hz. peygamberin âlemlere rahmet ve hatemü'l ... - Fırat Üniversitesi

HZ. PEYGAMBERİN ÂLEMLERE RAHMET VE HATEMÜ’L-ENBİYA
OLUŞU
Prof.Dr. Mehmet SOYSALDI*
Yüce Allah, ilahî vahyini insanlara tebliğ edip açıklayacak ve insanları hak yola çağıracak
peygamberler göndermiştir. Gönderilen peygamberlerin ilki Hz. Âdem, sonuncusu ise Hz. Muhammed
(s.a.v)’dir. Bütün peygamberlerde bulunması gereken ortak özellikler vardır. Kur’an, bu özellikleri
çeşitli ayetlerde zikretmekte, son peygamber Hz. Muhammed (s.a.v) çeşitli özellikleriyle bize
tanıtmaktadır. O özelliklerden biri de onun âlemlere rahmet olarak gönderilmiş olmasıdır.
İşte bu tebliğde Hz. Muhammed (s.a.v)’in âlemlere rahmet olarak gönderilmesi ve Hatemü’l-
Enbiya oluşunu açıklamaya çalışacağız.
Tebliğimizde önce Hz. Peygamberin âlemlere rahmet olarak gönderilmesini Enbiya suresinin
107. ayeti ışığında izah edip siyer-i nebiden rahmet ve şefkatine örnekler vereceğiz. Daha sonra da
Ahzab suresi 40.ayeti ışığında Hz. Muhammed (s.a.v)’in Hatemü’l-Enbiya olarak gönderilmesini
Sevgili Peygamberimizin bu konudaki hadis-i şeriflerini de göz önünde bulundurarak izah etmeye
çalışacağız.
1. Hz. Muhammed (s.a.v)’in Âlemlere Rahmet Olarak Gönderilmesi:
نيملاعلِل َ َ َ ْ ةمحر ً َ ْ َ لاِا َّ كانلسرا َ َ ْ َ ْ َ امو َ َ
“(Ey Muhammed!) Seni ancak âlemlere rahmet olarak gönderdik.” 1
Bu ayette geçen iki önemli kavram vardır. Bu kavramlardan birincisi, rahmet, ikincisi ise,
âlem kavramıdır. Ayete mana vermeden önce bu iki kavramı açıklamamız yerinde olur kanaatindeyiz.
Rahmet; “incelik, acıma, şefkat etme, merhamet etme, affetme ve mağfiret” anlamlarına gelmektedir. 2
Âlem ise; “duyu ve akıl yoluyla kavranabilen veya mevcudiyeti düşünülebilen, Allah’ın dışındaki
varlık ve olayların tamamı”nı ifade eder. Bu açıklamalardan sonra ayetin manasını şöyle ifade
edebiliriz: Allah, insanlara acıdığından dolayı onları hurafelerden, kötü huylardan kurtarmak ve doğru
yola yöneltmek için Hz. Muhammed (s.a.v)’i âlemlere rahmet olarak göndermiştir.
Millî Şairimiz Mehmet Akif Ersoy, “Bir Gece” adlı şiirinde Resulullah (s.a.v)’in rahmet
oluşunu şöyle dile getirmiştir:
Âlemlere rahmetti, evet, şer’-i mübîni,
Şehbâlini 3 adl isteyenin yurduna gerdi.
Dünya neye sahipse, onun vergisidir hep;
Medyûn 4 ona cem’iyyeti, medyûn ona ferdi.
Medyûndur o Ma’sûm’a bütün bir beşeriyyet…
Yâ Rab, bizi mahşerde bu ikrâr ile haşret. 5
Enbiya Suresi 107. ayet-i kerimede geçen “âlemin” kelimesiyle bütün yaratıklar
kastedilmektedir. 6 Yani Sevgili Peygamberimiz (s.a.v) bütün yaratıklar için bir rahmet vesilesidir.
“Âlemler”den maksadın, Resulullah’ın, kendilerine peygamber olarak gönderildiği bütün insanlar mı
yoksa sadece müminler mi olduğu hakkında farklı görüşler zikredilmiştir.
Abdullah b.Abbas’dan nakledilen bir görüşe göre buradaki âlemlerden maksat; Resulullah’ın
kendilerine peygamber olarak gönderildiği bütün varlıklardır. Bunların mümin veya kâfir olmaları fark
etmez. Resulullah’ın müminler için bir rahmet olması hem dînî, hem de dünyevî yöndendir. Dînî
yönden rahmet olması: Hz. Peygamber, insanlar câhiliye dediğimiz karanlık bir devrede, dalâlet
içerisindeyken ve aynı zamanda ehl-i kitab’ın da, kendi kitaplarında ihtilafa düştükleri bir dönemde
*
Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi. msoysaldi@hotmail.com
1
Enbiya, 21/107.
2
İbn Manzur, Lisanu’l-Arab, XII, 230.
3
Büyük kanat.
4
Borçludur.
5
Ersoy, Mehmet Akif, Safahat, İst, trs, II, 988.
6
Bolay, Süleyman Hayri, “âlem mad.,”, TDV İslam Ansiklopedisi, İst., 1989, II, 357.

gönderilmiştir. Böylece Allah onu, gerçeği aramaya ve kurtuluş ile mükâfatı kazanmaya hiçbir yolun
bulunmadığı bir zamanda göndermiş, onunla insanlara, hidayete giden yolları göstermiştir. Dünyevî
bakımdan rahmet olması: İnsanlık onun sayesinde pek çok zilletten, harpten, kargaşadan kurtulmuş,
gerçek sulha ve huzura kavuşmuştur. 7
Hz. Peygamberin kâfirler için rahmet olması ise sadece dünya hayatında söz konusudur.
Taberî de bu görüşü tercih etmiştir. 8
Bu ayetteki rahmet kelimesinin cümledeki konumu hakkında değişik kanaatler ileri
sürülmüştür. Bu kanaatlerden biri bu kelimenin cümlede “hâl” oluşudur ki bu takdirde ayetin anlamı
“Biz, seni ancak âlemlere rahmet olarak gönderdik.” şeklinde olur. Diğer görüşe göre de rahmet
kelimesi ersele fiilinin “mefûlün leh”i olmaktadır ki bu takdirde de anlam: “Biz, seni ancak âlemlere
merhametimizden dolayı gönderdik.” şeklinde olur. 9 Biz de bu ikinci manayı tercih ederek
yorumumuzu yapacağız. Yüce Allah, doğru yoldan çıkıp inkâra, şirke düşmelerinden dolayı insanlara
acımış ve merhamet etmek istemiştir. İşte o merhametten dolayı Hz. Peygamberi göndermiştir. Başka
bir ifade ile Hz. Peygamber, Allah Teâlâ’nın insanlara olan merhametinin bir tezahürüdür.
Yağmur nasıl bir rahmet olarak yeryüzünün hayat bulmasına vesile oluyor ise Sevgili
Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.v) de insanlığın manen hayat bulmasına vesile olmuştur ve
kıyamete kadar da olmaya devam edecektir. İnsanlık onun sayesinde içine düşmüş olduğu küfür ve
dalâletin o korkunç girdabından kurtulmuş, hakikati görmüş ve imanla müşerref olmuştur. Kendi öz
kız çocuklarını bile diri diri toprağa gömebilecek kadar vahşileşip insanlık sınırlarından çıkmış olan
toplumlar onun neşretmiş olduğu nur sayesinde insan-ı kâmil olma yoluna girmiştir. İşte bu yönüyle o,
tüm insanlık için başlı başına bir rahmettir.
Hz. Muhammed’in insanlığa rahmet oluşunu iyi anlamak için o peygamber olarak
görevlendirilmeden önce insanlığın durumunu iyi bilmek gerekir. Zira onun peygamberliğinden önce
kuvvetliler zayıfları eziyor, kadınlar hakarete maruz bırakılıyor, kız çocukları diri diri toprağa
gömülüyor, insanoğlu, elleriyle yaptıkları putlara tanrı diye tapıyordu. Dünya küfür ve sapıklık içinde
yüzüyordu. İşte Yüce Allah, insanları bu haksızlıklardan kurtarıp özgürlüğe kavuşturmak, zayıfları
korumak, ruhları vehim ve hurafelerin tutsaklığından kurtarmak için Hz. Muhammed’i göndermiştir.
Onu göndermesi, insanlara acıdığından ve şefkatinden dolayıdır. O, bizatihi âlemlere rahmet olmuştur.
Çünkü getirdiği prensipler, onların mutluluğuna sebep olmuştur. 10
Allah Resulünün temsil ettiği rahmetten öncelikle müminler istifade etmiştir. Çünkü o,
müminlere karşı rauf ve rahimdir. 11 Müminler ona iman etmek, onu sevip örnek edinmek, onun
insanlığa getirmiş olduğu evrensel prensipleri hayatlarında tatbik etmekle hem dünya hem de ahiret
mutluluğuna nail olmuşlardır.
Âlemlere rahmet olarak gönderilmiş olan Hz. Muhammed (s.a.v)’in temsil ettiği rahmet,
sadece belli insanlara ve belli gruplara yönelik değildir. Yani o, müminler için rahmet olduğu gibi
münafıklar için de rahmetti. Münafıklar onun engin hoşgörüsü ve rahmeti sayesinde dünyada ceza
görmemişlerdir. Camiye gelmişler, Müslümanların içinde dolaşmışlar ve Müslümanların istifade ettiği
bütün haklardan istifade etmişlerdir. Peygamberimiz kimlerin münafık olduğunu bildiği halde onları
açığa vurmamıştır. Hâlbuki onların iç yüzünü çok iyi biliyordu. Hatta bunları Huzeyfe (r.a)’ya
söylemişti. Rivayete göre bundan dolayı da Hz. Ömer, Huzeyfe’yi takip eder, onun kılmadığı cenaze
namazını o da kılmazdı. 12 Münafıklara herhangi bir baskı ve olumsuz anlamda bir ayrımcılık
uygulanmadığı gibi, onlar, Müslümanların yararlandığı haklardan da yararlanmışlardır. Hep müminler
arasında bulunmuşlar böylece mutlak küfürleri en azından şüpheye tereddüde dönüşmüştür. Böylece
dünya zevkleri de bütün bütün acılaşmamıştır. Zira yok olup gideceğine inanan bir insanın dünyadan
lezzet alması mümkün değildir. Ama belki ahiret vardır, diyecek kadar, küfürleri şüpheye bürününce,
7 Râzî, Fahruddin, Tefsir-i Kebir Mefâtihu’l-Gayb, XXII, 199.
8 et-Taberî, Muhammed b. Cerir, Camiu’l-Beyan an Tevili Ayil-Kur’an, Daru’l-Fikr, Beyrut, 1995, X, 141.
9 Bu görüş için bkz., eş-Şevkânî, Muhammed b.Ali b.Muhammed, Fethu’l-Kadir, el-Mektebetü’l-Asriyye, Beyrut, 1995,
IV, 430; Nesefî, Medariku’t-Tenzil ve Hakâiku’t-Tevil, IV, 274; Râzî, Fahruddin, et-Tefsiru’l-Kebir, XVI, 246-248;
Muhyiddîn ed-Dervîş, İ’râbu’l-Kur’âni’l-Kerîm ve Beyânüh, Suriye, 1996, VI, 372.
10 Ateş, Süleyman, Yüce Kur’an’ın Çağdaş Tefsiri, Yeni Ufuklar Neşriyat, İst., 1990, V, 529.
11 Tevbe, 9/128.
12 İbn Esir, Üsdü’l-Gabe, I, 468.
2

ihtimal, hayat o zaman bütün bütün acılaşmaz. İşte bu yönüyle, Allah Resulü, münafıklara da bir
ölçüde rahmet olmuştur.
Ayrıca kâfirler de rahmet peygamberi Hz. Muhammed (s.a.v)’in rahmetinden
yararlanmışlardır. Allah Teâlâ daha önceki milletleri, küfür ve isyanları dolayısıyla toptan
cezalandırdığı halde, Allah Resulü gönderildikten sonraki dönemde herhangi bir milleti veya topluluğu
geçmiş ümmetlerin uğradıkları, maymuna dönüşme, gökten üzerlerine taş yağma gibi âfetlere
uğratmamış bu şekilde bir cezayla cezalandırıp helak etmemiştir. Böylece kâfirler, Hz. Peygamber
dolayısıyla, toptan helak olma azabından kurtulmuşlardır. Bu da onlar için dünyada büyük bir
rahmettir.
Nitekim bu konuda Yüce Allah, Resulüne hitaben şöyle buyurmuştur: “Sen onların içlerinde
bulunduğun halde, Allah onlara azap edecek değildir. Ve onlar, mağfiret dilerken de Allah anlara
azap edecek değildir.” 13
Kısacası Hz. Muhammed, bütün insanlığa gönderilmiş bir peygamber, dolayısıyla âlemlere
rahmettir. Onun getirdiği Kur’an, çağlarüstü, evrensel bir kitaptır; soy sop, ırk veya kültürel çevre
farkı gözetmeksizin bütün insanlığa hitap etmekte, herkese doğru yolu göstermektedir; akıl ve
sağduyuya hitap edip insanları birlik, beraberlik, kardeşlik, adalet, eşitlik, yardımlaşma ve
dayanışmaya çağırmaktadır. Âlemlere rahmet olmasının bir sonucu olarak insanlara birbirlerini,
hayvanları, bitkileri sevmelerini; ekolojik dengeyi korumalarını tavsiye etmiştir. İnsanlara kurtuluş ve
mutluluğa erme yollarını öğreten yine odur. Onun vasıtasıyla insanlar dünya ve ahiret hayatları
bakımından birçok iyilik elde etme imkânı bulmuşlardır. O, gelmeden önce insanlık onuru
çiğneniyor, insanlar tanrı diye elleriyle yaptıkları putlara tapıyor, kız çocuklarını diri diri toprağa
gömüyorlardı. Yüce Allah insanları bu bâtıl inançların kıskacından kurtarmak, onları düşüncede,
inançta ve toplumsal hayatta özgürlüğe kavuşturmak amacıyla Hz. Peygamber’i göndermiştir. O
getirdiği dinî ve ahlâkî prensipler sebebiyle insanlık için bir rahmet olmuştur. Nitekim kendisi de bir
hadisinde “Ben bir rahmet ve hidayet rehberiyim.” 14 buyurmuş. Müşriklere beddua etmesini teklif
edenlere, “Ben lânetçi olarak değil, âlemlere rahmet olarak gönderildim.” diye cevap vermiştir. 15
Kur’an’ın birçok ayetinde affedici olmak teşvik edilmiş ve insanları affedenlerin büyük ecir ve
mükâfata erişecekleri bildirilmiştir. 16 Kur’an’ın canlı örneği olan Hz. Muhammed de hayatı boyunca
insanları affetmeyi kendisine şiar edinmiştir. Hz. Peygamber (s.a.v), insanlar içinde en çok eziyet
çekenlerden, en çok hakarete ve haksızlığa uğrayanlardan olmasına rağmen, en çok affeden ve
merhamet edenlerdendir. Böyle olması çok normal, çünkü Rabbi onu, ilahî rahmetin bir tecellisi
olarak, bütün âlemlere bir rahmet olarak göndermiş ve “Seni âlemlere, ancak ve ancak bir rahmet
olarak gönderdik.” 17 buyurmuştur. Nasıl Allah’ın diğer bir rahmeti olan yağmur, herkesin bağına,
tarlasına, bahçesine, yağıyor; onların azgınlıklarını görmüyorsa o da, herkese, hatta en sevdiklerini
öldürenlere karşı bile affı ve merhameti sunuyordu. Onun bütün hayatı rahmet ve merhamet
örnekleriyle doludur. Çünkü o, rahmetin ta kendisidir.
Onun engin şefkatini, sınırsız merhametini gösteren bir kaç olaya bakalım:
1. Bir gün, İslamı yaymak ve davasını anlatmak için, azatlı kölesi Zeyd ile Mekke’nin
yakınındaki Tâif şehrine gitmişti. Tâifliler, bu yetimi çok çirkin bir şekilde karşıladılar. Oranın ileri
gelenlerinden Amr b.Umeyr oğulları, Efendimiz (s.a.v) ile alay ettiler. Onlardan biri: “Allah,
peygamber olarak gönderecek Senden başka birini bulamadı mı?” derken, diğeri: “Vallahi ben Seninle
kesinlikle konuşmam. Çünkü Sen gerçekten peygambersen, Sana hitap edemeyecek kadar benden
yücesin. Eğer Allah adına yalan söylüyorsan, yani olmadığın halde peygamber olduğunu söylüyorsan,
Seninle konuşmayı kendime yakıştıramam.” diyordu. Bununla da kalmadılar… Peygamber Efendimiz
(s.a.v), onların Mekke kâfirlerinden farklı olmadığını anlayıp geri dönerken, elleri titremeden
çocuklara ve kölelere, üç mil (5 km) boyunca O âlemlere rahmet vesilesini taşlattırdılar, her tarafını
kan revan içinde bıraktılar. Yorulup oturdukça, taşlayarak, yola devama mecbur bıraktılar. Ayakkabısı
13 Enfal, 8/33.
14 Dârimî, Sünen, Mukaddime, 3.
15 Müslim, Bir, 87; Hz. Peygamber’in müminlere karşı şefkat ve merhameti hakkında bkz., Âl-i İmrân 3/159; et-Tevbe
9/128; Prof. Dr. Hayrettin Karaman, Prof. Dr. Mustafa Çağrıcı, Prof. Dr. İbrahim Kâfi Dönmez, Prof. Dr. Sabrettin
Gümüş, Kur’an Yolu, III, 596.
16 Bkz., Bakara, 2/263; Al-i İmran, 3/133, 134; Şurâ, 42/37, 43; Nur, 24/22; A’raf, 7/199.
17 Enbiya, 21/107.
3

kanla dolmuş iken gelip, “Ey Allah’ın Resulü, beni Rabbin gönderdi, emrindeyim, istersen bunları
şehirleriyle birlikte tarumar edeyim.” diyen Cebrail (a.s)’a, “Hayır, Ey Cebrail! Ben insanları helak
etmek için değil, helakten kurtarmak için geldim. Olur ki bunların neslinden zamanla bir tek de olsa
Müslüman çıkar.” cevabını verdi ve Rabbine ellerini açıp, “Ey Rabbim! Sen bunlara hidayet eyle.
Onlar bilmiyorlar, onun için böyle yapıyorlar.” diye dua etti. 18 Bu rahmet değil de nedir?
2. On sene sonra Mekke’yi fetheden İslam ordusu Tâifi kuşattığında, Tâiflilerin mancınıklarla
ve sapanlarla attığı taşlar yüzünden çok zayiat verilmişti. Bunun üzerine Müslümanlar: “Ey Allah’ın
Resulü! Bunlara beddua et.” dediler. O Rahmet Peygamberi ise, “Allahım bunlara hidayet eyle.
Bunları Müslüman eyle.” diye dua etti. Bütün bu işleri yapan Tâiflilerin heyeti, hicretin dokuzuncu
senesinde İslamı kabul etmek için geldiklerinde, Hz. Peygamber (s.a.v), onları bizzat misafir etmiş ve
onlara elleriyle hizmet etmiştir. İntikam yok, bilakis af ve rahmet var.
3. Uhud Savaşı’nda benzeri bir manzara ile karşı karşıyayız. Allah Resulünün dişi kırılmış,
yüzü yaralanmış, her yanı kan içinde iken, 19 “Sen dua et de Allah bunları kahretsin.” diyen ashabına
karşı, “Allahım! Sen benim bu kavmime hidayet eyle. Çünkü onlar bilmiyorlar. Onun için böyle
yapıyorlar.” 20 duası ile cevap veriyor ve sonra onlara şu gerçeği hatırlatıyor: “Ben lanet eden bir
peygamber değil, âlemlere rahmet olarak gönderilen bir peygamberim.” 21
4. Mekkeli hemşehrilerinin ve akrabalarının ona yaptıkları ve onun buna mukabil yaptıkları da
farklı değildir. Mekke fethedilmişti. Bir fâtih olarak Mekke şehrine girdiğinde, kendisine onca zulüm
ve işkenceyi reva gören, memleketini kendisine dar eden kişilerle karşı karşıyadır. Herkes ne olacağını
merakla beklerken iki cihanın efendisi, karşısındakilere şöyle seslenmiştir:
- “Ey Kureyş! Size ne yapmamı beklersiniz?”
- Hayır umarız, zira Sen kerim olan bir kardeşsin ve kerem sahibi kardeşimizin de oğlusun.
- Bunun üzerine o yüce insan şöyle buyurdu:
“Bugün hiçbiriniz, eski yaptıklarınızdan dolayı hesaba çekilmeyeceksiniz. Haydi, gidiniz,
hepiniz serbestsiniz. Bugün size kınama yoktur.” 22 demişti. O gün, düşmanlarından seksen tanesi
Tenim dağından inip, onu öldürmeyi planlamışlardı, ama yakalandılar. Şanslıydılar, çünkü bir rahmet
peygamberinin eline düşmüşlerdi. Bunca hainliklerine rağmen Hz. Peygamber’in affına mazhar
oldular.
5. Sahabenin en alt derecesinde kabul edilen Hz. Vahşi (r.a), Uhud savaşında, uzaktan ve
arkadan attığı bir mızrakla Peygamber (s.a.v)’in en sevgili amcası ve İslamın büyük kahramanı Hz.
Hamza (r.a)’ı şehid etmişti. Daha sonra hançeri ile göğsünü yarıp ciğerini çıkarmış ve kölelikten
kurtuluş bedeli olarak sahibesi Hind’e götürmüştü. Henüz Müslüman olmamış Hind de, bu ciğeri
dişleri ile ezerek, İslama ve Müslümanlara karşı duyduğu intikam ateşini söndürmeye çalışmıştı.
Mekke fethedilince Tâif’e kaçan Vahşi, daha sonra gizlice gelip, Rasulullah’ın huzuruna çıkmış ve
Müslüman olmuştu. Rasulullah (s.a.v), ona: “Sen Vahşi misin?” deyince, o: “Evet Ya Rasulullah!”
cevabını vermiş, bütün olanlara rağmen Rasulullah (s.a.v) ona: ‘Yazıklar olsun sana, gözüme görünme,
çünkü seni gördükçe amcamı hatırlıyorum.’ demekle yetinmiştir. Hâlbuki Müslümanlar onun
bağırsaklarının da, Hz. Hamza’nınki gibi, yerlere serilmesini istiyorlardı. O ise candan sevgili
amcasının katilini bağışlıyordu. Amcasına bu hakareti yaptırtan Hind de yüzü kapalı-gizli bir şekilde
gelip huzurunda Müslüman olunca, aynı affa mazhar olmuştu. İşte bu affediciliğin ve merhametin
zirvesidir.
Âlemlere rahmet olarak gönderilen Allah Resulü, insanlar aleyhine söz söylemekten kaçınmış,
intikamcılığı sevmemiş, aksine hep affetmekten yana olmuştur. Allah’ın Resulü, Kur’an’ın emrine
uyarak kötülükleri iyilikle defederdi. İşte buna delil olabilecek birkaç davranış örneği:
6. Onu öldürmek isteyenler bile onun engin merhametinden nasiplerini almışlar, onunla hayat
bulmuşlardır. Mesela, Cabir b.Semure de şu olayı anlatıyor: Allah’ın Resulü ile birlikte Necid’e gittik.
Kuşluk vakti olmuştu. Gölgelik bir yere geldik. Herkes ağaçların altına yayılıp oturmuştu. Rasulullah
18 Buharî, Enbiya, 54; Müslim, Cihad, 104, 105; Ahmed b.Hanbel, el-Müsned, I, 380.
19 Buharî, Meğazî, 24; Müslim, Cihad, 100; İbn Hişan, Sire, III, 84.
20 Buharî, Enbiya, 54; Müslim, Cihad, 104, 105; Ahmed b.Hanbel, el-Müsned, I, 380.
21 Azzam, Abdurrahman, Peygamberimizin Örnek Ahlakı, (trc. Hayrettin Karaman), İst., 1995, s. 95.
22 İbn Hişam, Sire, IV, 55; İbn Kesir, el-Bidaye, IV, 344; Azzam, age., s.82-83; Canan, İbrahim, Kütüb-i Sitte, XII, 240.
4

da kılıcını ağaca asıp yere uzanmıştı. Bir ara bizi çağırdığını duyduk. Baktık ki bir köylü Arap onun
önünde oturuyor. Yanına gittiğimizde bize hitaben dedi ki:
- Bu adam gelip kılıcımı ağaçtan henüz kapmıştı ki ben uyandım. Baktım başucumda duruyor
ve bana: “Şimdi seni benden kim kurtarabilir?” diyordu. Ben de: “Allah” dedim. Bunu duyunca kılıç
elinden düştü ve kendisi de yere oturdu. İşte gördüğünüz gibi hâlâ da oturuyor, dedi ve ona, yaptığı
şeyden dolayı herhangi bir ceza vermedi. Peygamber (s.a.v): “Haydi, gidebilirsin, seni affettim.”
deyince bu zat Müslüman oldu.” 23
7. Tufeyl bin Amr, Resulullah’a gelir, kabilesinin İslama girmeyi reddettiğini söyler ve onlar
için beddua talebinde bulunur. Hz. Peygamber ellerini kaldırır ve söyle dua eder: “Allah’ım, onlara
hidayet eyle, onlara iman nasip eyle.”
8. Benzeri bir durum Sakif kabilesi için söz konusu olur. Yapılan savaşta Sakif okçuları
Müslümanlara hayli zarar vermiştir. Sahabeden bir kısmı, “Ya Resulullah Sakif kabilesinin okları bizi
yaktı, onlara beddua et!” deyince, Resulullah şu duayı yapar: ‘‘Allahım, Sakife hidayet eyle!’’
9. Hımar isimli birisi müzmin sarhoştur. Kendisi bu yüzden bir kaç defa cezalandırılmıştır.
Yine bir ceza uygulanacağı sırada, oradakilerden birisi ona lanet okur. Hz. Peygamber hemen
müdahale eder, “Öyle demeyin” der. Ona lanet yerine ‘Allahım ona merhamet et, kusurlarını affet’
deyin. Vallahi, onun hakkında benim bildiğim şudur: O, Allah ve Resulünü seviyor.’’
İki cihan serverinin rahmeti sadece insanlığı değil bütün varlığı kuşatmıştır. Onun “Rahmet
Peygamberi” oluşundan hayvanlar bile pay almışlardır. Mesela:
1. Abdullah b. Abbas anlatıyor: “Allah Resulüyle bir yere gidiyorduk. Birisi, kesmek üzere bir
koyunu bağlamış, hayvanın gözü önünde bıçağını biliyordu. Allah Resulü bu şahsa: ‘Onu defalarca mı
öldürmek istiyorsun?’ diyerek o şahsı bu yaptığından dolayı azarladı.” 24
2. Hz. Peygamber, kedi yüzünden bir kadının ilahî cezaya uğradığını bildirir. Bu kadın kediyi
hapsetmiş, kendisi bir şey vermediği gibi, hayvanın rızkını aramasına da engel olmuştur. Kedi sonunda
açlıktan ölmüş o kadın da bu yüzden cehenneme girmiştir. 25
3. Bir başkası ise, köpeğe yaptığı iyilik yüzünden cennete girecektir. Hz. Peygamberin
bildirdiğine göre, çölde yol alan birisi iyice susamıştır. Sonunda bir kuyuya rastlar. Aşağıya inip
kanasıya su içer. Kuyudan çıktığında, susuzluktan dili sarkmış, neredeyse ölmek üzere olan bir köpek
görür. Hayvanın haline acır, tekrar kuyuya iner, ayakkabısıyla köpeğe su çıkarıp içirir. Bu fiiliyle
Cenab-ı Hakk’ın rızasını kazanır. 26
4. Bir defasında Mina’da taşların arasında bir yılan çıkmıştı. Sahabiler hemen öldürmek için
yılanın üzerine üşüştüler. Ancak sonunda yılan kaçmayı başardı. Bu manzarayı uzaktan seyreden
Allah Resulü: “O sizin, siz de onun şerrinden kurtuldunuz.” buyurdu. 27
Allah Resulü, sahabenin yılanı öldürmek istemesine şer demektedir. Zira öldürülen yılan da
olsa, dünya nizamında bir yeri vardır. Böyle dengesizce yapılan her öldürme, ekolojik dengeyi
bozacak ve tabiatta telafisi zor bir arıza meydana getirecektir. Özellikle ziraat adına haşerata kıymak,
onları imha etmek, ekolojik denge adına bir cinayettir. Maalesef günümüzde bu türlü cinayetler ilim
adına işlenmektedir.
2. Hz. Muhammed (s.a.v)’in Hatemü’n-Nebiyyin Oluşu:
“Muhammed, sizin erkeklerinizden hiçbirinin babası değildir. Fakat o, Allah’ın Resulü ve
nebilerin sonuncusudur. Allah, her şeyi hakkıyla bilendir.” 28
Bu ayette açıkça ifade edildiği gibi peygamberlik Hz. Muhammed (s.a.v) ile son bulup onunla
mühürlenmiştir. Cumhuriyet dönemi müfessirlerimizden merhum Elmalılı Muhammed Hamdi
Yazır’ın da dediği gibi ayette geçen hâtem kelimesi hakkında iki farklı kıraat mevcuttur. 29
23 Nedvî, Ebu’l-Hasan, es-Siretü’n-Nebeviyye, (trc. Osman Keskioğlu), İst., 1981, s.313.
24 Hâkim, Müstedrek, IV, 231, 233.
25 Buharî, Musakât, 9; Ahmed b.Hanbel, age., II, 507.
26 Buharî, Enbiya, 54; Müslim, Selam, 153.
27 Nesaî, Hac, 114; Ahmed b.Hanbel, age., I, 385.
28 Ahzab, 33/40.
5

Birinci kıraat; hâtem kelimesindeki (t) harfinin üstünlü okunmasıdır ki bu kıraat Asım
kıratıdır. Bugün Kur’an’da kelimenin yazılış şekli de böyledir. Hâtem; yüzük, mühür anlamınadır.
Ayetin manası: Hz. Muhammed, peygamberlerin yüzük gibi süsü, ziyneti demektir. 30 Böylece ayete
göre Hz. Muhammed peygamberlerin yüzük gibi ziynetidir.
İkinci kıraat ise; âlimlerin çoğunluğunun kıraatidir. Onlar hâtem kelimesindeki (t) harfini
esreyle “hâtim” şeklinde okumuşlardır. Hâtim, ism-i fail olup hatim eden, sona erdiren veya
mühürleyen demektir. Mühür de bir şeyin belgelendirilmesi ve tasdiki için sona basıldığından hem son
manasını, hem tasdik manasını içerir. Bu iki kıraate göre de: Peygamberlik Muhammed (s.a.v)
Efendimizle son bulmuştur. Yani Hz. Muhammed (s.a.v), hem peygamberleri sona erdiren son
peygamberdir, peygamberlerin en sonuncusudur hem de bütün peygamberleri tasdik ve belgeleyen
ilahî bir mühürdür. Eğer o gelmeseydi, diğer peygamberler unutulup gidecek tarihte onların
varlıklarını ve peygamberliklerinin gerçekliğini ilmen ispat etmek mümkün olmayacaktı. Çünkü diğer
peygamberlerin hayat ve varlıkları tarihin bağrında Muhammed’in hayatı gibi açık ve sağlam olarak
bilinmemektedir. Öyle ki bugün Kur’an olmasaydı Musa (a.s) ile İsa (a.s)’ın bile varlıkları ciddiyetle
ispat olunamazdı. Hz. Muhammed’in hayatının ve peygamberliğinin tarihte açık ve kesin olarak
bilinmesi sayesinde geçmişteki diğer peygamberlerin peygamberliklerini tasdik için bir belge elde
edilmiş bulunuyor. Aynı zamanda Muhammed (s.a.v) diğer peygamberlerin kendisi hakkındaki
müjdelerini gerçekleştirmek itibariyle de onların peygamberliklerini mühürleyen ilahî bir damgadır.
Hz. Muhammed’in peygamberliği ile insanlık din açısından, ilerlemenin son noktasına erişmiştir.
Ondan sonra başka bir peygamber beklenmemeli, onun nuru izlenmelidir. 31
Çünkü o, Allah’ın yeryüzüne gönderdiği son peygamber olup, ondan başka bir peygamber
gelmeyecektir. Bunun içindir ki, Yüce Allah, dini kemâle erdirdiğini, bununla insanlara olan ni’metini
tamamladığını ve Hz. Peygamber geldikten sonra, İslamdan başka hiçbir dinin kendi katında geçerli
olamayacağını bildirmiştir: “İşte bugün sizin dininizi kemâle erdirdim ve üzerinizdeki nimetimi
tamamladım. Sizin için din olarak İslamı beğendim.” 32 , “Kim İslamdan başka bir din ararsa, bilsin ki
bu din asla ondan kabul edilmeyecek ve o ahirette ziyan edenlerden olacaktır.” 33
İslam dininin gelmesiyle diğer dinler, Mâide suresi 3. ayetin gelmesiyle de müslümanlık
tamamlanmıştır. Hz. Muhammed (s.a.v), bütün insanlığa ve kıyamete kadar gelecek bütün asırlara
peygamber olarak gönderilmiştir. Bu bir iddia değil, bir vâkıadır. Çünkü din ve ahlâk nâmına ne
söylemek mümkünse hepsi onun tarafından söylenmiştir. Ondan sonra gelecek bir peygamber, ancak
onun sözlerini tekrarlamak durumunda kalacaktır. O, kendinden sonra gelecek bir peygambere
söyleyecek söz bırakmadığı için, başka bir peygamber gelmeyecektir. Onun son peygamber olduğu
bütün insanlara Cenâb-ı Hakk tarafından açıklanmıştır.
Hz. Muhammed (s.a.v) ile peygamberliğin son bulduğuna dair bazı hadisler vardır. Onlardan
bazılarını burada zikretmemiz uygun olur kanaatindeyiz.
Ebu Hureyre’nin rivayetine göre Peygamber Efendimiz şöyle buyurmuştur: “Benimle benden
önceki peygamberlerin durumu, tıpkı şu adama benzer ki: Gayet güzel bir ev yaptı ve evi süsledi.
Yalnız köşelerinden birinde bir kerpiç eksik kaldı. İnsanlar evi gezdiler, beğendiler. ‘Keşke şu kerpiç
de yerine konmuş olsaydı!’ dediler. İşte o kerpiç benim. Ben peygamberlerin hâtemiyim.” 34
Enes b.Malik’in rivayet ettiğini göre Peygamber (s.a.v): “Şüphesiz ki risâlet ve nübüvvet
kesilmiştir. Benden sonra resul ve nebi yoktur.” demiş, bu, insanlara güç gelmiş, Peygamber (s.a.v)
devamla: “Fakat müjdeleyiciler vardır.” demiş. “Müjdeleyiciler nedir Ey Allah’ın Resulü?” demişler.
“Müslümanın rüyasıdır. Bu rüya peygamberliğin cüzlerinden biridir.” buyurmuştur. 35
“Ben Muhammed’im, ümmî peygamberim. Benden sonra peygamber yoktur. Bana sözlerin
anahtarları ve az kelimeyle çok mana ifade etme yeteneği verildi; ayrıca bana sözlerin (yüksek
29
Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi, Hak Dini Kur’an Dili, Azim Dağıtım, İst., trs, VI, 321.
30
eş-Şevkânî, Fethu’l-Kadir, IV, 285; Cezerî, Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ali b. Yûsuf, Tahbîru’t-Teysîr
fî Kırââti’l-Eimmeti’l-Aşere, s. 164; Bennâ, Ahmed b. Muhammed, İthâf-u Fudalâi’l-Beşer bi’l-Kırâeti’l-erbeate aşera,
II, 376.
31
Yazır, age., IV, 321.
32
Mâide 5/3.
33
Âl-i İmrân 3/85.
34
Buharî, Menakıb, 18; Müslim, Fezâil, 20, 23; Ahmed b.Hanbel, age., II, 257, 412.
35
Tirmizî, Ru’ya, 2; İbn Mace, Ru’ya, 1; Dârimî, Ru’ya, 3; Ahmed b.Hanbel, age., V, 404.
6

anlamda ve yararda) sonuncusu, (gerçekleri) bir araya getirerek bağlamada (en) süsleyicisi verildi.
Cehennem bekçilerinin ve Arş’ı kaldıran meleklerin kaç tane olduğu bana öğretildi. Bana da
ümmetime de afiyet (ruh güzelliği, huzuru ve sağlığı) verildi. Aranızda bulunduğum sürece beni
dinleyiniz ve bana itaat ediniz. Aranızdan ayrıldığım zaman Allah’ın kitabına bağlanınız; onun helâl
kıldığını helâl kabul ediniz; haram kıldığını haram kabul ediniz.” 36
“Ben Muhammed’im, ben Ahmed’im. Ben o, kökünden kesip atanım ki, Allah benimle küfrün
kökünü kesip attı. Ben o, toplayıcıyım ki (kıyamet gününde) insanlar toplanıp benim önümde bir araya
getirilirler. Ben o son takip ediciyim ki, benden sonra peygamber yoktur.” 37
“Ben, altı hasletle diğer peygamberlerden üstün kılındım:
1- Bana az kelimeyle çok manalar ve hikmetler ifade eden sözler verildi.
2- Düşmanıma korku salmakla zafer buldum.
3- Ganimetler bana helâl kılındı.
4- Yeryüzünün her yanı bana mescid ve temiz kılındı.
5- Bütün insanlara peygamber olarak gönderildim.
6- Peygamberlik benimle son bulup mühürlendi.” 38
“Şüphesiz ki Âdem henüz çamuru içinde beklerken ben Allah yanında peygamberlerin
sonuncusu idim.” 39
Böylece Resulullah (s.a.v) Efendimizden sonra peygamber gönderilmeyeceği açıklanarak her
türlü şüphe, yanlış yorum, maksatlı iddia giderilip reddedilmiş oluyor. Kur’an da Allah’ın kıyamete
kadar gelecek olan insanlara en son mesajı olarak indirilmiştir. Artık Hz. Muhammed (s.a.v)’den sonra
peygamber gönderilmeyeceği gibi, kitap da indirilmeyecektir. 40
Sonuç
Yüce Allah, her dönemde insanlara rehber, kurtarıcı ve yol gösterici olarak kendi içlerinden
peygamberler göndermiştir. Peygamberlerin ilki Hz. Âdem (a.s), sonuncusu ise Hz. Muhammed
(s.a.v)’dir.
Hz. Peygamber (s.a.v)’in kendinden önceki peygamberlerden farklı bir özelliği vardır. Önceki
peygamberler belirli bir kavme ve millete gönderilmişlerdi. Hz. Peygamber (s.a.v) ise, bütün âlemlere
rahmet olarak gönderilmiştir. Dolayısıyla onun peygamberliği evrenseldir. Kıyamete kadar gelip
geçecek bütün insanlara ve cinlere yöneliktir.
Peygamber Efendimiz öyle bir zamanda dünyaya gelmiştir ki, tarihçiler o zamanı “cahiliye
devri” olarak adlandırmaktadırlar. O zamanda insanlık âleminin üzerine küfür, dalâlet ve ahlâksızlık
kâbus gibi çökmüştü. O gelmeden önce insanlık onuru çiğneniyor, insanlar, tanrı diye elleriyle
yaptıkları putlara tapıyor, kız çocuklarını diri diri toprağa gömüyorlardı.
İşte insanlık böyle bir zamanda bir kurtarıcıya, bir öndere, bir rehbere ihtiyaç duymaktaydı.
Yüce Allah, insanları bu bâtıl inançların kıskacından kurtarmak, onları düşüncede, inançta ve
toplumsal hayatta özgürlüğe kavuşturmak amacıyla Hz. Peygamber’i göndermiştir. Hz. Muhammed
(s.a.v), âlemlere rahmet olmasının bir sonucu olarak insanlara, birbirlerini, hayvanları, bitkileri sevmelerini
ekolojik çevreyi korumalarını tavsiye etmiştir. İnsanlara kurtuluş ve mutluluğa erme
yollarını öğreten yine odur. Onun vasıtasıyla insanlar dünya ve ahiret hayatları bakımından birçok
iyilik elde etme imkânı bulmuşlardır. O, getirdiği dinî ve ahlâkî prensipler vesilesiyle insanlık için
bir rahmet olmuştur.
Onun getirdiği Kur’an çağlar üstü, evrensel bir kitaptır; soy sop, ırk veya kültürel çevre farkı
gözetmeksizin bütün insanlığa hitap etmekte, herkese doğru yolu göstermektedir; akıl ve sağduyuya
hitap edip insanları birlik, beraberlik, kardeşlik, adalet, eşitlik ve yardımlaşmaya çağırmaktadır.
36
Ahmed b.Hanbel, age., II, 71, 72, 212.
37
Buharî, Menakıb, 17, Tefsir, 61; Tirmizî, Edeb, 67; Taberânî, Esmâ-i Nebi, 1; Ahmed b.Hanbel, age., IV, 80.
38
Müslim, Mesâcid, 5; Tirmizî, Siyer, 5; Ahmed b.Hanbel, age., II, 412.
39
Ahmed b.Hanbel, age., IV, 127, 128.
40
Yıldırım, Celal, İlmin Işığında Asrın Kur’an Tefsiri, Anadolu Yayınları, IX, 4867-4868; ez-Zuhaylî, Vehbe, et-Tefsirü’l-
Münir, Risale Yayınları, XI, 334-339.
7

Kur’an’ın içerdiği esaslar, sosyal ve hukukî prensipler, her devirdeki insanların temel
ihtiyaçlarını karşılayacak ve onları dünya ve ahirette mutlu kılacak niteliktedir. Peygamberin sünneti
de, Kur’an’ın açıklayıcısı ve tamamlayıcısıdır.
İnsanlık tarihi boyunca insanlığa hizmet etmiş birçok lider birçok önder gelip geçmiştir.
Kişilik ve niteliği ne olursa olsun hiçbir insan onun kadar sevilmedi. Hiçbir faninin ölümü geride
kalanları onunki kadar üzmedi. Hiçbir insan vefatının üzerinden uzun zaman geçmesine rağmen onun
kadar diri ve sevimli olmamıştır. Çünkü o, insanlığa çok önemli değerler kazandırmıştır. İnsanlık onun
getirdiği evrensel mesajla karanlıktan aydınlığa çıkmıştır.
Âlemlere rahmet olarak gönderilen Hz. Muhammed (s.a.v)’e insanlık çok şey borçludur.
Onu saygıyla anıyor, onun manevî huzurunda hürmetle eğiliyorum.
Salât ve selam, her türlü ihtiram, ona ve onun âl ve Ashabına olsun.
Allah Teâlâ, bizleri ve bütün Müslümanları ona layık hayırlı ümmet eylesin. (Âmin)
8