Önsöz / Vincent Monteil

Haldun, Kuran, Gelenek, hukuk bilimi, gramer ve şiir konusundaki
hocalarının adlarını bırakmıştır bize. Tunus’ta, Endülüslüler Mahallesinde
(tubat el-bây) İbni Haldun’un evini ve okulunu (Sîd al-Qubba)
görebilirsiniz. Ailesinin, Tunus-Sousse yolu üzerinde tam yarı yolda
Hanshir el-Fellahin denilen yerde eski bir Roma mülkü (Ad Mercurium)
olan bir çiftliği (hanshîr) vardı. Abdurrahman onsekiz yaşında yetim
kaldı. (İtalya’daki çağdaşı Boccace tarafından betimlenen) veba
salgını onun hocalarını ve yurttaşlarının büyük bir bölümünü alıp götürdü.
O (kendisini kardeşlerine bağlayan ilişkiler dışlında) aile bağlarından
kopunca Mağrip’in kaynaşıp duran ortamında yaşamla boğuşacaktır.
2. Mağrip serüveni. Ergenlikten çıkışta İbni Haldun’un önünde bir
çeyrek yüzyıllık macera dönemi vardır. Ama bu macera sarayda nedimlik
serüvenidir. 1350’de kabilesinin nüfuzu nedeniyle Mühürler
Muhafızlığına (sahib al-‘alâma) atandıktan sonra 1353’te Bougie’dedir
ve Fez’de Merinilerin sarayında dokuz yıl geçirir (1354-1363). Ama
Faslı hocaların yanında eğitimini tamamlamak için boş zamanlarından
yararlanır, bununla birlite, politik havadaki değişiklikler, ona, devlet
adamlığı ünü için ve bir filozofun görgü ve bilgisi için gerekli olan bir
sınav dönemine yani iki yıllık bir mahpusluk deneyine mal olur (1357-
58). İki yıllık sürede (1363-1365) onbeş yıllık çıraklık-öğrencilik dönemini
kapatır.
Onun ardından gelen dokuz yıl (1365-1374), bakış açısına göre, “en
eğreti, en kararsız yıllar” (Rosenthal) ya da “serüvenin şahikası”
(Enan) olabilir. İbni Haldun Bougie Sultanının mabeynciliği (hacib)
görevinin (1365) görkemi ile tekrar Fez sarayına geri dönüşü (1372-
1374) arasında, Biskra’daki konağının çevresindeki Kuzey Afrikalı kabile
rekabetlerine iyice bulaşır, bu da, onu, önce bir takımın, bir “lig”in
(soff) tarafını tutarken sonra silahların yazgısına bağlı olarak bir başka
takımı tutarak cephe değiştirmesine yol açar. Bu temel bir kararsızlık
mıdır Ya da –Haldun’un zamanında çok yaygın olan– zamanımızda
siyasal yükümlülük üstlenme dediğimiz şeyin yokluğu mudur Daha
ilerde görülecektir ki hepsi de işe karışıyordu. Şöyle ya da böyle İbni
Haldun, entrikalardan ve “Otobiyografi”sinde “politikanın bataklıkları”
(sayfa: 143) dediği durumdan usanmış olarak kendisini inceleme ve
arştırmaya vermek üzere sekiz yıl boyunca sahneden çekilir.
3. Ses veren yalnızlık. Bütün büyük adamlar köşesine çekilmenin,
28