Önsöz / Vincent Monteil

çalışmaya katılmıştır. Burada İbni Haldun’un zamanının ilerisinde
olan deyimleri, anlatımları neolojizm (yeni sözcükcülük) olarak yansıtmakta
tereddüt edilmemiştir: 14. yüzyılın Fransızcası besbelli ki bu işe
yaramayacaktı. Sonu sonuna, Arapça dizeler Fransızca dizelere çevrilmiştir.
Beri yandan Rosenthal, Türkiye’de onsekiz elyazmasını incelemiştir.
Burada, Mukaddime’nin henüz yayınlanmamış eleştirel bir baskısı
üzerinde çalışamamak nedeniyle, bizzat İbni Haldun kendi eliyle
onayladığına göre en iyi elyazması olan İstanbul’da Atıf Efendi Kitablığındaki
1936 numarasını taşıyan elyazmasını doğrudan Fransızcaya
çevirmek yeğlenmiştir. Bilinen öteki elyazmalarla karşılaştırıldığında,
bazı kaldırılmış bölümler vardır, ama, sonu sonuna yazar, ölümünden
yalnız dört yl önce bu çıkarmaları yaparken ne yaptığını biliyor olsa
gerekti.
Gene de iki “yenilik – innovation” kaçınılmaz görülmüştür. Birincisi
binden fazla notla ya da konu dışı sözlerle ilgilidir (birinci ciltte
337, ikincide 318, üçüncü de ise 414). Zorunlu kaynakçaya değgin ya
da tarihsel referanslarla sınırlı kalmak istenmemiştir. Mademki İbni
Haldun sosyolog gibi davranmak istemiştir, geçmişi bugüne bağlamaya
gayret ederek ve hatta güncel anıştırmalara (telmihlere) tenezzül
etmemeye çalışarak eldeki notlara daha canlı ve daha kişisel bir hava
vermek bir görev sayılmıştır. İbni Haldun bir çalışma odası bilgininden
çok başka bir şeydir: o halde onun düşüncesini yüzyılların tozlarından
temizlemek uygun düşer elbette. O kendi zamanının bir tanığı
ve bizim zamanımızın önhabercisidir – onu çağımıza yakınlaştırmak
anakronik (tarihe aykırı) olmaz.
Yapılan ikinci yenilik, İbni Haldun’un söz hazinesinin büyük önemi
dolayısıyla, olanak bulunduğu takdirde, metinde kendi sözlerinin her
zaman, italik olarak ve parantez içinde verilmiş olmasıdır. Bunun, yüzeysel
ve aceleci okuyucularda uyandırabileceği rahatsızlık, arab dili
bilginlerine, Arapça konuşanlara, uzman ve meraklılara sunacağı yardımla
kıyaslandığında çok önemsiz kalır. Gerçekten de bu koleksiyon
büyük kitlelere ulaşmak istiyorsa da, bilginler dünyasını dışlamak niyetinde
değildir kuşkusuz. Gönül ister ki, bir gün, İbni Haldun’un dil
hazinesi, sözcükleri de bir tez konusu olsun: bizim buradaki denememiz
yakın geleceğin böyle bir araştırmacısının çabasını kolaylaştırsın!*
Bu kitabın sunuluşu hakkında da ayrıntıya ilişkin birkaç açıklama:
Bibliyografi konusunda okuru Fischel’in Rosenthal için hazırladığı
kaynakçaya göndermekle yetinildi. Dizinler (Arapça terimler, kavram-
48