goc-vakfi-2012-yili-cocuk-haklari-izleme-raporu

tekrar çocuğun beyanına ihtiyaç duyulmadan bir defada çocuk şube müdürlüklerinde avukat ve
psikolog eşliğinde çocukların ifadeleri alınmasının gerektiğini düşünüyoruz. İfadeyi alan
Savcının, çocuk hakları alanında uzman olması önemli iken ülkemizin genel sorunu olarak
savcıların iş yoğunluğu, ifade esnasında suçlayıcı sorular sorması, ya da ürkütücü sözcüklerle ve
ses tonuyla ifade alması çocuğun rahat ifade vermesini sıkıntıya sokmaktadır.
• Mağdur çocuk ifadelerinin alınması ve bu ifadenin kaydı (kamera ile) CMK 52. madde ve 236.
maddeye göre alınır. Kural olarak soruşturma ve kovuşturma esnasında tanık olarak bir defa
dinlenir. Maddi gerçeği ortaya çıkarmak adına zorunlu hallerde hâkim huzurunda taraf
vekillerine soru sorma imkânı verilmelidir. Uygulamada, mağdurun beyanı birden fazla kez
alınmaktadır ki bu da mağdur çocuğun olayı birden fazla kez anlatarak yaşadığı travmayı
derinleştirebilmektedir. Çocuğun dinlenmesi sırasında psikoloji, psikiyatri, tıp veya eğitim
alanında uzman bir kişi bulundurulmalıdır. Uygulamada çoğu kez söz konusu yeterliliğe ve ilgili
formasyonlara sahip olmayan kişiler görevlendirilmektedir. Dolayısıyla bu kişilerin
hazırlayacağı raporlar eksik ve hatalı olmaya müsaittir. Kovuşturma esnasında, ikinci defa
beyana gerek kalmaması için mağdurun beyanı kamera ile alınmakta, ancak mağdurun şüpheli
ile görüştürülmemesi yönündeki talepler, maalesef kabul edilmemektedir. Belki sanığın ya da
vekilinin birebir soru sorma hakkını gasp etmemesi açısından doğrudur, ancak mağdurun sanığı
görmeyeceği mahkeme düzeninin oluşturulması mümkündür. Bu durum ciddi bir eksikliktir.
• Suça sürüklenen çocuğu yakalama emri verilmesi son çaredir. (ÇHS 38. md., ÇKK md. 4). Bu
hususa uygulamada dikkat edilmemektedir.
• Çocukların kendilerine özgü birimlerde tutulması gerektiğini belirten ilgili maddeye (ÇKK
md.16) soruşturma evresinde uyulsa da, tutuklu çocuklar noktasında bu konuda sıkıntılar
yaşanmaktadır. Bildiğiniz üzere ilimizde Çocuk Islahevleri bulunmamaktadır. Dolayısıyla
çocukların tutukluluk veya hükümlülük hallerini yetişkin cezaevlerinde bir arada geçirmeleri,
çocuk adaleti noktasında onların çocuk olduğunu bizlere unutturmaktadır.
• Çocuklara kelepçe takılmaması gerektiğini belirten ilgili maddeye (ÇKK 18.madde), son
dönemlerde kolluk tarafından uyulmakla birlikte, bazı meslektaşlarımızdan duyduğumuz, nadir
de olsa mahkemeye götürülme aşamasında çocuklara kelepçe takılarak getirildiğine tanık
oldukları şeklindedir.
• Tutuklama son çare olmalıdır.(ÇHS md.38, ÇKK md.4) Tutuklamadan önce koruyucu ve
destekleyici tedbirler, güvenlik tedbirlerine, adli kontrol gibi başka tedbirlere öncelikle
başvurularak tutuklama son çare olmalıdır. Ancak uygulamada, yetişkinlerde olduğu gibi
çocuklarda da maalesef tutuklama kararı hâkimlerce sık olarak uygulanmaktadır. Bu durum
çocukların cezaevlerinin olumsuz koşullarının etkisiyle, suça itilmeleri noktasında en önemli
etkenler arasındadır.
• Kovuşturma evresinde sanığın 18 yaşından küçük olması halinde duruşma kapalı yapılması
gerekir. Ancak uygulamada bunu görmek mümkün değildir. Hâkimlerin iş yükünün oldukça
fazla olması ve belki de zamanla duyarsızlaşması sonucu ile bu ilke duruşma zabıtlarında yer
alsa bile hemen hemen hiç uygulanmamaktadır.
• Soruşturma evresinde Suça Sürüklenen Çocuğa Yönelik Sosyal İnceleme Raporu (SİR) aldırılması
henüz yasalarımızca da zorunlu olmayıp, kovuşturma esnasında raporun alınması, olayın ilk
anına ilişkin görüşlerden uzak olması anlamına gelir ki; bu durum çocuk hakkında verilecek
koruyucu ve önleyici tedbirlerin önemini yitirmesine neden olmaktadır. SİR raporu ile uzman
bilirkişi çocuğun olaya ilişkin, olay esnasında yaşadıkları, ailesi, arkadaş çevresi vb. unsurların
değerlendirilerek suça itilme etkenlerini gösteren, hatta davranışlarının ulaşabileceği sonucu
görebileceği ve algı düzeyini belirleyen ya da fikir verebilen rapordur. Ancak uygulamada,
olaydan aylar sonra kamu davası açılmışsa ve hâkimin en son duruşmada SİR raporu eksik
deyip, sırf usulü eksikliği gidermeye çalışmak adına SİR Raporu aldırması çocukların sağlıklı
gelişimine uygun desteklerin oluşturulması gayesinden uzak hareket etmesi demektir.
Dolayısıyla bu durum yasa uygulayıcılarının usulü uygulama dışına çıkamaması anlamına gelir
ki, bizce bu durum oldukça önemli bir hukuki sorundur.
16