T.C. TRAKYA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ EDİRNE ...

T.C.
TRAKYA ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
EDİRNE BÖLGESİNDE YETİŞEN
Trifolium resupinatum L. var. microcephalum
BİTKİSİNİN FİTOKİMYASAL İNCELENMESİ
Fatma Emel IŞIK
DOKTORA TEZİ
KİMYA ANABİLİM DALI
I.Danışman : Yrd.Doç.Dr. Temine ŞABUDAK
II.Danışman : Prof.Dr. Sevil ÖKSÜZ
EDİRNE – 2005

ii
ÖZET
Bu çalışmada Edirne Bölgesi civarında yetişen Trifolium resupinatum L. var.
microcephalum Zoh. bitkisinin fitokimyasal incelemesi yapılmıştır.
Bitki toplandıktan sonra gölgede kurutulmuştur. Kurutulan bitki CH2Cl2 ve
EtOH ile maserasyon tekniğine göre ekstraksiyon yapılmış ve elde edilen
ekstraktlardaki çözücüler evaporatörde uçurulmuştur. EtOH ekstresi su ile sulandırılarak
EtOAc ile ekstrakte edildi. CH2Cl2 ve EtOAc ekstresine kolon kromatografisi, ince
tabaka kromatografisi, preparatif ince tabaka kromatografisi uygulanarak, sekonder
metabolitleri ayırma işlemleri gerçekleştirilmiştir. Tek maddelerin saflaştırılma
işlemlerinde preparatif ince tabaka kromatografisi ve Sephadex LH-20 kullanılmıştır.
Her iki ekstreden toplam 10 bileşik izole edilmiştir. CH2Cl2 ekstresinden 3 tane
hidrokarbon, 1 tane steroid, 1 tane triterpen, 1 tane kumarin, 1 tane izoflavon olmak
üzere toplam 7 bileşik izole edilmiştir. Etilasetat ile tüketilen kısmından 2 tanesi
izoflavon glukozit, 1 tane flavonol glikozit olmak üzere toplam 3 bileşik izole
edilmiştir. Bitkiden izole edilen maddelerin yapıları, UV, IR, 1D ve 2D NMR teknikleri
ve Mass spektrometresi kullanılarak kimyasal yapıları açıklanmıştır.
CH2Cl2 ekstresinden elde edilen 3-metil-1-nonen-3-ol bileşiği ilk defa bu
çalışma sonucu bir bitkiden izole edilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Trifolium resupinatum, microcephalum, flavonoid, Edirne,
steroid, kumarin, triterpen.

iii
SUMMARY
In this study, Trifolium resupinatum L. var. microcephalum.Zoh. which grows
in Edirne zone have been phytochemically investigated.
First the plant was collected and dried. Then dry plant was extracted by
maceration with CH2Cl2 and EtOH respectively and extracts were concentrated in an
evaparator it vacum. Ethanolic extracts was extracted with EtOAc after diluted with
water. The separation process of secondary metabolites were carried out from both
extracts by using the coloumn chromatography, thin layer chromatography and
preparatif thin layer chromatography methods. Preparative thin layer chromatography
and Sephadex LH-20 methods were used to purify compounds.
Totally 10 compounds were isolated from CH2Cl2 and EtOH exctract. The 3
hydrocarbons, 1 steroid, 1 triterpene, 1 coumarin, 1 isoflavon compound were isolated
from CH2Cl2 extract. 2 isoflavon glucosides and 1 flavonol glycoside were isolated
from EtOAc extract. The chemical structure of isolated compounds from the plant have
been elucidated by using UV, IR, 1D and 2D NMR techniques and mass spectroscopic
data.
In this study, 3-metil-1-nonen-3-ol compound was obtained from Trifolium
resupinatum L. var. microcephalum for the first time.
Key Words: Trifolium resupinatum, microcephalum, flavonoid, Edirne, steroid,
coumarin, triterpen.

iv
TEŞEKKÜR
Doktora çalışmam boyunca engin bilgi ve tecrübeleriyle daima yol gösteren, her
konuda yardımcı olan Sayın hocam Prof.Dr.Sevil ÖKSÜZ’e teşekkürlerimi sunarım.
Çalışmalarım süresince bana fikirleri ve deneyimleriyle destek olan, vakit ayıran ve her
konuda yardımını gördüğüm Sayın hocam Yrd.Doç.Dr.Temine ŞABUDAK’a çok
teşekkür ederim.
519 numaralı Proje çalışmamızı destekleyen Trakya Üniversitesi Bilimsel
Araştırma Projeleri Komisyonuna teşekkürlerimi sunarım.
Çalışmam süresince bildiği her şeyi paylaşan, hem fikir hem de bilgilerinden
yararlandığım arkadaşım Araş.Gör.Özlem DEMİRKIRAN’ a çok teşekkür ederim.
Bitkimizi teşhis eden ve bitkinin tanımı ile ilgili kısmın yazılımında yardımcı
olan Sayın hocam Yrd.Doç.Dr. Nesibe BAŞAK, Yrd.Doç.Dr. Hayati ARDA,
Araş.Gör.Hüseyin ERSOY’ a teşekkürlerimi sunarım.
Organik Kimya Anabilim Dalı Başkanı Prof.Dr.Ömer ZAİM’ e, çalışmalarıma
yardımcı olan ve desteklerini esirgemeyen Kimya Bölümündeki arkadaşlara teşekkür
ederim.
İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Genel Kimya bölümünden Yrd.Doç.Dr.
Aslı BARLA ve Emel YUVARLAK’a gerekli olan literatürlerin temin edilmesi ve
gönderilmesindeki tüm yardımları için, çalıştığım okullarda ders programlarımın
düzenlenmesine yardımcı olan ve destek veren okul müdürüm ve yöneticilerime
teşekkür ederim
Son olarak hayat arkadaşım, sevgili eşim Fikret IŞIK’ a doktora çalışmam
boyunca benimle beraber tüm sıkıntılara katlanıp gösterdiği sabırdan dolayı, ayrıca
manevi desteğini canlı tuttuğu ve desteklediği için, varlıklarıyla beni her zaman mutlu
eden kızım Elif Nur ve oğlum Barış Emre’ye sonsuz teşekkürlerimi sunarım.

v
İÇİNDEKİLER
Özet i
Summary ii
Teşekkür iii
İçindekiler iv
Şekil Listesi viii
Tablo Listesi xi
Simgeler Dizini xii
1.GİRİŞ VE ÇALIŞMANIN AMACI 1
2. KURAMSAL TEMELLER VE ÖNCEKİ ARAŞTIRMALAR 3
2.1.Bitkinin Tanımı ve Yayılışı 3
2.1.1. Fabaceae (Leguminosae) Familyasının Özellikleri 3
2.1.2. Türkiye’de Fabaceae Familyası 4
2.1.3. Fabaceae Familyasının Kullanım Alanları 4
2.1.4. Trifolium L. Cinsinin Genel Özellikleri 5
2.1.4.1. Türkiye’de Trifolium L. Cinsi 6
2.1.4.2. Trakya Bölgesinde Trifolium L. Cinsi 6
2.1.4.3. Trifolium resupinatum L. 7
2.2. Trifolium Türlerinden Daha Önce İzole Edilen Bileşikler 9
2.2.1. Trifolium alexandrinum Türünden İzole Edilen Bileşikler 9
2.2.2. Trifolium repens Türünden İzole Edilen Bileşikler 13
2.2.3. Trifolium pratense Türünden İzole Edilen Bileşikler 16
2.2.4. Trifolium resupinatum Türünden İzole Edilen Bileşikler 18

vi
2.3. Genel Bilgiler 19
2.3.1.Terpenoid Bileşikler 19
2.3.1.1. Terpenoid Bileşiklerin Biyosentezi 19
2.3.1.2.Terpenoid Bileşiklerin İzolasyonu 23
2.3.1.3. Triterpenler 25
2.3.1.4. Triterpenlerin Tanınmaları 25
2.3.2. Kumarinler 29
2.3.2.1. Kumarinlerin Tanınmaları 31
2.3.3. Steroidler 32
2.3.3.1. Steroidlerin Tanınmaları 33
2.3.4. Fonksiyonlu Grup İçeren Hidrokarbonlar 34
2.3.5. Flavonoid Bileşikler 37
2.3.5.1. Flavonoidlerin Doğada Bulunuşu ve Kullanım Alanları 37
2.3.5.2. Flavonoidlerin Yapısal Özellikleri ve Sınıflandırılması 39
2.3.5.3. Flavonoidlerin Biyosentezi 41
2.3.5.4. Flavonoidlerde Yapı Çeşitliliği 42
2.3.5.5. Flavonoidlerin Tanınmaları 44
3. MATERYAL VE METOD 47
3.1. Kullanılan Kimyasal Maddeler 47
3.2. Kullanılan Yöntemler 47
3.2.1. Kolon Kromatografisi 47
3.2.2. İnce Tabaka Kromatografisi 48
3.3. Kullanılan Belirteçler 48
3.3.1. Kromatografi İşlemlerinde Kullanılan Belirteçler 48
3.3.2. UV Spektrumu Kayma Belirteçleri 49

vii
3.4. Kullanılan Cihazlar 49
3.4.1. NMR Spektrometresi 49
3.4.2. Ultraviyole Spektrometresi 49
3.4.3. Kütle Spektrometresi 49
3.4.4. Erime Noktası Cihazı 49
3.4.5. Infrared Spektrofotometresi 50
3.4.6. UV Lambası 50
3.5. Çözücüler 50
4. DENEYSEL BÖLÜM 51
4.1. Bitkinin Ekstre Edilmesi 51
4.2. Diklormetan Ekstratındaki Bileşiklerin İzolasyonu ve Saflaştırılması 51
4.3. Etilasetat Ekstratındaki Bileşiklerin İzolasyonu ve Saflaştırılması 52
4.4. Kimyasal Reaksiyonlar 53
4.4.1. Asetilleme Reaksiyonu 53
4.5. Araştırma Bulguları 54
4.5.1. Fonksiyonlu Grup içeren Bileşikler 54
4.5.1.1. 1 Numaralı Bileşik: Fitil-1-hekzanoat 54
4.5.1.2. 2 Numaralı Bileşik: 3-metil-1-nonen-3-ol 60
4.5.1.3. 7 Numaralı Bileşik: 2', 3'-dihidroksi propil pentadekanoat 67
4.5.2. Triterpenler 75
4.5.2.1. 3 Numaralı Bileşik: Lupeol 75
4.5.3. Kumarinler 79
4.5.3.1. 4 Numaralı Bileşik : Kumarin 79
4.5.4. Steroidler 86
4.5.4.1. 5 Numaralı Bileşik : β Sitosterol 86

viii
4.5.5. Flavonoidler 89
4.5.5.1. 6 Numaralı Bileşik : Formononetin 89
4.5.5.2. 8 Numaralı Bileşik : Kamferol 3-O-(6''-asetil)-β-galaktozit
94
4.5.5.3. 9 Numaralı Bileşik : Formononetin-7-O-β-glikozit 99
4.5.5.4. 10 Numaralı Bileşik : Genistein -7-O-β-glukozit 103
4.6. Elde Edilen Bileşiklerin Spektral Özellikleri 108
4.6.1. Fonksiyonlu Grup İçeren Bileşikler 108
4.6.1.1. 1 Numaralı Bileşik: Fitil-1-hekzanoat 108
4.6.1.2. 2 Numaralı Bileşik: 3-metil-1-nonen-3-ol 108
4.6.1.3. 7 Numaralı Bileşik: 2', 3'-dihidroksi propil pentadekanoat 109
4.6.2. Triterpenler 110
4.6.2.1. 3 Numaralı Bileşik: Lupeol 110
4.6.3. Kumarinler 110
4.6.3.1. 4 Numaralı Bileşik: Kumarin 110
4.6.4. Steroidler 111
4.6.4.1. 5 Numaralı Bileşik: β Sitosterol 111
4.6.5. Flavonoid Bileşikler 111
4.6.5.1. 6 Numaralı Bileşik: Formononetin 111
4.6.5.2. 8 Numaralı Bileşik: Kamferol 3-O-(6''-asetil)-β-galaktozit 112
4.6.5.3. 9 Numaralı Bileşik: Formononetin-7-O-β-glikozit 112
4.6.5.4. 10 Numaralı Bileşik: Genistein -7-O-β-glukozit 113
5. SONUÇ VE TARTIŞMA 114
KAYNAKLAR 116
ÖZGEÇMİŞ 121

ŞEKİL LİSTESİ
ix
ŞEKİL Sayfa
No
2.1. Trifolium alexandrinum’ dan izole edilen triterpen glikozitler ve saponinler 9-10
2.2. Trifolium alexandrinum’ dan izole edilen kalkanol glukozitler 11
2.3. Trifolium alexandrinum’ dan izole edilen megastigman glikozitler 12
2.4. Trifolium repens’ ten izole edilen fenolik bileşikler 13-14
2.5. Trifolium repens’ ten izole edilen kalkon ve flavonoidler 15
2.6. Trifolium pratense’ den izole edilen izoflavonlar ve glukozitler 16
2.7.Trifolium pratense’ den izole edilen diğer izoflavonoid yapılar 16
2.8. Trifolium resupinatum’ dan izole edilen saponinler ve polar bileşikler 18
2.9. İzopren Birimlerinin Baş-Kuyruk Şeklinde Kondenzasyonu 19
2.10. Mevalonik asit-5-Pirofosfat oluşumu 20
2.11. İzopentil pirofosfat oluşumu 20
2.12. İzopentil Pirofosfatın izomerizasyonu 21
2.13. Geranil Pirofosfat ve Geraniol Oluşumu 21
2.14. Farnesil Pirofosfat Oluşumu 22
2.15. Geranil-geranil pirofosfat oluşumu 22
2.16. Terpenlerin Oluşumu 24
2.17. Doğal triterpenik bileşiklerin iskelet yapıları 26
2.18. Lupan’ın kütle bölünme ürünleri 28
2.19. Benzo α-piran halkası 29
2.20. Yapısal özelliklerine göre kumarin halkalarına örnekler 30
2.21. Eskuletol(6, 7- dihidroksi kumarin) 30
2.22. Siklopentanoperhidrofenantren 32
2.23. Kolesterol 33
2.24. Bazı bitkilerden izole edilen hidrokarbonlar 35
2.25. Bitkilerden izole edilen asetilenik grup taşıyan hidrokarbo 35
2.26 Seril alkol 36
2.27. Bazı yağ asitlerinin formülleri 37

x
2.28. Genel flavonoid iskeleti 39
2.29. Flavonoidlerin farklı iskelet yapıları ile oluşan sınıfları 40
2.30. Flavonoidlerin benzoil (A) ve sinnamoil (B) halkası 41
2.31. Flavonoidlerin Biyosentezi 43
2.32. Flavonoid yapılarında substituentlerin en yaygın yerleşme pozisyonları 44
4.1. 1 Numaralı Bileşik: Fitil-1-hekzanoat 54
4.2. Fitil-1-hekzanoat bileşiğine ait 1 H NMR spektrumu 56
4.3. Fitil-1-hekzanoat bileşiğine ait 13 C NMR spektrumu 57
4.4. Fitil-1-hekzanoat bileşiğine ait 1 H- 1 H COSY spektrumu 58
4.5. Fitil-1-hekzanoat bileşiğine ait EI-MS spektrumu 59
4.6. 2 Numaralı Bileşik: 3-metil-1-nonen-3-ol 60
4.7. 3-metil-1-nonen-3-ol bileşiğine ait 1 H NMR spektrumu 62
4.8. 3-metil-1-nonen-3-ol bileşiğine ait 13 C NMR spektrumu 63
4.9. 3-metil-1-nonen-3-ol bileşiğine ait COSY spektrumu 64
4.10.3-metil-1-nonen-3-ol bileşiğine ait COSY spektrumu[4.8-7.6 aralığı genişletilmiş
4.11. 3-metil-1-nonen-3-ol bileşiğine ait EI-MS spektrumu 66
4.12.7 Numaralı Bileşik: 2',3'-dihidroksi propil pentadekanoat 67
4.13.2', 3'-dihidroksi propil pentadekanoat bileşiğine ait 1 H NMR spektrumu 69
4.14.2', 3'-dihidroksi propil pentadekanoat bileşiğine ait 13 C NMR spektrumu 70
4.15.2', 3'-dihidroksi propil pentadekanoat bileşiğine ait DEPT spektrumu 71
4.16.2', 3'-dihidroksi propil pentadekanoat bileşiğine ait COSY spektrumu 72
4.17.2', 3'-dihidroksi propil pentadekanoat bileşiğine ait COSY spektrumu
[3-5 ppm arası genişletilmiş] 73
4.18. 2,3-dihidroksi propil pentadekanoat bileşiğine ait EI-MS spektrumu 74
4.19. 3 Numaralı Bileşik: Lupeol 75
4.20. Lupeol bileşiğine ait 1 H NMR spektrumu 77
4.21. Lupeol bileşiğine ait 13 C NMR spektrumu 78
4.22. 4 Numaralı Bileşik: Kumarin 79
4.23. Kumarin bileşiğine ait 1 H NMR spektrumu 81
4.24. Kumarin bileşiğine ait 1 H NMR spektrumu [6- 7.7 ppm aralığı genişletilmiş] 82
4.25. Kumarin bileşiğine ait 13 C NMR spektrumu 83
65

xi
4.26. Kumarin bileşiğine ait APT spektrumu 84
4.27. Kumarin bileşiğine ait COSY spektrumu 85
4.28. 5 Numaralı Bileşik: β- sitosterol 86
4.29. β-sitosterol bileşiğine ait 1 H NMR spektrumu 88
4.30. 6 Numaralı Bileşik: Formononetin 89
4.31. Formononetin bileşiğine ait 1 H NMR spektrumu 91
4.32. Formononetin bileşiğine ait 13 C NMR spektrumu 92
4.33. Formononetin bileşiğine ait APT spektrumu 93
4.34. 8 Numaralı Bileşik: Kamferol 3-O-(6''-asetil)-β-galaktozit 94
4.35. Kamferol-3-O-(6''-asetil)-β-galaktozit bileşiğine ait 1 H NMR spektrumu 96
4.36. Kamferol-3-O-(6''-asetil)-β-galaktozit bileşiğine ait 1 H NMR spektrumu
[ 4-8 ppm arası genişletilmiş] 97
4.37. Kamferol-3-O-(6''-asetil)-β-galaktozit bileşiğine ait 13 C NMR spektrumu 98
4.38.9 Numaralı Bileşik: Formononetin-7-O- β -glikozit 99
4.39. Formononetin-7-O- β -glikozit bileşiğine ait 1 H NMR 101
4.40. Formononetin-7-O- β -glikozit bileşiğine ait 1 H NMR spektrumu
[1-4 ppm arası genişletilmiş] 102
4.41.10 Numaralı Bileşik: Genistein -7-O-β-glukozit 103
4.42. Genistein-7-O-β-glukozit bileşiğine ait 1 H NMR spektrumu 105
4.43. Genistein-7-O-β-glukozit bileşiğine ait 13 C NMR spektrumu 106
4.44. Genistein-7-O-β-glukozit bileşiğine ait COSY spektrumu 107

TABLO LİSTESİ
xii
2.1. Trifolium repens’ deki flavonoid yapılar 15
2.2. Trifolium pratense’ deki izoflavonlar ve glukozitler 16
2.3. Trifolium pratense’ deki izoflavon yapılar 17
2.4. Terpenoidlerin sınıflandırılması 23
2.5. Meyvelerde bulunan uçucu esterler 36
2.6. Flavonoidlerin UV spektroskopisindeki absorpsiyon bantları 45

1.GİRİŞ VE ÇALIŞMANIN AMACI
1
Şifalı bitkilerle tedavi uygulaması, insanlık tarihinde 5000 yıllık bir geçmişe
sahiptir. İnsanoğlu gelişiminde önce yakın çevresinde yabani bitkileri tanımış, deneme
yanılma yöntemi ile yiyebileceklerini ve yenmemesi gereken zehirli olanları
belirlemiştir. Hastalıkları iyileştirmede yakın çevredeki bitkilerden yararlanarak, değişik
bitkilerin yapraklarını, çiçeklerini, toprak üstü kısımlarını, meyvelerini, tohumlarını,
köklerini ve kabuklarını su ile kaynatarak çay şeklinde veya ezerek macun ya da lapa
halinde ilaç olarak kullanmıştır.
Bilimin ilerlemesi ve eczacılık tekniklerinin gelişmesiyle 19. ve 20. yüzyıllarda
bitkilerin tedavi edici değere sahip etken maddelerinin saf olarak elde edilmesi
sağlanmıştır. Sonraları sentetik ilaçlarda ciddi yan etkilerin yol açtığı medikal ve
ekonomik sorunlar veya sanayileşmiş ülkelerdeki çevre kirliliğinin arttırdığı ekolojik
kirlilikler, tedavileri henüz mümkün olmayan pek çok kronik hastalığın oluşturduğu
tehdit, doğal olması ve yan etkilere yol açmadığı düşüncesi gibi bir çok faktöre bağlı
olarak bitkilerle tedaviyi popüler hale getirmiştir. Dolayısıyla bitkilerle tedaviye bir süre
ara verilmişse de, yeniden doğaya dönüş, en son farmasötik teknoloji olanakları ve iyi
üretim koşulları ile üretilen ürünler nedeniyle, bitkisel ilaçlara rağbet artmıştır.
Günümüzde bitkisel doğal ürünlere olan ilgi her zamankinden daha fazladır. Bitkiler
antikarsinojenik, anti-enflamatuar, antiallerjik, antifungal, antibakteriyel etkiler gibi pek
çok biyolojik aktif özellikleri nedeniyle bilim adamlarının ilgisini çekmektedirler.
Çalışma konumuz olan Fabaceae familyasında yer alan bitkiler insanlar ve
hayvanlar için büyük önem taşımaktadır. Bu bitkiler hayvan sağlığı ve beslenmesinde
önemli bir yere sahip olup (Foo, vd., 2000), insan sağlığı açısından da bazı türlerin
antidiabetik, antioksidant, anti-inflamatuar özelliği, kalp hastalıklarına ve kansere karşı
koruyucu etki gösterdiği belirtilmiştir (Khaled, vd., 2000, Heinonen vd., 2004, Baytop,
1994) .

2
Fabaceae familyası Türkiye’de 68 cins ve 926 tür ile yayılış göstermektedir.
Yapılan literatür çalışmaları sonucunda da Trifolium resupinatum L. var.
microcephalum Zoh. türüyle yapılmış fitokimyasal çalışmaya rastlanmamıştır. Bu
bakımdan, çalışmamızda bu türün fitokimyasal bakımdan incelenmesi, sekonder
metabolitlerinin izolasyonu ve moleküler yapılarının açıklanması amaçlanmıştır.
Trifolium resupinatum L. var. microcephalum Zoh. türü, ilk defa tarafımızdan
çalışılmıştır.
Ayrıca bu çalışma ile, Türkiye’de yetişen Trifolium türlerinin kemotaksonomik
bakımdan değerlendirilmesine ve izole edilen yeni bileşiklerin moleküler yapılarının
tayini ile organik kimya bilimine katkı sağlanması amaçlanmıştır.

2. KURAMSAL TEMELLER VE ÖNCEKİ ARAŞTIRMALAR
2.1. Bitkinin Tanımı Ve Yayılışı
2.1.1. Fabaceae (Leguminosae) Familyasının Özellikleri
3
Fabaceae familyası büyük ve önemli familyalardan birisidir; otsu, çalı ve ağaçsı,
otsu veya odunsu sarılıcı bitkilerdir; 450-500 cinsi dahil 1300 kadar türü vardır
(Seçmen.,1995). Yapraklar çoğunlukla tüysü, trifoliat (üçgül), ender olarakta basittir.
Sürgünlere sarmal veya almaçlı olarak dizilmiştir. Kulakçıklar (stipul) mevcut; yaprak
sapında ve pinnanların tabanında özel hareket organları (pulvinus) gelişir. Pulvinuslar
sayesinde bazı cinslerde yapraklar niktinastik bazen otonom hareketler yapma
yeteneğindedirler. Kök yumrucuklarında havanın serbest azotunu bağlayan Rhizobium
cinsine ait bakteriler simbiyoz halde yaşarlar. Çiçekler aktinomorf veya zigomorf,
hermafrodit (erselik), K5 C5 A9+1 G-1 üst durumludur. Meyva bakla (legümen, apokarp
meyva) dır. Tohumlarında endosperm (besi doku) yoktur, besin kotiledonlarda depo
edilir.
Bu familya üç alt familyaya ayrılır.
1) Mimosoideae: Ağaç, çalı veya otsu bitkilerdir. Yaprakları çift tüysü (katlı tüysü)dür.
Çiçekleri aktinomorf, küçük, başçık veya başak tipi çiçek durumu oluştururlar. K4 C5
A1-8 G1 çiçek formülüne sahiptirler. Çanak bileşik bazen körelmiştir. Taç az belirgin,
stamenler serbest veya bileşik, flamentler uzun ve renkli, polenler kitle halindedir.
Örnek: Albizzia Durazz., Acacia Willd
2) Caesalpinioideae: Ağaç ve çalılar ender olarak otsu bitkilerdir. Yapraklar basit
tüysüdür. Çiçekler aktinomorftur. Petaller alttan üste doğru birbirini kiremitvari örterler.
Stamenler serbesttir.
Örnek: Gleditschia L., Cercis L., Ceratonia L.
3) Faboideae (Papilionaceae, Papilionatae): Çoğunlukla otsu, yarı çalı veya çalılar,
ender olarak ağaçlardır. Yapraklar üçgül, tüysü, basit (tam kenarlı) veya elsidir.

4
Çiçekleri zigomorf, ender olarak aktinomorftur, salkım tipi çiçek kurulu oluştururlar.
K(5) C5 A(10) veya (9+1) ya da 10G1 çiçek formülüne sahiptirler. Petallerin üçü serbest,
ikisi birleşiktir. Üst taç yaprak büyük ve dik olup Bayrak (Veksillum), yanlardaki iki
küçük taç yapraklar ise Kanat (Ala), en alttaki iki taç yaprak beraber büyür ve kayıkçığı
(Karina) oluştururlar. Meyve legümendir. Bu alt familya 10 tribusa ayrılır.
Örnek: Trifolium L., Astragalus L., Vicia L.
Türkiye’de yaşayan familyalar içerisinde Asteraceae’den sonra en fazla türe
sahip olan ikinci familyadır. Türkiye’de en fazla endemik tür içeren Astragalus L. cinsi
de bu familyada yer alır. Endemizm oranı %63’ tür (Engin, 1993)
2.1.2. Türkiye’de Fabaceae Familyası
Türkiye coğrafi konumu itibariyle birçok araştırmacının dikkatini çekmiştir.
Türkiye florası ile ilgili en kapsamlı çalışma olan “Flora of Turkey and East Aegean
Island” (Davis, 1966-1986) adlı eserin 3. cildinde Fabaceae familyası için Türkiye’de
68 cins ve 926 türün yayılışı verilmektedir. Baytop, (1988) “İstanbul Üniversitesi
Eczacılık Fakültesi Herbaryumundaki Türkiye Bitkileri” kitabında 68 cins ve 440 türe
ait örnek bulunduğunu belirtmektedir.
2.1.3. Fabaceae Familyasının Kullanım Alanları
Fabaceae familyasında yer alan bitkilerin büyük bir kısmı insanlar ve hayvanlar
için gıda maddesi olarak önem taşımaktadır. Birçoğu da süs bitkisi olarak
değerlendirilmektedir (Baytop,1994). Ayrıca pek çoğunun yan ürünlerinden yararlanılır.
Örneğin: Boya, sakız, yağ. Proteince zengin olan türlerin genç sürgünlerinde bol
miktarda bulunan süksinik asit (kehribar asiti) hayvansal metabolizma açısından
önemlidir. Çünkü bu asit sitrik asit döngüsünde rol oynar. Özellikle Trifolium repens L.
süksinik asit açısından oldukça zengindir. Bu türler kendilerini sümüklü böcek ve

5
salyangozlardan korumak için bu siyonojik glikozitleri sentezlerler. Bu sentez bitki ve
hayvan etkileşmesi sonucu gerçekleşir. 3.8 kg. yoncadan yaklaşık olarak 3.8 g.
siyanojenik glikozit elde edilir (Başak ve Savaş, 2000). Bu glikozitler Linamarin ve
Lotaustralindir. Halk tarafından bilinen ve kullanılan türler şunlardır:
-Trifolium nigrences Viv.
Kullanılan kısımları: Toprak üstü kısımları (Gövde ve yaprak).
Kullanılma alanı: Hayvan yemi olarak.
Yerel adları: Yonca, Tirfil, Üçgül, Kuş elması.
-Trifolium pratense L.
Kullanılan kısımları: Çiçek durumları.
Kullanılma alanı: İnsanlar tarafından yenilmektedir. Çiçekleri balgam söktürücü,
antiseptik ve yatıştırıcıdır.
Yerel adları: Çayır dutu.
-Trifolium repens L.
Kullanılan kısımları: Toprak üstü kısımları (Gövde ve yaprak).
Kullanılma alanı: Hayvan yemi olarak yetiştirilir. Çiçekli dalları kuvvet verici ve
romatizma ağrılarını dindiricidir.
Yerel adları: Yonca, Tirfil, Üçgül, Kuş elması.
-Trifolium arvense L.
Kullanılan kısımları: Toprak üstü kısımları (Gövde ve yaprak).
Kullanılma alanı: Kabızlık için kullanılır.
2 1.4. Trifolium L. Cinsinin Genel Özellikleri
Tek veya çok yıllık otsu bitkilerdir. Yapraklar trifoliat (üçgül) veya ender olarak
5-9 adet, genellikle dişli yaprakçıktan oluşan digitat tiptedir. Kulakçıklar (stipullar)

6
belirgin genellikle tam olup, yaprak sapına birleşiktir. Çiçekler sapsız veya saplı, başak
yada rasemoz halinde kurul oluştururlar veya ender olarak da teker teker bulunurlar.
Brakte bulunur veya bulunmaz. Kaliks varyasyonlar gösterir. Korolla pembe, kırmızı,
morumsu, beyaz veya sarı renkli olup genellikle kalıcıdır. Stamenler diadelftir ((9)+1).
Legümen düzdür, açılmaz veya gayri muntazam yırtılır. Genellikle Mart-Eylül aylarında
çiçek açarlar.
2.1.4.1. Türkiye’de Trifolium L.Cinsi
“Flora of Turkey and the East Aegean Island” adlı eserde Zohary tarafından
Türkiye’de 101 tür ve 130 taksonun yayılış gösterdiği saptanmış olup, 13 taksonu
endemiktir ve endemizm oranı %10’dur (Davis, 1966-1986). Bu eserde 45 türün
Trakya’da yayılış gösterdiği belirtilmiştir. “Flora Europaea” adlı eserde ise Türkiye’de
43 taksonun yayılış gösterdiği saptanmıştır (Tutin, vd., 1968). “Trakya Florası” adlı eser
ise Trakya’da 51 taksonun yer aldığını göstermektedir (Webb, 1966).
2.1.4.2. Trakya Bölgesinde Trifolium L. Cinsi
Marmara Bölgesi’nin Trakya kesimi ile ilgili literatürlerde, bu bölgede bulunan
Trifolium L. tür sayıları hakkında farklı bilgiler mevcuttur. Davis P.H., (1984) 45, Web,
D.A. (1966) 51 ve Özhatay (1996) 67 taksonun Trakya’da yayılış gösterdiğini
belirtmiştir. Bu bölgeye komşu olan ülkelerin florasında ise, Bulgaristan’da 44,
Yunanistan’da 57 (Webb, 1966) Trifolium türü bulunmaktadır. Davis (1984) Edirne il
sınırları içinde 4, Özhatay (1996) 20 takson tespit etmiştir. Davis (1984) komşu iller
olan Kırklarelin’de 9, Tekirdağ’da 11 ve Çanakkale’de 5 taksona yer vermiştir. Yapılan
araştırmalarda 21 tür, 1 alttür, 12 varyete düzeyinde 34 takson tespit edilmiştir (Başak
ve Savaş, 2001).

2.1.4.3. Trifolium resupinatum L.
7
Tırmanıcı veya gövdeli, 20-60 cm boyunda, tek yıllık bir türdür. Yaprakçıklar
1.0-2.5 cm, uca doğru daralan dairemsi, baklavamsından ovat-oblonga kadar değişik
tiplerde, donuk yeşilimsi-mavi renkli değildir. Çiçek durumu 1.0-1.5 cm genişliğinde,
küremsi, çok sayıda çiçekli, involukrumsuz, meyvesi stellata yakın, pedinküller taşıyıcı
yapraklardan daha uzundur. Kaliks meyvada şişkinleşir, belirgin ağsı damarlı,
tüysüzdür. Korolla 6-10 mm, resupinattır.
Mayıs ayında çiçek açar. Tarlalarda, yol kenarlarında, ekilmemiş boş alanlarda,
nemli yerlerde, deniz seviyesinden 1500 m yüksekliklere kadar yetişir.
Türkiye’de genellikle batıda, kuzey batıda, Güney Anadolu’da, Adalarda,
yayılış gösteren bir bitkidir. Türkiye dışında Kuzey Irak, Suriye, Lübnan, Kıbrıs, Batı
İran’da yayılış göstermektedir. Trifolium resupinatum L. türüne ait üç varyete
bulunmaktadır. Bunlar;
1) Trifolium resupinatum L. var. majus
2) Trifolium resupinatum L. var. resupinatum
3) Trifolium resupinatum L. var. microcephalum
Trifolium resupinatum L. var. microcephalum Zoh. da yaprakçıklar 0.4-2.0 cm,
korolla 5-8 mm, gövde boyları 60 cm’ye kadar, meyvalı baş 0.7-1.0 cm çapındadır.
Resim 1. Trifolium resupinatum L. var. microcephalum bitkisinin yaprak durumu

Resim 2. Trifolium resupinatum L. var. microcephalum bitkisi
Resim 3. Trifolium resupinatum L. var. microcephalum bitkisinin meyva durumu.
8

RO
2.2. Trifolium Türlerinden Daha Önce İzole Edilen Bileşikler
2.2.1. Trifolium alexandrinum Türünden İzole Edilen Bileşikler
9
Trifolium alexandrinum’ un tohumlarından elde edilen oleanan tipi triterpen glikozitler
ve saponinler. ( Khaled vd., 1995)
RO
3
3
CH2OH 24
CH2OH 24
20
20
22
22
CH2OH O
OH
HO H
O
CH2OH O
OH
HO H
OH
Şekil 2.1. Trifolium alexandrinum’ dan izole edilen triterpen glikozitler ve saponinler
OH
1: R= S-1, R1= Me ( Soyasaponin I metil ester)
2: R= S-2 (Azukisaponin V metil ester)
Soyasapogenol B: R= H
O
3: R= S-1, R1= Me ( Bersimosid I metil ester)
3a: R= H (Prosapogenin)
4: R= S-2 (Bersimosid II metil ester)

RO
HO
3
CH 3
CH2OH 24
5: R= S-1, R1= Me (Dehidrosoyasaponin)
6: R= S-2 (Dehidroazukisaponin V metil ester)
Soyasapogenol E: R= H
O
COOR 1
O
H
OH
20
22
O
10
S-1 = S-2 =
O
OH
HO H
HO
HO
CH 2OH
OH
O
O
H
HO
RO
CH 3
3
O
CH2OH 24
COOMe
O
OH
HO H
O
CH2OH O
OH
HO H
HO
O
H
OH
29
HOOC
Şekil 2.1. Trifolium alexandrinum’ dan izole edilen triterpen glikozitler ve saponinler
20
22
OH
7: R= S-1, R1= H ( Sophoraflavosid II metil ester)
Oksitrogenin: R= H

Trifolium alexandrinum bitkisinin tohumlarından elde edilen kalkanol glukozitler.
(Khaled vd., 2000)
4'
3'
H
OH
11
5'
6'
HO
O
6
5
A B
2'
1'
H
H
1
2
OMe
4
3
O-Glc
2-metoksi-4,6-dihidroksi-α'-kalkanol-α, β-epoksit-4-O-β-D-glukopiranozid
4'
3'
5'
6'
HO
O
6
5
A B
2'
1'
H
H
OH
H
1
2
OMe
4
3
O-Glc
2-metoksi-3, 4, 6-trihidroksi- α'-kalkanol-α,β-epoksit-4-O-β-D-glukopiranozid
4'
3'
5'
6'
HO
HO
H
6
5
A B
2'
1'
HO
α' α
α' α
α'
H
1
2
H
OH OMe
4
3
OH
O-Glc
OMe
2,3-dimetoksi-4,6, -α, β-tetrahidroksi- α'-kalkanol-4-O-β-D-glukopiranozid
α
Şekil 2.2. Trifolium alexandrinum’ dan izole edilen kalkanol glukozitler
β
β
β

12
Trifolium alexandrinum bitkisinin tohumlarından elde edilen megastigman glikozitler
(Khaled vd., 1999).
O
O
11
2
3
2
3
1
4
1
6
5
12
7
OH
13
1: R= Glc ( Roseosid)
1a: R= H
3: R= Glc -2 Api ( trifostigmanosid I)
11
4
6
5
12
7
13
2: R= Glc ( Roseosid)
2a: R= H
4: R= Glc -2 Api ( trifostigmanosid II)
O
11
2
3
1
4
6
5
12
7
13
5: R= Glc -2 Api ( trifostigmanosid III)
5a: R= H
Şekil 2.3. Trifolium alexandrinum’ dan izole edilen megastigman glikozitler
H
H
H
8
8
8
9
9
9
OR
10
OR
10
OR
10

13
2.2.2. Trifolium repens Türünden İzole Edilen Bileşikler
Beyaz yonca çiçeğinden elde edilen fenolik bileşikler (Foo vd., 2000).
HO
OH
O
OH
OH
OH
OH
Epigallokateşin Gallokateşin
HO
6
8
OH
HO
O
4
OH
2
3
HO
OH
O
OH
OH
OH
OH
OH
OH
Gallokateşin-(4α-8)-epigallokateşin
Şekil 2.4. Trifolium repens’ ten izole edilen fenolik bileşikler
2'
1'
O
OH
OH
OH
OH
OH
OH

HO
HO
OH
O
OH
O
14
trans-p-kumarik asit 4-O-β-D-glukopiranozit
HO
HO
HO
OH
O
OH
O
HOOC
cis-p-kumarik asit 4-O-β-D-glukopiranozit
OH
O
O
O
R 1
HO
O
OH
R 2
R 3O OH
COOH
1: R1= R2= OH, R3= H ( Mirisetin 3-O-β-D-Galaktopiranozit)
2: R1=OH, R2= R3= H ( Kersetin 3-O-β-D-Galaktopiranozit)
3: R1= R2= R3= H ( Kamferol 3-O-β-D-galaktopiranozit)
4: R1= R2= OH, R3= COCH3 (Mirisetin 3-O-(6''-asetil)-β-D-galaktopiranozit )
5: R1= OH, R2= H R3= COCH3(Kersetin 3-O-(6''-asetil)-β-D-galaktopiranozit )
6: R1= R2= H, R3= COCH3 (Kampferol 3-O-(6''-asetil)-β-D-galaktopiranozit)
Şekil 2.4. Trifolium repens’ ten izole edilen fenolik bileşikler
OH

15
Beyaz yoncanın köklerinden ve filizlerinden elde edilen kalkon ve flavonoidler (Ponce
vd., 2004).
R 7
R 6
7
6
R 8
8
5
R 5
O
O
4
Tablo 2.1. Trifolium repens’ teki flavonoid yapıları
Bileşik R 3
2
3
2'
R 3
3'
6'
4'
5'
R 4'
R 3'
R 5 R 6 R 7 R 8 R 3' R 4'
4',5,6,7,8-pentahidroksi-3-metoksiflavon OCH3 OH OH OH OH H OH
3,5,6,7,8-pentahidroksi-4'-metoksiflavon OH OH OH OH OH H OCH3
3,7-dihidroksi-4'-metoksiflavon OH H H OH H H OCH3
5,6,7,8-tetrahidroksi4'-metoksiflavon H OH OH OH OH H OCH3
6-hidroksikamferol OH OH OH OH H H OH
5,6,7,8-tetrahidroksi-3-metoksiflavon OCH3 OH OH OH OH H H
4',5,6,7,8-pentahidroksiflavon H OH OH OH OH H OH
3,4'dimetoksikamferol OCH3 OH H OH H H OCH3
Kersetin OH OH H OH H OH OH
Asesetin H OH H OH H H OCH3
Ramnetin OH OH H OCH3 H OH OH
HO
HO
OH
OH O
OH
2', 3', 4', 5', 6'-pentahidroksi-kalkon
Şekil 2.5. Trifolium repens’ ten izole edilen kalkon ve flavonoidler

16
2.2.3. Trifolium pratense Türünden İzole Edilen Bileşikler
Kırmızı yoncanın yapraklarından elde edilen izoflavonlar, glukozitleri ve glukozit
malonatları (Rijke vd., 2001).
R 2O
7
R 1
O
O
OR 3
HO
HO
CH 2OCOCH 2COOH
6''
O
OH H
6''-O-malonilglukozil
Şekil 2.6. Trifolium pratense’ den izole edilen izoflavonlar ve glukozitler
Tablo 2.2. Trifolium pratense’ deki izoflavonlar ve glukozitleri
Bileşik R1 R2 R3
Daidzein H H H
Daidzin H 7-O-β-D-glc H
Genistein OH H H
Genistin OH 7-O-β-D-glc H
Formononetin H H CH3
Ononin H 7-O-β-D-glc CH3
Formononetin-7-O- Β-D-Glc-6''-O-Mal H 7-O-β-D-glc-6''-O-mal CH3
Biyosiyanin A OH H CH3
Sissotrin OH glc CH3
Biyosiyanin A-7-O-Β-D-Glc-6''-O-Mal OH 7-O-β-D-glc-6''-O-mal CH3
Aynı bitkiyle yapılan başka bir çalışmadan elde edilen izoflavonlar (Klejdus vd.,2001).
R 3O
R 2
7
6
8
5
R 1
O
4
O
2
3
R 4
1' 2' 3'
4'
5'
Şekil 2.7. Trifolium pratense’ den izole edilen diğer izoflavonoid yapısı
R 5
R 6

17
Tablo 2.3. Trifolium pratense’ deki izoflavon yapıları
Bileşik R1 R2 R3 R4 R5 R6
Daidzin H H glc H H OH
Glisetin-7-O-Β-D-Glc H OCH3 glc H H OH
Kalkosin-7-O-Β-D-Glc H H glc H OH OCH3
Genistin OH H glc H H OH
Daidzein-7-O-Β-D-Glc-6''-O-Mal H H glc-Mal H H OH
3-Metilorobol-7-O-Β-D-Glc OH H glc H OCH3 OH
Pratensin-7-O-Β-D-Glc OH H glc H OH OCH3
Kalkosin-7-O-Β-D-Glc-6''-O-Mal H H glc-Mal H OH OCH3
Pseudobaptigenin-7-O-Β-D-Glc H H glc H O- OCH2-
Daidzein-7-O-Β-D-Glc-6''-O-Asetat H H glc-OAc H H OH
Ononin H H glc H H OCH3
Genistein-7-O-Β-D-Glc-6''-O-Mal OH H glc-Mal H H OH
Orobol-7-O-Β-D-Glc-6''-O-Mal OH H glc H OH OH
3-Metilorobol-7-O-Β-D-Glc-6''-O-Mal OH H glc-Mal H OCH3 OH
Pratensin-7-O-Β-D-Glc-6''-O-Mal OH H glc-Mal H OH OCH3
Daidzein H H H H H OH
İrilon-4'-O- Β-D-Glc OH O- CH2- H H glc
Pseudobaptigenin-7-O-Β-D-Glc-6''-O-Mal H H glc-Mal H O- OCH2-
Glistein H OCH3 H H H OH
Orobol OH H H H OH OH
Kalkosin H H H H OH OCH3
Formononetin-7-O- Β-D-Glc-6''-O-Mal H H glc-Mal H H OCH3
Afrormosin-7-O- Β-D-Glc H OCH3 glc H H OCH3
Sissotrin(Biyosiyanin A-7-O-Β-D-Glc) OH H glc H H OCH3
İrilin B-7-O- Β-D-Glc OH OCH3 glc OH H H
İrilon-4'-O- Β-D-Glc-6''-O-Mal OH O- CH2- H H glc-Mal
Trifosid OH H CH3 H H glc
Afrormosin-7-O- Β-D-Glc-6''-O-Mal H OCH3 Glc-Mal H H OCH3
Pseudobaptigenin-7-O-Β-D-Glc-6''-O-Asetat H H glc-OAc H O- OCH2-
Formononetin-7-O- Β-D-Glc-6''-O-Asetat H H glc-OAc H H OCH3
Texasin-7-O-Β-D-Glc-6''-O-Mal H OH glc-Mal H H OCH3
İrilin B-7-O- Β-D-Glc-6''-O-Mal OH OCH3 glc-Mal OH H H
3'-Metilorobol OH H H H OCH3 OH
Genistein OH H H H H OH
Biyosiyanin A-7-O-Β-D-Glc-6''-O-Mal OH H glc-Mal H H OCH3
Pratensein OH H OH H OH OCH3
Prunetin-4'-O- Β-D-Glc-6''-O-Mal OH H CH3 H H glc-Mal
Pseudobaptigenin H H H H O- OCH2-
İrilon-4'-O- Β-D-Glc-6''-O-Asetat OH O- CH2- H H glc-OAc
Formononetin H H H H H OCH3
Prunetin-4'-O- Β-D-Glc-6''-O-Asetat OH H CH3 H H glc-OAc
Texasin H OH H H H OCH3
Biyosiyanin A-7-O-Β-D-Glc-6''-O-Asetat OH H glc-OAc H H OCH3
İrilon OH O- CH2- H H OH
Prunetin OH H CH3 H H OH

18
2.2.4. Trifolium resupinatum Türünden İzole Edilen Bileşikler
Trifolium resupinatum’ dan elde edilen saponinler ve polar bileşikler( Simonet vd.,
1999).
R 1O
H
O
OH
H
H
O
OH
H
H
H
H
O
H
O
OR 2
1: R1= Rha- 2 Gal- 2 GlcA, R2= H, Soyasaponin I
2: R1= Rha- 2 Gal- 2 GlcA, R2= Glc, Soyasapogenol B
3: R1= Rha- 2 Gal- 2 GlcA, R2= Glc- 2 Glc, Soyasapogenol B
4: R1= Rha- 2 Xyl- 2 GlcA, R2= H, Soyasaponin II
H
HO
H H
OH
OH
5: 3-O-[α-L-(1→6)-β-D-glukopiranozil]-okt-1-en-3-ol
Şekil 2.8. Trifolium resupinatum’ dan izole edilen saponinler ve polar bileşikler
OH
OH

2.3. Genel Bilgiler
2.3.1.Terpenoid Bileşikler
19
Bitkilerde yaygın olarak bulunan terpenoid bileşikler değişik yapısal özellikler
gösteren ve biyolojik önemi olan bileşik sınıflarından birisidir. Tüm canlı
organizmalarda bulunduklarından dolayı, çok fazla araştırılmaktadırlar.
Terpenler bitki dokularında çoğunlukla serbest olarak, bazıları glikozitleri yada
organik asit esterleri halinde, bazen de proteinlerle birleşmiş olarak bulunmaktadırlar.
10 ya da 15 karbonlu olan uçucu terpenler bitkilerden su buharı destilasyonu ile, daha
fazla karbonlu uçucu olmayan terpenler ise ekstraksiyon yöntemiyle izole
edilmektedirler.
Terpenoid bileşiklerin ana iskeleti, beş karbonlu izopren (2-metil-1, 3-butadien)
birimlerinin baş-kuyruk kondenzasyonu reaksiyonuyla oluşmuştur. Yapısında izopren
birimi bulunan bileşiklere izoprene benzeyen anlamına gelen izoprenoid veya terpenoid
adı verilmektedir (Şekil 2.9).
Kuyruk
Baş
Şekil 2.9. İzopren Birimlerinin Baş-Kuyruk Şeklinde Kondenzasyonu
2.3.1.1. Terpenoid Bileşiklerin Biyosentezi
Mevalonik asit terpenlerin biyosentezinde önemli rol oynamaktadır. 3 mol asetik
asid’in kondenzasyonu ile oluşan mevalonik asit (Şekil 2.10) H2O ve CO2 kaybı ile
izopren birimlerini oluşturmaktadır.

20
Mevalonik asit eldesinde başlangıç maddesi olan asetil koenzimA (CH3CO-
SCoA) pek çok doğal bileşiğin biyosentezinde rastlanan bir madde olup şekerlerin
oksidatif degredasyonundan oluşur ve sonunda CO2’e okside olur (Tresa vd.,1987).
Asetil koenzim A’nın doğal bileşiklerin oluşumunda önemli rolü vardır. Asetil koenzim
A birçok doğal bileşiğin yapı taşıdır. Mevalonik asit ise yalnız terpenlerin oluşumunda
rol oynar. Mevalonik asit terpen biyozentezini diğer metabolik yollardan ayıran bir
bileşiktir (Geisman, vd.,1969, Tedder, vd.1972). Şekil 2.16 asetil koenzim A’dan
hareketle terpenlerin oluşumunu göstermektedir.
Mevalonik asitin ATP (adenosintrifosfat) ile reaksiyonundan mevalonik asit-5pirofosfat
oluşur (Şekil 2.10).
3 CH 3COOH
OH
ATP
OH
HOOC CH 2OH HOOC CH 2OPP
Şekil 2.10. Mevalonik asit-5-Pirofosfat oluşumu
Tersiyer OH grubunun fosforlanması bunu takiben dekarboksilasyonu ve
dehidrasyonu ile izopentil pirofosfat oluşmaktadır (Şekil 2.11).
HOOC
HO C H 3
C H 2 O PP
PPO CH3
HOOC
CH2OPP
Şekil 2.11. İzopentil pirofosfat oluşumu
O P P
Mevalonik Asit-5-Pirofosfat Mevalonik Asit-3,5-difosfat İzopentenil Pirofosfat

21
İzopentil pirofosfat, bir enzim yardımıyla izoprenoid biyosentezini
gerşekleştirmektedir. İzopentil pirofosfatın enzim ile izomerizasyonu sonucu dimetilallil
esteri oluşmaktadır ( Şekil 2.12) (Geisman, vd.,1969, Francis vd.,1996).
Şekil 2.12. İzopentil Pirofosfatın izomerizasyonu
Bu iki izomerin kondenzasyonu sonucu geranil pirofosfat, geranil pirofosfat’ın
dehidrasyonu sonucuda geraniol meydana gelmektedir. Bu madde monoterpenlerin
biyosentezinde rol oynamaktadır (Şekil 2.13).
CH3
CH3
OPP
CH2
H
2
OPP
IPP
OPP
CH3
CH3
CH3
Şekil 2.13. Geranil Pirofosfat ve Geraniol Oluşumu
3
OPP
IP P
O P P
Dimetilallil Pirofosfat İzopentil Pirofosfat Geranil Pirofosfat Geranil Pirofosfat
Geraniol
OPP
OH

22
Geranil pirofosfat ile izopentenil pirofosfatın kondenzasyonu farnesil pirofosfatı
vermektedir. Bu ürün seskiterpenlerin biyosentezinde rol oynamaktadır (Şekil 2.14).
Geranil Pirofosfat İzopentil Pirofosfat Farnesil Pirofosfat
Şekil 2.14. Farnesil pirofosfat oluşumu
Farnesil pirofosfatın tekrar izopentenil pirofosfat ile kondenzasyonu geranil-geranil
pirofosfatı vermekte ve bu ürün diterpenleri oluşturmaktadır (Şekil 2.15).
C H 2 O P P
CH2OPP
CH2OPP
CH2OPP
Farnesil Pirofosfat İzopentil Pirofosfat Geranil-geranil Pirofosfat
Şekil 2.15. Geranil-geranil pirofosfat oluşumu
C H 2 O P P
CH2OPP
İzopentenil, geranil ve farnesil pirofosfat moleküllerinin birbirleriyle değişik
kondenzasyonları sonucu daha yüksek yapılı terpenoidler oluşmaktadır. Asetil koenzim
A’dan başlayarak biyosentez yoluyla oluşan maddeler Şekil 2.16 da gösterilmektedir.
İzopentenil pirofosfat moleküllerinden iki, üç, dört, beş, altı ve sekiz izopentil
pirofosfat molekülünün birleşmesi sonucunda, açık zincirli yada halkalı terpenoid
bileşikleri meydana gelmektedir. Terpenoidlerin ana iskeletleri 5 karbonlu izopren

23
birimlerinden oluştuğundan sınıflandırılmaları izopren birimlerinin sayısına göre
yapılmaktadır. “İzopren Kuralına” göre bütün terpenik bileşiklerin karbon iskeletleri
izopren birimlerinin iki ya da daha fazlasının birleşmesi ile oluşmaktadır (Boiteu, vd.,
1964).
Tablo 2.4. Terpenoidlerin sınıflandırılması
İzopren sayısı SINIFI C SAYISI
1 Hemitrepenler 5
2 Monoterpenler 10
3 Seskiterpenler 15
4 Diterpenler 20
5 Sesterterpenler 25
6 Triterpenler 30
8 Tetraterpenler(Karotenoidler) 40
n Politerpenler (5)n
2.3.1.2.Terpenoid Bileşiklerin İzolasyonu
Terpenoid bileşiklerin bitkiden izolasyonu için, öncelikle bitkisel materyal
küçük parçalara kesilir veya toz haline getirilir. Toz haline getirilmiş olan bitki metanol
ile maserasyon yöntemi kullanılarak ekstrakte edilir. Metanol ekstresi nonpolar bir
çözücü kullanılarak (petrol eteri veya hekzan) ile ekstraksiyona tabii tutulur ve içindeki
apolar maddeler bu çözücüye çekilir. Daha sonra polarite arttırılarak daha polar bir
çözücüyle (diklorometan veya aseton) aynı işlem tekrarlanır. Bu şekilde apolar ve polar
terpenik bileşikler içeren ekstreler elde edilmiş olur.
Daha sonra bu ekstrelere kromatografik ayırma ve saflaştırma yöntemleri
uygulanarak tek madde izolasyonu yapılır. En çok kullanılan yöntem kolon ve
preparatif ince tabaka kromatografisi olup, adsorban olarak silikajel kullanılmaktadır.
Uçucu olan ya da uçucu türevleri haline getirilebilen ve miktarı az olan
terpenlerin izolasyonunda, gaz kromatografisi, polar bileşiklerin izolasyonunda ise
yüksek basınçlı sıvı kromatografisi (HPLC) yöntemleri de kullanılmaktadır. Karotenoid
bileşikler ve bazı lakton yapısındaki terpenler kolay bozundukları için, ekstraksiyon ve
saflaştırma çalışmaları özel şartlarda (soğukta, inert atmosferde, ışıktan korunarak)
dikkatlice yapılmalıdır.

Asetil Co A
Mevalonat
2 3
- IPP, - IPP
24
Geranil-PP ( C-10 ) Monoterpenler
3
- IPP
Farnesil – PP ( C- 15 ) Seskiterpenler
Skualen Steroidler
Geranil-geranil- PP ( C-20 ) Triterpenler
Karotenoidler Diterpenler
Şekil 2.16. Terpenlerin Oluşumu
A B
C D

2.3.1.3. Triterpenler
25
Triterpenler halka sayısı ve taşıdıkları fonksiyonel gruba göre
sınıflandırılmaktadır. Halka sayısına göre trisiklik, tetrasiklik ve pentasiklik olmak
üzere üç grupta toplanırlar (Şekil 2.17). Triterpenler hiç sübstitüent taşımazlarsa
triterpenik hidrakarbonlar olarak adlandırılırlar.
Bitkilerde serbest olarak bulunabildikleri gibi triterpenik saponinler olarak
isimlendirilen glikozitleri halinde de bulunabilirler. Serbest triterpenler, karboksilli asit,
alkol, aldehit, karbonil, epoksi ve lakton gruplarından bir ya da bir kaçını bir arada
bulundurabilirler (Boiteu, vd., 1964).
Triterpenler benzer yapıda olmaları ve genellikle az sayıda fonksiyonel grup
taşımaları nedeniyle kolon ve ince tabaka kromatografisi yöntemleri ile birbirlerinden
güçlükle ayrılırlar. Bu sebeple triterpenlerin ayrılmalarında yüksek basınçlı sıvı
kromatografisi yöntemleri tercih edilmektedir. Uçucu olan ya da uçucu türevi haline
getirilen triterpenlerin ayrılması için gaz kromatografisi yöntemleri de kullanılmaktadır.
2.3.1.4. Triterpenlerin Tanınmaları
Lieberman-Burchard reaksiyonu triterpenlerin tanınmasında özellikle
steroidlerden ayrılmasında en çok kullanılan renk reaksiyonudur. Mavi-yeşil renk
triterpenlerin varlığını gösterirken (Boiteu, 1964), steroidlerde ise bu reaksiyon hem
yavaş yürümekte hem de kızıl kahve bir renk vermektedir.
UV spektrumu, triterpenlerin büyük bir kısmı konjuge çifte bağa ve oksokrom
gruplara sahip olmadığından yapı analizinde fazla bilgi vermemektedir.
IR spektrumu, yapıdaki fonksiyonel gruplar (karbonil, alkol, karboksilik asit,
ester v.b.) hakkında bilgi vermektedir. Hidroksil grupları 3000-3500 cm -1 , alifatik C-H
bağlarının gerilme titreşimleri 2850-2900 cm -1 , ester karbonilinin C=O gerilme titreşimi
1700-1750 cm -1 , izole keton gerilim titreşimi 1653-1750 cm -1 , ester karbonilinin C=O
gerilim titreşimini destekleyen C-O eğilim titreşimleri 1450, 1370, 1250 cm -1’ lerde,
doymamışlığa ait bantlar ise 1600-1650 cm -1 de izlenmektedir.

2
3
24
2
23
21 22
26
2
1
19
10
12
11
9
8
18 20
17
13
14
16
15
23 25
27
2
1
11
25
9
10
3 4
5
6
7
28
3 4
5
6
29 30 23 24
10
1
26
4
1
3 4
Sikloartan Oleanan
9
6
5
25
7
8
27
15
14
16
28
11
13
12
23
29 30
17
22
18
19
21
20
24
26
2
1
3 4 5
10
9
6
8
12
8
12
11
25 26
Tarakseran Lupan
25
6
5
24
11 26
12
7
8
9
10
13
14
19
15
20
18 22
17
16
21
23
24
28 29
11
10 9
29
7
12
26
7
27
13
29
19
18
14 15
19
27 28
18
13
14
18
30
20
15
20
17
16
28
17
16
13 17
8
15
14
16
7
30 25
26
Ambran(Trisiklik) Lanostan(Tetrasiklik)
2
3
23
1
4 5
12
11
25 26
24
10
9
6
8
7
29
27 19
14
13
Ursan(Pentasiklik)
Şekil 2.17. Doğal triterpenik bileşiklerin iskelet yapıları
18
15
30
20
28
17
16
2
3
21
22
1
4
19
5
6
21
21
22
20
24
30
21
22
22
23
27

27
Triterpenler için 1 H NMR spektrumu oldukça önemlidir. Karakteristik “metilen
zarfları” bileşiğin steroid veya triterpen olduğu hakkında yaklaşık bir bilgi vermektedir.
Metilen zarfı geniş ise steroid, daha sivri ise triterpen olduğu düşünülmektedir.
Triterpenlerin yapılarında en az 8 metil grubu bulunmaktadır. Bu nedenle 1 H NMR
spektrumunda ilk önce 8 metil grubu aranır. Fakat bu metil grupları, bazen aldehit, asit
ya da alkol gibi gruplara dönüşmüş olabilirler ya da metil hidrojenleri başka gruplarla
yer değiştirebilirler. Metil gruplarının kimyasal kaymaları ve bölünme durumları iskelet
hakkında bilgi vermektedir. Örneğin 20(29)en-Lupan tipi triterpenler de, 1.69 ppm
civarında izlenen vinilik metil grubuna ait pik ile 4.50-4.60 ppm civarındaki iki adet
genişlemiş singlet yapıdaki ekzometilen grubunun varlığını gösterir.
Triterpenin yapısına şeker bağlı olduğunda, şekerin anomerik karbonuna bağlı
proton iki oksijen fonksiyonu arasında kaldığından 4.00-5.5 ppm civarında
izlenmektedir.
13
C NMR spektrumunda yapının kaç karbonlu olduğu ve karbonil, ester,
karboksilik asit, oksimetin, hidroksimetin gibi grupların varlıkları gözlenmektedir.
Spektrumda 10-30 ppm civarında metil pikleri, 30-50 ppm civarında metilen grubuna
ait pikler, eğer metoksi grubu varsa 53-60 ppm civarında, 60-85 ppm aralığında
oksijene komşu karbonlar, yapıya şeker bağlıysa şekerin anomerik karbonu iki oksijen
arasında kaldığı için 104 ppm civarında gözlenmektedir. 105-150 ppm arasında çift bağ
ve aromatik karbonlar izlenmektedir. Ester karbonili 160-175 ppm de, asit karbonili
180-190 ppm civarında, aldehit karbonili 190-210 ppm civarında gözlenirken izole
keton karbonilleri 175-230 ppm civarında gözlenmektedir (Erdik, 1993).
Kütle spektrumunda, moleküler pikin yanı sıra iskelet üzerinde çifte bağın yeri
farklı parçalanmalara neden olduğundan triterpenik yapının iskeleti hakkında bilgi
edinilip belirlenebilir (Budzikiewicz, vd.,1963).
Pentasiklik triterpenler oleanan ve ursan iskeletlerinde Retro-Diels-Alder
bölünmesi C-12 deki çifte bağ üzerinde olmaktadır. Standart olarak bu iskeletlerde
temel pik olarak m/z 218 piki izlenecektir (Ogunkoya, 1981).
Pentasiklik bir triterpen olan lupan tipi iskeletlerde, önce E halkasının kopması
nedeniyle isopropil veye isopropenil grubunun ayrılması söz konusu olmaktadır. Bu
nedenle moleküler iyon pikinin yanı sıra m/z 43 piki [M-C3H7] ve [M + -CH3] pikleri de
gözlenir. Aşağıda Lupan tipi triterpenlerin karakteristik bölünmeleri verilmektedir

28
(Şekil 2.18) (Budzikiewicz, vd., 1963). Lupan tipi triterpenlerde C-20 ve C-29 arasında
çifte bağ varsa temel pik m/z 189 da izlenmektedir (Budzikiewicz, vd., 1964).
HO
m/z 220
+
+
H2C m/z 191
Şekil 2.18. Lupan’ın kütle bölünme ürünleri
H
m/z 218
+

2.3.2. Kumarinler
29
Kumarinler bitkilerde serbest ya da glikozitleri halinde bulunmaktadırlar.
Serbest kumarinler bitkilerden petrol eteri, benzen, kloroform veya eter ile ekstrakte
edilir. Glikozitleri ise, metanol, etanol veya etanol-su karışımı ile ekstrakte
edilmektedirler.
Kumarinler, kolon kromotografisi ile uygun adsorban kullanılarak izole edilirler.
Saflaştırmak için preparatif ince tabaka kromotografisi, kolon kromotografisi, Sefadex
LH-20 kullanılmaktadır (Murray, 1982).
Kumarinler 5,6-benzo-2-piran (benzo α-piran) halkası taşıyan bileşiklerdir (Şekil
2.19). Doğal kaynaklı kumarinler C-7 de oksijen atomu içermektedirler.
6
7
5 4
8
1
O
Şekil 2.19. Benzo α-piran halkası
Yapısal özelliklerine göre kumarinler dört gruba ayrılmaktadır (Şekil 2.20).
1) Benzen halkasında sübstitüent taşıyan kumarinler.
2) Furano kumarinler
3) Dihidrofurano kumarinler
4) Dihidropirano kumarinler
Kumarinlerin bazılarının antikoagülan, diüretik, antibakteriyal, hepatotoksik,
sitotoksik etki gösterdikleri literatürde kayıtlıdır (Nielsen, 1970) .
2
3
O

HO
H
Farnesiferol A
O
O
CH 2
O
30
O O O
Dihidrofuranokumarin (Columbianadin)
O
O
O O
CH 2 C C CH 3
O
Furano kumarin (oxypeucedanin)
O
O
O
H
O
OH
Dihidropiranokumarin (lomatin)
Şekil 2.20. Yapısal özelliklerine göre kumarin halkalarına örnekler
Eskuletol (Şekil 2.21) P vitamini aktivitesi gösterir. Furano kumarinler deride
ışığa karşı duyarlılık yaratmakta ve allerjik bir reaksiyon meydana getirmektedir
(Nielsen, 1970) .
HO
HO
Şekil 2.21. Eskuletol(6, 7- dihidroksi kumarin)
O
O
CH 3

2.3.2.1. Kumarinlerin Tanınmaları
31
Kumarinler UV ışıkta (366nm) floresans özellik gösteren maddelerdir. Amonyak
püskürtülüp UV ışık altında bakıldığında aldığı renk kumarinin yapısı hakkında bilgi
verebilir. Genellikle kumarinler 220 ve 320 nm civarında iki kuvvetli, 250-260 nm
arasında daha zayıf bir veya iki adsorbsiyon piki vermektedir (Nielsen, 1970).
Furanakumarinlerde IR spektrumunda üç kuvvetli bant gözlenmektedir.
Bunlardan birincisi 1600-1650 cm -1 de gözlenen C=C bantı, ikincisi 1700-1750 cm -1
deki lakton grubundan ileri gelen banttır. Üçüncü bant ise 3300-3175 cm -1 de ve 1613-
1639 cm -1 de gözlenen C=C geriliminden meydana gelen kuvvetli keskin bantlardır.
(Nielsen, 1970).
1
H NMR spektrumunda C-5 de oksijen fonksiyonu bulunmuyorsa H-3 ve H-4
9.5 Hz’lik iki duplet olarak 6.10-6.40, 7.50-7.90 ppm aralığında gözlenirler. C-5 de
oksijen bulunması halinde ise, H-3 ve H-4, 6.10-6.40, 7.90-8.20 ppm aralarında 9.5
Hz’lik iki duplet oluştururlar. C-8 de fonksiyonel grup varsa H-3 ve H-4, 6.60-6.90,
7.10-7.50 ppm aralarında 8.5 Hz’lik iki duplet halinde gözlenmektedir. Diğer aromatik
protonlar, halkadaki sübstitüsyona bağlı olarak (hidroksil, metoksi, metilen vb.) kendi
kimyasal kaymalarına uygun alanlarda rezonans yapmaktadırlar.
EI-MS spektrumunda, genellikle moleküler iyon pikinden sonra izlenen en
belirgin pik lakton karboniline ait [M-28] + kopuşudur. Böylece bileşik benzofuran tipine
dönüşmektedir. Bununla beraber bazı durumlarda moleküler iyon piki gözlenmeyebilir.
Kütle spektrumu, kumarinlerin molekül ağırlıklarının ve bölünme ürünlerinin
saptanmasında kullanılmaktadır.
13
C NMR spektrumunda; C-2, 160 ppm civarında; C-3, 115 ppm civarında; C-4,
140 ppm civarında; C-5, 128 ppm; C-6, 125 ppm; C-7, 131 ppm; C-8, 116 ppm
civarında çıkmaktadır (Murray, 1982). Bu değerler sübstitüsyonların cinsine ve
konumuna bağlı olarak değişiklik gösterebilirler.

2.3.3. Steroidler
32
Bitki ve hayvanlarda yaygın olarak bulunan bileşiklerdir. Steroid grubunun
içinde, steroller, vitamin D, mide ve safra asitleri, kalp glikozitleri, adrenal korteks
hormonları ve cinsiyet hormonları, karsinojik hidrokarbonlar, bazı saponinler yer
almaktadır. Steroidlerin temel yapısı siklopentanoperhidrofenantren halka sistemidir ve
genelde 29 C atomu ya da 27 C atomundan oluşur. (Şekil 2.22). Bu halka, dört halkanın
birleşmesi ile oluşmuştur. Halka sistemi A halkasından başlayarak numara ve harflerle
işaretlenir. Substitüentler genellikle C3, C7, C12 de bulunur.
2
3
1
A B
4
10
5
11
9
6
12 13
Şekil 2.22. Siklopentanoperhidrofenantren
Bitkisel steroidler genellikle C-3 de hidroksil, C-5 de çifte bağ ve C-17 de yan
zincir taşırlar. Bu bileşiklerde halka üyesi atomlar iki paralel düzlem içersinde
bulunurlar ve bunlara bağlı gruplar arasında da, aynen siklohekzan türevlerinde olduğu
gibi, cis ve trans durumlar meydana çıkmaktadır. Bu durumun belirlenmesi, C-10 daki
CH3 grubu ile C-3 deki hidroksil grubuna bakılarak yapılır. C-3 teki hidroksil grubu, C-
10 daki metil grubu ile dik açı yaparsa cis yapı mevcuttur ve bu konuma β şekli denir.
Eğer C-10 daki metil ve C-3 teki hidroksil grubu parallel olursa trans yapı ya da α şekli
söz konusudur. Yan zincirin konfigürasyonu steroidlerde genellikle β şeklindedir. B ile
C halkaları ve C ile D halkaları genellikle trans bağlanmıştır (Cram, 1964). Çok iyi
bilinen bir steroid olan kolestrolun formülü aşağıda verilmektedir (Şekil 2.23).
C
8
7
14
17
D
16
15

HO
2.3.3.1. Steroidlerin Tanınmaları
3
5
33
17
Şekil 2.23. Kolesterol
Steroidler, bitkiden değişik polaritede çözücülerle ekstrakte edilirler. Genellikle
polar olmayan çözücüler kullanılır. Ancak steroid molekülünün hidroksil ve karboksil
gibi gruplar içermesi veya steroid molekülüne glikozit bağlı olması durumunda alkol,
etilasetat gibi daha polar çözücüler kullanılır.
Steroidlerin yapıları spektroskopik ve kimyasal yöntemlerle tayin edilmektedir.
UV spektroskopisi steroidler için fazla bilgi vermez. Steroidlerin çifte bağları genel
olarak izole durumdadır ve 200-210 nm de kuvvetli bir uç absorpsiyon gösterirler
(Ulubelen vd, 1971).
IR spektroskopisi, steroidlerdeki sübstitüentlerin açıklanmasında önemli rol oynar,
hidroksil grupları 3000-3500 cm -1 de, alifatik C-H bağları 2850-2900cm -1 de görülürler.
Parmak izi bölgesi hayli karışık ve karakteristiktir, molekülde keton grubunun
varlığında ise aşağıdaki bantlar gözlenmektedir.
Doymuş ketonlar:
3-CO (5α ve 5β)-1719-1712 cm -1
4-CO (5α) 1712 cm -1
6-CO (5α) 1713 cm -1
6-CO (5β) 1708-1706 cm -1
11-CO (5β) 1710-1704 cm -1

34
α, β doymamış karbonil bileşiği olduğunda:
∆ 1 -3-keton: C=O 1684-1680 cm -1 , C=C 1609-1604 cm -1
∆ 4 -3-keton: C=O 1681-1677 cm -1 , C=C 1619-1615 cm -1
Bazı durumlarda molekül iki keton grubu bulundurabilirler (Oyman ve Şabudak,
1999).
3,17-diketon 1719-1745cm -1
11,17 -diketon 1713-1751cm -1
1
H NMR spektrumunda, metil pikleri 0.00-1.5 ppm arasında, metilen bantları 1.0-
2.5 ppm arasında çıkar. Steroidlerde metilen pikleri çok karmaşık ve yaygındırlar. Bu
nedenle metilen bantları yerine metilen zarfı denilmektedir. Hidroksile komşu
hidrojenler 3.5-4.5 ppm de ve doymamışlık bantları 5-6 ppm de görülürler.
Kütle spektrumunda en önemli bantlar, M + , [M-CH3] + , hidroksil grubu varsa [M-
H20] + parçalanma ürünleridir. Diğer parçalanma ürünleri ise, [M-D halkası + yan
zincir], [M-D halkası+H] + , [M-D halkası + H-H20] + bantlarıdır (Budzikiewicz, vd.,
1964).
2.3.4. Fonksiyonlu Grup İçeren Hidrokarbonlar
Bitkilerde bulunan fitokimyasallar arasında , yağlar, hidrokarbonlar, fonksiyonlu
grup içeren hidrokarbonlar, terpenler, aromatik bileşikler, fenolik bileşikler, aminler,
amino asitler, proteinler ve alkoloidler bulunmaktadır.
Yağlar nonpolar sistemlerde çözünebilen, suda çözünmeyen bileşiklerdir. Yağ
moleküllerinin hepsinin yapısında büyük bir hidrokarbon kısmı vardır.
Hidrokarbonlar polaritesi düşük olan organik bileşiklerdir, doymuş veya
doymamış yapıda bulunabilirler. İsoprenden türeyen dallanmış hidrokarbonlar,
hidrokarbonlar sınıfına girmektedirler. Pinus jeffreyi ve P.sabiniana’ nın temel
komponenti olan ve boya çıkarmada kullanılan turpentinler n-heptan gibi basit
hidrokarbonlardan oluşmaktadır.

35
n-heptan (C 7H 16)
n-nonakosan (C 29H 60)
n-hentriakontan (C 31H 64)
Şekil 2.24. Bazı bitkilerden izole edilen hidrokarbonlar
Doymamış hidrokarbonlar çift bağ ya da üçlü bağ içeren hidrokarbonlardır.
Doymamış hidrokarbonların en basiti, önemli bir bitki hormonu olan etilendir. Daha
büyük doymamış hidrokarbonlar genellikle bitki balmumlarında bulunmaktadır.
Poliasetilenler, yapılarında birden fazla asetilenik grup içeren bileşiklerdir.
Havucun temel bileşeni, dört asetilenik karbon bulunduran Falkarinol’dür (Şekil 2.25).
HO
OH Falkarinol
OH
Safinol
O
Wgorenasit
O
COOH
Şekil 2.25. Bitkilerden izole edilen, asetilenik grup bulunduran hidrokarbonlar

36
Fonksiyonlu grup içeren hidrokarbonlar sınıfından olan seril alkol, bitkilerden
izole edilen ve hidroksil grubu içeren hidrokarbonlar arasındadır (Şekil 2.26).
CH3(CH2)24CH2OH
Şekil 2.26. Seril alkol
Sülfid içeren hidrokarbonlara bitkilerde az rastlanmaktadır. Sülfid içeren basit
hidrokarbonlar, Allium türlerinde bulunmaktadır. Hentriakontan-14,16-dion (C31H60O2),
karbonil grubu içeren hidrokarbonlar arasında bulunmaktadır. Bu bileşik tahıl türü
bitkilerin temel bileşenlerindendir.
Ester grubu içeren hidrokarbonlar alkol ve asitlerin kondenzasyon ürünleridir ve
hoş bir kokuya sahiptirler. Çeşitli meyvelerde bulunan uçucu esterler Tablo 2.5’ te
gösterilmektedir.
Tablo 2.5. Meyvelerde bulunan uçucu esterler
Çilek Elma Ananas
Etil bütirat Etil asetat Etil asetat
Etilisovalerat Etil bütirat Metil isokaproat
İsoamil asetat Etil valerat Metil isovalerat
Etil kaproat Propil bütirat Metil kaprilat
2-heksenil asetat Etil akrilat
Yağ asitleri, uzun bir hidrofobik hidrokarbon grubuna bağlı, polar bir hidrofilik
baş içeren bileşiklerdir (Kautman, vd., 1999). Bitkilerde en çok bulunan yağ asitleri
oleik ve palmitik asittir. Bunlardan 16 karbonlu palmitik asit, yaprak lipidleri içinde ve
bazı tohum yağlarında bulunan bir yağ asididir. Bazı yağ asitleri Şekil 2.27’de
gösterilmiştir.
OH

Laurik asit CH3-(CH2)10-COOH
Palmitik asit CH3-(CH2)5-CH=CH-(CH2)7-COOH
Oleik asit CH3-(CH2)7-CH=CH-(CH2)7-COOH
Linolenik asit CH3-CH2-CH=CH-CH2-CH=CH-CH2-CH=CH-(CH2)7-COOH
Erustik asit CH3-(CH2)7-CH=CH-(CH2)11-COOH
Sterkulik asit CH3-(CH2)7-C=C-(CH2)8-COOH
10,16-dihidroksi palmitik asit
37
Şekil 2.27. Bazı yağ asitlerinin formülleri
Erustik asit, hardalgiller (Cruciferae), kolza ve Tropae oliaceae’ da bulunan bir
yağ asitidir. Yüksek konsantrasyonda şalgam tohumu yağında da mevcuttur. Düşük
oranda erusik asit içeren, şalgam çeşitleri, efor için kullanılmaktadır. Sterkulik asit,
sterklia (kakaogiller) türleri ve ebegümecigiller (Malvaceae) de bulunmuştur. 10,16dihidroksi
palmitik asit, keten bitkisinin en önemli bileşenlerinden birisidir (Harborne,
1982).
2.3.5. Flavonoid Bileşikleri
CH2-(CH2)5-CH-(CH2)8-COOH
OH OH
2.3.5.1. Flavonoidlerin Doğada Bulunuşu ve Kullanım Alanları
Flavonoidler en yüksek yapılı bitkilerden basit yapılı mantarlara kadar hemen her
bitki türünde yaygın olarak bulunan bileşiklerdir. Bakteri ve yosunların büyük bir
kısmında bulunmazlar. Bu sebeble flavonoidler doğal olarak bulunan fenollerin en
büyük gruplarından birini oluşturmaktadır. Ayrıca sahip oldukları biyolojik
etkinliklerinden dolayı bitkilerin sekonder metabolitleri arasında en önemli bileşik
sınıflarından birisini oluşturmaktadır.

38
Flavonoidler, önceleri çiçeklerin sarı, kırmızı, turuncu, lacivert ve benzeri
renklerinden sorumlu olan pigmentler olarak biliniyorlardı. Flavonoidlere genellikle
bitkilerin çiçek, yaprak, gövde, kök, kabuk, dal, meyve gibi tüm organlarında
rastlanmaktadır.
Flavonoidler bitkilerde antioksidan, enzim inhibitörü ve aynı zamanda ışıktan
koruma gibi bazı önemli özelliklere sahip (Harborne, vd., 1975, Harborne. ve Mabry,
1982) oldukları gibi, bitkilerde enerjinin dönüşümüne ve büyüme hormonlarına da etki
etmektedirler. Flavonoidler ayrıca solunumu ve fotosentezi düzenleme ve bulaşıcı
hastalıklara karşı savunma fonksiyonlarına sahiptirler (Smith ve Banks, 1986).
Flavonoidlerin bitkilerde azotun tutulmasını düzenleyen bakteriyel genlerin
aktifleştirilmesinde yer aldıklarını gösteren araştırmalar, flavonoidlerle genler arasında
belirgin bir ilişki olduğunu göstermektedir(Firmin vd., 1986, Peters vd., 1986).
Son zamanlarda flavonoidlerin, endüstrinin çeşitli alanlarında kullanılmasıyla ilgili
araştırmaların sayısı artmaktadır. Bu bileşiklerin antioksidant özellikleri, tabaklama
maddelerinin (tanenlerin) bileşenine katılmalarından dolayı, besin, tekstil, deri,
metalürji, tıp, ziraat gibi alanlarda kullanımı ve çeşitli ürün ve malzemeleri boyama
yetenekleri, metaller ile tepkimede bulunma gibi özellikleriyle kullanılma olasılıkları
artmaktadır.
UV ışınlardan koruma özelliklerine sahip olmaları nedeni ile bazı flavonoidler
kozmetik ürünlerde, özellikle kremlerde önemli katkı maddesi olarak kullanılmaktadır.
Ayrıca flavonoidler metal iyonları ile reaksiyon verme kapasitesine sahip olduklarından
analitik amaçla uranyum, zirkonyum, titan ve diğer metallerin tayininde
kullanılabilmektedirler. Flavonoidlerin askorbik asitle beraber et ve et ürünlerinin
proteolizini hızlandırdığı için et ve konserve endüstrisinde de kullanımı söz konusu
olmaktadır.
Flavonoidlerin kullanım amacı göz önüne alınarak incelenmeleri 1970’li yıllarda
daha da hızlanmaya başlamıştır. Gerçekleştirilen araştırmalar sonucu flavonoidlerin çok
çeşitli biyokimyasal ve farmakolojik aktivitelere sahip oldukları belirlenmiştir.
Örneğin, bu tür bileşiklerin antioksidant (Bors ve Saran, 1987, Larson, 1988),
antimikrobiyal (Pratt ve Hudson, 1990), antiviral, antiülserojenik, hipolidemik,
hepatoprotektif, (Wagner, 1989, Wagner vd., 1991, Hikino ve Kiso, 1988) özelliklere
ve iltihaba karşı etkiye (Moroney vd., 1988) sahip oldukları açıklanmıştır. Bunun

39
yanında flavonoidlerin (kersetin ve kamferolun) antimutajenetik ve antikarsinojenik
etkilere sahip oldukları in vitro ve in vivo şartlarda belirlenmiştir (Kato vd., 1983,
Huang vd., 1983, Verma vd., 1988, Deschner vd., 1991).
2.3.5.2. Flavonoidlerin Yapısal Özellikleri ve Sınıflandırılması
İki fenil halkasının propan zinciri ile birleşmesi sonucu, flavonoidlerin karbon
iskeleti oluşmaktadır. 15 karbon atomu içeren flavonoid iskeleti C6–C3–C6
konfigürasyonunda düzenlenmiştir (Şekil.2.28). Üç karbonlu propan zincirinin üçüncü
bir halka oluşturması, farklı şekiller alması veya fenil gruplarının farklı pozisyonlarda
bağlanması sonucu flavonoidlerin farklı sınıfları oluşmaktadır. (Şekil 2.29)
A C C C B
Şekil 2.28. Genel flavonoid iskeleti

O
40
O
O
F l a v o n Flavonol
O
O
Aur o n
O
Dihidro kalkon
O
Şekil 2.29. Flavonoidlerin farklı iskelet yapıları ile oluşan sınıfları
O
O H
O
O
F l a v a n o n Dihidro flavanol
O
O
İ z o f l a v o n
C H
O
+
O
O
O H
A n t o s i y a n i d i n
K a l k o n

Kimyasal bakımdan flavonoidler 2–fenilbenzopiran yapısı göstermektedirler (Şekil
2.30), (Mabry vd., 1970).
A
41
O
C
Benzoil
O
Sinnamoil
Şekil 2.30. Flavonoidlerin benzoil (A) ve sinnamoil (B) halkası
Flavon yapılarındaki aromatik halkalar A ve B, heterohalka ise C ile
gösterilmektedir. A ve C halkalarındaki (benzopiran çekirdeğinde) karbon atomları
oksijen atomundan başlayarak numaralandırılırken, B halkasındaki atomlar ise (′)
rakamlarla numaralandırılmaktadır.
2.3.5.3. Flavonoidlerin Biyosentezi
Bitkilerin sekonder metabolitleri arasında yer alan flavonoidler, fotosentez sonucu
meydana gelen karbonhidrat, aminoasit gibi primer metabolitlerden oluşmaktadırlar
(Şekil-2.31), (Burbulis, 1986). Bitkilerin fotosentezi sonucu oluşturulan bütün
karbonların yaklaşık olarak %2’sinin flavonoidlere veya ilgili diğer bileşiklere
dönüştürüldüğü tahmin edilmektedir (Smith, 1972).
Flavonoidlerin biyosentez araştırmaları sonucunda elde edilen verilere göre,
fenilalanin gibi aminoasitlerin enzimatik deaminasyonundan oluşan sinnamik asit
türevlerinin, asetil CoA ile kondenzasyonundan ya da malonil CoA
kondenzasyonundan oluştukları tespit edilmiştir (Dewick, 2001, Harborne, 1975).
B

42
Malonil koenzim A’dan gelen kısım benzoil (A) halkasını oluştururken, sinnamik
asitden gelen kısım da sinnamoil (B) halkasını meydana getirmektedir (Şekil 2.31).
Flavonoidlerin biyosentezi sırasında kalkon/flavon izomerizasyonu, oksidasyonu,
çevrilme, alkilasyon ve glikozillenme gibi pek çok ara reaksiyonlar da meydana
gelmektedir.
2.3.5.4. Flavonoidlerde Yapı Çeşitliliği
Flavonoidlerdeki yapı çeşitliliği, sadece difenilpropan iskeletinin farklı yapılarda
düzenlenmesiyle sınırlı kalmamaktadır. Ayrıca, her sınıf içinde, molekülün aromatik (A
ve B) halkalarına bağlanan sübstitüentlerin sayısı, özelliği ve bağlanma pozisyonları
flavonoidlerde gözlenen yapı çeşitliliğine neden olmaktadır.
Flavonoid yapılarında gözlenen en yaygın sübstitüentler hidroksil gruplarıdır.
Flavonoid yapısında hidroksil gruplarının bulunması biyosentetik yolun sonucudur.
Doğal flavonoidlerin en fazla yedi hidroksil gurubu içerdiği bilinmektedir. A halkasının
genellikle C-5 ve C-7 pozisyonlarında hidroksillenmeye yatkın olduğu gözlenmektedir.
Ancak, A halkasının başka pozisyonlarda da hidroksillendiği flavonoidler, doğada
yaygın olarak bulunmaktadır. B halkasında ise genellikle C-4′ pozisyonu, çoğu kez C-3′
ve C-5′ pozisyonlarının hidroksillendiği gözlenmiştir. C-3′ ve C-5′ pozisyonundaki
hidroksil grupları çoğu kez metillenmiş halde bulunmaktadırlar. Hidroksil grubu
bulundurmayan aromatik halkalar yada C-2′ pozisyonunda hidroksil grubu bulunduran
flavonoidler doğada nadir olarak bulunmaktadırlar.
Flavonoidlerin yapısındaki hidroksil gurupları, reaktif özelliklerinden dolayı,
kolaylıkla alkillenmekte yada glikozillenmektedirler. Bu nedenle, flavonoidlerin
metoksi ve glikozil türevlerine bitkilerde sık rastlanır. Metoksi flavonoidlerin
yapılarında birden yediye kadar metoksi grubuna rastlanılmaktadır. Doğada en çok
mono-, di- veya trimetoksi flavonoidler gözlenmektedir. Flavonoidlerin C-5 ve C-7
pozisyonlarındaki hidroksil grupları nadir hallerde metillenmiş olarak bulunurlar.

HOO
C
NH 2
fenil alanin
H 2C
HO
PAL
HOOC
Ac
COSCoA
O
C
OH
C SCoA
O
3 Malonil CoA
OH OH
OH
OH
O
O
sinnamik asit
4CL
O
OH
C4H
R 1
OH
OH
CHS
OH
43
OH
Kamferol R 1: H
Kuersetin R 1: OH
p-hidroksi sinnamik asit
naringenin kalkon
FS
HO
Şekil 2.31. Flavonoidlerin Biyoentezi
HO
OH
hidroksi sinnamik asit
lignanlar, ligninler, kumarinler,
stilbenler
O
O
O
OH
R 1
OH O
dihidroflavonoller
OH
OH
naringenin
F3H, F3'H

44
Flavonoid yapılarında sübstitüentlerin genel yerleşme pozisyonları Şekil 2.32 de
verilmiştir.
Bitkilerde flavonoidlere çoğunlukla mono–O–glikozitler halinde rastlanılmaktadır.
Fakat di- ve trisakkaritlerle glikozillenmiş flavonoidler de doğada yaygın olarak
bulunmaktadır. Bitkilerde rastlanan flavonoid glikozitlerin diğer bir türünü de Cglikozitler
oluşturmaktadır.
Glikozil
HO
7
A
5
OH
Glikozil
3
Me
OH
B
3'
4'
5'
OH
OH Glikozil
OH
Glikozil
Şekil 2.32. Flavonoid yapılarında substituentlerin en yaygın yerleşme pozisyonları
2.3.5.5. Flavonoidlerin Tanınmaları
Flavonoidler UV ışıkta flouresans göstermektedirler. Ayrıca fenolik yapıları
nedeniyle de NH3 ile renk değiştirirler. Bu özelliklerinden dolayı, ince tabaka ve kağıt
kromatografisinde UV ışık (254 ve 366) ile incelenmektedirler. Hidroksil gruplarının
bağlı oldukları yerlere göre UV ışıkta, NH3 buharında ve NA belirteciyle verdikleri
renkler değişmektedir.
Me

45
UV spektroskopisi, flavonoid bileşiklerin yapısı hakkında önemli bilgiler veren
bir yöntemdir (Tablo 2.6). Bileşiğin metanoldeki çözeltisine ayrı ayrı NaOMe, susuz
AlCl3, AlCl3/HCl, susuz NaOAc ve NaOAc/H3BO3 in metanoldeki çözeltilerinden az
miktarda ilave edilerek alınan spektrumlarda gözlenen kaymalar, piklerin şiddeti ve
şekilleri arasındaki farklar flavonoid bileşiğinin ana iskeleti ve moleküldeki hidroksil
gruplarının yerleri hakkında fikir vermektedir (Marbry, vd., 1970).
UV spektrumunda flavonoid bileşikleri biri uzun diğeri kısa dalga boyunda
olmak üzere iki absorpsiyon bantı vermektedir. Uzun dalga boyunda olan, flavonoidin B
halkasının (Sinnamoil) absorpsiyonu ile ilgilidir ve Bant I adını almaktadır. Kısa dalga
boyunda olan ise A halkasının (Benzoil grubu) absorpsiyonu ile ilişkilidir ve Bant II
adını almaktadır (Tablo 2.6),(Marbry, vd., 1970).
Tablo 2.6. Flavonoidlerin UV spektroskopisindeki absorpsiyon bantları
Bant I (nm) Bant II (nm)
Flavon 304-350 250-270
Flavonol 352-385 250-270
Flavonon 310-330 275-290
Kalkon 360-390 240-260
Auron 390-430 240-260
Antosiyanidin 475-560 275-280
İzoflavon 300-340 245-270
B halkasında oksijen fonksiyonunun artması Bant I’in, A halkasında 6 ve 8
konumunda oksijen fonksiyonunun bulunması Bant II’nin uzun dalga boyuna
kaymasına sebep olmaktadır. Her iki halkada da hidroksil grubunun bulunmaması,
bantların şiddetinin zayıf olmasına neden olmaktadır. İzoflavonlarda Bant II, 245-270
nm ve Bant I, 300-340 nm de omuz şeklinde izlenirken, C-6, C-7 dioksijene
izoflavonlar oldukça şiddetli Bant II absorpsiyonu gösterirler.
NaOMe kuvvetli baz olduğundan, flavon çekirdeğindeki tüm OH gruplarını
iyonlaştırmaktadır. Özellikle 4'-OH taşıyan flavonoidler Bant I de 45-60 nm lik

46
batokromik kayma verdikleri için bant şiddeti artmaktadır. 7-OH flavon ve
flavonollerde 305-345 nm arasında düşük şiddette bir bant gözlenmekte olup, bu Bant
III olarak tanımlanmaktadır.
AlCl3, A halkasındaki C-3 ve C-5 konumunda serbest hidroksil grupları ve B
halkasındaki orto-dihidroksi grupları ile ayrı ayrı kelat oluşturmaktadır.
B halkasındaki orto-dihidroksi grupları ile oluşan kelat, seyreltik HCl ilavesiyle
bozunur. Ayrıca AlCl3/HCl spektrumunda Bant I de oluşan batokromik kayma, metanol
ile alınan spektrumdaki Bant I e göre 35-50 nm uzun dalga boyuna kayarsa 5-OH, 6-H
gruplarının; 25-30 nm uzun dalga boyuna kayarsa 5-OH,6-OH gruplarının; 16-22 nm
kayarsa 5-OH, 6-OMe gruplarının varlığını göstermektedir.
NaOAc, NaOMe’ten daha zayıf bir baz olduğundan, asit karakterdeki fenolik
hidroksilleri iyonize etmektedir. C-7 de serbest OH grubu varsa, Bant II de 5-20 nm
uzun dalga boyuna kayma yapmaktadır. Eğer C-6 veya C-8 de oksijen fonksiyonu varsa
flavonlarda 4-8 nm lik bir kayma gözlenmekte yada hiç gözlenmemektedir (Marbry,
vd., 1970). Flavonoid yapısında 4'-OH, 7-OR grubunun bulunması durumunda Bant I,
NaOMe Bant I’ i ile aynı dalga boyunda çıkmaktadır.
Flavon ve flavonollerde B halkasında orto-dihidroksi grupları varsa bunlar
borikasit ile kelat oluşturmaktadırlar. Bu durumda Bant I, NaOAc/H3BO3 ile 12-30 nm
uzun dalga boyuna kaymaktadır. 3'-4' serbest hidroksil grubu yoksa, spektrum MeOH
spektrumu ile aynı çıkmaktadır ( Marbry, vd., 1970).
1
Flavonoidlerin H NMR spektrumu, aromatik halka protonlarını ve
sübstitüentlerin durumunu göstermektedir. Flavonoidlerde, aromatik halka protonları
5.00-8.00 ppm arasında izlenirken, metoksi grupları 3.8-3.9 ppm civarında singlet
olarak görülmektedir. Eğer bir şeker grubu bağlı ise monoglikozitlerde şeker protonları
3.0-4.0 ppm arasında gözlenmekte, şekerin anomerik protonu H-1' daha aşağı alanda
4.8-6.0 ppm de duplet olarak görülmektedir.
Kütle spektrumu, flavonoid aglikon ve glikozitlerin yapıları hakkında önemli
bilgiler sunmaktadır. Flavonoid aglikonların çoğu şiddetli moleküler iyon piki
[M] + vermektedirler. Moleküler iyon pikine ek olarak, flavon aglikonları [M-H] + ve [M-
CO] + piklerini de göstermektedirler. Metoksi flavon olması halinde ise [M-CH3] + ve
[M-CO-CH3] + pikleri gözlenmektedir ( Harbone, vd., 1975).

3. MATERYAL VE METOD
3.1. Kullanılan Kimyasal Maddeler
47
Amonyak (Merck)
Hekzan (Teknik)
Petrol eteri(Teknik)
Aseton (Teknik)
Diklormetan(Teknik)
Metanol (Teknik, Merck)
Etanol(Teknik)
Etilasaetat(Teknik)
Kloroform (Teknik)
AlCl3, HCl, CH3COONa, H3BO3, Na (Merck)
Asetik asit (Atabay)
Su (Destile )
Poliamid (50-160 µm, Fluka)
Sefadeks LH-20 (Merck)
Silikajel hazır plaklar GF 254 (Merck 5554)
Silikajel (Kiesel G, E. Merck Type 60)
Silikajel 100 (0.063-0.200 mm, 70-230 mesh ASTM)
3.2. Kullanılan Yöntemler
3.2.1. Kolon Kromatografisi
Kolon kromatografisi ekstrelerin fraksiyonlandırılarak ayrılması ve saflaştırması
aşamalarında kullanıldı. Adsorban olarak Merck silikajel (70-230 mesh), Sefadeks LH-

48
20 (Merck), poliamid (Fluka) dolgu maddeleri kullanıldı. Silikajel adsorban hekzan
veya petrol eteri ile şişirildikten sonra dibine az miktarda pamuk yerleştirilmiş cam
kolona tatbik edildi. Poliamid adsorban ise kolona kuru olarak tatbik edildi. Ekstreler,
miktarına uygun adsorbanla karıştırıldı ve çözücüsü tamamen uçurulduktan sonra
kolonun üst kısmına yerleştirildi. Sefadeks LH-20, metanol içinde bekletilerek kolona
konuldu. Bu kolona ekstre sıvı olarak tatbik edildi.
3.2.2. İnce Tabaka Kromatografisi
35 g silikajel G (Kiesel G, E. Merck Type 60) adsorbanı 70 ml destile su ile
çalkalanıp 20x20 cm boyutlarındaki cam plaklar üzerine kaplandı. Oda ısısında
kurutulup 105°C’de 1 saat aktive edilen plaklar preparatif amaçla kullanıldı. Ayrıca
Merck firmasının silikajel GF 254 hazır plaklarından da yararlanıldı.
3.3. Kullanılan Belirteçler
3.3.1. Kromatografi İşlemlerinde Kullanılan Belirteçler
Serik Sülfat Belirteci: 2 g Ce(SO4)2.4H2O 100ml %10’luk H2SO4 içinde çözülmesi ile
hazırlandı. Belirteç püskürtüldükten sonra kromatografi plağı 100°C’de 5-10 dakika
lekeler oluşuncaya kadar bekletildi.
NA Belirteci (Naturstoffreagenz A: Difenil borik asit-β-aminoetil ester): 100 mg toz
NA bileşiği 100 ml metanolde çözülerek hazırlandı.
Amonyak (NH3) Buharları: Kurutulmuş çift boyutlu kağıt kromatogramı,
kromatografi tankının içinde, kapağı açık NH3 şişesi ile birlikte bir kaç dakika
bekletildi.

3.3.2. UV Spektrumu Kayma Belirteçleri
49
Sodyum metoksit (NaOMe) Belirteci : 2.5 g temizlenmiş metalik sodyum küçük
parçacıklar halinde 100 ml saf metanole dikkatlice ilave edilerek hazırlandı.
Alüminyum (III) Klorür (AlCl3) Belirteci : 5 g susuz alüminyum (III) klorür 100 ml
saf metanolde çözülerek hazırlandı.
Hidroklorik Asit (HCl) Çözeltisi : 50 ml saf derişik HCl’in 100 ml destile su ile
karıştırılmasıyla hazırlandı.
Sodyum Asetat (NaOAc) Belirteci : Toz halinde susuz saf sodyum asetat kullanıldı.
Borik Asit (H3BO3) : Toz halinde susuz saf borik asit kullanıldı.
3.4. Kullanılan Cihazlar
3.4.1. NMR Spektrometresi: 1 H NMR ve 13 C-NMR spektrumları Varian Mercury Plus
300 MHz aletinde alınmıştır. Çözücü olarak CDCl3, CD3OD ve DMSO-d6
kullanılmıştır.
3.4.2. Ultraviyole Spektrofotometresi: Spektrumlar Shimadzu UV-1601 cihazında
kuvars küvetlerde alındı. Ölçümler bileşiklerin metanoldeki çözeltilerinde yapıldı.
Flavonoid bileşiklerin kayma spektrumlarının alınabilmesi için bileşiğin metanoldeki
çözeltisine sırayla NaOMe, susuz AlCl3, AlCl3 / HCl, susuz NaOAc ve NaOAc /H3BO3
çözeltileri ilave edildi.
3.4.3. Kütle Spektrometresi: Kütle spektrumları VG-Zapspect (1000 Resolutaion) cihazında
alınmıştır.
3.4.4. Erime Noktası Cihazı: Bileşiklerin erime noktalarının ölçümünde Yanaco MP-
S3 cihazı kullanılmıştır.

50
3.4.5. Infrared Spektrofotometresi: IR spektrumları izole edilen maddelerden alınan
numunenin nujol ile karıştırılıp sodyumklorür diskleri arasına damlatılmasıyla, KBr ile
tablet yapılarak, ayrıca numunenin kloroform ve metanoldeki çözeltileri kullanılarak
Schimadzu IR-470 spektrofotometresinde alınmıştır.
3.4.6. UV Lambası: Kromatografi plağındaki lekeler Desega Minuvis UV lambası
kullanılarak tayin edilmiştir.
3.5. Çözücüler
Ekstraksiyon işlemlerinde, kolon kromatografisinde ve ön ayırma işlemlerinde
teknik çözücüler tekrar destile edildikten sonra kullanılmış, madde saflaştırılmasında
Merck çözücüler, spektral analizler için spektroskopik çözücüler kullanılmıştır.

4. DENEYSEL BÖLÜM
4.1. Bitkinin Ekstre Edilmesi
51
Trifolium resupinatum L.var. microcephalum bitkisi Mayıs 2002’de Edirne,
Uzunköprü ilçesi Değirmenci Barajı civarından toplandı. Bitkinin tanımlanması Trakya
Üniversitesi Biyoloji Bölümü Botanik Anabilim Dalı tarafından yapıldı (EDTU:8328).
Bitki gölgede kurutulduktan sonra bitkisel materyal ufak parçalar halinde kesildi.
1800 gr kuru bitki diklormetan ile her seferinde 3 gün bekletilerek, toplam 4
defa maserasyon yöntemi ile ekstrakte edildi. Çözücü rotaevaporatörde
buharlaştırıldıktan sonra 35g ham ekstakt elde edildi.
Diklormetan ekstraktı ayrıldıktan sonra bitki etanol ile aynı işlemden geçirilerek
167 gr ham ekstrakt elde edildi. Etanol ekstraktı su ile seyreltilip etilsetat ile
ekstraksiyonu gerçekleştirildi. 27.9g etilasetat ekstraktı elde edildi. Su ekstraktı ayrıldı.
4.2. Diklormetan Ekstratındaki Bileşiklerin İzolasyonu ve Saflaştırılması
Diklormetan fraksiyonu ebatlarına uygun silikajel kolona uygulandı. Elüsyona
%100 petrol eteri ile başlanarak giderek artan oranlarda diklormetan, etilasetat ve %100
metanol ilavesi ile kolon fraksiyonlandırıldı. Fraksiyonlar UV ışık (254 nm) altında
incelendi, ayrıca serik sülfat belirteci püskürtülüp etüvde 110 ºC’de bekletilerek
maddelerin renklenmesi izlendi ve benzer fraksiyonlar birleştirildi. Bu fraksiyonlar A,
B, C, D olarak isimlendirilen 4 ana grupta toplandı. Fraksiyon A tekrar silikajel kolona
tatbik edildi %100 petrol eteri ile başlanarak giderek artan oranlarda diklormetan ilave
edildi. Petrol eteri:diklormetan (7:3) çözücü sistemi ile elde edilen 16-18 numaralı
fraksiyonların preparatif ince tabaka kromatografisi ile saflaştrılması sonucu 1 numaralı
fitil esteri (20 mg) bileşiği elde edildi.Fraksiyon B, hem A hem de C ile aynı maddeleri
içerdiği için çalışılmadı.

52
Fraksiyon C’de silikajel kolona tatbik edildi. Elüsyona petrol eteri ile başlandı
ve giderek artan oranda diklormetan ve etilasetat ilave edildi. Petrol eteri:diklormetan
(4:6) çözücü sistemi ile elde edilen 29-31 numaralı fraksiyonların preparatif ince tabaka
kromotografisi ile saflaştırılması sonucu 2 numaralı 3-metil-1-nonen-3-ol (7.3 mg)
bileşiği, petrol eteri:diklormetan (2:8) çözücü sistemi ile elde edilen 48-50
fraksiyonların preparatif ince tabaka kromotografisi ile saflaştırılması sonucu 3
numaralı bileşik Lupeol (5 mg) izole edildi. 51-54 numaralı fraksiyonların saflaştrılması
sonucu 4 numaralı Kumarin (9 mg) bileşiği, %100 diklormetan çözücü sistemi ile elde
edilen 58-65 fraksiyonlarından 5 numaralı β sitosterol (11 mg) bileşiği elde edildi.
Fraksiyon D’de diğerlerinde olduğu gibi silikajel kolona tatbik edildi. Elüsyona
diklormetan ile başlanarak giderek artan oranlarda etilasetat ve metanol ilavesi ile kolon
fraksiyonlandırıldı. Diklormetan:etilasetat (98:2) çözücü sistemi ile elde edilen 41-51
fraksiyonlar birleştirilerek preparatif ince tabaka kromotografisi ile saflaştrılması
sonucu 6 numaralı Formononetin (7 mg) bileşiği elde edildi. 57-79 numaralı
fraksiyonlar ise birleştirilerek tekrar ebatlarına uygun silikajel kolona kondu. 12-16
numaralı fraksiyonlarda birleştirilerek preparatif ince tabaka kromotografisi ile
temizlenmesi sonucu 7 numaralı 2',3'-dihidroksi propil pentadekanoat (6.5 mg) bileşiği
elde edildi.
4.3. Etilasetat Ekstratındaki Bileşiklerin İzolasyonu ve Saflaştırılması
Etilasetat ekstresine silikajel kolon kromotografisi uygulandı. Hekzan ve artan
oranlarda etilasetat ve daha sonrada metanol ilavesi ile kolon fraksiyonlandırıldı.
Fraksiyonlar UV ışık (254 nm) altında incelendi, ayrıca serik sülfat belirteci
püskürtülüp etüvde 110 ºC’de bekletilerek maddelerin renklenmesi izlendi ve benzer
fraksiyonlar birleştirildi. Bu fraksiyonlar Et-A, Et-B olarak isimlendirilen iki ana grupta
toplandı. Et-A fraksiyonunun önceki fraksiyondan elde ettiğimiz 6 ve 7 numaralı
maddeleri içerdiği ince tabaka kromotografisi ile belirlendi ve bu yüzden çalışılmadı.
Et-B fraksiyonu tekrar miktarına uygun silikajel kolona tatbik edildi. Kolon
hekzan:etilasetat, (75:25) çözücü sistemi ile elüe edilerek giderek artan oranlarda

53
etilasetat ve metanol ile fraksiyonlandırıldı. Hekzan:etilasetat; (15:85) çözücü sistemi ile
elde edilen fraksiyonlar birleştirilerek poliamid kolona tatbik edildi. Kloroform ile
başlanarak artan oranda metanol ilavesi ile fraksiyonlandırıldı. Kloroform:metanol
(96:4) çözücü sistemi ile elde ettiğimiz 8 numaralı Kamferol glikozit (10.5 mg) bileşiği
içerdiği safsızlıklardan uzaklaştırmak amacı ile sefadeks LH-20 kolonda metanol ile
yıkandı.
Et-B den hekzan:etilasetat (10:90) çözücü sistemi ile elde edilen fraksiyonlar
birleştirilerek poliamid kolona tatbik edildi. Kloroform ile başlanarak giderek artan
oranda metanol ile kolon fraksiyonlandırıldı. Kloroform:metanol (98:2) çözücü sistemi
ile elde edilen fraksiyonlar preperatif ince tabaka kromotografisi ile saflaştırılarak 9
numaralı Formononetin glikozit (4.5 mg) bileşiği elde edildi. Aynı kolondan
kloroform:metanol (94:6) çözücü sistemi ile elde edilen fraksiyonların önce preperatif
ince tabaka kromotografisi, daha sonra sefadeks LH-20 kolonda metanol ile yıkanması
sonucu 10 numaralı Genistein glukozit (3.9 mg) bileşiği elde edildi. Bu kolondan
kloroform:metanol (92:8) çözücü sistemi ile elde ettiğimiz fraksiyonlar birleştirilerek
preperatif ince tabaka kromotografisi yöntemi ile temizlenmesi sonucu 11 ve 12
numaralı bileşikler izole edidi. Bu bileşiklerin her ikisine de ayrı ayrı asetilleme
reaksiyonu uygulanarak 1 H NMR spektrumları alındı. 11 numaralı bileşiğin steroid
glikozit ve 12 numaralı bileşiğin alkil glikozit olduğu düşünülmektedir. Ancak bu
bileşiklerin yapılarının tam aydınlatılması için gerekli spektroskopik veriler
tamamlanmadığından tezde bu bileşiklerden bahsedilmedi.
4.4. Kimyasal Reaksiyonlar
4.4.1. Asetilleme Reaksiyonu
5 mg saf bileşiğe 1 ml asetanhidrit, 1ml piridin ilave edilir ve 3 saat geri
soğutucu altında 45ºC’de ısıtılır. Sonra destile suya dökülerek eter ile ekstrakte edilir.
Preparatif ince tabaka yöntemi ile safsızlıklar uzaklaştırılır. İnce tabaka kromatografisi
yöntemi ile standart madde ile karşılaştırılarak kontrol edilir.

4.5. ARAŞTIRMA BULGULARI
4.5.1. Fonksiyonlu Grup İçeren Bileşikler
4.5.1.1. 1 numaralı Bileşik
Fitil-1-hekzanoat
H 16
3C
H3C 17
15
14
13
12
18
11
10
54
9
8
19
Şekil 4.1. Fitil-1-hekzanoat
Bu bileşik beyaz toz halinde olup, UV ışık altında 254 nm’ de çok hafif
gözükürken, serik sülfat belirteci püskürtülerek etüvde 110°C’ de tutulduğunda kahve-
gri renkli bir spot oluşturmaktadır.
Bu bileşiğe ait UV spektrumunda (λmax nm, MeOH) 219.5 nm de maksimum
absorpsiyon gözlenmiştir.
Bileşiğin IR spektrumunda ise (νmax cm -1 , CHCl3 ) 1721 cm -1 de ester karbonili,
1660 cm -1 de alken yapısı, 1168 cm -1 de ester karboniline ait C-O grubu gözlenmiştir.
1 H NMR spektrumunda (CDCl3, δ(ppm), 300 MHz, Şekil 4.2.) 0.86 ppm (6H, d,
J= 6.6 Hz) de H-16 ve H-17 metil protonları gözlenirken, 0.85 ppm de (6H, d, J= 6.2
Hz) H-18 ve H-19 metil protonları gözlenmiştir. Çifte bağa komşu metil grubu ise 1.68
ppm de singlet olarak gözlenmiştir. 0,84 ppm de (3H, J= 7.7 Hz) H-5′ protonu triplet
olarak gözlenmiştir. 1.99 ppm de (2H, t, J= 6.5 Hz) H-4 protonu gözlenirken, 4.58 ppm
de ester grubuna komşu H-1, protonları J= 7.6 Hz dublet olarak görülmüştür. 5.34 ppm
de ise (1H, ddd, J= 1.3, 7.2, 7.2 Hz) H-2 protonu izlenmiştir.
7
6
5
4
20
3
2
1
O
O-C(CH2) 4CH3 1' 5'

55
13 C NMR spektrumunda (CDCl3, δ(ppm), 300 MHz, Şekil 4.3) ester karbonili
174.21 ppm de gözlenirken, vinilik karbonlar 142.78 ppm ve 118.43 ppm de, ester
oksijenine komşu karbon ise 61.39 ppm de izlenmiştir. Metil grupları 14.30, 16.57,
19.91, 19.95, 22.89, 22.82 ppm lerde, diğer –CH2 ve –CH grupları ise 24.68- 40.07 ppm
aralığında gözlenmiştir.
Bileşiğin 1 H- 1 H COSY spektrumunda (CDCl3, δ(ppm), 300 MHz, Şekil 4.4) ise
5.34 ppm deki H-2' protonu ve 4.58 ppm deki H-1 protonunun etkileşimleri ile 2.28
ppm deki H-1' ve 1.60 ppm deki H-2' protonlarının etkileşimleri gözlenmiştir.
EI-MS spektrumu (Şekil4.5) moleküler iyon pikini m/z 396 [M +2] + vererek,
C26H50O2 kapalı formülünü göstermiştir. Diğer parçalanma ürünlerini ise m/z 379 [M-
CH3] + , m/z 364 [M -C2H6] + , m/z 351 [M -C3H7] + , m/z 278 [M -C5H11COOH] + , m/z 239
[M-C11H23] + , m/z 71 [CH3(CH2)4-] olarak gözlenmiştir.
Yapılan literatür çalışmaları sonucu bileşiğin fitil-1-hekzanoat olduğu tespit
edilmiştir (Itoh, vd., 2000, Araı ,vd., 1998, Buchanan, vd., 1996).

H
16
3C
15
H3C 17
14
13
12
18
11
10
9
8
19
7
6
5
4
20
3
2
1
O
O-C(CH2) 4CH3 1' 5'
56
Şekil. 4.2. Fitil-1-hekzanoat bileşiğine ait 1 H NMR spektrumu [CDCl3, δ(ppm), 300 MHz]

57
Şekil 4.3. Fitil-1-hekzanoat bileşiğine ait 13 C NMR spektrumu [CDCl3, δ(ppm), 300 MHz]
16
H3C H3C 17
15
14
13
12
18
11
10
9
8
19
7
6
5
4
20
3
2
1
O
O-C(CH 2) 4CH 3

16
H3C H3C 17
15
14
13
12
18
11
10
9
8
19
7
6
5
4
20
3
2
1
O
O-C(CH 2) 4CH 3
58
Şekil 4.4. Fitil-1-hekzanoat bileşiğine ait 1 H- 1 H COSY spektrumu [CDCl3, δ(ppm), 300 MHz]

16
H3C H3C 17
15
14
13
12
18
11
10
9
8
19
7
6
5
4
20
3
2
1
O
O-C(CH 2) 4CH 3
59
Şekil. 4.5. Fitil-1-hekzanoat bileşiğine ait EI-MS spektrumu

4.5.1.2. 2 Numaralı Bileşik
3-metil-1-nonen-3-ol
9
60
8 7 6 5 4 3
OH
CH 3-CH 2-CH 2-CH 2-CH 2-CH 2-C-CH=CH 2
2
CH3 10
Şekil 4.6. 3-metil-1-nonen-3-ol
Bu bileşik beyaz renkli, amorf, silikajel plakta UV (254 ve 366 nm) ışık altında
görünmeyen, serik sülfat belirteci püskürtülüp 110 ºC de bekletildiğinde açık kahve
renk veren bir bileşiktir.
UV spektrumunda (λmax nm, MeOH) 217 nm’de maksimum absorpsiyon
göstermiştir.
IR spektrumunda (νmax cm -1 , KBr) 3550 cm -1 de tersiyer hidroksil grubu, 2980
cm -1 de CH3-CH2, 1480 cm -1 de alifatik C-H bantları ile 1070 cm -1 de tersiyer alkole ait C-
O bantları izlenmiştir.
1 H NMR spektrumunda (CDCl3, δ(ppm), 300 MHz, Şekil 4.7) 0.85 ppm de 9
numaralı karbona ait protonlar J=6.6 Hz lik bir triplet vermiştir. 5.92 ppm de (1H, dd)
H-2 protonunun, J=10.5 Hz ve J=17.1 Hz lik etkileşim sabitlerini göstermesi, yapıda
cis ve trans konumunda çift bağa ait protonların varlığını kanıtlamıştır. Çift bağ
protonlarından H-1a nın 5.20 ppm de (1H, dd, J=17.4, 1.2 Hz) H-2 protonu ile trans ve
H-1b protonu ile geminal etkileşimi gözlenmiştir. H-1b nin ise 5.04 ppm de (1H, dd,
J=10.8, 1.2 Hz) H-2 protonu ile cis ve H-1a protonu ile geminal bölünmeleri izlenmiştir.
Bu pikler molekülde, izole bir terminal metilen grubu bulunduğunun kanıtıdır. 1.54 ppm
de kuarterner karbona komşu H-4 protonu multiplet şeklinde gözlenirken, 1.07-1.41
ppm aralığında ise H-5, H-6, H-7, H-8 numaralı protonlara ait sinyaller multiplet olarak
tespit edilmiştir.
1

61
13 C NMR spektrumunda (CDCl3, δ (ppm), 300 MHz, Şekil 4.8) 22.81 ve 19.95
ppm de iki tane metil karbonunun gözlenmesi, 1 H NMR spektrumunda görünmeyen
diğer metil grubunun 1.25 ppm deki silikajel piki altında kaldığını kanıtlamıştır. 111.66
ve 145.53 ppm de vinilik karbonlar, 24.99, 37.50, 37.64, 39.59, 42.94 ppm de 5 tane
CH2 karbonu tespit edilmiştir. Ayrıca, alınan APT spektrumunda da 73.53 ppm de
izlenen sinyal de yapıda oksijene komşu kuarterner karbon olduğunu desteklemiştir.
1 1
H- H COSY spektrumunda (Şekil 4.9, Şekil 4.10) 5.20 ppm deki H-1a ile 5.04
ppm deki H-1b nin birbirleriyle etkileşimi izlenirken, 5.92 deki (1H, dd, J=10.5, 17.1
Hz) diğer olefinik metin protonununda hem 5.20 ppm deki H-1a, hemde 5.04 ppm deki
H-1b protonları ile etkileşimleri gözlenmiştir.
EI–MS spektrumu (Şekil 4.11) moleküler iyon piki m/z 156 [M] + vererek
C10H20O kapalı formülünü vermiştir. Diğer parçalanma ürünleri ise m/z 141 [M-CH3] + ,
m/z 99 [M-(-CH2)3-CH3] + , m/z 85 [M-(-CH2)4- CH3] + , m/z 71 [M-(-CH2)5-CH3] + pikleri
halinde gözlenmiş olup moleküldeki CH2 sayılarının belirlenmesine yardımcı olmuştur.
2 numaralı bileşiğin yapısı, yapılan literatür çalışmaları ve spektroskopik
bulgular sonucu 3-metil-1-nonen-3-ol olarak tespit edilmiştir (Yadav, vd., 2004,
Kanchanapoom, vd., 2001, Wang, vd., 1998, Triguna, vd., 1991).

9
8 7 6 5 4 3
OH
CH 3-CH 2-CH 2-CH 2-CH 2-CH 2-C-CH=CH 2
2
CH3 10
1
62
Şekil 4.7. 3-metil-1-nonen-3-ol bileşiğine ait 1 H NMR spektrumu [CDCl3, δ(ppm), 300 MHz]

9
8 7 6 5 4 3
OH
CH 3-CH 2-CH 2-CH 2-CH 2-CH 2-C-CH=CH 2
2
CH3 10
1
63
Şekil 4.8. 3-metil-1-nonen-3-ol bileşiğine ait 13 C NMR spektrumu [CDCl3, δ (ppm), 300 MHz]

9
8 7 6 5 4 3
OH
CH 3-CH 2-CH 2-CH 2-CH 2-CH 2-C-CH=CH 2
2
CH3 10
1
64
Şekil 4.9. 3-metil-1-nonen-3-ol bileşiğine ait COSY spektrumu

9
8 7 6 5 4 3
OH
CH 3-CH 2-CH 2-CH 2-CH 2-CH 2-C-CH=CH 2
2
CH3 10
1
65
Şekil 4.10. 3-metil-1-nonen-3-ol bileşiğine ait COSY spektrumu [4.8-7.6 aralığı genişletilmiş]

9
8 7 6 5 4 3
OH
CH 3-CH 2-CH 2-CH 2-CH 2-CH 2-C-CH=CH 2
2
CH3 10
1
66
Şekil 4.11. 3-metil-1-nonen-3-ol bileşiğine ait EI-MS spektrumu

4.5.1.3. 7 Numaralı Bileşik
2', 3'-dihidroksi propil pentadekanoat
67
15 3 2 1 1 '
CH 3-(CH 2) 11-CH 2-CH 2-C-O-CH 2-CH-CH 2OH
O OH
Şekil 4.12. 2',3'-dihidroksi propil pentadekanoat
Bu bileşik beyaz renkli, amorf, silikajel plakta UV (254 ve 366 nm) ışık altında
görünmemiş, serik sülfat belirteci püskürtülüp 110ºC de bekletildiğinde mavimsikahverenk
vermiştir.
UV spektrumunda ( λmax nm, MeOH) 217.5 nm’de uç absorpsiyon göstermiştir.
1
H NMR spektrumunda (CDCl3, δ (ppm), 300 MHz, Şekil 4.13) 0.86 ppm de
(3H, J=6.9 Hz) triplet metili molekülde bir –CH2-CH3 grubunun varlığını gösterirken
1.17-2.33 ppm arasında metilen grupları izlenmiştir. 1.61 ppm de H-3 protonunun, H-2
ve H-4 ile etkileşimi sonucu oluşmuş multiplet şeklinde sinyaller gözlenmiştir. 2.33
ppm de (2H, t, J=7.5 Hz) karbonil karbonuna komşu -CH2 grubu (H-2) sinyalleri, 3.68
ppm de (1H, dd, J=11.7, 4.2 Hz) H-3'a ve 3.58 ppm de (1H, dd, J=11.4, 5.7 Hz) H-3'b
protonlarının geminal ve visinal etkileşimleri açıkca izlenerek tespit edilmiştir. 3.92
ppm de ise sekonder hidroksil karbonuna bağlı proton multiplet olarak gözlenirken,
4.19 ppm de (1H, dd, J=4.8,11.7 Hz) H-1'a ve 4.13 ppm de (1H, dd, J=6,11.7 Hz) H-1'b
nin gözlenmesi, bu protonların ester grubuna komşu olduğunu göstermiştir.
Bu bileşiğin 13 C NMR ve DEPT spektrumu alınmıştır. 13 C NMR spektrumunda
(CDCl3, δ(ppm), 300 MHz, Şekil 4.14) 174.48 ppm de ester karbonili izlenmiştir.
DEPT spektrumunda da (Şekil 4.15) 70.45 ppm de sekonder hidroksil karbonu, 65.34
ppm de ester oksijenine komşu C-1' karbonu ve 63.50 ppm de C-3' karbonunun
gözlenmesi, molekülde oksijene komşu metin ve metilen karbonlarının varlığını
kanıtlamıştır. 34.31 ppm de karbonile komşu karbon C-2, 14.24 ppm de metil grubu ile
22.83 ppm de C-14 karbonuna ait sinyaller tespit edilmiştir. Metilen karbonları ise
25.07 ile 32.07 ppm arasında izlenmiştir.
2 '
3 '

68
1 H- 1 H COSY spektrumunda (CDCl3, δ(ppm), 300 MHz, Şekil 4.16, Şekil 4.17)
3.92 ppm de sekonder hidroksil karbonuna bağlı protonun H-2', 4.19 ile 4.13 ppm deki
karbonil oksijenine komşu H-1'a ve H-1'b protonları ile etkileştiği ayrıca 3.68 ve 3.58
ppm deki H-3'a ile H-3'b protonlarının birbiriyle etkileşimleri görülmektedir. 2.33 ppm
deki karbonile komşu karbon protonununda 1.61 ppm deki protonla etkileştiği
gözlenmiştir. 1.61 ppm deki protonunda ayrıca 1.17-1.31 ppm arasındaki metilen
protonları ile etkileştiği COSY spektrumunda tespit edilmiştir. 0.86 ppm deki metil
grubuna ait protonlarında 1.17-1.31 ppm arasındaki metilen gruplarından biriyle
etkileştiği gözlenmiştir.
EI-MS spektrumu (Şekil 4.18) moleküler iyon pikini m/z 316 [M] + vererek
C18H36O4 kapalı formülünü göstermiştir. Diğer parçalanma ürünlerini ise m/z 314 [M-
2] + , m/z 255 [M-CHOH-CH2OH] + , m/z 75 [M-CH3-(CH2)13-COO] + , m/z 119 [M-CH3-
(CH2)13] + olarak gözlenmiştir.
Tüm spektroskopik veriler bu bileşiğin 2',3'-dihidroksi propil pentadekanoat
olduğunu göstermiştir.

15 3 2 1 1 '
CH3-(CH2) 11-CH2-CH2-C-O-CH2-CH-CH2OH O OH
2 '
3 '
69
Şekil 4.13. 2', 3'-dihidroksi propil pentadekanoat bileşiğine ait 1 H NMR spektrumu [CDCl3, δ (ppm), 300 MHz]

70
15 3 2 1 1 '
CH3-(CH2) 11-CH2-CH2-C-O-CH2-CH-CH2OH O OH
Şekil 4.14. 2', 3'-dihidroksi propil pentadekanoat bileşiğine ait 13 C NMR spektrumu [CDCl3, δ(ppm), 300 MHz]
2 '
3 '

15 3 2 1 1 '
CH3-(CH2) 11-CH2-CH2-C-O-CH2-CH-CH2OH O OH
2 '
3 '
71
Şekil 4.15 . 2', 3'-dihidroksi propil pentadekanoat bileşiğine ait DEPT spektrumu

15 3 2 1 1 '
CH3-(CH2) 11-CH2-CH2-C-O-CH2-CH-CH2OH O OH
2 '
3 '
72
Şekil 4.16. 2', 3'-dihidroksi propil pentadekanoat bileşiğine ait COSY spektrumu

15 3 2 1 1 '
CH3-(CH2) 11-CH2-CH2-C-O-CH2-CH-CH2OH O OH
2 '
3 '
73
Şekil 4.17. 2', 3'-dihidroksi propil pentadekanoat bileşiğine ait COSY spektrumu [3-5 ppm arası genişletilmiş]

15 3 2 1 1 '
CH3-(CH2) 11-CH2-CH2-C-O-CH2-CH-CH2OH O OH
2 '
3 '
74
Şekil 4.18. 2,3-dihidroksi propil pentedekanoat bileşiğine ait EI-MS spektrumu

4.5.2. Triterpenler
4.5.2.1. 3 Numaralı Bileşik
Lupeol
HO
2
3
23
75
20
19
1
11
25
9
10
12
26
8
13 18
14
15
17
16
4 5
6
7
27
24
29
Şekil 4.19. Lupeol
3 numaralı bileşik beyaz renkli, amorf yapıda olup, ince tabaka
kromatografisinde silikajel plakta UV ışık altında (254 ve 366 nm) absorbansı yoktur.
Serik sülfat belirteci püskürtülerek etüvde 110°C’ de tutulduğunda bordo renkli spot
oluşturması triterpen olabileceğini düşündürmüştür. Erime noktası 212-214ºC olarak
gözlenmiştir.
UV spektrumunda (λmax nm, MeOH) 210 nm de maksimum absorpsiyon bantı
görülmektedir.
IR spektrumunda (νmax cm -1 , nujol) 3300 cm -1 de OH grubu, 1635, 875 cm -1 de
(=CH2) bantları tespit edilmiştir.
1 H NMR spektrumu (CDCl3, δ(ppm), 300 MHz, Şekil 4.20) lupan iskelet
yapısının tipik sinyallerini göstermiştir. Vinilik metilen protonları 4.49 ppm (1H, d, J=
2.4 Hz) ve 4.61 ppm de (1H, d, J= 2.4 Hz ) gözlenirken, vinilik metil proton sinyali ise
1.61 ppm de singlet olarak gözlenmiştir. Diğer metil sinyalleri 0.72 (3H, s), 0.76 (3H,
s), 0.87 (3H, s), 0.90 (3s, s), 0.96 (3H, s), 0.69 ppm de (3H, s) izlenmiştir. 3.14 ppm de
30
21
22
28

76
ise (1H, dd, J=5.4, 11 Hz) H-3α protonu gözlenmiştir. Bu bölünme hidroksil grubunun,
β bağlı olduğunu belirtmektedir.
13 C NMR spektrumunda (CDCl3, δ(ppm), 300 MHz, Şekil 4.21) ise 109.53 ppm
deki metilen karbonu ile 151.18 ppm de izlenen kuarterner karbon sinyali yapıda bir
ekzometilen grubu varlığını açıkça göstermektedir. 79.24 ppm de hidroksile komşu
karbon sinyali izlenirken, metil karbonlarına ait sinyaller, 28.20 (C-23), 15.57 (C-24),
16.32 (C-25), 16.20 (C-26),14.30 (C-27), 18.22 (C-28) ppm de gözlenmiştir. Vinilik
metil karbonu ise 19.30 ppm de izlenmiştir.
Literatür incelemesi sonucunda 4 numaralı bileşiğinin spektroskopik bulguları
yapının Lupeol iskeletine sahip bir triterpen olduğunu gösterdi (Garcia, vd., 1981,
Mahato, vd., 1994). Ayrıca daha önce yapılan çalışmalarda bu bileşiğin sitotoksik
aktivite gösterdiği tespit edilmiştir (Moriarity, vd., 1998).

77
HO
2
3
23
24
29
20
30
19
21
1
11
25
9
10
12
13 18
26
14
8 15
17
16
22
28
4 5
6
7
27
Şekil 4.20. Lupeol bileşiğine ait 1 H NMR spektrumu [CDCl3, δ(ppm), 300 MHz]

HO
2
3
23
24
29
20
30
19
21
1
11
25
9
10
12
13 18
26
14
8 15
17
16
22
28
4 5
6
7
27
78
Şekil 4.21. Lupeol bileşiğine ait 13 C NMR spektrumunda [CDCl3, δ(ppm), 300 MHz]

4.5.3. Kumarinler
4.5.3.1. 4 numaralı Bileşik
Kumarin
6
7
8
79
5 4
10
9
Şekil 4.22. Kumarin
3
1
O 2 O
4 numaralı bileşik krem-kahverengi, kristal halde, UV ışık altında (254 ve 366
nm) mor görünüp, serik sülfat belirteci püskürtülerek 110°C lik etüvde bekletildiğinde
yanmamaktadır. Erime noktası 68-69.5ºC olarak ölçülmüştür.
1 H NMR spektrumunda (CDCl3, δ (ppm) 300 MHz, Şekil 4.23, Şekil 4.24) 7,70
ppm de (1H, d, J=9.6 Hz) H-4 ve 6.35 ppm de (1H, d, J=9.6 Hz) H-3 protonları
kumarin halkasının karakteristik dupletlerini, 7.26 ppm de (1H, dd, J=1.2, 7.5 Hz) H-8
protonu, 7.48 ppm de (1H, dd, J=1.2, 7.5 Hz ) H-5 protonuna ait sinyaller ile 7.33 ppm
de (1H, ddd, J=1.2, 6.6, 8.1 Hz) H-6 ve 7.53 ppm de H-7 (1H, ddd, J=1.2, 7.2, 8.4 Hz)
aromatik halka protonları gözlenmiştir.
13 C NMR spektrumunda (CDCl3, δ(ppm), 300 MHz, Şekil 4.25) 160.94 ppm de
karbonil karbonu, 116.97 ppm de C-3, 143.58 ppm de C-4 karbonları ile 124.62, 128.06,
132.04 ppm de (C-6, C-5, C-7) aromatik halka karbonları gözlenmiştir. Çekilen APT
spektrumu (Şekil 4.26) ile moleküldeki 154.33 ppm de (C-9), 119.08 ppm de (C-10)
kuarterner karbonlar gözlenmiştir.
1 1
H- H COSY spektrumunda (Şekil 4.27) 7.70 ppm de (1H, d, J=9.6 Hz) H-4
protonunun, 6.35 ppm deki (1H, d, J=9.6 Hz) H-3 protonu ile etkileşimi, 7.25-7.56 ppm
aralığındaki H-5, H-6, H-7 ve H-8 protonlarının birbirleriyle olan orto, meta
etkileşimleri görülmüştür.

80
Elde edilen bulguların literatürdeki değerlerle karşılaştırılması sonucu bileşiğin
nonsübstitue kumarin olduğu tespit edilmiştir ( Gıannını vd., 1977, Pouchert, 1983).

6
7
5 4
10
8
9
3
1
O 2 O
81
Şekil 4.23. Kumarin bileşiğine ait 1 H NMR spektrumu [CDCl3, δ (ppm) 300 MHz]

6
7
5 4
10
8
9
3
1
O 2 O
82
Şekil 4.24. Kumarin bileşiğine ait 1 H NMR spektrumu [6- 7.7 ppm aralığı genişletilmiş]

6
7
5 4
10
8
9
3
1
O 2 O
83
Şekil 4.25. Kumarin bileşiğine ait 13 C NMR spektrumu [CDCl3, δ(ppm), 300MHz]

6
7
5 4
10
8
9
3
1
O 2 O
84
Şekil 4.26. Kumarin bileşiğine ait APT spektrumu

6
7
5 4
10
8
9
3
1
O 2 O
85
Şekil 4.27. Kumarin bileşiğine ait COSY spektrumu

4.5.4. Steroidler
4.5.4.1. 5 numaralı Bileşik
β -Sitosterol
HO
2
3
1
11
19
9
10
5
4 6
12
8
7
86
21
13
18
14
20
17
22 23 24 25
16
15
Şekil 4.28. β- sitosterol
5 numaralı bileşik renksiz katı haldedir. Silikajel plakta UV ışık altında (254 ve
366 nm) absorbansı yoktur. Serik sülfat belirteci püskürtülerek etüvde 110°C’ de
tutulduğunda bordo-kırmızı renk vermesi bileşiğin steroid yapısında olabileceğini
düşündürmüştür. Bileşiğin erime noktası 135-136ºC bulunmuştur (Ulubelen, vd.,1976).
Bileşiğin UV spektrumunda (λmax nm, MeOH) 205 nm de absorbans vermesi
molekülde konjugasyon olmadığını belirtmiştir.
IR spektrumunda( νmax cm -1 , CHCl3) 3400 cm -1 de hidroksil grubu, 1650 cm -1 de
doymamışlık, 1060-1070 cm -1 de (C-O) bantları izlenmiştir.
1
H NMR spektrumunda (CDCl3, δ(ppm), 300 MHz, Şekil.4.29) 0.68 ppm (3H, s,
H-18), 0.92 ppm (3H, d, J=6.6 Hz , H-21), 0.83 ppm (6H, d, J=6.6 Hz , H-26, H-27) ve
1,00 ppm (3H, s, H-19) de metil pikleri izlenmektedir. 3.52 ppm de (1H, m) hidroksile
28
29
27
26

87
komşu proton olan H-3, 5.34 ppm de (1H, d, J=3.5Hz) vinilik proton H-6 pikleri
görülmektedir.
4 numaralı bileşiğinin, standart madde ile yapılan ince tabaka kromotogramı ve
literatür çalışmaları sonucunda β-sitosterol olduğu anlaşılmıştır (Öksüz ve Erdem,
1996).

88
HO
2
3
1
11
19
9
10
5
4 6
12
8
7
21
13
18
14
20
17
22 23 24 25
Şekil 4.29. β-Sitosterol bileşiğine ait 1 H NMR spektrumu [CDCl3, δ(ppm), 300 MHz]
16
15
28
29
27
26

4.5.5. Flavonoidler
4.5.5.1. 6 Numaralı Bileşik
Formononetin
HO
7
6
8
5
9
10
O
O
4
89
2
3
6 '
2' 3 '
Şekil 4.30. Formononetin
5 '
4 '
OCH 3
Bileşik beyaz renkli, amorf halde olup, silikajel plakta UV ışık altında 254 nm
dalga boyunda mor görünüp, serik sülfat belirteci püskürtülüp 110ºC’lik etüvde
bekletildiğinde sarı renkte gözlenmiştir.
%30’luk CH3COOH çözeltisinde selüloz plakta yürütülüp, UV lamba (366 nm)
altında incelendiğinde görünmeyip, NH3 buharına tutulduğunda açık mavi flouresans
göstermesi, serbest 5-OH sız izoflavon yapısında olduğunu düşündürmüştür.
Bileşiğin MeOH ile alınan UV spektrumunda Bant II’nin 241, 248, 259 nm,
Bant I’in 310 nm gözlenmesi izoflavon olabileceğini desteklemiştir. NaOMe ilavesinin
ardından Bant I in 336.5 nm’ye kayması B halkasında 4'OH grubunun serbest
olmadığını ve 323 nm’de yeni bir Bant oluşması ise serbest 7-OH olduğunu
göstermiştir. Bileşiğin AlCl3+MeOH ile alınan spektrumununun, HCl ilavesi ile kayma
yapmaması bileşikte o-dihidroksi konumunda ve C-3, C-5 pozisyonunda OH olmadığını
kanıtlamıştır.MeOH spektrumunun NaOAc ilavesi ile Bant II deki 15 nm’lik kayma
serbest 7-OH varlığının göstergesidir. H3BO3 ilavesiyle bu spektrumda bir değişme
olmaması ise o-dihidroksi grubu olmadığını göstermiştir (Bilaloğlu ve Harmandar,
1999).

90
Bileşiğin 1 H NMR spektrumunda (DMSO-d6, δ(ppm), 300 MHz, Şekil 4.31) B
halkasına ait 4 proton sinyali δ 6.82 de (2H, d, J=7.8 Hz, H-3', H-5') ve δ 7.34 de (2H,
d, J= 7,8 Hz, H-2′, H-6′) gözlenirken, δ 8.16 de (1H, s) H-2 protonu ve δ 3.62 de
singlet olarak bir metoksit grubu gözlenmiştir. A halkasındaki aromatik proton
sinyalleri δ 6.70 de (1H, brs) H-8 in H-6 ile meta etkileşimi ve δ 6.78 de ise (1H, brd,
J= 8.7 Hz) H-6 nın H-5 ile orto etkileşimden kaynaklanan sinyaller olarak tespit
edilmiştir. δ 7.81 de ise (1H, d, J= 8,4 Hz) H-5 protonlarının sinyalleri gözlenmiştir.
Bu bulgular bileşiğin, izoflavon yapısında olduğunu belirtmiştir. İzoflavon halkasının
karakteristik protonu H-2 nin δ 8.16 da bir singlet halinde izlenmesi bu bulguyu
doğrulamıştır.
13 C NMR spektrumunda (DMSO-d6, δ(ppm), 300 MHz, Şekil 4.32) ise 175.30
ppm de izlenen pik yapıda karbonil karbonunun varlığını, 55.81 ppm de metoksit
karbonu, 159.63 (C-4') ve 153.78 (C-2) ppm de oksijen atomuna komşu karbon
atomları, 163.29 ppm de C-7 karbon atomu ile 102.79-130.73 ppm aralığında diğer
aromatik karbonlar izlenmiştir. DEPT ve APT (Şekil 4.33) spektrumlarından C-9, C-10,
C-3, C-1',C-4', C-7 kuarterner karbon atomları açıkça görülmüştür.
Literatür çalışmaları sonucu bileşiğin formononetin isimli izoflavon olduğuna
karar verilmiştir (Xiao, vd., 2005, Xiaofeng, vd., 2003).

HO
7
6
8
5
9
10
O
O
4
2
3
6 '
2' 3 '
5 '
4 '
OCH 3
91
Şekil 4.31 Formononetin bileşiğine ait 1 H NMR spektrumu [DMSO-d6, δ(ppm), 300 MHz]

HO
7
6
8
5
9
10
O
O
4
2
3
6 '
2' 3 '
5 '
4 '
OCH 3
92
Şekil 4.32. Formononetin bileşiğine ait 13 C NMR spektrumu [DMSO-d6, δ(ppm), 300 MHz]

HO
7
6
8
5
9
10
O
O
4
2
3
6 '
2' 3 '
5 '
4 '
OCH 3
93
Şekil 4.33. Formononetin bileşiğine ait APT spektrumu

4.5.5.2. 8 Numaralı Bileşik
Kamferol 3-O-(6''-asetil)-β-galaktozit
HO
7
6
8
5
OH
9
10
O
O
4
2
3
2 '
O
1 ''
94
3 '
6 '
O
H 3COCO
4 '
5 '
OH
6 ''
OH
OH
OH
Şekil 4.34. Kamferol 3-O-(6''-asetil)-β-galaktozit
8 numaralı bileşik sarı toz formunda olup, silikajel plakta UV ışık altında 254
nm dalga boyunda mor renkli görünmüş ve serik sülfat belirteci püskürtülüp 110ºC lik
etüvde bekletildiğinde sarı renkte görünmüştür.
%30’luk CH3COOH çözeltisinde selüloz plakta yürütülüp, UV lamba (366 nm)
altında incelendiğinde koyu mor, NH3 buharına tutulduğunda sarımsı-yeşil, NA belirteci
püskürtüldüğünde sarı-kahve renk vermesi 5-OH, 4'-OH ve 3-OR olabileceğini
düşündürmüştür.
Bileşiğin MeOH ile alınan UV spektrumunda Bant II’in 266.5 nm, Bant I’in
351.5 nm gözlenmesi flavonol olabileceğini düşündürmüştür. NaOMe ilavesi sonucu
Bant I’in 50 nm batokromik kayması 4'-OH grubunun varlığını göstermektedir. Ayrıca
323 nm’de düşük şiddette Bant III’ün görülmesi C-7 konumunda serbest hidroksil
bulunduğunu göstermiştir. Bileşiğin AlCl3+MeOH ile alınan spektrumunda HCl ilavesi
ile Bant I’in MeOH ile alınan spektruma göre 45 nm uzun dalga boyuna kayması 5-OH,
6-H varlığının göstergesidir. MeOH spektrumunun NaOAc ilavesiyle Bant II’deki 11
nm batokromik kayması 7-OH varlığını göstermiştir. NaOAc+H3BO3 ilavesinde ise

95
Bant I de bir değişim olmaması o-dihidroksi yapısının bulunmadığını kanıtlamaktadır
(Bilaloğlu ve Harmandar, 1999).
Bileşiğin 1 H NMR spektrumunda (DMSO-d6, δ(ppm), 300 MHz Şekil 4.35,
Şekil 4.36) 1.69 ppm de (3H, s) asetil metili singlet olarak gözlenmiştir. Bu durum,
moleküldeki serbest hidroksil gruplarından birinin asetilenmiş olduğunu belirtmektedir.
3.30- 4.03 ppm deki multiplet şeklindeki protonlar ile 5.25 ppm deki etkileşim sabiti 7.8
Hz olan duplet (H-1''), yapıda β bağlı şeker molekülü olduğunu göstermiştir. 8.01 ppm
de ( 2H, dd, J=8.7, 1.8 Hz, H-2', H-6') ve 6.82 ppm de ( 2H, dd, J=2.1, 9 Hz, H-3', H-5')
de B halkasına ait aromatik protonları göstermektedir. H-6 ve H-8 in, 6.15 ppm ve 6.38
ppm de etkileşim sabiti 2.1 Hz olan dupletleri vermesi, moleküldeki 5 ve 7
konumlarının kapalı olduğunu göstermiştir.
13 C NMR spektrumunda ( DMSO-d6, δ(ppm), 300 MHz, Şekil 4.37) 71.60 (C-
2''), 73.41 (C-3''), 68.77 (C-4''), 73.41 (C-5''), 63.78 (C-6'') ppm lerde izlenen pikler ile
102.49 (C-1'')’de izlenen anomerik karbona ait pik yapıda şeker molekülünün varlığını
doğrulamaktadır. 20.78 ppm de şeker molekülüne bağlı asetil metiline ait sinyal
gözlenmiştir. 157.13 ppm de (C-2) oksijene komşu karbon ile 177.93 ppm de (C-4)
karbonil karbonu pikleri gözlenmiştir. 161.76 (C-5), 165.96 (C-7), 160.65 (C-4') ppm
lerde hidroksil bağlı karbonlara ait pikler ve 94.49, 99.64, 104.04, 115.71, 121.44,
131.55, 133.85 ppm lerde aromatik karbonlar izlenmiştir. 170.54 ppm de izlenen pik
yapıda bir asetil karbonilini göstermektedir. Asetil karbonunun C-6'' de bağlı olduğu
yapılan literatür çalışmaları sonucu kanıtlanmıştır. Aynı bileşik daha önce Trifolium
repens bitkisinden de izole edilmiştir.
Tüm spektroskopik veriler ve literatür çalışmaları maddesinin yapısının
Kamferol 3-O-(6''-asetil)-β-D-galaktozit olduğunu ispatlamıştır (Foo, vd., 2000,
Papanov ,vd., 1990).

HO
7
6
8
5
OH
9
10
O
O
4
2
3
2 '
O
3 '
5
OH
'
6 '
1
O
''
H 3COCO
OH
4 '
6 ''
OH
OH
96
Şekil 4.35. Kamferol-3-O-(6''-asetil)-β-galaktozit bileşiğine ait 1 H NMR spektrumu [DMSO-d6, δ(ppm), 300 MHz]

HO
7
6
8
5
OH
9
10
O
O
4
2
3
2 '
O
3 '
5
OH
'
6 '
1
O
''
H 3COCO
OH
4 '
6 ''
OH
OH
97
Şekil 4.36. Kamferol-3-O-(6''-asetil)-β-galaktozit bileşiğine ait 1 H NMR spektrumu [ 4-8 ppm arası genişletilmiş]

HO
7
6
8
5
OH
9
10
O
O
4
2
3
2 '
O
3 '
5
OH
'
6 '
1
O
''
H 3COCO
OH
4 '
6 ''
OH
OH
98
Şekil 4.37. Kamferol-3-O-(6''-asetil)-β-galaktozit bileşiğine ait 13 C NMR spektrumu [ DMSO-d6, δ(ppm), 300 MHz]

4.5.5.3. 9 Numaralı Bileşik
Formononetin-7-O-β-glikozit
Gly-O
7
6
8
5
9
10
O
O
4
2
3
6 '
99
2' 3 '
5 '
4 '
OCH 3
Şekil 4.38. Formononetin-7-O-β-glikozit
9 numaralı bileşik açık sarı renkli, amorf yapıda olup silikajel plakta UV ışık
altında 254 nm dalga boyunda mor renkli görülmüş ve serik sülfat belirteci püskürtülüp
110ºC de bekletildiğinde sarı-kahve renkte gözlenmiştir.
%30’luk CH3COOH çözeltisinde selüloz plakta yürütülüp, UV lamba (366 nm)
altında incelendiğinde açık mavi, NH3 buharına tutulduğunda açık mavi flouresans
göstermesi, serbest 5-OH sız izoflavon yapısında olduğunu göstermiştir.
Bileşiğin MeOH ile alınan UV spektrumunda Bant II’in 253-260.5 nm, Bant I
nin 302 nm gözlenmesi izoflavon iskelet yapısında olabileceğini düşündürmüştür.
NaOMe ilavesi sonucu spektrumda Bant I in 325 nm ye kayması B halkasında 4'-Osubstitüe
olduğunu göstermiştir. Bileşiğin AlCl3+MeOH ile alınan spektrumunda HCl
ilavesi ile de hiçbir kayma yapmaması, bileşikte o-dihidroksi pozisyonunda ve C-3, C-5
konumunda hidroksil olmadığının göstergesidir. NaOAc+MeOH ilavesi ile Bant II’nin
kaymaması 7-OH bulunmadığını veya substitüe olduğunu göstermiştir. NaOAc+H3BO3
spektrumunda Bant I’in MeOH spektrumuna göre bir değişiklik göstermemesi, A ve B
halkasında o-dihidroksi yapısının olmadığını kanıtlamıştır (Bilaloğlu ve Harmandar,
1999).
1 H NMR spektrumunda (CD3OD, δ (ppm), 300 MHz, , Şekil 4.39, Şekil 4.40)
3.40-3.56 ppm’de izlenen multiplet şeklindeki sinyaller yapıda bir şeker molekülünün

100
varlığını göstermiştir. 3.71 ppm de (1H, dd, J=6, 12 Hz, H-6''a), 3.92 ppm de (1H, dd,
J=2.1, 12 Hz, H-6''b) şeker molekülünün protonlarını, 5.09 ppm deki sinyal şeker
molekülünün anomerik protonunu (1H, d, J=7.2 Hz, H-1'') göstermiş, ayrıca etkileşim
sabitininde 7.2 Hz olması şekerin β bağlı olduğunu belirtmiştir. 6.96-8.20 ppm
aralığında ki aromatik halka protonları yapının izoflavon olduğunu göstermiştir. B
halkasına ait 4 proton sinyali 6.97 ppm de ( 2H, d, J= 8.1 Hz, H-3 ' , H-5'), 7.46 ppm de
(2H, d, J= 7.8 Hz, H-2', H-6') gözlenirken, 8.20 ppm de (1H, s, H-2) ve A halkasına ait
diğer aromatik proton sinyalleri 7.21 ppm de (1H, dd, J= 8.7, 2.7 Hz, H-6), 7.23 ppm
de (1H, d, J= 2.7 Hz, H-8), 8.13 ppm de (1H, d, J= 9 Hz, H-5), 3.81 ppm de ise
moleküldeki metoksit grubu singlet olarak izlenmiştir.
Bu bulgular, literatür araştırmaları ile kıyaslanarak, bileşiğin Formononetin-7-Oβ-glikozit
isimli izoflavon olduğu tespit edilmiştir (Xiaofeng, vd., 2003, Xiao, vd.,
2005).

Şekil 4.39. Formononetin-7-O-β-glikozit bileşiğine ait 1 H NMR spektrumu [CD3OD, δ (ppm), 300 MHz]
101
Gly-O
7
6
8
5
9
10
O
O
4
2
3
6 '
2' 3 '
5 '
4 '
OCH 3

102
Gly-O
Şekil 4.40. Formononetin-7-O-β-glikozit bileşiğine ait 1 H NMR spektrumu [1-4 ppm arası genişletilmiş]
7
6
8
5
9
10
O
O
4
2
3
6 '
2' 3 '
5 '
4 '
OCH 3

4.5.5.4. 10 Numaralı Bileşik
Genistein -7-O-β-glukozit (Genistin)
HO
4 ''
HO
3''
6''
5''
2 ''
O
OH
OH
1 ''
O
7
6
8
103
9
10
5
OH
Şekil 4.41. Genistein -7-O-β-glukozit
O
O
4
2
3
6 '
2' 3 '
10 numaralı bileşik sarı renkli, amorf, silikajel plakta UV (254 nm) lamba
altında incelendiğinde mor görünüp serik sülfat belirteci püskürtülüp 110ºC de
bekletildiğinde sarı renk vermiştir.
%30’luk CH3COOH çözeltisinde selüloz plakta yürütülüp, UV lamba (366 nm)
altında incelendiğinde koyu mor, NH3 buharına tutulduğunda da koyu mor renk
görünmüştür.
Bileşiğin MeOH ile alınan UV spektrumunda Bant II nin 262 nm, Bant I’ in 332
nm gözlenmesi izoflavon olabileceğini düşündürmüştür. NaOMe ilavesi sonucu Bant I
in 41 nm batokromik kayması 4'-OH grubunun varlığını göstermektedir. Bileşiğin
AlCl3+MeOH ile alınan spektrumunda HCl ilavesi ile Bant I’in MeOH ile alınan
spektruma göre 45 nm uzun dalga boyuna kayması 5-OH, 6-H varlığının göstergesidir.
NaOAc+MeOH ilavesi ile Bant II’nin kaymaması 7-O-substitüe olduğunu göstermiştir.
NaOAc+H3BO3 spektrumunda Bant I’in MeOH spektrumuna göre kaymaması A ve B
halkasında o-dihidroksi grubunun olmadığını ispatlanmıştır.
1 H NMR spektrumunda (DMSO-d6, δ(ppm), 300 MHz, Şekil 4.42) 3.13-3.65
ppm aralığında izlenen multiplet şeklindeki protonlar ile 5.01 ppm de izlenen (1H)
etkileşim sabiti 7.2 Hz olan duplet, molekülde β bağlı bir şeker molekülü olduğunu
göstermiştir. 7.34 ppm (2H, dd, J=8.7, 2.1 Hz, H-2', H-6') ve 6.78 ppm deki (2H, dd,
5 '
4 '
OH

104
J=8.4, 2.1 Hz, H-3', H-5') aromatik halka protonları ile izoflavon halkasının
karakteristik protonu H-2 nin 8.34 ppm de (1H, s, H-2) singlet olarak izlenmesi yapının
bir izoflavon olabileceğini düşündürmüştür. A halkasına ait 6.64 ppm de (1H, brs) H-6
ile 6.41 ppm deki (1H, brs) H-8 protonlarının sadece meta etkileşimi yapmış olması 5
ile 7 konumlarının kapalı olduğunu göstermiştir.
Yapılan çalışmalarda 6 ve 8 nolu protonlar ile 3' ve 5' nolu aromatik halka
protonlarının kaymaları literatür değerleri ile kıyaslanarak, şeker grubunun 7 nolu
karbona bağlı olduğu anlaşılmıştır.
13 C NMR spektrumunda ( DMSO-d6, δ(ppm), 400 MHz, Şekil 4.43) 73.72 (C-
2''), 76.96 (C-3''), 70.26 (C-4''), 77.80 (C-5''), 61.27 (C-6'') ppm lerde gözlenen şeker
karbonları ile 100.52 (C-1'') ppm de izlenen anomerik karbona ait pik, glikozit bağlı bir
yapı olduğunu doğrulamıştır. 181.18 ppm de karbonil karbonu, 157.93 (C-4'), 163.65
(C-7),162.35 (C-5), 158.20 (C-9), 155.20 (C-2) ppm lerde oksijen fonksiyonuna komşu
karbonlara ait pikler ile 100.30, 95.17, 106.80, 123.28, 130.85, 115.83 ppm lerde
aromatik karbonlar gözlenmiştir.
1 1
H- H COSY spektrumu (Şekil 4.44) 7.34 ppm deki (2H, dd, J=8.7, 2.1 Hz) H-2'
nün, H-6' protonu ile 6.78 ppm de (2H, dd, J=8.4, 2.1 Hz) H-3' nün H-5' protonu ile
etkileşimini vermiştir. 6.64 ppm de (1H, brs) H-6 ile 6.41 ppm de (1H, brs) H-8
protonlarının meta etkileşimleri, 5.01 ppm de izlenen (1H, J= 7.2 Hz ) anomerik şeker
protonu ile 3.15 ppm deki multiplet şeklindeki şeker protonlarının etkileşimi de COSY
spektrumunda tespit edilmiştir.
Tüm spektroskopik verilerle literatür çalışmalarının kıyaslanması sonucu
maddenin yapısının Genistein-7-O-β-glukozit (Genistin) olduğuna karar verilmiştir. Bu
bileşik daha önceden Trifolium pratense türünden izole edilmiştir. Ayrıca literatür
bilgilerinde bu bileşiğin sitotoksik ve sitostatik aktivite gösterdiği tespit edilmiştir
(Polkowski , vd., 2004, Wang , vd., 2005, Guliyev , vd).

HO
4 ''
HO 6''
OH
1
O
'' 2 '' 3''
5''
OH
O
7
6
8
9
10
5
OH
O
O
4
2
3
6 '
2' 3 '
5 '
4 '
OH
105
Şekil 4.42. Genistein-7-O-β-glukozit bileşiğine ait 1 H NMR spektrumu [DMSO-d6, δ(ppm), 300 MHz]

106
HO
4 ''
HO 6''
OH
1
O
'' 2 '' 3''
5''
OH
O
7
6
8
9
10
5
OH
Şekil 4.43. Genistein-7-O-β-glukozit bileşiğine ait 13 C NMR spektrumu [DMSO-d6, δ(ppm), 400 MHz]
O
O
4
2
3
6 '
2' 3 '
5 '
4 '
OH

HO
4 ''
HO 6''
OH
1
O
'' 2 '' 3''
5''
OH
O
7
6
8
9
10
5
OH
O
O
4
2
3
6 '
2' 3 '
5 '
4 '
OH
107
Şekil 4.44. Genistein-7-O-β-glukozit bileşiğine ait COSY spektrumu

108
4.6. Elde Edilen Bileşiklerin Spektral Özellikleri
4.6.1. Fonksiyonlu Grup İçeren Bileşikler
4.6.1.1. 1 Numaralı Bileşik: Fitil-1-hekzanoat
1040
UV spektrumu (λmax nm, MeOH): 219.5
IR spektrumu (νmax cm -1 , CHCl3): 2944, 1721, 1660, 1459, 1379, 1168, 1113,
1 H NMR spektrumu (CDCl3, δ(ppm), 300 MHz, Şekil 4.2.): 0.86(6H, d, J= 6.6
Hz, H-16, H-17), 0.85(6H, d, J= 6.2 Hz, H-18, H-19), 1.61(2H, t, J=6.6 Hz, H-2'), 1.68
(3H, s, H-20), 0.84(3H, t, J= 7.7 Hz, H-5′), 1.99(2H, t, J= 6.5 Hz, H-4), 2.28(2H, t,
J=7.2 Hz, H-1'), 4.58(2H, d, J= 7.6 Hz, H-1a,b), 5.34(1H, ddd, J= 1.3 , 7.2, 7.2 Hz, H-2)
13 C NMR spektrumu (CDCl3, δ(ppm), 300 MHz, Şekil 4.3): 61.39(C-1),
118.43(C-2), 142.78(C-3), 37.65(C-4), 25.25(C-5), 37.51(C-6), 32.88(C-7), 34.64(C-8),
24.68(C-9), 39.59(C-10), 33.01(C-11), 37.58(C-12), 25.0(C-13), 40.07(C-14), 26.15(C-
15), 22.82 (C-16), 22.89(C-17), 19.95(C-18), 19.91(C-19), 16.57(C-20), 36.85(C-1'),
32.13(C- 2'), 28.88(C- 3'), 28.19 (C- 4'), 14.30(C-5'), 174.21(–COR).
1 H- 1 H COSY spektrumu (CDCl3, δ(ppm), 300 MHz, Şekil 4.4): 5.34/4.58 (H-2/
H-1a, H-1b), 2.28/1.61 (H-1'/ H-2')
EI-MS m/z (rel.int. %, Şekil 4.5): 396 [M+2] + (98) C26H50O2, m/z 379 [M-CH3] +
(4), m/z 364 [M-C2H6] + (8), m/z 351 [M-C3H7] + (11), m/z 278 [M-C5H11-COOH] + (90),
m/z 239 [M-C11H23] + (8), m/z 71 [CH3(CH2)4-] + (85), m/z 57 [M- CH3(CH2)3-] + (100).
4.6.1.2. 2 Numaralı Bileşik: 3-metil-1-nonen-3-ol
UV spektrumu (λmax nm, MeOH): 217
IR spektrumu (νmax, cm -1 , KBr): 3550, 2980, 1640, 1480, 1070, 780, 740, 730

109
1 H NMR spektrumu (CDCl3, δ(ppm), 300 MHz, Şekil 4.7): 0.85 (3H, t, J=6.6
Hz, H-9), 1.07-1.41 (m, H-5, H-6, H-7, H-8), 1.54 (2H, m, H-4), 5.04 (1H, dd, J=10.8,
1.2 Hz, H-1b), 5.20 (1H, dd, J=17.4, 1.2 Hz, H-1a), 5.92 (1H, dd, J=10.5, 17.1 Hz, H-2).
13 C NMR spektrumu (CDCl3, δ(ppm), 300 MHz, Şekil 4.8): 22.81 (C-10),
24.99, 37.50, 37.64, 39.59, 42.94 (5x -CH2), 73.53 (C-3), 111.66 (C-1), 145.53 (C-2),
19.95 (C-9),
1 H- 1 H COSY spektrumu (CDCl3, δ(ppm), 300 MHz, Şekil 4.9, Şekil 4.10):
5.20/5.04 (H-1a/ H-1b), 5.92/5.20 (H-2/H-1a), 5.04/5.92(H-1b//H-2).
EI-MS spektrumu m/z (rel.int. %, Şekil 4.11): m/z 156 [M] + (1), C10H20O, m/z
141 [M-CH3] + (3), m/z 99 [M-(-CH2)3-CH3] + (6), m/z 85 [M-(-CH2)4- CH3] + (35), m/z 71
[M-(-CH2)5-CH3] + (47), [M-H2O] + (6)
4.6.1.3. 7 Numaralı Bileşik: 2', 3'-dihidroksi propil pentadekanoat
UV spektrumu (λmax nm, MeOH): 217.5
1 H NMR spektrumu (CDCl3, δ(ppm), 300 MHz, Şekil 4.13): 0.86 (3H,t, J=6.9
Hz, H-15), 1.17-1.31 (m, -CH2 protonları), 1.61 (2H, m, H-3), 2.33 (2H, t, J=7.5 Hz, H-
2), 3.68 (1H, dd, J=11.7, 4.2 Hz, H-3'a), 3.58 (1H, dd, J=11.4, 5.7 Hz, H-3'b), 3.92 (1H,
m, H-2'), 4.19 (1H, dd, J=4.8,11.7 Hz, H-1'a ), 4.13 (1H, dd, J=6,11.7 Hz, H-1'b).
13 C NMR spektrumu (CDCl3, δ(ppm), 300 MHz, Şekil 4.14): 14.24 (C-15),
22.83 (C-14), 25.07-32.07 (metilen karbonları), 34.31 (C-2), 63.50 (C-3'), 65.34 (C-1'),
70.45 (C-2'), 174.48 (ester C=O).
1 H- 1 H COSY spektrumu (CDCl3, δ(ppm), 300 MHz, Şekil 4.16, Şekil 4.17):
3.92 /4.19 ( H-2'/ H-1'a), 3.92 / 4.13 (H-2'/ H-1'b), 3.68 /3.58 ( H-3'a / H-3'b), 2.33/1.61
(H-2/H-3), 1.17-1.31/1.61 (-CH2 grubu /H-3), 0.86/1.17-1.31 (H-15/-CH2 grubu).
EI-MS spektrumu m/z (rel.int. %, Şekil 4.18): m/z 316 [M] + (4) C18H36O4 . m/z
314 [M-2] + (100), m/z 255 [M-CHOH-CH2OH] + (1), m/z 75 [M-CH3-(CH2)13-COO] +
(1), m/z 119[M-CH3-(CH2)13] + (1) olarak gözlenmiştir.

4.6.2. Triterpenler
4.6.2.1. 3 Numaralı Bileşik: Lupeol
110
UV spektrumu (λmax nm, MeOH): 210, E.n:212-214ºC
IR spektrumu (νmax cm -1 , nujol): 3300, 3050, 1635, 1040, 875
1 H NMR spektrumu (CDCl3, δ(ppm), 300 MHz, Şekil 4.20): 1.61 (3H, s, H-30),
[0.72 (3H, s), 0.76 (3H, s), 0.87 (3H, s), 0.90 (3s, s), 0.96 (3H, s), 0.69 (3H, s) ,6 xCH3
], 3.14 (1H, dd, J=5.4, 11 Hz, H-3α), 4.49 (1H, d, J= 2.4 Hz, H-29a), 4.61 (1H, d, J= 2.4
Hz, H-29b).
13 C NMR spektrumu (CDCl3, δ, 300 MHz, Şekil 4.21): 38.95 (C-1), 27.65(C-2),
79.24 (C-3), 39.08 (C-4), 55.55 (C-5), 18.54 (C-6), 34.52 (C-7), 41.08 (C-8), 50.69 (C-
9), 37.41 (C-10), 21.16 (C-11), 25.39 (C-12), 38.30 (C-13), 43.06 (C-14), 27.65 (C-15),
35.82 (C-16), 43.22 (C-17), 48.56 (C-18), 48.21 (C-19), 151.18 (C-20), 29.89 (C-21),
40.23 (C-22), 28.20 (C-23), 15.57 (C-24), 16.32 (C-25), 16.20 (C-26), 14.30 (C-27),
18.22 (C-28), 109.53 (C-29), 19.30 (C-30)
4.6.3. Kumarinler
4.6.3.1. 4 Numaralı Bileşik: Kumarin
E.n: 68-69.5ºC
1 H NMR spektrumu (CDCl3, δ(ppm), 300 MHz, Şekil 4.23, Şekil 4.24): 7,70
(1H, d, J=9.6 Hz, H-4), 6.35 (1H, d, J=9.6 Hz, H-3), 7.26 (1H, dd, J=1.2, 7.5 Hz, H-
8), 7.48 (1H, dd, J=1.5, 7.5 Hz H-5), 7.33 (1H, ddd, J=1.2, 6.6, 8.1 Hz, H-6), 7.53 (1H,
ddd, J=1.5 7.2, 8.4 Hz, H-7).
13 C NMR spektrumunda (CDCl3, δ, 300 MHz, Şekil 4.25): 160.94 (C-2), 116.97
(C-3), 143.58 (C-4), 128.06 (C-5), 124.62 (C-6), 132.04 (C-7), 117.14 (C-8), 154.33 (C-
9), 119.08 (C-10).
APT spektrumu (CDCl3, δ, 300 MHz, Şekil 4.26): 160.94 (C-2), 116.97 (C-3),
143.58 (C-4), 128.06 (C-5), 124.62 (C-6), 132.04 (C-7), 117.14 (C-8), 154.33 (C-9),
119.08 (C-10).

111
1 H- 1 H COSY spektrumu (CDCl3, δ(ppm), 300 MHz, Şekil 4.27): 7.70/6.35 (H-
4/H-3), 7.25-7.56 aralığında ( H-5/H-6/H-7/H-8).
4.6.4. Steroidler
4.6.4.1. 5 Numaralı Bileşik: β Sitosterol
UV spektrumu (λmax nm, MeOH): 205
IR spektrumu ( νmax cm -1 , CHCl3) 3400, 2925, 2850, 1650, 1375, 1060, 1070
1 H NMR spektrumu (CDCl3, δ(ppm), 300 MHz, Şekil4.29): 0.68 ppm (3H, s, H-
18), 0.92 ppm (3H, d, J=6.6 Hz , H-21), 0.82 ppm (3H, t J=6.6 Hz, H-29), 0.83 ppm
(6H, d, J=6.6 Hz , H-26, H-27), 1.00 ppm (3H, s, H-19), 3.52 (1H, m H-3), 5.34 ppm
de (1H, d, J=3.5 Hz, H-6) .
4.6.5. Flavonoid Bileşikler
4.6.5.1. 6 Numaralı Bileşik: Formononetin
UV spektrumu (λ max nm, MeOH): 241, 248, 259, 310
NaOMe: 257, 275, 323, 336.5
AlCl3: 243, 251, 263, 303
AlCl3+HCl: 244, 251, 263, 303
NaOAc: 256, 313, 335
NaOAc+H3BO3: 266, 304
1 H NMR spektrumu (DMSO-d6, δ(ppm), 300 MHz, Şekil 4.31): 6.82 (2H, d,
J=7.8 Hz, H-3',H-5'), 7.34 (2H, d, J= 7.8 Hz, H-2′, H-6′), 8.16 (1H, s, H-2), 3.62 (s,
OCH3) , 6.70 (1H, brs H-8), 6.78 (1H, brd, J= 8.7 Hz, H-6), 7.81 (1H, d, J= 8,4 Hz, H-
5).

112
13 C NMR spektrumu (DMSO-d6, δ(ppm), 300 MHz, Şekil 4.32): 153.78 (C-2),
124.90 (C-3), 175.30 (C-4), 127.95 (C-5), 115.89 (C-6), 163.29 (C-7), 102.79 (C-8),
158.13 (C-9), 117.26 (C-10), 123.84 (C-1'), 130.73 (C-2'), 114.28 (C-3'), 159.63 (C-4'),
114.28 (C-5'), 130.73 (C-6'), 55.81 (OCH3)
4.6.5.2. 8 Numaralı Bileşik: Kamferol 3-O-(6''-asetil)-β-galaktozit
UV spektrumu (λ max nm, MeOH): 221, 266.5, 351.5
NaOMe: 225.5, 275, 323, 401.5,
AlCl3: 224.5, 273, 396
AlCl3+HCl: 224, 271, 392
NaOAc:222, 271.5, 362.5
NaOAc+H3BO3: 222, 267, 361
1 H NMR spektrumu (DMSO-d6, δ (ppm), 300 MHz, Şekil 4.35): 1.69 ( 3H, s,
OAc), 3.30-4.03 (6H, m, şeker protonları), 5.25 ( 1H, d, J=7.8 Hz, H-1''), 6.15 ( 1H, d,
J=2.1 Hz, H-6), 6.38 ( 1H, d, J=2.1 Hz, H-8), 6.82 ( 2H, dd, J=2.1, 9 Hz, H-3', H-5'),
8.01( 2H, dd, J=8.7, 1.8 Hz, H-2', H-6'),
13 C NMR spektrumu ( DMSO-d6, δ(ppm), 300 MHz, Şekil 4.37): 157.13 (C-2),
133.85 (C-3), 177.93 (C-4), 161.76 (C-5), 99.64 (C-6), 165.96 (C-7), 94.49 (C-8),
156.85 (C-9), 104.04 (C-10), 121.44 (C-1'), 131.55 (C-2'), 115.71 (C-3'), 160.65 (C-4'),
115.71 (C-5'), 131.55 (C-6'), 102.49 (C-1''), 71.60 (C-2 '' ), 73.41 (C-3''), 68.77 (C-4''),
73.41 (C-5''), 63.78 (C-6 '' ), 20.78 (CH3), 170.54 (COCH3)
4.6.5.3 9 Numaralı Bileşik: Formononetin-7-O-β-glikozit
UV spektrumu (λ max nm, MeOH): 253, 260.5, 302
NaOMe: 252, 262 ,325
AlCl3: 253, 262, 303

113
AlCl3+HCl: 253, 260.5, 302.5
NaOAc: 260.5, 303
NaOAc+H3BO3: 261.5 303
1
H NMR spektrumu (CD3OD, δ (ppm), 300 MHz, Şekil 4.39, Şekil 4.40): 3.81
( 3H, s, OMe), 3.40-3.56 ( 4H, şeker protonları), 3.71 (1H, dd, J=6, 12 Hz, H-6''a), 3.92
(1H, dd, J=2.1,12 Hz, H-6''b), 5.09 ( 1H,d, J= 7.2 Hz, H-1''), 6.97 ( 2H, d, J= 8.1 Hz,
H-3 ' , H-5'), 7.21 ( 1H, dd, J= 8.7, 2.7 Hz, H-6), 7.23 ( 1H, d, J= 2.7 Hz, H-8), 7.46 (
2H, d, J= 7.8 Hz, H-2', H-6'), 8.13 ( 1H, d, J= 9 Hz, H-5), 8.20 ( 1H, s, H-2)
4.6.5.4 10 Numaralı Bileşik: Genistein -7-O-β-glukozit (Genistin)
UV spektrumu (λmax nm, MeOH): 262, 332
NaOMe: 269, 373,
AlCl3: 272, 377, 310
AlCl3+HCl: 273.5, 377, 310
NaOAc: 262, 333
NaOAc+H3BO3: 261, 331
1 H NMR spektrumu (DMSO-d6, δ(ppm), 300 MHz, Şekil 4.42): 3.13-3.65 (6H,
m, şeker protonları), 5.01(1H, d, J=7.2 Hz , H-1''), 6.41 (1H, brs, H-8), ), 6.64 (1H,
brs, H-6), 6.78 (2H, dd, J=8.4, 2.1 Hz, H-3', H-5'), 7.34 (2H, dd, J=8.7, 2.1 Hz, H-2', H-
6'), 8.34 (1H, s, H-2)
13 C NMR spektrumu ( DMSO-d6, δ(ppm), 400 MHz, Şekil 4.43): 155.20 (C-2),
123.28(C-3), 181.18 (C-4), 162.35 (C-5), 100.30 (C-6), 163.65 (C-7), 95.17 (C-8),
158.20 (C-9), 106.80 (C-10), 121.61 (C-1'), 130.85 (C-2'), 115.83 (C-3'), 157.93 (C-4'),
115.83 (C- 5'), 130.85 (C-6'), 100.52 (C-1 '' ), 73.72(C-2 '' ), 76.96 (C-3''), 70.26 (C-4''),
77.80(C-5''), 61.27 (C-6 '' )
1 H- 1 H COSY spektrumu (DMSO-d6, δ (ppm), 300 MHz, Şekil 4.44): 7.34 (H-
2'/H-6'), 6.78 (H-3'/ H-5'), 6.64 /6.41 (H-6/H-8), 5.01/3.13-3.65 aralığı (H-1''/şeker
protonları)

5. SONUÇ VE TARTIŞMA
114
Trifolium resupinatum L. var. microcephalum bitkisinin içerdiği bileşiklerin
yapılarını aydınlatmak amacı ile yapılan bu çalışmada, diklormetan ve etilasetat
ekstraktları incelenmiştir. Diklormetan ekstraktından biri yeni olmak üzere fonksiyonlu
grup içeren üç hidrokarbon, bir kumarin, bir triterpen, bir steroid, bir flavon olmak
üzere yedi, etilasetat ekstraktından ise üç flavon olmak üzere toplam on bileşik izole
edilmiştir.
Bu bileşiklerden steroid olan β sitosterol bitkilerde çok yaygın olarak bulunur.
Yapısı standart madde ile kromatografik ve spektroskopik özelliklerinin kıyaslanması
yoluyla açıklanmıştır.
Triterpen olan lupeol ise lupan iskelet yapısına sahiptir. Lupan tipi triterpenlerde
ise 1 H NMR spektrumunda gözlenen C-20 / C-29 arasındaki ekzosiklik bir çifte bağ ve
altı metil sinyali yapının aydınlatılmasında önemli bir yere sahiptir. Ayrıca bileşiğin
yapısının aydınlatılmasında 13 C NMR, UV ve IR spektrumları ile erime noktasından da
yararlanılmıştır. Daha önce yapılan bir çalışmada bu bileşiğin sitotoksik aktivite
gösterdiği tespit edilmiştir.
Bir fitil esteri olan fitil-1-hekzanoat bileşiği daha önce Trifolium balansae
türünden izole edilmiş olup yapısı 1 H NMR, 13 C NMR, UV, IR, 1 H- 1 H COSY, EI-MS
spektrumlarının yorumlanması ve literatür kıyaslanması ile bulunmuştur.
Kumarin bileşiği nonsubstitüe olup bulunduğu sınıfın en basit üyesini
oluşturmaktadır. Kumarin bileşiği bitkilerde bu durumda çok yaygın bulunmamaktadır.
Yapı özellikle 13 C NMR ve 1 H NMR spektrumu değerleri ve bunların literatür değerleri
ile kıyaslanması yoluyla açıklanmıştır.
Alifatik alkol olan 3-metil-1-nonen-3-ol bileşiği ile yağ asidi esteri olan 2', 3'dihidroksi
propil pentadekanoat bileşiklerinin yapıları UV, IR, 1 H NMR, 13 C NMR, 1 H-
1
H COSY, EI-MS, DEPT, APT spektrumlarının yorumlanması ve literatürdeki
değerlerle kıyaslanması sonucu açıklanmıştır. Bu bileşiklerden 3-metil-1-nonen-3-ol
bileşiği doğadan ilk kez izole edilmiş yeni bir bileşiktir.
Trifolium türlerinde en yaygın bulunan bileşik sınıfı olan flavonoidler, bu
bitkiden üçü izoflavon ve bir tanesi flavonol olmak üzere toplam dört tane izole

115
edilmiştir. Bunlardan formononetin bileşiğinin yapısı UV, 1 H NMR, 13 C NMR, DEPT,
APT spektrumları yardımıyla aydınlatılmış olup, daha önceki çalışmalarda Trifolium
pratense türünden izole edilmiştir.
Formononetin glikozit bileşiğinde UV ve 1 H NMR spektrumları alınmış, madde
miktarı yeterli olmadığı için diğer spektrumları alınamamış ve bu yüzden şekerin cinsi
tespit edilememiştir. Fakat şekerin bağlı olduğu yer diğer spektroskopik verilerinin
yorumlanması ve literatür kıyaslaması ile açıklanmıştır.
Kamferol glikozit bileşiğinin yapısı UV, 1 H NMR, 13 C NMR spektrumlarının
yorumlanması ve bu değerlerin literatürdeki değerlerle tamamen örtüşmesi sonucu
flavanol sınıfına ait olduğu ve daha önce Trifolium repens türünden izole edilmiş olan
kamferol 3-O-(6''-asetil)-β-D-galaktozit olduğu ispatlanmıştır.
Genistein glikozit bileşiğinin yapısının aydınlatılmasında, UV, 1 H NMR, 13 C
1 1
NMR, H- H COSY spektrumlarından yararlanılmıştır. Literatür araştırmaları
sonucunda genistein molekülündeki şeker yapısının 7-O- β bağlı glukoz olduğu tespit
edilmiştir. Ayrıca daha önce yapılan bir çalışmada bu bileşiğin kanser hücrelerine karşı
sitostatik ve sitotoksik aktivite gösterdiği tespit edilmiştir. Formononetin bileşiği gibi bu
bileşikte daha önceden Trifolium pratense türünden izole edilmiştir.
Ayrıca Trifolium resupinatum L. var. microcephalum bitkisiyle yapılan
fitokimyasal çalışmanın yanında, bitkinin etanol ekstresinin anti-inflamatuar ve
antioksidant aktivitesi Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesinin Farmakoloji Bölümünde
araştırılmıştır. Yapılan çalışma sonucunda Trifolium resupinatum’un etanol ekstresi,
mafsal iltihabı (romatoid artrit) bulunan sıçanlara uygulandığında hayvanın
pençesindeki ödemin önemli derecede azaldığı tespit edilmiştir. Bu sonuca göre,
Trifolium resupinatum L. var. micracephalum bitkisinin etanol ekstresinin romatoid
artrit’li sıçanlarda anti-inflamatuar ve antioksidant aktivitesi kanıtlanmıştır.

KAYNAKLAR
116
Araı Y., Nakagava T., Hitosugi M., Shiojima K., Ageta H., Basher O., Halim A., 1998,
Pytochemistry, Vol 48, No:3, s.471-474
Başak N ve Savaş G., 2000, Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek
Lisans Tezi, Edirne.
Başak N ve Savaş G., 2001, Plant of The Balkan İnto The Next Milenyum, İstanbul
Üniversitesi, İstanbul, Vol.1, s.121-128.
Baytop A., 1988, İstanbul Eczacılık Fakültesi Herbaryumundaki Türkiye Bitkileri,
İstanbul, s.60-61
Baytop T., Türkiye’de Bitkiler ile Tedavi, İstanbul Üniversitesi Yayınları, Eczacılık
Fakültesi, 1984, İstanbul.
Bilaloğlu G.V., Harmandar, M., 1999, Flavonoidler, Aktif Yayınevi, s.190.
Boiteu P., Pasich B., Ratsimamanga A,R., 1964, Les Triterpenoids, Gaulthier-Villard,
Paris, s.3-32, s.469.
Bors W., Saran M., 1987, Free Radical Res. Commun., 2, 131.
Buchanan M.S., Hashimato T., Asakawa Y., 1996, Pytochemistry, vol.41, No:5, s.1373-
1376.
Budzikiewicz H., Djerassi C., Williams D.H., 1964, Structure Elucidation of Natural
Products by Mass Spectrometry, 2, Holden-day Inc., San Francisco, s. 137.
Budzikiewicz H., Wilson J.M. and Djerassi C., 1963, Journal American Chemical Soc.,
85, 3688-99.
Burbulis I. E., Iacobucci M., Shirley B. W., 1996, The Plant Cell, 8, 1013-1025.
Cram J.D., Hammond,.S.G., 1964, Organic Chemistry, Mc.Graw-Hill Book Company.,
Newyork., s.671.
Davis P.H., 1984, The Flora of Turkey and The East Aegean Island, Vol 3, s.384-448.
Deschner E. E., Ruperto J., Wong G., Newmark H. L., 1991, Carcinogenesis, 7, 1193.
Dewick P. M., 2001, Medicinal Natural Products: A Biosynthetic Approach, John
Wiley, Chichester.

117
Dubley H.W., Ian F., 1987, Spectroscopic Methods in Organic Chemistry, Mc Graw-H.,
Book Company, U.K.
Engin A., 1993, Tohumlu Bitkiler Sistematiği, Samsun.
Erdik E., 1993, Organik Kimyada Spektroskopik Yöntemler, Gazi Büro Kitapevi,
Ankara, s.234 .
Fessenden R.J., Fessenden J.S., 1990, Organik Chem., Cole Publish Company,
California.
Firmin J. L., Wilson K. E., Rossen L., Johnston, A.W.B., 1986, Nature, 324, 90.
Foo L.Y., Lu Y., Molan A.L., Woodfield D.R., McNabb W.C, 2000, Pytochemıstry, 54 ,
539-548.
Francis A. Carey, 1996, Organik Chemistry,The Mcgraw-Hill Companies, INC (USA), ,
s.1070-71.
Garcia B., Marco J.A., Seoane E., Tortajado A., 1981, Journal Natural Product. 44,
110.
Geisman T.A., Crout D.H.G., 1969, Organik Chemistry of secondary plant Metabolism,
Freman,Cooper and Company, California, s.241.
Gıannını D.D., Caın A.H., Roberts J.D., 1977, Tetrahedron, Vol.33, 899-906.
Harbone J.B., Marby T.J., Marby H., 1975, The Flavonoids, Chapman and Hall,
London, s.82.
Harbone, J.B., 1973, Phytochemical Methods, Chapman and Hall, London.
Harborne, J. B. ve Marby, T. J., 1982, The Flavonoids: Advances in Research,
Chapman and Hall, London.
Harmandar M., Bilaloğlu G. V., 1999, Flavonoidler, Aktif Yayınevi, 190.
Hikino H., Kiso Y., 1988, Econ. And Medicinal Plant Research, Academic Press,
London, 2, 39, 698.
Huang M.T., Wood A. W., Newmark, H. L., Sayer, J. M., Yagi, H., Jerina, D. M.,
Conney A. H., 1983, Carcinogenesis, 4, 1631.
Itoh D., Karnagoda R.P., Fushie T., Katoh K., Nabeta K., 2000, Journal Natural
Product, 63, 1090-1093.
Kanchanapoom T., Kasai R., Picheansoonthon C., Yamasaki K., 2001, Phytochemıstry,
58, 811-817.
Kato R., Nakadate T., Yamamoto S., Sugimura T., 1983, Carcinogenesis, 4, 1301.

118
Kaufman P.B., Cseke L.J., Warber S., Duke J.A., Brielmann H.L., 1999, Natural
Product from Plants, 2-9.
Khaled M. M., Mahmoud H. M., Kazuhiro O., Ryoji K., Kazuo Y., 1999,
Phytochemistry, 51, 1193.
Khaled M. M., Hashim A. H., Kazuhiro O., Ryoji K., Kazuo Y., 2000, Phytochemistry,
53, 401-404.
Khaled M. M., Kazuhiro O., Ryoji K. and Kazuo Y., 1995,Phytochemistry, 40, 1237-
1242.
Klejdus B., Vitamvasva-Sterbova D., Kuban V., 2001, Analytica Chimica Acta, 450,
81-97.
Larson R. A., 1988, Phytochemistry, 27, 969.
Ma X., Tu P., Chen Y., Zhang T., Wei Y., Ito Y, 2003, Journal of Chromatography A
992 (193-197).
Mahato S.B., Kundu A. P., 1994, Phytochemistry, 37, 1517-1575.
Marbry T.J., Markham K.R and Thomas M.B., 1970, The Systematic Identification of
Flavonoids, Springer-Verlag, New York, s. 46, 48,51, 258.
Moriarity D.M., Huang J., Yancey C. A., Zhang P., Setzer W.N., Lawton R.O., Bates
R.B., Caldera S., 1998, Planta Medica, 64, 370-372.
Moroney M. A., Alcanaz M. J., Forder R. A., Carey F., Hoult J. R. S., 1988, J. Pharm.
Pharmacol., 40, 787.
Murray R.D., Mendez J., Brown, S.A.,1982, The Natural Coumarins, John
Willey&Sons Ltd. ,s.24, s.44.
Nakanishi K., 1964, Infrared Spectroscopy, Holden-Day, Inc. San Francisco and
Nankodo Company Limited, Tokyo.
Nielsen B.E., 1970, Coumarins of Umbelliferous Plants, s. 51,42,21.
Ogunkoya L., 1981, Phytochemistry, 20, 121-126.
Oyman Ü., Şabudak T., 1999, Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora
Tezi, Edirne.
Öksüz S., Erdem E., 1996, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek
Lisans Tezi, İstanbul.
Özhatay N., Başak N., Dalgıç G., Dane F., 1996, Trakya’nın Eğrelti ve Çiçekli
Bitkilerin Listesi “Flowering Plants & Ferns of European Turkey” İstanbul.

119
Papanov G., Lavaud C., Massıot K., Malakov P., 1990, Plantes Medicinales et
Phytotherapie, Tome XXIV, nº 3,139-144.
Peters N. K., Forst, J. W., Long, S. R., 1986, Sience, 233, 978.
Polkowski K., Popiolkiewicz Joanna., Krzeczynski P., Ramza J., Pucko W., Zegrocka-
Stendel O., Boryski J., Skierski J., Mazurek A.P., Grynkiewicz G., 2004, Cancer
Letters, 203, 59-69.
Ponce M. A., Scervino J. M., Erra-Balsells R., Ocampo J. A., Godeas A. M., 2004,
Phytochemistry, 65, 1925-1930.
Pouchert C.J:, 1983, The Aldrich of NMR Spectra Edition II, Vol.2, s.309.
Pratt D. E., Hundson B. J. F., 1990, Food Antioxidants, Elsevier, London, 171.
Rijke E., Zarfa-Gomez A., Ariese F., Brinkman U. A. And Gooijer C., 2001, Journal of
Chromotography A, 932, 55-64.
Sakar K.M .ve Tanker M., 1991, Fitokimyasal Analizler, Ankara Üniversitesi Eczacılık
Fakültesi Yayınları, Ankara.
Seçmen Ö., 1995, Tohumlu Bitkiler Sistematiği, Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir.
Simonet A. M., Stochmal A., Oleszek W., Macias F. A., 1999, Phytochemistry, 55,
1065-1067.
Smith D. A., Banks S. W., 1986, Plant Flavonoids in Biology and Medicine
Biochemical, Pharmacological and Structure Activity Relationship, 113-124.
Solomon T.W.G, Fryle C.B., 2002, Organik Kimya, Literatür Yayıncılık, İstanbul.
Stahl, E., 1969, Thin Layer Chromatograpy, Springer-Verlag, Newyork.
Tedder J.M., Nechvatal A., Murroy A.W., Carnduff, 1972, Basic Organik Chemıstry,
Belfast.
Tresa J. De Pascual, Urones J.G., Marcos I.S., Basabe P., Cuadrado M a J. Sexmero and
Moro R. Fernandez, 1987, Phtochemistry, 26, 1767-1776.
Triguna N.M., Ram S.S., Hari S.P., 1991, Phtochemistry, vol.30, No:2, s.541-543.
Tutin T.G., Haywood V.H., Burges N.A., Moore D.M., Valentine D. H., Walters S.M.,
Webb D.A., 1968, Flora Europaea, Cambridge University Press, s.80-82-159.
Tyler V.E., Brady L.R, Robbers J.E., 1977, Pharmacognosy, Lea and Febiger,
Philadelphia.
Ulubelen A., Uygur I., 1976, Planta Medica, vol.29, 318-320.

120
Ulubelen A.,Öksüz S., Samek Z. and Holub M., 1971, Tetrahedron Letters, 12, 4455-
4456.
Varro E.T., Lynn, R.B., James, E.R., 1976, Pharmacognasy, Lea& Febiger, Philadelpia.
Verma A. K., Johnson J. A., Gould M. N., Tanner M., 1988, Cancer Res., 48, 5784.
Wagner H., 1989, Planta Med., 55, 235.
Wagner H., Elbi G., Lotter H., Guinea N., 1991, Pharm. Pharmacol.,1, 15.
Wang S., Ghisalberti E.L., Ridsdill-Smith J., 1998, Journal Natural Product, 61, 508-
510.
Wang S.F., Ye Y.H., Zhang Z., Tan R. X., 2005, Ultrasonics Sonochemısty, XXX
(2005) XXX-XXX
Webb D.A., 1966, The Flora of Europen Turkey Proceeding of the Royal Irish
Academy, Dublin
Xiao H.B., Krucker K., Putzbach K., Albert K., 2005, Journal of Chromatography
A,1067, 135-143.
Xiaofeng M., Pengfei T., Yingjie C., Tianyou Z., Yun W., Yoichiro I., 2003, Journal of
Chromatography A , 992, 193-197.
Yadav J.S ve Srihari P., 2004, Tetrahedron Asymetry, 15, 81-89.

121
ÖZGEÇMİŞ
1970 yılında İstanbul’da doğdum. 1981 yılında Çatalca Kaleiçi İlköğretim
Okulu, 1987 yılında Çatalca Lisesini bitirdim. 1988 yılında Trakya Üniversitesi Kimya
Bölümünü kazandım, 1991 yılında stajımı Gebze Tübitak Araştırma Merkezinde Bitki
Kimyası üzerine yaptıktan sonra 1992 yılında mezun oldum.
1993-1994 yılında tekstil boyaları üreten bir firmada çalıştım. 1993 Yılı Ekim
ayında Sağlık Bilimleri Enstitüsüne bağlı olarak Eczacılık Fakültesi Genel Kimya Bilim
Dalında yüksek lisans eğitimime başladım ve Şubat 1996 yılında mezun oldum. Aynı
yıl Eylül ayında Trakya Üniversitesi Organik Kimya Anabilim Dalında doktora
programına başladım. Ayrıca 1996 yılından beri kimya öğretmeni olarak görev
yapmaktayım. Halen Edirne Süleyman Demirel Fen Lisesinde çalışmaktayım.
Yüksek lisans çalışma konum olan “Centaurea amanicola Bitkisinin
Fitokimyasal İncelenmesi” isimli çalışmam 2000 yılında İstanbul Eczacılık Fakültesi
dergisinde yayımlanmıştır.
Evli, 9 yaşında bir kız ve 5 yaşında bir erkek çocuk annesiyim.