

337. Diğer Borç Senetleri Reeskontu (-) 

Bilanço gününde, diğer borçlar gurubundaki senetli borçların 

değerlemesini sağlamak amacı ile borç senetleri için ayrılan reeskont 

tutarlarının izlendiği hesaptır. 

İşleyişi: 

Hesaplanan reeskont tutarları bu hesaba borç, "642. Faiz Gelirleri 

Hesabı"na gelir kaydedilir. İzleyen dönemde hu hesap "652. Reeskont Faiz 

Giderleri Hesabı"na aktarılarak kapatılır. 

339. Diğer Çeşitli Borçlar 

Ticari olmayıp yukarıdaki hesaplardan hiçbirinin kapsamına 

alınamayan çeşitli borçların izlendiği hesaptır. 

İşleyişi: 

Bu hesaba; borcun doğması halinde alacak, ödenmesi halinde ise 


36. Ödenecek Vergi ve Diğer Yükümlülükler 

Derneğin sorumlu veya mükellef sıfatıyla, ödeyeceği vergi, resim, 

harç, kesinti, sigorta primi, dernek aidatları, icra taksitleri ve benzeri 

borçlarının izlendiği hesap grubudur. 

360. Ödenecek Vergi ve Fonlar 

Derneğin ekonomik faaliyetlerde bulunmasının sonucu ilgili mali 

mevzuat uyarınca mükellef veya sorumlu sıfatıyla Derneğin kendisine, 

personeline ve üçüncü kişilere ilişkin olarak ödenmesi gereken vergi, resim, 

harç ve fonların izlendiği hesaptır. 

İşleyişi: 

78

Vergi, resim, harçların tahakkuk ettirilmesini gerektiren olaylar ve 

işlemler ortaya çıktıkça anılan hesaplar alacaklanır, ödemeler yapıldıkça 

borçlanır. Bir yıldan daha uzun sürede ödenecek ertelenmiş veya takside 

bağlanmış vergiler varsa, bunlar "438. Kamuya Olan Ertelenmiş veya 

Taksitlendirilmiş Borçlar Hesabı" na aktarılır. 

361. Ödenecek Sosyal Güvenlik Kesintileri 

Derneğin, personelin hakedişlerinden sosyal güvenlik mevzuatı 

hükümlerine göre kesintiye tabi tutmakla yükümlü bulunduğu, personele ait 

emeklilik keseneği ve sigorta primleri ile bunlara ilişkin işveren katılma 

payları ve işverence sosyal güvenlik kuruluşlarına ödenecek diğer 

yükümlülüklerin izlendiği hesaptır. 

İşleyişi: 

Kesintiler yapıldıkça bu hesap alacaklandırılır ve ödemeler yapıldıkça 

borçlandırılır Bir yıldan daha uzun sürede ödenecek Sosyal Güvenlik 

Kesintileri varsa, bunlar "438. Kamuya Olan Ertelenmiş veya Taksitlendirilmiş 

Borçlar Hesabı" na aktarılır. 

37. Borç Ve Gider Karşılıkları 

Bilanço tarihinde belirgin olarak ortaya çıkan ancak tutarının ne 

olacağı kesin olarak bilinemeyen veya tutarı bilinmekle birlikte ne zaman 

tahakkuk edeceği bilinemeyen kısa vadeli borçlar veya giderler için ayrılan 

karşılıkların izlendiği hesap grubudur. Bu grupta yer alan karşılık hesapları 

aktifi düzenleyici nitelikte değildir. 

372. Kıdem Tazminatı Karşılığı 

Bu hesapta, belirlenecek esaslar çerçevesinde ayrılan ve bir yıl içinde 

ödeneceği öngörülen kıdem tazminatları karşılıkları izlenir. 

İşleyişi: 

79

"472. Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabı"ndan yukarıda yapılan tanım 

çerçevesinde yapılan aktarmalar bu hesaba alacak, ödenmesi halinde ise 


38. Gelecek Aylara Ait Gelirler Ve Gider Tahakkukları 

Bu grup, içinde bulunulan dönemde ortaya çıkan ancak gelecek aylara 

ait gelirler ile faaliyet dönemine ait olup ödenmesi gelecek aylarda yapılacak 

giderlerden oluşur. 

380. Gelecek Aylara Ait Gelirler 

Gelecek bilanço dönemlerine ait peşin tahsil olunan gelirlerin bir yıldan 

kısa süreye ait kısımlarının izlendiği hesaptır. 

İşleyişi: 

Peşin tahsil olunan gelirler bu hesabın alacağına kaydedilir. Ait olduğu 

dönemde ilgili gelir hesaplarına devredilir. 

381. Gider Tahakkukları 

Gelecek aylarda ödemesi yapılacak ve kesinlikle belgeye dayalı gider 

tahakkuklarının izlendiği hesaptır. 

İşleyişi: 

Yapılan tahakkuklar ilgili gider ve zarar hesaplarına borç, bu hesaba 

alacak, yapılan ödemeler borç kaydedilir. 

39. Diğer Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar 

Özellikle kendi bölümlerinde tanımlanmamış olan diğer kısa vadeli 

yabancı kaynaklar bu grupta yer alır. 

391. Hesaplanan KDV 

Bu hesap; teslim edilen mal veya ifa edilen hizmetler üzerinden 

hesaplanan Katma Değer Vergisi ile işlemi gerçekleşmeyen ya da işlemden 

vazgeçilen mal ve hizmetlere ilişkin katma değer vergisinin izlendiği hesaptır. 

İşleyişi: 

80

Hesaplanan Katma Değer Vergisi bu hesaba alacak kaydedilir. 

Düzeltmeler bu hesaba borç kaydedilir. Vergilendirme dönemi itibariyle bu 

hesabın bakiyesi "191. İndirilecek Katma Değer Vergisi Hesabı" ile 

karşılaştırılır. Yapılan karşılaştırmada bu hesabın bakiyesi 191. No.lu 

hesabın bakiyesinden fazla olduğu takdirde vadesinde ödenmek üzere "360. 

Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabına" aktarılarak kapatılır. 

393 Merkez ve Şubeler Cari Hesabı 

Merkezin şubelerle, şubelerin merkezle veya kendi aralarındaki borç 

ve alacak ilişkilerinin izlendiği borçlu ve alacaklı olarak çalışan hesaptır. Bu 

hesap dönem içinde kullanılır, füzyon da kapatılır. 

İşleyişi : 

Merkezin şubelerden, şubelerin diğer şubelerden veya merkezden 

olan alacakları bu hesaba borç, borçları da alacak kaydedilir. 

Dönem sonlarında; şubeler çıkarmış oldukları bilançoları bu hesaba 

borç veya alacak vermek suretiyle merkeze dekont ederler. 

Bu işlem sonrasında bu hesap kendiliğinden sıfırlanır. 

İzleyen dönemin başında ise; bu defa şubelerin bilançoları, merkez 

tarafından yine bu hesaba alacak veya borç verilmek suretiyle şubelere 

dekont edilir. Hesap, yılsonlarında sıfırlanmış olacağından dönem içinde borç 

bakiyesi vererek çalışması önemli değildir. 

397 Sayım Ve Tesellüm Fazlaları 

Sayımlar sonucunda tespit edilen kasa, stok ve maddi duran 

varlıklarla ilgili fazlalıklar ile üniteler arası yollamada ortaya çıkan fazlalıkların 

geçici olarak kaydedilip izleneceği hesaptır. 

4. Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar 

Kredi kurumlarından, sermaye piyasasından ve işletmenin ilişkide 

bulunduğu üçüncü kişilerden sağlanan ve bir yıldan fazla vadeli olan işletme 

borçlarını kapsar. 

81

Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar, Mali Borçlar, Ticari Borçlar, Diğer 

Borçlar, Alınan Avanslar, Ödenecek Vergi ve Diğer Yükümlülükler, Borç ve 

Gider Karşılıkları, Gelecek Yıllara Ait Gelirler ve Gider Tahakkukları ile Diğer 

Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar şeklinde bölümlenir. 

432. İştiraklere Borçlar 

Derneğin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla 

iştiraklerine olan vadeleri bir yıldan fazla süreli borçlarının izlendiği hesaptır. 

İşleyişi: 

Borcun doğması halinde hesaba alacak vadesi bir yılın altına düşmesi 

halinde "332. İştiraklere borçlar Hesabı"na aktarılarak borç kaydedilir. 

Dernek ile İktisadi işletmesi arasında vuku bulan borç alış verişi sene 

sonunda kar aktarımı veya zararın karşılanması şeklinde son bulacağından 

iktisadi işletmeden dolayı kısa vadeli iştiraklere borçlar hesabının kullanımı 

yeterli olacak, bu hesaba gerek kalmayacaktır. 

472. Kıdem Tazminatı Karşılığı 

Belirlenecek esaslar çerçevesinde ayrılacak kıdem tazminatı 

karşılıkları bu hesap kaleminde gösterilir. 

İşleyişi: 

Hesaplanan kıdem tazminatı karşılık tutarları ilgili gider hesaplarına 

borç bu hesaba alacak kaydedilir. İzleyen dönemde ödenmesi beklenen 

kıdem tazminatı karşılık tutarları bu hesabın borcuna, "37. Borç ve Gider 

Karşılıkları" grubundaki "372. Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabı"na alacak 

kaydedilir. 

5. Özkaynaklar 

İşletme sahip veya ortaklarının bilanço tarihinde Derneğe yapmış 

oldukları sermaye yatırımlarının tutarını gösteren ödenmiş sermaye ile, 

Sermaye Yedekleri, Kâr Yedekleri, Geçmiş Yıllar Kârları ve Geçmiş Yıllar 

Zararları ve Dönemin Net Kâr veya Zararını kapsar. 

82

50. Ödenmiş Sermaye 

500. Sermaye 

Derneğe tahsis edilen veya işletmelerin ana sözleşmelerinde yer alan 

ve Ticaret Siciline tescil edilmiş bulunan sermaye tutarı bu hesapta yer alır. 

Kayıtlı sermaye sistemine alınan ortaklıklarda çıkarılmış sermaye gösterilir. 

Kayıtlı sermaye tavanı ayrıca dipnotlarda belirtilir. 

İşleyişi: 

Taahhüt edilen sermaye tutarı bu hesaba alacak, ödenmemiş 

sermaye hesabına borç kaydedilir. 

501. Ödenmemiş Sermaye (-) 

Derneğe tahsis edilen veya ortaklarca yüklenilen sermayenin henüz 

ödenmemiş kısmıdır. 

İşleyişi: 

Taahhüt edilen sermaye tutarı "500. Sermaye Hesabı" alacağı ile bu 

hesaba borç, ödenen tutarlar alacak kaydedilir. 

523. İştirakler Yeniden Değerleme Artışları 

Derneğin iştirakleri ile bağlı ortaklıkları bünyesinde yapılan yeniden 

değerleme dolayısıyla oluşan değer artışının sermayeye eklenmesi 

sonucunda, bu sermayeden Derneğe isabet eden kısmı gösterir. 

İşleyişi: 

Derneğin iştirakleri ve bağlı ortaklıkları bünyesinde yapılan yeniden 

değerleme dolayısıyla oluşan değer artışları sermayeye eklenmesi 

sonucunda, Derneğe bedelsiz olarak verilen hisse senetleri ve payları bu 

hesabın alacağına, "242. İştirakler" veya "245. Bağlık Ortaklıklar 

Hesapları"nın borcuna kaydedilir. 

549. Özel Fonlar 

İşletmede bırakılması ve tasarrufu zorunlu yasal fonlar ile diğer 

maksatlarla ayrılan fonlar bu hesapta izlenir. 

83

kaydedilir. 

İşleyişi: 

Kardan ayrılan tutarlar bu hesaba alacak, mahsubunda borç 

57. Geçmiş Yıllar Karları 

570. Geçmiş Yıllar Karları 

Geçmiş faaliyet dönemlerinde ortaya çıkan ve İşletme sahibine veya 

ortaklarına dağıtılmamış bulunan kârlardan ilgili yedek hesaplarına 

alınmayan tutarların izlendiği hesaptır. 

58. Geçmiş Yıllar Zararları (-) 

580. Geçmiş Yıllar Zararları 

Geçmiş faaliyet dönemlerinde ortaya çıkan dönem net zararlarının 


59. Dönem Net Karı (Zararı) 

Bu grup Derneğin nihai faaliyet sonucunu gösteren hesapları kapsar. 

590. Dönem Net Karı 

Derneğin faaliyet dönemine ilişkin vergi sonrası net kâr tutarının 


İşleyişi: 

Sonuç hesaplarında yer alan "692. Dönem Net Kârı veya Zararı 

Hesabı"ndan aktarılan tutarlar bu hesaba alacak, aynı hesaba borç 

kaydedilir. 

591. Dönem Net Zararı (-) 

Derneğin faaliyet dönemine ilişkin net zarar tutarının izlendiği hesaptır. 

İşleyişi: 

84

Sonuç hesaplarında yer alan "692. Dönem Net Kârı veya Zararı 

Hesabı"ndan aktarılan tutarlar bu hesaba borç, aynı hesaba alacak 

kaydedilir. 

6. Gelir Tablosu Hesapları 

İşletmenin faaliyet dönemine ilişkin brüt satışları, satış-indirimleri 

satışların maliyeti, faaliyet giderleri, diğer faaliyetlerden gelir ve kârlar, diğer 

faaliyetlerden gider ve zararlar, finansman giderleri, olağandışı gelir ve kârlar 

ve olağandışı gider ve zararlardan oluşur. 

Öz itibari ile dernekler kar amaçlı kurumlar olmadığından satış, satış 

indirimi, satışların maliyeti gibi kavramların dernekle bağdaşmadığı açıktır. 

Fakat her ne kadar derneklerde “kar” kavramına ulaşılamasa da, kar dağıtımı 

yapılmasa da derneklerinde bir dönem içerisinde elde ettiği gelirler ile 

amacını gerçekleştirmek üzere yaptığı harcamalar bulunmakta ve bu iki 

büyüklük arasında olumlu veya olumsuz bir fark oluşabilmektedir. Oluşan bu 

fark olumsuz ise derneğin zararından bahsetmek mümkündür. Fark olumlu 

ise olumlu fark derneğin gelir fazlası olarak değerlendirilmektedir. Ticari 

işletmelerde sonuç (gelir tablosu) hesapları ile ulaşılan “kar” kavramlarının 

dernekler açısından değerlendirildiğinde gelir fazlası olarak düşünülmesi 

kanaatimizce daha doğru olacaktır. 

60. Brüt Satışlar 

İşletmenin esas faaliyetleri çerçevesinde satılan mal yada hizmetler 

karşılığında alınan yada tahakkuk ettirilen toplam değerleri kapsar. Satılan 

mal ve hizmetlerle ilgili sübvansiyonlar, satış tarihindeki vade farkları, 

ihracatla ilgili dönem içinde ortaya çıkan kur farkları, vergi iadeleri brüt 

satışlar içinde gösterilir. Brüt Satışlara Katma Değer Vergisi dahil edilmez. 

Brüt Satışlar; yurtiçi satışlar, yurtdışı satışlar ve diğer gelirler şeklinde 

bölümlenir. 

600. Yurtiçi Satışlar 

85

Yurt içindeki gerçek ve tüzel kişilere satılan mal ve hizmetler 

karşılığında alınan ya da tahakkuk ettirilen toplam değerlerin izlendiği 

hesaptır. Gereksinime göre bölümlenebilir. 

İşleyişi: 

Satış gerçekleştiğinde hasılat tutarı bu hesaba alacak kaydedilir. 

601. Yurtdışı Satışlar 

Yurt dışında satılan mal ve hizmetler karşılığında alınan ya da 

alınacak olan toplam değerlerin izlendiği hesaptır. 

İşleyişi: 

Yurtiçi satışlarda olduğu gibidir. 

602. Diğer Gelirler 

İşletmenin korunması, ihracatı teşvik ya da hükümet politikasına uyma 

zorunluluğu karşısında oluşan işletmenin faaliyet hasılatındaki düşüklüğü 

veya faaliyet zararını gidermek için, sermaye katkısı niteliğinde olmayan, 

mali yardımlar (sübvansiyonlar), devletin bazı malları vergi, resim, harç ve 

benzeri yükümlülüklerden istisna etmesi yoluyla yaptığı yardımlar (vergi 

iadeleri) ve satış tarihindeki vade farkları, ihracatla ilgili fiyat istikrar 

destekleme primi vb.. hasılat kalemleri bu hesapta izlenir. 

İşleyişi: 

Dönem içindeki faaliyetlerden doğan sübvansiyon, vergi iadesi, vade 

farkları, (vb.) tutarları saptanarak ilgili hesaba borç, bu hesaba ise alacak 

kaydedilir. 

63. Faaliyet Giderleri 

İşletmenin esas faaliyeti ile ilgili bulunan ve üretim maliyetlerine 

yüklenmeyen araştırma ve geliştirme giderleri; pazarlama, satış ve dağıtım 

giderleri ve genel yönetim giderlerinden oluşan hesap grubudur. 7.inci grupta 

izlenen esas faaliyet dönem giderleri, yansıtma hesapları alacağı ile dönem 

sonlarında bu grupta yer alan hesaplara devredilir. 

86

630. Araştırma Ve Geliştirme Giderleri (-) 

Üretim maliyetinin düşürülmesi, satışların artırılması ve yeni üretim 

biçim ve teknolojilerin işletmede uygulanması amacıyla yapılan giderlerden 

aktifleştirilmeyen araştırma ve geliştirme giderleri ile aktifleştirilmiş olanlardan 

bu döneme isabet eden itfa payları bu hesapta yer alır. Bu fonksiyonla ilgili 

olan ve 7. grupta izlenen giderler 7/A seçeneğinde "751- Araştırma ve 

Geliştirme Giderleri Yansıtma Hesabı", 7/B seçeneğinde "798- Gider Çeşitleri 

Yansıtma Hesabı" alacağı ile hu hesabın borcuna devredilir. 

631. Pazarlama, Satış Ve Dağıtım Giderleri (-) 

Mal ve hizmetlerin pazarlama, satış ve dağıtım faaliyetleri ile ilgili 

olarak yapılan endirekt malzeme, endirekt işçilik, personel giderleri, dışardan 

sağlanan fayda ve hizmetler, çeşitli giderler, vergi resim ve harçlar, 

amortismanlar ve tükenme paylarından oluşur. Pazarlama fonksiyonu ile ilgili 

giderler 7 inci grupta izlenir ve dönem sonlarında "761- Pazarlama Satış ve 

Dağıtım Giderleri Yansıtma Hesabı" alacağı ile, 7/B seçeneğinde ise "798- 

Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabı" alacağı ile bu fonksiyona ait giderler bu 

hesaba devredilir. 

632. Genel Yönetim Giderleri (-) 

İşletmenin genel yönetim fonksiyonu ile ilgili olarak yapılan ve üretimle 

ya da satılan mal maliyeti ile doğrudan ilişkisi kurulamayan endirekt 

malzeme, endirekt işçilik, personel giderleri, dışardan sağlanan fayda ve 

hizmetler, çeşitli giderler, vergi resim ve harçlar, amortisman giderlerinden 

oluşur. Genel yönetim fonksiyonu ile ilgili giderler 7 inci grupta izlenir ve 

dönem sonlarında 7/A seçeneğinde, "771- Genel Yönetim Giderleri Yansıtma 

Hesabı" alacağı ile, 7/B seçeneğinde ise "798- Gider Çeşitleri Yansıtma 

Hesabı" alacağı ile bu hesaba devredilir. 

64. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir Ve Karlar 

İşletmenin esas faaliyeti dışında iştiraklerden ve bağlı ortaklıklardan 

elde edilen temettü geliri ile faiz ve diğer temettü gelirleri, temerrüt faizleri, 

87

kambiyo kârları, kira gelirleri, menkul kıymet satış kârları gibi diğer 

faaliyetlerden elde edilen olağan gelir ve kârlardan oluşur. 

640. İştiraklerden Temettü Gelirleri 

İşletmelerin sermayelerine katıldıkları iştiraklerden elde ettikleri 

temettü gelirlerinin izlendiği hesaptır. Hisse senedi ve tahvil gibi menkul 

kıymet satışından doğan kârlar ya da zararlar bu hesaba alınmaz. 

641. Bağlı Ortaklıklardan Temettü Gelirleri 

İşletmelerin bağlı ortaklıklarından elde ettikleri temettü gelirlerinin 


642. Faiz Gelirleri 

Her türlü kısa ve uzun vadeli mali yatırımlardan sağlanan faiz 

gelirlerinin izlendiği hesaptır. 

izlenir. 

643. Komisyon Gelirleri 

Tahakkuk eden komisyon gelirleri bu hesapta izlenir. 

644. Konusu Kalmayan Karşılıklar 

Aktifle ilgili olarak ayrılan karşılıklardan iptal edilen tutarlar bu hesapta 

645. Menkul Kıymet Satış Karları 

Menkul kıymet satış karlarının izlendiği hesaptır. 

646 Kambiyo Karları 

Kambiyo kârlarının izlendiği hesaptır. (İhracatla ilgili dönem içinde 

ortaya çıkan kur farkları bu hesaba değil, "601- YURT DIŞI SATIŞLAR" 

hesabına aktarılır.) 

647 Reeskont Faiz Gelirleri 

88

Reeskont faiz gelirlerinin izlendiği hesaptır. 

İşleyişi 

İşletmenin senetli borçlarının dönem sonu itibariyle yapılan reeskont 

işlem faiz geliri ile; alacak senetleri reeskontunun, izleyen dönem başında 

iptalinden ortaya çıkan faiz gelirleri bu hesaba alacak yazılır. 

648- Enflasyon Düzeltmesi Karları 

Bu hesap mali tabloların enflasyon düzeltmesinden ortaya çıkan net 

olumlu farkların "698- Enflasyon Düzeltme Hesabından" ve yıllara yaygın 

inşaat işinde "358- Yıllara Yaygın inşaat Enflasyon Düzeltme Hesabından" 

aktarılarak izlendiği hesaptır. 

İşleyişi: 

"698- Enflasyon Düzeltme Hesabından" ve yıllara yaygın inşaat işinde 

geçici kabulde "358- Yıllara Yaygın İnşaat Enflasyon Düzeltine Hesabından" 

bu hesaba aktarılan tutarlar söz konusu hesapların borcuna karşılık bu 

hesaba alacak yazılır. 

649. Faaliyetle İlgili Diğer Olağan Gelir Ve Karlar 

Yukarıdaki hesaplar kapsamına girmeyen diğer olağan faaliyetlerden 

sağlanan gelir ve kârların izlendiği hesaptır. Bu hesapta kambiyo kârları, 

menkul kıymet satış kârları ve benzerleri izlenir. 

Gelir doğdukça bu hesaba alacak, ilgili aktif hesaba borç kaydedilir. 

Dönem sonunda bu hesabın alacak bakiyesi 690-Dönem Karı Veya Zararı 

Hesabına aktarılarak kapatılır. 

65. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider Ve Zararlar (-) 

İşletmelerin esas faaliyetleri dışında kalan olağan faaliyetlerle ilgili 

gider ve zararları içerir. 

653. Komisyon Giderleri (-) 

İşletmelerin diğer olağan faaliyetleriyle ilgili olarak acenta, temsilci ve 

benzeri işletmelere ödediği komisyon giderlerinin izlendiği hesaptır. 

89

654. Karşılık Giderleri (-) 

Aktifle ilgili olarak ayrılan karşılık giderlerinin izlendiği hesaptır. 

655 Menkul Kıymet Satış Zararları (-) 

Menkul kıymet satış zararlarının izlendiği hesaptır. 

İşleyişi 

Menkul kıymetler satıldığında, satış değeri ile maliyet değeri 

arasındaki olumsuz fark bu hesaba borç yazılır. 

Bu hesabın dönem sonu bakiyesi 690 nolu hesaba aktarılarak kapatılır 

656 Kambiyo Zararları (-) 

Kambiyo zararlarının izlendiği hesaptır. (Borçlanma ile ilgili kur farkları 

bu hesaba alınmaz, finansman gideri olarak muhasebeleştirilir.) 

Kambiyo işlemlerinden doğan zararlar bu hesaba borç yazılır. 

İşleyişi: 

VUK' nun değerleme hükümlerine göre işletmenin dönem içerisinde 

döviz cinsinden olan banka cari hesaplarıyla döviz tevdiat hesaplarının 

hareketleriyle, alıp sattığı yabancı para cinsinden,kasa banka hesap 

hareketlerini, mevcutlarını ve alacaklarını değerlemesi sonucu, ortaya çıkan 

olumsuz kur farkları bu hesabın borcuna kaydedilir 

657 Reeskont Faiz Giderler (-) 

İşletmenin senetli alacaklarının dönem sonu itibariyle yapılan reeskont 

faiz giderleri ile borç senetleri reeskontunun, izleyen dönem başında 

iptalinden ortaya çıkan faiz giderlerinin izlendiği hesaptır. 

İşleyişi: 

İşleyişi ile ilgili olarak 122 ve 642 no.lu hesaplardaki açıklama ve 

örneklere bakınız 

90

658- Enflasyon Düzeltmesi Zararları (-) 

Bu hesap mali tabloların enflasyon düzeltmesinden ortaya çıkan net 

olumsuz farkların "698- Enflasyon Düzeltme Hesabından" ve yıllara yaygın 

inşaat işinde "178- Yıllara Yaygın inşaat Enflasyon Düzeltme Hesabından" 

aktarılarak izlendiği hesaptır. 

İşleyişi: 

"698- Enflasyon Düzeltme Hesabından" ve yıllara yaygın inşaat işinde 

geçici kabulde "178- Yıllara Yaygın inşaat-Enflasyon Düzeltine Hesabından" 

bu hesaba aktarılan tutarlar söz konusu hesapların alacağına karşılık bu 

hesaba borç yazılır. 

659. Diğer Olağan Gider Ve Zararlar (-) 

Yukarıdaki hesaplar kapsamına girmeyen diğer olağan faaliyetlerle 

ilgili kambiyo zararları, menkul kıymet satış zararları ve benzeri gider ve 

zararların izlendiği hesaptır. 

66. Finansman Giderleri (-) 

İşletmenin borçlandığı tutarlarla ilgili olarak katlanılan ve varlıkların 

maliyetine eklenmemiş bulunan faiz, kur farkları, kredi komisyonları ve 

benzeri diğer giderleri kapsar. 

660. Kısa Vadeli Borçlanma Giderleri (-) 

Bir yıla kadar vadeli olan borçlanmalarla ilgili olarak yüklenilen ve 

varlıkların maliyetine eklenmeyen faiz ve benzeri diğer giderlerin izlendiği 

hesaptır. 

7. grupta izlenen finansman giderleri 7/A seçeneğinde "781- 

Finansman Giderleri Yansıtma Hesabı" 7/B seçeneğinde ise "798- Gider 

Çeşitleri Yansıtma Hesabı"nın alacağı ile bu hesabın borcuna aktarılır. 

91

661. Uzun Vadeli Borçlanma Giderleri (-) 

Bir yılı aşan vadeli borçlanmalarla ilgili faiz ve benzeri giderlerin 


İşletmelerin olağan faaliyetlerinden bağımsız olan ve bu nedenle arızi 

nitelik taşıyan duran varlıkların satışlarından elde edilen kârlar ile olağan dışı 

olay ve gelişmeler nedeniyle ortaya çıkan gelir ve kârların yer aldığı hesap 

grubudur. 

671. Önceki Dönem Gelir Ve Kârları 

Cari dönemden önceki dönemlere ait olan ve bu dönemlerin mali 

tablolarına hata ya da unutulma nedenleriyle yansıtılamayan tutarların 

gösterildiği hesap kalemidir. 

679. Diğer Olağandışı Gelir Ve Kârlar 

Yukarıdaki hesap kalemleri dışında kalan ve arızi bir karakter taşıyan 

duran varlık satışlarından doğan kârlar gibi gelir ve kârların yer aldığı hesap 

kalemidir. 

68. Olağandışı Gider ve Zararlar 

İşletmelerin olağan faaliyetlerinden bağımsız olan ve bu nedenle sık 

sık ve düzenli olarak ortaya çıkması beklenmeyen işlem ve olaylardan 

kaynaklanan gider ve zararların yer aldığı hesap grubudur. 

680. Çalışmayan Kısım Gider ve Zararları (-) 

Üretimle ilgili giderlerden çalışılmayan döneme ve çalışmayan 

kısımlara ait giderleri içerir. 

681. Önceki Dönem Gider ve Zararları (-) 

Cari dönemden önceki döneme ait olan ve bu dönemlerin mali 

tablolarına hata ya da unutulma nedeni ile yansıtılmayan veya sonradan 

ortaya çıkan tutarların gösterildiği hesaptır. 

92

689. Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar 

Yukarıda tanımlanan hesaplar kapsamı dışında kalan diğer olağan 

dışı gider ve zararlardan oluşur. 

69. Dönem Net Kârı ve Zararı 

690. Dönem Kârı veya Zararı 

Dönem sonlarında, sonuç hesaplarında yer alan gelir ve gider 

hesaplarının aktarıldığı hesaptır. Gelir hesapları bu hesabın alacağına, gider 

hesapları borcuna kaydedilir. Hesabın kalanı vergiden önceki dönem kârı 

veya zararını gösterir. 

692. Dönem Net Kârı veya Zararı 

"690- Dönem Kâr veya Zararı Hesabı" ile "691- Dönem Kârı Vergi ve 

Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları Hesapları"nın karşılıklı olarak 

kapatılması sonucu bulunan fark hu hesaba kaydedilir. Vergiden sonraki Net 

Dönem Kârı Hesabın alacağına, Net Dönem zararı ise borcuna kaydedilir. Bu 

hesap, dönem sonlarında "590- Dönem Net Kârı Hesabı"na devredilerek 

kapatılır. 

7. Maliyet Hesapları 

Maliyet hesapları, mal ve hizmetlerin planlanan biçim ve niteliğe 

getirilmesi için yapılan giderlerin toplandığı ve maliyet unsurlarına 

dönüştürülerek izlendiği hesaplardır. 

Bu bölümde yer alan gider hesapları uygulamada esneklik sağlamak üzere 

iki seçenek halinde 7/A ve 7/B olarak sunulmuştur. 7/A seçeneğinde giderler 

defter-i kebirde fonksiyon esasına göre, 7/B seçeneğinde ise çeşit esasına 

göre belirlenmiştir. Bu suretle, işletmelere giderlerin bölümlenmesinde ve 

defter-i kebirde izlenmesinde kendi organizasyon yapılarına, büyüklüklerine 

ve ihtiyaçlarına göre düzenleyebilmeleri için kolaylık sağlanmış, farklı maliyet 

93

hesaplama yöntemlerine uyulabilmesi açısından da geniş bir esneklik 

tanınmıştır. 

7/A Seçeneğinde Maliyet Hesapları 

Büyük ve orta büyüklükteki üretim ve hizmet işletmeleri için özellikle 

zorunlu olarak önerilen 7/A seçeneğinde; giderler, esas defterlerde fonksiyon 

esasına göre belirlenmiştir. Eş zamanlı kayıt yönteminin kullanılması önerilen 

bu uygulamada, giderler yapıldıkları anda ilgili defter-i kebir hesaplarına 

"Fonksiyon Esasına" göre kaydedilirken, söz konusu giderler aynı zamanda 

yardımcı defterlerde hem çeşit esasına hem de ilgili gider yerlerine göre 

izlenir. Gider çeşitlerinin izleneceği yardımcı defter kayıtlarının, giderlerin ait 

oldukları gider yerlerini de gösterecek şekilde tutulması durumunda, yöntem 

amacına uygun biçimde yürütülmüş olacaktır. Bu kayıt yönteminde; giderler 

eş zamanlı olarak aynı anda hem fonksiyonlarına, hem çeşitlerine hem de 

ilgili gider yerlerine göre izlendiğinden; muhasebe kayıtlarının azaltılmasına 

ve her kademenin üretim ve hizmet maliyetlerinin belli bir düzen içinde 

oluşturulmasına olanak sağlamaktadır. 

Bu uygulamada, maliyet hesap grupları aşağıdaki gibi bölümlenmiştir. 

70 Maliyet Muhasebesi Bağlantı Hesapları 

71 Direkt İlk madde ve Malzeme Giderleri 

72 Direkt İşçilik Giderleri 

73 Genel Üretim Giderleri 

74 Hizmet Üretim Maliyeti 

75 Araştırma Geliştirme Giderleri 

76 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri 

77 Genel Yönetim Giderleri 

78 Finansman Giderleri 

Bu uygulamada yardımcı defterlerde izlenecek Gider Çeşitleri 0-9 

sayılı hesaplarda, Gider Yerleri ise 10-99 sayılı hesaplarda gösterildiği 

gibidir. 

94

Bu bölümde yer alan Maliyet Hesap Gruplarının her biri defter-i kebir hesabı 

düzeyinde gider hesapları, yansıtma hesapları ve fark hesapları olarak 

bölümlenir. 

77 Genel Yönetim Giderleri 

Bu grup yönetim fonksiyonu ile ilgili gider, yansıtma ve fark hesaplarından 

oluşur. 

770. Genel Yönetim Giderleri: 

Bir Derneğin yönetim fonksiyonları, dernek politikasının tayini, 

organizasyon ve kadro kuruluşu, büro hizmetleri, kamu ilişkileri, güvenlik, 

hukuk işleri, personel işleri, kredi ve tahsilatı da kapsayan muhasebe ve mali 

işler servislerin giderleri bu hesaba borç kaydedilir. Dönem sonlarında bu 

hesap, " 771- Araştırma ve geliştirme Giderleri Yan-sıtma Hesabı" ile 

karşılaştırılarak kapatılır. 

771. Genel Yönetim Giderleri Yansıtma Hesabı: 

Önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda, önceden 

saptanmış genel yönetim giderleri, 

Fiili maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda "770- Genel Yönetim 

Giderleri Hesabı"nın borcuna kaydedilen giderleri hesabın alacağı karşılığı 

"632- Genel Yönetim Giderleri Hesabı"na borç kaydedilir. Bu hesap, dönem 

sonlarında "770- Genel Yönetim Giderleri Hesabı" ile karşılaştırılarak 

kapatılır. 

772. Genel Yönetim Gider Farkları Hesabı : 

Fiili genel yönetim giderleri ile önceden saptanmış giderler arasındaki 

olumlu ya da olumsuz farklar bu hesaba alınır ve dönem sonlarında "632- 

Genel Yönetim Giderleri Hesabı"na aktarılarak kapatılır. 

78 Finansman Giderleri: 

95

Bu grupta Derneğin borçlandığı tutarlarla ilgili olarak katlanılan ve 

varlıkların maliyetine eklenmemiş bulunan faiz ve benzeri giderlerle, 

yansıtma ve fark hesapları yer alır. 

780. Finansman Giderleri Hesabı : 

İşletme faaliyetlerinin aksamadan yürütülebilmesi amacıyla borçlanılan 

tutarlarla ilgili faiz, kur farkları, komisyon ve benzeri giderler bu hesaba borç 

kaydedilir. 

781. Finansman Giderleri Yansıtma Hesabı : 

Önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda, 

önceden saptanmış finansman giderleri ile fiili maliyet yöntemlerinin 

uygulandığı durumlarda "780- Finansman Giderleri Hesabı"nın borcuna 

kaydedilen giderler bu hesabın alacağı karşılığında sonuç hesaplarındaki 

"66- Finansman Giderleri" grubunun ilgili hesabına borç kaydedilir. 

782. Finansman Giderleri Fark Hesabı : 

Finansman Giderlerinin fiili tutarları ile önceden saptanmış tutarları 

arasındaki olumlu ya da olumsuz farkların izlendiği hesaptır. 

Olumsuz farklar hesabın borcuna olumlu farklar ise alacağına kaydedilir. 

Dönem sonunda bu hesap "66- Finansman Giderleri" grubunun ilgili 

hesabına aktarılarak kapatılır. 

IV. BÖLÜM 

DERNEKLERİN BiR MALİ YIL İÇİNDE KARŞILAŞABİLECEKLERİ 

BAZI İŞ VE İŞLEMLERE İLİŞKİN ÖRNEK UYGULAMA 

1. Uygulamanın amacı 

Bu bölümde hazırlanan örnek çalışmanın amacı; derneklerin sıklıkla 

karşılaşabilecekleri birtakım iş ve işlemlerin kayıtlanması ve hesap dönemine 

ilişkin diğer gerekli işlemlerin tamamlanması sureti ile çalışmamızın önceki 

96

ölümlerinde açıklanan tekdüzen muhasebe sisteminin mevcut yapısının 

derneklerin kendine özgü yapısına uygunluğunun araştırılmasıdır. 

2. Giriş 

Bu bölümde; hayali bir derneğin, üyelerce derneğe özgülenen 50.000.-- 

YTL değerinde bir büro, 10.000.- YTL değerinde bir binek oto, 10.000.- YTL 

değerinde demirbaş ve 7.000.- YTL değerinde nakit ile faaliyetlerine başladığı, 

kuruluş aşamasında 2.000.- YTL kuruluş masrafı yapıldığı ve kuruluş 

masraflarının dernek kurucu üyesi Bay A tarafından karşılandığı varsayılarak, 

yıl içerisindeki işlemler belirtilecek ve işlemlerin yevmiye kaydı ile dönem sonu 

işlemleri yapıldıktan sonra derneğin genel geçici mizanı oluşturulmuş kabul 

edilip genel kesin mizanı çıkarılacak, gelir tablosu oluşturulacak ve dönem 

sonu bilançosu oluşturularak bir mali yıl içinde derneğin karşılaşabileceği olası 

iş ve işlemlerin muhasebe kaydı gösterilecektir. Büyük defter kayıtları 

yapılmayacak ve giderlerin muhasebeleştirilmesinde 7/A seçeneği 

kullanılacaktır. İşlemlerde sadeliğin sağlanması, işlemlerin daha anlaşılır olması 

için hesaplarda KDV işlemleri dikkate alınmamış olup bu, o işlemde KDV 

bulunmadığı anlamına gelmemektedir. Derneğin 01.11.200X tarihinde ilk 

olağan genel kurulunu yaptığı ve yönetim kurulunun oluşturulduğu kabul 

edilmiş, kayıtların anlaşılır ve işlemlerin mevzuata uygun olması gereği 

nedeniyle bu tarihten önceki işlemler dikkate alınmamıştır. Derneğin faaliyet 

konusu bedensel engelli vatandaşlara yardım olarak belirlenmiştir. 

3. “A” Derneğinin Dönem İçinde Gerçekleşen İş ve İşlemleri 

1- Açılış kaydı yapılmıştır. 

2- Kasada bulunan paranın 4000.- YTL’ si X Bankasına yatırılmıştır. 

3- Kuruluş aşamasında Bay “A” tarafından ödenen giderler Bay A’ ya 

banka havalesi yoluyla ödenmiştir. 

4- 01.10.2008 tarihi itibariyle yeni dernek tüzüğüne göre üyelerden giriş 

ödentisi alınmasına karar verilmiştir. Toplam 30.000.- YTL giriş ödentisi ile 

5.000.- YTL üyelik aidatı tahsil edilmiştir. 

97

5- Dernek, bir kredi kuruluşundan 90.000.- YTL' lik kredi talebinde 

bulunmuştur. Kredi kuruluşu, derneğin “X” Bankası'ndan alacağı aynı tutardaki 

bir kefalet mektubu şartı ile kredi talebini kabul etmiştir. Dernek, “X” Bankası' 

ndan sağladığı kefalet mektubunu kredi kuruluşuna vererek 01.10.2008 

tarihinde 90.000.- YTL' lik kredi limitinin tamamını kullanmıştır. (Kredi; 10 ay 

vadeli, %20 faizli ve her 2 ayda bir eşit taksitlerle ödenmek üzere alınmıştır.) 

6- Dernek genel merkezinde kullanılmak üzere; 500.- YTL’ lik mutfak 

ekipmanı, 400 YTL’ lik çay, şeker ve kahve ve 1.000.- YTL’ lik kırtasiye 

malzemesi satın alınmıştır. Bu bedeller karşılığında satıcı işletmeye 

borçlanılmıştır. 

7- Bir vatandaş tarafından derneğe, “derneğin tespit edeceği ihtiyaç 

sahiplerine verilmek üzere tekerlekli sandalye alımı” için 20.000.- YTL 

bağışlanmıştır. 

8- Konusunda uzman bir firmaya 20.000.- YTL tutarında tekerlekli 

sandalye sipariş edilmiş, ilgili firmaya 2.000.- YTL ön ödemede bulunulmuştur. 

İlgili tutar banka yoluyla havale edilmiştir. 

9- Dernek genel merkezinde çalıştırılmak üzere 1 personel istihdam 

edilmiş, personele 1.000.- YTL ücret tahakkuk ettirilmiştir. Bu ücrete ilişkin gelir 

vergisi tutarı 150 YTL, işçi sigorta payı 130- YTL ve işveren sigorta payı 100.- 

YTL' dir. 68 

10- Tahakkuk eden ücret ödenmiş ve personel ücreti ile ilgili olarak 

işveren tarafından yapılan yasal kesintiler ilgili kurumlara yatırılmıştır. 

11- Dernek, düşkünlere yemek vermek maksadı ile 35.000.- YTL' si 

değerinde tek katlı müstakil bir mesken satın almıştır. Satın alma sırasında 

ödenen gider toplamı ise 1.000.- YTL' sidir. İlgili tutarlar Bankadaki hesaptan 

ödenmiştir. 

12- 10.000.- YTL' sine bir kamyonet satın almış, ilgili tutar banka 

havalesi yoluyla ödenmiştir. 

13- Benzer amaçlı “R” derneğine 15.000.- YTL maddi yardımda 

bulunulmuştur. 

68 Örnekte verilen; Gelir vergisi, Sosyal Güvenlik Kurumu işçi ve işveren prim payları gerçek 

rakamlar olmayıp hayali rakamlardır. 

98

14- Üyelerin tanışması ve gelecek dönem bütçe bilgilerinin üyelerle 

paylaşılması maksadı ile düzenlenen yemek için 1.500.- YTL’ si harcama 

yapılmıştır. 

15- Derneğin tanıtımında aktif rol üstlenen fahri üyelerin derneği 

ziyaretleri münasebeti ile 300 YTL yemek masrafı yapılmıştır. 

16- 20.000.- YTL sermaye ile hediyelik eşya satışı yapmak üzere bir 

iktisadi işletme kurulmuştur. İşletmenin kuruluş işlemleri için 2.000.- YTL, 

işletmenin tefrişatı ve mal alımı için 18.000.- YTL harcanmıştır. Kuruluş 

işlemleri dışındaki harcamalar için çek düzenlenmiştir. 

17- 01.10.2008 tarihinde 500.- YTL’ ye bir büro kiralanarak ikametgâh 

değişikliği yapılmıştır, 12 aylık kira peşin ödenmiştir. 

18- Dernek yönetim kurulu üyelerinden Ahmet Bey derneğin 

işlemlerinde kullanılmak üzere derneğe 10.000.- YTL borç vermiştir. 

19- Hatay iline bir şube açılarak 2.500.- YTL kuruluş gideri yapılmıştır. 

20- Sipariş edilen 20.000.- YTL lik tekerlekli sandalye teslim alınmış, 

tutarın kalan kısmı düzenlenen bir çek ile ödenmiştir. 

dağıtılmıştır. 

yapılmıştır. 

anlaşılmıştır. 

21- Tekerlekli sandalyeler, ihtiyaç sahipleri tespit edilerek ilgililerine 

22- Tekerlekli sandalyelerin ilgililere dağıtımı için 1.000.- YTL masraf 

23- Bankadan gelen dekonttan verilen çeklerin tahsil edildiği 

24- Bedensel engelli vatandaşlara yönelik olarak düzenlenen seminer 

için 5.000.- YTL harcanmıştır. 

25- Yapılan saha çalışması ile maddi durumu kötü olan bedensel 

özürlü çocukların ailelerine 7.000.- YTL değerinde yakacak ve 3.000.- YTL 

değerinde yiyecek yardımı yapılmış, ilgili malzemeler düzenlenen bir senet 

karşılığı alınmıştır. 

26- Bir vatandaş tarafından derneğe 30.000.- YTL ve bir ev 

bağışlanmış, ticaret odasına yaptırılan bedel tespiti sonucu evin rayiç 

bedelinin 60.000.- YTL olduğu anlaşılmıştır. 

99

100 

27- Gayrimenkul sahibinden izin alınarak, kiralanan büroya 2.000.- 

YTL değerinde gömme dolap yaptırılmıştır. 

28- Bayram münasebeti ile 200.- YTL ödenerek şeker, çay, kolonya, 

çikolata ve kuru pasta alınmıştır. 

29- Dernek iktisadi işletmesine 2.000.- YTL borç verilmiştir. 

30- Büroda kullanılmak üzere bir büro takımı 1.800.- YTL' sine peşin 

olarak satın almıştır. Ödenen taşıma gideri ise 180.- YTL' sidir. 

31- Derneğe ait olan büro; alınan 25.000.- YTL değerinde senet ve 

kalan kısmı peşin olmak üzere 55.000.- YTL’ ye satılmıştır. 

32- 17 yeni üyelik başvurusu kabul edilmiş, yeni üyelerin tamamı 1.000 

YTL giriş ödentisini derneğin banka hesabına yatırmıştır. 

33- Bedensel engelli vatandaşlar için bir “Z” vakfı tarafından 

sürdürülmekte olan okul inşaatında harcanmak “Z” vakfı’na 30.000.- YTL 

yardımda bulunulmuştur. 

34- İktisadi işletme 2.000.- YTL borcunu ödemiştir. 

35- Bedensel engelli vatandaşlara dağıtılmak üzere ayakkabı, mont ve 

pantolondan oluşan 50 takım satın alınmıştır. 1 takımın maliyeti 300.- YTL’ 

dir. İlgili tutar banka havalesi ile ödenmiştir. 

36- Çekilen 90.000.- YTL lik kredinin ilk taksidi olan 21.000.- YTL kredi 

kuruluşuna ödenmiştir.( 3.000.- YTL faiz gideridir.) 

ise 10 yıldır. 

4. “A” Derneğinin dönem sonu işlemleri: 

1- Derneğe ait binanın ekonomik ömrü 20 yıl binek oto ve kamyonetin 

2- X bankasından gelen dekonttan derneğin bankadaki parasına 500.- 

YTL faiz tahakkuk ettirildiği anlaşılmıştır. (gelir vergisi dikkate alınmamıştır) 

3- Alınan 1.000.- YTL lik kırtasiye malzemesinin 200.- YTL lik kısmı bu 

döneme aittir. 

4- Yapılan sayımda 45 adet takım olduğu tespit edilmiştir. İlgili 

takımlardan sorumlu kişi istihdam edilen personeldir.

101 

5- Dönem içinde 300.- YTL elektrik gideri ödendiği ve bu işleme ilişkin 

kaydın yapılmadığı anlaşılmıştır. 

6- İşletmede bulunan 10.000 YTL değerindeki alacak senedinin peşin 

değerinin 9.500 YTL olduğu hesaplanmıştır. 

7- 25.000 YTL değerindeki borç senedinin peşin değerinin 23.750 YTL 

olduğu hesaplanmıştır. 

8- 11 ve 12. aylara ilişkin olarak ödenen kira bedelinin kayıtlara 

geçirilmediği anlaşılmıştır. 

5. “A” Derneğinin İş ve işlemlerinin muhasebeleştirilmesi 

5.1. “A” Derneğinin Kuruluş Bilânçosunun Oluşturulması: 

“A” DERNEĞİ KURULUŞ BİLANÇOSU (YTL) 

Aktif Pasif 

I-DÖNEN VARLIKLAR 

A- HAZIR DEĞERLER 

1-Kasa 7.000 

DÖNEN VARL. TOPLAMI 7.000 

II-DURAN VARLIKLAR 

D- MADDİ DURAN VARL. 

1- Taşıtlar 10.000 

2- Binalar 50.000 

3- Demirbaşlar 10.000 

E- MADDİ OLMAYAN 

DURAN VARLIKLAR 

1- Kuruluş ve Örgütlenme Gid. 2.000 

DURAN VARL.TOPLAMI 72.000 

AKTİF (VARLIKLAR) TOPLAMI 79.000 

III- KISA VADELİ 

YABANCI KAYNAKLAR 

D- DİĞER BORÇLAR 

1- Diğer Çeşitli Borçlar Hs 2.000 

KISA VAD. YAB. KAY. TOPLAMI 2.000 

IV- UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 

V- ÖZKAYNAKLAR 

A- ÖDENMİŞ SERMAYE 

1- Sermaye 77.000 

ÖZKAYNAKLAR TOPLAMI 77.000 

PASİF (KAYNAKLAR) TOPLAMI 79.000

5.2. “A” Derneğinin Dönem İçi İşlemlerinin Kaydı 

1- 

_____________ / ___________________ 

100 Kasa Hs. 7.000.- 

252 Binalar Hs 50.000.- 

254 Taşıtlar Hs 10.000.- 

255 Demirbaşlar Hs. 10.000.- 

262 Kuruluş ve Örgütlenme Gid. Hs. 2.000.- 

336 Diğer Çeşitli Borçlar Hs. 2.000.- 

500 Sermaye Hs 77.000.- 

-Açılış kaydı. 

______________ / ___________________ 

2- 

_____________ / ___________________ 

102 Bankalar Hs. 4.000.- 

100 Kasa Hs. 4.000.- 

-Kasadaki paranın bankaya yatırılması 

______________ / ___________________ 

3- 

_____________ / ___________________ 



-Bay “A” ya olan borcun ödenmesi 

______________ / ___________________ 

4- 

______________ / ___________________ 

100 Kasa Hs. 35.000.- 

649 Diğer Olağan 

Gelir ve Karlar Hs. 35.000.- 

- Giriş ödentisi ve aidatın tahsili 

______________ / ___________________ 

5- 

_____________ / ___________________ 

950 Nazım Hesap 90.000.- 

-Kefaletten Alacaklar 


-Kefaletten Borçlar 

- Alınan kefalet mektubunun nazım hesaplarda takibi 

102

______________ / ___________________ 

102 Bankalar Hs. 90.000.- 

300 Banka Kredileri Hs. 90.000.- 

-Kredi kullanımı 

______________ / ___________________ 

6- 

______________ / ___________________ 

255 Demirbaşlar Hs. 500.- 

770 Genel Yönetim Giderleri 1.400.- 

336 Diğer Çeşitli 

Borçlar Hs. 1.900.- 

- Demirbaş ve mutfak malzemesi alımı 

______________ / ___________________ 

7- 

______________ / ___________________ 

100 Kasa Hs. 20.000.- 



-Şartlı bağış 

-Şartlı bağışın dernek gelirlerine alınması. 

______________ / ___________________ 

8- 

______________ / ___________________ 

159 Verilen Sipariş Avansları Hs. 2.000.- 


- Tekerlekli sandalyeler için avans ödemesi 

______________ / ___________________ 


-Mal siparişleri 


-Sipariş mal sahipleri 

- Tekerlekli sandalyelerin siparişi. 

______________ / ___________________ 

9- 

______________ / ___________________ 

770 Genel Yönetim 

Giderleri Hs. 1.100.- 

360 Ödenecek 

Vergi ve fonlar Hs. 150.- 

103

361 Ödenecek 

Sosyal Güv. Kes. Hs. 230.- 

335 Personele 

Borçlar Hs. 720.- 

-Personel ücret tahakkuku 

______________ / ___________________ 

10- 

______________ / ___________________ 

335 Personele 

Borçlar Hs. 720.- 

100 Kasa Hs. 720.- 

-Personel maaş ödemesi 

______________ / ___________________ 

360 Ödenecek 

Vergi ve fonlar Hs. 150.- 

361 Ödenecek 

Sosyal Güv. Kes. Hs. 230.- 

100 Kasa Hs. 380.- 

-Tahakkuk eden sorumlulukların yatırılması 

______________ / ___________________ 

11- 

______________ / ___________________ 

252 Binalar Hs. 36.000.- 

102 Bankalar Hs. 36.000.- 

-konut satın alınması 

______________ / ___________________ 

12- 

______________ / ___________________ 

254 Taşıtlar Hs. 10.000.- 

102 Bankalar Hs. 10.000.- 

-Taşıt alımı 

______________ / ___________________ 

13- 

______________ / ___________________ 


Gider Ve Zararlar Hs. 15.000.- 

100 Kasa Hs. 15.000.- 

- ”R” derneğine yapılan yardım. 

______________ / ___________________ 

104

14- 

______________ / ___________________ 



100 Kasa Hs. 1.500.- 

- Üyeler için düzenlenen yemek masrafları 

______________ / ___________________ 

15- 

______________ / ___________________ 


Giderleri Hs. 300.- 

100 Kasa Hs. 300.- 

- Fahri üyeler için düzenlenen yemek masrafları 

______________ / ___________________ 

16- 

______________ / ___________________ 

245 Bağlı Ortaklıklar Hs. 20.000.- 

246 Bağlı Ortaklıklara 

Sermaye Taahhütleri Hs. 20.000.- 

-Kurulacak iktisadi işletmenin sermaye taahhüdü 

______________ / ___________________ 

246 Bağlı Ortaklıklara 

Sermaye Taahhütleri Hs. 20.000.- 

100 Kasa Hs. 2.000.- 

103 Verilen Çekler ve 

Ödeme Emirleri Hs. 18.000.- 

- İktisadi işletmenin kurulması 

______________ / ___________________ 

17- 

______________ / ___________________ 



181 Gelecek Aylara Ait 

Giderler Hs. 1.000.- 

281 Gelecek Yıllara Ait 


100 Kasa Hs. 6.000.- 

- Kiralanan büronun12 aylık kira ödemesi 

______________ / ___________________ 

105

18- 

______________ / ___________________ 

100 Kasa Hs. 10.000.- 


-Ahmet Beye olan borç 

- Dernek üyesinden alınan borç 

______________ / ___________________ 

19- 

______________ / ___________________ 

262 Kuruluş ve 

Örgütlenme Giderleri Hs. 2.500.- 

100 Kasa Hs 2.500.- 

-Şube Kuruluş gideri. 

______________ / ___________________ 

20- 

______________ / ___________________ 

157 Diğer Stoklar Hs 20.000.- 



159 Verilen Sipariş Avansları Hs. 2.000.- 

-Tekerlekli sandalyelerin teslim alınması. 

______________ / ___________________ 

21- 

______________ / ___________________ 




-Tekerlekli sandalyelerin ihtiyaç sahiplerine teslimi. 

______________ / ___________________ 

22- 

______________ / ___________________ 



100 Kasa Hs. 1.000.- 

-Tekerlekli sandalyelerin teslimi için yapılan gider. 

______________ / ___________________ 

106

23- 

______________ / ___________________ 



102 Bankalar Hs. 36.000.- 

-Verilen çeklerin tahsili 

______________ / ___________________ 

24- 

______________ / ___________________ 



100 Kasa Hs. 5.000.- 

-Seminer Giderleri. 

______________ / ___________________ 

25- 

______________ / ___________________ 



-Senede bağlı borç. 

-Dağıtılacak olan yakacak ve yiyeceğin alımı. 

______________ / ___________________ 




-Yakacak ve yiyecek yardımı. 

______________ / ___________________ 

26- 

______________ / ___________________ 

100 Kasa Hs. 30.000.- 

252 Binalar Hs. 60.000.- 



- Nakit ve gayrimenkul bağışının kabulü. 

______________ / ___________________ 

107

27- 

______________ / ___________________ 

264 Özel Maliyetler Hs. 2.000.- 

100 Kasa Hs. 2.000.- 

-Kiralanan büroya dolap yapımı. 

______________ / ___________________ 

28- 

______________ / ___________________ 

770 Genel Yönetim Giderleri Hs. 200.- 

100 Kasa Hs. 200.- 

- Bayram münasebeti ile yapılan 

genel yönetim gideri 

______________ / ___________________ 

29- 

______________ / ___________________ 

233 Bağlı Ortaklıklardan 

Alacaklar Hs. 2.000.- 

100 Kasa Hs. 2.000.- 

-İktisadi işletmeye borç verilmesi. 

______________ / ___________________ 

30- 

______________ / ___________________ 

255 Demirbaşlar Hs. 1.980.- 

100 Kasa Hs. 1.980.- 

______________ / ___________________ 

31- 

______________ / ___________________ 

100 Kasa Hs. 30.000.- 

136 Diğer Çeşitli Alacaklar Hs 25.000.- 

-Senede Bağlı Alacaklar 

252 Binalar Hs. 50.000.- 



-Gayrimenkul satımı. 

______________ / ___________________ 

108

32- 

______________ / ___________________ 

102 Bankalar Hs. 17.000.- 



-Yeni üyelerden giriş ödentisi tahsili. 

______________ / ___________________ 

33- 

______________ / ___________________ 



100 Kasa Hs. 30.000.- 

- “Z” Vakfına yardım. 

______________ / ___________________ 

34- 

______________ / ___________________ 

100 Kasa Hs. 2.000.- 

233 Bağlı Ortaklıklardan 

Alacaklar Hs. 2.000.- 

- İktisadi işletmeden borcun tahsili. 

______________ / ___________________ 

35- 

______________ / ___________________ 

157 Diğer Stoklar 15.000.- 

102 Bankalar Hs. 15.000.- 

-Dağıtılacak takımların satın alınması 

______________ / ___________________ 

36- 

______________ / ___________________ 

780 Finansman Giderleri Hs. 3.000.- 

300 Banka Kredileri Hs. 18.000.- 

100 Kasa Hs. 21.000.- 

-Kredinin ilk taksitinin ödenmesi 

______________ / ___________________ 

109

5.3. “A” Derneğinin Dönem Sonu İşlemlerinin Kaydı 

1- 

______________ / ___________________ 



257 Birikmiş Amortismanlar Hs. 3.000.- 

- Bina Amortisman Kaydı 

______________ / ___________________ 




- Binek Oto Amortisman Kaydı 

______________ / ___________________ 




-Kamyonet Amortisman Kaydı 

______________ / ___________________ 

2- 

______________ / ___________________ 

102 Bankalar Hs. 500.- 

642 Faiz Gelirleri Hs. 500.- 

-Bankadaki mevduata faiz tahakkuku. 

______________ / ___________________ 

3- 

______________ / ___________________ 


Giderler Hs. 800.- 



-Kira gideri tahakkuku. 

______________ / ___________________ 

4- 

______________ / ___________________ 

197 Sayım ve Tesellüm 

Noksanları Hs. 1.500.- 

157 Diğer Stoklar Hs. 1.500.- 

- Alınan takımlarda eksiklik bulunması 

______________ / ___________________ 

110

______________ / ___________________ 

135 Personelden alacaklar Hs. 1.500.- 

197 Sayım ve Tesellüm 

Noksanları Hs. 1.500.- 

- Eksik takımların personele yükletilmesi. 

______________ / ___________________ 

5- 

______________ / ___________________ 



100 Kasa Hs. 300.- 

- Unutulan elektrik gideri ödemesi 

______________ / ___________________ 

6- 

______________ / ___________________ 

657 Reeskont Faiz Giderleri Hs 500.- 

137 Diğer Alacak 

Senetleri Reeskontu Hs. 500.- 

-Alacak senetlerine reeskont uygulanması 

______________ / ___________________ 

7- 

______________ / ___________________ 

337 Diğer Borç Senetleri 

Reeskontu Hs. 1.250.- 

647 Reeskont Faiz 

Gelirleri Hs. 1.250.- 

-Borç senetlerine reeskont uygulanması 

______________ / ___________________ 

8- 

______________ / ___________________ 





- Kaydı unutulan kira gideri. 

______________ / ___________________ 

111

5.4. “A” Derneğinin Diğer Dönem Sonu İşlemleri 

1- 

______________ / ___________________ 



281 Gelecek Yıllara ait 


- Kira ödemesinin Uzun vadeli hesaptan 

kısa vadeli hesaba aktarılması. 

______________ / ___________________ 

2- 

______________ / ___________________ 


Giderleri Yansıtma Hs. 11.500.- 


Yansıtma Hs. 3.000.- 



780 Finansman Giderleri Hs. 3.000.- 

- Gider hesaplarının yansıtma hesaplarına devri 

______________ / ___________________ 

2- 

______________ / ___________________ 



660 Kısa Vadeli Borçlanma 



Giderleri Yansıtma Hs. 11.500.- 


Yansıtma Hs. 3.000.- 

- Yansıtma hesaplarının 

gelir tablosu hesaplarına devri 

______________ / ___________________ 

112

3- 

______________ / ___________________ 

642 Faiz Gelirleri Hs. 500.- 

647 Reeskont Faiz Gelirleri Hs. 1.250.- 

649 Diğer Olağan Gelir ve 

Karlar Hs. 167.000.- 

690 Dönem Karı veya 

Zararı Hs. 168.750.- 

- Gelir hesaplarının sonuç hesaplarına devri. 

______________ / ___________________ 

4- 

______________ / ___________________ 

690 Dönem Karı veya Zararı Hs. 95.000.- 



657 Reeskont Faiz Giderleri Hs. 500.- 


Gider ve Zararlar Hs. 80.000.- 

660 Kısa Vadeli 

Borçlanma Giderleri Hs. 3.000.- 

- Gider hesaplarının sonuç hesaplarına devri. 

______________ / ___________________ 

5- 

______________ / ___________________ 

690 Dönem Karı veya 

Zararı Hs. 73.750.- 

692 Dönem Net Karı 

veya Zararı Hs. 73.750.- 

______________ / ___________________ 

6- 

______________ / ___________________ 

692 Dönem Net Karı 

veya Zararı Hs. 73.750.- 

590 Dönem Net Karı Hs. 73.750.- 

-Derneğin net gelir fazlasının 

bilanço hesabına devri. 

______________ / ___________________ 

113

5.5. “A” Derneğinin Genel Kesin Mizanının Oluşturulması 

HESAP ADLARI 

“A” Derneği Genel Kesin Mizanı 

31.12.2008 (YTL) 

Tutar Kalan 

Borç Alacak Borç Alacak 

100 KASA 134.000 95.880 38.120 - 

102 BANKALAR 111.500 101.000 10.500 - 

103 VERİLEN ÇEKLER ve 

ÖDEME EMİRLERİ 

135 PERSONELDEN 

ALACAKLAR 

136 DİĞER ÇEŞİTLİ 

ALACAKLAR 

137 DİĞER ALACAK 

SENETLERİ REESKONTU 

36.000 36.000 - - 

1.500 - 1.500 - 

25.000 - 25.000 - 

- 500 - 500 

157 DİĞER STOKLAR 15.000 1.500 13.500 - 

159 VERİLEN SPARİŞ 

AVANSLARI 

181 GELECEK AYLARA AİT 

GİDERLER 

233 BAĞLI 

ORTAKLIKLARDAN 

ALACAKLAR 

2.000 2.000 - - 

6.300 1.000 5.300 - 

2.000 2.000 - - 

245 BAĞLI ORTAKLIKLAR 20.000 - 20.000 - 

246 BAĞLI ORTAKLIKLARA 

SERMAYE TAAHHÜTLERİ 

20.000 20.000 - - 

252 BİNALAR 146.000 50.000 96.000 - 

254 TAŞITLAR 20.000 - 20.000 - 

114

255 DEMİRBAŞLAR 12.480 - 12.480 - 

257 BİRİKMİŞ 

AMORTİSMANLAR 

262 KURULUŞ ve 

ÖRGÜTLENME GİDERLERİ 

- 5.000 - 5.000 

4.500 - 4.500 - 

264 ÖZEL MALİYETLER 2.000 - 2.000 - 

281 GELECEK YILLARA AİT 

GİDERLER 

4.500 4.500 - - 

300 BANKA KREDİLERİ 18.000 90.000 - 72.000 

335 PERSONELE BORÇLAR 720 720 - - 

336 DİĞER ÇEŞİTLİ 

BORÇLAR 

337 DİĞER BORÇ 

SENETLERİ REESKONTU 

360 ÖDENECEK VERGİ ve 

FONLAR 

361 ÖDENECEK SOSYAL 

GÜVENLİK KESİNTİLERİ 

2.000 23.900 - 21.900 

1.250 - 1.250 - 

150 150 - - 

230 230 - - 

500 SERMAYE - 77.000 - 77.000 

590 DÖNEM NET KARI - 73.750 - 73.750 

632 GENEL YÖNETİM 

GİDERLERİ 

11.500 11.500 - - 

642 FAİZ GELİRLERİ 500 500 - - 

647 REESKONT FAİZ 

GELİRLERİ 

649 DİĞER OLAĞAN GELİR 

ve KARLAR 

657 REESKONT FAİZ 

GİDERLERİ 

659 DİĞER OLAĞAN GİDER 

ve ZARARLAR 

1.250 1.250 - - 

167.000 167.000 - 

500 500 - - 

80.000 80.000 - - 

115

660 KISA VADELİ 

BORÇLANMA GİDERLERİ 

690 DÖNEM KARI VEYA 

ZARARI 

692 DÖNEM NET KARI veya 

ZARARI 


GİDERLERİ 


GİDERLERİ YANSITMA 

3.000 3.000 - - 

73.750 73.750 - - 

73.750 73.750 - - 

11.500 11.500 - - 

11.500 11.500 - - 

780 FİNANSMAN GİDERLERİ 3.000 3.000 - - 

781 FİNANSMAN GİDERLERİ 

YANSITMA 

3.000 3.000 - - 

TOPLAM 1.025.380 1.025.380 250.150 250.150 

116

5.6. “A” Derneği’nin Gelir Tablosunun Oluşturulması 

“A” Derneği Gelir Tablosu 

31.12.2008 (YTL) 

A- BRÜT SATIŞLAR -------- -------- 

B- SATIŞ İNDİRİMLERİ (-) -------- -------- 

C- NET SATIŞLAR -------- -------- 

D- SATIŞLARIN MALİYETİ (-) -------- -------- 

BRÜT SATIŞ KARI -------- -------- 

E- FAALİYET GİDERLERİ (-) 11.500 

1- Genel Yönetim Giderleri (-) 11.500 

FAALİYET ZARARI (11.500) 

F- DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN 

GELİR ve KARLAR 

1- Faiz Gelirleri 500 

2- Reeskont Faiz Gelirleri 1.250 

3- Diğer Olağan Gelir ve Karlar 167.000 

G- DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN 

GİDER ve ZARARLAR (-) 

1- Reeskont Faiz Giderleri (-) 500 

2- Diğer olağan gider ve zararlar (-) 80.000 

H- FİNANSMAN GİDERLERİ (-) 

1- Kısa Vadeli Borçlanma giderleri (-) 3.000 

168.750 

(83.500) 

OLAĞAN KAR 73.750 

I- OLAĞANDIŞI GELİR ve KARLAR ------- ------- 

J- OLAĞANDIŞI GİDER ve ZARARLAR ------- ------- 

DÖNEM KARI 73.750 

K- DÖNEM KARI VERGİ ve DİĞER 

YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI 

------- ------- 

DÖNEM NET KARI 73.750 

117

5.7. “A” Derneği’nin Kapanış Bilançosunun Oluşturulması 

A” Derneği Dönemsonu Bilançosu 31.12.2008 (YTL) 

118 

Aktif Pasif 

I-DÖNEN VARLIKLAR 

A- HAZIR DEĞERLER 

1-Kasa 40.120 

2-Bankalar 8.500 

D- DİĞER ALACAKLAR 

1-Personelden Alacaklar 1.500 

2-Diğer Çeşitli Alacaklar 25.000 

3-Diğer Alacak Senetleri Reeskontu ( 500) 

E- STOKLAR 

1-Diğer Stoklar 13.500 

G- GELECEK AYLARA AİT GİDERLER ve 

GELİR TAHAKKUKLARI 

1- Gelecek Aylara Ait Giderler 5.300 

DÖNEN VARLIKLAR TOPLAMI 93.420 

II-DURAN VARLIKLAR 

C- MALİ DURAN VARLIKLAR 

1-Bağlı Ortaklıklar 20.000 

D- MADDİ DURAN VARLIKLAR 

1- Binalar 96.000 

2- Taşıtlar 20.000 

3- Demirbaşlar 12.480 

4- Birikmiş Amortismanlar (5.000) 

E- MADDİ OLMAYAN 

DURAN VARLIKLAR 

1- Kuruluş ve Örgütlenme Gid. 4.500 

2- Özel Maliyetler 2.000 

DURAN VARL.TOPLAMI 149.980 

AKTİF (VARLIKLAR) TOPLAMI 243.400 

III- KISA VADELİ 


A- MALİ BORÇLAR 

1- Banka Kredileri 72.000 

C- DİĞER BORÇLAR 

1- Diğer Çeşitli Borçlar 21.900 

2- Diğer Borç Senetleri Reeskontu (1.250) 

KISA VADELİ YABANCI 

KAYNAKLAR TOPLAMI 95.150 

IV- UZUN VADELİ 


V- ÖZKAYNAKLAR 

A- ÖDENMİŞ SERMAYE 

1- Sermaye 77.000 

F- DÖNEM NET KARI (ZARARI) 

1- Dönem Net Karı 73.750 

ÖZKAYNAKLAR TOPLAMI 150.750 

PASİF (KAYNAKLAR) TOPLAMI 243.400

SONUÇ 

119 

Günümüzde, sivil toplum Örgütlerinde iş ve işlemlerin çeşitliliğinin ve 

iş hacminin artması, muhasebenin etkinliği ve gerekliliğini zorunlu kılmıştır. 

Muhasebe uygulamalarındaki farklılık nedeniyle muhasebeden 

yararlanan çevrelerin muhasebe uygulamalarının dayanması gereken 

standartlar konusunda 3568 sayılı Serbest Muhasebecilik, Serbest 

Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu ile meslek 

mensuplarının taşıması gereken şartlar belirtilmiş ve 26.12.1992 tarihli 

mükerrer resmi gazetede yayımlanan 1 seri no'lu "Muhasebe Sistemi 

Uygulama Genel Tebliği" ile de tekdüzen hesap planı 1.1.1994 tarihi itibariyle 

zorunlu olarak yürürlüğe girmiştir. 5253 sayılı dernekler kanunu ve bu 

kanununda dayanak teşkil ettiği Dernekler Yönetmeliği ile de derneklerin 

Yevmiye Defteri, Büyük Defter ve Envanter defterlerin tutulma usulü ile kayıt 

şekli Vergi Usul Kanunu ile bu Kanununun Maliye Bakanlığına verdiği yetkiye 

istinaden yayımlanan Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğleri 

esaslarına göre yapılması ve bunun sonucunda Tekdüzen Muhasebe 

Sistemi çerçevesinde defter tutması zorunlu hale getirilmiştir. 

Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğleri ve 3568 sayılı Serbest 

Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali 

Müşavirlik Kanunu ile ticari ve sınai faaliyette bulunan kurum ve kuruluşlar 

açısından önemli bir takım düzenlemeler yapılmış olmakla birlikte 

çalışmamızda; tez konumuz olan, kar saiki ile hareket etmeksizin 

faaliyetlerini sürdüren derneklerin belirli bir sistematik çerçevesinde iş ve 

işlemlerinin kayıtlanması süreci dikkate alınarak derneklere özgü 

uygulamalar üzerinde durulmuştur. 

Ticari ve sınai işletmeler mal veya hizmet üreterek veya satarak 

faaliyetlerini sürdürür. Bu kurumların var oluş nedeni kar etmektir. Buna 

karşın dernekler; kar etme amacı gütmezler, elde ettikleri gelirler ile 

tüzüklerinde belirtilen amaçlarını gerçekleştirmek maksadı ile faaliyet 

gösterirler.1 sıra no'lu "Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği" ile 

yürürlüğe giren Tek düzen Hesap Planı ile getirilen düzenlemeyle esas

itibariyle kar amacı güden sınai ve ticari işletmeler hedeflenmiştir. 

Düzenleme ile ortaya konulan hesap planındaki hesapların büyük bir bölümü 

ile gelir tablosu hesaplarının tamamı üretim, maliyet, satış ve kar odaklı 

hesaplardır. Tekdüzen hesap planı sistemi; uzmanlık gerektiren, kayıtların 

tutulabilmesi ve mali tabloların düzenlenebilmesi için konu ile ilgili yeterli bilgi 

donanımına sahip olunmasını gerektiren karmaşık bir yapıya sahiptir. 

Dernekler ise kazanç paylaşımı veya kar amacı ile faaliyette bulunamazlar 

ve kurumsallaşmış bazı dernekler hariç derneklerin iş ve işlemleri ticari ve 

sınai işletmelerdeki kadar karmaşık ve çeşitli olmayıp, ticari ve sınai 

işletmelere göre iş yükleri daha hafiftir. 

120 

Tek düzen hesap planının bu karmaşık yapısı ve derneklerin kar 

odaksız sistemine uyarlanmamış olması, derneklerin iş ve işlemlerinin 

kayıtlanmasında ve mali tabloların düzenlenmesinde birtakım problemleri de 

beraberinde getirmektedir. 

Tekdüzen Hesap Planında yer alan “12 Ticari Alacaklar, 22 Ticari 

Alacaklar, 32 Ticari Borçlar, 42 Ticari Borçlar” hesap gruplarının işleyişi ifade 

edilirken “…ticari ilişkisi nedeniyle… , …ticari alacaklar… , …ticari borçlar…” 

şeklinde ifadeler kullanıldığından bu hesap gruplarında yer alan hesapların 

derneklerce kullanılması Tekdüzen Muhasebe Sisteminin ruhuna aykırı 

olacaktır. Bununla birlikte 60 nolu hesap grubunun tanımı; “İşletmenin esas 

faaliyetleri çerçevesinde satılan mal ya da hizmetler karşılığında alınan ya da 

tahakkuk ettirilen toplam değerleri kapsar…” şeklinde olduğundan bu grubun 

da derneklerce kullanılmaması yerinde olacaktır. Derneğin bütün olağan 

gelirlerinin 600, 601 nolu hesaplar yerine 649 Diğer Olağan Gelir ve Karlar 

Hesabı’nda muhasebeleştirilmesi daha uygun olacaktır. Giderler açısından 

baktığımızda ise: Hesap planında sayılan faaliyet giderleri, 750 Araştırma 

Geliştirme Giderleri ve 770 Genel Yönetim Giderleri hesapları hariç 

derneklerin faaliyet giderleri ile uyum sağlamamakta olup genel yönetim ve 

araştırma geliştirme giderleri hariç faaliyetle ilgili giderlerin 659 Diğer Olağan 

Gider ve Zararlar Hesabı’nda muhasebeleştirilmesi daha uygun olacaktır. 

Bununla birlikte 15 stoklar hesap grubunda yer alan hesaplardan sadece 157

Diğer Stoklar ve 159 Verilen Sipariş Avansları hesaplarının tanımı ve işleyişi 

itibari ile derneklerin yapısına uygun olduğu görülmektedir. 

121 

Tekdüzen Muhasebe Sistemi ile derneklerin kendisine özgü yapısının 

tam olarak örtüşmemesi nedeni ile derneklerin; aynı işlemi birbirlerinden 

farklı kayıtlaması, Tekdüzen Muhasebe Sisteminin özüne aykırı ve çelişkili 

muhasebe işlemleri yapması mümkün olabilmektedir. 

Diğer yandan derneklerin iş ve işlemleri kayıtlanırken tamamı ile 

Tekdüzen Muhasebe Sistemi’ne sadık kalınması durumunda ise 

muhasebenin mantığına aykırı sonuçlara ulaşılabilmektedir. Örnek olarak 

“gelir” ve “gider” hesaplarının çalışmamızın önceki bölümlerinde belirtildiği 

şekilde kullanılması durumunda, gelir tablosunun A- Brüt Satışlar, B- Satış 

İndirimleri (-), C- Net Satışlar, D- Satışların Maliyeti (-) bölümleri 

kullanılamayacak ve derneklerde “Brüt Satış Karı”na 69 ulaşılamayacaktır. 

Dolayısı ile gelir tablosu düzenlenirken dernekler devamlı olarak faaliyet 

zararı ile karşılaşacak ve gelir tablosu gerçeği yansıtmayacak, bir yerde 

anlamını yitirecektir. 

Yukarıda belirtilen nedenlerden ötürü; Muhasebe Sistemi Uygulama 

Genel Tebliğlerinde belirtilen hesap tanımlarının, hesapların işleyişlerinin ve 

mali tablolar sistematiğinin, “kar odaksız faaliyet” mantığına uygun şekilde 

yeniden tanımlanması; derneklerin iş ve işlemlerinin Tekdüzen Muhasebe 

Sistemi çerçevesinde, daha sağlıklı bir şekilde kayıtlanabilmesini ve daha 

anlamlı mali tabloların oluşturulabilmesini sağlayacağı ve dolayısıyla ülke 

genelinde dernekler açısından yeknesak bir kayıt sisteminin sağlanmasında, 

denetim faaliyetlerinin kolaylaşmasında, süresinin kısalmasında ve 

kalitesinin artmasında etkili olacağı kanaatindeyiz. 

69 Derneklerde kar kavramı, “gelir fazlası” olarak algılanmalıdır.

KAYNAKÇA 

KİTAPLAR 

1. BAYAZITLI, Ercan, Tekdüzen Muhasebe Sistemine Uygun Örnek 

Çözümlerle Genel Muhasebe Problemleri, Siyasal Kitabevi, 8. Baskı, 

Ankara,2004. 

122 

2. BEKTÖRE, Sabri: SÖZBİLİR, Halim: BANAR, Kerim, Tekdüzen Hesap 

Planına Göre Genel Muhasebe, Alp yayınları, 2002. 

3. KOÇYALKIN, Yüksel: Genel Muhasebe İlkeleri ve Uygulaması, Nobel 

Yayın Dağıtım, 7. Baskı, Ankara, 1994. 

4. ÖZTAN, Bilge: Medeni Hukuk’un Temel Kavramları, , yetkin 

yayınları,9. Baskı, Ankara, 2002. 

5. SEVİLENGÜL, Orhan: Tekdüzen Muhasebe Sistemi ile uyumlu Genel 

Muhasebe, Gazi Kitabevi, 10. Baskı, Ankara, 2001. 

6. STK Çalışmaları Eğitim Kitapları İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 1. 

Baskı, İstanbul, Ekim 2006. 

7. TOKMAK, Muzaffer, Örnekleri ile Tekdüzen muhasebe sistemi ve vergi 

DERGİLER 

uygulamaları, Kozan Ofset, Ankara, 1997. 

1. Her Yönüyle Dernekler Dergisi. 

2. İstanbul Sanayi Odası Dergisi. 

3. Mali Klavuz dergisi. 

4. Maliye Postası Dergisi. 

5. Vergici ve Muhasebeciyle Diyalog dergisi. 

6. Vergici ve Muhasebeciyle Diyalog Dergisi. 

7. Yaklaşım Dergisi. 

MEVZUAT 

1. 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu. 

2. 5253 Sayılı Dernekler Kanunu.

3. 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu. 

4. Dernekler Yönetmeliği. 

5. T.M.S.K. Çalışmalarına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik. 

6. 1-14 Seri Nolu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğleri. 

7. Maliye Bakanlığı, 03.04.2007 tarihli Kurumlar Vergisi Genel Tebliği 

(Seri No: 1) 

İNTERNET ADRESLERİ 

1. http://turmob.org.tr/tmudesk/tmudesk.html 

2. http://www.dernekler.gov.tr 

3. http://www.legalisplatform.net 

4. http://www.muhasebenet.net 

5. http://www.osmanlicaturkce.com 

6. http://www.yaklasim.com 

DİĞER KAYNAKLAR 

1. Deniz Feneri Derneği, Kimse Yok mu Derneği, İstanbul Akupunktur 

Derneği, Türk Hava Kurumu, Kızılay Cemiyeti Tüzükleri. 

2. T.C. Gelir İdaresi Başkanlığı, Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı Mükellef 

Hizmetleri Gelir Vergileri Grup Müdürlüğü,28.01.2008 tarih ve 

B.07.1.GİB.4.06.16.01/2008-GVK-94-7/679 sayılı yazı. 

123

1VPu8nfRk

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?