Fark Yaratanlar Program Metni: Dr. Ayhan Tokgöz ... - Sabancı Vakfı

Sabancı Vakfı, “Fark Yaratanlar” projesini Türkiye’de toplumsal gelişmeye
katkıda bulunanların öykülerini ve çalışmalarını gündeme getirerek, onları teşvik
etmek ve topluma ilham vermek amacıyla destekliyor.
Fark Yaratanlar Program Metni: Dr. Ayhan Tokgöz (20 Aralık 2009)
Alan: Sağlık
Yer: Gebze
İstanbul‟dan İzmit‟e doğru yola çıktığınızda, İstanbul‟dan sonra İzmit‟ten önce büyük bir
ilçe çıkıyor karşınıza.
Gebze, arada kalmış bir ilçe aslında. Ne İzmit‟tedir, ne İstanbul‟da. İki büyük şehrin
ortasında, küçük bir şehir havasında.
Yıllardır Anadolu‟dan göç alan Gebze, fabrikalarda asgari ücret ile çalışan, banliyo
trenleriyle İstanbul‟a gidip gelen nüfusuyla tam bir bekleme odası gibi.
Gebze, iki büyükşehirin kıyısında, bir küçük kasaba şartlarında, büyük hayallerin içinde,
küçük gerçeklerle yaşayan insanların, daha iyi bir hayat için çalıştıkları kocaman bir emek
yuvası.
Gebze‟deki, Anadolu ile İstanbul arasında kalmış, yoksulluk ile orta direk arasına sıkışmış,
arafta kalmış insanların hikayesi aslında bir Türkiye maketi.
Türkiye‟nin varoş diye tabir edilen yüzlerce bölgesinde yaşanan şartlar ne ise, Gebzeliler
de aynı şartlarda yaşıyorlar. Özellikle sağlık sistemi konusunda Türkiye‟nin yaşadığı
açmaz, Gebze‟de vücut buluyor, insanların hayatına yansıyor.
Türkiye’de bugün 4 milyon 50 bin kişinin herhangi bir sosyal güvencesi
bulunmuyor. Yani ülkemizde yetişkin nüfustaki her 5 kişiden 1’i sağlığıyla ilgili hiçbir
sosyal güvence altında olmadan yaşamını sürdürüyor.
Ve maalesef her 100 kişiden 13’ü sağlıkla ilgili hizmet alabilmek için gerçekten
yoksul olduğunu beyan ve ispat etmek zorunda kalıyor.
Sağlık Bakanlığı‟nın 2008 verilerine göre ise her 1000 kişiye 1.4 doktor düşüyor.
Tüm bu rakamların sağlaması, Gebze gibi birçok ilçede insanların yüzüne derin çizgilerle
kazınıyor.
Fakat her şeye rağmen sağlık konusunda duyarlılığı kaybetmeyen, insanların hayatlarına
dokunmak isteyen doktorların emeği ile Gebze‟den fark yaratan bir ışık da yükselebiliyor.
******
1
©Sabancı Vakfı, 2009. Sabancı Vakfı’nın yazılı izni olmadan kullanılamaz.

Sabancı Vakfı, “Fark Yaratanlar” projesini Türkiye’de toplumsal gelişmeye
katkıda bulunanların öykülerini ve çalışmalarını gündeme getirerek, onları teşvik
etmek ve topluma ilham vermek amacıyla destekliyor.
Ayhan Tokgöz iç hastalıkları uzmanı bir doktor. Onu Fark Yaratan bir hikayeye imza attıran
süreç ise Hakkari‟de görev yaptığı yıllarda başladı.
Mecburi hizmetini Hakkari‟de yaptıktan sonra Gebze‟ye atanan Ayhan Tokgöz, sadece
hastanede görev yaparak buradaki insanlara yeteri kadar faydası olamayacağını anlamış.
Tokgöz, kendisi gibi idealist 3 doktor arkadaşı İrfan Gökçay, Gülbin Gökçay ve Aydın
Arıcı‟yı ikna ederek 1987 yılında derme çatma bir gecekonduya küçük bir poliklinik açıyor.
Burayı özel kılan ise, ihtiyacı olan her hasta için ücretsiz olmasıydı. Ayhan Tokgöz ve
arkadaşları devlet hastanesinde çalıştıkları zamandan arta kalan vakitlerinde, bu
poliklinikte sağlık güvencesi olmayan hastaları ücretsiz tedavi ediyorlardı.
Dr. Ayhan Tokgöz ile röportaj:
******
Dr. Ayhan Tokgöz: “O zamanlar bu bölge 15 bin nüfuslu, hiçbir yol veya asfaltı olmayan,
kanalizasyon ve su sistemi olmayan, içinde bir tek doktor olmayan 15 bin nüfuslu izole bir
gecekondu mahallesiydi. Yani burası ile Gebze arası tam olarak birleşmiş durumda değildi.
Burada hizmet vermeye başladık. Önce bir gecekondu dükkan kiraladık aşağıdaki cadde
üzerinde. 90 metrekareydi ve tavanlarından su damlıyordu. Düz ve beton bir çatısı vardı.
1987 yılı, 7 Temmuz‟da hasta bakmaya başladık, çok düşük bedelli olarak. Şöyle diyelim;
bir paket sigara 1.200 Lira iken, biz 1.000 Lira bağış karşılığı hasta bakıyorduk. Hatta bir
ara ücretsiz yaptık, ama istismarlar söz konusu oldu. Herkes parasının olmadığını
söylüyordu. Köşedeki bakkal bile ücretsiz tedavi olmak istiyordu. Bir yandan da işşiz, sefil
bir çocuk geliyordu ve „benim param var, ben 1.000 Lira vermek istiyorum‟ diyordu. Bu
şekilde bir çok trajik, trajikomik olaylar yaşadık.
İlk gün 2-3 hasta baktık, ikinci gün 7 hasta baktık. Sonra birden hasta sayısı artmaya
başladı. Bu da bize ciddi bir talep olduğunu, aldıkları hizmetten memnun olduklarını ve bu
hizmete ihtiyaç duyduklarını bize gösterdi.”
******
1989 yılında ise daha büyük bir adım atarak, Lokman Hekim Sağlık Vakfı‟nı kurdular.
Sonrasında Vakıf için yaklaşık 10 bin kişiden topladıkları bağışlarla, bugün Gebze‟de
hizmet veren 5 katlı Lokman Hekim Vakfı Hastanesi‟ni hayata geçirdiler.
2
©Sabancı Vakfı, 2009. Sabancı Vakfı’nın yazılı izni olmadan kullanılamaz.

Sabancı Vakfı, “Fark Yaratanlar” projesini Türkiye’de toplumsal gelişmeye
katkıda bulunanların öykülerini ve çalışmalarını gündeme getirerek, onları teşvik
etmek ve topluma ilham vermek amacıyla destekliyor.
Bu hastanede şu an göz hastalıkları, ortopedi, cildiye, onkoloji, kadın doğum gibi
neredeyse bir hastanede olabilecek tüm alanlarda, ya ücretsiz ya da çok cüzi bir ücret
karşılığında hizmet veriliyor.
Hiçbir sağlık güvencesi olmayan hastalar, burada dertlerine derman ararken, ödeyecekleri
ücreti düşünmüyor.
Hizmet alan bir kadın ile röportaj:
******
Kadın: “Benim kardeşim akciğer kanseri. Fenalaştı ilaçlardan sonra. Getiriyoruz, serum
takıyorlar. Kardeşimin kimsesi yok, eşi kendisini bıraktı. O yüzden onunla ilgileniyorlar, onu
buraya getiriyoruz. Maddi ve manevi açıdan bize çok destek oldular. Arabayla getirdiler,
götürdüler, ameliyatında yardımcı oldular. Allah razı olsun.”
Dr. Ayhan Tokgöz ile röportaj:
******
Dr. Ayhan Tokgöz: “Bizim burada bir altyapımız var. Bu altyapımızla film çekiyoruz,
ultrason çekiyoruz, tahlil yapıyoruz, vesaire. Asıl hastaları hırpalayan muayene ücreti değil.
Tahliller, tetkikler, röntgenler, ultrasonlar hastaları çok düşündürüyor ve üzüyor. Biz de
bunları inanılmaz makul ve indirimli fiyatlara sunuyoruz vakıf hastalarına. 170 bin hastaya
ücretsiz ya da çok ufak bir bağış karşılığında müteaddit, yani defalarca farklı hizmetler
verdik. Halen de vermeye devam ediyoruz.
İhtiyacı olan hastaların bize başvurmalarını bekliyoruz. Ancak bazı insanlar başka insanları
bize refere ediyorlar, tavsiye ediyorlar. Kendilerinin geldiğini ama bazı hastaların
utandığını, gelemediklerini söylüyorlar, onları değerlendirmemizi istiyorlar. Vakfımızın bir
sosyal komitesi var, o aileyi ziyaret edip ailede kaç kişi yaşıyor, eğitim ve gelir düzeyleri ne
diye bir araştırma yapıyoruz. Hatta bu çok ciddi bir araştırma oluyor; telefon, su ve elektrik
faturalarına, evde televizyon ve fırın olup olmadığına bakıyoruz. Muhtarla, komşuyla ve
bazen bakkalla konuşuluyor ve o evin gerçek durumu anlaşılıyor.
Başlangıç kriterimiz şu: Asgari ücret ve altında gelir ve kirada olmak. Bu kategorilerden
başlayarak farklı kategorilerde toplam 600 adet bize kayıtlı, düzenli olarak arayıp
sorduğumuz aile var.”
******
3
©Sabancı Vakfı, 2009. Sabancı Vakfı’nın yazılı izni olmadan kullanılamaz.

Sabancı Vakfı, “Fark Yaratanlar” projesini Türkiye’de toplumsal gelişmeye
katkıda bulunanların öykülerini ve çalışmalarını gündeme getirerek, onları teşvik
etmek ve topluma ilham vermek amacıyla destekliyor.
Tedavi gören bir genç ile röportaj:
Genç: “Baş ağrım vardı, böbreklerim ağrıyordu. Geldiğimde doktorlar hemen muayeneye
aldılar, acile aldılar. Param olmadığı zaman geliyorum, yol parası vereceğime buraya
veriyorum cebimdeki parayı.”
******
Ücretsiz hizmet vermeye çalışılanı bu hastanenin giderleri ise Lokman Hekim Vakfı‟na
yapılan bağışlarla ile karşılanıyor. Tabii ki bu alanda Dr. Ayhan Tokgöz‟un önemli çabası
da öne çıkıyor. Levent‟te özel muayanehanesinde hizmet veren Ayhan Tokgöz, hem
arkadaşlarından topladığı bağışları hem de kendi gelirinden yüksek bir miktarı her ay vakfa
aktarıyor.
Dr. Ayhan Tokgöz ile röportaj:
******
Dr. Ayhan Tokgöz: “Bazı arkadaşlarımız 100 TL, bazıları 50 TL, bazıları farklı düzeylerde,
fakat her ay bize düzenli bağış yapıyorlar. Bu bizim çok önemli bir gelirimiz. İkincisi ve
daha önemlisi; ben önceden full-time İstanbul‟da, part-time Gebze‟de çalışıyordum. O
zaman İstanbul‟daki hastalarımızdan aldığımız yüksek ücretin yarısını Gebze‟ye
aktarıyorduk. Bazı hastalarımızdan da eğer imkanları varsa bağış yapmalarını istiyorduk.
Her gelişlerinde 200, 300, 500 TL bırakıyorlardı.
Biz bu bağışları hep Gebze‟ye kanalize ettik. Bu hastane binamızın değeri yaklaşık 2-2,5
milyon dolar. Bu tamamen bağışlarla gerçekleştirildi.”
******
Tedavi gören başka bir kadın ile röportaj:
Kadın: “Ben burayı aşağı yukarı 20 seneden fazladır biliyorum. Çok eski zamanda
balkondan düştüm ayağım kırıldı ama gidebileceğim hiçbir yer yoktu. Ben buraya
geldiğimde bu hastane yeni açılmıştı, benden beş kuruş para almadılar, ayağımı alçıya
aldılar, ayağımın filmlerini çektiler.
Torunum yanımda kalıyor. O hastalandı gece 05.00-05.30 sıralarında. Onu aldım buraya
getirdim, doktorlar, hemşiler başında toplandı. Kan tahlili yaptılar, idrar tahlili yaptılar, ilaç
verdiler, hastaneye yatırdılar ve serum verdiler. Beş kuruş para da ödemedim. Zaten
4
©Sabancı Vakfı, 2009. Sabancı Vakfı’nın yazılı izni olmadan kullanılamaz.

Sabancı Vakfı, “Fark Yaratanlar” projesini Türkiye’de toplumsal gelişmeye
katkıda bulunanların öykülerini ve çalışmalarını gündeme getirerek, onları teşvik
etmek ve topluma ilham vermek amacıyla destekliyor.
benim verebilecek bir şeyim de yok, tüm mahalle beni tanıyor, muhtar beni tanıyor…ama
buraya, Lokman Hekim Vakfı‟na geldiğim zaman çok iyi maumele görüyorum.”
******
Hastanenin bir diğer geliri ise herkesin gönüllü katılımı ile bir çöp toplama tesisinden elde
ediliyor. Ayhan Tokgöz‟ün Amerika‟da öğrenci iken gördüğü ve Türkiye‟de çok zor hayata
geçirdiği, geri dönüşebilir atıkların toplanması projesi bugün vakıfın en büyük gelir
kaynağını oluşturuyor.
Ayhan Tokgöz, hastaneye gelir kapısı olması için katı atık toplamaya karar verdiğinde, ilk
ay kendi başına kapı kapı dolaşıp atık toplamış. Bu süreç birkaç ay devam ettikten sonra
ise katı atık ayrıştırma tesislerinin ilk adımı atılmış.
Dr. Ayhan Tokgöz ile röportaj:
******
Dr. Ayhan Tokgöz: “Vakfı 1986‟da kurduktan sonra 1989 yılında geri dönüşüm
faaliyetlerinde bulunmaya ve eğer üretilebilirse, üretilecek gelirin vakfımıza aktarılmasına
karar verdik. İlk ay, yani Ekim 1989‟da, yani tam 20 yıl once Çarşamba geceleri ben kendi
çabalarımla ve kendi özel aracımla eşi dostu arayıp, artık atılabilir kağıtlarınızı,
dergilerinizi, broşürlerinizi atmamalarını, saklamalarını ve benim vakıf adına gelip bu
atıkları onlardan alacağımı söyledim.
Bunu birçok eşimize, dostumuza, hastamıza, yardımsever, duyarlı insanlara ilettikten
sonra ilk Çarşamba 5 yer, sonra 10 yer, sonra 20 yer gezip atıkları toplamaya ve sırtımda
taşımaya başladım. 1989 Ekim ayında 4 seferde 230 kilo, Kasım ayında 600 kilo ve
Aralık‟ta 1 ton dönüşebilir nitelikli atık topladık. Arkasından vakfın ciddi bir geri dönüşüm
faaliyeti başladı.”
******
Gebze‟de yaşayan bu kadınlar, kar kış demeden gönüllü olarak haftanın bir günü gelip
burada Lokman Hekim Vakfı için çalışıyorlar. Bedava hizmet aldıkları hastaneye,
emekleriyle katkıda bulunuyorlar. Bir anlamda, “olmaz” denilen, “bu ülkede yürümez”
denilen gönüllülüğü, hayata geçiriyorlar.
5
©Sabancı Vakfı, 2009. Sabancı Vakfı’nın yazılı izni olmadan kullanılamaz.

Sabancı Vakfı, “Fark Yaratanlar” projesini Türkiye’de toplumsal gelişmeye
katkıda bulunanların öykülerini ve çalışmalarını gündeme getirerek, onları teşvik
etmek ve topluma ilham vermek amacıyla destekliyor.
Çöplerden toplanan atıklar bu tesislerde ayrıştırılıyor ve geri dönüşüme yollanıyor. Yılda
yaklaşık bin tona yakın atık ayrıştırılıyor ve hastanenin masrafları bir nevi çöpten çıkıyor.
******
Atık merkezinde çalışan bir kadın ile röportaj:
Kadın: “Duydum, haftada bir gün gönüllü olarak dediler. Çalışıyoruz işte burada.”
******
Atık merkezinde çalışan başka bir kadın ile röportaj:
Kadın: “Hastanede, arkadaşların vasıtasıyla tanıştık. 2,5 senedir haftada 1 gün geliyoruz,
memnunuz. İsteğimizle geliyoruz, zorlayan yok. İnsanlara yardıma bir katkı payı oluyor,
geri dönüşüm oluyor…iyi bir şey yani!”
Dr. Ayhan Tokgöz ile röportaj:
******
Dr. Ayhan Tokgöz: “Gönüllü insanlar burada yaşayan dostlarımız, bu hastanenin
çevresinde yaşayan insanlar. Onlar bize “siz bizim için bunları yapıyorsunuz, acaba biz
sizin için neler yapabiliriz” talebiyle geldiklerinde biz de onlardan bu şekilde yararlandık.
Her gün aşağı yukarı 8-10 kişi gelip geri dönüşüm tesisimize karışık halde gelen karışık
halde gelen kağıt, naylon, mukavva ve kutuları ayrıştırıyorlar. Yaklaşık olarak 100 bin dolar
kaynak transfer edildi hastanemize bu şekilde.”
******
Lokman Hekim Vakfı‟nın fark yaratan çalışmaları bununla da sınırlı değil. Ayhan Tokgöz
sadece insanlara hasta olduğunda yardım etmenin yeterli olmadığını düşündüğü için,
çeşitli etkinliklerle çevresini değiştirmeye çalışıyor. Vakıf bünyesinde Gebze‟de yaşayan
kadınlar için eğitici kurslar düzenlenirken, maddi durumu yeterli olmayanlara 280 aileye her
ay giyecek yiyecek yardımı yapılıyor. Okumak isteyen 250 gence de burs imkanı da
sağlanıyor. Böylece sadece hastalık değil, insanlar hasta eden şartlar, yaşam koşulları da
iyileştirmeye çalışılıyor.
******
6
©Sabancı Vakfı, 2009. Sabancı Vakfı’nın yazılı izni olmadan kullanılamaz.

Sabancı Vakfı, “Fark Yaratanlar” projesini Türkiye’de toplumsal gelişmeye
katkıda bulunanların öykülerini ve çalışmalarını gündeme getirerek, onları teşvik
etmek ve topluma ilham vermek amacıyla destekliyor.
Burs alan bir öğrenci ile röportaj:
Genç kız: “Bu vakfı biliyorduk, semtimizde bulunduğu için. Ama bire bir irtibatım
üniversiteyi kazandığım yıl, babam vasıtasıyla oldu. O burayı aramış, kızını üniversitede
okutmak istediğini ama maddi sıkıntılar çektiğini söylemiş, ne yapabileceğiyle ilgili
danışmak istemiş.
Ben buradan hem maddi hem manevi destek aldım. Benim aldığım burs sadece benim
eğitimime katkı sağlayacak ama manevi destek, sosyal aktiviteler ve bilinçlenme çok
önemli.”
Tedavi gören başka bir kadın ile röportaj:
******
Kadın: “Ramazan‟da bize bir koli yiyecek veriyorlar, bunların içerisinde her şey var.
Başımız ne zaman sıkışsa buradan bize yardım ediyorlar. Torunuma kalem, defter ve
ayakkabı verdiler. Çok yardımlarını görüyoruz.”
Dr. Ayhan Tokgöz ile röportaj:
******
Dr. Ayhan Tokgöz: “Bir çok hastamızın gerçekten gözleri yaşararak „Allah razı olsun‟
demeleri, dese de demese de sizin o hastanın tarzında, hayata yaklaşımında, ilaçlara
yaklaşımında yarattığınız farkı hissetmeniz, doktorlara ve sağlık kurumlarına
yaklaşımındaki farkı hissetmeniz size çok değiştiriyor.
Herkes kendi çapında muhakkak bir şeyler yapabilir. Kimse çok çalışmak istediğini,
topluma fayda sağlamak istediğini söyledikten sonra, “ama” gibi bir sözcük sarfedemez. Bu
mümkün değil.
******
Dr. Ayhan Tokgöz yıllar önce 3 arkadaşıyla yola çıktı. Zamanla bayrağı tek başına
devraldı. Modern zamanlarda inanılmazı inanılır kılan, filmleri aratmayan, masallarda
bulunan bir hikaye yazdı.
Bugüne kadar binlerce kişinin hastalığına çare, derdine derman oldu. Önüne çıkan
engeller karşısında yılmadı, mücadele etti. Gebze’de bir gecekondu semtinde bir ışık
gibi yükseldi ve binlerce insanın hayatında kocaman bir Fark Yarattı.
7
©Sabancı Vakfı, 2009. Sabancı Vakfı’nın yazılı izni olmadan kullanılamaz.