You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Ürtiker</strong><br />
Etiyoloji<br />
Dr. Şükrü GÜRBÜZ<br />
F.T.M. Acil tıp A.D.<br />
• Yiyecekler: balık, çikolata, domates, çilek, inek<br />
sütü peynir…<br />
• Yiyecek katkı maddeleri: aspartam, salisilat,<br />
benzoat, tartirazin...<br />
• İlaçlar: penisilin, aspirin, sülfonamid, morfin,<br />
kodein, polimiksin, dekstran…<br />
• Enfeksiyonlar: kronik bakteriyel enfeksiyonlar,<br />
fungal ve viral enfeksiyonlar,protozoal<br />
enfeksiyonlar.<br />
Patogenez<br />
• <strong>Ürtiker</strong> vazodilatasyon ve küçük damarlardan olan<br />
transüdasyon sonucu ortaya çıkar. Yukarıda<br />
sayılan nedenler, immünolojik veya nonimmünolojik<br />
mekanizmalar ile ürtikere yol açar.<br />
• Her iki mekanizma da mast hücreleri ve<br />
bazofillerden mediatörlerin salınımına yol açar.<br />
•<br />
<strong>Ürtiker</strong><br />
• <strong>Ürtiker</strong>, ilaçlara, yiyeceklere, infeksiyonlara ve<br />
daha pek çok uyarana bağlı olarak gelişebilen ve<br />
sık karşılaşılan bir hastalıktır.<br />
• Halk arasında dabaz veya kurdeşen olarak bilinir.<br />
Toplumdaki kişilerin %20'sinin, yaşamları boyunca<br />
en az bir kez ürtiker atağı geçirdiği saptanmıştır.<br />
• Altı haftadan kısa süren olgulara akut ürtiker,<br />
uzun sürenlere kronik ürtiker denir.<br />
• Akut ürtiker gençlerde daha sık, her iki cinste eşit<br />
olarak görülür; kronik ürtiker kadınlarda ve orta<br />
yaşta daha sıktır.<br />
• İnhalantlar: polenler, hayvan dışkıları, aerosollar,<br />
ev tozları, volatil kimyasallar<br />
• İnternal hastalıklar: serum hastalığı, SLE,<br />
hipertiroidizm, otoimmun tiroid hastalıkları,<br />
karsinom, lenfoma, JRA, romatoid ateş,<br />
lökositoklastik vaskülit…<br />
• Fiziksel stimülasyon: dermografizm, basınç<br />
ürtikeri, kolinerjik ürtiker, solar ürtiker, soğuğa<br />
bağlı ürtiker, aquagenic (su) ürtikeri, ateşe bağlı<br />
ürtiker…<br />
Patogenez<br />
• <strong>Ürtiker</strong>de en sık görülen immünolojik mekanizma,<br />
IgE'ye bağlı olan Tip I aşırı duyarlık reaksiyonudur.<br />
• İlaç ve besinlere bağlı ürtikerlerin çoğu bu yolla<br />
ortaya çıkar. Non-immünolojik mekanizmaya<br />
örnek olarak fizik ajanların neden olduğu<br />
ürtikerler gösterilebilir; bazı ilaçlar ve besinler de<br />
bu mekanizma ile ürtikere yol açabilir.<br />
• Antijenin neden olduğu spesifik IgE antikoru ile<br />
stimülasyon söz konusudur.<br />
01.02.2012<br />
1
Klinik<br />
• <strong>Ürtiker</strong>, kısa zamanda kaybolan, kaşıntılı,<br />
hafifçe eritemli, ödemli papüllerle karakterlidir<br />
(4-K: Kısa zamanda kaybolma, Kaşıntı, Kızartı,<br />
Kabartı).<br />
• <strong>Ürtiker</strong> papülü başlangıçta kırmızıdır, sonra<br />
ortası, ödemden dolayı, solar; deriden kabarık<br />
ve üstü düzdür.<br />
Klinik<br />
• <strong>Ürtiker</strong> subkutan dokuyu da etkileyebilir, bu<br />
durumda anjioödem ortaya çıkar, göz kapakları<br />
ve dudaklar balon gibi şişer.<br />
• Anjioödem mukozaları da etkileyebilir, dil<br />
şişebilir, nadiren de olsa larinks ödemi sonucu<br />
asfiksi gelişebilir.<br />
• Anjioödemde lezyonların kaybolması 24<br />
saaten uzun sürebilir.<br />
Klinik<br />
• <strong>Ürtiker</strong>e gözlerde sulanma, hapşırma, nefes<br />
darlığı, karın ağrısı, bulantı, kusma ve ishal gibi<br />
semptomlar eşlik edebilir. Bu semptomlar,<br />
şiddetin yanı sıra allerjenin giriş yolunu<br />
gösterir.<br />
• Örneğin, göz, burun ve akciğer semptomları<br />
varsa, allerjen solunum yolu ile girmiştir,<br />
inhalandır.<br />
Klinik<br />
• Papül, deri gerildiğinde daha belirgin hale<br />
geçer ve deri iki parmak arasına<br />
sıkıştırıldığında portakal kabuğu görünümü<br />
alır; ortadaki solukluk daha da belirginleşir.<br />
• Papüllerin kenarları keskindir, şekilleri<br />
değişiktir, büyüklükleri 2-3 mm-30 cm çapında<br />
olabilir.<br />
Klinik<br />
• <strong>Ürtiker</strong> papülleri vücudun her yerine lokalize<br />
olabilir, fakat daha çok gövdeye yerleşir.<br />
• Kaşıntı hemen daima vardır, lezyonlar yüzeyel<br />
olduğunda çok şiddetli, derin olduğunda<br />
minimaldir.<br />
Klinik<br />
• Künt bir cisim ile çizilme, basınç, soğuk, sıcak,<br />
güneş ışınları, egzersiz ve titreşim gibi fiziksel<br />
etkenler de ürtiker yapabilir. Böyle olgulara<br />
"fiziksel ürtiker" denir.<br />
• Dermografizm, künt bir cisim ile çizilme<br />
sonucu kolaylıkla lineer ürtikeryal plakların<br />
gelişmesidir.<br />
• "Kolinerjik ürtiker", terlemeyi uyaran etkenler<br />
(sıcak, egzersiz, emosyonel stress vb.) sonucu<br />
toplu iğne başı veya mercimek büyüklüğünde<br />
ürtikeryal papüllerin gelişmesidir.<br />
01.02.2012<br />
2
Klinik<br />
• Bir maddenin değinmesi sonucu gelişen<br />
ürtikere kontakt ürtiker denir.Günümüzde tıbbi<br />
eldivenlerde ve kondomlarda bulunan latekse<br />
karşı gelişen kontak ürtiker, hatta anafilaksi<br />
olguları önemli bir sorundur.<br />
• Bugün, suyun bile sıcaklıktan bağımsız olarak<br />
kontakt ürtiker (akuajenik ürtiker)<br />
yapabileceğini bilinmektedir.<br />
Tedavi<br />
• Öncelikle ABC sağlanmalı.<br />
• Etken ajan tanımlanmış ve maruziyet devam<br />
ediyorsa bu sonlandırılmalı.<br />
• Vital bulgular, İV damar yolu, oksijen,<br />
monitörizasyon, pulseoksimetre.<br />
Tedavi<br />
• Antihistaminikler: hastaların büyük<br />
çoğunluğunda antihistaminikler tedavi için<br />
yeterli olurlar.<br />
• İlk seçenek olarak non-sedatif ve uzun etkili<br />
olanlar tercih edilmelidir.<br />
• Hasta stresli ise ya da ürtiker nedeni ile<br />
uykusuzluk çekiyorsa, sedatif bir preparat;<br />
lezyonlar gün içinde sık sık yineliyorsa, kısa<br />
etkili bir preparat tedaviye eklenebilir.<br />
01.02.2012<br />
3
Tedavi<br />
• H1 bloker olarak difenhidramin 25-50 mg IV<br />
verilebilir.<br />
• H2 blokerlerin; adrenalin, sıvı, kortikosteroid<br />
ve H1 blokerlere dirençli şokta etkili<br />
olabileceği gösterilmiştir.<br />
Tedavi<br />
• Adrenalin: Anaflaktik reaksiyonların<br />
tedavisinin temelidir.<br />
– Ciddi bronkospazm<br />
– Laringeal ödem<br />
– Üst havayolu tıkanıklığı<br />
– Respiratuar arrest<br />
– Şok bulguları varsa endikedir.<br />
Tedavi<br />
• Basitçe, erişkin bir hastaya örneğin, 1/2'lik<br />
ampulün yarısı veya tamamı yapılmalıdır, çok<br />
şiddetli olgularda, 15-30 dk sonra<br />
tekrarlanabilir.<br />
Tedavi<br />
• Kortikosteroidler: Akut ürtiker olgularında 1-4<br />
günlük sistemik kortikosteroid kullanımı<br />
oldukça sık önerilirken kronik ürtikerlerde<br />
uzun vadeli sistemik kortikosteroid kullanımı<br />
tedaviye bağlı yan etkiler nedeniyle tercih<br />
edilmez.<br />
• Metilprednizolon 125mg IV , çocuklarda 1-<br />
2mg /kg IV verilir.<br />
Tedavi<br />
• Özellikle anjioödemli olgularda adrenalinin,<br />
1/1000'lik solüsyonundan erişkinlerde 0.3-0.5<br />
mg/total SC, çocuklarda 0.01 mg/kg SC<br />
kullanılmalıdır.<br />
• Ülkemizde 1/1000'lik adrenalin solüsyonu,<br />
0.25 mg adrenalin içeren 1/4'lük ampuller, 0.5<br />
mg adrenalin içeren 1/2'lik ampuller, 1 mg<br />
adrenalin içeren 1/1'lik ampuller halinde<br />
bulunmaktadır, her üçünün de hacmi 1 ml'dir.<br />
Tedavi<br />
• Topikal kortikosteroidler, topikal<br />
antihistaminikler ve topikal anesteziklerin ise<br />
ürtiker tedavisinde yeri yoktur.<br />
• Kronik ürtikerin semptomatik tedavisinde<br />
temel ilaç oral antihistaminiklerdir.<br />
01.02.2012<br />
4
Change language