You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Halifeye bağlı Türkler ve Çerkezler tarafından çıkarılmıştı. Kürt isyanlarından en önemlisi<br />
Dersim’de (bugünkü Tunceli havalisi) meydana gelen Koçgiri Kürt Ayaklanması oldu.<br />
Dersim’deki Alevi Kürt aşiretleri bölgenin ulaşılmazlığı ile Osmanlı Devleti’ne vergi ve<br />
asker vermeyen özerk beyliklerdi. Hafik (Koçhisar), Zara, İmranlı, Refahiye, Kemah,<br />
Divriği, Kangal, Kurucay ve Ovacık coğrafyasındaki 135 köy, Koçgiri konfederasyonunun<br />
kontrolündeydi. 1916’da Ruslar yaklaştığında Sivas merkezli bir Kürdistan için<br />
görüşmelere başlamışlar, fakat Ruslar bölgede bağımsız bir Ermenistan kurulmasını tercih<br />
ettiği için anlaşma sağlanamamıştı. Bu aşiretler daha sonra Kürt Teali Cemiyeti ile işbirliği<br />
yaptılar ve Ankara’daki yeni meclise temsilci göndermediler. Şubat 1920’de, özerklik<br />
taleplerini yaşama geçirmek üzere harekete geçtiler.<br />
MECLİSE GİREN AĞALAR • Hareketin liderliğini II. Abdülhamid tarafından paşalık<br />
rütbesi verilen İboların reisi Mustafa Paşa’nın oğulları Alişan ve Haydar beyler ile bu<br />
beylerin maslahatgüzarı olan Alişer (Alişir) yapıyordu. Hareketin fikri önderi ise Veteriner<br />
Hekim Nuri Dersimi’ydi. Ankara önce bölgeye bir Nasihat Heyeti gönderdi ve Diyap Ağa,<br />
Meço Ağa, Ahmet Ramiz, Mustafa Bey, Hasan Hayri gibi Koçgiri liderleri Dersim mebusu<br />
olarak meclise katılmaya ikna etti. Aynı günlerde 72 Kürt mebusu üzerlerinde yerel<br />
giysileri ile Meclis’e getirilirler ve İtilaf Devletlerine Ankara hükümeti ile beraber<br />
olduklarını bildiren bir telgraf çektiler.<br />
Koçgiri liderlerinden Nuri Dersimi, ‘Dersim’de özerklik kazanmak üzere oldukları bir<br />
dönemde, bu soysuzların indirdiği darbeyi hükümsüz bırakmak için Dersimliler adına<br />
mufassal bir rapor tanzim ederek, Kürdistan Teali Cemiyeti vasıtası ile İtilaf devletleri<br />
mümasillerine gönderdik. Bu raporda Ankara hükümetinin tazyiki ile çektirilen ve<br />
mahiyeti yukarıda yazılı telgrafta bahis konusu olan iddiayı red ve tekzip etmekle<br />
beraber, bağımsız bir Kürdistan yaratılmasını istedik’ diye yakınacaktı. (Nuri Dersimi,<br />
Kürdistan Tarihinde Dersim, Zel Yayıncılık, 1994. s.125.) Ama, ne İngilizler ne de<br />
Fransızlar, yek vücut davranmaktan aciz <strong>Kürtler</strong> uğruna giderek konumu güçleşen<br />
Kemalist hareketi karşısına alacak kadar maceracı değildi.<br />
72 Kürt beyinin ihanetini sindiremeyen Alişir ve adamlarını Ankara’nın gönderdiği<br />
birliklere saldırmaya başlayınca, asileri tepelemek için, önce Sivas, Erzincan ve Elazığ’da<br />
sıkıyönetim ilan edilir, ardından 14 Mart 1921’de “Zo [Ermeniler] diyenleri temizledik. Lo<br />
[<strong>Kürtler</strong>] diyenlerin köklerini de ben temizleyeceğim" diyen Sakallı Nurettin Paşa<br />
komutasındaki Merkez Ordusu bölgeye gönderilir. Nurettin Paşa’nın komutasında Mustafa<br />
Kemal’in Muhafız Alayı Komutanı Giresunlu Topal Osman'ın 47. Müfrezesi de vardır. 17<br />
Haziran 1921’de Alişan ve Haydar Beyler sarıldı. 300 civarında isyancı ölüm dahil çeşitli<br />
cezalara çarptırıldılarsa da kaçmayı başaran Nuri Dersimi ve Alişer dışında kalanlar<br />
Ankara tarafından affedilecektir, ancak isyan o kadar sert yöntemlerle bastırılmıştır ki,<br />
Meclis’te Sakallı Nurettin Paşa’nın aleyhine büyük bir tartışma başlar. Nurettin Paşa’yı<br />
cezalandırılmaktan kurtaran ise Mustafa Kemal olacaktır. (Ayrıntılı bilgi için: Koçgiri halk<br />
hareketi: 1919-1921, Komal,1992.)<br />
<strong>Kürtler</strong>e özerklik sözü<br />
verildi mi?<br />
Yıllardır bazı Kürt çevreleri,<br />
Mustafa Kemal’in, <strong>Kürtler</strong>i<br />
Milli Mücadele’ye kazanmak<br />
için özerklik vaadinde<br />
bulunduğunu ancak daha<br />
sonra bundan caydığını<br />
iddia ederler. Son olarak<br />
insan haklarının gözüpek<br />
savunucusu avukat Eren<br />
Keskin bu iddiayı<br />
10
Change language