edirne şehir merkezinde'ki son trimester gebelerin sosyodemografik ...

T.C.
TRAKYA ÜNİVERSİTESİ
TIP FAKÜLTESİ
AİLE HEKİMLİĞİ
ANABİLİM DALI
Tez Yöneticisi
Yrd. Doç.Dr. E. Melih ŞAHİN
EDİRNE ŞEHİR MERKEZİNDE’Kİ SON TRİMESTER
GEBELERİN SOSYODEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ,
YAŞAM KALİTELERİ, KAYGI DÜZEYLERİ
(Uzmanlık Tezi)
Dr.Suna KILIÇARSLAN
EDİRNE-2008

TEŞEKKÜR
Uzmanlık eğitimimde ve tez çalışmam
boyunca gösterdiği her türlü destek ve yardımdan
dolayı tez danışmanım Dr. E. Melih Şahin’e
anabilim dalı başkanımız Dr. Nezih Dağdeviren’e,
eğitimimde emeği geçen fakültemizin diğer
anabilim dallarında görevli hocalarıma, araştırma
görevlisi arkadaşlarıma, tüm desteğinden dolayı
sevgili aileme teşekkür ederim.

İÇİNDEKİLER
GİRİŞ VE AMAÇ……..………………………………………… …….…..1
GENEL BİLGİLER.........................................................................................3
GEBELİK DÖNEMİ İLE İLGİLİ KURAMSAL BİLGİLER..............................3
GEBELİKTE MEYDANA GELEN PSİKOLOJİK DEĞİŞİKLİKLER…….......7
GEBELİKTE ANKSİYETE VE DEPRESYON...............................................10
GEBELİKTE SOSYAL DESTEK...................................................................14
GEBELİK VE YAŞAM KALİTESİ................................................................15
GEBELİKTE SAĞLIK HİZMETLERİ..........................................................18
AİLE HEKİMLİĞİNDE GEBELİĞE YAKLAŞIM.........................................20
GEREÇ VE YÖNTEMLER.........................................................................23
BULGULAR..................................................................................................26
TARTIŞMA...................................................................................................54
SONUÇLAR..................................................................................................68
ÖZET.............................................................................................................71
SUMMARY...................................................................................................72
KAYNAKLAR..............................................................................................74
EKLER

SİMGE VE KISALTMALAR
DSÖ : Dünya Sağlık Örgütü
MOS SF 36 : Medical Outcomes Study Short Form 36
SİYK : Sağlığa ilişkin yaşam kalitesi
STAI : State Anxiety Inventory
TNSA : Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması
TÜTF : Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi

GİRİŞ VE AMAÇ
Aile toplumun vazgeçilmez, geleneksel ve sosyal kurumudur. Neslin devamı için,
sağlıklı, sosyal değerlerle donanmış bireylerin yetiştirildiği bir ortam olması, aileye bir çok
toplumda anlam kazandırmaktadır. Anne olabilmesi kadının en önemli özelliklerindendir.
Neslin devamını sağlamasıyla gebelik, anne olmak, kadının hayatında önemli bir yere
sahiptir.
Gebelik, vücut görüntüsünde, sosyal ilişkilerde ve aile üyelerinin rollerinde
değişiklik yapan bir durumdur. Bu durum gebelerin biyolojik durumunu etkilediği gibi
psikolojik ve sosyal durumunu da etkilemektedir.
Anne karnında gelişen bebeğin varlığı ve gebeliğe özgü fizyolojik değişimler
psikolojik değişikliklerin kaynağını oluşturur. Üçer aylık üç dönemden oluşan gebelik,
annenin bebeğini kabul etmesi, doğuma hazırlanması için aileye yeterli zaman vermektedir.
Bu dönem ileride kurulması beklenen sağlıklı anne-çocuk ilişkisinin de temelini
oluşturmaktadır.
Gebelik dönemini sağlıklı ve rahat geçirmek kadın için ve doğacak çocuk için çok
önemlidir. Hemen hemen bütün kadınlar doğumdan korkarlar. Doğumda ortaya çıkabilecek
bir takım risklerin bebeğe zarar verebilme ihtimali anneyi strese sokar ve kaygılandırır.
Ayrıca gebelik kadın vücudu için büyük bir yük ve stres oluşturur. Gebelik döneminde
kadının vücudunda meydana gelen fizyolojik ve psikolojik değişiklikler sadece anneyi
değil, çevresindeki insanları, eşini, ailesini, arkadaşlarını da çeşitli şekillerde etkileyebilir.
Anne-baba olmaya geçiş dönemi olan doğum eylemi hem anneyi hem de babayı etkileyen
1

geçici bir durum ve değişikliktir. Hamilelik süresince, bebek aileye katılıncaya kadar aile
gelişimsel kriz yaşar (1).
Bu çalışmada Edirne Merkez’de gebelerin sosyodemografik özelliklerini, kaygı
düzeylerini, yaşam kalitesini araştırmak, çalışmanın sonunda da gebelikte ortaya
çıkabilecek kaygıların giderilmesine, sağlıklı bir doğum yapmasına ve yaşam kalitesinin
yükseltilmesine yardımcı olabilecek veri ve sonuçlara ulaşmak amaçlanmaktadır.
2

GENEL BİLGİLER
GEBELİK DÖNEMİ İLE İLGİLİ KURAMSAL BİLGİLER
Döllenme ve Gebeliğin Oluşumu
Gebeliğin oluşumunda; erkek cinsel organı aracılığıyla vajene boşaltılan ya da
başka yol ve yöntemle yumurta ile buluşan spermler adet döngüsündeki değişikliklere bağlı
olarak spermlerin geçişini kolaylaştırıcı müküs değişikliklerinin ve hareketli kamçı
bölümleri serviks yoluyla rahim içine girerler ve yumurtaya doğru ilerlerler. Döllenmenin
olması için yumurtanın ovulasyondan sonra 12 saat içinde spermle karşılaşması gerekir.
Çok sayıda sperm yumurtaya gelir. Bunlardan birisi yumurtanın içine girme başarısına
ulaşır.
Yumurta ile spermin birleşmesine döllenme denir. Döllenmiş yumurtaya ise zigot
adı verilir. Döllenme sırasında cinsiyetini belirleyecek kromozal yapı da belirlenmiştir.
Döllenmiş yumurta uterusa doğru ilerlemeye başlar. Mitozla önce morula sonra blastosist
meydana gelir. Blastosist 3. gün uterus kavitesine ulaşır, 24 saat kadar kavitede serbest
kaldıktan sonra implantasyon başlar. İmplantasyonun gerçekleşmesi için endometrium
hazırlanmış olmalıdır. İmplantasyon uyarısından kaynaklanan endometriyumun hücresel ve
vasküler değişiklikleri desidual reaksiyon adıyla tanımlanır. Gebeliğin devamı için yeterli
progesteron desteği ve zigottan gelen erken parakrin işaretler var olmalıdır(2,3-4).
3

Gebelikteki Hormonal Değişiklikler
Gebelikteki endokrin değişiklikler, hem miktar hem de genişlik olarak
endokrinolojide benzersiz ve anıtsaldır ve istisnasız fetal-plasental fonksiyonların direkt ya
da indirekt sonucu olarak yavaş yavaş gelişir. Dolayısıyla embriyo-fetus gebeliğin endokrin
ortamının sorumlusudur. Desidua başlangıçta embriyonun beslenmesi için kaynak görevi
yapar daha sonra trofoblastik işgal fetus ve anne arasında vasküler bağlantılar kurar.
Trofoblastlar iki farklı tabakaya farklılaşır; sitotrofoblast ve sinsitotrofoblast.
Sinsitotrofoblast hücreleri tarafından salgılanan HCG gebeliğin 9. gününde anne
plazmasında saptanabilir. Erken gebelikte salgılanmaya başlayan HCG hızla artar, 9-12.
haftalarda pik değerlere ulaşır, sonra azalır, plato çizer ve tüm gebelik boyunca aynı
seviyelerde devam eder. HCG korpus luteumun işlevinin devam etmesini sağlar, bu etkiyle
korpus luteumdan estradiol ve progesteron salgılanır, daha sonra plasenta bunları yeteri
kadar üretmeye başlayınca HCG geriler.
Başarılı implantasyon, fetusun ilk tutunması ve uzun erimli varlığını sürdürmesi
için progesteron vazgeçilmez bir maddedir. Progesteron daha sonra prolaktin
salgılanmasını indükler. Aktarıldığı fetusta kortizol, aldesteron sentezi için sübstrat olarak
kullanılır. Plasental progesteron, artmış angiotensin II yapımı ile indirekt olarak maternal
aldesteron sekresyonunun, normal bir erkeğe veya gebe olmayan kadına göre 20 kat veya
daha fazla artmasını sağlayan bir uyaran görevi görür. Prostaglandin üretimini ve uterus
kasının oksitosin yanıtını inhibe ederek gebeliğin devamı üzerine katkıda bulunur. Meme
bezi gelişmesini uyarır, süt salgı kapasitesini arttırır. Böylece progesteron gebeliğin hakim
hormonudur (3).
Gebelik boyunca östrojen üretimi de artar. Östrojen yapımı C19 steroidlerinin
plasental aromatizasyonu ile gerçekleşir. C19 steroidleri öncelikle fetal adrenal bezlerden
üretilirler (2). Gebe bir kadında üretilen östojen miktarı gebe olmayan bir kadının üç yılda
ürettiği miktara eşittir. Progesteron hormonu da gebe bir kadında gebe olmayan bir kadına
göre 10 kez daha fazladır. Östrojen uterus kaslarının büyümesini, pelvis eklemleri ve
bağlarında gevşeme ve yumuşama yapar. Memenin kanal sisteminin büyümesini arttırır (3).
Gebelikte Genital Organlardaki Değişiklikler
Uterus: Gebelik boyunca uterusun büyüklüğünde, ağırlığında, kalınlığında,
yumuşaklığında, pozisyonunda ve ligamentlerinde değişiklikler olmaktadır. Ağırlığı 40-60
gram olan uterus doğuma yakın 1000-1500 grama ulaşmaktadır.Hamilelikten önce 1.5 cm
4

olan uterus duvarının kalınlığı artarak 2.5 cm’e ulaşır. Fetüsün büyümesi ve amniyos
suyunun artması ile myometrium gerilip incelir
Serviks: Gebelik esnasında servikste belirgin yumuşama ve siyanoz gözlenir.
Döllenmeden hemen sonra çok kalın mukus tıkaç servikal kanalı kapatır. Gebelik
ilerledikçe servikal kanalda parmak ucunun girişine izin verecek kadar belirgin bir
genişleme olabilir.
Servikal mukus: Gebelikte servikal mukus kıvamında değişim olur. Gebe
kadınların büyük çoğunluğunda, servikal mukus kuru bir cam yüzeye yayılıp
kurutulduğunda progesteronun tipik etkisi ile parçalı kristalleşme veya boncuk şekli ile
karakterize bir görünüm alır. Bazı kadınlarda, kristallerin dallanması veya eğrelti otu şekli
gözlemlenir.
Overler: Gebelikte ovulasyon gerçekleşmez ve yeni folikül gelişimi bir süreliğine
durur.
Vajina ve Perine: Vulva ve perine kaslarında ve deride damarlanma artışı ve
hiperemi gelişir ve bu yapılarda normalde bol miktarda bulunan bağ dokusunda yumuşama
olur. Artmış damarlanma vajinayı belirgin olarak etkiler. Bol miktardaki salgılar ve
vajinanın gebelik boyunca tipik özelliği olan mor rengi hiperemiden kaynaklanmaktadır.
Gebelik boyunca vajinal salgılar da bol miktardadır. Kalın ve beyaz bir akıntıdan oluşur.
Ph’sı asidiktir ve 3,5 ile 6 arasında değişir (5,6).
Gebelikte Sık Rastlanan Şikayetler
Gebelik döneminde bazı yakınmalar sık görülür. Bunlar;
Bulantı-Kusma: Bu şikayetler gebeliğin ilk yarısı boyunca olağandır. Ortalama 14.
haftaya kadar devam eder. Bulantı, kusma genellikle sabahları daha kötüdür. Fakat gün
boyunca devam edebilir. Lacroix ve arkadaşları (7), gebe kadınların dörtte üçünün bulantı
ve kusma şikayetlerinden bahsettiğini ve ortalama 35 günde bu şikayetlerin geçtiğini
saptamıştır. Bu kişilerin yarısı gestasyonun 14. haftasıyla, %90’ı ise 22. haftasıyla beraber
bu şikayetlerden kurtulur.
Mide Yanması: Bu semptom, gebe kadınlarda en sık karşılaşılan semptomlardan
biridir. Nedeni, muhtemel olarak midenin uterus nedeni ile yukarı hareket etmesi ve
sıkışması ile birlikte alt özefageal sfinkterin gevşemesidir.
Kabızlık: Bağırsak hareketlerinin azalması neden olabilir. Hareketsiz hamilelerde
kabızlık daha büyük oranda görülür.
5

Hemoroid: Genişlemiş uterusun venöz dönüşü tıkaması sonucu rektal venlerdeki
artan basınca ve gebelik sırasında kabızlığa olan yatkınlığa bağlıdır.
Pollaküri: Doğuma yakın aylarda uterusun idrar torbasına baskı yapmasına bağlı
olarak idrar torbasının tam boşalamaması sonucu oluşur. İdrar yolu enfeksiyonu sık
gelişebilir.
Baş Ağrısı: Emosyonel olaylar veya sinüzite bağlı baş ağrısı meydana gelebilir.
Ayrıca preeklampsi veya eklampsi belirtisi olabilir.
Ödem: Uterusun yaptığı baskı venöz dolaşımın bozulmasına ve bacaklarda şişmeye
neden olur. Bu bulgu preeklampsi belirtisi de olabilir.
Göğüslerde Hassasiyet: Gebelikte hormon salınımında artma, fizyolojik olarak
göğüslerde meydana gelen değişiklikler hassasiyete neden olur.
Yorgunluk: Gebeliğin erken dönemlerinde birçok kadın yorgunluktan şikayet eder
ve uyku için daha fazla zaman ister. Bu durum genellikle gebeliğin dördüncü ayıyla
beraber kendiliğinden düzelir ve özel bir nedeni yoktur. Progesteronun uyku getirici
etkisine bağlı olabilir.
Tablo 1. Gebeliğin Semptomları
1. Amenore
2. Bulantı, kusma
3. Göğüslerde gerginlik
4. Bebeğin hareketlerini hissetmek
5. Boşaltım sistemine ait bulgular
6. Konstipasyon
7. Kilo alma
8. Yorgunluk, halsizlik
9. Tırnaklarda kırılma
Bel ve sırt ağrısı: Postür bozukluğu, vücut ağırlığının artışı gibi nedenler bel
ağrısına yol açabilir. Orvieto ve arkadaşları 449 kadın üzerinde yaptıkları bir çalışmada, sırt
ağrısının gestasyon süresi ile beraber arttığını göstermiştir (7).
Aşerme ve Pika: Hamilelikte alışılmış olmayan şeylerin yenmesi eğilimidir. Bazen
hamilenin yemek istediği yiyecekler, normal ama bulunması güç şeyler olabileceği gibi,
yenilmesi olağan olmayan şeyler de olabilir. Buz, toprak, nişasta gibi yiyecek olmayan
6

maddelere karşı istek olabilir. Eğer garip yiyecekler diyette baskın hale gelirse demir
eksikliğine ve bağırsak parazitlerinin oluşumuna neden olur.
Bacak Krampları: Gebelik sırasında büyüyen uterusun bacak sinirlerine bası yapması,
kalsiyum yetersizliği krampa neden olur (7).
Tablo 2.Gebeliğin Bulguları (7)
1. Bazal vücut ısısında artma
2. Ciltte değişiklikler (Gebelik maskesi, linea nigra, strialar, telenjektazi)
3. Hirşutizm
4. Göğüslerde değişiklikler
5. Karında genişleme
6. Pelvik değişiklikler
7. Vajinada damarlaşmadan dolayı renk değişikliği
8. Vajinal akıntı, lökore
9. Servikal değişiklikler (siyanoz ve yumuşama, damarlaşmada artma)
10. Corpus uteride düzensizlik
GEBELİKTE MEYDANA GELEN PSİKOLOJİK DEĞİŞİKLİKLER
Gebelik dönemi birçok insan için özel bir dönem olarak kabul edilmekle birlikte,
yeni doğan çocuğunu kucağına alma beklentisi içinde olan anne için aynı zamanda ruhsal
bozuklukların gelişimi için riskli bir dönem olmaktadır. Gebelikte sadece fizyolojik
değişiklikler değil psikolojik ve sosyal değişiklikler de eşlik eder. Gebelerde fizyolojik
değişikliklerin görülmesi, hızlı hormonal değişimlerin olması, duygu durum ve diğer
psikiyatrik sendromların ortaya çıkmasının bir nedeni olarak ileri sürülmektedir.(8).
Gebelik birçok anlam içerir. Gebe kadının bu dönemdeki reaksiyonları mutluluk,
iğrenme, öfke, kaygı, korku ve depresyon olarak sıralanabilir. Çocuk sahibi olma içgüdüsü
farklı bir psikodinamiktir; kadın sevdiği bir partnerden bir şey yaratmak, yeni bir yaşam
kurmak, kendine ait bir arkadaş ister (9). İkinci trimester ebeveynler için genellikle mutlu
zamandır. Gebe kadın çocuğun durumu üzerine odaklanmıştır ve bebeği kabul etme
düşünceleri içerisindedir. Üçüncü trimester başladığında artmış bir şekilde çocuğun
koruyuculuğunu üstlenir, kaybetme korkusu hissederek hassaslaşabilir (10).
Gebeliğin her döneminde görülen fizyolojik ve psikolojik tepkiler farklı olabilir.
Gebeliğin ilk dönemlerinde bedensel düzenlemeler üzerinde yoğunlaşılır; sabah
7

ulantısıyla baş etme, meme hassasiyeti, fiziksel değişiklikler, cinsellik, diyet ve egzersiz.
Gebelik sırasında, gebe kadın hem fiziksel hem de fizyolojik sınırlardaki değişikliklere
ayak uydurmalıdır(11). Hamileliğin ilerleyen dönemlerinde alınan kilolar kadının
görünümünü değiştirdiği için bazı kadınlar bundan olumsuz etkilenip eşlerinin kendilerini
beğenmeyeceği endişesine kapılabilirler(10). Kadın gebelik boyunca uyku ve yeme
düzenindeki değişikliklerle, bulantı, kusmayla, cildindeki renk değişiklikleri, büyüyen
memeler ve kilo artışıyla baş etmeye çalışır; kendini şişman hissedebilir ve fiziksel olarak
tekrar eski haline dönüp dönmeyeceği konusunda endişe taşıyabilir. Çoğul gebeliği olan
kadınların vücut imajı konusundaki kaygı ve anksiyeteleri daha fazladır(1,10).
Kariyer sahibi kadınlarda annelik durumu ikilem yaratabilir; çocuğun doğumu ile
kariyerin nasıl etkileneceği konusunda kaygılanabilir (10). Gebelik basit kıskançlık
duygusunu uyardıkça gebe olan çalışan kadınlar, işlerini ve dış sorumluluklarını boşlamak
için ince yollarla cezalandırıldıklarını düşünmektedirler (11).
Hamileliğin son dönemi yaklaştıkça doğum korkusu başlar. Bebeğin normal olup
olmayacağı, sağlıklı, problemsiz bir doğum yapıp yapmayacağı endişesi içerisine girer.
Doğum esnasında çekeceği acıların düşüncesi bile gebe kadının büyük bir kaygı
yaşamasına neden olabilmektedir. Bir an önce doğum yapıp, sağlıklı bir duruma bebeği ile
birlikte kavuşmak ister (12). Gebelik çoğu kadın için stres faktörüdür. Gebelik sırasında ve
doğum sonrasında kadının anneliğe uyum sağlamaya çalışması, stresin asıl kaynağıdır.
Bunun yanı sıra çevrenin kadından iyi bir anne olmasını beklemesi stresi arttırır (13).
Gebelik ve doğum kadının yaşam süresinde fizyolojik olay olarak görülmekle
birlikte gebe ve ailesi için ciddi biyopsikososyal adaptasyon gerektiren yaşam dönemidir.
Gebelik, kadının biyopsikososyal dengesinin bozulduğu, aile ve işyerindeki rollerinin
değiştiği, bebek ve anne arasında ebeveynlik ilişkisinin kurulduğu yaşam krizi olarak
tanımlanmaktadır (14). Çok sayıda araştırmacı tarafından gelişimsel bir kriz yada kritik bir
faz olarak değerlendirilen gebeliğin kadın yaşamındaki yeri kuşkusuz çok önemlidir.
Bibring ve arkadaşları gebeliğin bir kadını geri dönüşümsüz olarak etkilediğini ve kalıcı bir
psikolojik değişiklik yarattığını söylemişlerdir (14).
Kadının kendi yaşam özgeçmişinde anne ve babası ile ve ailesi ile ilgili yaşadıkları
duygular, tutumlar ya da örselenmeler; hamileliğe ilişkin tutumlarda etkilidir. Hamilelik bir
neşe, doyum, olgunluk, kendini gerçekleştirme ve mutluluk kaynağı olabildiği gibi; endişe,
kaygılı bekleyiş, emosyonel yüklenme de yaratabilir. Gebelik duygusu kendini
8

gerçekleştirme yanında, yaşamda değer yargılarını, sistemlerini geliştirme, aktarma
duygusu da verir (10).
Gebe kadınların gebeliğe karşı tutumlarını etkileyen bazı faktörler vardır. Bu
faktörler; gebenin kendi bireysel ve kişisel deneyimleri, kültür düzeyi, yaşam felsefesi,
ailedeki mutluluk derecesi, ailedeki bireylerin gebeliğe karşı tutumları, ailenin sosyal
ekonomik yapısı, anneliğe hazırlıklı olma, önceki ruhsal hastalıklar, önceki abortus,
gebelikte medikal olarak yüksek risklerin olup olmadığı, ailedeki çocuk sayısı, gebeliğin
istenen ya da istenmeyen, planlanmış ya da planlanmamış olmasıdır (8,11).
Gebenin kendi bireysel ya da kişisel deneyimleri gebeliği olumlu ya da olumsuz
etkileyebilir. Daha önceki gebeliklerinde zorluklar yaşamış olan kadınlar bu dönemde aynı
olumsuzlukların tekrarlanabileceği endişesi içinde olabilirler. Oysa rahat bir hamilelik
geçirmiş kadınlar ise daha az kaygı duyacaklardır. Çünkü daha önceki hamilelik deneyimi
oldukça olumludur.
Kültür düzeyi daha yüksek olan kimselerin gebelik ve doğum hakkında daha
önceden bilgi sahibi olma ihtimali daha fazladır. Bu konu ile ilgili yayınları okuyup bilgi
edinebilmektedirler. Başına gelecekleri önceden bilen kişi buna hazırlıklı olur, neyin
normal, neyin anormal olduğunun bilincindedir.
Ailedeki mutluluk derecesi, kadının hamileliği kabullenmesi ile doğrudan ilgilidir.
Mutlu, huzurlu, sevgi dolu bir aileye sahip olan kadın, bebek ile ilgili mutluluklarının
çoğalıp aileye yeni bir fert dünyaya getirmekten sevinç duyacaktır. Ailesinde sorunlar
yaşayan kadın ise bu sorunlarını bir de bebek dünyaya getirerek arttırmak istemeyebilir. Bu
da gebeliğinde normal yaşaması gereken fizyolojik değişiklikleri çok yoğun yaşamasına
neden olabilir (1,8,15).
Ailedeki bireyler kadının gebeliğini kabullenmiş ve bunu sevinçle karşılamışlarsa,
gebe kadın bu durumdan daha büyük mutluluk duyabilir. Bu onun daha rahat gebelik
geçirmesine yardımcı olacaktır. Aile tarafından tepkiyle karşılanan, istenmeyen, olumsuz
tepkilere yol açan hamilelikte ise, kadın daha endişeli, tedirgin olacaktır.
Ekonomik yönden geçim sıkıntısı çeken ailelerde yeni bir bebek haberi, çoğunlukla
geçim sıkıntısını arttıracağı düşüncesi ile endişeli karşılanabilir. Oysa ki, ekonomik durumu
daha iyi olan ailelerde aynı bebek haberi büyük sevinçle karşılanabilir. Bu endişenin
olmaması gebe kadını bir ölçüde olsa rahatlatabilir (1,8,11).
9

Eğer kadın çok fazla çocuğa sahip değilse gebeliğini kabullenmesi daha kolay
olacaktır. Çok fazla çocuk olması durumunda kadının gebeliğini kabullenmesi güçleşebilir
(11,15).
Planlanmış gebeliklerde genellikle kadın ve aile gebelik haberine hazırlıklıdır ve bu
haber onları mutlu eder. Kadının gebeliğini kabullenmesi oldukça kolaylaşmıştır, endişesi
azalmıştır. Mutlu bir bekleyiş süreci içine girer. Planlanmamış bir gebelik aile tarafından
önce şaşkınlıkla karşılanır. Eğer bebek istenen bir bebek ise, gebelik haberi aileye sevinçli
bir haber olarak verilir. Ama istenmeyen bebek haberi, aileyi mutsuz edebileceği
düşüncesiyle kolay kolay verilmeyebilir (1,11-16).
GEBELİKTE ANKSİYETE VE DEPRESYON
Gebelik dönemi kadınların ruhsal olarak en hassas oldukları ve bu nedenle
psikiyatrik hastalık riskinin arttığı bir dönemdir (17). Gebelik ve doğum önemli biyolojik
değişikliklerin yaşandığı fizyolojik bir süreç olduğu kadar, erken gelişim dönemlerine
ilişkin bastırılmış ve çözülmemiş çatışmaların yeniden gündeme geldiği karmaşık
psikolojik bir süreçtir. Bir çok kadın gebelik ve doğuma bağlı olarak oluşan fizyolojik,
psikolojik, sosyal değişimlere kolaylıkla uyum sağlarken, bazı kadınlarda hafif, orta,
şiddetli düzeylerde ruhsal hastalıklar ortaya çıkmaktadır (18).
Gebeliğin ruhsal bozukluklar için koruyucu bir dönem ya da “kendini iyi hissetme”
dönemi olduğu savı son yıllarda kabul görmemektedir, gebe olan ve olmayan kadınlarda
depresyon görülme sıklığı benzerdir (Altshuler ve Szuba 1994) (15).
Gebelik ve sonrası duygu durum bozuklukları, çok sayıda gebeyi etkilemekte ve sık
karşılaşılan obstetrik komplikasyonlardan biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Gebelik
dönemi, kadınlarda depresyonun başlaması açısından yüksek riskli dönemdir. Hemen
hemen hiçbir yaşam olayı, gebelik ve doğumun neden olduğu nöroendokrin ve psikososyal
değişikliklerle kıyaslanamaz (16,19). Bu dönem kadınların ruhsal olarak en hassas
oldukları ve bu nedenle psikiyatrik hastalık riskinin arttığı dönemdir (17,20).
Üreme hormonları duygudurumu hem doğrudan hem de nörotransmitterler,
nöroendokrin ya da sirkadiyen sistemler aracılığıyla dolaylı olarak etkileyebilir. Gebelikte,
doğumdan sonra üreme hormonlarında ortaya çıkan değişiklikler, sirkadiyen sistemi
etkileyerek duygudurum belirtilerine yol açabilir (21).
Anksiyete çoğu zaman bilinç dışı çatışmaya bağlı, nesnesi belli olmayan ve birey
tarafından tanınamayan içsel tehdit ya da tehlikeye karşı yaşanan bunaltıdır. Anksiyeteli bir
10

kişi belirsizlik ve yardımsızlık duygusuna eşlik eden belli olmayan bir gelecek korkusu ya
da endişe duygusu yaşar. Belirsiz olayların bilişsel değerlendirmesiyle anksiyeteye verilen
tepki arasında ilişki olduğunu vurgulayan bazı çalışmalar da mevcuttur (22). Anksiyete
yaşayan bireyde belirsizlik bir tehlike olarak algılanabilir. Böylece, belirsizlik durumu
anksiyeteyi, anksiyete düzeyinin yüksek olması da belirsizliği arttırabilir (22).
Gebede meydana gelen fizyolojik değişimler, psikososyal değişimler,
komplikasyonlar anne adayında anksiyeteye yol açabilir. Doğumda meydana gelebilecek
aksilikler, bebeğini doğumda kaybetme ihtimali hemen hemen bütün kadınlarda
anksiyeteyi arttırmaktadır (15).
Tıbbi öyküde ruhsal bozukluk olması, sosyal destek zayıflığı, evlilik problemleri,
kötü yaşam deneyimleri ve gebeliğe karşı ambivalan tutumlar gibi birçok psikososyal risk
faktörü de gebelik ve postpartum dönemde ruhsal bozukluk gelişimini etkilemektedir (23).
Ayrıca yetersiz beslenme, yetersiz sağlık bakımı, alkol ve madde kullanımı gibi zayıf
sağlık davranışları da gebelikte anksiyete ve depresyon ile ilişkilidir (16).
Depresyon, derin üzüntülü bir duygu durum içinde düşünce, konuşma ve
hareketlerde yavaşlama ve durgunluk, değersizlik, küçüklük, isteksizlik, karamsarlık duygu
ve düşünceleri ile fizyolojik işlevlerde yavaşlama gibi belirtileri içeren bir durumdur (22).
Gebelikte major depresyon ve psikoz gibi ciddi psikiyatrik bozuklukların
insidanslarının azaldığı ya da değişmediği bulunmuştur (14). Ancak hafif düzeyde
depresyon, anksiyete gibi semptomların insidansının gebelikte arttığı bildirilmiştir(14). Bu
çalışmaların ışığında şunları söylemek mümkündür:
1. Anksiyete artışı tipiktir, anksiyetenin özelliği kadının kendisinden çok fetusa
odaklı olmasıdır.
2. Kendi içine dönme ve kendi kendisiyle uğraş artar.
3. Artan bağımlılık gereksinimi meydana gelebilir. İlkel savunmalar ve birincil
süreç düşüncesine doğru değişim bildirilmiştir (14).
Çeşitli izleme çalışmaları gebelik sırasında depresyon insidansını %10 ile %18
olarak vermektedir. Doğum öncesi depresyon doğum sonrası depresyon kadar şiddetli
değildir ve normalde ilk 3 aylık dönemde görülür (24,25). Gebelik, postpartum dönem ve
gebe olmayan kadındaki depresyon prevalansının benzer olduğu bilinmektedir (24,26).
Depresyon veya premenstrüel disforik bozukluk öyküsü, genç yaş, kısıtlı sosyal
destek, yalnız yaşama, çok çocuklu olma, istenmeyen gebelik, evlilik çatışmaları ve
gebelikle ilgili kararsızlık gibi faktörler gebelik sırasında ve postpartum dönemde
11

depresyon gelişme riskini arttırır (24,26). Genç yaşta gebelik anne adayı ve onun ailesine
benzersiz psikolojik zorluklar getirir. Gebeliğin zorluklarına bir de ergenliğin gelişimsel
zorlukları da eklenince psikopatoloji riski artar. Örneğin depresyon yaygınlık oranı gebe
genç kızlarda ikinci ve üçüncü trimesterde daha da kötüleşen depresif semptomlarla birlikte
yüksektir. Genç anneler özkıyım riski artış göstermeye eğilimlidir (11). Antenatal fazda
depresyon öyküsünün olması gebelik ve loğusa döneminde depresyon gelişiminin en
önemli belirleyicisidir (11,24). Çeşitli araştırmalarda gebelikteki anksiyete ve depresif
semptomların postpartum depresyonu öngörmede en güçlü belirleyiciler olduğu
vurgulanmaktadır. Postpartum ilk 6 haftada deprese olan kadınların yarısında prepartum
depresif semptomlar bildirilmiştir (25). Önceki gebelikte depresyon öyküsü varsa sonraki
gebelik ve doğumlarda % 50-60 oranında tekrarlama riski vardır (8). Diğer yandan
gebeliklerin % 15’i düşük ile sonuçlanır. Düşük sonrası gelişen depresyon şiddeti ile
gebelik ayı arasında ilişki vardır. Düşük yapanlarda bir sonraki gebelikte de depresyon
görülme riski artar (15).
Gebelik boyunca sosyodemografik ve obstetrik değişkenlerin depresyon, anksiyete
ve ruhsal bozukluklara yol açması preeklampsi, plesental anormallikler, düşük doğum
ağırlığı, erken doğum, fetal stres gibi riskleri arttırır (16,27). Hirshfeld-Becker ve
arkadaşları yaptıkları çalışmalarında gebeliklerinde strese maruz kalan annelerin
çocuklarında anksiyete bozukluğu geliştirme riskinin daha yüksek olduğundan söz
etmişlerdir (20). Yine bu konuyla ilgili yapılan çalışmalarda annelerde oluşan ruhsal
bozuklukların çocuğun gelişimi ve anne-çocuk arasındaki duygusal ilişki üzerine olumsuz
etkileri olduğu gösterilmiştir (20).
Gebelikte depresyon varlığı ihmal edilemez bir gerçektir. Ortaya konmuş birçok
risk faktörlerinin olmasına karşın gebelik ve gebelik sonrası depresyon etyolojisi
belirsizliğini korumaktadır. Depresyon atağına yönelik koruyucu önlemler ve erken tedavi,
semptomların ağırlığını azaltmakta, anne ve bebek üzerinde olabilecek olumsuz
etkilenmeleri sınırlamaktadır (19).
Gebelik sırasında depresyon tanısı koymak zordur. Bu dönemdeki kadınlarda sık
görülen libido değişiklikleri, yorgunluk, iştahsızlık ve uyku problemleri, asabiyet gibi
somatik belirtileri depresif semptomlardan ayırt etmek zordur. Oysa gebeliğin genel
somatik şikayetleri, alışılmış depresyon derecelendirme ölçeklerine göre (Beck Depresyon
Envanteri, Hamilton Depresyon Derecelendirme Ölçeği, Epidemiyolojik Araştırmalar
Merkezi Depresyon Ölçeği gibi) depresyon semptomları kadar düşüktür. Gebe kadınlar
12

tarafından belirtilen depresyon semptomları, tedavi edildikleri doğum uzmanları tarafından,
normal gebeliğe bağlı şikayetlerle karıştırılabilir (11,27). Hamilelik esnasında duygudurum
veya anksiyete yakınmaları rutin obstetrik kontrol sırasında nadiren ortaya çıkar (8). Ayrıca
gebelik ve postpartum dönemde sık görülen gestasyonel diabet, anemi, tiroid fonksiyon
bozukluğu gibi tıbbi bozuklukların depresif semptomlara neden olabileceği göz ardı
edilmemelidir (17).
Gebelikteki diğer bir zorluk ise halen anti depresan sağaltımı alanların gebe
kaldıkları zaman sağaltımlarını erken kesmeleridir. Gelişmiş toplumlarda bile
planlanmamış gebelik oranı % 50’ye yakındır. Çoğu gebe kadın “bebek mi yoksa ilaç mı ?”
sorusuna ilacı kesme ile yanıt vermektedir. Bu durumda gebelik sırasında depresyonda
alevlenme ya da yineleme riski doğmaktadır. Özellikle de sağaltım kesildikten sonra ilk 8
hafta alevlenme görülmesi açısından en riskli dönemdir. Sağaltılmayan depresif
dönemlerde özellikle özkıyım görülme riski artar. Gebelik sırasında sağaltılmayan
depresyonların yetersiz beslenme ve uykusuzluğa bağlı olarak erken doğum, düşük doğum
kilosu ve neonatal sorunlarla birlikte sigara ve alkol kullanımında artışa yol açtığı
bildirilmektedir. Gebelik depresyonunda görülen nöroendokrin değişikliklerin fetusa
etkileri de tam olarak bilinmemektedir (15).
Cinsiyetin anksiyete bozuklukları üzerine büyük etkisi vardır. Kadınlarda anksiyete
gelişme olasılığı erkeklere oranla %85 daha fazladır. Kadın üreme yaşamı boyunca üreme
hormonlarındaki dalgalanmaların anksiyete gelişiminden sorumlu olduğu düşünülmektedir.
Anksiyete bozukluğu olan kadınların gebelik ve doğum sonrası dönemde hastalık
belirtilerinde belirgin değişiklikler ortaya çıkar. Gebeyi en fazla rahatsız eden anksiyete
bozukluklarının başında panik bozukluk gelir. Gebelikte panik bulgularındaki değişiklikler
gebeliğin fizyolojik değişiklikleri ile açıklanmaya çalışılmaktadır. Gebeliğin ve doğum
sonrası dönemin panik bozukluğuna etkileri ile ilgili olarak ilk olgu bildirimlerinde
gebeliğin koruyucu etkisi olduğu, doğum sonrası dönemin ise panik bozukluğu riskini ve
ciddiyetini arttırdığı bildirilmiştir. Daha sonraki çalışmalarda ise gebelik boyunca panik
bozukluğunun değişik gidişleri olabileceğinden söz edilmiştir. Birçok yazar gebelikte panik
bulgularındaki değişiklikleri gebeliğin fizyolojik değişiklikleri açıklamaya çalışmışlardır.
Gebelikte oluşan fizyolojik değişiklikler, panik bozukluğunda sempatik sinir sistemi
işlevinin noradrenerjik kontrolünün daha labil hale gelmesini önleyerek, panik atak
sırasında görülen paroksismal sinir sitemi aktivitesinin ortadan kaldırılmasına yardımcı
13

olabilir. Tüm bu fizyolojik değişiklikler, panik bozukluğunun gebelik sürecindeki
değişikliklerinden sorumlu olabilir (20).
GEBELİKTE SOSYAL DESTEK
Gebelik esnasında oluşan fizyolojik ve psikolojik değişiklikler ailenin ve kadının
anksiyetesini arttırır. Bu anksiyete ve stres kriz oluşumuna sebep olup ailedeki dengeyi
sarsabilir (28). Anne baba olmaya geçiş dönemi olan doğum eylemi, hem anneyi hem de
babayı etkileyen geçici bir durum ve değişikliktir. Gebelik süresince, bebek aileye
katılıncaya kadar aile gelişimsel kriz yaşar.
Gebelik boyunca eşle, diğer çocuklarla ve geniş ailede diğer fertlerle olan ilişkiler
etkilenebilir. Artmış bir gerginlik oluşur. Bu gerginlikle baş edebilme yeteneği doğrudan
anne ile yakın bir ilişki, mutlu bir aile yaşamı, eşle iyi geçinmek ve ekonomik güvenlikle
ilişkilidir (1,29).
Ailedeki mutluluk derecesi, kadının gebeliğini kabullenmesi ile doğrudan ilgilidir.
Mutlu, huzurlu, sevgi dolu bir aileye sahip olan kadın, bebek ile bu mutluluklarının çoğalıp
aileye yeni bir fert dünyaya getirmekten sevinç duyacaktır. Ailesinde sorunlar yaşayan
kadın ise bu sorunlarını bir de bebek dünyaya getirerek arttırmak istemeyebilir. Bu da
gebeliğinde normal yaşanması gereken fizyolojik değişiklikleri çok yoğun yaşamasına
neden olabilir (1,28).
Gebe kadınların çoğu hem biyolojik hem de psikososyal ihtiyaçlara sahiptir.
Kendisinden başka çevresinde bulunan ve onun için önemli olan kişilerce de gebe
olduğunun bilinmesinden ve istenmiş olmasından emin olmak ister. Bu durumu eşine açık
ya da kapalı bir şekilde ifade edebilir. Bu tür davranışlar kadının desteğe olan
gereksinimini ortaya koymaktadır (30).
Araştırmalar gebelik döneminde kadının ev ve iş ortamında, sosyal ilişkilerinde
desteklenme gereksinimini kuvvetlendirir; desteklendiğini hisseden gebe kadının yaşamı
olumlu yönde etkilenirken, gebelik sırasındaki kişiler arası çatışmalar, gebelikte ortaya
çıkan emosyonel değişiklikler tarafından ağırlaştırılabilir(31).
Araştırmalar, ailede görülen stres, destek ve aile içi etkileşimlerin doğum, perinatal
komplikasyonlar ve doğum kilosu da dahil olmak üzere gebelik dönemini
etkileyebileceğini göstermektedir (28). Eşlerinden ve diğer aile fertlerinden pratik ve
manevi anlamda destek gören kadınlar, gebelik ve gebelik sonrası dönemde daha az
depresyona maruz kalırlar. Ailelerinden ve toplumdan az destek gören stresli kadınlarda
14

daha fazla doğum komplikasyonları görülür (28). Gebelikte sosyal desteğin yetersiz olması,
evlilik sorunları depresyon görülme sıklığını arttırır (15).
Aileden gelen yoğun destek psikososyal streslerin etkilerini azaltır. Aile, gebelik
döneminde bir stres kaynağı veya olumsuz etki de yaratabilir. Kötü işleyen bir aile daha
fazla doğum komplikasyonları ve düşük doğum kilosu ile bağdaştırılır (32). Ailelerinden
uzakta yaşayan kadınların bebekleri aileleriyle birlikte yaşayanlara göre daha küçük doğar
(33).
Psikolojik faktörler gerçek doğum ağrılarını ve doğumu da etkiler. Bir meta-analiz,
duygusal destek gören annelerde doğum süresinin 19 dakika daha az olduğunu saptamıştır
(28). Duygusal destek gören anneler aynı zamanda daha az intratekal analjezi ve epidural
anesteziye ihtiyaç duyarlar. Mercer, hem prenatal hem de intrapartum faktörleri incelemiş
ve bir kadının doğum deneyimindeki en önemli değişkenin orada bulunan partneri
olduğunu bulmuştur (28).
Başarılı ana-baba olmanın ilk temel koşulu başarılı, dengeli ilişkiler kurabilen birer
eş olmaktır. Geleneksel olarak, gebelik sürecinde baba adayının rolünün anne adayının rolü
kadar önemli olmadığı düşünülmektedir. Baba adayının gebelik süresince eşine destek
olması ve ailenin ekonomik rahatını sağlaması beklenir. Gebelik süresince baba
adaylarından, rollerindeki beklentileri ve gereksinimleri karşılamaları beklenmektedir.
Toplumlarda erkekten babalık rolü beklentileri kültürel değerlere bağlıdır ve
gebelik süresince erkekler yanlış duygular yaşayabilirler. Genellikle erkeğin gebeliği
desteklemesi ve çok yakında gerçekleşecek olan babalıktan gururlanması beklenir.
Erkeklerde de eşi gebe kaldıktan sonra farklı reaksiyonlar görülebilir. Bu farklılık
yaşadığı o an ki yaşam koşullarına ve babalıkla ilgili bilinmeyenlere bağlıdır. Bu durum
baba adayının zıt duyguları yaşamasına sebep olur (34). Anne adayının gebeliği esnasında
baba adayında da birincil olarak ruhsal, ileri durumlarda ise bedensel belirtilerin ortaya
çıkmasına neden olabilen değişiklikler ortaya çıkabilir. Özellikle katılımcı baba gebelik ve
doğum konusunda anne adayının yaşadığı kaygıları tümüyle yaşayabilir. Bu endişe kendini
baş ağrısı ya da bel ağrısı şeklinde dışa vurabileceği gibi gerçekte “sempatik gebelik
sendromu” yada tıbbi adıyla “Couvade Sendromu” gelişebilir (35).
GEBELİK VE YAŞAM KALİTESİ
Yaşam kalitesi bireysel iyilik halinin bir anlatımıdır ve yaşamın farklı alanlarında
öznel bir doyum ifadesidir. Yaşam, bedenin temel gereksinimlerinin karşılanması ve
15

ireyin hayatını ve yaşantısını normal bir şekilde devam ettirmesidir. Buna normal yaşam
kalitesi denir. Yaşam kalitesi aile, iş yaşamı ve sosyoekonomik koşulları içermekle birlikte;
bireyin hedefleri, beklentileri, umutları ve düşleri ile gerçekler arasındaki farklılığı yani
bireyin günlük yaşamından aldığı doyum ve iyilik algısını da içermektedir (22). Grant ve
Rivera yaşam kalitesinin çok yönlü olduğunu vurgulamışlar ve yaşam kalitesinin
boyutlarını fiziksel ve sosyal iyilik, psikososyal uyum, inanç ve değerler olarak
gruplamışlardır (22).
Dünya Sağlık Örgütü, “hedefleri, beklentileri, standartları, ilgileri ile bağlantılı
olarak, kişilerin yaşadıkları kültür ve değer yargılarının bütünü içinde durumlarını algılama
biçimi” olarak tanımlar yaşam kalitesini. Bir diğer ifadeyle yaşam kalitesi, kişinin içinde
yaşadığı sosyokültürel ortamda kendi sağlığını öznel olarak algılayışını tanımlamaktadır.
Yani bu kavram tıp teknikleri, laboratuvar işlemleriyle ölçülen nicelik değil, sübjektif
olarak yaşatılan bir niteliktir ve aslında pahalı zevklerle doğrudan bir ilişkisi yoktur. Esas
amaç kişilerin kendi fiziksel, psikolojik ve sosyal işlevlerinden ne ölçüde memnun
olduklarının ve yaşamlarının bu yönleri ile ilgili özelliklerinin varlığı veya yokluğunun ne
ölçüde onları rahatsız ettiğinin saptanmasıdır (36,37,38).
Yaşam kalitesinin pek çok bileşeni vardır; sağlık ve eğitim hizmetlerinden
yararlanma, yeterli beslenme ve korunma, sağlıklı bir çevre, hak, fırsat ve cinsiyet eşitliği,
günlük yaşama katılma, saygınlık ve güvenlik. Bu bileşenlerin hepsi tek tek önemlidir;
birinin bile eksikliği kişinin “ben kaliteli bir yaşam sürüyorum” duygusunu zedeler. Yaşam
kalitesinin toplamı veya ortalaması alınamaz. Bu yüzden yaşam kalitesinin tanımlanması ve
ölçümü zordur (36).
Son yıllarda yaşam kalitesi anketler kullanılarak ölçülmektedir. Bu anketler,
hastadaki fiziksel ve zihinsel belirtiler, ağrı ve günlük yaşam etkinlikleri gibi birkaç
konuyla ilgili sorular içerir. Yaşam kalitesiyle ilgili ankette verilen yanıtlar, yaşam
kalitesini yükseltmek için girişim yapılabilecek alanların saptanmasına yardımcı olabilir.
Teknolojinin ilerlemesi ile birlikte sağlıkta başarılı adımlar atılmış ve hastalıkların
tedavisinde mesafeler kat edilmiştir. Buna bağlı olarak yaşam süresi uzamış ve kronik
hastalıklar ile daha uzun süre birlikte yaşama zorunluluğu doğmuştur. Hastaların biyolojik
yönden tedavisinde bu gelişmeler sağlanırken, hastaların psikososyal sorunları ile daha
fazla ilgilenme zorunluluğu gündeme gelmiştir. Böylece hastaların yaşam kalitesi daha
fazla ilgi çeker duruma gelmiştir.
16

Dünya Sağlık Örgütü 1948’de sağlığı sadece hastalığın ve sakatlığın olmaması
değil, fiziksel, ruhsal, sosyal iyilik olma hali olarak tanımlamasından sonra yaşam kalitesi
konusu sağlık bakım uygulamalarında ve araştırmalarında önem kazanmaya başlamıştır
(37,38).
Yaşam kalitesinin özel bir formu olan “Sağlığa İlişkin Yaşam Kalitesi-SİYK”
kavramı, fiziksel, psikolojik ve sosyal alanlarda bireyin deneyimleri, inançları, beklentileri
ve algılamalarından etkilenen sağlık algılarını içermektedir. Genel olarak SİYK
değerlendirilmesi sağlıkla ilişkili değişkenlerin genelde veya belli bir hastalığı olanlarda
önemli olan yaşam olaylarıyla ilişkisini yansıtmaya çalışmaktadır. Genel yaşam kalitesi
anketleri, hastalıklara ve hasta gruplarına özgü olmayıp, geniş populasyonlarda, genel
sağlık araştırmalarında kullanırlar. Hastalığa özel araçlar ise, çalışılan gruptaki hastalık ya
da duruma en uygun olanlara yoğunlaşır. Klinik araştırmalarda kullanılan Sağlıkla İlişkili
Yaşam Kalitesi-SİYK (Health Oriented QOL veya Health related QOL) anketleridir (38).
Yaşam kalitesi ölçümleri
MOS SF 36: Klinik araştırmalarda ve tedavide sağlık durumunu değerlendirmek ve
medikal tedavinin sonuçlarını belirlemek amacıyla giderek artan bir şekilde kullanılmaktadır.
SF-36 skalasından 5’i (fiziksel fonksiyonellik, fiziksel rol güçlüğü, ağrı, sosyal fonksiyonellik
ve duygusal rol güçlüğü) kısıtlılık veya yetersizliğin olup, olmadığını sağlık durumlarını
tanımlar. Bunlar için 100’lük bir skor, yetersizliğin veya kısıtlılığın olmadığını gösterir. Diğer
3 skala (genel sağlık, vitalite ve mental sağlık) bipolardır, negatif (kötü) ve pozitif (iyi) sağlık
durumlarını ölçerek değerlendirir. Bunlar için 50-100 arası puanlar iyi sağlık durumunu
gösterirken 50’lik (orta derecede) bir skor limitasyon veya yetersizliğin olmadığını gösterir.
(39,40).
Dünya Sağlık Örgütü Yaşam Kalitesi Ölçeği (WHOQOL): Global WHOQOL
çalışması, 1992 yılında, o güne dek geliştirilen genel amaçlı sağlıkla ilgili yaşam kalitesi
ölçeklerinin batı kaynaklı olması ve ancak batılı kültürler arasında karşılaştırma yapmaya
olanak tanımaları gerekçesiyle, dünyadaki çeşitli kültürler arasında karşılaştırma yapmaya
olanak tanımaları gerekçesiyle, dünyadaki çeşitli kültürler arasında karşılaştırma yapmayı
olanaklı kılmak amacıyla başlatılmıştır. Türkiye ekibi 1995 yılında katılmıştır. Sorular 5’li
Likert tipi ordinal yanıt ölçeğine sahiptir. Ölçeğin toplam skoru yoktur. Her bir bölüm ve alan
maksimum 20 puan veya 100 puan üzerinden skor alır. Yüksek puan daha iyi yaşam kalitesini
17

ifade eder. Bu ölçek, bedensel alan, ruhsal alan, bağımsızlık düzeyi, sosyal ilişkiler, çevre,
kişisel inanç olmak üzere altı alandan oluşmaktadır (41).
Gebelik, yaşamın önemli bir parçası, kadın ve ailesi için ise önemli bir yaşam
deneyimidir. Gebelik döneminin başlangıcından itibaren fizyolojik ve psikolojik değişiklikler
meydana gelmektedir. Gebelik doğal, fizyolojik bir süreçtir, kadınların çoğu iyi bir destekle
ve fazla bir tıbbi girişime gerek kalmadan bu süreci sağlıklı bir şekilde geçirirler. Fakat
kadınların bazılarında gebelik esnasında komplikasyonlar da oluşabilir. Ayrıca gebelik, sosyal
ilişkilerde ve aile üyelerinin rollerinde de değişiklikler yapan durumdur. Gebelik boyunca
oluşan fizyolojik, psikososyal değişiklikler, fiziksel, sosyal, psikolojik alandaki değişimlerin
yaşam olaylarıyla ilişkisini yansıtmaya çalışan sağlıkla ilgili yaşam kalitesini etkileyecektir.
GEBELİKTE SAĞLIK HİZMETLERİ
Doğum öncesi bakım anne ve fetüsün tüm gebelik boyunca düzenli aralıklarla
gerekli muayene ve önerilerde bulunarak, bir sağlık personeli tarafından izlenmesidir.
Böylece annelerin daha sağlıklı bir gebelik geçirmeleri ve daha sağlıklı bebeklere sahip
olmaları sağlanmış olur (42). Anne ve çocuk sağlığına yönelik en önemli hizmetlerden olan
doğum öncesi bakım, başlıca koruyucu hizmetlerdendir (43,44).
Her yıl yaklaşık 500 binden fazla kadın gebelik ve doğum nedeniyle hayatını
kaybetmekte, milyonlarca kadın ise bu sebeplerle ya hasta, ya da sakat kalmaktadır.
Bunların çok büyük çoğunluğunun az gelişmiş ülkelerde olduğu saptanmıştır (45).
Kadınların güvenle gebe kalmaları, doğum yapmaları ve sağlıklı bebeklere sahip
olabilmeleri için gebelikleri boyunca eğitimli sağlık personelleri tarafından takip edilmeleri
son derece önemlidir (46). Gebelikleri boyunca hiç doğum öncesi bakım almamış annelerin
daha fazla ölüm riski taşıdıkları, daha fazla düşük doğum ağırlıklı bebek doğurdukları,
bebeklerin perinatal dönemde ölme olasılıklarının daha fazla olduğu belirlenmiştir (42).
Annede daha önce var olan hastalıkların erken teşhisi için doğum öncesi bakıma mutlaka
ilk trimesterde başlanmalı, düzenli aralıklarla gebeliğin sonuna kadar, normal gebelerde en
az 6 kez, riskli gebelerde ise daha fazla sayıda izlem yapılmalıdır (47). Gebelerin ilk üç
ayda en az bir kez görülmeleri, sağlıklı ve güvenli bir gebelik geçirilmesi ve olası risk
etmenlerinin erken belirlenmesi, özellikle az gelişmiş ülkelerde gebe kadınlarda görülen
aneminin tanınması ve sağaltımı açısından önemlidir (48). Doğum öncesi bakımda izlem
sayısı kadar izlemin niteliği de son derece önemlidir (42).
18

Doğum öncesi dönemde gebe ve fetüs için yaşamsal değer taşıyan riskli durumların
erken dönemde farkedilebilmesi için öncelikle gebenin kapsamlı bir biçimde tanılanması
gerekir. Günümüzde gelişmiş ülkelerde risk faktörlerini belirlemeye yarayan standardize
edilmiş birçok güvenilir tanılama aracı vardır. Tümünün ortak özelliği, gebe ve fetüsü
sistematik, bütünsel bir yaklaşımla yani fiziksel olduğu kadar emosyonel bir psikososyal
yönleriyle de tanılamış olmasıdır. Ülkemizin doğum öncesi hizmet sunan birimlerinde bu
anlamda kapsamlı bir standart tanılama aracının varlığından söz etmek olanaksızdır (49).
Doğum öncesi bakımın temel amacı, annelerin sağlıklı bir gebelik geçirmelerini,
sağlıklı bebeklerin doğmasını sağlamaktır.Bu amaca yönelik olarak annede gebelikten önce
var olan hastalıklar ve riskli gebelikler saptanır, gebelik komplikasyonu olarak ortaya
çıkabilecek hastalıkların erken tanı ve tedavisi, gerekirse sevki sağlanır, fetus intrauterin
izlenir, anne tetanoza karşı bağışıklanır, doğumun nerede, nasıl, kim tarafından
yapılacağına karar verilir. Anneye beslenme, gebelik hijyeni, doğum, doğum sonu bakım,
bebek bakımı ve doğum sonu kullanabileceği aile planlaması yöntemleri konusunda eğitim
verilir (43).
Ülkemizde 1961 yılında kabul edilen 224 sayılı Sağlık Hizmetlerinin
Sosyalleştirilmesi Yasası’nın öngördüğü temel sağlık hizmetleri yaklaşımı ve alt yapısı,
doğum öncesi bakım hizmetlerinin verilmesi için son derece uygun olmasına karşın, doğum
öncesi bakım hizmetleri, istenen nicelik ve niteliğe ulaşamamıştır. Aynı zamanda hizmete
ulaşılabilirlik, bireysel özelliklere ve bölgelere göre farklılıklar göstermektedir (43).
Hem doğum yapacak annenin hem de bebeğin sağlığını etkileyecek olan doğum
öncesi bakım, ülkemizde başta sağlık ocakları olmak üzere pek çok kurum tarafından
verilmektedir (47).
Doğum öncesi bakım tıp dünyasında oldukça yeni bir gelişmedir. İlk kez Boston’da
yirminci yüzyılın başında gündeme gelmiştir.Boston Hemşire Birliğinin hemşireleri gebe
kadınların sağlığına katkıda bulunabilmek amacı ile kayıtlı tüm gebelere ev ziyareti
yapmaya başlamışlardır. Bu ev ziyaretleri ile büyük başarı sağlanmış, hekimlerin de desteği
ile, önemli bir koruyucu hekimlik uygulaması olan doğum öncesi bakım hizmetlerinin
ortaya çıkmasına yol açmıştır (43).
Günümüzde tüm dünyadaki gebe kadınların ancak %70’i gebelikleri boyunca en az
bir kez bir sağlık personeli tarafından izlenmektedir. Bu oran ülkelerin gelişmişlik
düzeylerine göre büyük farklılıklar göstermektedir. Gelişmiş ülkelerde en az bir izlem alan
gebe oranı %98 iken, az gelişmiş ülkelerde bu oran %65’dir (50).
19

Türkiye’de doğum öncesi bakım alma durumu 2003 Türkiye Nüfus Sağlık
Araştırması (TNSA) verilerine göre annelerin %81’i en az bir kez doğum öncesi bakım
almıştır. 1993 ve 1998 TNSA sonuçları ile karşılaştırıldığında doğum öncesi bakım
alanların oranlarında belirgin bir artış olmuştur. Dört ve üzerinde bakım alan kadınların
oranı ise yıllar içinde bir miktar artmakla birlikte istenilen düzeyde değildir. Bu oran
bölgelere göre farklılık göstermektedir. Oysa antenatal bakımın düzenli aralıklarla
yapılması, önlenebilir nedenlerle olan anne-bebek ölümlerini azaltacaktır(51,52,53).
DSÖ’ne göre gebelik, doğum ve doğum sonrasında önlenebilir nedenlerle ortaya
çıkan anne ve neonatal ölümleri ve hastalıkları öncelikli olarak ele alınması gereken sağlık
sorunlarıdır. Yapılan çalışmalar, her yıl 7 milyon civarındaki yeni doğan ölümünün nedeni
olarak bu yeni doğanların annelerinin gebelik ve doğum sırasında hayatlarını kaybetmiş
olmasını işaret etmektedir (54). Oysa anne ölümleri gereksiz olan ölümlerdir ve büyük
çoğunluğu önlenebilir(55,56). DSÖ, anne, bebek ölümlerinin azaltılması için 21. yüzyıl
sağlık hedefleri içine üreme sağlığı, antenatal, perinatal ve çocuk sağlığı hizmetlerinde
ulaşılabilirliğin arttırılması gerektiğini belirtmiştir (54). Bu kapsamda ebe ve hemşirelerin,
doğum öncesi, doğum anındaki bakım hizmetleri yanında doğum sonrası bakım, bebek
bakımı ve emzirmeye yönelik hizmetleri annelere sağlamaları gerekmektedir (52,55)
Ebe ve hemşireler, ev ziyaretleri sırasında annelere yönelik tam bir değerlendirme
yapmalıdırlar. Değerlendirme, gebelerle görüşme ile başlamalıdır. Bu görüşmede annelerle
ilgili kişisel, ailesel, obstetrik, tıbbi öykü ile ilgili bilgiler alınmalı ve riskler
araştırılmalıdır. Görüşmeden sonra fiziksel muayene ve laboratuvar incelemeleri
yapılmalıdır. Değerlendirme kadının en çok ihtiyaç duyduğu bakım gereksinimlerinin
tanımlanmasına yardım eder. Değerlendirmeden sonra gebelerle birlikte bakım
gereksinimleri için planlama yapılmalıdır (54).
AİLE HEKİMLİĞİNDE GEBELİĞE YAKLAŞIM
Aile hekimliği hizmetlerinde ana sağlığını ilgilendiren uygulamalara özel bir önem
vermek gerekir. Çünkü yeterli sağlık bakımının yokluğu halinde gebelik, doğum, lohusalık
gibi fizyolojik durumlar nedeniyle, kadınların sağlığı tehlikeye girebilmektedir.
Anne ölümlerini ve gebelik, doğum, lohusalık ile ilgili nedenlerden dolayı
oluşabilecek hastalık ve sakatlıkları ortadan kaldırabilmek için ana sağlığına yönelik birinci
basamak sağlık hizmetlerinin yeterli biçimde tüm topluma ulaşır olması gerekir (57).
Gebelikte verilecek sağlık hizmeti; Yüksek riskli gebeliklerin saptanması ve ikinci
basamak kuruluşlarına sevk edilmesi, gebelikte ortaya çıkacak sorunların erken tanısı ve
20

tedavisi bu hizmet ile sağlanır. Psikososyal ve biyomedikal risk faktörleri değerlendirilir
(57,58). Prenatal izlemlerde gebeliğin gelişimi, gebenin kan basıncı, fetusun gelişimi
dikkatle izlenmelidir. Ayrıca anemiyi önlemek için demir ve folat tabletleri verilmeli,
anneyi ve bebeği tetanoza karşı korumak için tetanoz immünitesi sağlanmalıdır. Anne
doğuma hazırlanmalı, yeni doğan bakımı, anne sütü ile beslenme konularında bilgi
verilmelidir. Aile planlaması danışmanlığı verilmelidir.
Prenatal (antenatal) izleme ve bakım hizmeti denilen hizmet tek başına maternal
mortalite ve morbidite sorununa bir çözüm olmaz. Bu hizmet, gebelik öncesinde başlayan,
gebeliğe kadar devam eden, doğum ve doğum sonrası dönemlerde de devam eden bir sağlık
hizmetinin sadece bir bölümüdür. Bu gün için hangi kadınların, doğum sırasında ve
doğumdan sonra hayatı tehdit edici komplikasyonlara yakalanacağını kesin olarak bilmek
imkansız olduğundan annelik ile ilgili sağlık hizmetlerinin sunumunda zincirin
sürekliliğinin sağlanması son derece büyük önem taşımaktadır (57).
Gebelik sırasında gelişebilecek tehlike belirtileri; kilo almanın durması, erken
doğum, fetus gelişim bozukluğu açısından dikkat edilmelidir. Göz kapaklarının iç
kısmındaki mukozanın solukluğu durumunda anemi tehlikesi vardır. Hipertansif hastalık
açısından kollar, bacaklar veya yüzde ödem oluşabilir.
Gebelik sırasında oluşan tüm vaginal kanamalar, şiddetli baş ağrısı, şiddetli
kusmalar, yüksek ateş, konvülsiyon, doğum eylemi başladıktan sonra 24 saat içinde
doğumun gerçekleşmemesi durumlarında acil olarak tıbbi yardım istenilmesi gerektiği
gebeye, gebenin yakınlarına ve tüm topluma anlatılmalıdır (57).
Gebelik izlemlerinde ilk vizit, eğitim, risklerin değerlendirilmesi, laboratuvar
testlerinin yapılması ve değerlendirilmesini, gebelik haftasının tahminini kapsamalıdır.
Gebe kadınlar, prenatal takiplerin sıklığı, beslenme konusunda eğitilmelidir. Laboratuvar
testlerinde hemoglobin, hematokrit, kan grubu tayini, sifiliz, rubella, hepatit B, HIV
enfeksiyonlarını teşhis etmek için serolojik testler kullanılır.
Düşük riskli ilk gebeliği olanlarda en az 10 vizit, düşük riskli çok gebeliği olanlarda
ise en az 8 prenatal vizit yapılmalıdır. Psikososyal sorunları olan veya gebelik
komplikasyonları olan gebeler daha sık takip edilmelidir. Gebeliğin ilk iki trimesterinde 5-
6 haftada bir takip yapılmalıdır. 30. haftadan sonra vizitler arttırılmalıdır.
Normal gebelerde doğum öncesi kontroller 28. gebelik haftasına kadar ayda bir kez,
28-36. haftalar arasında 15 günde bir kez, bundan sonra doğuma kadar haftada bir kez
yapılabilir (58).
21

Prenatal taramalarda nöral tüp defekti gibi fetusun yapısal defektlerini ve karyotip
anormallkilerini taramak için yapılan ikili ve üçlü tarama testleri gebeliğin 16-18.
haftalarında,.gebeliğe bağlı diyabet teşhisi için kan tahlilleri 26-28. haftalar arasında
yapılmaktadır. Ayrıca her prenatal vizitte uterusun ebatları ve büyümesi de
değerlendirilmelidir (59,60).
Gebelerin prenatal takiplerinde ayrıca psikososyal yönden de değerlendirme
yapmak gerekir. Gebenin sahip olduğu sosyal destekleri ve onların bu gebelikle ilgili neler
hissettikleri değerlendirilmelidir (28).
Gebelikte rastlanan risk faktörleri
18 yaşından küçük veya 35 yaşından büyük gebeler, ilk gebeliği olanlar, daha önce 4
ve daha fazla doğumu olanlar, gebelikleri arasında 2 yıldan az süre olanlar, çoğul gebelik,
eklampsi, zor doğum, hemoraji, ölü doğum, düşük öyküsü, daha önceden 4 kg’dan iri bebek
doğurma, uterus üzerinde iz bırakan ameliyat geçirmiş olma, tüberküloz, kalp hastalığı,
diyabet, hipertansiyon öyküsü, kötü sosyoekonomik durum, gebeliğin istenmemesi gebelerin
anemnezinden saptanan risk faktörleridir.
Anemi, hipertansiyon, ödem, proteinüri, sistemik bir hastalığın varlığı, gebeliğin ilk 3
ayında ilaç kullanma, enfeksiyon geçirme, röntgen ışınlarına maruz kalma, vaginal kanama,
ayda 1500 gramdan az kilo alışı ise prenatal izlemlerde saptanan risk faktörleridir (57).
Gebelik takiplerinde yapılması gerekenler
Gebelere her vizitte kilo ve ultrason takibi yapılmalıdır. Kan basıncı, hemoglobin,
hemotokrit, Rh, diyabet taraması gebeliğin üçüncü trimesterinde değerlendirilmesi gereken
testlerdir. Gebeler ve ailelerine teratojenlerden sakınma konusunda, güvenilir cinsel ilişki,
sigaranın zararları, erken doğumun işaretleri, fetusun büyümesi ve gelişmesi, fiziksel ve
emosyonel değişim, doğum, emzirme, çalışma ve beslenme hakkında bilgi verilmelidir
(59,60).
22

GEREÇ VE YÖNTEM
Bu araştırma, Edirne il merkezinde yaşayan son trimester gebelerin sosyodemografik
özellikleri, yaşam kaliteleri, kaygı düzeylerinin araştırılması amacıyla kesitsel tanımlayıcı
desende tasarlanmıştır.
Çalışma evreni Edirne şehir merkezinde son 3 ayında olan tüm gebeler
oluşturmaktadır. Evrenin tamamının çalışmaya alınması hedeflenmiştir. Araştırmamızda
Edirne’deki Devlet Hastaneleri ile TÜTF Kadın Hastalıkları ve Doğum polikliniğinde takip
edilen, birinci basamakta ebelerin ev ziyaretleri ile takip ettiği son 3 ayında olan toplam 500
gebe kadına ulaşılmıştır. Araştırmamıza 340 gebe kadın (%68,0) katılmayı kabul etmiştir.
Araştırmamızda ulaşılan toplam 500 gebe kadına çalışma hakkında bilgi verilmiş,
araştırmaya katılmayı kabul eden 340 kişi çalışmaya dahil edilmiştir. Çalışmanın veri toplama
aşaması 01.05.2007-30.06.2007 tarihleri arasında yürütülmüştür. Araştırmacı tarafından son
trimester gebelerin takip edildikleri sağlık kuruluşlarında ve ebelerin gebe takiplerinde
katılımcılar ile yüz yüze görüşülerek anketlerin doldurulması sağlanmıştır. Araştırmamızda
gebelerin kimlik bilgileri toplanmamıştır. Araştırmaya katılacak olan bireyler sözlü olarak
bilgilendirilmiş ve onayları alınmıştır. Bu bilgilendirme ve onam alma süreci, çalışma
anketinin giriş bölümünde bulunan, araştırmayı açıklayan ve katılımlarını isteyen bir metin
yardımıyla sağlanmış ve kabul ettiklerini bildiren gebeler çalışmaya alınmışlardır (Ek 2).
Veri Toplama Aracı
Çalışmada veriler, bu çalışma için araştırmacılar tarafından hazırlanan bir anket
kullanılarak toplandı. Anket, katılımcıların sosyodemografik ve aile ortamı bilgileri, sigara ve
23

alkol alışkanlığı bilgileri, obstetrik hikayesi, gebelik hakkındaki bilgi, tutum ve görüşlerini
sorgulayan 59 soru bulunmaktaydı. Ek olarak gebelerin depresyon durumunu değerlendiren 7
soruluk birinci basamak için Beck Depresyon Ölçeği, gebelerin kaygı düzeyini ve yaşam
kalitesini değerlendiren 20 soruluk Spielberg’in Durumluluk Kaygı-Sürekli Kaygı Envanteri
ile 27 soruluk Dünya Sağlık Örgütü Yaşam Kalite Ölçeği Kısa Form (WHOQOL-BREF(TR)
ankete dahil edildiler. Sorular ulusal ve uluslar arası diğer çalışmalarla karşılaştırılabilir
özellikte oluşturulmuştur.
Anket sorularının ve yönlendirmelerin okunabilirlik ve anlaşılabilirlik özelliklerini
belirlemek üzere, Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim
Dalı Obstetri servisinde 10 gebe kadına deneme uygulaması yapıldı ve gerekli düzeltmelerden
sonra ankete son hali verildi.Araştırmada uygulanan anket Ek-2’de görülmektedir.
Durumluk-Sürekli Kaygı Envanteri (STAI): Spielberger ve ark tarafından
geliştirilmiştir. Öner ve Le Compte tarafından 1985 yılında Türk toplumuna uyarlaması
yapılmış durumluk ve sürekli kaygı düzeylerini 20 soru ile ayrı ayrı ölçen likert tipi bir
ölçektir. Her iki ölçekten elde edilen toplam puan değeri 20-80 arasında değişir. Büyük puan
yüksek kaygı seviyesini, küçük puan ise düşük kaygı seviyesini belirtir. Ölçeğin, her biri 20
maddelik iki ayrı ölçeği vardır. Durumluk Kaygı Ölçeği bireyin belirli bir anda ve belirli
koşullarda kendini nasıl hissettiğini belirlerken Sürekli Kaygı Ölçeği bireyin içinde
bulunduğu durum ve koşullardan bağımsız olarak, kendini nasıl hissettiğini belirler (17).
Çalışamamızda, amaçla paralel olarak durumluluk kaygı ölçeğinden yararlanılmıştır.
Birinci Basamak İçin Beck Depresyon Ölçeği: Beck ve arkadaşları tarafından
geliştirilen Birinci Basamak için Beck Depresyon ölçeği uluslararası kabul görmüş bir
ölçektir. Aktürk ve ark tarafından Türkçe’ye uyarlanmıştır. Birinci Basamak için Beck
Depresyon Ölçeği, üzüntü, kötümserlik, geçmişteki başarısızlıklar, kendini beğenmeme,
kendini suçlama, ilgi kaybı ve intihar düşüncesi veya isteği belirtilerini kullanarak yedi başlık
altında depresyon taraması yapar. Her başlık 0’dan 3’e kadar dört basamaklı bir
derecelendirme içerir. Puanlaması her başlıktaki puanların toplanmasıyla elde edilir. Toplam
en fazla 21 puan elde edilebilir. Herhangi bir kesme puanı bildirilmemekle birlikte 4’ün
üzerindeki puanlarda depresyon olasılığı %90’ın üzerindedir. DSM ölçütlerinin azami
gerekliliklerini yerine getirmek için bireylere “bugün dahil, son 2 hafta içindeki” duygu
durumları sorulmuştur (61).
Dünya Sağlık Örgütü Yaşam Kalitesi Ölçeği (WHOQOL): Bireyin yaşam
kalitesini nasıl algıladığını değerlendiren bir ankettir. Yaşam kalitesinin pozitif ve negatif
24

yönlerini belirler (41). WHOQOL-BREF (TR) Türkler için DSÖ Yaşam kalitesi kısa
formudur. Toplam 27 soruyu kapsamaktadır. Soruların son 15 gün dikkate alınarak
yanıtlanması istenmiştir. İlk iki genel soru dışındaki sorular kullanılarak bedensel, sosyal,
psikolojik, çevre ve ulusal çevre alan puanları hesaplanmaktadır.Sorular 5’li likert tipi ordinal
yanıt ölçeğine sahiptir. 0-20 puan üzerinden hesaplanan fizik, psikolojik, sosyal, çevre ve
ulusal çevre alan puanları yükseldikçe yaşam kalitesi yükselmektedir. Türkçe geçerlilik
güvenilirlik çalışması Eser ve ark tarafından yapılmıştır. (62).
Destek ve İzinler
Bu araştırmada uluslararası etik kurallara uyulmuştur ve Trakya Üniversitesi Tıp
Fakültesi Yerel Etik Kurulu’ndan etik onayı alınmıştır (Ek-1).
İstatistiksel Analiz
Araştırma sonucunda elde edilen verilerin istatistiksel analizleri Statistica 7.0 paket
programı (Seri No: AXF507C775406FAN2) kullanılarak yapıldı. İstatistiksel anlamlılık sınırı
olarak p

BULGULAR
Tanımlayıcı istatistikler
Katılımcıların yaşları ortalama 26,87±4,82, ortanca 26 yıl (en düşük 17, en yüksek 43
yıl) olarak bulundu. Çalışmaya alınan tüm gebeler evliydi. Gebelerin evlilik süresi ortalama
5,00±4,70, ortanca 3 yıl (en düşük 1 yıl, en yüksek 29 yıl) olarak bulundu. Katılımcıların
çalışma durumu incelendiğinde 242 (%71.2) gebe işsiz, öğrenci ya da ev hanımıydı. En sık
rastlanan meslek grubu 51 (%15,0) kişiyle büro, eğitim, sağlık hizmetleri grubuydu. Eşinin
mesleği ile ilgili soruya 335 (%98,5) kişi yanıt verdi. Bunların içinde kalifiye işçi veya serbest
meslek grubu 100 kişi (%29,4) ile en kalabalık grubu oluşturmaktaydı. Katılımcıların ve
eşlerinin mesleklerinin dağılımları Tablo 3’te görülmektedir. Eğitim durumuna bakıldığında
katılımcılardan 132’sinin (%38,8) lise mezunu, 89’unun (%26,2) ilkokul mezunu olduğu
görüldü. Eşinin eğitimi ile ilgili soruya 338 (%99,4) kişi yanıt verdi. 141 katılımcının (%41,5)
eşi lise, 67 katılımcının(%19,7) eşi ilkokul mezunuydu. Katılımcıların ve eşlerinin eğitim
durumları Tablo 4’te görülmektedir.
26

Tablo 3: Katılımcı ve Eşlerinin Mesleklerinin Dağılımları
Gebe Eşi
Meslek Sıklık Yüzde(%) Sıklık Yüzde(%)
İşsiz,öğrenci,ev hanımı 242 71,2 5 1,5
Kalifiye olmayan işçi 23 6,8 49 14,6
Üretim işçileri 6 1,8 51 11,2
Hizmet işçileri 2 0,6 21 6,3
Satışla ilgili işler 6 1,8 13 3,9
Büro,eğitim,sağlık hizmetleri 51 15,0 60 17,9
Silahlı Kuvvetler - - 27 8,1
Kalifiye işçi,serbest meslek 7 2,1 100 29,9
Yüksek okul mezunları 2 0,6 6 1,8
Yönetici,iş adamı 1 0,3 3 0,9
Toplam 340 100,0 335* 100,0
*Soruya 5 kişi yanıt vermedi
Tablo 4: Katılımcı ve Eşlerinin Eğitim Durumları
Gebe Eşi
Eğitim Durumu Sıklık Yüzde(%) Sıklık Yüzde(%)
Okur yazar değil 1 1 - -
Okur yazar 3 0,9 - -
İlkokul 89 26,2 67 19,8
Ortaokul 50 14,7 55 16,3
Lise 132 38,8 141 41,7
Yüksekokul 32 9,4 32 9,5
Fakülte 27 7,9 38 11,2
Yüksek lisans 5 1,5 4 1,2
Doktora 1 0,3 1 0,3
Toplam 340 100,0 338* 100,0
*Soruya 2 kişi yanıt vermedi
Katılımcıların 16’sının (%4,7) sosyal güvencesi yoktu. Kalanların 70’inin (%20,6)
Emekli Sandığı, 39’unun (%11,5) Bağ-Kur, 191’inin (%56,2) Sosyal Sigortalar Kurumu
mensubu, 24’ünün (%7,1) ise Yeşil Kart sahibi olduğu görüldü.
27

Evde sürekli birlikte yaşayan kişi sayısı ortalama 2,88±1,26, ortanca 2 kişi (en düşük 1
kişi, en yüksek 9 kişi) olarak bulundu. Dağılımları Tablo 5’te görülmektedir.
Tablo 5: Evde Yaşayan Kişi Sayısı
Kişi Sayısı Sıklık Yüzde(%)
1 1 0,3
2 174 53,9
3 74 22,9
4 36 11,1
5 22 6,8
6 9 2,8
7 6 1,9
9 1 0,3
Toplam 323* 100,0
* Soruya 17 kişi yanıt vermedi
Katılımcıların ailelerinin aylık gelirleri ortalama 1106,75±1068,33, ortanca 900 YTL
(en düşük 200, en yüksek 10.000 YTL) olarak bulundu. Katılımcıların kişi başı gelirleri
ortalama 457,83±510,43, ortanca 350 YTL (en düşük 29, en yüksek 5000 YTL) olarak
hesaplandı.
Obstetrik Hikaye
Katılımcılardan 192’sinin (%56,5) ilk gebeliğiydi. Gebelik sayısı ortalama 1,78±1,19,
ortanca 1 (en düşük 1, en yüksek 8) olarak bulundu. Katılımcıların gebelik sayısı dağılımı
Tablo 6’da görülmektedir.
28

Tablo 6: Katılımcıların Gebelik Sayısı
Gebelik sayısı Sıklık Yüzde(%)
1 192 56,5
2 83 24,4
3 38 11,2
4 13 3,8
5 7 2,1
6 4 1,2
7 2 0,6
8 1 0,3
Toplam 340 100,0
Katılımcıların 257’sinin (%75,6) normal doğumu yoktu. Kalanların 59’unun (%71,1)
bir, 17’sinin (%20,5) iki, 4’ünün (%4,8) üç, 2’sinin (%2,4) dört, 1’inin (%1,2) ise beş normal
doğumları bulunmaktaydı. Katılımcıların 295’inin (%86,5) hiç sezeryan öyküsü yoktu.
Kalanların 39’unun (%86,7) bir, 5’inin (%11,1) iki, 1’inin de (%2,2) üç sezeryan doğumu
vardı. Hem normal doğum hem sezeryan olmuş 6 gebe vardı.
Katılımcıların 295’inin (%86,8) düşük öyküsü yoktu. Kalanların 41’inin (%12,1) bir,
4’ünün (%1,2) iki düşüğü vardı. Katılımcıların 310’unun (%91,2) hiç kürtajı yoktu.
Kalanların 21’inin (%6,2) bir, 8’inin(%2,4) iki, 1’inin (%0,3) üç kürtaj öyküsü vardı.
Katılımcılardan 327’sinin (%96,2) hiç ölü doğumu yoktu. Kalanların 9’unun (%2,6) bir,
4’ünün (%1,2) iki ölü doğumu bulunmaktaydı.
Çalışmaya dahil edilen 225 (%66,2) gebenin hiç çocuğu yoktu. Kalanların ortalama
1,46±1,05, ortanca 1 (en düşük 1, en yüksek 8) çocukları bulunmaktaydı. Çocuk sayısının
dağılımı Tablo 7’de görülmektedir. Katılımcıların en büyük çocuklarının yaşı ortalama
7,46±4,82, ortanca 6 (en küçük 1, en büyük 20 yaş) olarak bulundu.
29

Tablo 7: Katılımcıların Çocuk Sayısı
Çocuk Sayısı Sıklık Yüzde(%)
Yok 225 66,2
1 84 24,7
2 21 6,2
3 5 1,5
4 2 0,6
5 1 0,3
6 1 0,3
8 1 0,3
Toplam 340 100,0
Katılımcıların gebelik haftaları ortalama 31,64±4,69, ortanca 32 (en düşük 24, en
yüksek 40) hafta olarak bulundu. Katılımcılara “isteyerek mi hamile kaldınız?” diye
sorulduğunda 309’u (%90,9) “evet“ şeklinde yanıtlarken 31 gebe (%9,1) “hayır” yanıtı verdi.
Gebelerin tıbbi yardım durumuna bakıldığında 13 (%3,8) gebe tıbbi yardım ile gebe kalmıştı.
Bu tıbbi yardım 10 (%76,9) gebede aşılama, 3 (%23,1) gebede ise tüp bebek yöntemi idi.
Katılımcıların gebeliklerinde kullandıkları ilaçlar Tablo 8’de görülmektedir.
Katılımcıların 332’si (%97,7) gebeliğinde önemli bir rahatsızlık geçirmemişti. Kalan 8
(%2,3) gebeden 2’sinde kanama, 2’sinde gestasyonel diyabetes mellitus, 2’sinde
hipertansiyon, 1’inde oligohidroamniyos, 1’inde abortus imminens rahatsızlıklarının
bulunduğu öğrenildi. Katılımcıların 328’i (%96,5) daha önceki gebeliklerinde sorun
yaşamamıştı. Kalan 12 (%3,5) gebeden 2’si ölü doğum, 4’ü düşük, 1’i gestasyonel diyabetes
mellitus, 1’i kanama, 1’i hipertansiyon, 1’i ateşli hastalık, 1’i erken doğum, 1’i anemi
rahatsızlıkları geçirmişti. Kronik hastalık durumuna bakıldığında 330 gebenin (%97,1)
herhangi bir kronik hastalığı yoktu. Kalan 10 (%2,9) gebeden 3’ü tiroid hastalığı, 2’si astım,
1’i hipertansiyon, 1’i diyabetes mellitus, 1’i migren, 1’i ektopik böbrek, 1’i ise talasemi
taşıyıcılığı bulunduğunu belirtti.
Katılımcılardan 144 (%42,4) gebe en sık olarak bel ağrısı şikayeti olduğunu belirtti.
Katılımcıların gebelikleri sırasındaki şikayetlerinin dağılımı ve görülme zamanları Tablo 9’da
görülmektedir.
30

Tablo 8: Katılımcıların Gebeliklerinde Kullandıkları İlaçlar
İlaç Sayı Yüzde(%)
Kullanmayan 38 11,2
Demir preparatı ve Vitamin 193 56,8
Demir preparatı, Vitamin ve Folik Asit 177 52,1
Vitamin ve Folik Asit 67 19,7
Demir preparatı ve Folik Asit 57 16,8
Vitamin 49 14,4
Demir Preparatı 38 11,2
Folik Asit 9 2,6
Kalsiyum 5 1,5
Magnezyum 5 1,5
Aspirin 3 0,9
Progesteron 1 0,3
Antitrombotik Ajan 1 0,3
Toplam* 340 100,0
*Bir kişi birden fazla seçenek yanıtlamış olabilir
Tablo 9: Katılımcıların Gebelikleri Sırasındaki Şikayetleri
Şikayet Olmadı Oldu-Geçti Şimdi var
Bulantı-kusma 101 (%29,7) 203 (%59,7) 36 (%10,6)
Bacaklarda kramp tarzında ağrı 139(%40,9) 112(%32,9) 89(%26,2)
Baş ağrısı 176(%51,8) 117(%34,4) 47(%13,8)
Mide yanması 113(%33,2) 121(%35,6) 106(%31,2)
Kabızlık 180(%52,9) 98(%28,8) 62(%18,2)
Hemoroid 293(%86,2) 19(%5,6) 28(%8,2)
Bel ağrısı 108(%31,8) 88(%25,9) 144(%42,4)
Ayaklarda şişlik 162(%47,6) 42(%12,4) 136(%40,0)
Katılımcıların sigara kullanma durumuna bakıldığında 174 (%51,2) gebe hiç sigara
kullanmamıştı. Son 1 ayda sigara kullanan 49 (%14,4) kişiydi ve 21 gebe (%6,2) halen
31

düzenli sigara kullanmaktaydı. Son 1 ayda sigara kullanan 49 kişi ortalama 4,00± 2,87,
ortanca 4 (en az 1, en çok 15) sigara kullanmıştı. Katılımcılardan 74’ünün (%21,8) hiç alkol
kullanmadığı bulundu. Kalan 266 kişi (%78,2) içinde son 1 ayda alkol kullanan yoktu.
Katılımcılardan 1’i (%0,3) hiç gebelik takibi yaptırmamıştı. Katılımcıların gebelik
takiplerini en sık 112 (%33,0) kişiyle özel muayenehanelerde ve 83 (%24,5) kişiyle devlet
hastanesinde yaptırmışlardı. Katılımcıların gebelik takiplerinin dağılımı Tablo 10’da
görülmektedir.
Tablo 10: Katılımcıların Gebelik Takipleri
Takibin yapıldığı yer Sıklık Yüzde(%)
Yaptırmayan 1 0,3
Özel 112 33,0
Devlet Hastanesi 83 24,5
TÜTF 50 14,7
Sağlık Ocağı 27 8,0
Sağlık Ocağı, Özel SK 22 6,5
Sağlık Ocağı, Devlet Hastanesi 17 5,0
Devlet Hastanesi, Özel SK 10 2,9
TÜTF, Özel SK 6 1,8
Devlet Hastanesi, TÜTF 5 1,5
Sağlık Ocağı, Devlet Hastanesi, Özel SK 2 0,6
Sağlık Ocağı, TÜTF, Özel SK 2 0,6
Sağlık Ocağı, TÜTF 1 0,3
Sağlık Ocağı, Devlet Hastanesi, TÜTF 1 0,3
Toplam 340 100,0
TÜTF: Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi, Özel SK: Özel Sağlık Kuruluşları
Katılımcıların 290’ının (%85,3) gebelik takiplerini sürekli aynı doktorda yaptırdığı,
50’sinin ise (%14,7) farklı doktorlara takiplere gittiği görüldü. Gebeler, ortalama 7,17± 3,45,
ortanca 7 (en az 1, en fazla 30) kez doktor takiplerine gitmişti. Katılımcılardan 289’unun
(%85,0) evine ebeler tarafından hiç ev ziyareti yapılmamıştı. Ebelerin, kalan gebelerden
32

19’una (%37,3) bir, 16’sına (%31,4) iki, 16’sına(%31,5) üç ve daha çok ev ziyareti yaptığı
görüldü. Ebelerin ev ziyareti sayısı ortalama 2,00±1,62, ortanca 2 (en az 1, en fazla 8) kez idi.
Kişilerin sağlık hizmetlerine ulaşım ve doktorları ile ilgili tutumlarını belirlemeye
yönelik soruların yanıtlarının dağılımı Şekil 1’de verilmiştir “İhtiyaç hissettiğimde sağlık
hizmetine sorunsuz ulaşabiliyorum” yargısına ait yanıtların matematiksel dönüşümünden
sonra ortalaması 3,96±0,06 (%95 güven aralığı 3,85-4,08) idi ve katılıyorum alanına
düşüyordu. “Görüşmeye gittiğimde doktor bana yeteri kadar zaman ayırıyor” yargısına ait
yanıtların matematiksel dönüşümden sonra ortalaması 4,10±0,05 (%95 güven aralığı 4,00-
4,19) idi ve kesinlikle katılıyorum alanına düşüyordu. Gebelerin takiplerle ilgili tutumlarını
belirlemeye yönelik “takiplerime gittiğim zaman şikayetlerimi, endişelerimi rahatça dile
getirebiliyorum” yargısına ait yanıtların matematiksel dönüşümden sonra ortalaması
4,15±0,05 (%95 güven aralığı 4,05-4,25) idi ve kesinlikle katılıyorum alanına düşüyordu.
“Gerekli durumlarda doktorumun eve gelerek takiplerimi yapmasını isterim” yargısına ait
yanıtların matematiksel dönüşümden sonra ortalaması 3,73±0,06 (%95 güven aralığı 3,62-
3,85) idi ve katılıyorum alanına düşüyordu. “Aile hekimimin gebelik takipleri ve önerileri
yararlı oluyor” yargısına ait yanıtların matematiksel dönüşümden sonra ortalaması 3,84±0,06
(%95 güven aralığı 3,74-3,95) idi ve katılıyorum alanına düşüyordu. “Ebelerden ev
ziyaretlerinde yeterince bilgi ve destek alıyorum” yargısına ait yanıtların matematiksel
dönüşümden sonra ortalaması 2,74±0,07 (%95 güven aralığı 2,61-2,88) idi ve katılmıyorum
alanına düşüyordu.
33

Şekil 1. Gebelerin sağlık hizmetleriyle ve doktorları ile ilgili tutumlarına yönelik
yanıtlarının dağılımı
Gebelerin hangi aşıları yaptırdıklarına bakıldığında 10’unun (%3,7) hiç aşı
yaptırmadığı görüldü. Kalanların 233’ü (%86,6) tetanoz, 3’ü hepatit (%0,9), 23’ü (%8,6) hem
tetanoz hem hepatit aşılarını yaptırmıştı.
Katılımcıların gebelikleri boyunca en çok yaptırdıkları tetkik 316 kişiyle (%94,6)
ultrasonografi, en az yaptırdıkları tetkik ise 224 kişiyle (%67,1) kan basıncı ölçümü olduğu
görüldü. Gebelerden 6’sı (%1,8) hiç tetkik yaptırmamıştı. Katılımcıların yaptırdıkları
tetkiklerin dağılımı Tablo 11’de görülmektedir.
34

Tablo 11: Gebelik Boyunca Yapılan Tetkikler
Tetkikler Sıklık Yüzde(%)
Ultrason 316 94,6
İdrar Tahlili 311 93,1
Kilo takibi 309 92,5
Kan şekeri takibi 289 86,5
Üçlü Tarama 245 73,6
İkili Tarama 240 71,9
Kan basıncı takibi 224 67,1
Toplam* 340 100,0
*Bir kişi birden fazla seçenek yanıtlamış olabilir
Katılımcılardan 317’si (%93,2) gebe olduğunu öğrenince sevinmişti. Yakınları ve eşi
bu habere sevinen ise 324 (%95,3) kişiydi. Katılımcılardan 328’i (%96,5) yakınlarının
gebeliğinde destek olduğunu belirtti.
Katılımcılara gebelikleri boyunca kendilerine en fazla destek olanlar önem sırasına
göre sıralamaları istendiğinde en sık yanıt 96 gebe (%28,7) ile birinci sırada eşleri, ikinci
sırada kendi aileleri ve üçüncü sırada ise eşlerinin ailesi sıralaması oldu. En fazla destek
olanlara ait yanıtların dağılımı Tablo 12’de görülmektedir.
Tablo 12: En Fazla Destek Olanlar
1.Sıra 2.Sıra 3.Sıra Toplam
Eşim 309 (%92,5) 19 (%5,7) _ 328(%98,2)
Kendi ailem 22 (%65,9) 210 (%62,9) 50 (%14,5) 278(%83,2)
Eşimin Ailesi 4 (%1,2) 59 (%17,7) 116 (%34,7) 179(%53,6)
Arkadaşlarım _ 18 (%5,4) 57 (%17,1) 75(%22,5)
Katılımcılardan çeşitli yakınlarının gebelikleri sırasında kendilerine destek olma
oranları incelendiğinde, en fazla eşlerinin destek olduğu görüldü. 1-5 arasında değer alan
skalaya göre eşlerin ortalama destek ortalaması 4,77± 0,03 (%95 güven aralığı 4,70-4,83) idi
ve “çok” alanındaydı. Katılımcıların yakınlarının destek olma oranlarının dağılımı Tablo 13’te
görülmektedir.
35

Tablo 13: Katılımcıların Yakınlarının Destek Olma Oranları
Destek olanlar Ortalama; standart sapma %95 güven aralığı
Eşi 4,77± 0,03 4,70-4,83
Annesi 4,47± 0,05 4,36-4,38
Babası 4,17± 0,07 4,03-4,32
Kız kardeşi 4,19± 0,09 4,02-4,36
Erkek kardeşi 3,86± 0,10 3,66-4,06
Kayınvalidesi 3,79± 0,08 3,63-3,95
Kayınpederi 3,60± 0,09 3,42-3,79
Görümcesi 3,55± 0,10 3,35-3,75
Kayınbiraderi 3,35± 0,13 3,08-3,62
Eltisi 3,43± 0,15 3,12-3,74
Çocuğu 3,91± 0,19 3,53-4,29
Katılımcıların eşleriyle ilgili tutumlarını belirlemeye yönelik sorulan soruların
yanıtları analiz edildiğinde şu sonuçlara ulaşıldı (Şekil 2). “Gebeliğim eşimle olan iletişimimi
arttırdı” yargısına ait yanıtların matematiksel dönüşümden sonra ortalaması 3,84± 0,06 (%95
güven aralığı 3,72-3,95) idi ve katılıyorum alanına düşüyordu. “Gebeliğim eşimle cinsel
ilişkilerimizi olumsuz etkiledi ” yargısına ait yanıtların matematiksel dönüşümden sonra
ortalaması 2,75± 0,06 (%95 güven aralığı 2,63-2,88) idi katılmıyorum alanına düşüyordu.
Şekil 2. Gebelerin eşleriyle ilişkileri hakkında tutumlarına yönelik yanıtların dağılımı
36

Katılımcıların doğacak bebek ile ilgili tutumlarını belirlemeye yönelik sorulan
soruların yanıtları analiz edildiğinde elde edilen sonuçlar şekil 3’te verilmiştir. “Eşim doğacak
bebeğimizle ilgili sevincimi, heyecanımı paylaşıyor” yargısına ait yanıtların matematiksel
dönüşümden sonra ortalaması 4,28± 0,05 (%95 güven aralığı 4,19-4,37) idi ve katılıyorum
alanına giriyordu. “Kendimi anne olmaya hazır hissediyorum” yargısına ait yanıtların
matematiksel dönüşümden sonra ortalaması 4,21± 0,05 (%95 güven aralığı 4,12-4,30) idi ve
katılıyorum alanına giriyordu. “Eşimle doğacak bebeğimiz hakkında planlar yapıyoruz”
yargısına ait yanıtların matematiksel ortalaması 4,18± 0,05 (%95 güven aralığı 4,09-4,28) idi
ve katılıyorum alanına giriyordu.
Şekil 3. Gebelerin doğacak çocuk hakkında tutumlarına yönelik yanıtların dağılımı
Katılımcıların gebelik ve çocuk bakımı ile ilgili başvurdukları kaynakların dağılımı
Tablo 14’te görülmektedir.
Katılımcıların Durumluk Kaygı Düzeyi ölçeğinden hesaplanan toplam puanların
ortalaması 39,43±11,02 ortanca 38 (en düşük 20, en yüksek 73) puandı.
Birinci Basamakta Beck Depresyon ölçeği sorularının tamamına yanıt veren 337
(%99,1) kişinin Beck depresyon skoru ortalaması 1,25±2,02, ortanca 1 (en düşük 0, en yüksek
14) puandı. Katılımcılardan 37 (%11,0) kişi kesme değeri olan 4 ve üzeri puan almıştı.
Katılımcıların WHOQOOL skoru ortalama 69,34±7,02, ortanca 69,62 (en düşük 44,44
en yüksek 89,63) puan olduğu görüldü. Alt ölçek skorları Tablo 15’de görülmektedir.
37

Tablo 14: Gebelerin Başvurdukları Kaynaklar
Kaynaklar Sıklık Yüzde(%)
Yok 29 8,5
Televizyon 115 33,8
Gazete 66 19,4
İnternet 99 29,1
Dergi 107 31,5
Kitap 138 40,6
Sağlık Personeli 206 60,6
Toplam* 340 100,0
*Bir kişi birden fazla seçenek yanıtlamış olabilir
Tablo 15. Gebelerin Yaşam Kalitesi
Yaşam kalitesi N Ortalama Standart
sapma
durumunda da görülmekteydi (Kendall’s tau_b=0,316, p

Evde sürekli yaşayan kişi sayısı, gebelerin yaşı arttıkça artıyor (Kendall’s
tau_b=0,203, p

Sezeryan yaptırma ile gebenin yaşı arasında anlamlı bir fark yoktu (Mann-Whitney
U=1621,50, p=0,945). Aylık ortalama gelir sezeryan yaptıran gebelerde yaptırmayan
gebelerden daha yüksekti (Mann-Whitney U=1055,00, p=0,049). Sezeryan yaptıran gebelerin
kişi başı geliri daha yüksekti (Mann-Whitney U=964,00, p=0,025). Sezeryan yaptırma ile
gebenin ve eşinin eğitim durumu arasında anlamlı bir fark yoktu (X 2 =2,956, p=0,228,
X 2 =4,864, p=0,088). Gebenin çalışıp çalışmama durumu ile sezeryan yaptırma arasında
anlamlı bir fark bulunmadı (X 2 =0,253, Fisher’s Exact test p=1,00).
İsteyerek gebe kalmışların yaşı istemeyenlerinkinden düşüktü (Mann-Whitney
U=2587,00, p

Whitney U=11262,50, p=0,256). Gebelik sayısı ve çocuk sayısı ile sigara kullanma durumu
arasında da anlamlı farklılık yoktu (Mann-Whitney U=14016,00, p=0,600; Mann-Whitney
U=14311,50, p=0,863). Gebelerin sosyal güvencesi olup olmama durumuyla yaşamı boyunca
sigara kullanma durumu arasında anlamlı fark yoktu (X 2 =2,471, p=0,650).
Çalışan gebelerin 61’i (%62,24), çalışmayan gebelerin ise 105’i (%43,38) yaşamı
boyunca sigara kullanmıştı (X 2 =9,926, Fisher’s Exact test p=0,002). Gebelerin sigara
kullanma durumuyla tıbbi yardım arasındaki fark anlamlı değildi (X 2 =0,039, Fisher’s Exact
test p=1,00).
Halen sigara kullanma durumuyla gebelik yaşı arasında anlamlı fark yoktu (Mann-
Whitney U=3166,50, p=0,674). Gebenin ve eşinin eğitim durumuyla halen sigara içme
durumu arasındaki fark anlamlı değildi (Mann-Whitney U=3339,00, p=0,980; Mann-Whitney
U=3074,50,p=0,540). Evlilik süresiyle halen sigara içme durumu arasında anlamlı fark yoktu
(Mann-Whitney U=2800,00, p=0,309). Ailenin ortalama geliri ile halen sigara içme durumu
arasındaki fark anlamlı değildi (Mann-Whitney U=2862,00, p=0,881). Gebelik sayısı ve
çocuk sayısı ile halen sigara içme durumu arasında anlamlı fark yoktu (Mann-Whitney
U=2700,00, p=0,097; Mann-Whitney U=2828,50, p=0,152). Halen düzenli sigara içme
durumuyla gebelik haftası arasında anlamlı fark yoktu (Mann-Whitney U=2979,50, p=0,407).
Gebelerin sosyal güvencesinin olup olmama durumuyla halen düzenli sigara kullanma
durumu arasında anlamlı fark yoktu (X 2 =1,742, p=0,783). Çalışıp çalışmama durumuyla halen
düzenli sigara kullanma durumu arasında anlamlı fark yoktu (X 2 =0,938, Fisher’s Exact test
p=0,329).
Yaşamı boyunca alkol kullanma durumu ile gebenin yaşı arasında anlamlı fark yoktu
(Mann-Whitney U=9195,00, p=0,386). Evlilik süresi ile alkol kullanma durumu arasında
anlamlı fark yoktu (Mann-Whitney U=8671,00, p=0,438). Alkol kullanan gebelerin ve
eşlerinin eğitim durumu daha yüksekti. (Mann-Whitney U=5944,00,p

Alkol kullanan gebelerin %82,4’ü sigara kullanmışken, alkol kullanmayanların
%39,5’i sigara kullanmamıştı. (X 2 =42,760, p

U=9279,50, p=0,191). Sosyal güvencesi olan gebeler daha sık gebelik takiplerine
gitmekteydi. (Mann-Whitney U=1534,50, p=0,039). Gebeliği isteyen kadınlar daha sık
gebelik takiplerine gitmekteydi (Mann-Whitney U=3037,00, p=0,036). Yaşamı boyunca
sigara kullanma durumuyla takiplere gitme durumu arasında anlamlı fark yoktu (Mann-
Whitney U=11143,00, p=0,166). Halen düzenli sigara kullanma durumuyla takiplere gitme
sıklığı arasında anlamlı fark yoktu (Mann-Whitney U=2548,50, p=0,193). Gebelerin yaşamı
boyunca alkol kullanma durumuyla takiplerin sıklığı arasında anlamlı fark yoktu (Mann-
Whitney U=7670,50, p=0,257). Gebelik takiplerini aynı doktorun yapması durumu ile
takiplerin sıklığı arasında anlamlı fark yoktu (Mann-Whitney U=5695,50, p=0,687).
Gebelerin çalışıp çalışmama durumuyla ebenin ev ziyareti sayısı arasında anlamlı fark
yoktu (Mann-Whitney U=11401,50, p=0,371). Sosyal güvencelerinin olup olmama
durumuyla da ebelerin ev ziyareti sıklığı arasında anlamlı fark yoktu (Mann-Whitney
U=2349,00, p=0,308).
Gebenin ve eşinin eğitim durumu ile “ihtiyaç hissettiğimde sağlık hizmetlerine
sorunsuz ulaşabiliyorum” yargısına katılma durumu arasında pozitif korelasyon vardı
(Kendall’s tau_b=0,102, p=0,028; Kendall’s tau_b=0,125, p=0,07). Gebelik sayısı, doğum
sayısı, çocuk sayısı ve doktor takip sıklığı ile arasında negatif korelasyon vardı (Kendall’s
tau_b=-0,128, p=0,008; Kendall’s tau_b=-0,113, p=0,022; Kendall’s tau_b=-0,111, p=0,025;
Kendall’s tau_b=-0,111, p=0,015).
“Görüşmeye gittiğimde doktor bana yeteri kadar zaman ayırıyor” yargısına katılma
durumu ile doğum sayısı, çocuk sayısı ve doktora gitme sıklığı arasında negatif korelasyon
vardı (Kendall’s tau_b=-0,120, p= 0,017; Kendall’s tau_b=-0,122, p=0,015; Kendall’s
tau_b=-0,155, p=0,001), gebelik haftası ile pozitif korelasyon vardı (Kendall’s tau_b=0,089,
p=0,041).
Gebenin “Doktorum benim her türlü sağlık sorunumla ilgilenir” yargısına katılma
durumu ile evde sürekli yaşayan kişi sayısı, doğum sayısı, çocuk sayısı arasında negatif
korelasyon vardı (Kendall’s tau_b=-0,107, p=0,030; Kendall’s tau_b=-0,114, p=0,027;
Kendall’s tau_b=-0,132, p=0,008), gebelik haftası ve doktor takiplerine gitme sıklığı ile
arasında pozitif korelasyon vardı (Kendall’s tau_b=0,123, p=0,005; Kendall’s tau_b=0,131,
p=0,04).
“Takiplerime gittiğim zaman şikayetlerimi, endişelerimi rahatça dile getirebiliyorum”
yargısına katılma durumu ile doktor takibine gitme sıklığı arasında pozitif korelasyon vardı
(Kendall’s tau_b=0,145, p=0,002).
43

“Gerekli durumlarda doktorumun eve gelerek takiplerimi yapmasını isterim” yargısına
katılma durumu ile doktor takibine gitme sıklığı arasında pozitif korelasyon vardı (Kendall’s
tau_b=0,118, p=0,009).
“Aile hekimimin gebelik takipleri ve önerileri yararlı oluyor” yargısına katılma
durumu ile evde sürekli yaşayan kişi sayısı, gebelik sayısı ve doğum sayısı arasında negatif
korelasyon vardı (Kendall’s tau_b=-0,128, p=0,009; Kendall’s tau_b=-0,124, p=0,010;
Kendall’s tau_b=-0,110, p=0,025).
Ebelerin ev ziyareti sıklığı ile “ebelerden ev ziyaretlerinde yeterince bilgi ve destek
alıyorum” yargısına katılma durumu arasında pozitif korelasyon vardı (Kendall’s
tau_b=0,246, p

fark yoktu (Mann-Whitney U=2583,50, p=0,386). Çocuk sayısı fazla olan kadınlar gebe
olduğunu öğrenince daha az sevinmişti (Mann-Whitney U=1536,00, p

Gebelerin yakınlarının destek olma durumu ile gebenin yaşı arasında anlamlı fark
yoktu (Mann-Whitney U=1535,00, p=0,194). Evlilik süresi ve çocuk sayısı fazla olan
gebelerin yakınları daha az destek olmaktaydı (Mann-Whitney U=1115,50, p=0,040; Mann-
Whitney U=1300,50, p=0,017). Evde yaşayan kişi sayısının fazla olması gebelerin
yakınlarının desteğini azaltmaktaydı (Mann-Whitney U=1283,00, p=0,044). Gebeliği isteyen
katılımcıların 301’inin (%97,4) istemeyenlerin 27’sinin (%87,1) yakınları gebelik sırasında
destek olmuşlardı (X 2 =8,803, Fisher’s Exact test p=0,017). Gebeliği normal ya da tıbbi
yardım ile olan gebelerin yakınları gebelikleri sırasında destek olma durumu arasında anlamlı
fark yoktu (X 2 =0,495, Fisher’s Exact test p=1,00). Gebe olduğunu öğrenince gebelerin
sevinme durumu ile yakınların gebelikleri sırasında destek olma durumu arasında anlamlı fark
yoktu (X 2 =0,049, Fisher’s Exact test p=0,575). Gebe olduğunu öğrenince yakınları sevinen
gebelerin 318’inin (%98,1) yakınları sevinmeyen gebelerin 10’unun (%62,5) yakınları destek
olmuştu (X 2 =56,907, p

“Gebeliğim eşimle olan iletişimimi arttırdı”, “Eşim doğacak bebeğimizle ilgili
sevincimi, heyecanımı paylaşıyor”, “Kendimi anne olmaya hazır hissediyorum”, “Eşimle
doğacak bebeğimizle ilgili planlar yapıyoruz” yargılarına katılma durumu istenen gebelik
olması durumuyla iyileşiyordu (Mann-Whitney U=3206,50, p=0,001; Mann-Whitney
U=3002,00, p

süresi, ailenin ortalama geliri, çocuk sayısı, evde sürekli yaşayan kişi sayısı, gebelik haftası,
doktor takiplerine gitme sıklığı ile Durumluk Kaygı Düzeyi skoru arasında korelasyon yoktu.
Beck Depresyon skoru ile Yaşam Kalite skoru arasında negatif korelasyon vardı
(Kendall’s tau_b=-0,140, p=0,001). Evde sürekli yaşayan kişi sayısı ile Beck Depresyon
skoru arasında pozitif korelasyon vardı (Kendall’s tau_b=0,115, p=0,018). Ailenin ortalama
aylık geliri ile Beck Depresyon skoru arasında negatif korelasyon vardı (Kendall’s tau_b=-
0,092, p=0,039). Gebenin yaşı, en son bitirdiği okul, evlilik süresi, çocuk sayısı, gebelik
haftası, doktor takip sayısı, ebelerin ev ziyareti sayısı ile arasında korelasyon yoktu.
Yaşam Kalitesi skoru ile eşinin eğitim durumu arasında pozitif korelasyon vardı
(Kendall’s tau_b=0,092, p=0,027). Gebenin yaşı, gebenin eğitim durumu, evlilik süresi,
ailenin ortalama aylık geliri, evde sürekli yaşayan kişi sayısı, çocuk sayısı, gebelik haftası,
doktor takiplerinin sıklığı, ebelerin ev ziyareti sıklığı ile Yaşam Kalitesi Ölçeği arasında
korelasyon yoktu.
Çalışan gebelerde daha az depresyon görülmekteyken, (Mann-Whitney U=9526,00,
p=0,007) gebelerin kaygı düzeyi ve yaşam kalitesi ile çalışma durumu arasında anlamlı fark
yoktu (Mann-Whitney U=11205,00, p=0,830; Mann-Whitney U=10618,50, p=0,488).
Gebelikte tıbbi yardım alınıp alınmama durumu ile kaygı düzeyi, depresyon ve yaşam
kalitesi arasında anlamlı fark yoktu.
İstenen gebelik olması gebe kadınların yaşam kalitesini arttırmaktaydı. (Mann-
Whitney U=3272,50, p=0,014). Kaygı düzeyi ve depresyon ile gebeliğin istenmesi durumu
arasında anlamlı fark yoktu (Mann-Whitney U=4197,50, p=0,489; Mann-Whitney
U=4158,50, p=0,225).
Son bir ay içinde sigara kullanan gebelerde depresyon skoru daha yüksekti (Mann-
Whitney U=5399,50, p=0,005). Kaygı düzeyi ve yaşam kalitesi ile son bir ayda sigara içme
durumu arasında anlamlı fark yoktu (Mann-Whitney U=6195,50, p=0,296; Mann-Whitney
U=5667,00, p=0,071)
Gebeliklerinde halen düzenli sigara kullanan kadınlarda depresyon skoru daha
yüksekti (Mann-Whitney U=2308,50, p=0,012). Halen düzenli sigara içme durumuyla kaygı
düzeyi ve yaşam kalitesi arasında anlamlı fark yoktu (Mann-Whitney U=2702,50, p=0,306;
Mann-Whitney U=2406,50, p=0,093)
Yaşamı boyunca alkol kullanan gebelerde depresyon skoru daha yüksekti ve yaşam
kalitesi daha düşüktü (Mann-Whitney U=8234,50, p=0,041; Mann-Whitney U=7832,50,
48

p=0,042). Gebelerin yaşam boyunca alkol kullanma durumuyla kaygı düzeyi arasında anlamlı
fark yoktu (Mann-Whitney U=9046,00, p=0,723).
Gebe olduğunu öğrenince sevinen kadınlarda depresyon skoru daha düşüktü ve bu
gebelerin yaşam kalitesi daha yüksekti (Mann-Whitney U=2478,50, p=0,007; Mann-Whitney
U=2654,50, p=0,047). Kaygı düzeyi ile gebe olduğunu öğrenince sevinme durumu arasında
anlamlı fark yoktu (Mann-Whitney U=3402,00, p=0,714)
Gebeliği öğrenince eşi sevinen kadınlarda depresyon ve kaygı düzeyi daha düşüktü ve
bu kadınların yaşam kaliteleri daha yüksekti (Mann-Whitney U=1638,00, p=0,017; Mann-
Whitney U=1825,50, p=0,036; Mann-Whitney U=1274,50, p=0,001).
Gebeliği öğrenince yakınlarının sevinen gebelerde depresyon skoru daha düşüktü
(Mann-Whitney U=1822,50, p=0,036) Yakınları sevinen gebe kadınların yaşam kalitesi daha
yüksekti (Mann-Whitney U=1551,50, p=0,010). Kaygı düzeyi ile yakınlarının sevinme
durumu arasında anlamlı fark yoktu (Mann-Whitney U=2172,00, p=0,332)
Yakınları destek olan gebelerin yaşam kalitesi daha yüksek iken, (Mann-Whitney
U=1111,50, p=0,039) kaygı düzeyi ve depresyon skoru etkilenmemekteydi (Mann-Whitney
U=1510,00, p=0,204; Mann-Whitney U=1727,50, p=0,472).
En fazla destek verenin eşi olma durumu arttıkça gebelerin kaygısı azalmaktayken,
(Kendall’s tau_b=-0,101, p=0,028) yaşam kalitesi ise artmıştı (Kendall’s tau_b=0,152,
p=0,001). Depresyon skoru ile en fazla destek verenin eşi olması arasında korelasyon yoktu
(Kendall’s tau_b=-0,076, p=0,138).
“Gebeliğim eşimle cinsel ilişkilerimizi olumsuz etkiledi” yargısına katılma durumunun
artması gebelerin kaygısını arttırmıştı (Kendall’s tau_b=0,087, p=0,037). “Gebeliğim eşimle
olan iletişimimi arttırdı”, “Eşim doğacak bebeğimizle ilgili sevincimi, heyecanımı
paylaşıyor”, “Kendimi anne olmaya hazır hissediyorum”, “Eşimle doğacak bebeğimizle ilgili
planlar yapıyoruz”, “Takiplerime gittiğim zaman şikayetlerimi, endişelerimi rahatça dile
getirebiliyorum”, “Ebelerden ev ziyaretlerinde yeterince bilgi ve destek alıyorum”, yargılarına
katılma durumu arttıkça gebelerin kaygı düzeyi azalmaktaydı (Kendall’s tau_b=-0,119,
p=0,005; Kendall’s tau_b=-0,160, p

olan iletişimimi arttırdı” yargısına katılma durumunun artması ile gebe kadınlarda depresyon
skoru azalmaktaydı (Kendall’s tau_b=-0,111, p=0,018).
“Gebeliğim eşimle olan iletişimimi arttırdı”, “Eşim doğacak bebeğimizle ilgili
sevincimi, heyecanımı paylaşıyor”, “Kendimi anne olmaya hazır hissediyorum”, “Eşimle
doğacak bebeğimizle ilgili planlar yapıyoruz” yargılarına katılma durumu arttıkça gebelerin
yaşam kalitesi de artmıştı (Kendall’s tau_b=0,178, p

olmama durumu, durumluluk kaygı skoru, Beck Depresyon skoru, Yaşam Kalitesi skoru dahil
edildi.
Durumluk Kaygı Düzeyi Ölçeği ile ilgili regresyon modelinde Backward yöntemli
analizin yürütülmesi sırasında gebenin en son bitirdiği okul, sosyal güvencesinin olup
olmaması, eşinin en son bitirdiği okul, evde sürekli birlikte yaşayan kişi sayısı, ailenin
ortalama aylık geliri, gebelik sayısı, daha önce kürtaj olup olmama durumu, daha önceki
gebeliklerinde sezeryan olup olmaması, çocuk sayısı, gebelik haftası, gebeliğin isteyerek
olması durumu, gebelikte tıbbi yardım alınıp alınmama durumu, yaşam boyunca sigara
kullanıp kullanmama durumu, halen düzenli sigara kullanıp kullanmama durumu, yaşam
boyunca alkol kullanma durumu, doktor takibine gitme sayısı, ebelerin ev ziyareti sayısı, gebe
olduğunu öğrenince sevinme durumu, eşinin gebe olduğunu öğrenince sevinme durumu,
yakınlarının destek olup olmaması durumu, eşin destek olma durumu, Beck Depresyon Ölçeği
değişkenleri, etkili olmadığı için modelden yöntem tarafından çıkarıldılar. Model geneli
istatistik anlamlılığa sahipti (F=5,109, p

sigara kullanıp kullanmama durumu, yaşam boyunca alkol kullanma durumu, doktor takibine
gitme sayısı, ebelerin ev ziyareti sayısı, eşinin gebe olduğunu öğrenince sevinme durumu,
yakınlarının destek olup olmaması durumu, eşin destek olma durumu, Kaygı Düzeyi skoru
değişkenleri etkili olmadığı için modelden yöntem tarafından çıkarıldılar. Model geneli
istatistik anlamlılığa sahipti (F=6,713, p

Tablo 18. Yaşam kalitesi düzeyine etki eden faktörlerin lineer regresyon analizi
Değişkenler β değeri p
Sabit 67,753

TARTIŞMA
Çocuk doğurma ve anne olma kadınların en önemli özelliğidir. Doğurganlıkları ile
neslin devamını sağlayan kadınların yaşamında gebelik önemli bir yer tutar. Gebelik dönemi
gelişimsel bir durum olup, öneminden dolayı ayrı incelenmesi gereken bir konudur. Her
gebelik sağlıklı kadınlar için bile risk yaratır. Döllenme ile başlayan ve doğumla sona eren
gebelik periyodu, gebe ve fetüste fizyolojik, psikolojik değişikliklerin meydana geldiği doğal
bir süreçtir. Fakat gebelikte meydana gelen fizyolojik ve psikolojik değişiklikler gebelik
komplikasyonlarının seyrini etkiler. Gebelik komplikasyonlarının çoğunu veya birkaçını
yaşayan gebe kadın kaygı duyabilir. Birçok ani ruhsal değişiklikleri de beraberinde
yaşayabilir. Gebelik döneminde diğer dönemlerden farklı olarak gebelerin sağlıklarını
olumsuz etkileyecek zararlardan uzak kalması hem kendisi hem de bebeği için oldukça
önemlidir.
Kesitsel tanımlayıcı desendeki araştırmamız ile Edirne Merkez’de son trimester
gebelerin sosyodemografik özelliklerini, kaygı düzeylerini, yaşam kalitesini araştırmak,
çalışmanın sonunda, gebelikte ortaya çıkabilecek kaygıların giderilmesine, sağlıklı bir doğum
yapmasına ve yaşam kalitesinin yükseltilmesine yardımcı olabilecek veri ve sonuçlara
ulaşmak amaçlanmıştır. Topluma dayalı planlanması doğru verilere ulaşılmasını garanti altına
alırken çalışmanın maliyet ve zorluğunu da arttırmıştır. Çalışma evreni Edirne şehir
merkezinde yaşayan son trimester gebe kadınlardır. Araştırmamızda evrenin tamamına
ulaşmayı hedefledik. Araştırmamızda Edirne’deki Devlet Hastaneleri ile Trakya Üniversitesi
Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum polikliniğinde takip edilen, ebelerin ev ziyaretleri
ile takip ettikleri son 3 ayına giren toplam 500 gebe kadına ulaşılmıştır. Araştırmaya katılmayı
kabul eden toplam 340 kişi (%68) çalışmaya alınmıştır.
54

Çalışmada veri toplanmasında araştırmacılar tarafından hazırlanan bir anket
kullanılmıştır. Anket, gebelerin demografik bilgileri, Birinci Basamakta Beck Depresyon
Ölçeği, Spielberg’in Durumluluk Kaygı- Sürekli Kaygı Envanteri ve Dünya Sağlık Örgütü
WHOQOL-BREF(TR) gibi geçerlilikleri yüksek uluslar arası standartta sayısal veri
sağlayacak ölçekler kullanılarak güçlü sonuçlara ulaşılmaya çalışılmıştır.
Kişisel beyana dayalı bir çalışma olması bir takım kısıtlılıklar oluştursa da ebelerin
yardımı ile gebelerin katılımları teşvik edilmiştir. Ayrıca anketin kişisel beyana dayalı olması
okuma yazma bilmeyen kadınların da çalışmaya dahil olması konusunda bir takım kısıtlılıklar
oluşturmuştur. Okuma yazma bilmeyen kadınların da çalışmaya dahil olması konusunda
oluşan kısıtlılıklar ebelerin anket doldurulmasına eşlik etmesiyle aşılmıştır. Kişisel bilgileri
içermeyeceği vurgulanarak katılımcılar anket hakkında bilgilendirilmiş ve gebelerin kişisel
bilgilerini gizli tutma gerekçesiyle bu çalışmadan kaçınmak istekleri engellenmeye
çalışılmıştır.
Araştırmamıza katılan gebelerin yaş ortalaması 26,9, ortanca yaşı 26 olarak bulundu.
Altınparmak (62)’ın yaptığı çalışmada gebelerin yaş ortalaması 26,7 idi. Dülgerler ve ark.
(63) tarafından yapılan çalışmada gebelerin yaşları ortalama 26,4 olarak bulunmuştu. Çoğu
çalışma bulgusu bizim araştırmamızdaki bulguyla benzerlik göstermekte olup, anne olma
yaşının genç yetişkinlik dönemi olduğu söylenebilir. TNSA 2003 verilerine göre Türkiye’de
kadınlar en yüksek doğurganlıklarını yirmili yaşlarda yaşamaktadır; en yüksek yaşa özel
doğurganlık hızları 20-29 yaş grubundadır (64).
Araştırmamızda katılımcıların %71.2’si ev hanımı,%29’unun ise herhangi bir işte
çalıştığı tespit edilmiştir. Altınparmak (62)’ın Manisa ilinde yaptığı çalışmasında gebelerin
%87,0’ı herhangi bir işte çalışmamaktadır. Balcı ve ark. (65) yaptığı çalışmada gebelerin
%67,6’sı ev hanımı olduğu tespit edilmiştir. Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması (TNSA)
2003 verilerine göre çalışan kadın oranının (%42) çalışmamızdaki çalışan kadın oranından
yüksek olduğu görülmektedir (64). Aradaki fark gebelik döneminde kadınların herhangi bir
işte çalışmama.ihtimalinden kaynaklanıyor olabilir. Araştırmamızda çalışan gebelerin eğitim
düzeyinin daha yüksek olduğu tespit edilmiştir ki bu beklenen bir bulgudur.
Araştırmamızda gebelerin %27,1’i, eşlerinin ise %19,8’i ilkokul ve altı eğitime
sahiptir.Okur-yazar olmama durumu gebe kadınlarda %1’dir. Eşlerinde okur yazar olmayan
yoktur. Edirne’de 2001 yılında yapılan çalışmada bu oran kadınlarda %7,2, erkeklerde ise
%1,5 tespit edilmiştir.(66). 2000 yılında yapılan genel nüfus sayımına göre Edirne ilinde
ilkokul mezunu olanların oranı erkeklerde %55,9, kadınlarda %54,2 olarak tespit edilmiştir
55

(67). Araştırmamızda ise gebe kadınların %27,1’i, eşlerinin ise %19,8’i ilkokul eğitimine
sahiptir. Bizim araştırmamız sonucunda gebelerin ve eşlerinin eğitim düzeyi daha yüksek
olduğu tespit edilmiştir. Bunun nedeni de gebelerin ve eşlerinin yaşları itibariyle diğer
araştırmalara göre daha genç nüfusu oluşturması ve buna bağlı olarak eğitim düzeyinin
artmasıdır.
Araştırmamızda gebelerin %95,4’ünün herhangi bir sosyal güvencesi bulunduğu tespit
edilmiştir. Balcı ve ark. (65) tarafından yapılan araştırmada da gebelerin yaklaşık %96’sının
sosyal güvencesi olmasıyla bizim araştırmamızla benzerlik göstermektedir. Araştırmamızda
evde sürekli birlikte yaşayan kişi sayısı ortalama 2,9, olarak tespit edilmiştir. Eker’in (66)
Edirne merkezde yaptığı araştırmada katılımcıların çoğu 4 bireyli ailelerden gelmektedir.
Edirne ilinin sosyoekonomik kültüründen kaynaklanarak genel doğurganlık hızının düşük
olabileceği düşünülmektedir. TNSA 2003’e göre Türkiye’nin toplam doğurganlık hızı 2,23
iken (64) 2000 yılında yapılan bir araştırmaya göre Edirne toplam doğurganlık hızında 1,66
ile en düşük ildir (66).
Aydemir (68)’in Edirne ilinde 40-59 yaş grubunda yaptığı çalışmada evli kadınların
oranı %81,5 olarak tespit edilmiştir. Türkiye ortalamasından (%86,7) düşüktür. Bizim
araştırmamızda ise tüm gebeler evliydi. Dülgerler ve ark.(63) yaptığı çalışmada da gebelerin
büyük çoğunluğunun (%90,4) resmi nikahlı olduğu tespit edilmiştir. Ülkemizin şartlarında
evlilik dışı gebeliğe çok nadiren rastlanmaktadır.
Balcı ve ark (65) Erciyes Üniversitesinde yaptığı araştırmada gebelik sayısı ortalaması
2.3, Efe’nin (10) İstanbul’da yaptığı araştırmada gebelik sayısı 2.3, Altınparmak (62)’ın
Manisa’da yaptığı araştırmada ortalama gebelik sayısı 2,4’tür. Bizim araştırmamızda da
gebelik sayısı ortalama 1.78 olarak tespit edilmiştir. Diğer çalışmalardan biraz daha düşük
gebelik sayısı olması çalışmamıza dahil olan gebelerin genç olmaları, ileride tekrar gebe
kalma olasılıklarını da beraberinde getirmektedir.
Araştırmamıza katılan gebelerin doğum sayısı ortalama 1,4 olarak tespit edilmiştir. Efe
(10)’nin yaptığı araştırmada doğum sayısı 1.04±1.25, Balcı ve ark. (65) yaptığı araştırmada
0.9±1.1 olarak bulunmuştur ve bizim araştırmamızla benzerlik göstermektedir.
Araştırmamızda katılımcıların %56,5’inin ilk gebeliğidir. Cebeci ve ark.(17) yatığı
araştırmada bu oran %33 olarak tespit edilmiştir. Araştırmamızda ilk gebeliğin olması oranı
daha yüksektir. Bu da bölgenin sosyokültürel özellikleri ile açıklanabilir.
Altınparmak (62)’ın Manisa Merkez’de yaptığı araştırmada gebelerin %7,6’sı en az bir
kez isteyerek, %21,4’ü en az bir kez kendiliğinden düşük yapmıştır. 1998 TNSA verilerine
56

göre evlenmiş kadınların %27’sinin en az bir kez isteyerek düşüğü vardır. 100 gebeliğin 15’i
isteyerek düşük olmak üzere toplam 23’ü düşükle sonuçlanmıştır (69). Araştırmamızda ise en
az bir kez düşük yapan gebelerin oranı %12,1 olarak diğer araştırmalardan daha düşük
bulunmuştur.
Araştırmamızda gebelerin %2,6’sının en az bir ölü doğumu bulunmaktaydı. Cebeci ve
ark (17) yaptığı çalışmada bu oran %2 olarak tespit edilmiştir ve bizim araştırmamızla
paraleldir.
Araştırmamızda gebelerin çocuk sayısı ortalama 1.5 olarak tespit edilmiştir. Yine Efe
(10)’nin yaptığı araştırmada çocuk sayısı ortalama 0,98, Balcı ve ark. (65) yaptığı çalışmada
0,8 olarak tespit edilmiş olup bizim çalışmamızla benzerdir.
Çalışmamızda gebenin ve eşinin eğitim durumu arttıkça gebelik sayısı, kürtaj sayısı,
çocuk sayısı azalmaktadır. İstemli gebelik sonlandırma olmayan gebelerin çocuk sayısı kürtajı
olan gebelerden daha düşük bulunmuştur. Bu sonuca göre kürtajı olanlar ve eğitim durumu
düşük olanların aile planlaması konusunda eksikliği olduğu görülmektedir.
Cebeci ve ark. (17) yaptığı çalışmada önceki gebelite sezeryanla doğum yapan
kadınların oranı %36’dır. Bizim araştırmamızda ise daha önceki gebeliklerinde normal doğum
yapanların oranı %68, sezeryanla doğum yaptıranların oranı ise %36,9 olarak tespit edilmiştir.
Bu oran diğer çalışmayla benzerdir. Araştırmamızda daha önceki gebeliklerinde sezeryan
yaptıranların aylık ortalama geliri daha yüksek bulunmuştur.
Yaptığımız araştırmada Edirne il merkezinde gebeliğin istenmeyen bir gebelik olması
oranı %9,1’dir. Türkiye’de istenmeyen gebelik gibi iyi bir aile planlaması programı ile
önlenebilecek sorunlar varlığını sürdürmektedir. TNSA 1998 (69) verilerine göre Türkiye
genelinde son 5 yıldaki doğumların %18,8’inin istenmeden olduğu da düşünülürse bizim
araştırmamızda son gebeliğin istenmemesi oranı diğer araştırmalardan düşüktür, bu da
bölgenin aile planlaması hizmetlerinin yeterli olmasından ileri gelebilir.Çalışmamızda
gebenin yaşının, gebelik sayısının artması gebeliğin istenme durumunu azaltmaktadır.
Araştırmamızda katılımcıların %11,2’si herhangi bir ilaç kullanmamaktaydı.Sözeri ve
ark. (52) Sakarya’da yaptığı araştırmada hiç ilaç kullanmayan gebelerin oranı %15,8’dir.
Katılımcıların araştırmamızda gebelikleri boyunca demir ve vitamin ilaçlarını kullanma oranı
%56,8 olarak tespit edilmiştir. Diğer araştırmada demir ilacı kullanma oranı %61 olarak tespit
edilmiştir (52). Gebelerin herhangi bir ilaç kullanmama, gebelik süresince demir ve vitamin
ilaçlarını kullanma oranları birbirine benzerdir.
57

Cebeci ve ark (17) yaptığı araştırmada katılımcıların %93’ü gebeliği sırasında, %84’ü
de daha önceki gebeliğinde önemli bir rahatsızlık geçirmemiştir. Dülgerler ve ark yaptığı
araştırmada (66) katılımcıların %88,3’ü gebeliği sırasında, %87,2’si daha önceki gebeliğinde
önemli bir rahatsızlık geçirmemiştir. Bizim araştırmamızda da gebelerin %97,7’si gebeliği
sırasında, %96,5’i daha önceki gebeliğinde bir rahatsızlık geçirmemiş olup, bulgular diğer
araştırmalara göre daha iyimserdir.
Araştırmamızda katılımcıların bulantı kusma şikayeti devam edenlerinin oranı %10.6
olarak tespit edilmiştir.Sözeri ve ark (52) yaptığı araştırmada bu oran %19.6’dır. Aradaki fark
bizim araştırmamızın son dönem gebelerde yapılması ve bulantı kusma şikayetlerinin
gebeliğin ilk dönemlerinde daha sık görülmesi olabilir. Hamilelikte ilk trimesterde bulantı ve
kusmalar %50-70 oranında görülmektedir (1). Baş ağrısı şikayeti olan gebelerin oranı bizim
çalışmamızda %13,8, Sözeri ve ark. (52) yaptığı çalışmada %17,7 olarak birbirine benzer
bulunmuştur. Araştırmamızda ödem şikayeti olan gebelerin oranı %42 iken diğer araştırmada
bu oran %10.6 olarak tespit edilmiştir. Araştırmamızda gebelerin yarısına yakının bel ağrısı
şikayeti olduğu tespit edilmiştir. Ödem ve bel ağrısı şikayetlerinin fazla olmasının nedeni
araştırmamızın son dönem gebelerde yapılmış olması olabilir. Gebelik ilerledikçe büyüyen
uterusun yaptığı baskı sonucu şikayetler son trimesterde artmaktadır (10).
Gebelerin sigara alışkanlıkları sorgulandığında %51,2’sinin hiç sigara içmediği
saptandı. Son bir ayda sigara kullanan gebelerin oranı %14,4 idi. Bunlardan 21’i (%6) halen
düzenli sigara kullanmaktaydı. Ülkemizde gebelikte sigara içme konusunda yapılmış ve
ulaşılabilen bazı çalışmaların sonuçlarına göre 1988-1989 yılları arasında Samsun’da (70)
yapılan bir araştırmada %37, Erzurum’da (71) 1991-1992 yılları arasında yapılan çalışmada
%3, 1999 yılında Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesin’de (72) poliklinikte izlenen gebelerde
%16, 2003 yılında Sivas Doğumevi Hastanesi’nde doğum yapan kadınlar arasında gebelikte
sigara içme sıklığı %17 (73) olarak bildirilmiştir. Bizim çalışmamızdaki gebelerde sigara
içme oranı Samsun’da yapılan araştırmadan düşük,diğer çalışmalardan daha yüksek olarak
bulunmuştur. Bu fark bölgesel, sosyokültürel farklılıktan olabileceği gibi, sigara içme
durumunun ölçülüş tarzından da kaynaklanabilir.
Yalçın’ın (74) 2001 yılında Edirne’de yaptığı çalışmada kadınlardan %28,2’sinin
sigara içtiği ve %7,4’ününse sigarayı bırakmış olduğu bulunmuş olup bizim bulgularımıza
oranla kadınların sigara kullanma oranları daha düşüktür. Görüldüğü gibi Edirne ilinde
yapılan çalışmalarda sigara içme oranı ülke ortalamasından oldukça yüksek düzeydedir ve
özellikle kadınlarda artma eğilimi sürmektedir.
58

Diğer gelişmekte olan ülkeler gibi Türkiye’de de sigara tüketimi hızla artmaktadır.
Dünya Sağlık Örgütünün 2002 yılında yaptığı tahminlere göre gelişmiş ülkelerde sigara içme
oranı %28,5, gelişmekte olan ülkelerde ise %29,5 olarak bulunmuştur (75,76). 1997 yılına ait
verilere göre Türkiye’de yetişkinlerde sigara içme sıklığı %50 olarak bildirilmiştir (77).
Ülkemizde değişik zamanlarda yapılan ve genel popülasyonu yansıtan bu çalışmalarda sigara
içme sıklığının %33,6 ile %50 arasında değiştiği görülmektedir ve bu oranlar dünya
ortalamasının üstündedir. Ülkemizde sigara tüketimi 1985-2000 döneminde %89 oranında
artmıştır.(78). Bir toplumda sigara tüketiminin artması sigaradan kaynaklanan gebelik ile ilgili
risklerin artmasına neden olabilir. Gebelik ve doğum sonrası dönemde sigara içilmesi fetus,
yenidoğan ve çocukta ciddi riskler oluşturmaktadır (79). Gebelikte sigara içilmesi veya
ortamdaki sigara dumanının solunması, fertiliteyi, fetüsün gelişmesini, gebeliğin her
safhasını, doğumu, bebek sağlığını ve gelişimini etkileyebilmektedir (80).
Araştırmamızda gebelerin %21,8’inin hiç alkol kullanmadığı, %78,2’sinin de son bir
ayda alkol kullanmadığı saptandı ve gebelerin yarısından fazlasının son bir ayda alkol
kullanmayı bırakmış oldukları tespit edildi. Eker’in (66) Edirne ilinde yaptığı araştırmada 20-
30 yaş arasındaki katılımcılarda alkol kullanma oranı %32’dir. Sağlık Bakanlığının
yayınlamış olduğu 2001 yılındaki raporda ise genç nüfusta alkol kullanım yaygınlığı %42,6,
düzenli alkol kullanımı ise %20,5 olarak bildirilmiştir (81). Görüldüğü üzere genç nüfusta
alkol kullanma oldukça yaygın bir alışkanlıktır. Yalçın’ın (74) Edirne ilini örneklediği tezinde
de erişkinlerin %19,9’unun düzenli alkol kullandığı tespit edilmiştir.
Katılımcıların %0,3’ü hiç gebelik takibi yaptırmamıştı. Gebelik takibini yaptıranların
en sık %33 oranında özel muayenehanelere gittiği tespit edildi. Gebelerin %24,5’i devlet
hastanesine, %14,7’si tıp fakültesi hastanesine, %8’i de sağlık ocaklarına başvurmaktaydı.
Gebelik takiplerinde birinci basamak kurumlarına genel bir güvensizlik bulunmaktadır. Sözeri
ve ark (52) yaptığı araştırmada gebelerin %23,2’sinin hiç gebelik takibi yaptırmadığı, gebelik
takiplerini yaptıranların da %35,2’sinin özel hastanelerde, %30,3’ünün devlet hastanelerinde,
%11,6’sının sağlık ocaklarında doğum öncesi bakım hizmetlerinden yararlandıkları tespit
edilmiştir. Çalışmamızda hiç gebelik takibi yaptırmayanların oranı diğer çalışmadan daha
düşük bulunmuştur. Bunun nedeni bölgenin sosyokültürel özelliklerinden ve sağlık
hizmetlerine ulaşım imkanlarının daha iyi olmasıyla ilgilidir. Bölgede doğurganlık oranı ve
ailelerdeki ortalama çocuk sayısının düşük olması gebelikler ve beklenen çocukların aileler
için değerini arttırmakta ve sağlık hizmeti kullanımını arttırmaktadır. Gebelik takiplerinin
yapıldığı yerler açısından ise iki araştırmada da sonuçlar birbirine paraleldir. 1998 TNSA
59

verilerine göre kadınların %31,9’u hiç doğum öncesi bakım hizmeti almazken TNSA 2003
verilerine göre bu oran %18,6’ya gerilemiştir.Araştırmamızda doğum öncesi hiç bakım
almayan gebe kadın oranı ise çok daha düşüktür. TNSA 2003 verilerine göre, Türkiye’de
özellikle Orta-Doğu Anadolu bölgelerinde yaşayan kadınlarda doğum öncesi bakım
hizmetlerinden yararlanma konusunda sıkıntılar olduğu dikkati çekmektedir. Kültürel
faktörlerin genelde sağlık arama davranışları ve özellikle üreme sağlığı arama davranışları
üzerinde önemli etkisi vardır. Kadınların eğitim seviyesi, üreme sağlığı hizmeti alma
davranışının başlıca belirleyicisidir; düşük eğitim seviyesi sağlık hizmetlerinden yararlanma
oranının da düşük olmasıyla bağlantılıdır. Sağlık hizmetlerinden yararlanma araştırmasında
ortaya konulduğu gibi eğitim seviyesi düşük olan gruplar sağlık ocaklarını, eğitim seviyesi
yüksek olanlar özel doktora gitmeyi tercih etmektedir. Fakat eğitim seviyesi düşük olan
bireylerin düşük gelir sahibi olmalarıyla bağlantılı olarak özel sağlık hizmetlerini
karşılayamama durumu da düşünülmesi gerekmektedir (82,83). Ülkemizde doğum öncesi
bakım hizmetlerinden yararlanma oranı %67,5’dir (84)
Doğum öncesi bakımı almada yeterli kriterleri ilk kontrolün gebeliğin ilk 3 ayı içinde
gerçekleştirilmesi, bakımın sağlık personelinden alınmış olması ve en az dört ve daha fazla
izlem yapılmasıdır (84). Araştırmamızda gebeler, ortalama 7,2 defa takip edilmiştir. Beşer ve
ark (85) Aydın ilinde yaptığı araştırmada gebelerin takip sayısının ortalama 4,9 olduğu tespit
edilmiştir. Araştırmamızda bu oran daha yüksek bulunmuştur Takiplere gitme sıklığını
gebenin yaşının daha büyük olması, gebenin ve eşinin eğitim durumunun düşük olması,
kalabalık aile olması ve ortalama gelirin düşük olması, sosyal güvencenin olmaması, gebelik
sayısı ve çocuk sayısının fazla olması azaltmaktadır. Gebelik haftası arttıkça takiplere gitme
sıklığı artmaktadır. Gebelerin çalışmamızda %85,3’ü düzenli aynı doktor tarafından takip
edilmektedir. Sözeri (52) tarafından yapılan çalışmada bu oran %66,1 olarak bizim
araştırmamıza göre daha düşük olarak bulunmuştur. 2003 TNSA verilerine göre annelerin
%81,1’i en az bir kez doğum öncesi bakım almıştır. 1993 ve 1998 sonuçlarına göre doğum
öncesi bakım alanların oranında belirgin artış vardır. Fakat istenilen düzeyde değildir (51).
Küba, Finlandiya ve Avusturya’da yaşayan tüm kadınların gebelikleri süresince en az bir kez
sağlık personeli ile karşılaştığı görülmektedir. Oysa az gelişmiş ülkeler için oranlar düşüktür
(86).
Sağlık Bakanlığı’na göre; ebeler normal gebeleri ortalama 6 kez, riskli gebelikleri ise
daha fazla kez ziyaret etmelidirler (84). Çetinkaya ve ark. Kayseri’de yaptığı araştırmada
ortalama gebe izleme sayısı 4,9’dur (87). Araştırmamızda ise ebelerin ev ziyareti ortalaması
60

2,0 kez olup diğer araştırmadan daha düşüktür. Araştırmamızda gebelerin ebe izleme
ortalamasının Türkiye bütününde 4,2 (88) olan gebe izleme ortalamasından ve Sağlık
Bakanlığı tarafından önerilen ziyaret sayısından düşük olması, gebe kadınların büyük
çoğunluğunun takiplerinde özel hastaneleri tercih etmeleri, sağlık ocaklarından gebelik
takiplerinde fazla yararlanmamaları olarak düşünülse de ebelerin yaptığı gebelik takiplerinde
eksiklik olduğu da görülmektedir. Ayrıca “Ebelerden ev ziyaretlerinde yeterince bilgi ve
destek alıyorum” yargısına katılmayan gebelerin oranı fazladır. Kentsel bölgede gebelerin
eğitim ve sosyal durumları artıp çalışan oranı yükseldikçe evde ebe ziyaretlerinden beklenti
ve bunların etkinliği de düşmektedir. Gebelik izlemlerinin amaca uygun şekilde yapılabilmesi
ve beklenen yararın elde edilebilmesi için; ebeler motive edilmeli ve denetlenmelidir. Birinci
basamak sağlık hizmetlerinin kullanımının arttırılması için buralarda güveni arttırıcı
önlemlere ihtiyaç vardır.
Gebelikteki koruyucu sağlık hizmetlerinden birisi anneyi ve bebeği tetanoza karşı
korumak için iki doz tetanoz aşısı uygulanmasıdır(56). Araştırmamızda gebelerin %3,7’sinin
hiç aşı yaptırmadığı, %86,6’sının tetanoz aşısı yaptırdığı bulunmuştur. Kayseri’de (87)
yapılan araştırmada da tetanoz aşısı yaptırma oranı (%94,6) bizim araştırmamızla benzerdir.
Mersin’de (88) yapılan araştırmada ise ilk dozunun yapılma oranı %30 ve ikinci dozun
yapılma oranı %27 olup, daha düşük bulunmuştur. Çalışmanın sadece sağlık ocağına gelenleri
kapsamasından dolayı bu oran düşük bulunmuş olabilir.
Çalışmamızda katılımcıların %1,8’i hiç tetkik yaptırmamıştır. Araştırmamızda en çok
yapılan tetkik ultrasondur. Turan ve ark Sivas ilinde yaptığı araştırmada ultrason yapılma
oranları devlet hastanesinde %81,1, özel hastanede %97,3 oranlarıyla bizim çalışmamızla
benzerdir (89).
“İhtiyaç hissettiğimde sağlık hizmetine sorunsuz ulaşabiliyorum” yargısına gebelerin
çoğunluğu katılmaktaydılar. Sağlık hizmetlerine kolay ulaşılabilirlik Edirne’deki gebelerin
diğer bölgelere göre gebelik takiplerini düzenli yaptırmalarını, ihmal etmemelerini
sağlamıştır. Yine gebelerin çoğunluğu “ Görüşmeye gittiğimde doktor bana yeteri kadar
zaman ayırıyor” ve “Takiplerime gittiğim zaman şikayetlerimi, endişelerimi rahatça dile
getirebiliyorum” yargılarına katılmaktaydılar. Bu bulguların ışığında Edirne’de gebelerin
sağlık hizmetlerine ulaşılabilirlik ve sağlık hizmetlerinden memnuniyeti onların daha sık ve
düzenli gebelik takibini almalarını, bu konuda daha bilinçli olmalarını sağlamıştır.
Araştırmamızda gebelerin %93,2’si gebeliği öğrenince sevinmiştir. Ayrıca
katılımcıların yakınlarının ve eşlerinin de büyük çoğunluğu (%95,3) gebeliği öğrenince
61

sevinmiştir. Zaten bulgularımızda da gebeliğin istenen, planlı olma oranı yüksektir. Gebeliğin
istenmesi, planlı olması yakınların ve eşin destek olma oranını da arttırmaktadır.
Araştırmamızda çocuk sayısı eşin gebeliği öğrenince sevinme ve destek olma durumunu
etkilemektedir. Çalışmamızda katılımcıların yakınlarının destek olma oranı %96,5 olarak
tespit edilmiştir. Yakınlarının destek olma durumu çocuk sayısı, evlilik süresi arttıkça
azalmaktadır. Gebeliğin istenmesinin ise yakınların ve eşin desteğini arttırdığı bulunmuştur.
Araştırmamızda katılımcılara en fazla destek olanın da (%28,7) eşleri olduğu tespit edilmiştir.
Dülgerler ve ark. (63) tarafından Ege Üniversitesi’nde yapılan çalışmada da gebeler en fazla
yakınlık ve desteği eşlerinden aldığını belirtmiştir. Araştırmamızda “Gebeliğim eşimle olan
iletişimimi arttırdı” yargısına gebelerin çoğunluğu katılmaktaydılar. “Gebeliğim eşimle cinsel
ilişkilerimizi olumsuz etkiledi” yargısına ise gebelerin çoğunluğu katılmamaktaydılar. Ege
Üniversitesi’nde yapılan araştırmada ise katılımcıların çoğunluğunu gebeliğin iletişim
yönünden ve cinsel yönden eşiyle ilişkisini etkilemediğini belirtmiştir. Aslan’ın Dokuz Eylül
Üniversitesi’nde yaptığı araştırmada ise cinsel ilişki memnuniyeti gebeliğin son döneminde
belirgin azalmaktadır. Yapılan çalışmada cinsel memnuniyet gebelik öncesi %76-%79
oranında bulunurken son trimesterde %40-41 olarak bulunmuştur (90). Efe’nin İstanbul’da da
yaptığı araştırmada da cinsel ilişkide bulunma sıklığının gebelik ayları ilerledikçe azaldığı
saptanmıştır (10).
Gebelikte cinselliği belirleyen faktörler olarak gebenin fiziksel, ruhsal durumu, kişiler
arası değişen bakış açıları gibi bir çok medikal, sosyal, psikolojik faktörler rol oynamaktadır.
Bununla birlikte gebelikte cinsel aktivitelerin bireysel farklılıklar gösterebileceği de
unutulmamalıdır (90).
Çalışmamızda gebelerin çoğunluğu “Eşim doğacak bebeğimizle ilgili sevincimi,
heyecanımı paylaşıyor”, “Kendimi anne olmaya hazır hissediyorum” ve “Eşimle doğacak
bebeğimiz hakkında planlar yapıyoruz” yargılarına katılmaktaydılar. Gebeliklerin istenen ve
planlı gebelikler olması, katılımcıların doğacak bebek ile ilgili tutumlarını etkilemektedir.
Gebeliğin istenen, planlanmış gebelik olması, ilk çocuk olması veya çocuk sayısının fazla
olmaması gibi etkenler, eşin desteğini arttırmakta, ayrıca doğacak bebek hakkında gebenin ve
eşinin planlar yapmasını sağlamakta ve gebe kendini anne olmaya daha hazır hissetmektedir.
Araştırmamızda katılımcıların %8,5’i gebelik ve çocuk bakımı ile ilgili hiçbir kaynağa
başvurmamışlardır. Sakarya’da (52) yapılan araştırmada gebeliklerinde hiç kaynak
kullanmayanların oranı (%9,4) bizim çalışmamızla paraleldir. Araştırmamızda katılımcıların
yarısından fazlası (%60,6) gebelikle ilgili kaynak olarak sağlık personeline başvurmuştur.
62

Sakarya’da yapılan araştırmada da sağlık personeline başvurma oranı %57,7 olup, bizim
araştırmamızla benzer bulunmuştur (52).
Kaygı (Anksiyete); bilinmeyen ve anlaşılmayan yakın bir tehlikeyi beklemekte
olmanın doğurduğu huzursuzluk ve gerginlik hissidir. Durumluk kaygı ise; insanın belirli bir
uyarıcı veya durumu, kendisi için potansiyel olarak zararlı, tehlikeli ve tehdit edici olarak
algıladığında ortaya çıkan o andaki kaygı düzeyidir (1). Durumluk Kaygı Ölçeği (STAI),
bireyin belirli bir anda ve belirli koşullarda kendini nasıl hissettiğini belirler. Ölçekten elde
edilen toplam puan değeri 20 ile 80 arasında değişir. Büyük puan yüksek kaygı seviyesini,
küçük puan ise düşük kaygı seviyesini belirtir(91). Araştırmamızda da gebelerin kaygılarını,
anksiyete durumunu incelemek için Durumluk Kaygı Ölçeği kullanılmıştır. Çalışmamızda
gebelerin Durumluk Kaygı ölçeğinden hesaplanan toplam puanların ortalaması 39,4 puandır.
Cebeci ve ark. (52) yaptığı araştırmada gebelerin ortalama durumluk kaygı puanları 40 ile
bizim araştırmamızla benzer bulunmuştur. Costa ve ark. 1999 yılında yaptığı araştırmada
gebelerin birinci trimesterda durumluk kaygı puan ortalamaları 37,0 iken ikinci trimesterde
38,4, üçüncü trimesterde ise 40,6 puana yükselmektedir (92). Genez (1) Samsun’da 2002
yılında yaptığı araştırmasında gebeliğinin üçüncü trimesterinde olan kadınların durumluk
kaygı düzeylerini bir ve ikinci trimesterinde olanlardan daha yüksek bulmuştur. Bizim
çalışmamızda katılımcıların tümü gebeliklerinin son dönemlerindedir.
Gebeliğin üçüncü trimesteri doğuma da yaklaşıldığı anlamına gelmektedir. Doğum
sıkıntılı bir olaydır. Doğuma yaklaştıkça kişinin endişesinin de artması beklenir. Artan endişe
kişide kaygı düzeyinin çoğalmasına neden olabilir. Araştırmamızda gebenin yaşının arttıkça
durumluk kaygı düzeyi puanın azaldığı saptanmıştır. Bu konuda oluşturulan regresyon
modelinde de kaygı düzeyi skoru ile gebenin yaşı arasındaki ilişki istatiksel anlamlı
bulunmuştur. Bu durumda değişkenler incelendiğinde kişilerin kaygı düzeyi skorunda gebenin
yaşı etkili bir değişkendir. Costa ve ark. yaptığı araştırmada da gebelik yaşı arttıkça durumluk
kaygı düzeyinin azaldığı görülmektedir. Daha genç yaştaki kadınlar, anksiyete açısından daha
risklidirler (93). Yaş ilerledikçe gebe kadının daha önce doğum ve gebelik geçirme ihtimali
daha yüksektir. Gebenin bu konuda tecrübesi olduğu için gebelikle ilgili korkuları, endişeleri
hiç gebelik geçirmemiş bir kadına göre daha azalmıştır.
Katılımcıların eşlerinin destek olma durumu ile gebelerin kaygı düzeyi arasında
negatif ilişki vardı. Ayrıca eşlerin çocukları olacağına sevinme durumu ile de gebelerin kaygı
durumunun azalması ilişkiliydi. Eşlerin destek olma durumu arttıkça katılımcıların kaygıları
azalmaktaydı. Yapılan diğer araştırmalarda da eşin gebelik döneminde destek olma oranının
63

artmasıyla gebelerde kaygı düzeyinin azaldığı saptanmıştır (94). Bu araştırmalar, gebe kadının
ilişkilerinde desteklenme gereksinimini kuvvetlendirir. Desteklendiğini hisseden gebe kadının
yaşamı olumlu yönde etkilenirken, desteğin yetersiz olması gebelikteki emosyonel
değişiklikleri, anksiyeteyi arttırır. Araştırmamızda gebelik takiplerini sürekli aynı doktorun
yapıyor olması ile katılımcıların kaygı düzeylerinin ve depresyon düzeylerinin az olması
arasındaki ilişki istatistiksel olarak anlamlıdır. Sürekli aynı doktora takibe gitmek, gebelerin
korkularını, endişelerini doktorlarınla daha rahat paylaşmasını sağlıyor olabilir. Çalışmamızda
ebelerin ev ziyareti sıklığının artması ile gebelerin kaygı düzeyinin azaldığı saptandı.
Katılımcıların gebelik ve doğumla ilgili kaygılarının, korkularının ev ziyaretlerinde ebeler
tarafından yeterli destek ve konu hakkında bilgi verilerek giderilmesi gerekmektedir.
Gebenin eğitim durumu, evlilik süresi, ailenin ortalama geliri, çocuk sayısı, evde
yaşayan kişi sayısı, gebelik haftası, doktor takibine gitme sıklığı, çalışma durumu ile
durumluk kaygı düzeyi arasında anlamlı ilişki bulunmamıştır.
Depresif belirtilerin toplum içindeki nokta prevalansı %13 ile %20 arasında
değişmektedir, yaşam boyu depresif bozukluk gelişme riski kadınlar için %10 ile %25,
erkekler için %5 ile %12 olarak bildirilmektedir (95). Gebelikte, evlilik ilişkilerinde
değişmeler, yeni sorumlulukların kazanılması, sosyal ve ekonomik sıkıntılar, doğum ve
bebeğin doğumu ile ilgili pek çok sorun yaşanabilir. Bu sorunlar beraberinde ağır bir yük ve
stres oluşturur. Depresyon, hafif ya da ağır düzeyde, hamilelikte en sık görülen ruhsal
bozukluktur (96). Depresyon 25-35 yaş arasında daha sık görülür ki bu kadınların doğurganlık
çağı olarak da kabul edilebilir. Doğurganlık dönemi, kadınlarda depresyonun başlaması
açısından yüksek riskli dönemdir. Agerter ve ark. yaptığı araştırmada gebelerde depresyon
oranı yaklaşık %10’dur (24). Araştırmamızda katılımcıların Beck depresyon skoru ortalaması
1,3 puandı. Katılımcılardan 37 (%11,0) kişi kesme değeri olan 4 ve üzeri puan almıştı. Bu
bulgu daha önce yapılan çalışmalarda elde edilen oranlar ile uyumlu gözükmektedir. Cebeci
ve ark yaptığı araştırmada da gebelerin %12’sinde Beck Depresyon Ölçeğine göre yüksek
depresyon semptomu saptanmıştır (17).
Araştırmamızda katılımcıların depresyon düzeyi ile kaygı düzeyi ortalamaları pozitif
ilişkilidir. Diğer araştırmalarda da depresif duygu durumu olanların kaygı düzeyinin de arttığı
saptanmıştır.(96). Gebelerde kaygının artması depresif semptomlara yol açabileceği gibi
depresyonun olması gebenin endişesinin, anksiyetesinin artmasına neden olarak iki durum
birbirini etkileyebilir.
64

Araştırmamızda kalabalık aile ortamında yaşayan gebelerin daha çok depresyona
girdiği görülmüştür. Ortalama geliri az olan gebelerde daha çok depresyon saptanmıştır.
Sosyo ekonomik şartların daha düşük olması gebelerin bu dönemde ve gebelik sonrası
dönemde depresyon için risk faktörlerindendir (96). Araştırmamızda gebenin yaşı, evlilik
süresi, çocuk sayısı, gebelik haftası, doktor takip sayısı, ev ziyareti sayısı ile Beck Depresyon
Ölçeği arasındaki ilişki anlamlı değildir. Çalışmamızda gebenin eşinin eğitim durumunun
artması lineer regresyon analizlerine göre gebede depresyon durumunu azaltmaktadır.
Gebenin eğitim durumuyla depresyon arasında ise anlamlı fark saptanmamıştır. Eğitim
durumu yüksek olan eşler, daha bilinçli olup, gebe kadınlara daha fazla destek olmasına bağlı
depresyon azalmış olabilir.
Araştırmamıza göre istenen bir gebelik olması gebelerde depresyonu azaltmıştır.
Ayrıca katılımcının, eşinin ve yakınlarının gebe olduğunu öğrenince sevinme durumu ile
depresyon arasındaki ilişki istatistiksel olarak anlamlıdır. Diğer araştırmalardaki sonuçlar da
bizim araştırmamızla paraleldir. (93). Gebeliğin istenmeyen, planlanmayan gebelik olması,
eşin, yakınlarının, sosyal desteğin azlığı gebelik ve sonrası depresyon gelişmesine neden
olabilir (96).
Araştırmamızda katılımcıların son bir ay içinde sigara kullanma, halen düzenli sigara
içme, yaşamı boyunca alkol kullanma durumu ile depresyon arasındaki istatistiksel olarak
anlamlı bir ilişki saptandı. Bir çok psikiyatrik hastalıkta sigara içme prevalansı yüksektir (97).
Depresyon hikayesi olan hastalarda sigara bırakma başarısı daha düşük olduğu gibi, depresif
semptomlar da daha çok görülür ve depresyon hikayesi olmayan hastalarla kıyaslandığında
sigara bırakıldıktan sonra depresyon tekrarlama riski daha yüksektir (97). Fidan ve ark’nın
sigara bıraktırma polikliniğine başvuran hastalarda yaptıkları bir çalışmada sigara içmeye
devam eden grupta, bırakmışlara göre hem anksiyete hem de depresyon skorları anlamlı
olarak daha yüksek bulunmuştur (98).
Yaşam kalitesi kişinin yaşadığı kültür ve değer sistemleri çerçevesinde amaçları,
beklentileri, standartları ve ilgileri ile ilişkili olarak yaşamdaki pozisyonunu algılması
şeklinde tanımlanır. Kişinin fiziksel sağlığı, psikolojik durumu, inançları, sosyal ilişkileri ve
çevresiyle ilişkisinden karmaşık bir yolla etkilenen geniş bir kavramdır. Yaşam kalitesi
kültürel, sosyal ve çevresel kavramlarla iç içe subjektif bir değerlendirmedir.
Dünya sağlık örgütü yaşam kalitesi değerlendirme anketi (World Health Organization
Quality of Life Assessment - WHOQOL-BREF) bireyin yaşam kalitesini nasıl algıladığını
değerlendiren bir ankettir. Yaşam kalitesinin pozitif ve negatif yönlerini belirler (41).
65

WHOQOL-BREF, gerek sağlıkla ilgili, gerekse sosyoekonomik değişkenlerdeki farklılıklara
duyarlı bir gereç olarak kabul edilebilir. WHOQOL-BREF (TR) Türkler için Dünya Sağlık
Örgütü Yaşam kalitesi kısa formudur. 0-20 puan üzerinden hesaplanan fizik, psikolojik,
sosyal, çevre ve ulusal çevre alan puanları yükseldikçe yaşam kalitesi yükselmektedir.
Araştırmamızda yaşam kalitesi bedensel, ruhsal, sosyal, çevresel alan puan
ortalamaları sırasıyla 12,8, 14,5, 15,0, 14,5, 13,9 olup sağlıklı kadınlarınkine benzer
bulunmuştur. Manisa’da yapılan çalışmada da gebelerin yaşam kalitesi alt ölçekleri skorları
da bizim bulgularımızla benzerdir (62).
Araştırmamızda kaygı düzeyi ve depresyonun artması yaşam kalitesini etkilemektedir.
Jomeen ve ark (99) yaptığı çalışmada da depresyonun yaşam kalitesini düşürdüğü
bulunmuştur. Gebenin depressif veya kaygılı olması yaşam kalitesini fiziksel, ruhsal, sosyal
yönden etkileyecektir. Araştırmamızda yaşam kalitesi, gebenin eşinin eğitim durumunun iyi
olması, istenen gebelik olması, eşinin, yakınlarının sevinme ve destek olma durumu ile
artmaktadır. Manisa’da yapılan çalışmada da benzer sonuçlar bulunmuştur (62).
Araştırmamızda yaşam boyunca alkol kullanan gebelerin yaşam kalitelerinin bozulduğu
saptanmıştır. Alkol kullanımı fiziksel hastalıklara yol açabileceği gibi ruhsal hastalıklar ve
sosyal çevreyle de uyumu bozmaktadır. Gebelikte alkol kullanımı gebe ve fetus üzerinde bir
çok komplikasyonlara neden olabilmektedir. Bütün bunların sonucunda alkol kullanan
gebenin sağlıkla ilişkili yaşam kalitesinin daha kötü olduğu söylenebilir.
Çalışmamızda doktor takibine daha sık giden gebelerin yaşam kalitesinin daha iyi
olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca çalışmamızda daha önceki gebeliğinde sezeryan ile doğum
yapanların da yaşam kalitesinin daha iyi olduğu tespit edilmiştir. Bu sonuçlar bize
sosyoekonomik düzeyi iyi olan kadınların sağlık hizmetlerine daha kolay ulaştığını, yaşam
kalitesinin daha iyi olduğunu gösterir.Manisa ilinde yapılan araştırmada da bizim
araştırmamızla benzer sonuçlar elde edilmiştir (62).
Bu çalışma gebeliğinin son döneminde olan kadınların kaygı düzeyleri, sağlıkla ilişkili
yaşam kaliteleri ve bunlara etki eden faktörleri belirlemeye yardımcı olmuştur. Gebelik
dönemi kadının hayatında en özel dönemlerden biridir. Hamileliğin ilk dönemlerinden
başlayarak kişide biyolojik, psikolojik değişiklikler meydana gelmektedir. Gebelik dönemi
çeşitli biyolojik ve psikolojik rahatsızlıklara neden olabilir. Bu nedenle gebe kadın bu
dönemde daha hassastır, daha çok ilgi ve alaka beklemektedir ve gebenin fiziksel, psikolojik,
sosyal yönden yaşam kalitesini etkilemektedir. Eğitim durumu, istenen gebelik olması,
yakınlarının ve eşinin destek olması gebenin yaşam kalitesini arttırmaktadır.
66

Kadın yaşadığı gebelik süresince kaygı duymaktadır. Özellikle gebeliğin son
döneminde doğuma yaklaştıkça kadının kaygısı daha fazla artmaktadır. Kaygının fazla olması
kadının ruh sağlığını bozabilmektedir. Doğacak bebek üzerinde de gebelik dönemindeki
duygu durumun olumsuz etkileri olabilmektedir.
Gebeliğin istenen bir gebelik olması, eşin ve yakınlarının sevinmesi ve destek olması
yaşam kalitesi gibi kaygı düzeyi ve depresyona da etkisi vardır. Açık olan bu dönemdeki
kadınlarda ailenin, yakınlarının, eşin desteğinin gebenin depresyon riskini, kaygılarını
azalttığıdır. Desteğin olmadığı ailelerde daha fazla kaygı, daha fazla depresyon saptanmıştır.
Bu da gebenin sağlığı yanında bebeğin sağlığını da olumsuz etkileyebilir.
Aile hekimi bütüncül ve sürekli yaklaşım içinde gebelik dönemindeki ruhsal, fiziksel
değişiklikleri en kolay fark edebilecek ve yardımcı olabilecek hekimdir. Bu dönemde gebelik
takiplerinin düzenli yapılması, gebelikle ilgili risklerin değerlendirilmesi, bunlara yönelik
önlem ve taramalarda sağlığın korunması, oluşabilecek komplikasyonların önlenmesi aile
hekiminin görevlerindendir. Bunun yanı sıra aile hekiminin gebe kadının kaygılarını
gidermesi, destek olması, ailesi ve yakınlarıyla da görüşmesi, gebenin, ailesinin psikososyal
gereksinimlerini saptaması ve gebeliğin getirdiği bu yaşam değişikliğine ailenin uyumunu
sağlaması gebelerin ve doğacak bebeğin sağlığı için gereklidir. Gebeliğin istenmemiş,
planlanmamış olması gebe kadının kaygı ve depresyonunu arttırmakta, yaşam kalitesinin
bozulmasına neden olmaktadır. Aile hekimleri tarafından sağlanacak aile planlaması
hizmetleri ve gebelik öncesi bakım ve danışmanlıklar ile istenmeyen gebeliklerin önüne
geçilip ailenin gebeliğe hazırlanması sağlanabilir.
Gebelerin sağlığını etkileyen önemli faktörlerden biri de eğitim ve sosyoekonomik
düzeydir. Eğitim düzeyi arttıkça gebelerin düzenli takiplere gittiği, kontrollerini yaptırdıkları
görülmüştür. Sosyoekonomik düzey arttıkça istenmeyen, planlanmamış gebeliklerin sayısı da
azalmaktadır. Kadınların eğitim, sosyoekonomik durumunun iyileşmesi, gebelerin bu özel
dönemini daha sağlıklı ve rahat geçirmeleri ve doğacak bebeğin de sağlıklı olması,
komplikasyon riskinin az olması üzerine etkisi vardır.
67

SONUÇLAR
Edirne il merkezinde son trimester gebe kadınların kaygı düzeyleri, sağlıkla ilgili
yaşam kaliteleri, bunu etkileyen faktörlerin belirlenmesi amacıyla yürütülmüş olan
çalışmamızdan elde edilen sonuçlar şu şekildedir.
1. Araştırmamıza katılan kadınların yaş ortalamaları 26,9 idi. Katılımcıların %71.2’si
ev hanımı ve %26,2’si ilkokul mezunuydu. Eşlerinin ise %19,7’si ilkokul mezunuydu.
Katılımcıların %4,7’sinin sosyal güvencesi yoktu.
2. Katılımcıların evde sürekli yaşayan kişi sayısı ortalama 2,9’du. Ailelerinin aylık
gelirleri ortalama 1106,8’di.
3. Katılımcılardan %56,5’nin ilk gebeliğiydi. Gebelik sayısı ortalama 1,8 idi.
Gebelerin %65’nin daha önce hiç doğumu yoktu. Daha önce doğum yapmışların doğum
sayısı ortalama 1,4 olarak tespit edildi. Gebelerin çocuk sayısı ortalama 1,5’di. Katılımcıların
%66,2’sinin hiç çocuğu yoktu.
4. Gebelerin daha önceki doğum tercihlerine bakıldığında %68’inin normal doğum
öyküsü varken, sezeryanla doğum yapanların oranı %36,9 olarak tespit edildi.
5. Katılımcıların gebelik haftaları ortalama 31,6 (28-40) idi. Gebelerin %96,2’si tıbbi
yardım almadan gebe kamıştı. Tıbbi yardım alanların %76,9’u aşılama, %23,1’i ise tüp bebek
yöntemini kullanmıştı. Gebeliklerin %90,9’u istenen gebelikti.
6. Katılımcıların % 97,7’si gebeliklerinde, %96,5’i daha önceki gebeliklerinde önemli
bir rahatsızlık geçirmemişti. Herhangi bir kronik hastalığı olmayanların oranı da %97,1 idi.
68

7. Katılımcıların sigara kullanma durumuna bakıldığında gebelerin %51,2’si hiç sigara
kullanmamıştı. Son 1 ayda sigara kullanan gebelerin oranı %14,4 idi ve bunlardan 21’i (%6,2)
halen düzenli sigara kullanmaktaydı.
8. Katılımcıların %0,3’ü hiç gebelik takibi yaptırmamıştı. Katılımcıların gebelik
takiplerini en sık (%33) özel muayenehanelerde yaptırdıkları görüldü. Gebelerin %85,3’ünün
gebelik takiplerini sürekli aynı doktorda yaptırdığı tespit edildi. Gebelik takiplerine gitme
sayısı ortalama 7,2 idi.
9. Gebelerin %85’inin evine ebeler tarafından hiç ev ziyareti yapılmamıştı. Ebelerin ev
ziyareti sayısı ortalama 2,0’dı ve “Ebelerden ev ziyaretlerinde yeterince bilgi ve destek
alıyorum” yargısına gebelerin ortalama katılma puanı “katılmıyorum” alanına düşmekteydi.
10. Katılımcılardan %93,2’si gebe olduğunu öğrenince sevinmişti. Yakınları ve eşi bu
habere sevinen ise %95,3 kişiydi. Katılımcıların %96,5’i yakınlarının gebeliğinde destek
olduğunu belirtti. Katılımcılara gebelikleri sırasında en fazla destek olan kişi ise eşleriydi.
11. Katılımcıların gebeliğin eşle olan iletişimi arttırdığı yargısına katılma oranları
“katılıyorum”, gebeliğin cinsel ilişkiyi olumsuz etkilediği yargısına katılma oranları ise
“katılmıyorum” alanına denk gelmekteydi.
12. Gebenin ve eşinin eğitim durumu düşük olan ailelerin daha kalabalık olduğu
belirlendi. Gebenin ve eşinin eğitim durumu ile ailenin ortalama gelirini artmakta gebelik ve
çocuk sayıları azalmaktaydı.
13. Katılımcıların gebelik sayısı ile gebeliği isteme oranı azalmaktaydı.
14. Çalışan gebelerde sigara ve alkol kullanımının daha fazla olduğu tespit edildi.
Gebelerin sigara kullanma durumu ile alkol kullanma durumu koraleydi.
15. Gebelerin takiplere gitme sayısı gebenin ve eşin eğitim durumu, ailenin ortalama
geliri, sosyal güvencenin olması, gebelik sayısı, çocuk sayısı ve gebelik haftası ile artıyordu.
16. Gebeliği isteyen katılımcıların %98,4’ünün eşleri de gebeliği öğrenince sevinmişti.
Evlilik süresi, evde sürekli yaşayan kişi sayısı, çocuk sayısı arttıkça gebelik döneminde eşin
desteği azalmaktaydı.
17. Gebelerin kaygı düzeyi arttıkça depresyon skoru da artmaktaydı. Katılımcıların
durumluk kaygı düzeyi ve Beck Depresyon ölçeği skorlarının yüksek olması, yaşam kalitesini
düzeyini düşürmekteydi.
18. Durumluk kaygı düzeyi skoru; gebenin yaşının ileri olması, gebelik takibini sürekli
aynı doktorun yapması, yüksek yaşam kalitesi skorundan olumlu etkileniyordu.
69

19 .Beck depresyon ölçeği skoru; gebenin eşinin eğitim düzeyinin yüksek olması,
gebeliğin istenmesi ve sürekli aynı doktorun gebelik takibini yapması durumundan olumlu
etkileniyordu.
20. Yaşam kalitesi skoru; katılımcının gebelik sayısının fazla olması, daha önceki
gebelikte sezeryan öyküsü, sık gebelik takiplerine gitme, eşin gebeliği öğrenince sevinmesi ile
olumlu etkilenirken, durumluk kaygı düzeyi skorunun yüksek olmasından olumsuz
etkileniyordu.
70

ÖZET
Bebek sahibi olmak mutlu bir olaydır fakat kadınlar gebelik döneminde zor ve stresli
zaman geçirebilir. Birçok kadın gebelik süresince anksiyetesi yükselir. Gebe kadınların
kendilerinin ve bebeklerinin ruhsal sağlığını etkileyen faktörlerden uzak durması önemlidir.
Bu çalışmanın amacı Edirne’de yaşayan üçüncü trimester gebe kadınların kaygı, depresyon ve
yaşam kalitesinin düzeyleri ve bunları etkileyen faktörleri belirlemektedir.
Hamile kadınların sosyodemografik ve obstetrik özellikleri, hamilelik hakkındaki
tutum ve davranışları hakkında sorular ile durumluluk kaygı düzeyi ölçeği, birinci basamak
için Beck depresyon ölçeği ve WHOQOOL yaşam kalitesi ölçeğini içeren anket Nisan–
Haziran 2007 tarihleri arasında Edirne’de saptanan son trimester 340 gebe kadına
uygulanmıştır.
Gebe kadınların % 56,6’sının ilk gebeliğiydi ve %90,9’u istenilen gebelikti. Gebe
kadınların %97,7’sinde önemli bir sağlık problemi yoktu, sigara içme oranı %14,4 ortalama
doktor ziyaretleri %7,2 ve ortalama ebe ev ziyaretleri 2,0 idi.
Kaygı seviyesi genç yaşta artmaktaydı. Kalabalık aileler, sosyo ekonomik durumun
düşük olması, istenmeyen gebelikler, sigara ve alkol tüketimi depresyon seviyesini arttırmakta
ve yaşam kalitesini kötüleştirmekteydi.
Sonuç olarak, gebe kadınların sosyo ekonomik ve eğitim durumlarının iyileşmesi,
gebelik takiplerinde ruhsal durum ve etkileyen faktörlerin izlenmesi sağlıklı bir gebelik
dönemi geçirilmesi ve yaşam kalitesinin yükseltilmesini sağlayacaktır.
Anahtar kelimeler: Gebelik, durumluluk kaygı düzeyi envanteri, WHOQOOL yaşam
kalitesi ölçeği, birinci basamak için Beck depresyon ölçeği, Edirne.
71

SOCIODEMOGRAPHIC CHARACTERISTICS, HEALTH QUALITIES
AND ANXIETY LEVELS OF THIRD TRIMESTER PREGNANT
WOMEN LIVING IN EDİRNE
SUMMARY
Having a baby is a happy event but mother may have a hard and stressfull time in
pregnancy. Most of the women feel some anxiety during pregnancy. It is important pregnant
women should stay away from factors that have an effect on their mental health for
themselves and their babies. The aim of this study was to determine the anxiety, depression
and quality of life levels and effecting factors in third trimester pregnant women living in
Edirne, Turkey.
A questionnaire including items about sociodemographic and obstetric characteristics,
attitudes and behaviours about the pregnancy, state anxiety invantory, Beck depression scale
for primary care and WHOQOOL quality of life scale has applied to 340 last trimaster
pregnant women determined in Edirne, Turkey in between April-June 2007.
It was the first pregnancy for 56.6% and wanted in 90.9% of them. There was not an
important health problem in 97.7%, smoking rate was 14.4%. Average physician visits was
7.2 and average midwife home visit was 2.0 times per women.
Anxiety level was increased by younger age. Crowded families, low socioeconomic
status, unwanted pregnancies, cigaret and alcohol consumption were increase the depression
level and worsen the quality of life level.
72

In cunclution, enhancing the socioeconomic and educational status, surveying mental
state and effecting factors in pregnancy follow-ups would provide a healthy pregnancy period
and high quality of life for pregnant women.
Key words: Pregnancy, State Anxiety Invantory, WHOQOOL quality of life scale,
Beck depression scale for primary care, Edirne, Turkey.
73

KAYNAKLAR
1. Genez D. Hamile Kadınların Kaygı Düzeyleri (tez). Samsun: Ondokuz Mayıs
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; 2002.
2. Cunningham FG, Gant NF, Leveno KJ, Gilstrap LC, Hauth JC, Wenstrom KD
(Çeviri editörü: AC Akman). Gebelik; Genel Bakış. Williams Doğum Bilgisi Cilt 1.
21. baskı. İstanbul: Nobel Tıp Kitapevleri; 2005. s. 15-30.
3. Özgünen T. Üreme Fizyolojisi. Çiçek MN, Akyürek C, Çelik Ç, Haberal A
(Editörler) Kadın Hastalıkları ve Doğum Bilgisi’nde. Ankara: Güneş Kitapevi; 2004.
s. 99-107.
4. Varol FG, Sayın NC. Fertilizasyon ve Yarıklanma. Beksas MS, Demir N, Koç A,
Yüksel A. (Koordinatörler). Obstetrik; Maternal ve Fetal Tıp ve Perinatoloji’de.
Ankara: Medikal Network, 2001. s.42-51.
5. Fenkci İV. Maternal Fizyoloji. Çiçek MN, Akyürek C, Çelik Ç, Haberal A
(Editörler) Kadın Hastalıkları ve Doğum Bilgisi’nde. Ankara: Güneş Kitapevi; 2004.
s. 161-76.
6. Cunningham FG, Gant NF, Leveno KJ, Gilstrap LC, Hauth JC, Wenstrom KD
(Çeviri editörü: AC Akman). Annenin Gebeliğe Adaptasyonu. Williams Doğum
Bilgisi Cilt 1. 21. baskı. İstanbul: Nobel Tıp Kitapevleri; 2005. s. 167-200.
7. Özcebe H, Aslan D. Halk Sağlığı Bakış Açısı ile Doğum Öncesi Bakım. Beksas MS,
Demir N, Koç A, Yüksel A. (Koordinatörler). Obstetrik; Maternal ve Fetal Tıp ve
Perinatoloji’de. Ankara: Medikal Network. 2001. s.580-8.
8. Kısa C, Yıldırım SG. Gebelik; postpartum dönem ve ruhsal bozukluklar. 3P Dergisi
2004; ek 4:30-7.
74

9. Read J. ABC of sexual health-sexual problems associated whith infertility pregnancy
and agening. BMJ 1999; 318: 587-9.
10. Efe H. Gebeliğin Kadın Cinselliği Üzerine Etkileri (tez). İstanbul: Haseki Eğitim ve
Araştırma Hastanesi Kadın Hastalıkları Doğum Kliniği; 2006.
11. Sarah LB, Barbara LP, Jill MC, Psikiyatri ve Reprodüktif Süreç. Benjamin JS,
Sadock MD, Virginia A (Editörler) (Çeviri editörleri: Aydın H, Bozkurt A). Kaplan
& Sadock Comprehensive Textbook of Psychiatry’de Cilt 3. 8. baskı. Ankara:
Güneş Kitapevi; 2007. s.2305-14.
12. Sadıkoğlu G. Aile Hekimliğinde Kadınların Ruh Sağlığı. Bilgel N (Editör). Aile
Hekimliği’nde. Bursa: Medikal Tıp Kitapevi; 2006. s. 571-581.
13. Yeşiltepe OÜ. Yüksek riskli gebelerde hemşirelik bakımı. Perinatoloji Dergisi
2004; 12(1): 11-5.
14. Pehlivan K. Kadın Psikiyatrik Hastalarının Cinsel Yaşam, Evlilik, Aile Planlaması
ve Kontrasepsiyon, Gebelik ve Çocuk Sahibi Olması, AIDS, Cinsel Yolla Bulaşan
Hastalıklar Açısından Riskli Davranışlarının Genel Popülasyonla Karşılaştırılmalı
Çalışması (tez). İstanbul: Bakırköy Ruh Sağlığı ve Sinir Hastalıkları Eğitim
Araştırma Hastanesi; 2004.
15. Akdeniz F, Gönül AS. Kadınlarda üreme olayları ile depresyon ilişkisi. Klinik
Psikiyatri Dergisi 2004; Ek 2:70-4.
16. Burt V, Hendrick VC (Eds.). Clinical Manual of Womens Menthal Health. London:
Amerikan Psychiatric Publishing; 2005: p.145-77.
17. Altınay SA, Aydemir Ç, Gökal E. Puerperal dönemde depresyon semptom
prevalansı: Obstetrik risk faktörleri, kaygı düzeyi ve sosyal destekle ilişkisi. Kriz
Dergisi 2002;10(1):11-8.
18. Kara B, Çakmaklı B, Nacak E, Türeci F. Doğum sonrası depresyon. STED 2001;
10(9): 333-4.
19. Llewellyn AM, Stowe ZN, Nemeroff CB. Depression during pregnancy and the
puerperium. J Clin Psychiatry 1997; 58(suppl 15): 26-32.
20. Gülpek D, Pırıldar ŞA, Bayraktar E. Gebelik ve doğum sonrası dönemde panik
bozukluğu ve tedavisi. Klinik Psikofarmokoloji Bülteni 2005; 15(2):84-92.
21. Gülseren L. Kadın üreme hormonları ve depresyon. 3P dergisi 2005;13 (ek 1):25-7.
75

22. Beşer N, Öz F. Kemoterapi alan lenfomalı hastaların anksiyete- depresyon düzeyleri
ve yaşam kalitesi. CÜ Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi 2003;7(1):47-58.
23. Nonacs R, Cohen LS. Postpartum mood disorders: diagnosis and treatment
guidelines. J Clin Psychiatry 1998; 59 suppl 2:34-40.
24. Agerter DC, Rasmussen NH, Sutor B. Depression. In: Rakel RE (Editör).
Textbook of Family Medicine. 7th Ed. Philedelphia: Sounders Elseiver; 2007: p. 1387-
1410
24. Yonkers KA, Kidner CL. Sex differences in anxiety disorders. In: Lewis HF,
Williams TS, Panetta JA. Herrora JM (Eds.). Psychiatric illness in women.
Emerging treatments and research. London: American Psychiatric Publishing; 2002.
p:5-30
25. Karamustafalıoğlu N, Tomruk N. Postpartum hüzün ve depresyonlar. Duygudurum
Dizisi 2000; 2:64-71.
26. Nonacs R, Cohen LS. Depression during pregnancy: Diagnosis and teatment
options. J Clin Psychiatry 2002; 63 suppl 17: 24-30.
27. Larsson C, Sydsjö G, Josefsson A. Health sociodemographic data, and pregnancy
outcome in women with antepartum depressive symptoms. Obstetrics&Gynecology
2004; 104:459-66
28. Ailenin doğuşu: Aile odaklı gebelik bakımı (Çeviren: B. Ulusel). McDaniel SH,
Campbell TL, Hepworth J, Lorenz A (Editörler) (Çeviri editörü: H. Yaman). Aile
yönelimli birincil bakım’da. 2. basım. İstanbul:Yüce Yayım; 2005: s. 142-61.
29. Tatar N. Prenatal bakım önemi ve bu alandaki son gelişmeler. Ege Üniversitesi
Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 1990; 6(2):41-8.
30. Culpepper L, Jack B. Psychosocial issues in pregnancy. Primer Care 1993; 20(3):
599-619.
31. Okanlı A, Tortumluoğlu G, Kırpınar İ. Gebe kadınların ailelerinden aldıkları sosyal
destek ile problem çözme becerileri arasındaki ilişki. Anadolu Psikiyatri Dergisi
2003; 4(2): 98-105.
32. Reeb KG, Graham AV, Zynonski SJ, Kitson GG. Predicting low birthweight and
complicated labor in urban black women: a biopshychosocial perspective. Soc Sci
Med 1987; 25(1): 321-27.
76

33. Abell TD, Baker LC, Clover RD, Ramsey J. The effects of family functioning on
infant birthweight. J Fam Pract 1991; 32: 37-44.
34. Sevil Ü, Kavlak O. Couvade sendromu. Sağlık Bilimleri Dergisi 2005; 14(2):91-96.
35. Kocatepe H. Gebeliğin baba adayı üzerindeki etkileri [serial online] 2007.
www.gebelik.org/dosyalar/cinsellik/.html
36. Beşiroğlu L, Ağargün MY. Obsesif kompulsif bozuklukta sağlık yardımı arama
davranışı ile ilişkili etmenler: Hastalıkla ilişkili ve genel etmenlerin rolü. Türk
Psikiyatri Dergisi 2006; 17(3): 213-22.
37. Ölüç F. Edirne Kentsel Kesimde Yaşlılarda Sağlıkla İlintili Yaşam Kalitesi (tez).
Edirne: Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi; 2007.
38. Güler D. Mastalji, Yaşam Kalitesi ve Depresyon (tez). İstanbul: Şişli Etfal Eğitim
ve Araştırma Hastanesi; 2006.
39. Mahler DA, Mackowick JI. Evalotion of the short form 36-item questionnaire to
measure healt related quality of life in patiens with COPD. Chest 1995; 107(6):
1585-89.
40. Wolters SJ, Munra JR, Brazier JE. Using the SF-36 whith older adults: a crosssectional
community-based survey. Age Ageing 2001; 30:337-43.
41. Eser E, Fidaner H, Fidaner C, Eser SY, Elbi H, Göker E. WHOQOL-100 ve
WHOQOL-BREEF’in psikometrik özellikleri. 3P Dergisi 1999; 2: 23-40.
42. Bertan M, Güler Ç. Halk sağlığı temel bilgiler. Akın A, Özvarış ŞB (editörler). Ana
sağlığı ve aile planlaması’nda. 2. baskı. Ankara: Güneş Kitabevi; 1997. s.117-55.
43. Sönmez Y. Doğum öncesi bakım hizmetleri. STED 2007; 16 (1):9-12
44. Çelik Y. Doğum öncesi bakım kullanımını etkileyen faktörler. Sağlık ve Toplum
Dergisi 1999; 9(1): 25-33.
45. World Health Day, Safe Matherhood, Maternal Mortality [serial online].
http://www.who.int/whday/en/whday1998.html
46. Taşkın L, Koç G. Birinci basamak sağlık kuruluşlarında verilen perinatoloji
hizmetlerinde ebe ve hemşireler. Hemşirelik Yüksekokul Dergisi 2006; 13(2): 48-
56.
77

47. Maternal health and safe motherhood programme report of a technical working
group. Care of mother and baby at the health centre. Geneva, 5-9 Jully, 1993 [serial
online]. www.WHO/FHE/MSM/94.2-Revision 2
48. Antenatal Care [serial online].
http://www.who.int/reproductivehealth/publications/MSM_96_8/MSM_96_8.Chapter
1.en.html
49. Anahit C Prenatal risk faktörlerinin tanılanmasında ölçme aracı geliştirme.
Perinatoloji Dergisi 1996; 4(3): 188-92.
50. Prenatal Care [serial online].
http://www.unicef.org/specialsession/about/goals/2-7.html
51. Türkiye Nüfus Sağlık Araştırması (TNSA 2003) [serial online].
http://www.hips.hacettepe.edu.tr/tnsa2003/data/turkce/bolum2.pdf
52. Sözeri C, Ceva R, Şahin S. Gebelerin gebelik süreci ile ilgili bilgi ve davranışları.
Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi 2006; 1(2): 93-100.
53. Akdolun NB. Postpartum dönemde annelerin bakım gereksinimleri ve ebe ve
hemşirelerin rolü. CÜ Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2002; 6(2): 42-9.
54. Women-friendly health services [serial online].
www.unicef.org/health/files/womenfriendlyhealthservices.pdf
55. Rai NK, Dali SM. Making pregnancy safer in South-East Asia. Regional Health
Forum 2002; 6(1): 19-28.
56. Sadıkoğlu G, Aslan D, Bilgel N. Aile hekimliğinde Ana Sağlığına Genel Yaklaşım.
Nazan Bilgel (Editör). Aile Hekimliği’nde. Bursa: Medikal Tıp Kitapevi; 2006.
s.273-301.
57. Anahit C. Perinatal hemşirelik yaklaşımı ve ekip çalışmasının önemi. Perinatoloji
Dergisi 1996; 4(3): 181-4.
58. Kılıç S, Uçar M, Temir P, Erten Ü, Şahin E, Karaca B. Hamile kadınlarda doğum
öncesi bakım alma sıklığı ve bunu etkileyen faktörler. TSK Koruyucu Hekimlik
Bülteni 2007; 6(2): 91-7.
59. Fields SA. Family centered maternity care. In: Saultz JW(Editör). Textbook of
family medicine. Oregon: McGraw-Hill, 2000: p. 455-73.
60. Dave EW, Pridjian G. Obstetry. In: Rakel RE (Editör). Textbook of family
medicine. 7th. Ed. Philedelphia: Sounders Elseiver, 2007: p. 497-503.
78

61. Aktürk Z, Dağdeviren N, Türe M, Tuğlu C. Birinci Basamak İçin Beck Depresyon
Tarama Ölçeği’nin Türkçe çeviriminin geçerlik ve güvenilirliği. Türk Aile
Hekimliği Dergisi 2005; 9(3): 117-22.
62. Altınparmak S. Gebelerde sosyodemografik özellikler, öz bakım gücü ve yaşam
kalitesi ile ilişkisi. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni 2006; 5(6): 416-23.
63. Dülgerler Ş, Engin E, Ertem G. Gebelerin ruhsal belirti dağılımlarının incelenmesi.
Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2005; 21(1):115-26.
64. Türkiye Nüfus Sağlık Araştırması TNSA 2003 [serial online].
http://www.hips.hacettepe.edu.tr/tnsa2003/data/005özetbulgular.pdf.
65. Balcı E, Gün İ, Özçelik B, Öztürk A. Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın
Doğum polikliniğine başvuran gebelerin sevk ve sağlık ocaklarını kullanma durumu.
Sağlık Bilimleri Dergisi 2005; 14(2): 91-6.
66. Eker E. Edirne İli Kentsel Alanında Yaşayan Erişkinlerde Beslenme Durum
Değerlendirilmesi (tez). Edirne: Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi; 2006.
67. Özgür EM. Türkiye'de toplam doğurganlık hızının mekansal dağılışı. Coğrafi
Bilimler Dergisi 2004; 2(2): 1-12.
68. Aydemir İ. Edirne İl Merkezindeki 40-59 Yaş Arası Kadınların Sağlıkla İlişkili
Yaşam Kalitelerinin Değerlendirilmesi (tez). Edirne: Trakya Üniveristesi Tıp
Fakültesi; 2007.
69. Öztürk H, Okçay H. İstenmeyen gebelikler ve istemli düşükler [serial online].2003
www.sabem.saglik.gov.tr/Akademik_Metinler/goto.aspx?id=2788
70. Üstün C, Malatyalıoğlu E. Gebelikte sigara kullanımının fetüs ve plasenta üzerine
etkileri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 1990; 7: 43-8.
71. Alp H, Selimoğlu MA, Yaman S, Energin M, Altınkaynak S, Orbak Z. Gebelikte
sigara kullanımının fetüsa etkileri. İstanbul Çocuk Kliniği Dergisi 1995; 30: 80-3.
72. Uncu YA. Gebelikte Asemptomatik Bakteriüri Sıklığı ve Gebelik Komplikasyonları
ile İlişkisi (tez). Bursa: Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi; 1999.
73. Marakoğlu K, Sezer RE. Sivas’ta gebelikte sigara kullanımı. CÜ Tıp Fakültesi
dergisi 2003; 25: 157-64.
74. Yalçın MB. Edirne İlinde Hipertansiyon Prevalansı ve Eşlik Eden Etyopatolojik
Risk Faktörleri (tez). Edirne: Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi; 2002.
79

75. Mackay J, Eriksen M. The Tobacoo Atlas. In: World Health Organization. Part one,
3. Male Smoking. 2002: 24-5.
76. Mackay j, Eriksen M. The Tobacoo.Atlas. In: World Health Organization. Part one,
4. Female Smoking. 2002: 26-7.
77. Bilgel N. Türkiye’de sigara içme yaygınlığı. Özyardımcı N (editör) Sigara ve
sağlık’ta. Bursa: Adeka İlaç AŞ; 2002. s. 59-73.
78. Sezer RE. Dünyada ve Türkiye’de sigara tüketiminin eğilimleri. Hipokrat dergisi
2002; 11: 56-63.
79. Oncken CA, Kranzler HR. Pharmomocotherapies to enhance smoking cessation
during pregnancy. Drug and Alcohol Review 2003; 22: 191-202.
80. Kırımi E, Pençe S. Gebelikte sigara kullanımının fetus ve plasentanın gelişimine
etkisi. Van Tıp Dergisi 1999; 6(1): 28-30.
81. T.C. Sağlık Bakanlığı. Herkese sağlık, Türkiye'nin hedef ve stratejileri (Hedef 21).
Çalışma grubu raporları. [serial online] Ankara:2000.
http://www.sabem.saglik.gov.tr/kaynaklar/1477_herkese_saglik_hedef21.pdf
82. Hayran O, Coşkun A, Özdemir E, Ay P, Hıdıroğlu S, Nalbant H ve ark. Türkiye
üreme sağlığı programı sağlık arama davranışı araştırması. Ankara: T.C. Sağlık
Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü ve Avrupa
Komisyonu Türkiye Delegasyonu; 2007.
83. Eres F. Türkiye’de kadının statüsü ve yansımaları. Gazi Üniversitesi Endüstriyel
Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi 2006; 19: 40-52.
84. T.C. Sağlık Bakanlığı. Türkiye üreme sağlığı acil obstetrik bakım, yönetici
kolaylaştırıcı uyum eğitimi katılımcı rehberi. Ankara: Buluş Tasarım ve Matbaacılık
Hizmetleri; 2007.
85. Beşer E, Ergin F, Sönmez A. Aydın il merkezinde doğum öncesi bakım hizmetleri.
TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni 2007; 6(2): 137-41.
86. Prenatal Care [serial online].
http://www.unicef.org/publications/files/SOWC_2005_(English).pdf
87. Çetinkaya F, Naçar M, Aslan A, Öztürk Y. Kayseri’de ebelerin gebe ve bebek
izlemlerinin etkinliği. Türk Aile Hekimliği Dergisi 2004; 8(1): 14-9.
80

88. Sağdıç A. Emirler Sağlık Ocağı ebe çalışmalarının değerlendirilmesi. STED 2005;
14(3): 62-4.
89. Turan JM, Nalbant H, Ortaylı N, Bulut A. Gebelik ve doğum hizmetlerinin niteliğini
değerlendirme. CÜ Tıp Fakültesi Dergisi 2003; 25(4): 95-100.
90. Sydow K. Sexuality during pregnancy and after childbirth: a meta content analysis
of 59 studies. Journal of Psychosomatic Research 1999; 47: 27-49.
91. Ocaktan ME, Keklik A, Çöl M. Abidinpaşa Sağlık Grup Başkanlığı’na bağlı sağlık
ocaklarında çalışan sağlık personelinde Spielberger durumluk ve sürekli kaygı
düzeyi. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası 2002; 56(1): 21-8
92. Costa D, Larouche J, Drista M, Brender W. Variations in stres levels over the
course of pregnancy. Journal of Psychosomatic Research 1999; 47(6): 609-21.
93. Field T, Reif M, Diego M. Risk factors and stres variables that differentiate
depressed from nondepressed pregnant women. İnfant Behavior Development 2006;
29: 169-174
94. Stevenson W, Maton KI, Douglas MT. Social support, relationship quality, and
well-being among pregnant adolescents. Journal of Adolescence 1999; 22: 109-121
95. Aydemir Ç, Temiz HV, Gökay E. Majör depresyon ve özkıyımda kognitif ve
emosyonel faktörler. Türk Psikiyatri Dergisi 2002; 13(1): 33-9.
96. Dominic TS, Tony KH. Postnatal depression. Best Practice Research 2007; 21(2):
183-191
97. Tunç Z. Edirne’de Öğretmenlerin Sigara İçme İle Bırakma Davranışlarına Eki Eden
Faktörler (tez). Edirne: Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi; 2007.
98. Fidan F, Pala E, Ünlü M, Sezer M, Kara Z. Sigara bırakmayı etkileyen faktörler ve
uygulanan tedavilerin başarı oranları. Kocatepe Tıp Dergisi 2005; 6(3): 17-22.
99. Jomeen J. The importance of assessing psychological status during pregnancy.
Clinical Effectiveness in Nursing 2004; 8: 143-155.
81

EKLER
82

EK 1. ETİK KURUL ONAYI
83

Ek 2. ANKET FORMU
EDİRNE ŞEHİR MERKEZİNDE’Kİ SON TRİMESTER GEBELERİN
SOSYODEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ, YAŞAM KALİTELERİ, KAYGI
DÜZEYLERİ
Tıpta Uzmanlık Tezi
Açıklama:
Sayın Katılımcı;
Dr. Suna Kılıçarslan
TÜTF Aile Hekimliği AD
Danışman: Yrd Doç Dr Erkan Melih ŞAHİN
Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı olarak Edirne’deki
gebelerin sosyodemografik özellikleri, kaygı düzeyi, yaşam kalitesinin belirlenmesi amacıyla
bilimsel bir araştırma yürütülmektedir. Çalışma için Edirne Valiliği’nin idari ve Trakya
Üniversitesi Yerel Etik Kurulunun etik izinleri alınmıştır.
Ekteki anket bu araştırma için hazırlanmıştır. Sizden aşağıdaki anketi doldurarak bu
çalışmaya katılmanızı istiyoruz. Bu araştırma nedeniyle elde edilecek bilgiler sadece bilimsel
amaçlarla kullanılacak olup hiçbir şekilde kimlik bilgilerinizle eşleştirilmeyecek ve tamamen
gizli tutulacaktır. Çalışmaya katılmak zorunlu olmayıp katılıp katılmamaktan dolayı herhangi
bir ödül ya da ceza ile karşılaşmayacaksınız.
Lütfen ilgili direktiflere uygun olarak ekteki anketimizi doldurarak çalışmamıza
katılınız. Katılımınız için teşekkür ederiz.

A. Demografik Veriler:
1. Yaşınız: ….………………....
2. Mesleğiniz: ……………………..
3. En son bitirdiğiniz okul:
Okur Yazar değil Okur Yazar İlkokul Ortaokul
Lise Yüksek okul Fakülte
Yüksek lisans Doktora
(Kaçıncı sınıfa kadar okudunuz?)…………………
4. Sosyal güvenceniz nedir?
Yok
Emekli Sandığı Bağ- Kur SSK Yeşil kart
Diğer:……………………………………………………………………..
5. Medeni Haliniz: Evli Bekar Dul Boşanmış
6. Kaç yıllık evlisiniz? ………………………
7. Eşinizin en son bitirdiği okul:
Okur Yazar değil Okur Yazar İlkokul Ortaokul
Lise Yüksek okul Fakülte
Yüksek lisans Doktora
(Kaçıncı sınıfa kadar okudu?)………………………
8. Eşinizin mesleği: …………………………………………………………………
9. Evde sürekli birlikte yaşayan kişi sayısı …………………….
10. Ailenin ortalama aylık geliri …………………….YTL

B. Obstetrik Hikaye:
11. Gebelik sayısı: …..………
12. Doğum sayısı: …………..
13. Düşük varsa sayısı: .………….
14. Kürtaj varsa sayısı: ..…………
15. Ölü doğum varsa sayısı: ..…………
16. Çocuk sayısı …………………… Çocuğum yok
17. Çocuklarınız kaç yaşındalar? ………………………………………...
18.Doğum şekilleri nasıldı?
Normal Doğum …………adet, Sezaryen ……………..adet
19. Kaç haftalık hamilesiniz? ……………………………………………
20. İsteyerek mi hamile kaldınız? Evet Hayır
21. Gebeliğiniz doğal yolla mı yoksa tıbbi yardım ile mi oldu?
Doğal yolla Tıbbi yardım
22. Tıbbi yardım ile ise hangi yöntemle oldu?
Aşılama Tüp bebek Diğer……………………..
23.Gebeliğiniz ile ilgili herhangi bir ilaç kullanıyor musunuz?
Kan hapı Vitamin hapı Folik asit
Diğer…………………………………………………………………….
24. Gebeliğinizde geçirdiğiniz önemli bir rahatsızlık var mı? Belirtiniz:
Yok
………………………………...……………………………………………………….
………………………………...……………………………………………………….
25.Daha önceki gebeliklerinizde sorun yaşadınız mı? Belirtiniz:
Yok
………………………………...……………………………………………………….
………………………………...……………………………………………………….
26. Kronik bir hastalığınız var mı? Belirtiniz:
Yok
………………………………...……………………………………………………….
………………………………...……………………………………………………….
………………………………...……………………………………………………….

27. Gebeliğiniz sırasında ne gibi şikayetleriniz oldu veya olmakta?
Şikayet Olmadı Oldu-geçti Şimdi var
Bulantı-kusma
Bacaklarda kramp tarzında ağrı
Baş ağrısı
Mide yanması
Kabızlık
Hemoroid
Bel ağrısı
Ayaklarda şişlik
………………………………………..
………………………………………..
………………………………………..

C. Alışkanlıklar:
28. Yaşamınız boyunca hiç sigara kullandınız mı?
Evet Hayır
29. Son 1 ay içinde hiç sigara kullandınız mı?
Evet Hayır
30. Halen düzenli olarak sigara kullanır mısınız?
Evet Hayır
31. Son 1 ay içinde günde ortalama kaç adet sigara kullandınız?
…………………………… .adet
32. Yaşamınız boyunca hiç alkol kullandınız mı?
Kullanmadım
Evet Hayır
33. Son 1 ay içinde hiç alkol kullandınız mı?
Evet Hayır
34. Eğer alkol kullanıyorsanız; bir seferde içtiğiniz ortalama içki miktarını belirtiniz.
............................bardak rakı
............................şişe bira
............................kadeh şarap
Diğer varsa belirtiniz.................................................................
Haftada kaç gün? ………………………………………………

D. Sağlık Hizmeti Kullanımı:
35. Gebelik takiplerinizi nerede yaptırıyorsunuz?
Takip yaptırmıyorum
Sağlık ocağı Devlet Hastanesi
Tıp Fakültesi Özel muayenehane
36. Takibinizi sürekli aynı doktor mu yapıyor?
Evet Hayır
37. Doktor takibine toplam kaç kez gittiniz? ……………………………………..
38 .Eve kaç kez ebe geldi? ………………………Gelmedi
Aşağıdaki yargılar hakkında düşüncelerinize uygun olan seçeneği işaretleyiniz.
39. İhtiyaç hissettiğimde sağlık hizmetine sorunsuz ulaşabiliyorum.
Kesinlikle
katılmıyorum
Katılmıyorum Kararsızım Katılıyorum Kesinlikle
katılıyorum
40. Görüşmeye gittiğimde doktor bana yeteri kadar zaman ayırıyor.
Kesinlikle
katılmıyorum
Katılmıyorum Kararsızım Katılıyorum Kesinlikle
katılıyorum
41. Doktorum, benim her türlü sağlık sorunumla ilgilenir.
Kesinlikle
katılmıyorum
Katılmıyorum Kararsızım Katılıyorum Kesinlikle
katılıyorum
42. Takiplerime gittiğim zaman şikayetlerimi, endişelerimi rahatça dile getirebiliyorum.
Kesinlikle
katılmıyorum
Katılmıyorum Kararsızım Katılıyorum Kesinlikle
katılıyorum
43. Gerekli durumlarda doktorumun eve gelerek takiplerimi yapmasını isterim
Kesinlikle
katılmıyorum
Katılmıyorum Kararsızım Katılıyorum Kesinlikle
katılıyorum
44. Aile hekimimin gebelik takipleri ve önerileri yararlı oluyor.
Kesinlikle
katılmıyorum
Katılmıyorum Kararsızım Katılıyorum Kesinlikle
katılıyorum

45. Ebelerden ev ziyaretlerinde yeterince bilgi ve destek alıyorum.
Kesinlikle
katılmıyorum
Katılmıyorum Kararsızım Katılıyorum Kesinlikle
katılıyorum
46.Gebeliğinizde hangi aşıları yaptırdınız?
Tetanoz Hepatit Diğer…………………………………….
47.Gebeliğiniz boyunca hangi tetkikler yapıldı?( Yapılanları işaretleyiniz)
Kan şekeri takibi İdrar tahlili Kilo takibi
Kan basıncı takibi Ultrason
İkili tarama Üçlü tarama
Diğer…………………………………………………………………….

E. Sosyal Destek:
48.Gebe olduğunuzu öğrenince sevindiniz mi?
Evet Hayır
49. Yakınlarınız gebe olduğunuzu duyunca sevindi mi?
Evet Hayır
50. Eşiniz gebe olduğunuza sevindi mi?
Evet Hayır
51. Gebeliğinizde yakınlarınız size destek oluyor mu?
Evet Hayır
52. Gebelik sırasında size en fazla destek olan kimlerdir?
Önem sırasına göre ilk üçünü yazınız: (Eşim, Kendi ailem [annem, babam,
kardeşlerim], Eşimin ailesi, Arkadaşlarım)
1 ………………………………………………..
2 ………………………………………………..
3 ………………………………………………..
53. Aşağıdaki akrabalarınızın (uygun olanlar), gebeliğinizde size destek olma oranlarını
belirtiniz:?
(1 çok az, 2 biraz, 3 orta, 4 oldukça, 5 çok)
Akraba Destek
Eşi
Annesi
Babası
Kız kardeşi
Erkek kardeşi
Kayın valide
Kayın peder
Görümce
Kayın birader
Elti
Çocuğu

Aşağıdaki yargılar hakkında düşüncelerinize uygun olan seçeneği işaretleyiniz.
Kesinlikle
katılmıyorum
Kesinlikle
katılmıyorum
Kesinlikle
katılmıyorum
Kesinlikle
katılmıyorum
Kesinlikle
katılmıyorum
54. Gebeliğim eşimle olan iletişimimi arttırdı.
Katılmıyorum Kararsızım Katılıyorum Kesinlikle
katılıyorum
55. Gebeliğim eşimle cinsel ilişkilerimizi olumsuz etkiledi.
Katılmıyorum Kararsızım Katılıyorum Kesinlikle
katılıyorum
56. Eşim doğacak bebeğimizle ilgili sevincimi, heyecanımı paylaşıyor.
Katılmıyorum Kararsızım Katılıyorum Kesinlikle
katılıyorum
57.Kendimi anne olmaya hazır hissediyorum.
Katılmıyorum Kararsızım Katılıyorum Kesinlikle
katılıyorum
58.Eşimle doğacak bebeğimizle ilgili planlar yapıyoruz.
Katılmıyorum Kararsızım Katılıyorum Kesinlikle
katılıyorum
59. Gebelik ve çocuk bakımı ile ilgili hangi kaynaklara başvuruyorsunuz?
Televizyon İnternet Kitap
Gazete Dergi Sağlık personeli
Diğer …………………………………………………………

Aşağıda sizin kendinize ait duygunuzu tanımada kullandığınız birtakım ifadeler
verilmiştir. Her ifadeyi okuyun, sonrada O ANDA nasıl hissettiğinizi ifadelerin sağ
tarafındaki parantezlerden uygun olanını karalayarak işaretleyiniz. Doğru ya da yanlış cevap
yoktur. Her hangi bir ifadenin üzerinde fazla zaman sarf etmeksizin anında nasıl hissettiğinizi
gösteren cevabı işaretleyiniz.
Hiç Biraz Çok Tamamen
1- Şu anda sakinim
2 -Kendimi emniyette hissediyorum
3-Şu anda sinirlerim gergin
4- Pişmanlık duygusu içindeyim
5- Şu anda huzur içindeyim
6-Şu anda hiç keyfim yok
7- Başıma geleceklerden endişe ediyorum
8- Kendimi dinlenmiş hissediyorum
9- Şu anda kaygılıyım
10- Kendimi rahat hissediyorum
11- Kendime güvenim var
12- Şu anda asabım bozuk
13- Çok sinirliyim
14- Sinirlerimin çok gergin olduğunu
hissediyorum
15- Kendimi rahatlamış hissediyorum
16- Şu anda halimden memnunum
17- Şu anda endişeliyim
18- Heyecandan kendimi şaşkına dönmüş
hissediyorum
19- Şu anda sevinçliyim
20- Şu anda keyfim yerinde

Aşağıda yedi grup ifade bulunmaktadır. Her gruptaki ifadeleri dikkatle okuduktan sonra
bugün dahil olmak üzere son iki haftadaki duygu durumunuzu en iyi açıklayan ifadeyi seçip
yanındaki kutuyu işaretleyiniz.
1. Üzüntü
Üzgün değilim
Zaman zaman üzgünüm
Her zaman üzgünüm
Dayanamayacak kadar üzgün ve yalnızım
2. Kötümserlik
Gelecekten umutsuz değilim
Geleceğim hakkında eskisinden daha umutsuzum
Gelecekten çok umutsuzum
Gelecekten beklediğim hiçbir şey yok
3. Geçmişteki başarısızlıklar
Kendimi başarısız görmüyorum
Yapabileceğim kadar başarılı olamadım
Geriye baktığımda pek çok başarısızlık görüyorum
Kendimi bir insan olarak tamamen başarısız görüyorum
4. Kendini beğenmeme
Kendi hakkımda her zamanki gibi hissediyorum
Kendime olan güvenim azaldı
Kendimle ilgili hayal kırıklığı yaşıyorum
Kendimden nefret ediyorum
5. Kendini suçlama
Kendimi her zamankinden fazla eleştirmiyor ve suçlamıyorum
Kendimi her zamankinden fazla suçluyorum
Kendimi bütün hatalarım için suçluyorum
Her kötü olayda kendimi suçluyorum
6. İlgi kaybı
Gelecekten umutsuz değilim
Geleceğim hakkında eskisinden daha umutsuzum
Gelecekten çok umutsuzum
Gelecekten beklediğim hiçbir şey yok
7. İntihar düşüncesi veya isteği
Kendimi öldürme gibi düşüncelerim yok
Kendimi öldürme düşüncem var ama bunu yapmam
Kendimi öldürmek isterdim
Fırsatını bulsam kendimi öldürürüm

Lütfen her soruyu okuyunuz, duygularınızı değerlendiriniz ve her bir
sorunun ölçeğinde size en uygun olan yanıtı işaretleyiniz.
1 Yaşam kalitenizi nasıl buluyorsunuz?
Çok kötü Biraz kötü Ne iyi, ne kötü Oldukça iyi Çok iyi
2 Sağlığınızdan ne kadar hoşnutsunuz?
Hiç hoşnut
değil
Çok az hoşnut Ne hoşnut, ne
de değil
Epeyce hoşnut Çok hoşnut
Aşağıdaki sorular son iki hafta içinde kimi şeyleri ne kadar yaşadığınızı soruşturmaktadır.
3 Ağrılarınızın yapmanız gerekenleri ne kadar engellediğini düşünüyorsunuz?
Hiç Çok az Orta derecede Çokça Aşırı derecede
4 Günlük uğraşlarınızı yürütebilmek için herhangi bir tıbbi tedaviye ne kadar ihtiyaç
duyuyorsunuz?
Hiç Çok az Orta derecede Çokça Aşırı derecede
5 Yaşamaktan ne kadar keyif alırsınız?
Hiç Çok az Orta derecede Çokça Aşırı derecede
6 Yaşamınızı ne ölçüde anlamlı buluyorsunuz?
Hiç Çok az Orta derecede Çokça Aşırı derecede
7 Dikkatinizi toplamada ne kadar başarılısınız?
Hiç Çok az Orta derecede Çokça Aşırı derecede
8 Günlük yaşamınızda kendinizi ne kadar güvende hissediyorsunuz?
Hiç Çok az Orta derecede Çokça Aşırı derecede
9 Fiziksel çevreniz ne ölçüde sağlıklıdır?
Hiç Çok az Orta derecede Çokça Aşırı derecede
Aşağıdaki sorular son iki haftada kimi şeyleri ne ölçüde tam olarak yaşadığınızı ya da
yapabildiğinizi soruşturmaktadır.
10 Günlük yaşamı sürdürmek için yeterli gücünüz kuvvetiniz var mı?
Hiç Çok az Orta derecede Çokça Tamamen
11 Bedensel görünüşünüzü kabullenir misiniz?
Hiç Çok az Orta derecede Çokça Tamamen
12 İhtiyaçlarınızı karşılamaya yeterli paranız var mı?
Hiç Çok az Orta derecede Çokça Tamamen

13 Günlük yaşantınızda size gerekli bilgi ve haberlere ne ölçüde ulaşabiliyorsunuz?
Hiç Çok az Orta derecede Çokça Tamamen
14 Boş zamanları değerlendirme uğraşları için ne ölçüde fırsatınız olur?
Hiç Çok az Orta derecede Çokça Tamamen
Aşağıdaki sorularda, son iki hafta boyunca yaşamınızın çeşitli yönlerini ne ölçüde iyi ya da
doyurucu bulduğunuzu belirtmeniz istenmektedir.
15 Bedensel hareketlilik (etrafta dolaşabilme, bir yerlere gidebilme) beceriniz nasıldır?
Çok kötü Biraz kötü Ne iyi, ne kötü Oldukça iyi Çok iyi
16 Uykunuzdan ne kadar hoşnutsunuz?
Hiç hoşnut
değil
Çok az
hoşnut
Ne hoşnut, ne
de değil
Epeyce
hoşnut
17 Günlük uğraşlarınızı yürütebilme becerinizden ne kadar hoşnutsunuz?
Hiç hoşnut
değil
Çok az
hoşnut
Ne hoşnut, ne
de değil
18 İş görme kapasitenizden ne kadar hoşnutsunuz?
Hiç hoşnut
değil
Çok az
hoşnut
19 Kendinizden ne kadar hoşnutsunuz?
Hiç hoşnut
değil
Çok az
hoşnut
Ne hoşnut, ne
de değil
Ne hoşnut, ne
de değil
Epeyce
hoşnut
Epeyce
hoşnut
Epeyce
hoşnut
20 Aileniz dışındaki kişilerle ilişkilerinizden ne kadar hoşnutsunuz?
Hiç hoşnut
değil
Çok az
hoşnut
Ne hoşnut, ne
de değil
21 Cinsel yaşamınızdan ne kadar hoşnutsunuz?
Hiç hoşnut
değil
Çok az
hoşnut
Ne hoşnut, ne
de değil
22 Arkadaşlarınızın desteğinden ne kadar hoşnutsunuz?
Hiç hoşnut
değil
Çok az
hoşnut
Ne hoşnut, ne
de değil
23 Yaşadığınız evin koşullarından ne kadar hoşnutsunuz?
Hiç hoşnut
değil
Çok az
hoşnut
Ne hoşnut, ne
de değil
Epeyce
hoşnut
Epeyce
hoşnut
Epeyce
hoşnut
Epeyce
hoşnut
Çok hoşnut
Çok hoşnut
Çok hoşnut
Çok hoşnut
Çok hoşnut
Çok hoşnut
Çok hoşnut
Çok hoşnut

24 Sağlık hizmetlerine ulaşma koşullarınızdan ne kadar hoşnutsunuz?
Hiç hoşnut
değil
Çok az
hoşnut
Ne hoşnut, ne
de değil
25 Ulaşım olanaklarınızdan ne kadar hoşnutsunuz?
Hiç hoşnut
değil
Çok az
hoşnut
Ne hoşnut, ne
de değil
Epeyce
hoşnut
Epeyce
hoşnut
Çok hoşnut
Çok hoşnut
Aşağıdaki soru son iki hafta içinde bazı şeyleri ne sıklıkta hissettiğiniz ya da yaşadığınıza
ilişkindir.
26 Ne sıklıkta hüzün, ümitsizlik, bunaltı, çökkünlük gibi olumsuz duygulara kapılırsınız?
Hiçbir zaman Nadiren Ara sıra Çoğunlukla Her zaman
27 Yaşamınızda size yakın kişilerle (eş, iş arkadaşı, akraba) ilişkilerinizde baskı ve kontrolle
ilgili zorluklarınız ne ölçüdedir?
Hiç Çok az Orta derecede Çokça Aşırı derecede