Peygamber Efendimiz ve Çocuklar. - Fırat Üniversitesi

PEYGAMBER EFENDİMİZ VE ÇOCUKLAR
Prof. Dr. Mehmet SOYSALDI *
Çocuk, yüce Allah’ın insana verdiği en güzel nimetlerden biridir. Çocuklarımız bizlere Allah’ın bir emanetidir.
Emanetlere gereken değeri vermeliyiz. Nitekim Yüce Allah bu hususta şöyle buyuruyor: “Ey iman edenler! Kendinizi ve
çoluk çocuğunuzu yakıtı insanlar ve taşlar olan cehennem ateşinden koruyunuz.” (Tahrim, 66/6)
Anne babalar çocuklarına, Allah’ın verdiği bir emanet nazarıyla bakmalıdırlar. Ailevî sorumlulukları yerine getirmemek
anne-babanın kıyamet günü sorguya çekilecekleri bir konudur.
Hz. Peygamber (s.a.v)’in çocuklarıyla olan ilişkilerinde de daima İslami prensiplere uyduğunu ve onları İslami terbiye ile
yetiştirdiğini görmekteyiz.
Peygamber Efendimiz bir hadis-i şeriflerinde şöyle buyurmaktadır: “Hepiniz bir sürünün çobanı gibisiniz. Çoban
sürüsünü koruduğu gibi, siz de evlerinizde ve emriniz altındakileri cehennemden korumalısınız! Onlara dinlerini
öğretmelisiniz. Öğretmezseniz mesul olacaksınız.” 1
Allah Resulü çocuklara yönelik tavır ve davranışlarıyla da bizlere en güzel örnekti. Zira Enes b.Malik “Aile efradına karşı
Peygamber’den daha müşfik olan hiç kimseyi görmedim.” 2 demektedir. Burada Allah Resulünün çocuklarla olan
münasebetini bazı yönlerden örneklerle incelemek istiyoruz.
1. Çocuklara Kaşı Sevgisi
Çocuklara karşı sınırsız bir sevgi ve şefkat gösteren Peygamberimiz (sav), onlarla çok sıkı ilişkiler kurmuş, etrafındaki
bütün çocuklarla yakından ilgilenmiştir. Enes b.Malik (r.a) “Peygamberimiz ailesine ve çocuklarına karşı insanların en
şefkatlisi idi.” 3 demektedir. Zira Peygamber Efendimiz iyi ve müşfik bir baba idi. Çocuklarına samimi ve içten bir sevgi
besliyor, yeri geldikçe de bu sevgiyi gösteriyordu.
Resulullah (s.a.v), oğlu İbrahim doğduğunda çok sevinmiş, onu kucağına alıp Hz. Âişe'ye götürerek: “– Şuna bir bak!
Nasıl, bana benziyor mu?” diye sevincini ortaya koymuştur. 4 İbrahim'in doğum haberini getiren Ebû Râfi'e de bir köle
bağışlamıştır. 5 Doğumunun yedinci gününde akika kurbanı olarak bir koç kesmiş, 3 başını tıraş ettirip saçının ağırlığınca
gümüşü yoksullara dağıtmıştır. 6
2. Çocuklara Değer Vermesi
Hz. Peygamber Efendimiz, çocuklara adeta yetişkin bir insan muamelesi yapardı. Rasulullah, çocuklara selam verir, halhatırlarını
sorar, hastalandıklarında ziyaretlerine gider, zaman zaman onlarla şakalaşır, eğlenir, omzuna sırtına bindirirdi;
onları asla azarlamazdı. 7
Enes b.Malik (r.a) Rasulullah’ın çocuklarla karşılaştığı zaman onlara: “es-Selamü aleyküm ya sıbyan” (Selam size ey
çocuklar) diye selam verdiğini; çok sevdiği küçük kuşu ölmüş olan kardeşine ise “Ya Eba Umeyr, küçük kuşun ne oldu?”
diye hal hatır sorduğunu, onu üzgün görünce de teselli ettiğini nakleder. 8
3. Çocukları Öpüp Okşaması
Efendimiz herkese iyi davrandığı gibi çocuklara da iyi davranır, çocukların hoşuna gidecek hiçbir davranıştan sakınmazdı.
Onları kucağına oturtur, okşayıp bağrına basar, omzuna ya da sırtına bindirirdi. 9
Peygamber Efendimiz, Hz. Fâtıma huzuruna girdiğinde kalkar, elini tutar, kendisini öper ve yanına oturturdu. Fâtıma (r.a)
da muhterem babasına aynı şekilde mukâbele ederdi. 10
Ebu Hureyre (r.a) torunlarından birini öpen Hz. Peygamberi görünce Akra b.Habis’in: “Benim on çocuğum var, hiçbirini
öpmedim.” dediğini, Resulullah’ın da ona: “Merhamet etmeyene merhamet olunmaz.” diye cevap verdiğini nakleder. 11
4. Çocuklarla Oynaması
Peygamber Efendimiz çocuklarla oyunlar oynar, onların hoşlarına gidecek bazı lakaplar takarak şakalaşır ve onları
eğlendirmeye çalışırdı. 12
*
Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi. msoysaldi@hotmail.com
1
Buharî, Vesaya, 9.
2
Münavî, Feyzu’l-Kadir, V, 167.
3
Münavî, Feyzu’l-Kadir, V, 167.
4
İbn Sa'd, et-Tabakatü’l-Kübra, I, 137.
5
İbn Abdilber, ed-Dürer fi İhtisari’l-Meğazi ve’s-Siyer, I, 54.
6
İbn Sa'd, age., I, 135; İbn Esir, Üsüdü'l-ğâbe , I, 49.
7 Buharî, Edeb, 81; Müslim, Selam, 15.
8 Bkz., Buharî, Edeb, 81; Müslim, Edeb, 30.
9 Buharî, Fadailü’s-Sahabe, 22; Tirmizi, Menakıb, 9.
10 Ebû Dâvûd, Edeb, 143-144.
11 Buharî, Edeb, 18.
12 Buharî, İlim, 18.

Sevgili Peygamberimiz, bir gün ashabıyla birlikte davet edildiği bir yemeğe gidiyordu. O sırada Hüseyin de sokakta
çocuklarla oynuyordu. Allah Resulü ashabını geride bırakarak ilerledi. Ellerini açtı, Hüseyin'i tutmak istedi. Hüseyin bir
oraya bir buraya kaçıyor, Peygamber Efendimiz de gülerek onu tutmaya çalışıyordu. Nihayetinde sevgili torununu yakaladı.
Bir elini kafasının arkasına, diğer elini de çenesinin altına koyup onu öptü. Sonra da: “– Hüseyin bendendir, ben de
Hüseyin'denim! Hüseyin'i seveni Allah sever...” buyurdu. 13
İbn Abbas (r.a) şu muhabbet dolu hâdiseyi nakleder:
Resulullah (s.a.v) Hüseyin'i omzuna almış taşıyordu.
Bir adam:
– Ne güzel bir bineğe binmişsin ey yavrucuğum! dedi.
Nebî (s.a.v) de şöyle buyurdu:
“– O da ne güzel bir süvaridir!” 14
Fahr-i Kâinat Efendimiz'in evlâtlarına olan sevgi ve şefkati bütün ümmetine örnek teşkil edecek müstesna bir
seviyededir. 15
5. Çocuklarla Namaz Kılması
Ebû Katâde (r.a) şöyle demektedir:
“Allah Resulü, kızı Zeyneb'in kerimesi Ümame omzunda olduğu hâlde ashabına namaz kıldırırdı. Secdeye varınca çocuğu
(yana) bırakır, kıyam için doğrulunca tekrar omzuna alırdı.” 16
Bazen camide namaz kıldırırken torunları omzuna veya sırtına binerler, ancak o bu duruma ses çıkarmazdı. Ebu Hureyre
hazretleri şöyle anlatır:
Resulullah (s.a.v) ile birlikte yatsı namazı kılıyorduk. Efendimiz secdeye varınca Hasan ile Hüseyin sıçrayıp sırtına
bindiler. Başını kaldırdığında onları arkasından incitmeden aldı ve yere koydu. Secdeye vardığında tekrar bindiler. Namaz
bitinceye kadar böyle devam etti. Namazdan sonra onları dizine oturttu. Yanına vardım ve:
- Yâ Resulallah! İstersen onları evlerine götüreyim, dedim.
Bu esnada (mucizevî olarak) bir ışık parladı. Efendimiz onlara:
“- Haydi annenize gidin!” dedi. Çocuklar eve girinceye kadar ışık yanmaya devam etti. 17
6. Çocukların Dövülmesini Hoş Karşılamaması
Hiç şüphesiz ki Allah Resulü, çocukların yaramazlıklarına en fazla tahammül gösteren ve onlara müsamaha ile davranan
kimse idi.
Hasan veya Hüseyin'e sütannelik yapan Ümmü'l-Fadl, bir gün Resulullah'ın torununu getirip kucağına koymuş, çocuk da
Efendimiz'in üzerine küçük abdestini yapmıştı. Ümmü'l-Fadl bu sebeple çocuğun omzuna vurmuş, Resûlullah (s.a.v) ise:
“- Oğlumun canını yaktın. Allah sana rahmet etsin!” buyurarak çocukların bu tür hâllerine tahammül etmek gerektiğini
göstermiştir. 18
Bir defasında Hz. Peygamber Ümmü Seleme’nin önceki eşinden olan oğlu Ömer’in yemek yerken tabağın her tarafından
yediğini görünce: “Ey Oğul, besmele çek, sağ elinle ye ve hep önünden ye” diyerek onu yumuşak bir tarzla ikaz etmiştir. 19
7. Çocukları Yetiştirmesi
Peygamber efendimiz bulduğu her fırsatta torunlarının eğitimiyle meşgul olmuştur. Bilindiği gibi Resul-i Ekrem
Efendimiz ve ailesine zekât ve sadakadan faydalanmak yasaklanmıştı. Bu konuda torunu Hasan'la aralarında geçen bir olay
şöyledir:
Peygamber -aleyhisselâm-, bir gün Hz. Hasan'ın Beytü’l-mal’e ait zekât hurmasından bir tane ağzına aldığını gördü.
Hemen hurmayı ağzından çıkarttırdı ve:
“– Muhammed ailesinin zekât yemediğini bilmiyor musun?” buyurdu. 20
Hz. Hasan bu hatırasını şöyle anlatır:
Zekât hurmasından bir tane almış çiğnerken, Resulullah -aleyhisselâm- hemen onu ağzımdan çıkardı ve hurma kümesinin
içine attı.
– Yâ Resulallah! Şu yavrucuğun aldığı bir tek hurmadan, sana ne sorumluluk olacak ki, denildi.
13 İbn Mâce, Mukaddime, 11; Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, IV, 172.
14
Tirmizî, Menâkıb, 30.
15
Heysemî, Mecmeu’z-Zevaid, IX, 181.
16
Buharî, Salât, 106; Müslim, Mesâcid, 41.
17
Ahmed b. Hanbel, age., II, 513.
18
İbn Mâce, Tabir, 10.
19
Buharî, Etime, 2,3; Müslim, Eşribe, 108.
20 Buharî, Zekât, 57.
2

Allah Resulü -sallallâhu aleyhi ve sellem-:
“– Biz Muhammed ailesiyiz! Bize zekât helâl değildir!” buyurdu. 21
Resulullah Efendimizin sevgili torununa “yeme onu!” demekle kalmayarak hurmayı eliyle alıp atması ve ardından böyle
yapmasının sebebini izah etmesi, terbiyenin bir başka önemli yönüdür. Zira çocuk bir şeyin kendisine neden yasaklandığını
merak eder. Yasağın sebebi kendisine anlatılınca tatmin olur. Bu tür hususlarda çocuğa büyük muamelesi yapmak gerekir.
Böyle yapıldığında kişilik gelişimi daha sağlıklı olur. Diğer bir önemli nokta da, “Canım, bu daha çocuktur, büyüyünce
öğrenir” gibi bir tavır içinde olmamaktır. Hatanın görüldüğü yerde, uygun bir şekilde hemen düzeltilmesi gerekir.
Resulullah (s.a.v) evlatlarını ciddî bir şekilde takip eder ve onların terbiyesi konusunda titiz davranırdı. Kızlarını güzel bir
şekilde terbiye edip evlendirdikten sonra bile takip etmiş, onlara zaman zaman ikaz etmiş ve tavsiyelerde bulunmuş, aile
huzuru için yapmaları gerekenleri telkin etmekten geri durmamıştır. Bir defasında o, kızı Rukiye'nin yanına varmıştı. Rukiye,
kocası Hz. Osman'ın başını yıkıyordu. Allah Resulü:
“– Kızcağızım! Osman'a iyi davran, güzel muamele et! Çünkü o sahabilerim arasında ahlâken bana en çok benzeyendir”
buyurdu. 22
8. Çocuklar Arasında Ayrım Yapmaması
Rasulullah’ın çocuk sevgisi sadece kendi çocuklarına yönelik değildi. Çocuklar arasında kız-erkek ayrımı da yapmaz ve
yapılmasını da hoş karşılamazdı.
Hz. Enes (r.a)’dan rivayet edildiğine göre; “Bir adam Hz. Peygamber (s.a.v)’in yanında otururken adamın erkek çocuğu
çıkageldi. Adam çocuğu öpüp dizine oturttu. Az sonra adamın kız çocuğu geldi. Adamcağız onu öpmeksizin önüne oturttu.
Bunun üzerine Resulullah (s.a.v): “Böyle yaparak aralarında eşit davranıyor musun?” diyerek onu kınadı. 23
Yine başka bir hadiste Hz. Peygamber (s.a.v): “Allah öpücüğe varıncaya kadar her hususta çocuklar arasında adaletli
davranmanızı sever.” 24 buyurmuştur. Ana ve baba maddi konularda olduğu kadar, çocuklarının her birine göstermeleri
gereken sevgi ve ilgide de adaleti gözetmek durumundadırlar. Aksi takdirde kardeşler arasında kıskançlık ve düşmanlık
duygularının uyanmasına yol açılabilirler.
Numan b.Beşir’den rivayet edildiğine göre o şöyle anlatmaktadır: “Babam bana malından bir şeyler hibe etmişti. Annem
Amra Bintu Ravaha: Bu hibeye Resulullah (s.a.v)’i şahit kılmazsan kabul etmiyoruz” dedi. Bunun üzerine annemin isteğini
yerine getirmek için babamla birlikte Rasulullah’a gittik. Durumu öğrenen Hz. Peygamber (s.a.v), babama: “Başka çocukların
da var mı?” diye sordu. “Evet” cevabı üzerine “Aynı şekilde bütün çocuklarına hibede bulundun mu?” dedi. Babam hayır
deyince, Hz. Peygamber (s.a.v): “Allah’tan korkun ve çocuklarınız arasında adaleti gözetin” dedi. Babam oradan ayrıldı ve
hibeden vazgeçti. 25
9. Çocuklara Dua Etmesi
Rasulullah yeri gelmiş çocukları dizine oturtmuş, başlarını okşamış ve onlara dua etmiştir. Nitekim Enes b.Malik
Rasulullah’ın torunlarını zaman zaman koklayıp bağrına bastığını, onlar için dua ettiğini bildirir. Usame b.Zeyd (r.a) ise,
“Rasulullah beni bir dizine, Hasan b.Ali’yi de öteki dizine oturtur, sona ikimizi birden bağrına basar ve: “Ey Rabbim, bunlara
rahmet et, ben bunlara karşı pek merhamet duyuyorum.” diye dua ederdi.” 26
Sonuç
Allah Resulü insanlığa getirmiş olduğu Kur’an’ın evrensel prensiplerini hem hayatı boyunca fiilen uygulamış hem de
sözleri ile ümmetine emir ve tavsiyelerde bulunmuştur. Çünkü o, her yönüyle ve her şeyi ile insanlar için örnek bir muallim
ve mürşit idi. Biz de Peygamber Efendimizin izinden giderek, Allah'ın emaneti oldukları düşüncesiyle aile fertlerimizin
terbiyesine daha fazla ehemmiyet vermeli ve daha iyi yetişip insanlığa hizmet etmeleri için onları muhabbetle büyütmeliyiz.
Hâsılı bir anne ve babanın evlâtlarını nasıl terbiye edeceği, onlara neler öğreteceği gibi hususlar, Rasulullah (s.a.v)’in
hayatı, incelendiğinde kendiliğinden ortaya çıkacaktır.
21 Ahmed b. Hanbel, age., I, 200.
22 Heysemî, age., IX, 81.
23 Heysemî, age., VIII, 156; Canan, Peygamberimizin Sünnetinde Terbiye, Tuğra Neş., İst., trs, s.175.
24 Feyzu’l-Kadir, II, 297.
25 Buharî, Hibe, 12-13; Müslim, Hibat, 13.
26 Buharî, Edeb, 22.
3