Başkent Üniversitesi Öğrencilerinde Alerjik Rinit Prevalansı

BAġKENT ÜNĠVERSĠTESĠ ÖĞRENCĠLERĠNDE ALERJĠK RĠNĠT
PREVALANSI
BarıĢ Çelik, Zeynep Önerci, H. Fatih ġeker, T. Çağıl Tezcan
DanıĢman: Selim S. Erbek
ÖZET
Alerjik rinit, alerjik hastalıkların en sık karĢılaĢılan türüdür ve toplumda görülme sıklığı tüm
dünyada artıĢ eğilimindedir. Bu çalıĢmada amaç, üniversiteye yeni baĢlayan bireylerde alerjik
rinit prevalansını saptamak, alerjik rinit ile bağlantılı olabilecek etkenleri ortaya koymaktır.
BaĢkent Üniversitesi’ne yeni baĢlayan 1900 öğrenciye “European Community Respiratory
Health Survey (ECRHS)” anketi sorularından seçilerek hazırlanmıĢ olan alerjik rinit anket
formu verilerek cevaplamaları istenmiĢtir. Katılımcılardan “saman nezlesi gibi herhangi bir
burun alerjiniz var mı?” sorusuna evet cevabı verenler alerjik rinit olarak kabul edilmiĢtir.
Alerjik riniti olan ve olmayan bireylerin kiĢisel, ailesel ve çevresel özellikleri
karĢılaĢtırılmıĢtır.
BinbeĢyüzyedi (%79,3) öğrenci (612 erkek, 895 kız; ortalama yaĢ 20±1,4) anketi
doldurmuĢtur. Alerjik rinit prevalansı %22,3 olarak saptanmıĢtır. Ancak doktor tanısı almıĢ
olan alerjik rinit prevalansı %12,3 dür. Cinsiyetler arasında alerjik rinit prevalansı yönünden
bir fark saptanmamıĢtır (p=0,573). Alerjik rinitli olguların ebebeynlerinde (p

GĠRĠġ
Alerjik rinit alerjik hastalıkların en sık karĢılaĢılan türüdür ve toplumda genel olarak %10-40
oranında görülmektedir (1,2). Alerjik hastalıkları ortaya çıkaran etkenler iklimsel, coğrafi,
kültürel ve çeĢitli sosyal koĢullara bağlı olarak ülkeden ülkeye veya bir ülkenin bölgesinden
bölgesine farklılık gösterir (8). Bu nedenle de epidemiyolojik çalıĢmalarda bildirilen veriler
çok değiĢkenlik göstermektedir. Ancak, alerjik rinit görülme sıklığının tüm dünyada giderek
arttığı düĢünülmektedir. ÇeĢitli merkezlerden yapılan alerjik rinit epidemiyolojik çalıĢmaları
sonuçlarına göre Türkiye’de alerjik rinit prevalansı yaklaĢık %10’dur ve artıĢ eğilimindedir
(6).
Üniversite öğrencilerini kapsayan daha önceki çalıĢmalarda değiĢen yaĢam ve çevre
koĢullarının alerjik rinit prevalansında artmaya yol açtığını gösterilmiĢtir (5). Bu çalıĢmada
amaç, üniversiteye yeni baĢlayan bireylerde alerjik rinit prevalansını saptamak, alerjik rinit ile
bağlantılı olabilecek etkenleri ortaya koymaktır.
GEREÇ VE YÖNTEM
Bu çalıĢma BaĢkent Üniversitesi Kulak Burun Boğaz Anabilim Dalı ve Tıp Fakültesi 3. sınıf
öğrencilerinin oluĢturduğu çalıĢma grubu tarafından yürütülmüĢ, BaĢkent Üniversitesi Klinik
AraĢtırmalar Kurulu tarafından onaylanmıĢtır (KA09/437). BaĢkent Üniversitesi’ne 2009-
2010 öğretimyılında baĢlayan 1900 öğrenciye gönüllü denek bilgilendirme ve onay formu
imzalatılarak, verilen alerjik rinit anket formunu cevaplamaları istenmiĢtir (Tablo 1). Anket
formu Avrupa’da geliĢtirilen ve ülkemizde de daha önce alerji çalıĢmalarında kullanılmıĢ olan
“European Community Respiratory Health Survey (ECRHS)” anketi sorularından seçilerek
hazırlanmıĢtır (3,4).
Tablo 1. Alerjik rinit anket soruları
SORU 1: Saman nezlesi gibi herhangi bir burun alerjiniz var mı? E H
Cevap evet ise;
SORU 1A: Alerji tanısı doktor tarafından onaylandı mı? E H
SORU1B: Hangi mevsimde Ģikayetleriniz artıyor?
Ġlkbahar Yaz Sonbahar KıĢ Yıl boyu
SORU 1C. ġikayetlerinizin artmasına yol açan alerjenler ?
Ev tozu Küf Polen (çimen, çiçek, ağaç) Evcil hayvan
SORU 2: Hiç ekzema ya da herhangi bir cilt alerjiniz oldu mu? E H
SORU 3: Doktor tanısı almıĢ astımınız var mı? E H
SORU 4: Hastalığınız için halen düzenli ya da aralıklı ilaç kullanıyor musunuz? E H
SORU 5: Sigara kullanıyor musunuz? E H
SORU 6: Anneniz sigara kullanıyor mu? E H
SORU 7: Babanız sigara kullanıyor mu? E H
SORU 8: Anne ve/veya babanızda alerjik bir hastalık var mı? E H
SORU 9: Sizden büyük kaç kardeĢiniz var? 0 1 2 3 ve daha fazla
SORU 10: Sizden küçük kaç kardeĢiniz var? 0 1 2 3 ve daha fazla
SORU 11: KardeĢlerinizde alerjik bir hastalık var mı? E H
SORU 12: Geldiğiniz bölge? ĠÇ ANADOLU KUZEY GÜNEY DOĞU BATI
SORU 13: Halen kaldığınız yer? Apartman Müstakil Yurt
SORU 14: YaĢamınızın ilk 2 yılındaki eviniz:
SORU 14A. Müstakil Apartman
SORU 14B. Soba Kalorifer
SORU 14C. Köy-kasaba ġehir merkezi
SORU 15: Evinizde evcil hayvan var mı? E H
A. Var ise; halen geçmiĢte

Katılımcılardan “saman nezlesi gibi herhangi bir burun alerjiniz var mı?” sorusuna evet
cevabı verenler alerjik rinit olarak kabul edilmiĢtir. Daha sonra alerjik riniti olan ve olmayan
bireylerin kiĢisel, ailesel ve çevresel özellikleri karĢılaĢtırılmıĢtır.
Ġstatistiksel değerlendirme
Anket formlarından elde edilen veriler “SPSS” istatistik programına yüklenmiĢtir. Verilerin
değerlendirilmesinde ki-kare testi ve Pearson korelasyon analizi kullanılmıĢtır. P değerinin
0,05’in altında olması anlamlı kabul edilmiĢtir.
BULGULAR
Dağıtılan anketler 1507 (%79,3) öğrenci (612 erkek, 895 kız; ortalama yaĢ 20±1,4) tarafından
doldurulmuĢtur. “Saman nezlesi gibi herhangi bir burun alerjiniz var mı?” sorusuna 336
katılımcı evet cevabı vermiĢtir. Buna göre alerjik rinit prevalansı %22,3 olarak saptanmıĢtır.
Ancak doktor tanısı almıĢ olan alerjik rinit prevalansı %12,3 dür (186 katılımcı). ġikayetlere
neden olan alerjenlerden polenler (%60), mevsimlerden ilkbahar (%65) en sık olarak
bildirilmiĢtir. katılımcıların %24,1’i (81 kiĢi) alerjik hastalığı nedeniyle düzenli ya da aralıklı
ilaç kullandığını belirtmiĢtir. Ayrıca 71 katılımcı (%4,7) astım, 348 katılımcı (%23) alerjik
ekzema olduğunu bildirmiĢtir.
Tablo 2 çalıĢma grubunda olası risk faktörlerinin alerjik rinitli olgulardaki görülme
sıklıklıkları verilmiĢtir. Cinsiyetler arasında alerjik rinit prevalansı yönünden bir fark
saptanmamıĢtır (p=0,573). Alerjik rinitli olguların ebebeynlerinde (p

Tablo 2. Risk faktörlerinin alerjik rinitli olgulardaki görülme sıklıklıkları
Risk faktörleri Alerjik rinit N (%) P değeri
Cinsiyet
Erkek
128 (38)
0,573
Kız
208 (62)
Sigara kullanımı 100 (29,7) 0,124
Pasif sigara kullanımı
Anne
108 (32,1)
0,803
Baba
129 (38,3)
0,991
Ebebeynde alerji 106 (31,5) < 0,001
KardeĢlerde alerji
Büyük kardeĢ
87 (25,9) < 0,001
0
172
1
113
0,458
2
35
3 ve daha fazla
Geldiği bölge
16
Ġçanadolu
212
Kuzey
30
Güney
37
0,855
Doğu
19
Batı
YaĢamın ilk 2 yılındaki ev
38
Köy-kasaba/Ģehir
26/310
0,64
Müstakil/apartman
66/270
0,837
Soba/kalorifer
Evcil hayvan
87/249
0,398
GeçmiĢte
56
0,558
Halen
48
Alerjik rinitli olguların ebeveynlerinde ve kardeĢlerinde de alerjik rinit öyküsü anlamlı
derecede yüksek bulunmuĢtur. Bu bulgumuz alerjik rinitin genetik geçiĢ özelliği ile
uyumludur.
ÇalıĢmamızda sigara içen bireylerle sigara içmeyen bireyler arasında alerjik rinit prevalansı
açısından anlamlı bir fark bulunamamıĢtır. Sigara içiminin alerjik rinit üzerine etkisi
literatürde tartıĢmalıdır (5,7). Öğrencilerin sigara içimi konusunda doğru cevap vermeyiĢleri
ya da günlük içilen sigara miktarının değerlendirilmemiĢ olması çalıĢmamızdaki bulgumuzun
nedeni olabilir.
Aynı Ģekilde, çalıĢmamızda beklenilenin aksine ebeveynleri sigara içen, dolayısıyla pasif içici
olan, bireylerde alerjik rinit prevelansında anlamlı bir yükseklik saptanmamıĢtır. Oysa ki bazı
çalıĢmalarda pasif içiciliğin alerjik rinit prevelansı üzerinde olan artırıcı etkisi vurgulanmıĢtır
(9). Ailede sigara içimi sorgulanırken yaĢanılan ev ortamında sigara içimi olup olmadığının da
sorgulanması daha anlamlı sonuçlar verebilir.
ÇalıĢmamızda katlımcıların geldikleri bölge ile alerjik rinit arasında anlamlı bir iliĢki
bulunamamıĢtır. Ülkemizden yapılan bir çalıĢma sahil bölgeleri ve büyük Ģehirlerde alerjik
rinit prevalansının anlamlı olarak daha yüksek olduğuna iĢaret etmektedir (7). Diğer bir
çalıĢmada ise alerjik rinit prevalansının Ġç Anadolu bölgesinde daha yüksek olduğu
gösterilmiĢtir (5). Daha yüksek katılımcı sayılı ileri araĢtırmalar bu konunun
aydınlatılmasında yardımcı olabilir.

ÇalıĢmamızda yaĢamının ilk iki yılını Ģehirde geçiren öğrencilerde alerjik rinit varlığı, köy ve
kasabada geçirenlere göre anlamlı oranda yüksek saptanmıĢtır. Daha önceki çalıĢmalarda hava
kirliliği, değiĢen barınma ve beslenme koĢullarının Ģehirlerde alerjik rinit geliĢme riskini
artırdığı vurgulanmaktadır (1,2,4).
ÇalıĢmamızda evde evcil hayvan bulundurmanın beklenenin aksine alerjik rinit prevelansını
artırmadığı görülmüĢtür. Ülkemizde evcil hayvan besleme alıĢkanlığının düĢük oranlarda
kalması bu bulgumuzu açıklayıcı olabilir (4).
Sonuç olarak; alerjik rinit üniversite öğrencilerinde önemli bir sağlık sorunu olarak karĢımıza
çıkmaktadır. Astım ve atopik dermatit ile sıklıkla birliktelik göstermektedir. Çevresel
faktörler içinde, ĢehirleĢmenin artıĢı alerjik rinit için önemli bir risk faktörü olarak
görünmektedir. Ancak, çalıĢmaya katılan bireylerin belli bir sosyokültürel seviyede olmaları
nedeniyle sonuçlarımızın genel toplum özelliklerini tam yansıtmayabileceği unutulmamalıdır.
KAYNAKLAR
1. Bauchau V, Durham SR. Epidemiological characterization of the intermittent and
persistent types of allergic rhinitis. Allergy 2005; 60:350-53.
2. Bousquet J, van Cauwenberge P, Khaltaev N, Aria Workshop Group, World
Health Organization. Allergic rhinitis and its impact on astma. J Allergy Clin
Immunol 2001; 108(Suppl. 5): S147-S334.
3. Burney RGJ, Luczynska S, Chinn S, Jarvis D, for the European Community
Respiratory Health Survey (ECRH). The European Community Respiratory Health
Survey. Eur Respir J 1994; 7:954-960
4. Cingi C, Cakli H, Us T, et al. The prevalence of allergic rhinitis in urban and rural
areas of EskiĢehir-Turkey. Allergol Immunopathol 2005; 33: 151-156
5. Kalyoncu AF, Demir AU, Ozcakar B, Bozkurt B, Artvinli M. Asthma and allergy
in Turkish university students: Two cross-sectional surveys 5 years apart. Allergol
Immunopathol 2001; 29: 264-271
6. Kalyoncu AF. Rinitin Türkiye’deki epidemiyolojisi. In Önerci M, editör. Allerjik
rinosinüzitler. Ankara: Rekmay Ltd, 2002: 19-30
7. Nihlen U, Greiff L, Montnemery P, Löfdahl CG, Johannisson A, Persson C,
Andersson M. Incidence and remission of self-reported allergic rhinitis symptoms
in adults. Allergy 2006; 61:1299-1304
8. Topal Ö, Erbek SS, Erbek S, Çakmak Ö. Konya Yöresinde Perennial Alerjik
Rinitli Hastaların Epidemiyolojik Özellikleri, Alerjen Dağılımı ve Semptom
Yoğunluğu. Kulak Burun Bogaz Ġhtis Derg 2008;18: 227-231
9. Yorgancıoğlu A, Kalaycı Ö, Kalyoncu AF, Khaltaev N, Bousquet J. Allerjik rinit
ve astım üzerine etkisi güncelleme (ARIA 2008) Türkiye deneyimi. Tuberk Toraks
2008; 56:224-231