tipo baskı

Elle dizgi, yorucu ve zaman alıcı bir işlemdir. Günümüzde elle dizgi yöntemi, kartvizit,
davetiye ve bazı özel çalışmalar dışında, kullanılmamaktadır. Buna karşın, tipografik
tasarım geleneklerinin büyük bir bölümü elle dizgi sisteminden türemiştir.
El dizgi için, tek tek dökülmüş harfler kullanılır. Bu harfler, harf döküm fabrikalarında
kurşun, antimuan ve kalay karışımından imal edilir ve bu metallerin harfteki oranı
şöyledir :
1. Kurşun : % 65-70
2. Antimuan : % 20-25
3. Kalay : % 5-10 Kullanılan antimuan harfe sertlik ve dolayısıyla dayanma gücü
verir. Kalay ise metale dökümde kolaylık sağlar ve ona akıcılık verir.
Harfin tepesinde "Resim" kısmı bulunur. Bu kısım mürekkep alıp baskı yapar. Resim
kısmının oturduğu, daha kalın olan alt kısma harfin "Et kısmı" denir. Altta tabana
yakın bölümde bulunan kertiğe ise "işaret kertiği" adı verilir, işaret kertiği harfin
doğru dizilmesi için, dizgiciyi uyarır.
El dizgi ustası, dizgide kullanacağı harf ve boş malzemeleri dizmek için "Kumpas"
denilen bir alet kullanır ve dizeceği satırın genişliğine göre ayarlar.
Harf kasasında bulunan harfler, belirli bir düzen içinde ve kullanım sıklığına göre
kutular içindedir. Sık kullanılan harfler (A gibi) dizgiciye yakın olan ön tarafla yer
alırken, (Ğ gibi) seyrek kullanılan harfler daha arkada bulunur. Dizgi ustası hangi
harfin hangi gözde bulunduğunu ezberlemiştir. Gözden aldığı harfteki işaret kertiğini
baş parmağıyla kontrol eder ve dizgi işlemini sürdürür.
El Dizgide Kullanılan Alet ve Malzemeler
1) Basan malzemeler : Bunlar; Harfler, işaretler, çizgiler ve süslerden meydana
gelmektedir.
Harfler : Matbaa harfine hurufat adı verilir. Hurufat birkaç maddeden oluşan bir
alaşımdır.
İşaretler : Bunlar gerektiğinde dilbilgisi kurallarına göre yerlerine konması gereken
dilbilgisi işaretleridir. Nokta, virgül, ... gibi
Çizgiler : Cetvel işlerinde kullanılan pirinç veya kurşundan yapılan malzemelerdir.
Renkleri genellikle altın sarısı ve kurşunidir.
Süsler : Genellikle sanatsal işlerde kullanılırlar.
2) Basmayan malzemeler :Bunlar; Ara boşları, kadratlar, anterlinler, garnitürler ve
klişe altlıklarından oluşan malzemelerdir.
Ara boşları ( Espas ) : Kelime aralarındaki boşluklardır. Her yazı için farklı punto
değeri alırlar. Örneğin harfimiz 20 punto ise kelimeler arasındaki espas 10 punto
olacaktır.
Kadratlar : Harf aralarının açılmasında, paragraf boşluklarında ve satırların değişik
biçimlerde düzenlenmesinde kullanılır.
Eni ve yüksekliği aynı puntoda olan kare biçimli kadrata "m kadratı" adı verilir.
Bunun tam yarısı ölçüsündeki kadrat ise "n kadratı"dır. Diğer kadratlar ise m
kadratının askatlarıdır: 1/3 m, 1/4 m, 1/5 m, 1/6 m,... gibi.
Anterlinler : Altılık ve On ikilik olarak adlandırılan anterlinler satırların aralarına
konularak satırların birbirlerine karışmamasını, dağılmamasını ve satırların rahatlıkla