tipo baskı

okunabilmesini sağlayan metal alaşımlardır. Altılık, 6 punto kalınlığındaki satır veya
paragraflar arasında kullanılır. On ikilik ise 12 punto(1 kadrat) değerindedir ve
bölüm başlığı açmada kullanılır.
Garnitürler : Bunlar 2 -12 kadrat genişliğinde ve değişik boylarda demir veya
alüminyumdan yapılmıştır. Sayfa ve bölüm başlarını açmada ve çizgiler arası
boşlukları doldurmada kullanılırlar.
Klişe altlıkları : Tahta, demir veya alüminyumdan yapılan klişeler basılmadan önce
harf yüksekliğini ayarlamak için klişenin altına konulan yardımcı malzemelerdir.
3) Aletler : Bunlar; harf kasaları, kumpas, gale, çift, tipo metre ve prova tezgahından
oluşan aletlerdir.
Harf kasaları : Genellikle 50 x 70 cm ebadında 3 cm derinliğinde olurlar. Üst kısmında
büyük harfler, rakamlar ve yabancı ülkelerin harfleriyle noktalama işaretleri bulunur.
Alt kısımda ise küçük harfler kadratlar ve espaslar bulunur.
Kumpaslar : Üç tarafı kapalı bir tarafı açık olan ve elle yazı dizmeye yarayan
aletlerdir. Üzerinde bulunan sürgülü kısım sayesinde istenilen ölçüde dizgi yapılabilir.
Gale : Kumpasta dizildikten sonra üstüne indirilen harfleri sayfa haline getirmek için
kullanılan üç tarafı kapalı bir tarafı açık, demirden veya sacdan yapılan değişik
ebatlarda bulunan tepsiye benzer araçtır.
Çift : Kasa gözlerinden harf çıkarmada ve düzeltme yapmada kullanılan cımbız
şeklinde aletlerdir.
Tipo metre : Matbaacılıkta kullanılan ölçü cetvelleridir. Bu cetvelde cm'nin, punto ve
kadrat olarak karşılığını bulmak mümkündür.
Prova tezgahı : El dizgide oluşturulan kalıpların, hatalarının düzeltilebilmesi için
provaya alınmasını sağlayan tezgahtır.
Makina Dizgisi
Linotipi Ottmar Mergenthaler'in 1886 yılında linotipi makinesini bulmasıyla
tipografide otomasyon dönemi başlamıştır. Adını "yazı satırı"nın İngilizce
karşılığından (line of type) alan linotipi; metnin, uzunluğu önceden saptanan satır
blokları halinde dökülmesine dayalı bir dizgi sistemidir.
Linotipi makinesinde, üzerinde tipografik karakterlerin bulunduğu bir klavye bulunur.
Dizgi operatörü klavyeye bastıkça; dikey kanalların içinde bulunan pirinç harf
kalıpları (matris), yukarıdan düşerek bir düzlem üzerinde yan yana dizilir. Bu sırada
makinenin kazanında eriyen kurşun metali, dizilen satırın üzerine dökülür. Böylelikle
her satır, kurşundan dökülmüş parçalar halinde ortaya çıkar. Harf kalıpları, her
döküm işleminden sonra yeniden kullanılmak üzere bulundukları kanala geri
gönderilir. Monotipi Klavye ve döküm biriminden oluşan tam otomatik bir dizgi
sistemi olan monotipi 1887'de Tolbert Lanston tarafından geliştirilmiştir. Klavye
tuşuna basıldığında, kağıt bir şerit üzerinde delikler açılır. Bu şekilde kodlanan şerit,
döküm birimine komuta eder. Erimiş kurşun, kasada bulunan harf kalıplarına
dökülür. Monotipi sisteminde, linotipinden farklı olarak, harfler tek tek değiştirilerek
istenilen düzeltmeler yapılabilir.
TTS (Tele Type Setter) Bir el dizgi ustası saatte ortalama 1200-1500 harf dizer.
Makine operatörü ise saatte 6000 dizgi yapabilir. Bu süratin arttırılması için TTS
(Tele Type Setter) makineleri geliştirilmiştir. Bu makinelerde, monotype dizgi
makinelerine benzeyen biçimde yine perforajlı bobin kağıda delik açılarak dizgi